ΟΙ ΘΕΕΙ ΣΟΤ ΙΣΕΠ ΓΙΑ ΣΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΚΑΙ ΣΟΝ ΣΟΤΡΙΜΟ

Transcript

1 ΟΙ ΘΕΕΙ ΣΟΤ ΙΣΕΠ ΓΙΑ ΣΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΚΑΙ ΣΟΝ ΣΟΤΡΙΜΟ

2 Α. ΕΙΑΓΩΓΗ Η διεκνισ οικονομικι κρίςθ βρικε τθν ελλθνικι οικονομία ςε δεινι κατάςταςθ ανιςορροπίασ, κφρια χαρακτθριςτικά τθσ οποίασ είναι τα δίδυμα ελλείμματα, ελλείμματα δθλαδι τόςο ςτον κρατικό προχπολογιςμό, όςο και ςτο ιςοηφγιο διεκνϊν ςυναλλαγϊν. Σα πρϊτα αποτελοφν δείγμα κακισ δθμοςιονομικισ διαχείριςθσ που οδιγθςαν ςε επικίνδυνθ για τθν πιςτολθπτικι ικανότθτα τθσ χϊρασ αφξθςθ του δθμόςιου χρζουσ, με αποτζλεςμα θ χϊρα μασ να δανείηεται με επιτόκια ςθμαντικά υψθλότερα από αυτά που δανείηονται άλλεσ χϊρεσ τθσ ευρωηϊνθσ. Η εξυπθρζτθςθ του δθμόςιου χρζουσ απορροφά ζνα ςθμαντικό μζροσ των περιοριςμζνων από τθν μεγάλθ ζκταςθ τθσ φοροδιαφυγισ παραοικονομίασ φορολογικϊν εςόδων, τα οποία ςτεροφν από τθν πολιτεία τθ δυνατότθτα να προςφζρει ςε ποςότθτα και ποιότθτα τα απαραίτθτα δθμόςια αγακά (υγεία, παιδεία, κλπ.). Από τθν άλλθ πλευρά, το ςυνεχϊσ αυξανόμενο ζλλειμμα του εμπορικοφ ιςοηυγίου τθσ ελλθνικισ οικονομίασ, δείγμα τθσ ζλλειψθσ ανταγωνιςτικότθτασ, είναι αποτζλεςμα των πολλϊν και διαχρονικϊν κεςμικϊν, οικονομικϊν και κοινωνικϊν εμποδίων ςτθν βελτίωςθ τθσ ανταγωνιςτικότθτασ των ελλθνικϊν προϊόντων και υπθρεςιϊν. τα παραπάνω προβλιματα ιρκαν να προςτεκοφν και αυτά που δθμιοφργθςε θ κρίςθ. Σο κυριότερο από αυτά είναι θ ςθμαντικι αφξθςθ τθσ ανεργίασ, θ οποία απειλεί τθν κοινωνικι ςυνοχι, όχι μόνο ςτθν χϊρα μασ αλλά και ςε ολόκλθρθ τθν ευρωηϊνθ. Πρόςκετα, θ κρίςθ άλλαξε τθν ςυμπεριφορά των καταναλωτϊν και των επιχειριςεων. Οι επιχειριςεισ, πζραν τθσ μείωςθσ των πωλιςεων εξαιτίασ τθσ ςυρρίκνωςθσ των ειςοδθμάτων των καταναλωτϊν, ζχουν να αντιμετωπίςουν τθν ςθμαντικι μείωςθ τθσ χρθματοδότθςισ τουσ από το τραπεηικό ςφςτθμα, με αποτζλεςμα να αντιμετωπίηουν ζλλειψθ ρευςτότθτασ και να παςχίηουν για τθ βιωςιμότθτά τουσ. Μεταξφ των κλάδων που πλιττονται περιςςότερο από τθ διεκνι οικονομικι κρίςθ είναι και ο τουριςμόσ, ζνασ κλάδοσ «κλειδί», μαηί με τθ ναυτιλία, για τθν αναπτυξιακι πορεία τθσ ελλθνικισ οικονομίασ. Η αντιμετϊπιςθ τθσ παροφςασ οικονομικισ ςυγκυρίασ απαιτεί ζναν ιςχυρό προχπολογιςμό, χωρίσ ελλείμματα και χρζθ, για να μπορζςει να χρθματοδοτιςει τόςο ζνα αναπτυξιακό πρόγραμμα μζςω του προγράμματοσ δθμόςιων επενδφςεων, όςο και ζνα κοινωνικό πρόγραμμα ςτιριξθσ των κοινωνικϊν ομάδων των οποίων το ειςόδθμα, εξαιτίασ τθσ κρίςθσ, μειϊνεται ι ακόμθ και χάνεται. 2 ε λ ί δ α

3 Β. ΔΙΑΠΙΣΩΕΙ - ΕΠΙΠΣΩΕΙ Α. Οικονομία Είκοςι περίπου μινεσ μετά τθν ζναρξθ τθσ οικονομικισ κρίςθσ, οι δυςμενείσ επιπτϊςεισ τθσ ζχουν αρχίςει πλζον να γίνονται φανερζσ ςτθν πραγματικι οικονομία των χωρϊν, χωρίσ θ Ελλάδα να αποτελεί εξαίρεςθ. Πιο ςυγκεκριμζνα: Ο ρυκμόσ ανάπτυξθσ τθσ ελλθνικισ οικονομίασ παρουςιάηεται αρνθτικόσ (-0,2% το β τρίμθνο του 2009) για πρϊτθ φορά μετά τισ αρχζσ τθσ δεκαετίασ του 90. Ο κρατικόσ προχπολογιςμόσ αποκλίνει ςοβαρά από τουσ αρχικοφσ ςτόχουσ. Σο πρϊτο επτάμθνο του 2009 παρατθρικθκε υςτζρθςθ 5 δισ ςτα ζςοδα τθσ χϊρασ, θ οποία αντικατοπτρίηει μείωςθ 3,8% ςε ςχζςθ με το αντίςτοιχο διάςτθμα του 2008, ενϊ παράλλθλα οι δαπάνεσ αυξικθκαν κατά 22%, γεγονόσ που αποδίδεται τόςο ςτισ ευρωεκλογζσ, τα ζκτακτα επιδόματα ςτιριξθσ, όςο και ςτισ λθξιπρόκεςμεσ οφειλζσ του Δθμοςίου προσ τθν Σοπικι Αυτοδιοίκθςθ. Αποτζλεςμα των παραπάνω ιταν να εκτοξευκεί το ζλλειμμα ςτο 8,5% του ΑΕΠ τον Ιοφλιο, γεγονόσ που κα οδθγιςει ςε επιπλζον δανειςμό, ο οποίοσ ενδζχεται να ξεπεράςει τα 60 δισ, εκτοξεφοντασ το δθμόςιο χρζοσ ςτα 300 δισ. Ήδθ, ο δθμόςιοσ δανειςμόσ από τισ αρχζσ του ζτουσ ζχει ανζλκει ςε 56 δισ περίπου, υπερβαίνοντασ κατά 15 δισ τισ αρχικζσ εκτιμιςεισ, κακϊσ θ χϊρα ειςζρχεται ςε φφεςθ, αντιμετωπίηοντασ τθ χειρότερθ δθμοςιονομικι κρίςθ των τελευταίων ετϊν. Θα πρζπει, ωςτόςο, να επιςθμανκεί ότι το ζλλειμμα του προχπολογιςμοφ δεν αυξάνεται μόνο ςτθν Ελλάδα, αλλά και ςτισ υπόλοιπεσ χϊρεσ τθσ Ε.Ε. Η πορεία αυτι είναι ςαφϊσ αποτζλεςμα τθσ οικονομικισ κρίςθσ, αφοφ τα ζςοδα από τθ φορολογία μειϊνονται, ενϊ οι δαπάνεσ για διαφόρων μορφϊν επιδόματα αυξάνονται. Εντοφτοισ, αρκετζσ είναι και οι χϊρεσ που παρουςίαηαν τζτοια εικόνα ακόμθ και πριν τθν εμφάνιςθ τθσ κρίςθσ. Οι εξελίξεισ αυτζσ δίνουν μία άλλθ διάςταςθ ςτθν εικόνα που ζχει διαμορφωκεί: τα προβλιματα που αντιμετωπίηουν οι οικονομίεσ τθσ ευρωηϊνθσ ςιμερα είναι διαρκρωτικά και προφανϊσ προχπιρχαν. Σο ερϊτθμα, επομζνωσ, που κα πρζπει να απαςχολιςει τουσ ικφνοντεσ τθσ Ε.Ε. είναι ποιά κα πρζπει να είναι θ ςτρατθγικι που πρζπει να ακολουκθκεί, ϊςτε να επιλυκοφν τθ ςυγκεκριμζνθ χρονικι ςτιγμι τα προβλιματα αυτά και αν αυτι κα ζχει γνϊμονα τθ δθμοςιονομικι πεικαρχία ι τθν οικονομικι ανάπτυξθ και τθν κοινωνικι ςυνοχι. 3 ε λ ί δ α

4 Ο οικοδομικόσ κλάδοσ, ςυνεχίηει να πλιττεται από ζντονα κακοδικοφσ ρυκμοφσ ανάπτυξθσ, οι οποίοι επικρατοφν από τα μζςα του υγκεκριμζνα, κατά τον μινα Μάιο, θ ιδιωτικι οικοδομικι δραςτθριότθτα ςτο ςφνολο τθσ χϊρασ μειϊκθκε κατά 41,5% με βάςθ τον όγκο των νζων οικοδομϊν, ςε ςφγκριςθ με τον αντίςτοιχο μινα το 2008, με αποτζλεςμα να απειλοφνται οι κζςεισ εργαςίασ που απαςχολοφνται ςτον κλάδο. Σο απόκεμα των ξζνων άμεςων επενδφςεων ςτθ χϊρα μασ μειϊκθκε κατά 6,2 δισ (-19,3%) ςε διάςτθμα 12 μθνϊν (ωσ το α τρίμθνο του 2009). Η βιομθχανικι παραγωγι ςθμείωςε τθν περίοδο Ιανουάριοσ Ιοφνιοσ 2009 μείωςθ κατά 9,5% ςε ςχζςθ με το αντίςτοιχο διάςτθμα του Σο εμπορικό ιςοηφγιο για το α εξάμθνο του 2009 είναι βελτιωμζνο. Κατά τθ ςυγκεκριμζνθ περίοδο, τόςο οι ειςαγωγζσ, όςο και οι εξαγωγζσ παρουςιάηουν αιςκθτι πτϊςθ (-29,4% και -21,8% αντίςτοιχα). Η απαςχόλθςθ είναι ζνασ άλλοσ τομζασ που πλιττεται ζντονα. φμφωνα με τα ςτοιχεία τθσ ΕΤΕ θ ανεργία τον Μάιο του 2009 ζφταςε το 8,5% ζναντι 6,6% τον Μάιο του Οι εξελίξεισ ςτον τομζα τθσ απαςχόλθςθσ αναμζνεται να επθρεάςουν και το αςφαλιςτικό ςφςτθμα. Ήδθ τα μεγαλφτερα αςφαλιςτικά ταμεία τθσ χϊρασ αδυνατοφν να ανταποκρικοφν ςτισ υποχρεϊςεισ τουσ. Η προβλεπόμενθ αφξθςθ τθσ ανεργίασ και θ μείωςθ του χρόνου εργαςίασ κα οδθγιςουν ςε απϊλειεσ πόρων. Η κατάςταςθ ςτον τομζα τθσ απαςχόλθςθσ είναι ιδιαίτερα ανθςυχθτικι ςε όλεσ τισ χϊρεσ τθσ ευρωηϊνθσ: τον Μάιο χάκθκαν κζςεισ εργαςίασ ςτθν Ε.Ε. ( ςτθν ευρωηϊνθ). Σα υψθλά ποςοςτά ανεργίασ ςτθν ευρωηϊνθ ενδζχεται να οδθγιςουν ςε ευρείεσ κοινωνικζσ αναταραχζσ. Ο γενικόσ δείκτθσ τιμϊν, ςε περιόδουσ κρίςθσ, αυξάνεται με ςθμαντικά μικρότερουσ ρυκμοφσ, εξαιτίασ τθσ μειωμζνθσ ηιτθςθσ. Πράγματι και ςτθ χϊρα μασ ο δείκτθσ τιμϊν καταναλωτι αυξικθκε κατά 0,7% τον Ιοφλιο του 2009 ςε ςχζςθ με τον Ιοφλιο του Ωςτόςο, παρατθρείται το φαινόμενο να ςθμειϊνονται ςθμαντικζσ αυξιςεισ ςτισ τιμζσ κάποιων βαςικϊν προϊόντων και υπθρεςιϊν. Μειωμζνοσ εμφανίηεται ςτθν ευρωηϊνθ ο πλθκωριςμόσ, υποχωρϊντασ ςτο -0,7% από 0,0% που ιταν τον Μάιο (Eurostat), γεγονόσ που αποτελεί ζνδειξθ των αποπλθκωριςτικϊν τάςεων που διζπουν τθν παγκόςμια οικονομία. φμφωνα με τουσ ικφνοντεσ θ πορεία αυτι οφείλεται ςτθ μεγάλθ υποχϊρθςθ των τιμϊν του πετρελαίου, αλλά και ςτθν δραματικι μείωςθ τθσ ηιτθςθσ λόγω τθσ κρίςθσ. 4 ε λ ί δ α

