ΘΕΜΑ: Οι τρόποι διείσδυσης των ελληνικών χρηματοπιστωτικών επιχειρήσεων στα Βαλκάνια (Βουλγαρία, Ρουμανία, π ΓΔΜ, Αλβανία, Σερβία Μαυροβούνιο)

Transcript

1 ΘΕΜΑ: Οι τρόποι διείσδυσης των ελληνικών χρηματοπιστωτικών επιχειρήσεων στα Βαλκάνια (Βουλγαρία, Ρουμανία, π ΓΔΜ, Αλβανία, Σερβία Μαυροβούνιο) Εισηγητής: Παναγιώτης Φράγκος. Α.Μ. : Επιβλέπων: Δρ. Κωνσταντίνος Λυμπερόπουλος 2004

2 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Εισαγωγή...1 Κεφ. 1. Τα Βαλκάνια ως ελκυστική αγορά...3 Κεφ. 2. Οικονομικά στοιχεία και δείκτες χωρών των Βαλκανίων και της ΝΑ Ευρώπης...13 Κεφ. 3. Η διείσδυση στη Βουλγαρία...27 Κεφ. 4. Η διείσδυση στη Ρουμανία...35 Κεφ. 5. Η διείσδυση στην π ΓΔΜ...36 Κεφ. 6. Η διείσδυση στην Αλβανία...38 Κεφ. 7. Η διείσδυση στη Σερβία Μαυροβούνιο...41 Κεφ. 8. Η μέχρι στιγμής επιτυχία και οι εκτιμήσεις για Το μέλλον...43 Βιβλιογραφία, πηγές...45

3 1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Τις τελευταίες δεκαετίες, η έννοια με την οποία συνδέονται, κατά κύριο λόγο, οι κοινωνικές, πολιτικές, οικονομικές εξελίξεις σε διεθνές επίπεδο είναι η «παγκοσμιοποίηση». Μία από τις κυριότερες συνιστώσες της παγκοσμιοποίησης είναι η επέκταση και διείσδυση των επιχειρήσεων σε ξένες αγορές. Πολλές επιχειρήσεις, από κάθε γωνιά του πλανήτη, διεισδύουν σε αγορές του εξωτερικού, με σκοπό την επέκταση των επιχειρηματικών δραστηριοτήτων τους και, φυσικά, την αύξηση της οικονομικής τους δύναμης. Έτσι, και η Ελλάδα έχει μπει στο «παιχνίδι» αυτής της επέκτασης (με απόλυτα φυσιολογική χρονική σειρά, μετά από ισχυρότερα οικονομικά κράτη). Διάφοροι παράγοντες συνέβαλαν ώστε πρώτο στόχο γι αυτή την επέκταση να αποτελέσει η περιοχή των Βαλκανίων. Κι ένας σημαντικός τομέας που έχει διεισδύσει στα Βαλκάνια είναι οι χρηματοπιστωτικές επιχειρήσεις, οι τράπεζες και οι ασφαλιστικές εταιρίες. Η διεθνοποίηση του χρήματος γίνεται όλο και πιο έντονη και οι τράπεζες και οι ασφαλιστικές (κυρίως οι πρώτες) παίζουν το δικό τους σημαντικό ρόλο είτε επειδή ευνοούνται από τις παρούσες συνθήκες και μπορούν να πρωταγωνιστήσουν, είτε επειδή με τη δραστηριότητά τους διαμορφώνουν σε κάποιο ποσοστό την κατάσταση της συνεχούς ροής χρήματος μεταξύ πολλών αγορών του κόσμου. Παρακάτω εξετάζονται και παρουσιάζονται τα εξής: Οι λόγοι και οι παράγοντες που κατέστησαν τα Βαλκάνια ικανή αγορά για να κεντρίσει το ενδιαφέρον των ελληνικών χρηματοπιστωτικών επιχειρήσεων.

4 2 Οι γενικότερες πολιτικές και οικονομικές συνθήκες των χωρών στις οποίες παρατηρείται ελληνική διείσδυση από το χρηματοπιστωτικό τομέα και η κατάσταση, τάσεις και ρυθμίσεις του τομέα αυτού. Οι τράπεζες και οι ασφαλιστικές εταιρίες που έχουν διεισδύσει στις χώρες των Βαλκανίων και οι τρόποι επέκτασης, η κερδοφορία τους κλπ. Εκτίμηση για το κατά πόσο επιτυχημένες κρίνονται οι επενδυτικές αυτές προσπάθειες και ποιο μπορεί να είναι το μέλλον αυτών.

5 3 Κεφάλαιο 1. Τα Βαλκάνια ως ελκυστική αγορά 1.1. Γιατί τα Βαλκάνια αποτέλεσαν πρόσφορο έδαφος για τις ελληνικές χρηματοπιστωτικές επιχειρήσεις Πριν εξετάσουμε ποια ελληνικά χρηματοπιστωτικά ιδρύματα έχουν διεισδύσει στις χώρες της Βαλκανικής, θα πρέπει να αναφερθούμε στους λόγους και τις συνθήκες που επέτρεψαν και προέτρεψαν τη διείσδυση αυτή. Κάθε μία από τις συγκεκριμένες χώρες έχει τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της. Όμως για όλες, ισχύουν τα παρακάτω. Η γεωγραφική γειτνίαση με τις χώρες των Βαλκανίων παίζει, όπως είναι λογικό, σπουδαίο ρόλο στην ώθηση προς όλες τις ελληνικές επιχειρήσεις να στρέψουν εκεί την προσοχή τους για επιχειρηματική δραστηριότητα. Κάτι τέτοιο δε θα μπορούσε να αφήσει αδιάφορους τους τραπεζικούς και ασφαλιστικούς τομείς. Με τη γειτνίαση αυτή σχετίζεται άμεσα το χαμηλό κόστος μεταφοράς προϊόντων και μετακίνησης στελεχών των επιχειρήσεων, καθώς και το σχετικά μικρό χρονικό διάστημα που απαιτείται γι αυτά. Επίσης, είναι λογικό η γνώση των συνθηκών μιας «γειτονικής» αγοράς να είναι μεγαλύτερη από αυτή των συνθηκών μιας απομακρυσμένης αγοράς. Σαν ένας από τους σημαντικότερους παράγοντες που ωθούν τις ελληνικές επιχειρήσεις σε προέκταση στα Βαλκάνια, αναφέρεται η πολιτιστική συγγένεια με αυτές τις χώρες. Σίγουρα, οι βαλκανικοί λαοί δεν είναι όμοιοι με τον ελληνικό (το μεσογειακό στοιχείο μάλλον απουσιάζει από τα χαρακτηριστικά τους), δεν είναι λίγες όμως οι ομοιότητες. Ειδικά, Έλληνες και Γιουγκοσλάβοι έχουν πολλές τέτοιες ακόμη και θρησκευτικές και οι φιλικές σχέσεις των δύο λαών, καθώς και η, σε πολλές περιπτώσεις, σύμπνοια απόψεων και κοινή στάση σε σοβαρά ζητήματα, δεν είναι τυχαίες. Στην περιοχή των Βαλκανίων έχουν συμβεί κατά καιρούς γεγονότα (πόλεμοι, κατάρρευση οικονομικών και πολιτικών συστημάτων), που ως αποτέλεσμα είχαν να δημιουργηθεί έκρυθμη κατάσταση σε κάθε πτυχή της ζωής των χωρών αυτών. Τα τελευταία χρόνια, όμως, τείνει να επιτευχθεί πολιτική σταθερότητα, η οποία ενθαρρύνει την επιχειρηματική δραστηριότητα

6 4 ξένων οργανισμών. Εξ άλλου, οι ρυθμοί ανάπτυξης των βαλκανικών χωρών κυμαίνονται, κατά μέσο όρο, πάνω από 4%, ποσοστό που θεωρείται ενθαρρυντικό. Πολλές ελληνικές βιομηχανικές επιχειρήσεις έχουν εγκατασταθεί στα Βαλκάνια και πολλών η μελλοντική εγκατάσταση εξετάζεται. Αυτομάτως, κρίνεται αναγκαία η δραστηριοποίηση ελληνικών τραπεζών στην περιοχή, προκειμένου να υποστηρίζονται οι προσπάθειες αυτές και να προστατεύονται τα συμφέροντα των συγκεκριμένων επιχειρήσεων. Το άνοιγμα των αγορών των βαλκανικών χωρών είχε αποτέλεσμα τη δημιουργία πλεονεκτημάτων και τα ελληνικά χρηματοπιστωτικά ιδρύματα έπρεπε να τα εκμεταλλευτούν. Σε αυτές τις χώρες η ύπαρξη πολλών προβληματικών και καταχρεωμένων τοπικών τραπεζών έδωσε τη δυνατότητα στις ελληνικές επιχειρήσεις του τομέα αυτού να αποκτήσουν κυρίαρχη θέση με κύρια χαρακτηριστικά την αξιοπιστία, τη σωστή τιμολόγηση και την προηγμένη τεχνολογία. Οι ελληνικές τράπεζες κατέχοντας τους απαραίτητους μηχανισμούς και τη μηχανογράφηση, καταφέρνουν να καλύψουν την ελλιπή εμπειρία στη λήψη πιστοδοτικών αποφάσεων από τις τοπικές βαλκανικές τράπεζες, και αυτό τους δίνει συγκριτικό πλεονέκτημα έναντι των τελευταίων. 1 Επιπλέον, υπάρχουν στα Βαλκάνια τοπικές επιχειρήσεις με αρκετούς κεφαλαιουχικούς πόρους για να εκμεταλλευτούν και να καρπωθούν τα αποτελέσματα των επενδύσεων τους. Η περιορισμένη, όμως, δυνατότητα των τοπικών τραπεζών για χρηματοδότηση των επιχειρήσεων αυτών, θέτει τις ελληνικές τράπεζες σε θέση ισχύος. Σε συνδυασμό με το προηγούμενο, η προσπάθεια για τη βελτίωση των μακροοικονομικών μεγεθών των χωρών των Βαλκανίων, συνεπάγεται την αυξημένη δυνατότητα των ελληνικών τραπεζών να προσελκύσουν και πελατεία φυσικών προσώπων, παρέχοντας υπηρεσίες υψηλής ποιότητας. Το επίπεδο τεχνογνωσίας και τεχνολογίας που διαθέτουν οι ελληνικές τράπεζες είναι σαφώς ανώτερο από αυτό των τοπικών βαλκανικών τραπεζών και οι συνθήκες της ελληνικής αγοράς - σαφώς πιο εκσυγχρονισμένης αυξάνουν τις πιθανότητες να ευδοκιμήσει αυτή η προσπάθεια επέκτασης. Φυσικά, μπορεί οι βαλκανικές χώρες να βρίσκονται σε στάδιο ανάπτυξης, 1 ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΣ, 2002

7 5 ωστόσο οι κοινωνικές, πολιτικές και οικονομικές συνθήκες που επικρατούν εκεί εξακολουθούν να ελλοχεύουν κινδύνους για τους οργανισμούς που θέλουν να επιχειρήσουν. Από την άλλη, οι ελληνικές επιχειρήσεις έχουν συνηθίσει να δρουν σε περιβάλλον με αντίξοες και επικίνδυνες συνθήκες (η Ελλάδα δεν αποτέλεσε ποτέ παγκόσμιο πρότυπο σταθερότητας), και αυτό μπορεί να αποδειχθεί εξαιρετικά χρήσιμο, με βάση τις συνθήκες που επικρατούν σε αυτές τις χώρες. Ακόμη, βασιζόμενα στην εμπειρία και την τεχνογνωσία των ελληνικών τραπεζών, τα τοπικά αντίστοιχα ιδρύματα των Βαλκανίων δείχνουν θετική στάση σε περιπτώσεις και προτάσεις συνεργασίας με αυτές. Πολύ σημαντικός παράγοντας που συνετέλεσε ώστε τα Βαλκάνια να γίνουν ελκυστική αγορά για τις ελληνικές επιχειρήσεις, είναι το φθηνό εργατικό δυναμικό. Οι αμοιβές σε αυτές τις χώρες είναι με διαφορά κατώτερες από τις αντίστοιχες στην Ελλάδα. Ένα από τα σημαντικότερα γεγονότα του αιώνα, η κατάρρευση του οικονομικού συστήματος των σοσιαλιστικών χωρών, επηρέασε ολόκληρο τον πλανήτη και θα ήταν αδύνατο να μην έχει σημαντικό αντίκτυπο και στην περιοχή των Βαλκανίων. Αυτή η εξέλιξη άνοιξε νέους δρόμους για τις ελληνικές τράπεζες και τους έδωσε τη δυνατότητα να επεκταθούν και να εγκατασταθούν στη βαλκανική. Οι ελληνικές επιχειρήσεις, ειδικά οι τράπεζες και οι ασφαλιστικές, μπορούν να εκμεταλλευτούν - και έχουν ήδη εκμεταλλευτεί την εξής συγκυρία: η χώρα μας είναι η πιο ανεπτυγμένη, οικονομικά, από όλες τις βαλκανικής «γειτονιάς». Η ένταξη στην ευρωπαϊκή κοινότητα (Ε.Ο.Κ. κατά την ένταξη, Ε.Ε. πλέον) μπορεί να δώσει στην Ελλάδα το ρόλο του «ηγέτη» στην οικονομική ανάπλαση και ανάπτυξη των «βασανισμένων» Βαλκανίων, ενώ ταυτόχρονα, μπροστά σε οικονομικά μεγαθήρια του δυτικού κόσμου, και όχι μόνο, η ίδια χώρα παίζει το ρόλο του «φτωχού συγγενή». Ειδικά, η δράση των ελληνικών τραπεζών έχει τη δυνατότητα να αναλάβει πρωταγωνιστικό ρόλο στην προσπάθεια αυτή. Αυτά έχουν αντίκτυπο και στην εικόνα που επικρατεί σε αυτές τις χώρες για τις ελληνικές τράπεζες, και η οποία είναι ιδιαίτερα θετική. Πολλές από τις βαλκανικές χώρες δείχνουν διάθεση και εκφράζουν πολιτική βούληση για ανάπτυξη οικονομικών και εμπορικών σχέσεων με την

8 6 Ελλάδα, ενώ παράλληλα, κάποια από τα κράτη της περιοχής έχουν ενταχθεί ή σχεδιάζουν την ένταξη τους στην Ευρωπαϊκή Ένωση, στοιχεία που ευνοούν την επιχειρηματική επέκταση και των χρηματοπιστωτικών οργανισμών. Πρέπει εδώ να σημειωθεί ότι τα ελληνικά χρηματοπιστωτικά ιδρύματα, για διάφορους λόγους, δεν έχουν επεκταθεί σε όλες τις βαλκανικές χώρες αλλά μόνο στις παρακάτω: Βουλγαρία, Ρουμανία, πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας, Αλβανία, Σερβία Μαυροβούνιο. Πέρα από αυτές τις γενικές συνθήκες και τους παράγοντες, κάποιες από τις βαλκανικές χώρες έχουν ιδιαίτερα χαρακτηριστικά που τις καθιστούν πρόσφορες και κατάλληλες για την επιχειρηματική δράση ξένων επενδυτών. Συγκεκριμένα: -Βουλγαρία: Αποτελεί το κέντρο της οικονομικής και πολιτικής σταθερότητας στη Βορειοανατολική Ευρώπη. Έχει δρομολογηθεί η ένταξη της στην Ευρωπαϊκή Ένωση, για το Έχει ταχύ και αξιόπιστο δίκτυο μεταφορών και προσεγγίζεται σε μικρό χρονικό διάστημα. Την τελευταία δεκαετία έχει αναβαθμιστεί σημαντικά η οδική της υποδομή. Παρέχει τη δυνατότητα διακίνησης των αγαθών χωρίς δασμούς σε μια αγορά με περισσότερους από ανθρώπους. Το μορφωτικό επίπεδο των κατοίκων της χώρας είναι σχετικά υψηλό και το εργατικό δυναμικό είναι υψηλής ειδίκευσης. Η δημοσιονομική πολιτική της χώρας είναι φιλική προς τις επιχειρήσεις, καθώς ο φόρος γι αυτές είναι 15%, ενώ ο φόρος εισοδήματος κυμαίνεται από 18% μέχρι 29%.

9 7 Δεν ισχύει κανένας περιορισμός στον επαναπατρισμό των κερδών που προέρχονται από επενδύσεις. Η Βουλγαρία έχει υψηλά συναλλαγματικά αποθέματα και το χαμηλότερο δημοσιονομικό έλλειμμα στην περιοχή. Έχει υπογράψει τη Συμφωνία Ελεύθερου Εμπορίου με τα μέλη της ΕFTΑ. -Ρουμανία: Προοπτικές βελτίωσης για τη χώρα παρουσιάζουν οι βασικοί οικονομικοί δείκτες. Οι παραδοσιακά καλές σχέσεις μεταξύ Ελλάδας και Βουλγαρίας όσον αφορά στην οικονομική δραστηριότητα και η παρεμφερής επιχειρηματική νοοτροπία. Υψηλά καταρτισμένο εργατικό δυναμικό. Το δημοσιονομικό σύστημα της χώρας βελτιώνεται συνεχώς και η φορολογία μειώνεται. Επιτυχημένες προσπάθειες για βελτίωση στους τομείς της τεχνολογίας και της πληροφορίας. Ειδική νομοθεσία για την προώθηση των απ ευθείας επενδύσεων. Απλοποίηση της διαδικασίας εγκατάστασης νέων εταιριών στη χώρα. Συνεχείς ενέργειες για την αναδιάρθρωση της οικονομίας.

10 8 -Αλβανία: Απελευθέρωση της αγοράς με ταχείς ρυθμούς. Μεγάλη πρόοδος τα τελευταία χρόνια στις ιδιωτικοποιήσεις. Λειτουργία του απαραίτητου θεσμικού πλαισίου για τη λειτουργία των ξένων επιχειρήσεων. -π. ΓΔΜ (πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας): Προσφέρει κίνητρα και ευνοϊκούς όρους, για παράδειγμα φοροαπαλλαγές για τα τρία πρώτα χρόνια της λειτουργίας μιας ξένης επιχείρησης. Σταθερή ανάπτυξη και γενικότερα οικονομική σταθερότητα. -Σερβία Μαυροβούνιο: Έχουν υιοθετηθεί μέτρα με σκοπό τη δημιουργία κατάλληλων και ευνοϊκών συνθηκών για πιθανούς ξένους επενδυτές. Αφθονία εξειδικευμένου και έμπειρου εργατικού δυναμικού. Σημαντικές ομοιότητες στον τρόπο σκέψης ανάμεσα σε Έλληνες και Σέρβους, καθώς και παρεμφερής επιχειρηματική κουλτούρα. Τα τελευταία χρόνια έχει επιτευχθεί ευκολότερη πρόσβαση σε πληροφορίες σχετικές με τις επιχειρηματικές ευκαιρίες.

11 9 Για κάθε είδους επιχειρηματική δραστηριότητα, έτσι και για αυτές του χρηματοπιστωτικού τομέα, οι παραπάνω παράγοντες έχουν κάνει τις χώρες της βαλκανικής ιδιαίτερα ελκυστικές.

12 Σύγκριση διείσδυσης τραπεζικού και ασφαλιστικού τομέα Οι τράπεζες και οι ασφάλειες κατατάσσονται στον τομέα των χρηματοπιστωτικών επιχειρήσεων, ωστόσο υπάρχουν σημαντικές διαφορές μεταξύ του τραπεζικού και του ασφαλιστικού τομέα. Σημαντικές είναι και οι αποκλίσεις που παρουσιάζουν οι δύο κλάδοι ως προς τη διείσδυση στις χώρες της βαλκανικής. Οι ασφάλειες, σαν ένας πιο «δύσκολος» και ιδιόμορφος κλάδος, είναι πολύ πίσω από τις τράπεζες, τόσο στον αριθμό των επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνται στα Βαλκάνια, όσο κατ επέκταση και στα κεφάλαια που έχουν επενδυθεί εκεί. Για τις τράπεζες οι συνθήκες ήταν πιο ευνοϊκές για να επιχειρήσουν την επέκταση στις γύρω χώρες. Επίσης, θεωρείται ότι όπως για να επεκταθούν οι τράπεζες χρειάζεται προηγουμένως και η εγκατάσταση κάποιων ελληνικών εμπορικών επιχειρήσεων στις χώρες μετάβασης, έτσι και για να προσπαθήσουν οι ασφάλειες να εισέλθουν σε νέες αγορές απαιτείται η προηγούμενη εγκατάσταση και επιχειρηματική δράση των τραπεζών. Δηλαδή, όσο περισσότερο επεκτείνονται εμπορικές επιχειρήσεις και τράπεζες στα Βαλκάνια, τόσο ανοίγει ο δρόμος και για τις ελληνικές ασφαλιστικές εταιρίες να επιχειρήσουν κάτι ανάλογο. Και μια τέτοια προοπτική υπάρχει από τη στιγμή που, όπως όλα δείχνουν, η διείσδυση στα Βαλκάνια θα συνεχιστεί δυναμικά. Σε όσα ακολουθούν το βάρος δίνεται περισσότερο στις τράπεζες παρά στις ασφάλειες, ανάλογα με το βαθμό της διείσδυσης των δύο τομέων στο χώρο των Βαλκανίων Τραπεζική αγορά Ο τραπεζικός κλάδος είναι ένας από αυτούς που παρουσιάζουν μεγάλη γεωγραφική διασπορά, αφού κάθε τράπεζα μπορεί στην πραγματικότητα απαιτείται να επεκτείνει το δίκτυο καταστημάτων της ώστε να εξυπηρετούνται οι πελάτες της όπου και αν βρίσκονται, να αποκτά καινούργιους και να αυξάνει τα κέρδη της. Αυτή η επέκταση μπορεί να γίνεται τόσο σε εθνικό, όσο και σε διεθνές επίπεδο. Η τελευταία περίπτωση

13 11 παρουσιάζει βέβαια μεγαλύτερη πολυπλοκότητα και οι μελέτες, εκτιμήσεις και ενέργειες εγκατάστασης απαιτούν μεγαλύτερη προσοχή και σύνεση. Οι τράπεζες ακολούθησαν τους πελάτες τους στο εξωτερικό με μια χρονική υστέρηση 5 8 χρόνια. 2 Για να δραστηριοποιηθεί μια τράπεζα ή ασφαλιστική εταιρεία σε μια ξένη αγορά πρέπει αρχικά να λάβει υπόψη της και να εξετάσει όλα τα στοιχεία που λαμβάνει υπόψη της μια οποιαδήποτε επιχείρηση, που επιχειρεί έρευνα αγοράς. Οι κανόνες του Marketing επιβάλλουν, μεταξύ άλλων, την ανάλυση των παρακάτω στοιχείων: Μακροπεριβάλλον (δημογραφικά, οικονομικά, πολιτικά, κοινωνικά, νομικά δεδομένα, τεχνολογία) Μικροπεριβάλλον Α) Ενδιάμεσο περιβάλλον διαφημιστικές εταιρίες, εταιρίες ερευνών, ανταγωνιστές, πελάτες κλπ. Β) Ενδοεπιχειρησιακό περιβάλλον στόχοι επιχείρησης, χρηματοοικονομική θέση κλπ. 3 Οι επόμενοι πίνακες παρουσιάζουν στοιχεία για τη ελληνική διείσδυση στα Βαλκάνια. 2 Κωνσταντίνος Λυμπερόπουλος: Στρατηγικό Τραπεζικό Marketing 3 Κων. Λυμπερόπουλος: Στρατηγικό Τραπεζικό Marketing

14 12 Πίνακας 1. Ελληνική επενδυτική δραστηριότητα στα Βαλκάνια Χώρες Αριθμός επ ιχειρήσεων * Επ εν. Κεφάλαια ** Αλβανία Βουλγαρία Ρουμανία ,1 Σερβία - Μαυροβούνιο π. ΓΔΜ Σλοβενία 2 1,7 Κροατία 6 1,3 * αμιγείς και μεικτές, ** σε εκατ. δολάρια Πίνακας 2. Διείσδυση ελληνικών τραπεζών στη βαλκανική αγορά: Βουλγαρία, Ρουμανία, π ΓΔΜ, Αλβανία, Σερβία Μαυροβούνιο ( ποσοστό στο σύνολο του ενεργητικού) 35,00% 30,00% 25,00% 20,00% Series1 15,00% 10,00% 5,00% 0,00% π ΓΔΜ Βουλγαρία Ρουμανία Αλβανία Σερβία - Μαυροβούνιο

15 13 Κεφάλαιο 2. Οικονομικά στοιχεία και δείκτες χωρών των Βαλκανίων και της Νοτιοανατολικής Ευρώπης Το περιβάλλον μέσα στο οποίο δραστηριοποιείται μια οποιαδήποτε επιχείρηση παίζει σπουδαίο ρόλο και στο να ωθήσει την επιχείρηση στη συγκεκριμένη αγορά και στη χρηματοοικονομική και γενικότερη πορεία που θα έχει. Παρακάτω παρατίθενται ορισμένοι πίνακες που παρουσιάζουν οικονομικά μεγέθη και συνθήκες των βαλκανικών χωρών και αυτών της Ανατολικής Ευρώπης και βοηθούν στην καλύτερη κατανόηση της οικονομικής κατάστασης των βαλκανικών χωρών. Πίνακας 3. Δημοσιονομικό έλλειμμα (-), (+) στην Ανατολική Ευρώπη, (ως ποσοστό επί του ΑΕΠ) Αλβανία -6,3-5,6 Βοσνία - Ερζεγοβίνη -4,5-2,4 Βουλγαρία 0,7 - Κροατία -4,8-4,6 Τσεχία -6,7-6,6 Εσθονία 1,3 1,3 Ουγγαρία -9,2-5,8 Λ εττονία -3,0 2,0 Λιθουανία -1,7-2,1 Πολωνία -3,8-3,9 Ρουμανία -2,2-1,5 Σερβία - Μ αυροβούνιο -4,5-4,6 Σλοβακία -7,2-5,0 Σλοβενία -2,4-1,1 π ΓΔ Μ -5,8-2,5 Πηγή: UNECE secretarial estimates, based on national statistics

16 14 Πίνακας 4. Δημόσιο χρέος οικονομιών της Ανατολικής Ευρώπης, 2003 (σε εκατ. δολάρια) Σεπτ Β ο υ λ γ α ρ ία 44,9 Κ ρ ο α τ ία 43,7 Τσ εχία 20,2 Ε σ θ ο νία 3 Ο υ γ γ α ρ ία 57,7 Λ ε τ τ ο νία 15,4 Λ ιθουανία 24,8 Π ο λ ω νία 46,4 Ρ ο υ μ α νία - Σλοβακία 34,9 Σλοβενία 26,5 Πηγή: UNECE secretarial estimates, based on national statistics Πίνακας 5. ΑΕΠ και βιομηχανική παραγωγή στην Ανατολική Ευρώπη, (ποσοστιαία μεταβολή σε σχέση με την προηγούμενη χρονιά) Βουλγαρία 4,8 4,8 Κροατία 4,6 4,7 Τσεχία 2 3 Εσθονία 6 4,5 Ουγγαρία 3,5 2,8 Λ εττονία 6,1 7 Λιθουανία 6,8 8,9 Πολωνία 1,4 3,7 Ρουμανία 4,9 4,8 Σλοβακία 4,4 4,1 Σλοβενία 2,9 2,6 Αλβανία 3 3,8 Βοσνία - Ερζεγοβίνη 3,7 3,2 Σερβία - Μ αυροβούνιο 3,8 1 π ΓΔΜ 0,9 3,1 Πηγή: UNECE secretarial estimates, based on national statistics

17 15 Πίνακας 6. Τιμές καταναλωτών στην Ανατολική Ευρώπη (ποσοστιαία μεταβολή σε σχέση με την προηγούμενη χρονιά) Αλβανία 5,3 2,7 Βοσνία - Ερζεγοβίνη 0,9 0,2 Βουλγαρία 5,8 2,3 Κροατία 1,8 2,2 Τσεχία 1,8 0,2 Εσθονία 3,5 1,1 Ουγγαρία 5,4 4,9 Λεττονία 1,9 3 Λιθουανία 0,4-1,2 Πολωνία 1,9 0,7 Ρουμανία 22,5 15,4 Σερβία - Μαυροβούνιο 19,3 9,6 Σλοβακία 3,3 8,5 Σλοβενία 7,6 5,7 π ΓΔΜ 2,3 - Πηγή: UNECE secretarial estimates, based on national statistics Πίνακας 7. Εισροή άμεσων ξένων επενδύσεων, (σε εκατ. δολάρια) Α λ β α ν ί α Β ο σ ν ί α - Ε ρ ζ ε γ ο β ί ν η Β ο υ λ γ α ρ ί α Κ ρ ο α τ ί α Τ σ ε χ ί α Ε σ θ ο ν ί α Ο υ γ γ α ρ ί α Λ ε τ τ ο ν ί α Λ ι θ ο υ α ν ί α Π ο λ ω ν ί α Ρ ο υ μ α ν ί α Σ ε ρ β ί α - Μ α υ ρ ο β ο ύ ν ι ο Σ λ ο β α κ ί α Σ λ ο β ε ν ί α π Γ Δ Μ Πηγή: : UNECE secretarial estimates, based on national statistics, Hungarian National Bank

18 16 Κεφάλαιο 3. Η διείσδυση στη Βουλγαρία 3.1. Γενικά Στη Βουλγαρία δραστηριοποιούνται περισσότερες από εταιρίες με ελληνικά συμφέροντα και σε αυτές απασχολούνται πάνω εργαζόμενοι. Οι περισσότερες από τις εταιρίες αυτές κατατάσσονται στην κατηγορία των μικρομεσαίων και δραστηριοποιούνται σε κλάδους χαμηλής προστιθέμενης αξίας και εντάσεως εργασίας. Αξιοποίησαν κάποια πλεονεκτήματα (συμβατή πολιτισμική παράδοση, γεωγραφική εγγύτητα, χαμηλό κόστος εργασίας και χαμηλές δαπάνες εγκατάστασης) προκειμένου να προσεγγίσουν την αγορά της συγκεκριμένης χώρας ως πρωταρχικό βήμα για την επέκταση των δραστηριοτήτων τους σε αγορές του εξωτερικού. Η ασταθής νομισματική και οικονομική κατάσταση της Βουλγαρίας μέχρι το 1997, αποθάρρυνε τις ελληνικές επιχειρήσεις από μία δυναμική διείσδυση στην αγορά της χώρας. Η σταθεροποίηση, όμως, της κατάστασης αυτής τοποθετείται στο 1998 οδήγησε στην αύξηση του ενδιαφέροντος των Ελλήνων επενδυτών για τη βουλγαρική αγορά. Έτσι, στις μέρες μας οι ελληνικές επιχειρήσεις δηλώνουν βροντερό παρών σε όλους σχεδόν τους κλάδους της βουλγαρικής οικονομίας και ο χρηματοπιστωτικός τομέας είναι ένας από τους σημαντικότερους Οι Τράπεζες Έντονη είναι η ελληνική παρουσία στην τραπεζική αγορά της Βουλγαρίας. 1. Η Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος, εκτός από ότι έχει δικό της ξεχωριστό υποκατάστημα στη Βουλγαρία, ελέγχει και την United Bulgarian Bank κατά ποσοστό 89,9 %, ενώ κατά το υπόλοιπο

19 17 ποσοστό τον έλεγχο τον έχει η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Ανασυγκρότησης και Ανάπτυξης. Η United Bulgarian Bank το 2000 είχε καθαρά κέρδη 35,7 εκατ. λεβ, σημειώνοντας μια αύξηση 29,2 % σε σχέση με την προηγούμενη χρονιά. Η δραστηριότητα της Εθνικής Τράπεζας της Ελλάδος δε σταματά στη UBB, αφού κατέχει και το 87,5 % του μετοχικού κεφαλαίου της Interlease, που είναι εταιρία χρηματοδοτικής μίσθωσης. Για τον όμιλο η UBB είναι η σημαντικότερη πηγή εσόδων και στην επιχειρηματική πίστη κατέχει την πρώτη θέση με μερίδιο 11,5 % και τη δεύτερη στον τομέα της λιανικής τραπεζικής με μερίδιο 9,5 %. Το δίκτυό της αριθμεί 104 καταστήματα σε όλη τη βουλγαρική επικράτεια. Αναγνωρίζεται ως η πιο καινοτόμος και πρωτοποριακή τράπεζα της Βουλγαρίας. 2. Η Bulgarian Post Bank ελέγχεται κατά 86,24 % από την ALICO/CEN Balkan Holdings Limited. Στην τελευταία εταιρία συμμετέχουν με ίσα μερίδια η EFG Eurobank Ergasias και η ασφαλιστική ALICO (Η.Π.Α.). Τα καθαρά κέρδη της Bulgarian Post Bank ανήλθαν σε 7,61 εκατ. λεβ το 2002, σημειώνοντας τεράστια ποσοστιαία αύξηση της τάξης του 69 % σε σχέση με τα καθαρά κέρδη του Το 1998, η EFG Eurobank Ergasias προέβη στην εξαγορά του 78 % της βουλγαρικής τράπεζας Bulgarian Post Bank. Στην εξαγορά συμμετείχε κατά το ήμισυ η αμερικανική εταιρία AIG, ενώ το ποσοστό αργότερα αυξήθηκε σε 91 %. O D. Watson, στέλεχος της EFG Eurobank Ergasias, αναφέρεται σε μερικούς από τους παράγοντες οι οποίοι συνετέλεσαν στη μέχρι στιγμής επιτυχία της επέκτασης της τράπεζας στη βουλγαρική αγορά: «Η Βουλγαρία έθεσε σωστούς στόχους που ακολουθήθηκαν με συνέπεια η οποία αύξησε την εμπιστοσύνη των επενδυτών, των αγορών και του βαλκανικού λαού... η ύπαρξη του Currency Board διατήρησε τη συναλλαγματική σταθερότητα που ενθάρρυνε περισσότερες επενδύσεις στη χώρα... οι Βούλγαροι έδειξαν ειλικρινή διάθεση συνεργασίας με τους ξένους και έκδηλη επιθυμία να αυξήσουν τις γνώσεις και τις ικανότητές τους». Ο ίδιος χαρακτηρίζει την Bulgarian Post Bank ως πρωτοπόρο στην «εισαγωγή και προσθήκη προϊόντων λιανικής τραπεζικής» και την κατατάσσει στις πρώτες τράπεζες «στην

20 18 προώθηση προϊόντων δανεισμού ιδιωτών για αγορά αυτοκινήτων, καταναλωτικών αγαθών και προϊόντων καταναλωτικής πίστης». Τα προϊόντα αυτά έτυχαν θερμής υποδοχής από το βουλγαρικό κοινό. Επιθυμία είναι η συνέχιση των δραστηριοτήτων αυτών «πιο δυναμικά, με την πρόσφατη δημιουργία προϊόντων για τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις, που αποτελούν τη ραχοκοκαλιά της οικονομίας και το θεμέλιο για πρόοδο και οικονομική σταθερότητα». 3. Επίσης, η Εμπορική Τράπεζα της Ελλάδος ελέγχει κατά μεγάλο μέρος (ποσοστό 99,1 %) την Commercial Bank of Greece (Bulgaria) που μετονομάστηκε έτσι από Bulgarian Investment Bank. 4. Το Σεπτέμβριο του 1995 η Ionian and Popular Bank ίδρυσε ένα κατάστημα στη Βουλγαρία και συγκεκριμένα στη Σόφια. Αργότερα, το Δεκέμβριο του 2000 η Alpha Bank απέκτησε τον έλεγχο της Ionian and Popular Bank η επωνυμία έγινε Alpha Bank Sofia Branch. (Στο παράρτημα 1 παρουσιάζονται οικονομικά στοιχεία της λειτουργίας της Alpha Bank Sofia Branch). 5. Η Τράπεζα Πειραιώς εξαγόρασε τη Xiosbank, η οποία λειτουργούσε στη Βουλγαρία από το 1996 και επέκτεινε τόσο το δίκτυο των καταστημάτων της, όσο και τους τομείς της δραστηριότητάς της. Μετονομάστηκε σε Piraeus Bank Sofia Branch. (Στο παράρτημα 2 παρουσιάζονται οικονομικά στοιχεία της λειτουργίας της Piraeus Bank Sofia Branch) Οι Ασφάλειες

21 19 Η μόνη ασφαλιστική εταιρία ελληνικών συμφερόντων που έχει αναπτύξει δραστηριότητα στη γειτονική χώρα είναι η Interamerican, από το Στα τέλη του 2002, η εταιρία επεκτάθηκε και στον τομέα της οδικής βοήθειας, μέσω της Interamerican Assistance Bulgaria και έθεσε ως στόχο να αποσπάσει μερίδιο αγοράς από 20 % και πάνω στα τρία πρώτα χρόνια της λειτουργίας της. Η Εθνική Ασφαλιστική στοχεύει στη δημιουργία θυγατρικής στη Βουλγαρία στο άμεσο μέλλον, βασιζόμενη κυρίως στην εμπειρία, αλλά και το πελατολόγιο της United Bulgarian Bank. Τέλος, στην ασφαλιστική αγορά της Βουλγαρίας δραστηριοποιείται η αμερικανική AIG Life, υπό ελληνική διεύθυνση Χαρακτηριστικά και τάσεις του τραπεζικού τομέα Ευνοημένη από τη νομισματική και μακροοικονομική σταθεροποίηση που ακολούθησε την εφαρμογή της συμφωνίας του Νομισματικού Συμβουλίου το 1997, αλλά και από τις προσπάθειες της οικονομικής πολιτικής των τελευταίων κυβερνήσεων για την επιτάχυνση και την ολοκλήρωση των διαρθρωτικών προσαρμογών στον κλάδο των χρηματοπιστωτικών δραστηριοτήτων, η τραπεζική αγορά της Βουλγαρίας άρχισε κατά τη διάρκεια των τριών τελευταίων ετών να αποκτά νέα ποσοτικά και ποιοτικά χαρακτηριστικά, τα οποία θα διαμορφώσουν και τις βασικές κατευθύνσεις ανάπτυξης της σε μέσο και μακροπρόθεσμο θεσμικό ορίζοντα. 4 Οι διαδικασίες διαμόρφωσης σύγχρονων συστημάτων παροχής τραπεζικών προϊόντων και υπηρεσιών αναπτύσσονται με μεγάλη ταχύτητα, ώστε να θεωρείται ότι ο τραπεζικός τομέας της Βουλγαρίας έχει «αποσπαστεί» από τις γενικότερες εξελίξεις στην αγορά της χώρας και κινείται ταχύρυθμα προς τις δομές της οικονομίας της αγοράς. Όπως και στα Βαλκάνια γενικότερα, έτσι και στη Βουλγαρία, ο τραπεζικός τομέας ήταν σχεδόν ανύπαρκτος πριν από μια δεκαετία. Τα τελευταία χρόνια, όμως, ο βαθμός ευελιξίας και προσαρμογής στα νέα δεδομένα αυξάνεται ραγδαία με αποτέλεσμα ο κλάδος να αποκτήσει μια 4 Η ΝΑΥΤΕΜΠΟΡΙΚΗ, Βουλγαρία Επενδυτικός και επιχειρηματικός οδηγός

22 20 αρκετά υψηλή θέση στην οικονομία της Βουλγαρίας. Επίσης, η χώρα είναι η δεύτερη μετά την Κροατία υπό μετάβαση βαλκανική χώρα ως προς την ταχύτητα διαμόρφωσης σύγχρονων τραπεζικών συστημάτων. Οποιοδήποτε φυσικό ή νομικό πρόσωπο σκοπεύει να επενδύσει σε μια ξένη αγορά, οφείλει, για το καλό της επένδυσης του, να λάβει υπόψη τις συνθήκες που επικρατούν και στον τόπο μετάβασης, αλλά και στον κλάδο. Παρακάτω, αναφέρονται οι κυριότερες τάσεις της βουλγαρικής τραπεζικής αγοράς: 1. Ιδιωτικοποίηση των κρατικών τραπεζών. Η μοναδική τράπεζα που ελέγχεται απόλυτα από το δημόσιο τομέα (υπουργείο Οικονομικών) είναι η Encouragement Bank, ενώ ο δήμος της πρωτεύουσας Σόφιας ελέγχει κατά 67 % τη Municipal Bank. Τα υπόλοιπα ιδρύματα του κλάδου έχουν περάσει στον έλεγχο του ιδιωτικού τομέα, με συμφέροντα ξένων επενδυτών κατά κύριο λόγο. Αυτή η ιδιωτικοποίηση βοηθά στο να διαμορφωθούν οι προϋποθέσεις για να προσαρμοστεί ο κλάδος στις συνθήκες της ελεύθερης αγοράς. 2. Το νομοθετικό και κανονιστικό πλαίσιο που αφορά τη λειτουργία, τον έλεγχο και την εποπτεία της τραπεζικής αγοράς συνεχώς βελτιώνεται και σιγά σιγά ολοκληρώνεται. Το μέγεθος του μετοχικού κεφαλαίου που είναι απαραίτητο για την ίδρυση εμπορικής τράπεζας προσαρμόζεται στα νέα δεδομένα της οικονομικής ανάπτυξης, τα κριτήρια για την καταλληλότητα των στελεχών των τραπεζών αναβαθμίζονται, ενώ οριοθετούνται οι βασικές παράμετροι για τη λειτουργία τραπεζικών ιδρυμάτων, σε ποσοτικό και ποιοτικό επίπεδο. Επιπλέον, βελτιώνονται οι μηχανισμοί αποτίμησης της τραπεζικής δραστηριότητας και εποπτείας της τραπεζικής αγοράς. Ο συνδυασμός των παραπάνω συμβάλλει στην εξυγίανση του τραπεζικού τομέα και στην ανάκτηση της εμπιστοσύνης του βουλγαρικού λαού, εμπιστοσύνη που είχε κλονιστεί κατά τη σοβαρή κρίση του τομέα τη διετία

23 21 3. Το ειδικό βάρος του τραπεζικού τομέα στην οικονομική δραστηριότητα της χώρας συνεχώς αυξάνεται. 4. Το ύψος πιστώσεων προς τον ιδιωτικό τομέα είναι χαμηλό και ιδιαίτερα σε σχέση με αυτό των ανεπτυγμένων οικονομιών της αγοράς. Συγκεκριμένα, το 2002 ήταν σε ποσοστό ως προς το ΑΕΠ μόλις 18,5 %, ενώ ο μέσος όρος στις υπό μετάβαση χώρες αγγίζει το 27 %, ποσοστό που επίσης θεωρείται χαμηλό. Σήμερα, στη Βουλγαρία λειτουργούν 35 τραπεζικά ιδρύματα, εκ των οποίων τα έξι είναι υποκαταστήματα ξένων τραπεζών που συμπεριλαμβάνουν, μεταξύ άλλων, αυτά των Alpha Bank, Εθνικής Τράπεζας της Ελλάδος και Τράπεζας Πειραιώς. Η διάρθρωση της τραπεζικής αγοράς της Βουλγαρίας παρουσιάζει τα εξής κύρια σημεία: Υψηλός βαθμός συγκέντρωσης της τραπεζικής δραστηριότητας. Αυτό φαίνεται από το ότι οι τρεις μεγαλύτερες τράπεζες (Bulbank, DSK Bank και UBB) κατέχουν το 47 % του συνολικού ενεργητικού του τομέα. Αν συμπεριληφθούν και οι δύο που ακολουθούν (Biochim και Post Bank) το μερίδιο αυτό ανέρχεται στο 55 %. 15 ιδρύματα κατέχουν μερίδιο μικρότερο από 2 % το καθένα. Στο ίδιο συμπέρασμα, του υψηλού βαθμού συγκέντρωσης, οδηγούμαστε και αν λάβουμε υπόψη το κριτήριο των ιδίων κεφαλαίων, καθώς το 2002 οι τρεις μεγαλύτερες τράπεζες συμμετείχαν κατά 50 % στο σύνολο των ιδίων κεφαλαίων και οι πέντε μεγαλύτερες κατά 60 %. Επίσης, το 2002 οι τρεις πρώτες τράπεζες κατείχαν το 63,6 % των κερδών του κλάδου και οι πέντε πρώτες το 73 %. Υψηλός βαθμός συγκέντρωσης ξένου κεφαλαίου. Πάνω από το 83 % στο σύνολο του ενεργητικού του τραπεζικού τομέα της Βουλγαρίας

24 22 ελέγχεται, είτε απόλυτα είτε πλειοψηφικά, από ξένα ιδρύματα. Αν ληφθούν υπόψη και οι μειοψηφικές συμμετοχές ξένων συμφερόντων, το ποσοστό αγγίζει το 90 %. Η δυνατότητα που απομένει στη συμμετοχή των ημεδαπών επενδυτών να επηρεάσουν τις εξελίξεις του τραπεζικού τομέα, είναι ιδιαίτερα περιορισμένη. Υψηλός βαθμός συμμετοχής ελληνικών συμφερόντων. Οι τράπεζες της κατηγορίας αυτής ελέγχουν το 19 % των ιδίων κεφαλαίων και το 20 % του ενεργητικού του τομέα. Οι καταθέσεις σε ελληνικών συμφερόντων τραπεζικά ιδρύματα και η χορηγία πιστώσεων από αυτές κυμαίνονται σε υψηλά ποσοστά: 20 % και 23 % αντίστοιχα. Περισσότερο από 20 % των καθαρών κερδών της τραπεζικής αγοράς της χώρας αναλογεί στα ιδρύματα με ελληνικά συμφέροντα. Όπως φαίνεται από τα παραπάνω στοιχεία, τα ιδρύματα αυτά κατέχουν σημαντική θέση στον τραπεζικό κλάδο της χώρας και μπορούν να ασκήσουν σημαντική επιρροή Πού πρέπει να ρίξουν το βάρος οι ελληνικές τράπεζες στην αγορά της Βουλγαρίας; Για την όσο το δυνατόν καλύτερη παρουσία των τραπεζών ελληνικών συμφερόντων στη Βουλγαρία, οι ελληνικές επενδυτικές προσπάθειες πρέπει να στοχεύουν στα εξής: Διαδικασίες αναδιοργάνωσης των τραπεζικών ιδρυμάτων και βελτίωση όλων των παραγόντων που συμβάλλουν στην τελειοποίηση της λειτουργίας τους. Μελέτη, ανάπτυξη και προσφορά νέων τραπεζικών προϊόντων και υπηρεσιών.

25 23 Επέκταση σε παρεμφερείς δραστηριότητες του χρηματοπιστωτικού τομέα. Διαδικασίες ώστε να προετοιμαστεί το έδαφος για εξαγορές ή / και συγχωνεύσεις μικρομεσαίων τραπεζικών οργανισμών.

26 24 Πίνακας 8. Κατανομή άμεσων ξένων επενδύσεων στη Βουλγαρία κατά χώρα προέλευσης (εκατ. δολάρια) ΣΥΝΟΛΟ (από το 92) Γερμανία 72,3 67,4 56,1 637,6 Ελλάδα 241,1 240,2 64,5 634,3 Ιταλία 339,7 146,5 19,6 569,9 Βέλγιο 39,8 60,8 9,9 484,2 Αυστρία 88,8 93,6 137,7 451,7 ΗΠΑ 37,1 44,5 25,2 309,9 Ολλανδία 17,4 80,3-11,9 286,3 Κύπρος -11,3 17,8 20,7 274,5 Ην. Βασίλειο 22,6 20,8 2,4 234,5 Ρωσία 50,8-4,4 0,4 202,1 Ελβετία 15,0 33,5 24,3 165,4 Τουρκία 19,5-9,7 10,3 130,1 Γαλλία 28,9 15,1 3,6 129,2 Ισπανία 0,7 5,1-0,5 115,3 Τσεχία 0,0 2,6 64,4 75,8 Σουηδία 0,3 5,7 28,5 44,3 Ουγγαρία 2,0 1,0 5,9 24,5 Ιαπωνία 1,3 3,1 13,6 24,5 Ιρλανδία 1,0-5,8-2,2 22,6 Λιχτενστάιν 3,0 6,8 3,9 19,9 Ισραήλ 1,9 0,1 1,5 19,8 Δανία 1,3-0,5 2,8 16,8 Μάλτα 0,5 2,7 1,0 13,4 Κορέα 6,6-9,2-41,3 6,5 Άλλες 21,2-4,4 38,3 423,2 ΣΥΝΟΛΟ 1001,5 812,19 478,7 5316,3 Πηγή: Υπηρεσία Ξένων Επενδύσεων της Βουλγαρίας, (Η ΝΑΥΤΕΜΠΟΡΙΚΗ)

27 25 Πίνακας 9. Κατανομή άμεσων ξένων επενδύσεων στη Βουλγαρία κατά κλάδο οικονομικής δραστηριότητας (εκατ. δολάρια) Οικον. Δραστ. Σύνολο από Χρηματοπιστωτικές υπηρεσίες 876,4 2. Εμπόριο και επισκευές 528,4 3. Τηλεπικοινωνίες 340,5 4. Πετρελαιοειδή, χημικά κ. α. 271,0 5. Ορυκτά προϊόντα 255,3 6. Μεταλλουργία 163,0 7. Εργαλειομηχανές 148,7 8. Τρόφιμα, ποτά 137,0 9. Κλωστοϋφαντουργία 120,2 10. Προϊόντα από ξύλο, χαρτί 118,9 11. Ξενοδοχεία, εστιατόρια 111,4 12. Ηλεκτρολογικός εξοπλισμός 88,5 13. Ακίνητα, υπηρεσίες προς επιχ/σεις 80,2 14. Ηλεκτρική ενέργεια 79,2 15. Κατασκευές 63,1 16. Εκδόσεις, εκτυπώσεις 22,8 17. Δέρμα, προϊόντα από δέρμα 22,1 18. Εξόρυξη 17,5 19. Μεταφορές 14,8 20. Αγροτική οικονομία 10,4 21. Οχήματα και εξ/σμος μεταφορών 6,9 22. Λοιπές δραστηριότητες 307,5 ΣΥΝΟΛΟ 3783,8 Πηγή: Υπηρεσία Ξένων Επενδύσεων της Βουλγαρίας, (Η ΝΑΥΤΕΜΠΟΡΙΚΗ)

28 26 Πίνακας 10. Ποσοστιαία % συμμετοχή των τραπεζών με ελληνική συμμετοχή στο σύνολο του τραπεζικού τομέα της Βουλγαρίας Ίδια κεφάλαια Ενεργητικό Πιστώσεις Καταθέσεις Καθαρά κέρδη United Bulgarian Bank 13,49 11,3 11,1 11,3 13,4 Bulgarian Post Bank 3,86 5,4 6,5 5,4 2,9 Commercial Bank of Greece - Bulgaria 1,10 0,7 1,3 0,7 0,6 Alpha bank Sofia Branch 0,13 0,6 1,1 0,8 0,1 National Bank of Greece, Sofia Branch -0,16 1,0 2,2 1,2 8,2 Piraeus Bank Sofia Branch 0,14 0,7 1,3 0,8 0,1 ΣΥΝΟΛΟ 18,56 19,7 23,5 20,2 25,3 Πηγή: Εθνική Τράπεζα της Βουλγαρίας, (Η ΝΑΥΤΕΜΠΟΡΙΚΗ)

29 27 Κεφάλαιο 4. Η διείσδυση στη Ρουμανία 4.1. Γενικά Όπως και στις υπόλοιπες υπό μετάβαση χώρες της περιοχής των Βαλκανίων, έτσι και στη Ρουμανία η εμπλοκή σημαντικών επενδυτών στις αγορές της χώρας καθυστέρησε σημαντικά λόγω των προβλημάτων αναπτυξιακού και διαρθρωτικού χαρακτήρα που παρουσιάζονταν εκεί. Οι άμεσες ξένες επενδύσεις στη Ρουμανία άρχισαν να δείχνουν σαφείς αυξητικές τάσεις μετά από το 1997, αλλά κορυφώθηκαν την περίοδο Γενικά, σε όλους τους επιχειρηματικούς κλάδους, η Ελλάδα βρίσκεται μέσα στις πρώτες θέσεις όσον αφορά τις ξένες επενδύσεις, συγκεκριμένα καταλαμβάνει την 11 η θέση των χωρών με τις μεγαλύτερες επενδύσεις στη Ρουμανία. Ο παρακάτω πίνακας παρουσιάζει τις 15 πρώτες χώρες ως προς τις άμεσες ξένες επενδύσεις την περίοδο Πίνακας 11. Άμεσες ξένες επενδύσεις στη Ρουμανία Χώρα προέλευσης Επενδύσεις σε χιλ. Ποσοστό επί δολάρια των συνολικών επενδ. 1. Ολλανδία ,2 17,93 % 2. Γαλλία ,2 10,30 % 3. Γερμανία ,5 8,49 % 4. ΗΠΑ ,9 6,79 % 5. Ιταλία ,4 6,02 % 6.Ολλανδικές Αντίλλες ,3 5,77 % 7. Αυστρία ,9 5,74 % 8. Κύπρος ,4 4,87 % 9. Τουρκία ,4 4,04 % 10.Μεγάλη Βρετανία ,7 3,61 % 11. Ελλάδα ,8 3,07 % 12. Ελβετία ,1 2,97 % 13. Ουγγαρία ,8 2,55 % 14. Νότια Κορέα ,8 2,11 % 15. Λουξεμβούργο ,1 1,90 % Πηγή: Η ΝΑΥΤΕΜΠΟΡΙΚΗ, Ρουμανία, επενδυτικός και επιχειρηματικός οδηγός, 2004

30 28 Ο συνολικός αριθμός των ελληνικών επιχειρήσεων πού δραστηριοποιούνται στη Ρουμανία (από το 1991 έως το 2003) ανέρχεται στις Οι Τράπεζες Οι τραπεζικές αγορές των βαλκανικών χωρών παρουσιάζουν ιδιαίτερα χαρακτηριστικά σε σχέση με αυτές των «ανεπτυγμένων» χωρών που βρίσκονται υπό μετάβαση στην κεντρική και ανατολική Ευρώπη. Τα χαρακτηριστικά αυτά είναι αποτέλεσμα της ιδιομορφίας που παρατηρείται, στο βαλκανικό χώρο, στην εφαρμογή της οικονομικής πολιτικής που αφορά τη μετάβαση και σε συνδυασμό με τον αποκλεισμό της ευρύτερης περιοχής (λόγω, κυρίως, της κατάστασης στις χώρες της πρώην ενιαίας Γιουγκοσλαβίας), έκαναν αναπόφευκτη την καθυστέρηση της διείσδυσης και των ελληνικών τραπεζικών και ασφαλιστικών οργανισμών, σε σχέση με το χρόνο διείσδυσης σε άλλες ευρωπαϊκές αγορές. Γενικά χαρακτηριστικά του τραπεζικού συστήματος της Ρουμανίας είναι τα παρακάτω: Στον τραπεζικό τομέα, το ποσοστό του συνολικού ενεργητικού ως προς το ΑΕΠ βρίσκεται σε χαμηλά επίπεδα: 31,3 % το Το χαμηλό αυτό επίπεδο είναι χαρακτηριστικό των πρώτων ετών της προσπάθειας για μετάβαση. Υψηλή κεφαλαιοποίηση των τραπεζικών ιδρυμάτων. Στις αρχές του 2003, το ποσοστό του πληθυσμού που διατηρούσε κάποιο είδος λογαριασμού στις τράπεζες της χώρας δεν ξεπερνούσε το 30 %. Βέβαια, η οικονομική ανάκαμψη των τελευταίων ετών έχει ως αποτέλεσμα την αύξηση του διαθέσιμου εισοδήματος των πολιτών και την αύξηση της αποταμιευτικής τους δύναμης.

31 29 Διάθεση των νοικοκυριών να στραφούν προς τον τομέα των νοικοκυριών (λιανική τραπεζική). Αφού αυξάνεται το διαθέσιμο εισόδημα των νοικοκυριών, οι τραπεζικοί οργανισμοί περιλαμβάνουν στη δραστηριότητά τους τη λιανική τραπεζική με σκοπό την προσέλκυση περισσότερων πελατών και, φυσικά, την αύξηση των κερδών, Χαρακτηριστικό του ειδικού βάρους που δίνουν οι τράπεζες σε αυτό το σημείο είναι το ότι το ύψος των πιστώσεων που χορηγήθηκαν σε φυσικά πρόσωπα το 2002 ήταν διπλάσιο από το αντίστοιχο του Όξυνση του ανταγωνισμού. Δύο είναι οι λόγοι που οδηγούν στον αυξημένο ανταγωνισμό: ο μεγάλος αριθμός των τραπεζών που δρουν επιχειρηματικά στη χώρα και η ανάγκη για την προσφορά σύγχρονων τραπεζικών προϊόντων και υπηρεσιών. Χαρακτηριστικά, και συγκεκριμένα για την περίπτωση των τραπεζών, η μεγαλύτερη διείσδυση ελληνικών συμφερόντων πραγματοποιήθηκε στη διάρκεια των δύο τελευταίων ετών, κυρίως μέσω ΕFG Eurobank και Εθνικής Τράπεζας της Ελλάδος. Η ελληνική παρουσία στον τραπεζικό τομέα της Ρουμανίας είναι η μεγαλύτερη ανάμεσα στις υπό μετάβαση βαλκανικές χώρες, αλλά και σε ολόκληρο τον κόσμο. Οι ελληνικές τράπεζες που δραστηριοποιούνται στη Ρουμανία είναι οι εξής: EFG Eurobank, μέσω της Bank Post. Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος, μέσω του υποκαταστήματος της, αλλά και της πρόσφατης εξαγοράς της Banca Romaneasca Alpha Bank Τράπεζα Πειραιώς, μέσω της Piraeus Bank Romania Εμπορική Τράπεζα, μέσω της Emporiki Bank Romania

32 30 Τράπεζα Εγνατία, μέσω της Egnatia Bank Romania - EFG Eurobank: Στη ρουμανική Banc Post εντοπίζεται η μεγαλύτερη ελληνική παρουσία, καθώς η συγκεκριμένη τράπεζα ελέγχεται από την EFG Eurobank. H Banc Post παρουσίασε ιδιαίτερα αυξημένα κέρδη κατά το έτος 2003 σε σχέση με το προηγούμενο. Το 2002 τα κέρδη ήταν περίπου 7 εκατομμύρια ευρώ, ενώ το 2003 ανήλθαν σε 11,18 εκατ. ευρώ. Επίσης, στις αρχές του 2004 η τράπεζα αριθμούσε περίπου 2,5 εκατ. πελάτες με συνολικό αριθμό λογαριασμών 4,9 εκατ. Ανάμεσα στις ρουμανικές τράπεζες των οποίων η πλειοψηφία των μετοχών ανήκει σε ξένους επενδυτές, η Banc Post κατέχει την 4 η θέση και ο στόχος των διοικούντων είναι μετά το τέλος της οικονομικής περιόδου του 2004 να έχει ανέλθει τουλάχιστον στην 3 η. Η δραστηριότητες και η οικονομική δύναμη της τράπεζας συνεχώς αυξάνονται, ενδεικτικά κατά τη διάρκεια του 2003 ιδρύθηκαν 14 νέα καταστήματα. Το καλοκαίρι της ίδιας χρονιάς, ο όμιλος Eurobank εξαγόρασε επιπλέον μερίδιο ύψους 17 % στο μετοχικό κεφάλαιο της Banc Post από την πορτογαλική Banco Portugues de Investimento. Έτσι, στο σύνολο των μετοχών της ρουμανικής τράπεζας, η Eurobank έχει φτάσει σε σημείο να ελέγχει το 53 %. Επιπλέον, το Νοέμβριο του 2003 η τράπεζα προέβη στην κεφαλαιοποίηση αποθεματικών της που άγγιζαν τα 12,48 εκατ. ευρώ, κάτι που είχε ως αποτέλεσμα το μετοχικό της κεφάλαιο να αυξηθεί σε 28,82 εκατ. ευρώ. - Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος: Σημαντική επενδυτική κίνηση από την Εθνική Τράπεζα ήταν αυτή που έγινε το Σεπτέμβριο του 2003 και κατά την οποία υπέγραψε συμφωνία για την απόκτηση του 81 % του μετοχικού κεφαλαίου της εγχώριας τράπεζας Banca Romaneasca S.A., από τον μεγαλύτερο της μέτοχο, τη Romanian American

33 31 Enterprise Fund. H Banca Romaneasca συγκαταλέγεται στις μεσαίου μεγέθους ρουμανικές τράπεζες και διαθέτει συνολικό ενεργητικό που κυμαίνεται περίπου στα 140 εκατ. ευρώ. Η δραστηριότητα της στον τομέα των χρηματοδοτήσεων εντοπίζεται, κατά κύριο λόγο, στο χώρο των μικρομεσαίων επιχειρήσεων, ενώ τελευταία δραστηριοποιείται και στον τομέα της λιανικής τραπεζικής. Η τράπεζα αριθμεί 25 καταστήματα σε όλη τη Ρουμανία, εκ των οποίων τα 5 στην πρωτεύουσα, το Βουκουρέστι, και στόχος είναι η σταδιακή αύξηση τους σε 40. Αξίζει να σημειωθεί ότι η Εθνική Τράπεζα έχει και δικό της κατάστημα στο Βουκουρέστι. - Alpha Bank: Η τράπεζα αυτή δραστηριοποιείται στη Ρουμανία από το 1994 μέσω της Bucharest Bank, η οποία μετονομάστηκε σε Alpha Bank Romania. Αυτή διαθέτει 19 υποκαταστήματα σε όλη τη χώρα, τα 7 από αυτά είναι στο Βουκουρέστι. - Τράπεζα Πειραιώς: H Banca de Credit Pater ήταν η προκάτοχος της Piraeus Bank Romania και ονομάστηκε έτσι τον Ιούνιο του 2000, όταν και εξαγοράστηκε κατά 99,98 % από τον Όμιλο της Τράπεζας Πειραιώς. Το Δεκέμβριο του 2003 η Piraeus Bank Romania διέθετε 3 καταστήματα στο Βουκουρέστι και συνολικά 6 σε όλη τη χώρα. Σημαντική προτεραιότητα της διοίκησης της τράπεζας είναι η ανάπτυξη του δικτύου καταστημάτων, ώστε αγγίξουν τα 15 μέχρι το τέλος του 2005, με απώτερο σκοπό την ανάπτυξη των εργασιών και την απόκτηση μεγαλύτερου μεριδίου της αγοράς στον τομέα των τραπεζών. Στο πρώτο εξάμηνο του 2003 το ενεργητικό της τράπεζας ήταν 123 εκατ. ευρώ και τα κέρδη προ της καταβολής των φόρων 0,9 εκατ. ευρώ.

34 32 Τέλος, ο Όμιλος της Τράπεζας Πειραιώς σκέφτεται σοβαρά το ενδεχόμενο για περαιτέρω επέκταση στην ρουμανική τραπεζική αγορά, μέσω της εξαγοράς και άλλου τραπεζικού οργανισμού. - Εγνατία Τράπεζα: Η BNP Dresner Bank (Romania) S.A. δραστηριοποιήθηκε στη ρουμανική τραπεζική αγορά το 1998 με πλήρη άδεια δραστηριότητας από την Εθνική Τράπεζα της Ρουμανίας. Το Δεκέμβριο του 2000, όμως, εξαγοράστηκε από την Εγνατία Τράπεζα και μετονομάστηκε σε Egnatia Bank (Romania) S.A. Η συμμετοχή του συνόλου των ελληνικών ιδρυμάτων στην τραπεζική αγορά της Ρουμανίας ανήλθε στα τέλη του 2002 στο 8,9 % του καθαρού ενεργητικού και στο 9.9 % των ιδίων κεφαλαίων και αν προστεθούν τα ποσά από τη δραστηριότητα της Banca Romaneasca, τα αρχικά ποσά ανέρχονται σε 9,9 % και 11 % αντίστοιχα. Στα τέλη του 2002, τη μεγαλύτερη ποσοστιαία συμμετοχή, στο σύνολο του ενεργητικού και των ιδίων κεφαλαίων, κατείχε η Banc Post. Συγκεκριμένα, τα ποσά αυτά είχαν ως εξής: 1. Banc Post: 4,1 % (ενεργητικό) και 4 % (ίδια κεφάλαια) 2. Alpha Bank: 3,1 % (ενεργητικό) και 3,2 % (ίδια κεφάλαια) 3. Τράπεζα Πειραιώς: 0,8 % (ενεργητικό) και 1,2 % (ίδια κεφάλαια) Οι θετικές εξελίξεις που πραγματοποιήθηκαν κατά τη διάρκεια του 2003, τόσο στην ανάπτυξη του τραπεζικού συστήματος της Ρουμανίας, όσο και στην αύξηση της ανταγωνιστικότητας των ελληνικών τραπεζικών ιδρυμάτων που έχουν επιχειρηματική δράση στη χώρα, συντελούν στην αύξηση των μεριδίων της αγοράς που αυτές ελέγχουν.

35 Οι Ασφάλειες Μετάβαση στην αγορά της Ρουμανίας έχει επιχειρηθεί και από ορισμένα ασφαλιστικά ιδρύματα της χώρας μας. - Η Interamerican έχει μια σημαντική παρουσία στην ασφαλιστική αγορά της χώρας από το 1995 μέσω της Interamerican Romania S.A., η οποία το 2003 εξασφάλισε πάνω από το 4 % της συνολικής παραγωγής ασφαλίστρων στη Ρουμανία. Η εταιρία αριθμεί 45 καταστήματα σε όλη τη χώρα και πάνω από άτομα προσωπικό, από τα οποία τα είναι ασφαλιστικοί σύμβουλοι. - Στη Ρουμανία εμφανίζει επιχειρηματική δραστηριότητα και η Εθνική Ασφαλιστική μετά την εξαγορά της εταιρίας του κλάδου Garanta S.A. To 2003 η εταιρία προχώρησε στην αύξηση του μετοχικού κεφαλαίου της κατά 1,36 εκατ. ευρώ, ενώ στόχο είχε μια μεγάλη αύξηση παραγωγής, ποσοστού 28 %, ώστε η συνολική παραγωγή να προσεγγίσει τα 4,55 εκατ. δολάρια. - Σχετικά πρόσφατα, το 2002 ξεκίνησε τη δράση της στη Ρουμανία και η Alpha Insurance Romania, στο μετοχικό κεφάλαιο της οποίας συμμετέχει η Alpha Bank με ποσοστό 65 %, η Alpha Bank Romania με 20 % και η Alpha Ασφαλιστική με 14,98 %. - Επίσης, στη χώρα δραστηριοποιείται και η Φοίνιξ Metrolife Εμπορική ