Η διαχείριση της διαφορετικότητας στο μάθημα των θρησκευτικών από τον εκπαιδευτικό στην τάξη. Χρυσόστομος Χριστοδούλου Θεολόγος

Transcript

1 Η διαχείριση της διαφορετικότητας στο μάθημα των θρησκευτικών από τον εκπαιδευτικό στην τάξη. Χρυσόστομος Χριστοδούλου.. Θεολόγος Οι δημογραφικές μεταβολές και αλλαγές σε πολλές χώρες, για αναζήτηση νέων προοπτικών καλύτερης ζωής, είχαν ως αποτέλεσμα τις μαζικές μετακινήσεις από τη δεκαετία του 90 και μεταγενέστερα. Η καταιγιστική εμφάνιση και εδραίωση ποικίλων ετεροτήτων (εθνικών, φυλετικών, θρησκευτικών, ιδεολογικών, κοινωνικών, κλπ) στη ζωή των ανθρώπων και των κοινωνιών, οδήγησαν στην αλλαγή του ομογενοποιημένου κοινωνικού, θρησκευτικού χώρου, όπως και στη ριζική μεταμόρφωση των κλειστών παραδοσιακών κοινωνιών. Αυτό καθιστά επείγον και επίκαιρο το αίτημα της θρησκευτικής συνύπαρξης και του διαλόγου των πολιτισμών προς αποφυγή του κινδύνου του θρησκευτικού συγκρητισμού. Πέρα από αυτά, για τη Χριστιανοσύνη και ειδικά την Ορθοδοξία μένει πάντοτε ανοιχτή η πρόσκληση του ευαγγελισμού και της ιεραποστολής. Ο ερχομός πολλών μεταναστών, η μόνιμη εγκατάσταση αυτών και των παιδιών τους και κατ επέκταση η ένταξή τους στα σχολεία μας, δημιούργησαν ένα περίπλοκο φαινόμενο πολυπολιτισμικής σύνθεσης και διαφορετικότητας με όλα τα συνακόλουθα. Η περιπλοκότητα αυτού του φαινομένου δείχνει ότι σταματάει στο κατώφλι των σχολείων. Αυτό όμως εξαπατά. Ο σχολικός χώρος, έντονα μονοπολιτισμικός καθώς είναι, δεν αφήνει περιθώρια διαπολιτισμικής αλληλεπίδρασης. Αν κατά καιρούς παρατηρούμε κάποια ελπίδα να προβάλλει, όπως η διαθεματικότητα, η ποικιλομορφία, αυτές μάλλον καταπνίγονται στο ογκώδες και υπέρβαρο γενικό Πρόγραμμα. Μέσα σ αυτό το θεσμικό πλαίσιο κινείται ο εκπαιδευτικός. Ελάχιστα γνωρίζουμε για τις επιπτώσεις στο γνωσιολογικό τομέα και γενικότερα τη μάθηση ή το βαθμό κοινωνικοποίησης και δεκτικότητας των μαθητών, των οποίων η οικογενειακή κουλτούρα κουβαλιέται από τη χώρα τους και δεν ταυτίζεται με την τοπική - σχολική. Αυτό μάλιστα συμβαίνει στο πιο δύσκολο κομμάτι της υπαρξιακής ευαίσθητης πλευράς του ανθρώπου, τη θρησκεία. Στην περίπτωση τη δική μας, στο μάθημα των θρησκευτικών ή καλύτερα της θρησκευτικής αγωγής, διαχειριζόμαστε ψυχές που βρίσκονται σε φάση αναζήτησης. Στην παρούσα εισήγηση θα γίνει μια προσέγγιση του φαινομένου της διαφορετικότητας και της διαχείρισής της στο μάθημα των θρησκευτικών. Οι απαιτήσεις των καιρών μας θέτουν ψηλά τις προσδοκίες και στόχους της Οικουμενικής Ορθόδοξης Εκκλησίας. Η εντολή για διάδοση του ευαγγελικού μηνύματος της αλήθειας, ο συνεχής αγώνας και η μετάδοση αυτής σε όλες τις ψυχές των ανθρώπων και όλων των εθνών, ταυτίζεται με το πνεύμα ελευθερίας, αλληλοκατανόησης και σεβασμού σε κάθε διαφορετικότητα και περνάει μέσα από τη καλή διαχείριση. Μέσα στην πλουραλιστική τάξη των σημερινών σχολείων μας, τη νέα δυναμική πραγμάτων και απαιτήσεων των καιρών, ένα είναι το καθοριστικό. Το δυναμικό άνοιγμα της αγάπης προς κάθε διαφορετικό μαθητή, κάθε θρησκείας, έθνους, κουλτούρας και γλώσσας. Κάθε μαθητής, ετερόδοξος και αλλόθρησκος, θεωρείται ως συμπαθής ύπαρξη προς αναζήτηση του αληθινού Θεού. Χρειάζεται μια νέα δυναμική μέσα από το μόνο κίνητρο της ειλικρινούς αγάπης, καθώς και η επιτακτική συνεχής επαγρύπνηση αλλά και κατανόηση από πλευράς του καθηγητή θεολόγου.

