2.4 Συνοπτική αναφορά της αξιολόγησης ενδεικτικών επενδύσεων στα πλαίσια κοινοτικών προγραμμάτων (π.χ. ΕΣΠΑ )

Transcript

1 2.4 Συνοπτική αναφορά της αξιολόγησης ενδεικτικών επενδύσεων στα πλαίσια κοινοτικών προγραμμάτων (π.χ. ΕΣΠΑ ) Θα πρέπει να επισημάνουμε ότι όλα σχεδόν τα επενδυτικά σχέδια που υποβάλλονται για ένταξη σε κάποιο κοινοτικό πρόγραμμα εξετάζονται - αξιολογούνται με βάση εξειδικευμένα κριτήρια επιλογής που διαφοροποιούνται από πρόγραμμα σε πρόγραμμα και χρησιμοποιούν ως ενδιάμεσο φορέα κυρίως τις τράπεζες. Λόγω ότι τα εν επενδυτικά αυτά προγράμματα έχουν περιορισμένη διάρκεια εφαρμογής, δεν κρίνεται σκόπιμο η αναλυτική παρουσίαση των συστημάτων αξιολόγησης επενδύσεων στα πλαίσιο των προγραμμάτων αυτών. Ενδεικτικά παραπέμπουμε στο πλαίσιο της δράσης «Αναβάθμιση πολύ μικρών & μικρών επιχειρήσεων για την ανάπτυξη των ικανοτήτων τους στις νέες αγορές» του Ε.Π. «Ανταγωνιστικότητα, Επιχειρηματικότητα και Καινοτομία» (Βιβλίο). 157

2 2.5 Η διατηρησιμότητα των επιχειρήσεων Η έννοια της διατηρησιμότητας Υπάρχουν ελάχιστες αναφορές στη βιβλιογραφία σχετικά με τη διατηρησιμότητα των επιχειρήσεων. Στην αγγλική ορολογία, ο όρος «Lοng Term Survival» σημαίνει «μακροπρόθεσμη επιβίωση», «διαχρονική μονιμότητα-βιωσιμότητα» των μονάδων. Ένας άλλος συνώνυμος όρος είναι ο όρος «persistence», που δηλώνει επιμονήδιατήρηση-συνέχιση της επιχειρηματικής δράσης. 158

3 Ο Schumacher (1973), ανέπτυξε την έννοια της επιχειρησιακής βιωσιμότητας, δίδοντας βαρύτητα των παραγόντων που την επηρεάζουν: το κέρδος/μετοχική αξία για την περίπτωση της οικονομικής βιωσιμότητας, επιδεξιότητα που χαρακτηρίζει την κοινωνιολογική βιωσιμότητα οι σχέσεις μεταξύ της επιχείρησης και του επιχειρησιακού περιβάλλοντος που προσδιορίζουν τη βιωσιμότητα των μονάδων. Ο Reding, (1973) χρησιμοποιεί τον όρο «persistence», (ικανότητα παραμονής, μακροχρόνια διάρκεια των επιχειρήσεων). 159

4 Gräber (1979), προσέγγισε την έννοια της μακροβιότητας των επιχειρήσεων, ως εξής: Νέες εγκαταστημένες βιομηχανικές επιχειρήσεις που συνεχίζουν να λειτουργούν ή έχουν κλείσει ή έχουν μετεγκατασταθεί σε άλλες περιοχές (εντός ή εκτός της επικράτειας). Νέες εγκαταστημένες βιομηχανικές μονάδες που συνεχίζουν να υφίστανται σε συνάρτηση με τον αριθμό των απασχολουμένων σε αυτές. Νέες εγκαταστημένες βιομηχανικές μονάδες οι οποίες στο πλαίσιο της λειτουργίας τους κατόρθωσαν να φθάσουν ή και να υπερβούν ακόμη τον προγραμματισθέντα αριθμό απασχόλησης. 160

5 Σύμφωνα με την έρευνα της Royal Dutch/Shell (1983) χαρακτηρίζεται «βιώσιμη/ διατηρήσιμη» επιχείρηση εκείνη η μονάδα : που είναι συντηρητική ως προς τη χρηματοδότησή της, έχει προσωπικό που ταυτίζεται με την εταιρεία και διαθέτει διοίκηση που επιδεικνύει ανεκτικότητα και ευαισθησία απέναντι στον κόσμο μέσα στον οποίο ζει. 161

6 Κατά των Peters & Waterman (1990), η διαχρονική επιτυχία των επιχειρήσεων είναι συνάρτηση των εξής χαρακτηριστικών: κλίση για δράση, κοντά στον πελάτη, αυτονομία και επιχειρηματικότητα, παραγωγικότητα μέσω των ανθρώπων, άμεση διοίκηση που να κατευθύνεται από αξία, προσκόλληση στο «πλεκτό» τους, απλή δομή και μικρό αριθμό ανώτερων στελεχών διοίκησης, στυλ διοίκησης (χαλαρότητα- ευελιξία, αυστηρότητα-αξίες). 162

7 Οι Web (2004), εκτιμούν ότι η διατηρησιμότητα μιας ΜΜΕ διασφαλίζεται, όταν αυτή προσαρμόζεται στις αλλαγές του περιβάλλοντος, που η τεχνολογία και οι παγκόσμιες αγορές επιβάλλουν. Τα κρίσιμα σημεία της επιβίωσης μιας επιχείρησης είναι: ο επιχειρηματικός σχεδιασμός, η αποτελεσματική διαχείριση των πόρων της επιχείρησης, το σωστό μέγεθος, το ανταγωνιστικό πλαίσιο μέσω της αξιοποίησης της τεχνολογίαςκαινοτομίας, η εστίαση στον πραγματικό πελάτη, η επιλογή συνεργατών-συμμαχιών το γρήγορο και αποτελεσματικό μάνατζμεντ. 163

8 Συμπέρασμα, δεν υφίσταται ταύτιση απόψεων ως προς τον όρο και την ερμηνεία της έννοιας της διατηρησιμότητας των επιχ/σεων και οι αποκλίσεις συνίστανται στις διαφορετικές οικονομικές συνθήκες, που επικρατούσαν κάθε φορά, στο ανομοιογενές δείγμα των ερευνών και εν μέρει στους διαφορετικούς σκοπούς κάθε έρευνας. Η ίδρυση μιας μονάδας θεωρείται ως επιτυχής και αξιολογείται θετικά ως προς την διατηρησιμότητα και τη διάρκεια ζωής, εφόσον μακροπρόθεσμα εκτιμάται ότι θα επιτύχει ίδιου επιπέδου ή ακόμη και υψηλότερους ρυθμούς αύξησης συγκεκριμένων οικονομικών δεικτών (πωλήσεις, κέρδη, επενδύσεις, απασχόληση), σε σχέση με τον μέσο όρο του κλάδου ή του τομέα στον οποίο αυτή δραστηριοποιείται. 164

9 2.5.2 Ο ρόλος της διατηρησιμότητας στην ανάπτυξη μιας περιοχής Στις μεταβαλλόμενες συνθήκες, η βιωσιμότητα μιας επιχείρησης τίθεται διαρκώς υπό αμφισβήτηση και απαιτούνται αυξημένες ενέργειες από όλους τους εμπλεκόμενους για αύξηση της παραγωγικότητας, χαμηλό κόστος λειτουργίας και παραγωγή ανταγωνιστικών προϊόντων. Η συμβολή των βιώσιμων επιχ/σεων, είναι ιδιαίτερα σημαντική στην ανάπτυξη μιας χώρας και ακόμη περισσότερο στην ανάπτυξη των οικονομικά ασθενέστερων περιοχών. Η επιβίωση των επιχειρήσεων επιδρά θετικά και ίσως καθοριστικά στην οικονομική και περιφερειακή ανάπτυξη της χώρας και για τον επιπρόσθετο αυτόν λόγο, η μέχρι τώρα Περιφερειακή Οικονομική Πολιτική ενίσχυε επενδυτικά σχέδια που χαρακτηρίζονταν ως «βιώσιμα». 165

10 Η συσχέτιση της επιβίωσης των επιχ/σεων με την περιφερειακή ανάπτυξη διαφαίνεται από τις άμεσες ή έμμεσες επιδράσεις τόσο των επιτυχημένων όσο και κυρίως των εσφαλμένων αποφάσεων, αναφορικά με την επιλογή του τόπου εγκατάστασης των επιχ/σεων. Το κλείσιμο ή μετεγκατάστασης μιας επιχ/σης σε άλλη χώρα προκύπτουν αρνητικές επιδράσεις που έχουν επιπτώσεις στην περιφερειακή ανάπτυξη: μείωση της παραγωγής. απώλεια δημοσίων εσόδων. αρνητικές επιδράσεις στην απασχόληση και στα εισοδήματα. έμμεσες ή δευτερεύουσες επιδράσεις. Η Περιφερειακή Πολιτική μπορεί να συμβάλλει στη διατηρησιμότητα των επιχειρήσεων, με σχεδιασμένες και συγκεκριμένες ενέργειες: 166

11 συμβουλευτική και τεχνική βοήθεια τόσο κατά τη διαδικασία επιλογής όσο και κατά την ίδρυση-λειτουργία των νέων επιχειρήσεων. αποτελεσματικά κίνητρα, με γνώμονα μόνο τη βιωσιμότητα των επενδύσεων και την ανάπτυξη υγιούς ανταγωνισμού των μονάδων. δημιουργία κατάλληλων και βιώσιμων υποδομών, που οδηγούν στη μείωση του κόστους λειτουργίας των μονάδων. αποτελεσματική αξιοποίηση των υπηρεσιών συμβουλευτικής ενημέρωσης και τεχνικής υποστήριξης των επιχ/σεων, π.χ. Επιμελητήρια, παραρτήματα του ΣΕΒ, Ευρωπαϊκό Κέντρο Πληροφοριών, Κέντρα Υποδοχής Επενδυτών. Εγκαθίδρυση Πανεπιστημιακών, Τεχνολογικών Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων, Κέντρων Επαγγελματικού Προσανατολισμού και λοιπών κέντρων κατάρτισης σε πόλους των περιφερειών. 167

12 2.5.3 Διαστάσεις της διατηρησιμότητας - θνησιμότητας των επιχ/σεων Το φαινόμενο της διάρκειας ζωής των επιχειρήσεων στην χώρα μας έχει πάρει σημαντικές διαστάσεις τον τελευταίο καιρό. Βάσει καταγραφών που έγιναν (2004 και 2005) προκύπτουν τα εξής ενδιαφέροντα στοιχεία: Σε σύνολο 66 μεταποιητικών μονάδων της ΒΙΠΕ Ξάνθης, λειτουργούσαν μόνο 42 επιχειρήσεις, ενώ 24 μονάδες ήταν κλειστές (ποσοστό «θνησιμότητας» 36,4%). Σε σύνολο 46 μεταποιητικών μονάδων της ΒΙΠΕ Καβάλας, λειτουργούσαν μόνο 35 επιχειρήσεις, ενώ 13 μονάδες ήταν κλειστές (ποσοστό «θνησιμότητας» 28,3%). Σε σύνολο 55 μεταποιητικών μονάδων της ΒΙΠΕ Δράμας, λειτουργούσαν μόνο 40, ενώ 24 ήταν κλειστές (ποσοστό «θνησιμότητας» 43,6%). 168

13 2.5.4 Παράγοντες επίδρασης της διατηρησιμότητας των επιχειρήσεων Οι παράγοντες που επηρεάζουν θετικά τον τόπο εγκατάστασης, επηρεάζουν θετικά και την διάρκεια ζωής της επιχείρησης (παραδοσιακή επιχειρησιακή θεωρία). Η επιλογή του τόπου εγκατάστασης αποτελεί έναν από τους πολλούς παράγοντες που θεωρητικά επηρεάζει τη διατηρησιμότητα μιας μονάδας (σύγχρονη οικονομική σκέψη) Μια δεύτερη παράμετρος διατηρησιμότητας, αναδεικνύει η βιβλιογραφία τους διάφορους παράγοντες ανταγωνιστικότητας των επιχειρήσεων. 169

14 Βιβλιογραφικές αναφορές αναδεικνύουν κάποιες κρίσιμες παραμέτρους της διατηρησιμότητας των επιχειρήσεων, όπως είναι: Ο Esenwein (1961), διαπιστώνει ότι οι σημαντικότεροι παράγοντες που επηρεάζουν την διατηρησιμότητα μιας επιχείρησης είναι το μέγεθος, η συγκοινωνιακή υποδομή και η περιφερειακή προέλευση της επιχείρησης. Κατά τον Holt (1972), η διατηρησιμότητα της επιχείρησης επηρεάζεται από το μέγεθος και τον τύπο της νεοϊδρυόμενης μονάδας. Οι Georgi & Giersch (1977) υποστηρίζουν ότι οι ευνοϊκότερες ενισχύσεις σε ορισμένους βασικούς κλάδους της οικονομίας επηρεάζουν θετικά τη διατηρησιμότητα των επιχειρήσεων αυτών. 170

15 Ο Gräber (1979), εκτιμά ότι η διατηρησιμότητα μιας βιομηχανικής μονάδας εξαρτάται, από τους εξής παράγοντες: τομέας δραστηριότητας, κίνητρα επενδύσεων, παγκόσμιες οικονομικές δομές-αλλαγές, δείκτης κατάρτισης προσωπικού, ποσοστό απασχόλησης γυναικών, τόπος εγκατάστασης από άποψη διαθεσιμότητας αξιόλογου δυναμικού σε υποδομές και ανθρώπινο δυναμικό, ένταση του κεφαλαίου εκπαίδευσης, χαρακτηριστικά των ιδρυτών της επιχείρησης, μέγεθος, ποιοτικά στοιχεία του εργατικού δυναμικού και συμπεριφορά της επιχείρησης ως προς την επιβίωσή της, ορθολογικότητα της απόφασης του τόπου εγκατάστασης της επιχείρησης. Η Royal Dutch/Shell (1983), εκτιμά ότι η επιβίωση των πολυεθνικών επιχειρήσεων επηρεάζεται από τους παράγοντες: συνεκτικότητα - κοινή ταυτότητα, ανεκτικότητα-αυτονομία σε καινοτομικές δραστηριότητες, περιορισμένη/συντηρητική χρήση ξένων κεφαλαίων και ευαισθησία απέναντι στο περιβάλλον. 171

16 Οι Peters & Waterm (1990) εκτιμούν ότι η εδραίωση της επιτυχημένης παρουσίας των επιχειρήσεων είναι συνάρτηση ορισμένων χαρακτηριστικών, όπως κλίση προς δράση, εγγύτητα στον πελάτη, αυτονομία και επιχειρηματικότητα, παραγωγικότητα μέσω ανθρώπων, άμεση διοίκηση, προσκόλληση σε αυτό που ξέρει, απλή μορφή διοίκησης, ευαισθητοποίηση απέναντι στο περιβάλλον. Οι Collins & Porras (1994) θεωρούν ότι η διατηρησιμότητα μιας επιχείρησης επηρεάζεται από τον παράγοντα «ευαισθητοποίηση απέναντι στο περιβάλλον». Οι Bruederl (1996) εκτιμούν ότι οι σημαντικότεροι παράγοντες μακροβιότητας μιας μονάδας είναι το μέγεθος, ο τόπος προέλευσης και η νομική μορφή της επιχείρησης. 172

17 Σύμφωνα με τους Richard (2000), υπάρχει θετική σχέση μεταξύ διατηρησιμότητας μιας επιχείρησης και των παραγόντων: προγενέστερη επαγγελματική εμπειρία, πανεπιστημιακή εκπαίδευση, αρχικό κεφάλαιο εκκίνησης του επιχειρηματία, προγενέστερη διευθυντική εμπειρία του επιχειρηματία και τύπος της επιχείρησης. Οι Hunt & Puetz (2003) θεωρούν ως κυριότερους παράγοντες επιβίωσης μιας επιχείρησης την ύπαρξη συνεταίρου, το Μάρκετινγκ, την προηγούμενη εμπειρία και την εξέταση του επιχειρηματικού περιβάλλοντος. Σύμφωνα με τους Παπαδόπουλο (1986) και Κάτσο (1988), η προβληματικότητα των ελληνικών ΜΜΕ επηρεάζεται από ενδοεπιχειρησιακές αιτίες (αδυναμίες της διοίκησης, περιορισμένη και στρεβλή χρηματοδότηση, φιλόδοξα επενδυτικά σχέδια κλπ.) και εξωεπιχειρησιακές αιτίες (οικονομικού, κοινωνικού, τεχνολογικού και πολιτικού περιεχομένου). 173

18 Ο Καρβούνης (2000) εκτιμά ότι η αποτυχία των επιχειρήσεων στην Ελλάδα επηρεάζεται από τους παράγοντες: έλλειμμα εμπειρίας, διαχειριστική ανικανότητα, έλλειμμα προγραμματισμού και εσφαλμένη επιλογή του τόπου εγκατάστασης. Τέλος, βάσει μιας πρόσφατης εμπειρικής έρευνας (Νικολαΐδης, 2007) η οποία έγινε στην Περιφέρεια της ΑΜΘ και αφορούσε τις μεταποιητικές επιχειρήσεις, προκύπτουν οι εξής κατά σειρά σημαντικότητας παράγοντες που επιδρούν - προσδιορίζουν την επιβίωση των επιχειρήσεων: 174

19 Ενδοεπιχειρησιακοί παράγοντες/μεταβλητές: Παραγωγή-αξιοποίηση πόρων, με σημαντικότερη μεταβλητή-θέμα το ανταγωνιστικό κόστος ανά μονάδα προϊόντος. Πωλήσεις-μάρκετινγκ, με σημαντικότερη μεταβλητή την προϊόντων. τιμή των Προμήθειες-εφοδιασμός, με σημαντικότερη μεταβλητή το κόστος πρώτων και βοηθητικών υλών. Διοίκηση-μάνατζμεντ, με σημαντικότερη μεταβλητή την ύπαρξη οράματος και συγκεκριμένων στόχων. Επιχειρηματικότητα - χαρακτηριστικά ιδρυτών, με σημαντικότερη μεταβλητή τη διορατικότητα επιχειρηματικών ευκαιριών - απειλών. 175

20 Εξωεπιχειρησιακοί παράγοντες/μεταβλητές: Αγορά-ανταγωνισμός, με σημαντικότερη μεταβλητή -θέμα το επίπεδο ανταγωνισμού από ομοειδή/ υποκατάστατα προϊόντα και το ρυθμό εισόδου νέων ανταγωνιστών. Οικονομικό, πολιτικό και θεσμικό περιβάλλον, με σημαντικότερες μεταβλητές τις πολιτικές ενισχύσεων των επενδύσεων και τη φορολογίαφορολογικό σύστημα. Λοιποί εξωεπιχειρησιακοί παράγοντες, με σημαντικότερες μεταβλητές - θέματα την αποτελεσματικότητα του θεσμού/μηχανισμού ενίσχυσης της επιχειρηματικότητας και την αποτελεσματικότητα του θεσμού/ μηχανισμού ενίσχυσης των επενδύσεων. 176

21 Συμπερασματικά, η διατηρησιμότητα των μεταποιητικών μονάδων εξαρτάται: Ενδοεπιχειρησιακά: ανταγωνιστικότητα της επιχείρησης, το μάνατζμεντ και την επιχειρηματικότητα του επιχειρηματία, Εξωεπιχειρησιακά: ανταγωνισμό - συνθήκες ανταγωνισμού της αγοράς, κίνητρα επενδύσεων, φορολογική πολιτική και αποτελεσματικότητα της δημόσιας διοίκησης σχετικά με την ενίσχυση της επιχειρηματικότητας και των επενδύσεων. 177