5 Ζντονθ είναι, επίςθσ, και θ απουςία ρευςτότθτασ από τθν αγορά, ωσ αποτζλεςμα του φαφλου κφκλου τθσ αφξθςθσ τθσ ανεργίασ και τθσ μείωςθσ τθσ κατανάλωςθσ. Σο 15%-20% των απαςχολοφμενων είναι επιφυλακτικοί ςτο να καταναλϊςουν, διότι κυριαρχοφνται από αίςκθμα αναςφάλειασ για το μζλλον. Ενδείξεισ τθσ αςφυξίασ ςτθν αγορά, που άρχιςε να εντείνεται από τον Οκτϊβριο του 2008, αλλά και τθσ ζλλειψθσ ρευςτότθτασ, αποτελοφν οι αυξιςεισ ρεκόρ των ακάλυπτων επιταγϊν του Ιουνίου (+290% ςε ςχζςθ με τον Ιοφνιο του 2008), κακϊσ και των ςυναλλαγματικϊν (+73,8% ςε ςχζςθ με τον Ιοφνιο του 2008). Πιο ςυγκεκριμζνα, θ αξία των ακάλυπτων επιταγϊν από τθν αρχι του ζτουσ ανζρχεται ςε 1,66 δισ, ποςό μεγαλφτερο από όςο είχε καταγραφεί για όλο το 2008 και το μιςό 2007 ακροιςτικά. Σο πιςτωτικό ςφςτθμα τθσ χϊρασ δεν κα μποροφςε να μείνει ανεπθρζαςτο. Ο ετιςιοσ ρυκμόσ χοριγθςθσ δανείων από τα εγχϊρια Νομιςματικά Χρθματοδοτικά Ιδρφματα βαίνει μειοφμενοσ, φαινόμενο που αποδίδεται τόςο ςτθν περιοριςμζνθ προςφορά (αυςτθρότερα κριτιρια και όρια χρθματοδότθςθσ), όςο και ςτθν περιοριςμζνθ ηιτθςθ (υψθλά επιτόκια, εξαςκζνιςθ εμπιςτοςφνθσ, αβεβαιότθτα). υγκεκριμζνα ο ρυκμόσ χοριγθςθσ καταναλωτικϊν δανείων και ο αντίςτοιχοσ ςτεγαςτικϊν υποδιπλαςιάςτθκαν (7% τον Ιοφνιο του 2009 από 16% τον Δεκζμβριο του 2008 και 5,2% τον Ιοφλιο του 2009 από 11,5% τον Δεκζμβριο του 2008, αντίςτοιχα), ενϊ ακόμθ μεγαλφτερθ είναι θ μείωςθ του ρυκμοφ χοριγθςθσ επιχειρθματικϊν δανείων (7,9% τον Ιοφλιο του 2009 από 18,7% τον Δεκζμβριο του 2008). Σισ παραπάνω επιπτϊςεισ φαίνεται ότι νιϊκουν ζντονα επιχειριςεισ και καταναλωτζσ. Οι μεν πρϊτεσ ζχουν επαναπροςδιορίςει τουσ ςτόχουσ τουσ, προςπακϊντασ πρωτίςτωσ να επιδείξουν αντοχι, να επιβιϊςουν και να διαςφαλίςουν τθν εργαςία των εργαηομζνων τουσ και τθν επζνδυςθ των μετόχων τουσ και δευτερευόντωσ να επιτφχουν κερδοφορία. Από τθν άλλθ, οι καταναλωτζσ, όπωσ προκφπτει από ζρευνα του ΟΠΑ και Οικονομικοφ Επιμελθτθρίου Ελλάδασ, οι Ζλλθνεσ πολίτεσ νιϊκουν να απειλοφνται από τθ φτϊχια, τθν ανεργία και τθν ακρίβεια. υγκεκριμζνα, 63% των ερωτθκζντων βρίςκουν ότι θ οικονομικι τουσ κατάςταςθ είναι δυςχερζςτερθ ςε ςχζςθ με πζρυςι, 67% κεωροφν ότι θ κατάςταςθ κα επιδεινωκεί μζςα ςτουσ επόμενουσ 12 μινεσ και περιςςότεροι από 80% προβλζπουν ότι οι τιμζσ των καταναλωτικϊν αγακϊν κα αυξθκοφν. Οι προβλζψεισ των αναλυτϊν για το μζλλον ςυγκλίνουν ςτο ότι θ πορεία τθσ ελλθνικισ οικονομίασ για τα επόμενα δφο ζτθ κα είναι πολφ δφςκολθ. Ο ρυκμόσ 5 ε λ ί δ α

6 ανάπτυξθσ τθσ ελλθνικισ οικονομίασ προβλζπεται να είναι αρνθτικόσ για τθν διετία , ενϊ τα περιοριςμζνα ςθμεία ανάκαμψθσ κα αρχίςουν να φαίνονται το Η ανεργία κα κυμανκεί μεταξφ 9%-10,5%, ενϊ ο πλθκωριςμόσ μεταξφ 1,3%- 1,8%. Γενικά, πάντωσ, οι αναλυτζσ περιμζνουν εναγωνίωσ τα αποτελζςματα όλων των βαςικϊν δεικτϊν για τον επτζμβριο, φοβοφμενοι ότι τότε κα ακολουκιςει το δεφτερο κφμα τθσ κρίςθσ, το οποίο κα ςχετίηεται τόςο με τθν άμεςθ εξάρτθςθ τθσ χϊρασ μασ από τον τουριςμό ο οποίοσ ενδζχεται να ςυγκάλυπτε μζροσ των επιπτϊςεων τθσ κρίςθσ κατά τθν τουριςτικι περίοδο- όςο και με το πάγωμα ςτον οικοδομικό τομζα. Από τθν άλλθ πλευρά, ςφμφωνα με ςτοιχεία τθσ Κομιςιόν, ο δείκτθσ οικονομικοφ κλίματοσ παρουςιάηεται βελτιωμζνοσ, φτάνοντασ τισ 76 μονάδεσ τον Ιοφλιο, από 73,2 τον Ιοφνιο, ςθμειϊνοντασ τθν καλφτερθ επίδοςθ από τον Νοζμβριο του 2008 και ςυμπλθρϊνοντασ τον τζταρτο ςυνεχόμενο μινα βελτίωςθσ. Η εξζλιξθ αυτι, ςφμφωνα με τουσ αναλυτζσ, αποτελεί μία πρϊτθ ζνδειξθ ότι θ φάςθ τθσ φφεςθσ ζχει ίςωσ παρζλκει, χωρίσ όμωσ αυτό να ςθμαίνει ότι θ ανάκαμψθ κα είναι άμεςθ. Ενδεικτικά αναφζρεται ότι ςθμαντικά βελτιωμζνο εμφανίηεται το οικονομικό κλίμα τον Ιοφλιο ςτθν Ιςπανία, τθν Ιταλία και τθ Γερμανία, ενϊ αντίκετα θ αφξθςθ του δείκτθ ιταν μόνο οριακι για τθ Γαλλία και τθν Ολλανδία. 6 ε λ ί δ α

7 Β. Σουριςμόσ Δυςμενι παρουςιάηονται όλα τα ςτοιχεία που αφοροφν τθν επιχειρθματικι τουριςτικι δραςτθριότθτα τθσ χϊρασ μασ για τον τελευταίο ενάμιςθ χρόνο. υγκεκριμζνα, θ ελλθνικι ξενοδοχία για το 2008 εμφάνιςε το μεγαλφτερο ποςοςτό ηθμιογόνων επιχειριςεων από όλουσ τουσ κλάδουσ επιχειρθματικισ δραςτθριότθτασ, ςφμφωνα με ζρευνα τθσ Stat Bank. Ειδικότερα, 51% των εταιριϊν του κλάδου ιταν ηθμιογόνεσ, ζναντι 42% το Μάλιςτα, οι 870 μεγαλφτερεσ ξενοδοχειακζσ επιχειριςεισ εμφάνιςαν ςυνολικζσ ηθμίεσ 79 εκ., ζναντι κερδϊν 61 εκ. το Σο γεγονόσ αυτό αιτιολογείται πλιρωσ, αν αναλογιςτεί κανείσ ότι παρόλο που οι ςυναλλαγματικζσ ειςπράξεισ το 2008 αυξικθκαν κατά 3% ςε ςχζςθ με το 2007, οι αφίξεισ θμεδαπϊν και αλλοδαπϊν τουριςτϊν ςε παντόσ τφπου ξενοδοχειακά καταλφματα το 2008 μειϊκθκαν κατά 0,15% (-0,75% για τουσ αλλοδαποφσ τουρίςτεσ), ενϊ οι διανυκτερεφςεισ θμεδαπϊν και αλλοδαπϊν τουριςτϊν ςε παντόσ τφπου ξενοδοχειακά καταλφματα αυξικθκαν μόλισ κατά 0,31% το 2008 (-0,29% για τουσ αλλοδαποφσ τουρίςτεσ). Η κατάςταςθ δεν βελτιϊκθκε με τθν ζλευςθ του νζου ζτουσ. Από τον Δεκζμβριο του 2008 παρατθρείται μεγάλθ επιβράδυνςθ του ρυκμοφ αφξθςθσ δανειςμοφ των τουριςτικϊν επιχειριςεων (Δεκζμβριοσ ,7%, Μάρτιοσ ,4%, Μάιοσ ,9%), γεγονόσ που ςε ςυνδυαςμό με το ότι οι ςυναλλαγματικζσ ειςπράξεισ κατά το πρϊτο πεντάμθνο του 2009 μειϊκθκαν κατά 17,9%, ενϊ το ίδιο διάςτθμα του 2008 είχαν αυξθκεί κατά 9,1% ςε ςχζςθ με το 2007 κάνει φανερι τθν οικονομικι ςτενότθτα που επικρατεί ςτον κλάδο. ε κατεξοχιν τουριςτικοφσ προοριςμοφσ, μάλιςτα, θ πλθρότθτα των μονάδων τον Ιοφλιο ςε ςχζςθ με τον Ιοφλιο του εμφανίηεται μειωμζνθ κατά 14% και τα ζςοδα ςε οριςμζνεσ από αυτζσ μειωμζνα κατά τουλάχιςτον 20%. Δυςοίωνα είναι τα μθνφματα και από τον τομζα των αφίξεων, αφοφ κατά το πρϊτο εξάμθνο του 2009 οι αφίξεισ ςτα κφρια αεροδρόμια τθσ χϊρασ εμφανίηουν μείωςθ 9,3%. Κατά το ίδιο διάςτθμα του 2008 οι αφίξεισ είχαν αυξθκεί κατά 0,7% ςε ςχζςθ με το ε λ ί δ α