2 Κρατάμε στα χέρια μας ένα υπέροχο μάθημα με ένα ανεκτίμητης αξίας περιεχόμενο. Κάθε κεφάλαιο του μαθήματός μας εμπεριέχει πρωτεύοντα και σημαντικά, κρίσιμα για τη ζωή του κόσμου ζητήματα και νοήματα ουσιαστικά, θεμελιώδη με αξίες και αρχές. Η αποδοτική τους ωστόσο διαπραγμάτευση μέσα στην τάξη, προϋποθέτει ανοιχτό διάλογο με τους μαθητές μας, σε περιβάλλον σεβασμού και ελευθερίας των δικών τους προσώπων και της διαφορετικότητάς τους. Ο καθηγητής Θεολόγος δεν πρέπει σήμερα να ακολουθεί αλλά να πρωτοστατεί. 1.Να είναι ο συνδετικός κρίκος μεταξύ μαθητών διαφορετικής, εθνικής, πολιτιστικής, θρησκευτικής και κάθε άλλης ιδιαιτερότητας. 2.Στη μικρή κοινωνία της τάξης, με βάση και αρχή το σεβασμό της διαφορετικότητας, αναδύεται προκλητικά και φανερώνεται πραγματικά μπροστά μας το θέμα της πραγματικά γνήσιας και αβίαστης διαχείρισης της διαφορετικότητας. 3. Μέσα από τη σωστή χρήση των κειμένων, βοηθητικών συναφών συγγραμμάτων, σχολικών βιβλίων Γυμνασίου και Λυκείου, προβάλλει η αναγκαιότητα, ο ρόλος και το έργο που απαιτείται από τον κάθε εκπαιδευτικό θεολόγο, στη νέα αυτή πρόκληση της Κυπριακής σχολικής μονάδας. Η διαφορετικότητα και πολυπολιτισμική σύνθεση του μαθητικού πληθυσμού, η ύπαρξη, και συνεκπαίδευση παιδιών στην Κύπρο, που είναι φορείς ενός διαφορετικού πολιτισμού, γλώσσας και θρησκεύματος, διαμορφώνουν μια «άλλη» πραγματικότητα, μια νέα θέα και τάξη πραγμάτων. Νέες δυναμικές ανάγκες και ευελιξία της εκπαιδευτικής πράξης θέτουν καινούριες απαιτήσεις. Πρόσφατες έρευνες στον τομέα της διαφορετικότητας και πολυπολιτισμικότητας στο σχολείο θέτουν σε αμφισβήτηση τις μέχρι τώρα παιδαγωγικές και διδακτικές παραδοσιακές διαδικασίες. Επεξεργάζονται σχέδια που αφορούν σε μια νέα δομή, μεθόδους και τεχνικές διδασκαλίας, για μάθηση και αυτομάθηση, ενώ ταυτόχρονα και θετική αλληλεπίδραση. Η εκπαίδευση συνδέεται με αρχές και νομικά πλαίσια και αποτελεί πρόκληση για τη δόμηση μιας νέας ταυτότητας, της πλουραλιστικής τάξης πέρα από τις παραδοσιακές δομές. Το εγώ με το εσύ και το εμείς με το εσείς δεν πρέπει να θέτουν τη βάση για αντιπαραθέσεις, αλλά να προϋποθέτουν και να είναι κατά βάθος στοιχεία κοινής συνισταμένης και σύγκλησης. Η καλόπιστη προσεκτική διαχείριση της διαφορετικότητας της θρησκείας των μαθητών στην τάξη, αλλά και η αποφυγή ακραίων και ατυχών συμπεριφορών μα και λαθών, θα μας κρατήσει μακριά από δύσκολους δρόμους και καταστάσεις. Το αντίθετο, άλλωστε, βρίσκεται έξω από τη διδασκαλία του απελευθερωτικού χαρακτήρα της χριστιανικής πίστης, αλλά και τη βιωματική διδαχή των λόγων του ευαγγελίου. Mέσα στα πλαίσια αυτά, πρέπει να έχουμε κατά νου την παραμονή μας στις αρχές, παραδόσεις, αλήθειες του δόγματος, εμμονή στην πίστη της Εκκλησίας τη διατυπωμένη από τις οικουμενικές της συνόδους. Τότε δεν θα υπάρχει ο κίνδυνος για σύγχυση ανάμεσα στη φιλανθρωπία, την ελεημοσύνη και την αγάπη για τον πλησίον με την πίστη, τον τρόπο που πιστεύει κανείς και κυρίως το Πρόσωπο του Θεού στο οποίο πιστεύει. Αληθινή αγάπη είναι η χωρίς βία μετάδοση -μεταλαμπάδευση στις ψυχές όλων των ανθρώπων της αλήθειας και Πίστης της Ορθόδοξης Εκκλησίας, προσεγγίζοντας την μέσα από την δεκτικότητα σεβασμό και κατανόηση της έννοιας της διαφορετικότητας. Κάθε εκπαιδευτικός οφείλει να αποκτήσει γνώσεις, να καλλιεργήσει ευαισθησίες, όπως και δημιουργικές διαμεσολαβητικές στρατηγικές, σχετικές με τη συμβίωση και τη σύμπραξη διαφορετικών πολιτισμικών και θρησκευτικών ομάδων, σε μια πολυπολιτισμική κοινωνία στη δική μας περίπτωση. Την τάξη της διαφορετικότητας. Ο ευαισθητοποιημένος αυτός καθηγητής - εμψυχωτής θα επιτρέπει στους άλλους να είναι διαφορετικοί, θα γνωρίζει να ανέχεται όλους τους μαθητές του, να συνυπάρχει εμπνευστικά, ενισχυτικά, καθώς και να συμπάσχει μαζί τους. Ο εκπαιδευτικός αυτός κατανοεί, περισσότερο από κάθε άλλον, ότι η γνήσια διαπολιτισμικότητα και καλή διαχείριση της διαφορετικότητας προωθείται μόνο από δημιουργικούς ανθρώπους, που αγαπούν το συνάνθρωπο και ενστερνίζονται την αλήθεια. Καλλιεργεί την

3 αποδοχή, ανεκτικότητα, επικοινωνία, αλληλοκατανόηση, συνεργασία μεταξύ μαθητών στην τάξη, με απώτερο σκοπό την πρόοδο σε προσωπικό, κοινωνικό επίπεδο και γενικότερα την ευημερία όλων. Επιπλέον, γνωρίζει ότι ο διαφορετικός μαθητής είναι συχνά θύμα στερεοτυπικών αντιλήψεων και αισθάνεται ευάλωτος μέσα στο υπάρχον εκπαιδευτικό σύστημα, το οποίο υποχρεώνεται να τον στηρίξει και να τον αναδείξει ουσιαστικά. Γι αυτό χρειάζεται ευαισθησία και απαλλαγή από κάθε ίχνος προκατάληψης, χρειάζεται να θέτουμε ξεχωριστούς στόχους για τον καθένα σύμφωνα με τις προσπάθειές του ακόμη και η βαθμολογία να απέχει από κάθε είδος ανταγωνισμού. Το μάθημα μας συνάδελφοι μπορεί να προσφέρει πέρα από αυτό που κάποιοι ονομάζουν κατήχηση. Σε ένα τέτοιο περιβάλλον, «Ου κυριεύομεν υμών της πίστεως, αγαπητοί, ουδέ δεσποτικώς ταύτα επιτάττομεν. Εις διδασκαλίαν λόγου προεχειρίσθημεν, ουκ εις αρχήν ουδέ εις αυθεντίαν. Συμβούλων τάξιν επέχομεν παραινούντων. Ο συμβουλεύων λέγει τα παρ' εαυτού, ουκ αναγκάζων τον ακροατήν, αλλ' αυτόν αφίησι της των λεγομένων αιρέσεως κύριον». Αυτά γράφει ο Ιωάννης ο Χρυσόστομος στο Υπόμνημά του στην προς Εφεσίους Επιστολή. Η κατασκευή ενός τέτοιου διαλογικού περιβάλλοντος στην τάξη μας, όπως το περιγράφει ο ιερός Χρυσόστομος, είναι παιδαγωγική πρόσκληση και πρόκληση για μας τους Θεολόγους. Με τη διαλογική μας στάση και τους διευρυμένους ορίζοντες μας σε αυτήν, ανεβάζουμε τα Θρησκευτικά μας στο επίπεδο που τους αξίζει. Τα μετασχηματίζουμε σε μαθητεία στην οικουμενικότητα της Ορθοδοξίας και καθιστούμε όλους τους μαθητές μας, ανεξαρτήτως πολιτισμικής προέλευσης, κοινωνούς του κάλλους της οικουμενικής Ορθόδοξης πνευματικότητας. Ταυτόχρονα οικοδομούμε στην τάξη μας και το κρίσιμο αγαπητικό υπόβαθρο, που θα υποστηρίζει την μετακίνηση των παιδιών μας προς την Ευχαριστιακή Σύναξη της Εκκλησίας μας. Το πρόβλημα των σχέσεων των Χριστιανών με τις άλλες Θρησκείες γενικά παρουσιάζει δύο πλευρές. Η πρώτη είναι πρακτική: Η αναγκαία συμβίωση με ανθρώπους άλλων θρησκευτικών πεποιθήσεων. Σ αυτή την περίπτωση, πρόκειται για ένα «διάλογο ζωής», όπου η μόνη ενδεδειγμένη στάση είναι η ειρηνική συνύπαρξη, ο σεβασμός της θρησκευτικής ελευθερίας, αλλά ακόμη, και η συνεργασία σε θέματα κοινωνικής αρμονίας και προόδου. Η δεύτερη είναι θεωρητική: Η κατανόηση των άλλων θρησκειών από πλευράς θεολογικής. Όπως η ζωή του Χριστού, του νέου Αδάμ, λυτρωτή και σωτήρα όλων των εθνών έχει παγκόσμιες διαστάσεις, το ίδιο και η ζωή του μυστικού Σώματός Του, της Εκκλησίας, έχει παγκόσμια εμβέλεια και ενέργεια. Οι προσευχές, το ενδιαφέρον της για τον άνθρωπο ως πρόσωπο και όχι ως άτομο και τα ενδιαφέροντά της γενικά αγκαλιάζουν την ανθρωπότητα ολόκληρη. Γι` αυτό τονίζουμε την οικουμενικότητα της αποστολής και τη σημασία του σκοπού του μαθήματός των θρησκευτικών στο γενικότερο καλό και συμφέρον. Η Εκκλησία, μέσα από τη λατρευτική της πράξη προσφέρει τη Θεία Ευχαριστία και τη δοξολογία της υπέρ των πάντων. Ενεργεί υπέρ του κόσμου ολοκλήρου. Ακτινοβολεί τη δόξα του ζώντος Χριστού σε όλη την κτίση. Μια στάση ζωής, η οποία σέβεται τις θρησκευτικές αρχές και απόψεις των άλλων, δεν σημαίνει συγκρητισμό και αλλοτρίωση της χριστιανικής πίστης. Δεν νιώθει και δεν εκδηλώνει αδυναμία για όλα τα σύγχρονα προβλήματα των καιρών μας. Αντίθετα, απαιτεί ουσιαστική γνώση της πίστης μας, μαζί με μία συνεχή βίωση της και την εν μετάνοια, ταπεινοσύνη και γνήσια αγάπη. Η Ορθόδοξος Εκκλησία απορρίπτει τη μισαλλοδοξία και καταδικάζει το θρησκευτικό φανατισμό, από οπουδήποτε και να εκδηλωθεί αυτό το φαινόμενο. Γενικά, υποστηρίζει την αρμονική συνύπαρξη των θρησκευτικών κοινοτήτων και μειονοτήτων καθώς και την ελευθερία συνείδησης του κάθε ανθρώπου και του κάθε λαού. Στο μυαλό μας έρχεται το έμπρακτο φωτεινό παράδειγμα του καθηγητή μας στη Θεολογική σχολή Αθηνών, τότε επίσκοπου Ανδρούσης και νυν Αρχιεπισκόπου Αλβανίας Κ. κ. Αναστασίου. Η είδηση λοιπόν που διάβασα έλεγε τα εξής: Ιδιαίτερη συγκίνηση έχει προκαλέσει η απόφαση του Αρχιεπισκόπου Τιράνων,

4 Δυρραχίου και πάσης Αλβανίας, Αναστάσιου, να προσφέρει το ποσό των δολαρίων για την αναστήλωση στο Κοσσυφοπέδιο μίας εκκλησίας και ενός τζαμιού, ή την ανοικοδόμηση ενός νεανικού κέντρου. Στο μήνυμά του ο Αρχιεπίσκοπος τονίζει: «Η πυρπόληση εκκλησιών και τζαμιών δεν προωθεί τη δικαιοσύνη και την ειρήνη, ούτε ασφαλώς την πρόοδο. Αντίθετα, μας γυρίζει σε εποχές και πρακτικές που οδήγησαν τη Βαλκανική σε καθυστέρηση, σε διχασμούς και τραγωδίες. Όσοι μάλιστα εμπλέκουν τη θρησκεία στη βία, ουσιαστικά βιάζουν το πνεύμα της θρησκείας. Όσο δίκαιο και αν έχει κανείς, οφείλει να σεβασθεί την ιερότητα και τον ρόλο που έχουν οι ιεροί τόποι λατρείας. Αυτοί πρέπει να γίνονται κέντρα συμφιλιώσεως και ειρήνης και όχι εστίες συντηρήσεως εχθροτήτων. Μόνο με την ειρηνική συνύπαρξη των θρησκευτικών κοινοτήτων μπορεί να υπάρξει αληθινή κοινωνική πρόοδος. Αυτή την αρχή προσπαθούμε να σεβόμαστε χριστιανοί και μουσουλμάνοι στην Αλβανία: να συμβιώνουμε και να συνεργαζόμαστε αρμονικά. Η νηφαλιότητα της ανεξιθρησκείας και η τόλμη της αγάπης πρέπει να υπερνικήσουν το τυφλό μίσος που οδηγεί σε αλυσίδα συγκρούσεων. Κατά τον 21ο αιώνα, παντού, και κατ' εξοχή στην περιοχή των Βαλκανίων, καλούμεθα -ανεξάρτητα από την κοινότητα, εθνική ή θρησκευτική, στην οποία γεννηθήκαμε- να αγωνιστούμε για να συνυπάρξουμε ειρηνικά, με αλληλοσεβασμό και αλληλεγγύη.» Κλείνοντας το μήνυμά του, ο κ. Αναστάσιος σημειώνει ότι «το ποσό αυτό συγκεντρώθηκε με κόπους για την ανοικοδόμηση του Καθεδρικού ναού στα Τίρανα» Συμπερασματικά, προκύπτει ότι η βασική επιταγή των καιρών μας είναι η δημιουργική, διαπολιτισμική σχολική φοίτηση. Δεν μιλάμε πλέον για εκπαίδευση των μεταναστών, των παλιννοστούντων ποντίων, των αλλοδαπών, των ατόμων με ειδικές ανάγκες, αλλά για μια εκπαίδευση από όλους, με όλους και για όλους, που στοχεύει στην αλληλοκατανόηση και κυρίως στην από κοινού ειρηνική και δημιουργική συμβίωση, επιβίωση. Συνεπώς χρειαζόμαστε μια εκπαίδευση ποιότητας, γεμάτη από χαρά, φαντασία, ελευθερία ευαισθησία για όλα τα παιδιά και μέσα στο μάθημα των θρησκευτικών. Η αποστολή αυτή εμπεριέχει και τον προσανατολισμό της ζωής κάποιου, αλλά και των κοινοτήτων, και της κοινωνίας στην οποία ζει. Το γεγονός αυτό έχει επηρεάσει ιδιαίτερα τα δημόσια σχολεία της Κύπρου, όπου οι μαθητές παρακολουθούν μαθήματα, ανεξάρτητα από το πολιτισμικό ή θρησκευτικό τους υπόβαθρο. Η διαπολιτισμική εκπαίδευση, σε συνδυασμό με τη καλή διαχείριση της διαφορετικότητας βασίζεται σε αρχές που προωθούν το άνοιγμα προς τον άλλον, το σεβασμό στη διαφορά, την αλληλοκατανόηση, την ενεργό ανεκτικότητα, την τεκμηρίωση των υπαρχόντων πολιτισμών, την πρόβλεψη ίσων ευκαιριών και την καταπολέμηση των διακρίσεων. Οι αρχές αυτές είναι αποδεκτές στη θεωρία, αλλά η εφαρμογή τους αποτελεί πρόκληση για τις παιδαγωγικές προσεγγίσεις και μεθόδους. Δεν είναι έκπληξη ότι η συμβίωση με «τον άλλο» είναι δύσκολο καθήκον. Καθώς οι άνθρωποι δεν είμαστε καλά προετοιμασμένοι να αγαπούμε και να δεχόμαστε όσους διαφέρουν από εμάς, εκτός από τα μέλη της οικογένειάς μας ή της στενής κοινότητας στην οποία ζούμε. Στην κοινωνική επιστήμη, αναφερόμαστε στους κώδικες ηθικής ως «φιλία με τους έσω» και «εχθρότητα με τους έξω». Στις καθημερινές μας σχέσεις, κάνουμε μια δυσδιάκριτη διάκριση μεταξύ των «ημών» και των «άλλων», στηριγμένη, συχνά, σε εύκολες διπολικές ταξινομήσεις, όπως φίλος/εχθρός ή συγγενής/ξένος. Αντικρουόμενα προσωπικά ενδιαφέροντα επηρεάζουν την ομαδική ζωή και είναι δυνατόν να δημιουργήσουν κοινωνικές εντάσεις. Οι συγκρουσιακές θεωρίες μάς έχουν διδάξει πως, αν θέλουμε να πετύχουμε έναν εποικοδομητικό διάλογο ανάμεσα σε κάποιους που είναι διαφορετικοί μεταξύ τους, είναι ανάγκη να δημιουργήσουμε περιβάλλον και ατμόσφαιρα ασφάλειας και σιγουριάς. Δεν αποτελεί έκπληξη, ότι η θρησκεία είναι δυνατόν να γίνει η δύσκολη διάσταση του «άλλου». Η θρησκεία συνδέεται με αξιώσεις πίστης, και οι αξιώσεις πίστης μιας θρησκείας μπορεί να διαφέρουν από τις αντίστοιχες μιας άλλης. Υπάρχουν, όμως, και κοινά γνωρίσματα στις θρησκείες.

5 Όλες περιέχουν προοπτικές για το νόημα της ζωής, την οργάνωσή της, για ιεροτελεστίες, δόγματα και εμπειρίες. Και οι δύο αυτές πλευρές της θρησκείας θα πρέπει να αναγνωρισθούν εξίσου. Βάσει των ανωτέρω, η αρχή του «ασφαλούς χώρου» είναι ζωτική, ώστε να καταστεί δυνατή η εποικοδομητική διαπραγμάτευση των διαφορών. Η οργάνωση και η σωστή διαχείριση ενός «ασφαλούς χώρου» σχολείο: επιτρέπει στο να εξασφαλίσει ένα περιβάλλον ώστε να ενισχύσει την αυτο-έκφραση να εξερευνήσει τις διαφορές χωρίς ανασφάλεια, φόβο και ένταση να μοιραστεί, να πει και να ακούσει, χωρίς προκατασκευασμένες δηλώσεις να καλλιεργήσει διαλεκτικούς τρόπους μάθησης να αρχίσει μια διαδικασία συμφιλίωσης, ελεύθερη από το μίσος και τη βία. Το μάθημα των θρησκευτικών έχει ενημερωτικό και μορφωτικό χαρακτήρα και οι διδάσκοντες του θεωρούν την κατήχηση ως έργο αποκλειστικά της Εκκλησίας. Ο χριστιανισμός είναι θεμέλιο του ευρωπαϊκού πολιτισμού και η Ορθοδοξία η μεγάλη πνευματική κληρονομιά του ελληνικού πολιτισμού, εντός του οποίου ζουν οι μαθητές του ελληνικού κυπριακού σχολείου. Στη νέα διαμορφωθείσα κοινωνική και παιδαγωγική κατάσταση, κατά την όποια συμμετέχουν και συνεργάζονται παιδιά με διαφορετικά εθνικά, θρησκευτικά, γλωσσικά και κοινωνικοοικονομικά χαρακτηριστικά, ο ρόλος του μαθήματος των θρησκευτικών είναι καθοριστικός. Το γνωστικό αντικείμενο του μαθήματος καλύπτει ένα τόσο ευρύ φάσμα, που κάλλιστα μπορεί να συνδεθεί με άλλα μαθήματα και να παίζει πρωτεύοντα ρόλο στα πλαίσια της «Ευέλικτης διαθεματικής και δημιουργικής ζώνης». Είναι ένα πολυμορφικό μάθημα που ενώνει ιστορικά και θρησκευτικά γεγονότα με δεδομένα της καθημερινής ζωής, έτσι όπως βιώνονται από όλους τους πολίτες του κόσμου, ανεξάρτητα από θρησκευτικές ή άλλες πεποιθήσεις. Ο γνωστός Ινδός Φιλόσοφος Μαχάτμα Γκάντι είχε εντυπωσιασθεί πολύ από την επί του Όρους Ομιλία του Χριστού και είχε συνθέσει, το έτος 1928,«υπέροχο ύμνο» γι αυτήν και ένα απόσπασμα του διαγγέλματός του είχε δημοσιευθεί τότε στις εφημερίδες όλου του κόσμου και είναι το εξής : «Πιστεύω εις το Ευαγγέλιον του Ιησού, όπως περιλαμβάνεται εις την επί του Όρους των Ελαιών Ομιλίαν. Εάν τώρα με εκκαλούσαν να την ερμηνεύσω, όπως την εννοώ, θα έλεγα χωρίς τον παραμικρόν δισταγμόν : μάλιστα είμαι χριστιανός... Αληθινά σας λέγω, πίνετε από τας πηγάς τής επί του Όρους Ομιλίας... Αι συμβουλαί του Ιησού δεν απηυθύνοντο μόνον εις τους μαθητάς του, αλλά και σε σας και σε μένα». Εισηγητική - Πρακτική εφαρμογή του μαθήματος π.χ. στη Β Λυκείου και προσπάθεια καλής διαχείρισης της διαφορετικότητας στη τάξη. Στόχοι Οι μαθητές θα πρέπει να καταφέρουν: Α. Να εξηγήσουν πώς υπάρχουν άνθρωποι που συνεχίζουν να πιστεύουν σήμερα, στον 21 ο αιώνα, θρησκείες και πρακτικές που χρονολογούνται από την αρχαιότητα. Β. Να αναπτύξουν ανεκτικότητα μέσα από τη γνώση και ανοιχτό πνεύμα σε θέματα θρησκευτικής ετερότητας- διαφορετικότητας. Γ. Να εμβαθύνουν στην κατανόηση των σχέσεων που έχουν μεταξύ τους διάφορες τελετουργίες, γιορτές και τόποι λατρείας των θρησκειών που είναι παρούσες σήμερα.

6 Διδακτικές στρατηγικές Διδασκαλία βάσει διαλόγου και επεξήγηση φωτογραφιών και κειμένων. Ανάλυση, σύγκριση, μελέτη των σημείων που συνδέουν μεταξύ τους τα κείμενα και εικόνες. Θέματα Τρία παραδείγματα γιορτών: μιας Χριστιανικής, μιας Ιουδαϊκής, μιας Μουσουλμανικής. Τρεις τόποι λατρείας: η εκκλησία, η συναγωγή, το τζαμί. Τρεις τελετουργίες: η κυριακάτικη λειτουργία, το Σάββατο, η προσευχή της Παρασκευής. Διδακτικές ώρες Δυο περίοδοι 45 λεπτών. Χριστιανισμός Ιουδαϊσμός Ισλάμ Τελετουργίες Θεία λειτουργία Προσευχή του Σαββάτου Προσευχή Παρασκευής της Θρησκευτικές Χριστούγεννα Πάσχα Ιντ (το τέλος της γιορτές Πάσχα νηστείας) Λατρευτικοί τόποι Εκκλησίες Συναγωγές Τζαμιά Διδακτικό υλικό κι εξοπλισμός Διαφάνειες από το 1. γεύμα για το εβραϊκό Πάσχα. 2. διακοπή της νηστείας με ένα οικογενειακό γεύμα. 3. προσευχή της Παρασκευής στο τζαμί. 4. προσευχή σε συναγωγή. Προσωπικές διαφάνειες: 5. Πασχαλινό γεύμα σε μια χριστιανική οικογένεια. 6. Κυριακάτικη λειτουργία στο ναό. Φωτοαντίγραφα κειμένων που περιγράφουν τις τρεις μονοθεϊστικές θρησκείες και το νόημα των γιορτών τους. Ανακλαστικό επιδιασκόπιο

7 Δείγμα σχετικά με τις θρησκείες που μελετήθηκαν Θεός Γιαχβέ Θεός Πατέρας Αλλάχ Παλαιά Διαθήκη Παλαιά + Καινή Διαθήκη Το Κοράνι Ιουδαίοι που περιμένουν το Μεσσία Χριστός ο Μεσσίας Μωάμεθ ο Προφήτης Πατριάρχες: Αβραάμ & Μωυσής ΙΟΥΔΑΙΟΙ ΧΡΙΣΤΙΑΝΟΙ ΜΟΥΣΟΥΛΜΑΝΟΙ Σιίτες Σουνίτες Καθολικοί Ορθόδοξοι Προτεστάντες

8 Αγγλικανοί Λουθηρανοί Καλβινιστές Πάσχα: απελευθέρωση των Ισραηλιτών από τη σκλαβιά στην Αίγυπτο Πεντηκοστή: παράδοση του νόμου στον Μωυσή Τισσά Μπε Αβ: ημέρα θρήνου για την καταστροφή του ναού (70) Η γιορτή της Σκηνής του Μαρτυρίου Γιομ Κιπούρ (ημέρα της Επανόρθωσης) Εορτασμός της Τορά Σαρακοστή: νηστεία για 40 ημέρες που αντιστοιχούν στην περίοδο που νήστεψε ο Χριστός στην έρημο Μεγάλη Παρασκευή: θάνατος του Χριστού πάνω στο σταυρό. Πάσχα: ανάσταση του Χριστού Ανάληψη: η ανάληψη του Χριστού στους ουρανούς (40 ημέρες μετά το Πάσχα) Πεντηκοστή: η φανέρωση μέσω των αποστόλων Εγίρα: αναχώρηση του Μωάμεθ από τη Μέκκα στη Μεδίνα (622) Η Νύχτα της Συγγνώμης Ραμαζάνι: νηστεία από την ανατολή ως τη δύση Η αποκάλυψη στον Μωάμεθ, η νύχτα του πεπρωμένου Τέλος του Ραμαζανίου: Ιντ- αλ-φιτρ Το μεγάλο προσκύνημα στη Μέκκα (χατζ) Η γιορτή της Θυσίας (Ιντ-αλ-Αντά) Κοίμηση:

9 Η γιορτή των Φώτων Πουρίμ: διάσωση των Ιουδαίων της Περσίας (Ρωμαιοκαθολικοί) ανάληψη της Παναγίας στους ουρανούς Κείμενα συνοπτική διδασκαλία των θρησκειών μέσα από το βιβλίο Β Λυκείου Χριστιανισμός και θρησκεύματα. Οι χριστιανοί λένε: «Σύμφωνα με την Αγία Γραφή, εν Χριστώ δεν υπάρχει αρσενικό ή θηλυκό, Ιουδαίος ή Έλληνας, σκλάβος ή ελεύθερος ως εκ τούτου πρέπει όλοι να ζούμε ως μία οικογένεια. Οι Χριστιανοί θα έπρεπε να είναι οι τελευταίοι που έχουν προκαταλήψεις, γιατί πιστεύουμε ότι ο Θεός αγαπάει τους πάντες και ότι η αγάπη του είναι άνευ όρων, οπότε προσπαθούμε να κάνουμε κι εμείς το ίδιο.» Οι μουσουλμάνοι λένε: «Ο Αλλάχ είναι ο δημιουργός των πάντων, άρα κανένας άνθρωπος δεν έχει λόγο να περιφρονεί το συνάνθρωπο του. Ο Αλλάχ είναι ο δικαστής των πάντων, άρα όλοι οι άνθρωποι οφείλουν να αναλαμβάνουν την ευθύνη για τη συμπεριφορά τους προς τους υπολοίπους. Ο Αλλάχ είναι ο πιο ελεήμων, άρα ακόμα κι αν κάποιος σας αδικήσει, μπορείτε να διδαχθείτε από αυτό και να είστε φιλεύσπλαχνοι κι εσείς. Το Ισλάμ παρέχει γερά θεμέλια για το σεβασμό ανάμεσα σε όλους τους ανθρώπους στον κόσμο». Οι Ιουδαίοι λένε: «Ο Θεός είναι ένας, είναι ο δημιουργός του κόσμου εκ του μηδενός. Όλα όσα δημιούργησε είναι καλά. Το κακό είναι μια κατάσταση στην οποία περιέχεται ο κόσμος από την χρήση της ελευθερίας του ανθρώπου. Ο Γιαχβέ δημιούργησε τον άνθρωπο ως ψυχοσωματική οντότητα. Ο Θεός έχει ως κύριο έργο τη σωτηρία του κόσμου, που πραγματοποιείται με την εκλογή ενός τμήματος της ανθρωπότητας που θα έχει Θεό του μόνον τον ίδιο και θα τηρεί τις εντολές του. Το τμήμα αυτό είναι ο Ισραήλ. Η σωτηρία συμβαίνει στο τέλος της ιστορίας με τη προσδοκία μιας μελλοντικής ανάδειξης του έθνους τους σε ηγήτορα της ανθρωπότητας. Σωτηρία των δικαίων από ένα χρισμένο Μεσσία από το Θεό, προσδοκία της ανάστασης των νεκρών». Βιβλιογραφία - πηγές 1.Kristiansen, R.E., Religion i kontekst: bidrag til en nordnorsk teologi (Η θρησκεία ιδωμένη σε συγκεκριμένο πλαίσιο: μια συμβολή στη θεολογία της βόρειας Νορβηγίας), Norges forskningsråd, Oslo, 1996.

10 2. Π. Βασιλείου Κοκολάκη, «Πολυπολιτισμικότητα και εκπαίδευση Πολυπολιτισμικότητα και Ορθόδοξη Ελλάδα» 3. Κοτσώνης Π., Σχ.Συμβ., γραπτές οδηγίες προς εκπαιδευτικούς αλλοδαπών και παλιννοστούντων μαθητών, Αθήνα, Σωτηρέλλη, θρησκεία και εκπαίδευση, εκδ. Σάκκουλα. 5. Η διαχείριση της πολυπολιτισμικής τάξης από τον εκπαιδευτικό Θεμιστοκλής Γκόγκας Επίκουρος καθηγητής Διαπολιτισμικής Επικοινωνίας 6. Η Διαχείριση της Διαφορετικότητας (Diversity management) Στο πλαίσιο του του Ευρωπαϊκού Προγράμματος «Assist - Mobilization of Community towards Secure School», το οποίο πραγματοποιείται με τη βοήθεια του Προγράμματος «Socrates - Δράση Comenius 2.1: Εκπαίδευση του Διδακτικού Προσωπικού των Σχολείων» Ευχαριστώ. Χριστοδούλου Χρυσόστομος Καθηγητής θρησκευτικών.