8 Γ. ΑΙΣΙΑ ΠΟΤ ΟΔΗΓΗΑΝ ΣΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΣΗ ΗΜΕΡΙΝΗ ΚΑΣΑΣΑΗ Γ1 ΕΙΑΓΩΓΗ Οι παραπάνω επιπτϊςεισ είναι απόρροια τόςο των διαχρονικϊν προβλθμάτων που χαρακτθρίηουν το πολιτικό ςφςτθμα, τθν ελλθνικι κοινωνία και οικονομία, όςο και τθσ διεκνοφσ οικονομικισ κρίςθσ. Η τελευταία ζφερε ςτθν επιφάνεια όλεσ τισ διαχρονικζσ αδυναμίεσ τθσ ελλθνικισ οικονομίασ και τθν βρικε αδφνατθ να αντιμετωπίςει τα προβλιματα που δθμιοφργθςε. Η διεκνισ οικονομικι κρίςθ προιλκε από τθν ζλλειψθ λειτουργίασ ενόσ ιςχυροφ κεςμικοφ πλαιςίου, το οποίο, αν λειτουργοφςε ζγκαιρα και αποτελεςματικά, κα προςτάτευε και κα υποβοθκοφςε τθν αποτελεςματικι λειτουργία των αγορϊν. Γ2 ΠΟΛΙΣΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ Σο πολιτικό περιβάλλον μζςα ςτο οποίο λειτουργεί θ ελλθνικι οικονομία δεν ςυμβάλλει ςτθν αποτελεςματικι λειτουργία τθσ. Σο περιβάλλον αυτό χαρακτθρίηεται από τθν ζλλειψθ ςυναίνεςθσ και ςυνεργαςίασ μεταξφ των πολιτικϊν δυνάμεων και παραγωγικϊν φορζων, τθν επιρροι του πολιτικοφ κόςτουσ ςτθν λιψθ των αποφάςεων και τθσ παρουςίασ του πολιτικοφ κφκλου. Πιο ςυγκεκριμζνα, θ άςκθςθ τθσ εξουςίασ από τα πολιτικά κόμματα, ςε οριςμζνεσ περιπτϊςεισ, χαρακτθρίηεται από αλαηονεία, αφοφ δεν αςκείται με πνεφμα ςυνεργαςίασ και ςυναίνεςθσ, τόςο με τισ λοιπζσ πολιτικζσ δυνάμεισ του τόπου, όςο και με τουσ παραγωγικοφσ φορείσ. Σο γεγονόσ αυτό ςτερεί από τθν εκάςτοτε κυβζρνθςθ τθ δυνατότθτα να ακοφςει κάποιεσ περεταίρω κζςεισ από τισ άλλεσ πολιτικζσ δυνάμεισ, αλλά και να αξιοποιιςει τθν εμπειρία των παραγωγικϊν φορζων. Σα κόμματα εξουςίασ αλλάηουν κζςεισ ανάλογα με το αν βρίςκονται ςτθν κυβζρνθςθ ι τθν αντιπολίτευςθ. Εκείνα τθσ αντιπολίτευςθσ ςυνθκίηουν να ςυντάςςονται με τισ κοινωνικζσ ομάδεσ που διαμαρτφρονται, ανεξάρτθτα με το αν ζχουν δίκαιο ι όχι, για να επωφελθκοφν από το πολιτικό κόςτοσ που υφίςταται το κόμμα που βρίςκεται ςτθν εξουςία. Σο βαςικό κριτιριο λοιπόν για τθν υιοκζτθςθ κάποιασ πολιτικισ, ςε αρκετζσ περιπτϊςεισ, δεν είναι το μακροπρόκεςμο καλό για τθν κοινωνία και τθν οικονομία, αλλά θ 8 ε λ ί δ α

9 ελαχιςτοποίθςθ του πολιτικοφ κόςτουσ για το κόμμα που κυβερνά. Σο γεγονόσ αυτό μπορεί να ςτακεί εμπόδιο ςτθν υλοποίθςθ ενόσ προγράμματοσ μεταρρυκμίςεων. Ζνα πρόςκετο διαχρονικό πρόβλθμα που παρατθρείται ςτθ χϊρα μασ είναι ο πολιτικόσ κφκλοσ: προεκλογικά το κόμμα που είναι ςτθν εξουςία αυξάνει τθσ δθμόςιεσ δαπάνεσ και παράλλθλα «χαλαρϊνει» τον φοροειςπρακτικό μθχανιςμό, με αποτζλεςμα να ξεφεφγει ο προχπολογιςμόσ από τουσ ςτόχουσ που ζχει κζςει και να οδθγείται ςε ελλείμματα. Μετά τισ εκλογζσ ενεργοποιείται ο αντίςτροφοσ μθχανιςμόσ, δθλαδι περικόπτονται οι δθμόςιεσ δαπάνεσ και εντείνονται οι ενζργειεσ για είςπραξθ φόρων. Γ3 ΔΗΜΟΙΑ ΔΙΟΙΚΗΗ Η χϊρα μασ κατζχει τθν τρίτθ χειρότερθ κζςθ μεταξφ των κρατϊν μελϊν τθσ Ε.Ε. αναφορικά με τθν αναποτελεςματικότθτα ςτθ δθμόςια διοίκθςθ. Ο ςχετικόσ δείκτθσ μετράει τθ διαφκορά, τθ γραφειοκρατία και τθν αδιαφάνεια ςτθν κατανομι και χριςθ των πόρων, παράγοντεσ που αποτελοφν μάςτιγα για τθν οικονομικι ανάπτυξθ τθσ χϊρασ. Ενδείξεισ τθσ κακισ οργάνωςθσ και λειτουργίασ του δθμόςιου τομζα είναι: Οι ςυνεχείσ αλλαγζσ ςτθ νομοκεςία Οι αιφνιδιαςμοί ςτθν λιψθ αποφάςεων Οι αλλαγζσ ςτα ςτελζχθ των δθμόςιων υπθρεςιϊν μετά από κάκε εκλογικι αναμζτρθςθ Η βραδφτθτα ςτθν περαίωςθ και απόδοςθ δικαιοςφνθσ Η αςάφεια των διατάξεων, θ υποκειμενικότθτα και θ υπζρμετρθ παροχι ευχζρειασ ςτον εκάςτοτε Τπουργό να αποφαςίηει Η ειςαγωγι διατάξεων που δεν ζχουν προθγουμζνωσ υποςτεί επαρκι επεξεργαςία, με αποτζλεςμα να τροποποιοφνται κακ οδόν» και να οδθγοφν ςε νομοςχζδια που κυμίηουν «μωςαϊκό» Η αβεβαιότθτα ωσ προσ τουσ τίτλουσ ιδιοκτθςίασ, θ οποία είναι απόρροια τθσ ζλλειψθσ του εκνικοφ κτθματολογίου Η φπαρξθ και ςυντιρθςθ κινιτρων για χρθματιςμό, προκειμζνου να επιταχφνονται οι διαδικαςίεσ Η αςυνεπισ τιρθςθ των χρονικϊν περιοριςμϊν Οι διαφορζσ ανάμεςα ςτον τρόπο τελικισ εφαρμογισ του νόμου και ςτθν αρχικι ςφλλθψθ του νομοκζτθ 9 ε λ ί δ α

10 Γραφειοκρατία Η γραφειοκρατία είναι απόρροια τθσ πολφπλοκθσ και ςυχνά αςαφοφσ διάκριςθσ εξουςιϊν που διαπιςτϊνεται ςτθν λειτουργία του δθμόςιου τομζα. Επθρεάηει τθν ανταγωνιςτικότθτα τθσ ελλθνικισ οικονομίασ και ςφμφωνα με μελζτθ τθσ Ευρωπαϊκισ Κεντρικισ Σράπεηασ το κόςτοσ τθσ ςτθ χϊρα μασ ανζρχεται ςε 6,9 δισ. Αδιαφάνεια και Διαφθορά Η ετιςια ζκκεςθ του Γενικοφ Επικεωρθτι Δθμόςιασ Διοίκθςθσ για το 2009 καταγράφει για άλλθ μία φορά ςωρεία περιπτϊςεων κακοδιοίκθςθσ και διαφκοράσ ςτον χϊρο τθσ υγείασ, των ΟΣΑ, ςε πολεοδομίεσ, εφορίεσ, κ.α. Η ετιςια ζκκεςθ τθσ Διεκνοφσ Διαφάνειασ κατατάςςει τθ χϊρα μασ ςτθν 57 θ κζςθ μεταξφ 160χωρϊν, με βακμολογία 4,7 με άριςτα το 10. Πολλζσ δραςτθριότθτεσ των πολιτϊν και επιχειριςεων που ςυνεπάγονται διαφκορά, προχποκζτουν τθν ανοχι, αν όχι τθ ςυνεργαςία, ςτελεχϊν του ελεγκτικοφ και γενικότερα του διοικθτικοφ μθχανιςμοφ. υνζνοχοι ςτθ διαφκορά είναι και οι πολίτεσ, διότι δεν καταγγζλλουν τισ περιπτϊςεισ δωροδοκιϊν, είτε γιατί ωφελοφνται και οι ίδιοι από αυτζσ, είτε γιατί φοβοφνται πωσ το «κφκλωμα» κα τουσ εκδικθκεί. υνζπειεσ τθσ αδιαφάνειασ και τθσ διαφκοράσ είναι θ παρεμπόδιςθ τθσ ανάπτυξθσ τθσ οικονομίασ, θ ανορκολογικι κατανομι των παραγωγικϊν πόρων, θ αφξθςθ του κόςτουσ των ςυναλλαγϊν, κ.α. Γ4 ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ Σο κοινωνικό περιβάλλον εκφράηεται με τισ κζςεισ και αξίεσ ςχετικά με τισ ςυνκικεσ εργαςίασ, τισ ίςεσ ευκαιρίεσ για όλεσ τισ κοινωνικζσ ομάδεσ, τον ςεβαςμό και προςταςία του περιβάλλοντοσ, κακϊσ και τα χαρακτθριςτικά του πλθκυςμοφ, ςυμπεριλαμβανομζνου του μεγζκουσ, τθσ κατανομισ, τθσ ςφνκεςθσ αυτοφ, κ.α. Μζςα ςτο παραπάνω πλαίςιο διοίκθςθσ αναπτφςςονται τα μεγάλα ι μικρά ςυμφζροντα, οι κεμιτζσ ι ακζμιτεσ επιδιϊξεισ μεγάλων ι μικρϊν κοινωνικϊν ομάδων. Σα ςυμφζροντα, οι πακογζνειεσ και οι ςτρεβλϊςεισ των πάςθσ φφςεωσ κοινωνικϊν ομάδων διαμορφϊνουν το ικοσ τθσ κοινωνίασ. Η ζννοια τθσ αξιοκρατίασ δεν ζχει νόθμα και ο νζοσ προςπακεί μζςω τθσ κομματικισ μεςολάβθςθσ να πετφχει τθν επαγγελματικι του αποκατάςταςθ και εξζλιξθ. 10 ε λ ί δ α

11 Γ5 ΔΙΑΡΘΡΩΣΙΚΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΣΑ ΣΗ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ Μεταξφ των βαςικϊν προβλθμάτων που αντιμετωπίηει θ ελλθνικι οικονομία είναι θ διαχρονικι δθμοςιονομικι ανιςορροπία, θ ζλλειψθ ανταγωνιςτικότθτασ, το χρθματοπιςτωτικό ςφςτθμα και το αςφαλιςτικό ςφςτθμα. Γ5-1 ΔΗΜΟΙΟΝΟΜΙΚΗ ΑΝΙΟΡΡΟΠΙΑ Κρατικόσ Προώπολογιςμόσ Ο κρατικόσ προχπολογιςμόσ τθσ χϊρασ μασ χαρακτθρίηεται από διαρκι ελλείμματα, τα οποία ςυςςωρευόμενα ζχουν οδθγιςει τθ χϊρα ςε οριακό ςθμείο. Σα χαρακτθριςτικά αυτά αποτελοφν μόνιμο εμπόδιο για τθν άςκθςθ κοινωνικισ και αναπτυξιακισ πολιτικισ. Ο ελλθνικόσ κρατικόσ προχπολογιςμόσ κατζλαβε τθν δεφτερθ χειρότερθ κζςθ ςε πρόςφατθ επίςθμθ αξιολόγθςθ 1 τθσ ποιότθτασ των δθμόςιων οικονομικϊν μεταξφ των κρατϊν μελϊν τθσ Ε.Ε. Κφρια χαρακτθριςτικά του φαίνεται ότι είναι: i. Σα ανεπαρκι κεφάλαια που διακζτει για τθ χρθματοδότθςθ δαπανϊν για βαςικά κοινωνικά αγακά, όπωσ θ παιδεία και θ υγεία, για αναπτυξιακζσ δαπάνεσ ςε υποδομζσ, ζρευνα και τεχνολογία και για βελτίωςθ τθσ δθμόςιασ διοίκθςθσ. Σα περιοριςμζνα κεφάλαια που διακζτει ο ελλθνικόσ κρατικόσ ii. προχπολογιςμόσ οφείλονται ςτθ μεγάλθ παραοικονομία και φοροδιαφυγι που υπάρχει ςτθ χϊρα μασ. Ανορκολογικι κατανομι και διαχείριςθ των περιοριςμζνων κεφαλαίων που διατίκενται για δθμόςιεσ δαπάνεσ. Η χϊρα μασ καταλαμβάνει τθν τελευταία κζςθ μεταξφ των χωρϊν τθσ Ε.Ε. Η ανορκολογικι κατανομι των δθμοςίων δαπανϊν είναι αποτζλεςμα των πιζςεων των οργανωμζνων ςυμφερόντων που δζχονται οι κυβερνιςεισ, αλλά και του πολιτικοφ κφκλου. Υορολογικά Έςοδα: Παραοικονομία και Υοροδιαφυγή Η παραοικονομία/φοροδιαφυγι αποτελεί μία από τισ ςθμαντικότερεσ αιτίεσ των δθμοςιονομικϊν προβλθμάτων που αντιμετωπίηει ςιμερα θ χϊρα μασ. Αποτελεί κοινι πεποίκθςθ ότι ο ςθμαντικότεροσ προςδιοριςτικόσ παράγοντασ του μεγζκουσ τθσ είναι το επίπεδο τθσ φορολογικισ διοίκθςθσ. Σα φορολογικά ζςοδα του προχπολογιςμοφ δεν αντανακλοφν το φορολογικό βάροσ που πρζπει να φζρει κάκε πολίτθσ τθσ χϊρασ, ςφμφωνα με τισ επιταγζσ του ςυντάγματοσ. Η 1 Ecofin, Μάιοσ ε λ ί δ α

12 φοροδιαφυγι, κατάλοιπο τθσ τουρκοκρατίασ και οπωςδιποτε όχι φαινόμενο ενόσ ςφγχρονου κράτουσ, αποτελεί το κυρίαρχο χαρακτθριςτικό του φορολογικοφ μασ ςυςτιματοσ. Μεταξφ των αιτιϊν που τθν προκαλοφν είναι θ χαμθλι φορολογικι ςυνείδθςθ των Ελλινων πολιτϊν, οι αςυνζπειεσ τθσ πολιτείασ με τθ λιψθ διαφόρων μζτρων (ζκτακτθ ειςφορά, αναδρομικι φορολογία, περαίωςθ εκκρεμϊν φορολογικϊν υποκζςεων, κ.α.), τα οποία ςε οριςμζνεσ περιπτϊςεισ επιβραβεφουν τουσ ανειλικρινείσ φορολογοφμενουσ. Σο φορολογικό ςφςτθμα τθσ χϊρασ μασ χαρακτθρίηεται από ανορκολογικότθτα ςτθ δομι του και αναποτελεςματικότθτα ςτθ διαχείριςι του. Αποτζλεςμα αυτϊν των χαρακτθριςτικϊν είναι θ άνιςθ κατανομι του φορολογικοφ βάρουσ μεταξφ των πολιτϊν, θ ανεπάρκεια των εςόδων για τθ λειτουργία ενόσ κοινωνικοφ κράτουσ, αλλά και το διοικθτικό κόςτοσ που επιβάλλει ςτουσ πολίτεσ και τισ επιχειριςεισ. Ζτςι, το φορολογικό ςφςτθμα αδυνατεί να εξυπθρετιςει τουσ κοινωνικοφσ και οικονομικοφσ ςτόχουσ που πρζπει να υπθρετεί. τισ παραπάνω αδυναμίεσ του φορολογικοφ μασ ςυςτιματοσ προςτίκεται θ αναποτελεςματικι και δαπανθρι διοίκθςθ και διαχείριςθ αυτοφ. Η φορολογικι διοίκθςθ αποτελεί ζνα μζροσ τθσ δθμόςιασ διοίκθςθσ. Τπάρχει πρόβλθμα εφαρμογισ τθσ υφιςτάμενθσ φορολογικισ νομοκεςίασ. Κφρια προβλιματα τθσ ελλθνικισ φορολογικισ διοίκθςθσ είναι θ ανυπαρξία ςτρατθγικισ φορολογικισ πολιτικισ, οι ζκτακτοι φόροι και τζλθ που επιβάλλονται κατά διαςτιματα, θ αναδρομικι φορολογία, θ περαίωςθ των εκκρεμϊν φορολογικϊν υποκζςεων, κ.α. Δημόςιεσ Δαπάνεσ Σο κφριο πρόβλθμα των δθμοςίων δαπανϊν δεν είναι το μζγεκόσ τουσ, αλλά κυρίωσ θ κακι κατανομι και θ αναποτελεςματικι χριςθ αυτϊν. Σο μζγεκοσ των δθμοςίων δαπανϊν δεν φανερϊνει τι πραγματικά επιτυγχάνεται με τθν υλοποίθςι τουσ, αφοφ δεν ςυνδζονται τα οφζλθ και τα κόςτθ αυτϊν. Η ςθμερινι ςφνδεςθ των δθμοςίων δαπανϊν είναι απόρροια των πιζςεων που δζχονται οι κυβερνιςεισ από οργανωμζνα ςυμφζροντα, του πολιτικοφ κφκλου που αναφζρκθκε προθγουμζνωσ, κακϊσ και του τρόπου με τον οποίο οι δθμόςιοι φορείσ καταρτίηουν κάκε χρόνο τον προχπολογιςμό τουσ (προςκετικι μζκοδοσ). Πρόγραμμα Δημόςιων Επενδύςεων Η άςκθςθ κοινωνικισ πολιτικισ με τθν παροχι των δθμόςιων αγακϊν (υγεία, παιδεία, κ.α.) αποτελεί ζναν εκ των πυλϊνων του κρατικοφ προχπολογιςμοφ, ενϊ το 12 ε λ ί δ α

13 Πρόγραμμα Δθμόςιων Επενδφςεων αποτελεί τον βαςικό πυλϊνα για τθν άςκθςθ αναπτυξιακισ πολιτικισ. Δυςτυχϊσ, ςε περιπτϊςεισ δυςκολίασ του κρατικοφ προχπολογιςμοφ θ πρϊτθ κατθγορία δθμόςιων δαπανϊν που περικόπτεται είναι το Πρόγραμμα Δθμόςιων Επενδφςεων. Εν κατακλείδι ε περιόδουσ κρίςθσ θ δθμοςιονομικι πολιτικι αποτελεί το πλζον αποτελεςματικό μζτρο άμυνασ (προςταςίασ) για τθν αποφυγι ι ελαχιςτοποίθςθ των επιπτϊςεων αυτισ. Αυτό ςθμαίνει ότι λειτουργοφν οι αυτόματοι ςτακεροποιθτζσ τθσ οικονομίασ με τθν αφξθςθ των κοινωνικϊν δαπανϊν με τθ μορφι επιδομάτων για τθν ςτιριξθ των ατόμων με χαμθλά ειςοδιματα και αυτϊν που χάνουν ολόκλθρο ι μζροσ του ειςοδιματόσ τουσ, τθν αφξθςθ του ΠΔΕ για τθ δθμιουργία νζων κζςεων εργαςίασ και τθ μείωςθ του φορολογικοφ βάρουσ για τθν ενίςχυςθ τθσ ηιτθςθσ τθσ οικονομίασ. Δυςτυχϊσ, ο ελλθνικόσ κρατικόσ προχπολογιςμόσ, για τουσ λόγουσ που αναφζρκθκαν παραπάνω, αδυνατεί να αποτελζςει το ανάχωμα για τθν αντιμετϊπιςθ τθσ κρίςθσ που ζχει ιδθ αρχίςει να εξελίςςεται και ςτθ χϊρα μασ. Γ5-2 ΦΑΜΗΛΗ ΑΝΣΑΓΩΝΙΣΙΚΟΣΗΣΑ Η ελλθνικι οικονομία χαρακτθρίηεται από ςοβαρό ζλλειμμα ανταγωνιςτικότθτασ, το οποίο αντανακλάται ςε ζνα διαχρονικό ζλλειμμα ςτο εμπορικό ιςοηφγιό τθσ. Σο οικονομικό περιβάλλον, όπωσ ςε κάποιο βακμό αναφζρκθκε προθγουμζνωσ, ςτο οποίο δραςτθριοποιοφνται οι ελλθνικζσ επιχειριςεισ, οι ςτρεβλϊςεισ και οι δυςκαμψίεσ που υπάρχουν ςτθν αγορά εργαςίασ, το επίπεδο και θ μορφι εκπαίδευςθσ που παρζχεται ςτουσ νζουσ, θ ζλλειψθ ζρευνασ και ανάπτυξθσ που πραγματοποιείται από τον ιδιωτικό και δθμόςιο τομζα, θ ανεπαρκισ επιχειρθματικότθτα, αποτελοφν μερικά από τα ςοβαρά εμπόδια ςτθ βελτίωςθ τθσ ανταγωνιςτικότθτασ τθσ ελλθνικισ οικονομίασ. Ατελήσ Λειτουργία του Ελεύθερου Ανταγωνιςμού Οι αγορζσ προϊόντων και υπθρεςιϊν χαρακτθρίηονται από ςοβαρά διαρκρωτικά προβλιματα, τα οποία δεν επιτρζπουν να λειτουργιςουν οι κανόνεσ του υγιοφσ ανταγωνιςμοφ. Ο υψθλόσ βακμόσ κρατικισ παρζμβαςθσ ςτθν λειτουργία των αγορϊν, τα κλειςτά επαγγζλματα, οι ολιγοπωλιακζσ καταςτάςεισ που επικρατοφν ςε οριςμζνουσ κλάδουσ τθσ ελλθνικισ οικονομίασ, αποτελοφν μερικά από τα προβλιματα που δθμιουργοφν ςτρεβλϊςεισ ςτισ αγορζσ. Ζτςι δεν προςτατεφεται ο καταναλωτισ, δεν επιτυγχάνεται ορκολογικι κατανομι των παραγωγικϊν πόρων τθσ οικονομίασ και βλάπτεται θ ανταγωνιςτικότθτα τθσ ελλθνικισ οικονομίασ. 13 ε λ ί δ α

14 Επιχειρηματικότητα Για πολλά χρόνια ςτθν Ελλάδα καλλιεργικθκε ζνα κλίμα ιδιαίτερα αρνθτικό, που είχε να κάνει με ιδεολθψίεσ και προκαταλιψεισ για τθ ςυνειςφορά των επιχειριςεων ςτο κοινωνικό ςφνολο. Με τον καιρό, όμωσ, φαίνεται ότι αυτι θ «εχκρότθτα» ζχει κοπάςει, αφοφ ςε όλον τον κόςμο αναγνωρίηεται ο ρόλοσ τθσ επιχείρθςθσ ςτθν ανάπτυξθ, τθν απαςχόλθςθ, τθν παραγωγικότθτα, τθν ανταγωνιςτικότθτα και τθν κοινωνικι ςυνοχι. Η χϊρα μασ, ωςτόςο, υςτερεί ζναντι των άλλων ευρωπαϊκϊν χωρϊν ςε «απόκεμα» επιχειρθματικότθτασ. Αυτό οφείλεται ςτθν φπαρξθ ςθμαντικϊν εμποδίων ςτθν ανάπτυξθ τθσ επιχειρθματικότθτασ. Μεταξφ αυτϊν είναι θ αςκοφμενθ οικονομικι πολιτικι (δθμόςιεσ δαπάνεσ, φόροι, επιτόκια, κ.α.), θ ζλλειψθ ςτακερότθτασ και προβλεψιμότθτασ που τθν χαρακτθρίηει, το κανονιςτικό περιβάλλον, θ γραφειοκρατία, θ διαφκορά, οι ατζλειεσ ςτθν αγορά εργαςίασ, κ.α. Παραγωγικότητα Η παραγωγικότθτα των ςυντελεςτϊν παραγωγισ αποτελεί βαςικι πθγι βελτίωςθσ των πραγματικϊν μιςκϊν και θμερομιςκίων, κακϊσ και του επιπζδου διαβίωςθσ, κακότι βελτιϊνει τθν ανταγωνιςτικότθτα τθσ οικονομίασ. Η παραγωγικότθτα ςτθν ελλθνικι οικονομία υπολείπεται ςθμαντικά από τθ μζςθ παραγωγικότθτα ςτθν Ε.Ε. και αποτελεί τθν βαςικι αιτία υςτζρθςθσ του κατά κεφαλι ειςοδιματοσ. Μεταξφ των παραγόντων που αποτελοφν εμπόδιο ςτθ βελτίωςθ τθσ παραγωγικότθτασ είναι το επιχειρθματικό περιβάλλον (γραφειοκρατία, ρυκμιςτικζσ παρεμβάςεισ, κ.α.), το οποίο οδθγεί ςε λιγότερεσ επενδφςεισ, το μικρό μζγεκοσ των επιχειριςεων, ο περιοριςμζνοσ ανταγωνιςμόσ που υπάρχει ςε οριςμζνουσ κλάδουσ τθσ ελλθνικισ οικονομίασ που οδθγεί ςε αναποτελεςματικι κατανομι των παραγωγικϊν πόρων και χαμθλι απόδοςθ αυτοφ, θ αργι προςαρμογι ςε νζεσ τεχνολογίεσ και οι αδυναμίεσ του εκπαιδευτικοφ μασ ςυςτιματοσ. Σο Φρηματοπιςτωτικό ύςτημα Σο τραπεηικό ςφςτθμα τθσ χϊρασ μασ μζχρι τθν είςοδό τθσ ςτθν Οικονομικι και Νομιςματικι Ζνωςθ (ΟΝΕ) ιταν ιδιαίτερα επιφυλακτικό και λιγότερο φιλικό ςτισ ΜΜΕ. Οι υψθλζσ εγγυιςεισ, οι χρονοβόρεσ διαδικαςίεσ και θ μεγάλθ διαφορά μεταξφ επιτοκίων χορθγιςεων και κατακζςεων ιταν τα ιδιαίτερα χαρακτθριςτικά του. Η είςοδοσ τθσ χϊρασ μασ ςτθν ΟΝΕ οδιγθςε ςε κάποιο βακμό ςτθν εξομάλυνςθ όλων αυτϊν των αρνθτικϊν χαρακτθριςτικϊν και ζγινε ιδιαίτερα αιςκθτι θ προςφυγι των τραπεηϊν ςτθ μεγάλθ δεξαμενι των ΜΜΕ. 14 ε λ ί δ α

15 Η διεκνισ οικονομικι κρίςθ ιρκε να αναδείξει, όπωσ ςυνζβθ και για ολόκλθρθ τθν οικονομία, τα διαχρονικά προβλιματα του τραπεηικοφ ςυςτιματοσ. Η πρϊτθ αντίδραςθ του τραπεηικοφ ςυςτιματοσ ςτθν κρίςθ ιταν θ κάκετθ πτϊςθ τθσ χοριγθςθσ δανείων τόςο ςτισ επιχειριςεισ, όςο και ςτουσ καταναλωτζσ, γεγονόσ που οδιγθςε ςε επικίνδυνθ μείωςθ τθσ ρευςτότθτασ ςτθν αγορά. Η παρζμβαςθ του κράτουσ με το πακζτο των μζτρων που εξθγγζλκθ βελτίωςε ελαφρά το πρόβλθμα, αλλά απεδείχκθ πολφ φιλόδοξοσ ο ςτόχοσ τθσ πιςτωτικισ επζκταςθσ ςτο 10%. Οι τράπεηεσ ξεκίνθςαν πολφ επιφυλακτικά και υιοκετϊντασ αυςτθρζσ προδιαγραφζσ για τθν χοριγθςθ νζων δανείων, φοβοφμενεσ τισ επιςφάλειεσ, γεγονόσ που οδιγθςε ςε ςθμαντικι ζλλειψθ ρευςτότθτασ, τόςο των επιχειριςεων, όςο και των καταναλωτϊν. Γ5-3 ΑΥΑΛΙΣΙΚΟ ΤΣΗΜΑ Σο αςφαλιςτικό ςφςτθμα τθσ χϊρασ αποτελεί ζνα ςοβαρό χρόνιο κοινωνικό και οικονομικό πρόβλθμα για τθν Ελλάδα. Μεταξφ των αιτιϊν που προκάλεςαν αυτό το πρόβλθμα είναι θ αςυνζπεια του κράτουσ ζναντι των υποχρεϊςεων που ζχει αναλάβει απζναντι ςτα ταμεία, το μεγάλο φψοσ τθσ ειςφοροδιαφυγισ, το δθμογραφικό πρόβλθμα που αντιμετωπίηει θ χϊρα μασ, το μεγάλο φψοσ των ανεξζλεγκτων δαπανϊν για τθν υγεία, το υψθλό ποςοςτό των πρόωρων ςυνταξιοδοτιςεων, θ ςχετικά χαμθλι διάρκεια αςφαλιςμζνθσ απαςχόλθςθσ, θ χαμθλι απαςχόλθςθ, τα διαφορετικά αςφαλιςτικά κακεςτϊτα που ιςχφουν για τθν εργαςία, κ.α. Οι προςπάκειεσ που ζγιναν από τισ κυβερνιςεισ για τθ βελτίωςθ του αςφαλιςτικοφ μασ ςυςτιματοσ ιταν ανεπαρκείσ, με αποτζλεςμα, ενϊ όλοι αναγνωρίηουν τθν αναγκαιότθτα για μεταρρφκμιςθ που κα εξαςφαλίηει ζνα δίκαιο αςφαλιςτικό ςφςτθμα, αυτό να παραμζνει ωσ μία βραδυφλεγισ βόμβα για τθν ελλθνικι οικονομία και κοινωνία. Η διεκνισ οικονομικι κρίςθ ιρκε να επιδεινϊςει τθ κζςθ των αςφαλιςτικϊν ταμείων με τθν απϊλεια κζςεων εργαςίασ, τθν επζκταςθ τθσ προςωρινισ απαςχόλθςθσ και τα διάφορα προγράμματα εκελοφςιασ εξόδου που εφαρμόηουν τράπεηεσ και ΔΕΚΟ. Γ5-4 ΑΓΟΡΑ ΕΡΓΑΙΑ Η αγορά εργαςίασ ςτθ χϊρα μασ χαρακτθρίηεται από ζνα δφςκαμπτο κεςμικό πλαίςιο, χαμθλό ποςοςτό απαςχόλθςθσ ιδιαίτερα των γυναικϊν-, υψθλά ποςοςτά ανεργίασ ιδιαίτερα των νζων-, χαμθλζσ δαπάνεσ για ενεργθτικά και πακθτικά μζτρα απαςχόλθςθσ και προβλιματα ςτθ δια βίου εκπαίδευςθ και κατάρτιςθ. 15 ε λ ί δ α

16 Προβλήματα του Ελληνικού Σουρισμού Ο ελλθνικόσ τουριςτικόσ τομζασ κατζχει τθν 24 θ κζςθ μεταξφ 133 χωρϊν από πλευράσ ανταγωνιςτικότθτασ, ςε αντίκεςθ με τθν ελλθνικι οικονομία, που καταλαμβάνει τθν 76 θ κζςθ. Παρά το γεγονόσ αυτό, ο ελλθνικόσ τουριςμόσ, πζραν των προβλθμάτων τθσ ελλθνικισ οικονομίασ που αναφζρκθκαν παραπάνω, αντιμετωπίηει πρόςκετα προβλιματα, τα οποία ςυνοπτικά αναφζρονται ακολοφκωσ. Γενικά Προβλήματα - Ζλλειψθ οράματοσ και μακροχρόνιων ςτόχων Δεν ζχουμε προςδιορίςει ωσ χϊρα τι τουριςτικό προϊόν κζλουμε να προςφζρουμε και ποφ κζλουμε να φτάςουμε. - υναρμοδιότθτεσ των διάφορω ν υπουργείων τον κλάδο του τουριςμοφ εμπλζκονται, εκτόσ από το Τπουργείο Σουριςτικισ Ανάπτυξθσ, τα υπουργεία μεταφορϊν και επικοινωνιϊν, ανάπτυξθσ, ναυτιλίασ, πολιτιςμοφ, κ.α., γεγονόσ που δυςκολεφει, κακυςτερεί ι και ματαιϊνει τθ λιψθ αποφάςεων. - Η ενίςχυςθ μζςω των επενδυτικϊν κινιτρων τθσ δθμιουργίασ νζων καταλυμάτων ςε περιοχζσ που είναι ιδθ ανεπτυγμζνεσ τουριςτικά Ζνα βαςικό χαρακτθριςτικό τθσ περιφερειακισ κατανομισ του ξενοδοχειακοφ δυναμικοφ είναι θ παρατθροφμενθ υψθλι ςυγκζντρωςθ. Οι τζςςερεισ μεγαλφτεροι προοριςμοί (Κριτθ, Νθςιά Ν. Αιγαίου, Ιόνια Νθςιά, Αττικι), βάςει αρικμοφ διακζςιμων ξενοδοχειακϊν κλινϊν ςυγκεντρϊνουν περίπου κλίνεσ, αρικμόσ που αντιςτοιχεί ςτο 65%-70% του ξενοδοχειακοφ δυναμικοφ. Η Κριτθ και τα Νθςιά του Ν. Αιγαίου, μόνο, πλθςιάηουν το 50%. - Γεωγραφικι κζςθ τθσ Ελλάδασ και Προςπελαςιμότθτα Η απόςταςθ τθσ χϊρασ μασ, ςε ςχζςθ με τισ ανταγωνίςτριεσ Ιςπανία, Πορτογαλία και Ιταλία, από τισ κφριεσ πθγζσ προζλευςθσ των τουριςτϊν, τθν κζτει ςε μειονεκτικι κζςθ ζναντι αυτϊν. Η Ελλάδα είναι χϊρα του αεροπορικοφ τουριςμοφ, αφοφ το 75-80% των επιςκεπτϊν τθσ χρθςιμοποιοφν το αεροπλάνο ωσ μεταφορικό μζςο. - Μεταφορζσ Η Ελλάδα, εκτόσ του ότι διακζτει το πιο ακριβό αεροδρόμιο ςτθν Ευρϊπθ, γεγονόσ που δρα αποτρεπτικά από το να δραςτθριοποιθκοφν εδϊ αεροπορικζσ εταιρίεσ χαμθλοφ 16 ε λ ί δ α

17 κόςτουσ, μαςτίηεται και από ζντονθ ακρίβεια ςτα ακτοπλοϊκά ειςιτιρια. Σο κόςτοσ τουσ είναι τόςο μεγάλο, ϊςτε οι νθςιωτικοί προοριςμοί να χάνουν μερίδιο από τθν τουριςτικι αγορά. Πολλοί είναι εκείνοι που κάνουν λόγο για αιςχροκζρδεια, αφοφ ςυχνά δεν υπάρχει καμία λογικι ςφνδεςθ ναφλων και κόςτουσ πετρελαίου. - Τποδομζσ Η χϊρα μασ πάςχει και από ζλλειψθ γενικϊν υποδομϊν, όπωσ είναι οι ςυγκοινωνιακζσ, οι τθλεπικοινωνιακζσ κ.α., αλλά και από ειδικζσ, όπωσ είναι οι μαρίνεσ, τα γιπεδα κ.α., ενϊ δεν αξιοποιεί επαρκϊσ τισ υπάρχουςεσ (π.χ. Ολυμπιακά ακίνθτα). θμαντικι είναι, ωςτόςο, θ ςυμβολι του ιδιωτικοφ τομζα ςτθν κατεφκυνςθ αυτι, αλλά δυςτυχϊσ δεν είναι αρκετι ϊςτε να καλφψει το κενό. - Νζεσ τεχνολογίεσ Δυςτυχϊσ, ςτον τουριςτικό κλάδο δεν ζχουν ενταχκεί θ καινοτομία και οι νζεσ τεχνολογίεσ ςτον βακμό που κα ζπρεπε. - Αναξιοποίθτθ θ αρχαιολογικι και πολιτι ςτικι κλθρονομιά Η μοναδικι αρχαιολογικι και πολιτιςτικι κλθρονομιά που δϊριςε θ ιςτορία ςτθ χϊρα μασ δεν ζχει προβλθκεί με τον τρόπο και ςτο βακμό που κα ζπρεπε, με αποτζλεςμα να μθν αξιοποιείται ανάλογα. Διαρθρωτικά Προβλήματα - Καμποτάη Με βάςθ το υφιςτάμενο κεςμικό πλαίςιο για τον κλάδο τθσ κρουαηιζρασ, δεν επιτρζπεται ςε κρουαηιερόπλοια με ςθμαία χϊρασ που δεν ανικει ςτθν Ε.Ε. να επιβιβάηουν και να αποβιβάηουν τουρίςτεσ ςε ελλθνικά λιμάνια. Αποτζλεςμα αυτοφ είναι τόςο να αποκλείονται μεγάλεσ εταιρίεσ του κλάδου από το να δραςτθριοποιθκοφν ςτο Αιγαίο, όςο και να χάνουν τα ελλθνικά λιμάνια τθ δυνατότθτα να αποτελζςουν βάςθ των μεγάλων αυτϊν εταιριϊν. - Κόςτοσ τουριςτικϊν και ςυναφϊν υπθρεςιϊν Σο ςυνολικό κόςτοσ των διακοπϊν ςε ζναν προοριςμό εξαρτάται τόςο από το κόςτοσ του πακζτου που αγοράηει ο τουρίςτασ (μεταφορά, κατάλυμα, διατροφι), όςο και από το κόςτοσ αγοράσ ςυμπλθρωματικϊν αγακϊν, εντόσ ι εκτόσ του καταλφματοσ. Η πρϊτθ κατθγορία δαπανϊν είναι γνωςτι και αποδεκτι πριν τθν ζναρξθ των διακοπϊν, ενϊ θ δεφτερθ μπορεί να επιφυλάςςει εκπλιξεισ για τον τουρίςτα. - Χωροταξικό Πλαίςιο 17 ε λ ί δ α

18 Παρά τισ προςπάκειεσ που ζχουν γίνει κατά καιροφσ, δεν ζχει επιλυκεί το χωροταξικό ςχζδιο ςτθ χϊρα μασ. Δεν ζχει απαντθκεί και κατ επζκταςθ δεν ζχει υιοκετθκεί τι πολιτικι κζλουμε να αναπτφξουμε ςχετικά με τθν περιφερειακι διάςταςθ του τουριςμοφ ςτθ χϊρα μασ και τι επενδφςεισ προςδοκοφμε. - Διαχείριςθ Κρίςεων Παράλλθλα με τθν απουςία ενιαίασ τουριςτικισ πολιτικισ για τθν ανάπτυξθ του ελλθνικοφ τουριςτικοφ προϊόντοσ, δεν ζχει καταρτιςτεί και ζνα ολοκλθρωμζνο ςχζδιο διαχείριςθσ των κρίςεων ςτον κλάδο, θ ζλλειψθ του οποίου ζγινε ιδιαίτερα αιςκθτι εν μζςω τθσ οικονομικισ κρίςθσ. - Εμμονι ςτισ ίδιεσ αγορζσ Παραδοςιακά ο ελλθνικόσ τουριςμόσ απευκφνεται ςτισ αγορζσ του Ηνωμζνου Βαςιλείου, τθσ Γερμανίασ και τθσ Ιταλίασ. Οι εν λόγω αγορζσ, όμωσ, είναι κορεςμζνεσ, ζχουν πλθγεί περιςςότερο από άλλεσ χϊρεσ από τθν οικονομικι κρίςθ και για τουσ λόγουσ αυτοφσ κεωρείται επιβεβλθμζνο να προςανατολιςτεί το τουριςτικό προϊόν και ςε νζεσ αγορζσ. - Αποςπαςματικό και χωρίσ προγραμματιςμό διεκνζσ marketing Παρά το γεγονόσ ότι τα τελευταία χρόνια οι δαπάνεσ που προορίηονται για τθν προβολι του τουριςτικοφ προϊόντοσ ζχουν αυξθκεί, οι διαφθμιςτικζσ εκςτρατείεσ, εκτόσ του ότι ςτοχεφουν ςτισ ίδιεσ, κορεςμζνεσ αγορζσ, ξεκινοφν αρκετά ετεροχρονιςμζνα, με αποτζλεςμα να χάνεται πολφτιμοσ χρόνοσ. - Σα τελευταία χρόνια ζχει ςθμειωκεί όξυνςθ του ανταγωνιςμοφ με τθ δυναμικι εμφάνιςθ νζων ανταγωνιςτϊν (νζοι προοριςμοί, νζοι επενδυτζσ) και αλλαγι τθσ φφςθσ του ανταγωνιςμοφ (νζεσ τεχνολογίεσ, υψθλι ςυγκζντρωςθ ςτισ μεταφορζσ και τα κανάλια διανομισ, κ.α.). - Εςωτερικόσ τουριςμόσ Η διαπίςτωςθ ότι ο εςωτερικόσ τουριςμόσ ςχεδόν ςτο ςφνολό του κινείται με οδικά και καλάςςια μζςα μεταφοράσ υπογραμμίηει τθν ανάγκθ εκτζλεςθσ ςυμπλθρωματικϊν οδικϊν ζργων και βελτίωςθ λιμζνων και μζςων καλάςςιασ μεταφοράσ. Πζραν των παραπάνω προβλθμάτων που αντιμετωπίηει ο κλάδοσ του τουριςμοφ, υπάρχουν ιδιαίτερα προβλιματα που αφοροφν τισ επιχειριςεισ του κλάδου. Σα κυριότερα αυτϊν είναι: o Μικρό μζςο μζγεκοσ μονάδων και χαμθλι κατθγορία 18 ε λ ί δ α

19 Η πλειοψθφία των καταλυμάτων ανικει ςτθν κατθγορία των 2** και ζχει μζςο μζγεκοσ 76 κλινϊν. Ο ςυνδυαςμόσ των παραπάνω ζχει ωσ αποτζλεςμα αφενόσ να αντιμετωπίηουν οι επιχειριςεισ προβλιματα χρθματοδότθςθσ και αφετζρου να ζχουν μικρι διαπραγματευτικι δφναμθ με τουσ tour operators, ενϊ δεν είναι ςε κζςθ να αξιοποιιςουν τισ οικονομίεσ κλίμακασ. o Χαμθλό επίπεδο μάνατημεντ o Η τιμι των προϊόντων και των υπθρεςιϊν ςυχνά δεν ςυνάδει με τθν ποιότθτά τουσ - Ανορκολογικι χρθματοδοτικι διάρκρωςθ των μονάδων Η χρθματοδοτικι διάρκρωςθ του ελλθνικοφ ξενοδοχειακοφ κλάδου χαρακτθρίηεται ωσ ανορκολογικι. Σο γεγονόσ αυτό οφείλεται τόςο ςτα χαρακτθριςτικά των επιχειριςεων (μικρό μζγεκοσ, οικογενειακόσ χαρακτιρασ, κ.α.), όςο και ςτθν κρατικι και τραπεηικι πολιτικι που ακολουκικθκε ζναντι του κλάδου. - Ανκρϊπινο δυναμικό Ζνα ςθμαντικό τμιμα του εργατικοφ δυναμικοφ (Ζλλθνεσ και οικονομικοί μετανάςτεσ) που απαςχολείται ςτον τουριςμό ςτερείται επαγγελματικισ εξειδίκευςθσ, ικανότθτασ αξιοπρεποφσ επικοινωνίασ και εξοικείωςθσ με τισ νζεσ τεχνολογίεσ. 19 ε λ ί δ α

20 Δ. ΜΕΣΡΑ ΓΙΑ ΣΗΝ ΑΝΣΙΜΕΣΩΠΙΗ ΣΩΝ ΔΙΑΧΡΟΝΙΚΩΝ ΠΡΟΒΛΗΜΑΣΩΝ ΚΑΙ ΑΤΣΩΝ ΠΟΤ ΠΡΟΚΑΛΕΕ Η ΔΙΕΘΝΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΡΙΗ Για τθν επίλυςθ των παραπάνω προβλθμάτων χρειάηονται γενναίεσ αποφάςεισ για τθν αλλαγι του πολιτικοφ, κοινωνικοφ και οικονομικοφ περιβάλλοντοσ ςτθ χϊρα μασ. Για να λθφκοφν οι απαραίτθτεσ αποφάςεισ απαιτείται ςυναίνεςθ των πολιτικϊν, κοινωνικϊν και παραγωγικϊν δυνάμεων τθσ χϊρασ. Η εκάςτοτε κυβζρνθςθ κα πρζπει να είναι αποφαςιςτικι και πρόκυμθ να αναλάβει το πολιτικό κόςτοσ που ςυνεπάγονται οι πολιτικζσ τθσ, ενϊ θ αντιπολίτευςθ και τα εργατικά ςυνδικάτα να αςκοφν υπεφκυνα τον ρόλο τουσ και να μθν εκμεταλλεφονται τθ δυςαρζςκεια των πολιτϊν εργαηόμενων όταν τα μζτρα που λαμβάνονται βλάπτουν ςυμφζροντα που οφτωσ ι άλλωσ δεν κα ζπρεπε να υπάρχουν ςε ζνα ευνομοφμενο κράτοσ. Οι αποφάςεισ αυτζσ ςτοχεφουν ςτθ δθμιουργία ενόσ κράτουσ κοινωνικά δίκαιου και αποτελεςματικοφ. Η πλθκϊρα των μζτρων που παρατίκενται παρακάτω δεν είναι εφικτό να υλοποιθκεί άμεςα και παράλλθλα. Θα πρζπει, λοιπόν, να ιεραρχθκοφν με βάςθ ςυγκεκριμζνα κριτιρια (αποτελεςματικότθτα, κόςτοσ κ.α.) και εν ςυνεχεία να ξεκινιςει θ υλοποίθςι τουσ. Θα πρζπει να καταρτιςτεί ζνα τριετζσ πρόγραμμα ουςιαςτικϊν μεταρρυκμίςεων με ορίηοντα δεκαετίασ, το οποίο κα είναι αποτζλεςμα ευρφτερθσ ςυνεργαςίασ μεταξφ των πολιτικϊν κομμάτων, του ιδιωτικοφ τομζα και των εργατικϊν ςυνδικάτων. Σζλοσ, είναι ςκόπιμο να υπογραμμιςκεί ότι τα περιςςότερα από τα μζτρα που προτείνονται δεν παρουςιάηονται για πρϊτθ φορά. Ζχουν κατ επανάλθψθ ςυηθτθκεί ςτο παρελκόν, χωρίσ, ωςτόςο, να ζχουν υιοκετθκεί. Η επανάλθψθ αυτι ςιμερα ζχει ωσ ςτόχο να τονίςει τθν αναγκαιότθτα για τθν λιψθ των εν λόγω μζτρων για το καλό τθσ ελλθνικισ κοινωνίασ και οικονομίασ. Δεν υπάρχουν περικϊρια για άλλεσ αναβολζσ. 20 ε λ ί δ α

21 ΜΕΡΟ Α ΠΡΟΣΑΕΙ ΠΟΛΙΣΙΚΗ ΓΙΑ ΣΟ ΤΝΟΛΟ ΣΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ «Από τουσ πολιτικοφσ εξαρτάται, εντέλει, αν θα μπει ή όχι τάξη ςτα οικονομικά μίασ χώρασ» (G. Person, πρ. πρωκυπουργόσ τθσ ουθδίασ, 06/09/2009) 21 ε λ ί δ α

22 ΑΝΣΙΜΕΣΩΠΙΗ ΣΩΝ ΦΡΟΝΙΩΝ ΔΙΑΡΘΡΩΣΙΚΩΝ ΠΡΟΒΛΗΜΑΣΩΝ ΠΟΤ ΑΝΣΙΜΕΣΩΠΙΖΕΙ Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΚΟΙΝΩΝΙΑ Θα πρζπει αρχικά να ξεκακαρίςουμε πϊσ οραματιηόμαςτε τθν κοινωνία και τθν οικονομία που κζλουμε να δθμιουργιςουμε, ϊςτε να επιλζξουμε τουσ κατάλλθλουσ ςτόχουσ και ςτρατθγικι για να επιτφχουμε το όραμα αυτό. Σα λαμβανόμενα μζτρα κα πρζπει να αποτελζςουν μζροσ ενόσ προγράμματοσ που κα αδιαφορεί για το ςυνεπαγόμενο πολιτικό κόςτοσ. Σο πρόγραμμα αυτό κα πρζπει να είναι καλά δομθμζνο, με ιεράρχθςθ των προτεραιοτιτων, ξεκάκαρο, ενιαίο, με διαφάνεια και με ςυγκεκριμζνο χρονικό ορίηοντα. Ζνα πρϊτο βιμα αποτελεί θ ριηικι αναδιάρκρωςθ τθσ δθμόςιασ διοίκθςθσ, θ οποία κα ενιςχφςει τον ρόλο του κράτουσ. Κράτοσ κοινωνικά δίκαιο, με ιςοτιμία, κοινωνικι ςυνοχι και ευθμερία Είναι ανάγκθ το ςφςτθμα τθσ ελεφκερθσ αγοράσ να τεκεί μζςα ςε ζνα κοινωνικό πλαίςιο και να υιοκετθκοφν οι κεςμικζσ ςυνκικεσ που απαιτοφνται για τθν αποτελεςματικι λειτουργία του. Οι αγορζσ για να είναι αποτελεςματικζσ πρζπει να λειτουργοφν μζςα ςε ζνα πλαίςιο που να ςτθρίηεται ςε κοινωνικοφσ εκιμικοφσ κανόνεσ και οι παίκτεσ που δραςτθριοποιοφνται ςε αυτζσ να ζχουν υιοκετιςει οριςμζνεσ αξίεσ, όπωσ θ ειλικρίνεια, θ εμπιςτοςφνθ, θ εγκράτεια, θ αποδοχι και θ υποχρζωςθ. Πρόςκετα, πρζπει να υπάρχει δίκαιθ διανομι του ειςοδιματοσ, θ οποία κα ενιςχφει τθν κοινωνικι ςυνοχι και κα δθμιουργεί ςυναίνεςθ μεταξφ των μελϊν τθσ κοινωνίασ, χωρίσ ωςτόςο να καταςτρζφει το κίνθτρο για καλφτερθ απόδοςθ. Δυςτυχϊσ, δεν υπιρξαν οι παραπάνω προχποκζςεισ για τθν αποτελεςματικι λειτουργία των αγορϊν, τουλάχιςτον ςτο βακμό που κα απζτρεπαν τθν τρζχουςα διεκνι οικονομικι κρίςθ. Σζλοσ, ζνα βιϊςιμο κοινωνικό κράτοσ μπορεί να υπάρξει μόνον αν χρθματοδοτείται από το εκνικό παραγωγικό πλεόναςμα και όχι από δανεικά. Κράτοσ αποτελεςματικό χωρίσ γραφειοκρατία, αδιαφάνεια και διαφκορά Η αναποτελεςματικότθτα των δθμόςιων υπθρεςιϊν είναι αποτζλεςμα τθσ κακισ οργάνωςθσ και διοίκθςθσ αυτϊν, αλλά και τθσ ανεπάρκειασ ικανϊν ςτελεχϊν. Η κεραπεία των αδυναμιϊν τθσ δθμόςιασ διοίκθςθσ προχποκζτει: - τον ουςιαςτικό εκςυγχρονιςμό τθσ νομοκεςίασ - τθ ςφςταςθ επιτροπισ με αντικείμενο τθν εκτίμθςθ των οικονομικϊν επιπτϊςεων κάκε νομοκετικοφ μζτρου (impact assessment system) 22 ε λ ί δ α

23 - τθν απλοφςτευςθ των διαδικαςιϊν, με τθν υιοκζτθςθ λιγότερων και απλοφςτερου τφπου δικαιολογθτικϊν - τθ δθμιουργία ειδικισ κεντρικισ υπθρεςίασ, που κα εξυπθρετεί ςυνολικά και αποκλειςτικά κάκε πολίτθ ι επιχείρθςθ (one-stop-shop) - τον περιοριςμό των κανονιςτικϊν παρεμβάςεων και ελζγχων του δθμόςιου τομζα ςτισ εντελϊσ απαραίτθτεσ περιπτϊςεισ - τθ μζτρθςθ τθσ αποτελεςματικότθτασ των φορζων που προςφζρουν δθμόςιεσ υπθρεςίεσ και ςφνδεςθ του προςφερόμενου ζργου με τισ δαπάνεσ που αυτό ςυνεπάγεται - τθν κακιζρωςθ προτφπων για τθν προςφορά δθμόςιων αγακϊν - θλεκτρονικι διακυβζρνθςθ που κα διαςφαλίηει ευελιξία και διαφάνεια Τπόβακρο για κάκε αλλαγι μεταρρφκμιςθ ςτο πολιτικό, κοινωνικό και οικονομικό περιβάλλον αποτελεί θ «παιδεία». Ρόλοι των φορζων - Πολιτικι Ηγεςία Η πολιτικι θγεςία του τόπου κα παίξει πρωτεφοντα ρόλο ςε αυτιν τθν προςπάκεια. Θα πρζπει να υιοκετθκεί ζνα κεςμικό πλαίςιο αυςτθρό και ξεκάκαρο, που κα είναι υπεφκυνο για τθν ςτιριξθ και αποτελεςματικι λειτουργία των αγορϊν. Θα πρζπει, επίςθσ, να αποκαλφπτεται ςτουσ πολίτεσ θ πραγματικι κατάςταςθ τθσ οικονομίασ και όχι να αποκρφπτεται, ϊςτε αυτοί με τθ ςειρά τουσ να είναι ςε κζςθ να ςτθρίξουν τα μζτρα, όςο επίπονα κι αν είναι. - Κοινωνία Μζςα ςε αυτό το πλαίςιο θ κοινωνία κα ακολουκιςει. Δεν κα καταφεφγει πλζον ςε πλάγια μζςα, αφοφ θ αξιοκρατία, θ διαφάνεια και θ ζλλειψθ διαφκοράσ δεν κα αποτελοφν εμπόδιο ςτθ δραςτθριοποίθςθ των πολιτϊν. - Εργατικά υνδικάτα Σα εργατικά ςυνδικάτα κα πρζπει να μάχονται για τθν ικανοποίθςθ των δίκαιων αιτθμάτων των εργαηόμενων, να δείχνουν ανοχι και κατανόθςθ ςτισ δφςκολεσ περιόδουσ εφόςον τουσ παρζχονται οι απαραίτθτεσ εγγυιςεισ- και τα μζλθ του να μθν επθρεάηονται από πολιτικζσ ςκοπιμότθτεσ. 23 ε λ ί δ α

24 Πολιτικι και κοινωνικι ςυναίνεςθ Η κοινωνικι ςυναίνεςθ μεταξφ των πολιτικϊν φορζων και των κοινωνικϊν εταίρων κα ςυμβάλλει ςτθν αποδοχι από τουσ πολίτεσ των μζτρων που κεωροφνται αναγκαία και εντάςςονται ςε μία ολοκλθρωμζνθ δζςμθ πολιτικισ. Αυτό κα μποροφςε να επιτευχκεί με τθ κζςπιςθ μόνιμων κζςεων υφυπουργϊν κοινισ αποδοχισ, με πενταετι κθτεία ςε όλα τα ςθμαντικά υπουργεία. ΣΟΦΟΙ ΆΜΕΗ ΠΡΟΣΕΡΑΙΟΣΗΣΑ ΓΙΑ ΣΗΝ ΠΡΟΣΑΙΑ ΣΩΝ ΠΟΛΙΣΩΝ ΚΑΙ ΣΩΝ ΕΠΙΦΕΙΡΗΕΩΝ ΑΠΟ ΣΗΝ ΚΡΙΗ Α. Κοινωνικι Προςταςία Σα άτομα που ζχουν χάςει μζροσ ι ολόκλθρο το ειςόδθμά τουσ κα πρζπει να ςτθριχκοφν. τιριξθ μζςω ςτοχευμζνων παρεμβάςεων των ευάλωτων κοινωνικϊν ομάδων. Πάγωμα των τιμολογίων των ΔΕΚΟ και των δθμοτικϊν τελϊν. Εφαρμογι ςτρατθγικισ καταπολζμθςθσ τθσ φτϊχιασ. Οι δαπάνεσ για τθν υγεία να ανζλκουν ςτο 10% του ΑΕΠ. Β. τιριξθ των Επ ιχειριςεων - Οι υγιείσ επιχειριςεισ που επλιγθςαν από τθν κρίςθ κα πρζπει να ςτθριχκοφν με πακζτο μζτρων που αναφζρεται παρακάτω. - Οι επιχειριςεισ κα πρζπει να ανακεωριςουν πρακτικζσ και αντιλιψεισ του παρελκόντοσ και να υιοκετιςουν προγράμματα αναδιοργάνωςθσ δομϊν και διαδικαςιϊν. Γ. Δθμοςιονομικι Εξυγίανςθ α. Ζςοδα Σο φορολογικό ςφςτθμα τθσ χϊρασ πάςχει τόςο από τθν κακι του δομι, όςο και από τθν αναποτελεςματικι του διοίκθςθ. Η κεραπεία αυτϊν των αδυναμιϊν κα οδθγοφςε ςτθν προαγωγι τθσ φορολογικισ δικαιοςφνθσ και τθσ αποτελεςματικότθτασ αυτοφ. Σιμαρικμοποίθςθ τθσ φορολογικισ κλίμακασ. υςτθματικι και ευρείασ ζκταςθσ θλεκτρονικι διαςταφρωςθ φορολογικϊν ςτοιχείων. Μείωςθ φορολογικϊν επιβαρφνςεων ι / και αφξθςθ των αποςβζςεων για επενδφςεισ που κα γίνουν εντόσ τθσ τριετίασ. 24 ε λ ί δ α

25 Κατάργθςθ τθσ αυτοτελοφσ φορολόγθςθσ ειςοδθμάτων ι αφξθςθ των ςυντελεςτϊν. Επανεξζταςθ των φοροαπαλλαγϊν και περικοπι αυτϊν που δεν εξυπθρετοφν κοινωνικά αναπτυξιακοφσ ςτόχουσ, τόςο για τα φυςικά πρόςωπα, όςο και για τισ επιχειριςεισ. Επανεξζταςθ, με βάςθ τθ μζχρι ςιμερα εμπειρία, του ςυςτιματοσ τεκμθρίων διαβίωςθσ. υνυπευκυνότθτεσ του πολίτθ. Σαχφτατθ εκδίκαςθ αδικθμάτων φοροδιαφυγισ. Σο φορολογικό ςφςτθμα να μείνει ςτακερό για πολλά χρόνια. Η περαίωςθ των φορολογικϊν δθλϊςεων να γίνεται με ζλεγχο και όχι με ςυνοπτικζσ διαδικαςίεσ. τελζχωςθ των υπθρεςιϊν του Τπουργείου Οικονομικϊν με εξειδικευμζνο προςωπικό και αξιοκρατικι επιλογι προϊςταμζνων. Μθχανογραφικόσ και θλεκτρονικόσ ζλεγχοσ των ςυναλλαγϊν. Αξιοποίθςθ τθσ δθμόςιασ ακίνθτθσ περιουςίασ. Ενεργοποίθςθ ορκωτϊν λογιςτϊν. β. Ορκολογικι κατανομι και διαχείριςθ των δθμόςιων δαπανϊν Σριετισ, τουλάχιςτον, ςχεδιαςμόσ των δθμόςιων δαπανϊν με πλαφόν για αυτιν τθν περίοδο και ευκαμψία των φορζων να κατανείμουν το πλαφόν ςε ετιςια βάςθ. Θζςπιςθ ςυγκεκριμζνων μετριςιμων ςτόχων και αξιολόγθςθ των δθμόςιων δαπανϊν με βάςθ το κοινωνικό αποτζλεςμα. Διάκριςθ μεταξφ τρεχουςϊν και κεφαλαιακϊν δαπανϊν και εφαρμογι του χρυςοφ κανόνα, δθλαδι να απαγορεφεται θ κατάρτιςθ ελλειμματικοφ προχπολογιςμοφ ςτο ςκζλοσ των τρεχουςϊν δαπανϊν. Ριηικι μείωςθ των πρωτογενϊν κρατικϊν δαπανϊν, με άμεςθ ςυγχϊνευςθ ι διάλυςθ κρατικϊν οργανιςμϊν που δεν προςφζρουν ουςιαςτικό ζργο. Σο μζγεκοσ και θ ςκοπιμότθτα κάκε δαπάνθσ να αξιολογείται κάκε ζτοσ από μθδενικι βάςθ. Δ. Ανταγωνιςτικότθτα Επιχειρθματικότθτα Άμεςθ προκιρυξθ προγραμμάτων ενίςχυςθσ τθσ επιχειρθματικότθτασ μζςω του ΕΠΑ. 25 ε λ ί δ α

26 Σαχεία προϊκθςθ μεταρρυκμίςεων που δεν ζχουν δθμοςιονομικό κόςτοσ και ςυντελοφν άμεςα ςτθ βελτίωςθ τθσ παραγωγικότθτασ. Αξιοποίθςθ τριϊν βαςικϊν τομζων οικονομικισ δραςτθριότθτασ: πράςινθ ανάπτυξθ, ενεργειακόσ ςχεδιαςμόσ, ςυνδυαςμζνεσ μεταφορζσ. Επζνδυςθ ςτο τρίπτυχο Ζρευνα Καινοτομία Επιχειρθματικότθτα. Ενκάρρυνςθ τθσ δθμιουργικότθτασ. Δραςτικι απλοφςτευςθ των διαδικαςιϊν ίδρυςθσ νζων επιχειριςεων. Παροχι κινιτρων για νζουσ επιχειρθματίεσ. Δθμιουργία καινοτόμων ηωνϊν με φορολογικά κίνθτρα για ξζνεσ επενδφςεισ. Παρζμβαςθ ςε όλεσ τισ βακμίδεσ τθσ εκπαίδευςθσ και αλλαγι τθσ επιχειρθματικισ κουλτοφρασ τθσ ελλθνικισ κοινωνίασ. Γενναία αφξθςθ των δθμόςιων και ιδιωτικϊν κεφαλαίων για Ε&Α. τοχευμζνθ ςτιριξθ των πολφ μικρϊν και μικρϊν επιχειριςεων μζςα από τθ δθμιουργία Χάρτασ για τισ επιχειριςεισ αυτζσ. Απελευκζρωςθ τθσ αγοράσ ενζργειασ. Απελευκζρωςθ των κλειςτϊν επαγγελμάτων και υπθρεςιϊν, με παράλλθλθ κζςπιςθ νζων μζτρων για τθν ενίςχυςθ τθσ ανταγωνιςτικότθτασ και τθν άρςθ των εμποδίων που δεςμεφουν τισ αγορζσ. Ενίςχυςθ του ρόλου τθσ Επιτροπισ Ανταγωνιςμοφ και ςτενι ςυνεργαςία αυτισ με τθ δικαιοςφνθ, προκειμζνου να υλοποιοφνται οι αποφάςεισ τθσ ζγκαιρα και να μθν χάνουν το νόθμά τουσ. Αναβάκμιςθ των υπθρεςιϊν τθσ περιφζρειασ. Ε. Ενίςχυςθ τθσ ρευςτότθτασ και πιςτωτικό ςφςτθμα Αγορά εταιρικϊν ομολόγων του ιδιωτικοφ τομζα από τθ δευτερογενι αγορά. Θζςπιςθ νζων κανόνων λειτουργίασ των αγορϊν, ϊςτε να ςταματιςει θ χαλαρι εποπτεία των αγορϊν χριματοσ και κεφαλαίου και να επιλυκοφν τα διαρκρωτικά προβλιματα τθσ ελλθνικισ οικονομίασ. Πάγωμα των χρεϊν των μικρϊν και πολφ μικρϊν επιχειριςεων προσ τισ τράπεηεσ για κάποιο χρονικό διάςτθμα και ρφκμιςθ των χρεϊν των μικρομεςαίων. Εξόφλθςθ μζρουσ ι του ςυνόλου των οφειλϊν του κράτουσ προσ τισ επιχειριςεισ. Μείωςθ του spread των επιτοκίων χοριγθςθσ δανείων ςτα νοικοκυριά και τισ μικρομεςαίεσ νζεσ επιχειριςεισ. 26 ε λ ί δ α

27 ταδιακι μετατροπι του ΣΕΜΠΜΕ ςε ζναν ειδικό, ευζλικτο και χαμθλοφ λειτουργικοφ κόςτουσ χρθματοπιςτωτικό οργανιςμό, με παράλλθλθ αφξθςθ του κεφαλαίου του και διεφρυνςθ των προγραμμάτων του. Υπαρξθ κεςμικοφ πλαιςίου που να επιτρζπει τθ γριγορθ ςφςταςθ και απρόςκοπτθ χρθματοδότθςθ των νζων εταιριϊν. Ελαχιςτοποίθςθ του «κόςτουσ» ςε περίπτωςθ αποτυχίασ. Παρότρυνςθ για δθμιουργία νζων χρθματοδοτικϊν εργαλείων. Επίςπευςθ των ειςροϊν από τθν ΕΕ (ΕΠΑ ΕΣΕΠ). Επιτάχυνςθ των διαδικαςιϊν αξιολόγθςθσ, ελζγχου και εκταμίευςθσ των επιχορθγιςεων που υπάγονται ςτον επενδυτικό νόμο και αφξθςθ του ορίου προχπολογιςμοφ επενδυτικϊν ςχεδίων που κατατίκενται ςτισ κατά τόπουσ περιφζρειεσ. Σ. Αγορά εργαςίασ Μζτρα αφξθςθσ τθσ γυναικείασ ςυμμετοχισ ςτθν αγορά εργαςίασ. Κίνθτρα για μεγαλφτερθ κινθτικότθτα ςτθν αγορά εργαςίασ. Τψθλότερα επιδόματα ανεργίασ. Μζτρα καταπολζμθςθσ τθσ μαφρθσ οικονομίασ ςτθν αγορά εργαςίασ. Μζτρα διευκόλυνςθσ τθσ ειςόδου ςτθν αγορά εργαςίασ. Αναβάκμιςθ τθσ παιδείασ και ςφνδεςι τθσ με το παραγωγικό ςφςτθμα για τθ δθμιουργία ςτελεχϊν που κα μποροφν άμεςα να εργαςκοφν ςτισ ελλθνικζσ επιχειριςεισ. Τλοποίθςθ των προγραμμάτων κατάρτιςθσ ανζργων του ΟΑΕΔ ςε ςυνεργαςία με τισ επιχειριςεισ που κα απαςχολιςουν τουσ εργαηόμενουσ. Μεταρρφκμιςθ του ςυςτιματοσ κοινωνικισ αςφάλιςθσ. Βελτίωςθ των διαδικαςιϊν ςφηευξθσ προςφοράσ και ηιτθςθσ εργαςίασ. Βελτίωςθ του ρυκμιςτικοφ πλαιςίου, ϊςτε θ παροχι ποικιλίασ ςυμβάςεων, να ενιςχφςει τθ ςυμμετοχι ςτθν αγορά εργαςίασ όλων των κοινωνικϊν ομάδων. Αφξθςθ τθσ απαςχόλθςθσ των νζων, με το κράτοσ να αναλαμβάνει για κάποιο εφλογο χρονικό διάςτθμα μζροσ των αςφαλιςτικϊν ειςφορϊν νζων που δεν ζχουν εργαςιακι εμπειρία. τιριξθ των προςλιψεων ςε μικρζσ επιχειριςεισ που απαςχολοφν μζχρι 10 εργαηόμενουσ. 27 ε λ ί δ α

28 Απλοποίθςθ τθσ διαδικαςίασ πρόςλθψθσ υπαλλιλων και απογραφισ εργοδοτϊν με πλιρθ μθχανογραφικι υποςτιριξθ. 28 ε λ ί δ α

29 ΜΕΡΟ Β ΣΟΤΡΙΜΟ 29 ε λ ί δ α

30 ΜΕΣΡΑ ΓΙΑ ΣΗΝ ΣΟΤΡΙΣΙΚΗ ΑΝΑΒΑΘΜΙΗ ΣΗ ΦΩΡΑ Ειςαγωγι Σο πρωταρχικό ερϊτθμα που πρζπει να απαντθκεί προκειμζνου να προςδιοριςκεί θ απαραίτθτθ ςτρατθγικι που πρζπει να ςχεδιαςκεί και τα μζτρα που πρζπει να υιοκετθκοφν αφορά ςτο πϊσ οραματιηόμαςτε τον τουριςμό και τι επιτεφξιμουσ ςτόχουσ είμαςτε ςε κζςθ να κζςουμε. Όραμα για τον Σουριςμό Ο τουριςμόσ πρζπει να ςυνεχίςει να είναι ζνασ από τουσ πλζον ςθμαντικοφσ κλάδουσ τθσ ελλθνικισ οικονομίασ, να ζχει δυναμιςμό, να προςφζρει ποιοτικά και ποικίλα καινοτομικά προϊόντα, να ςζβεται το περιβάλλον και να καταφζρνει να εκτιμάται ο ελλαδικόσ χϊροσ ωσ τόποσ προοριςμοφ, προςφζροντασ ςτουσ ξζνουσ και ντόπιουσ επιςκζπτεσ μία κετικι και αλθςμόνθτθ εμπειρία, θ οποία υπερβαίνει τισ προςδοκίεσ τουσ. τόχοι Ωσ βαςικόσ ςτόχοσ τίκενται θ ςυνεχισ ανοδικι πορεία τθσ ανταγωνιςτικότθτασ του ελλθνικοφ τουριςμοφ. Σο γεγονόσ αυτό κα επιτρζψει ςτον ελλθνικό τουριςμό να βελτιϊνει ςυνεχϊσ το μερίδιό του ςτον ευρωπαϊκό και διεκνι τουριςμό ςε ςχζςθ με το μερίδιο των ανταγωνιςτριϊν χωρϊν. Θεωρείται εφικτόσ ο ςτόχοσ οι τουρίςτεσ που κα επιςκεφκοφν τθ χϊρα μασ το 2020 να ανζλκουν ςε 30 εκατομμφρια, οι δε ςυναλλαγματικζσ ειςπράξεισ να ανζλκουν ςτα 28 δισ. τρατθγικι: Ολικι Ποιότθτα και Αποτελεςματικότθτα Προκειμζνου να επιτευχκοφν το όραμα και οι ςτόχοι για τον ελλθνικό τουριςμό κα πρζπει να υιοκετθκεί και θ κατάλλθλθ ςτρατθγικι. Οι παράγοντεσ που πρζπει να τθν ςυνκζτουν είναι: - Επιχειρθματικό περιβάλλον - Ανταγωνιςτικότθτα - Μεταφορζσ - Σεχνολογίεσ πλθροφόρθςθσ και επικοινωνίασ - Μάρκετινγκ και προβολι - Εκπαίδευςθ και επιμόρφωςθ του ανκρϊπινου δυναμικοφ - Ανάπτυξθ νζων καινοτόμων προϊόντων 30 ε λ ί δ α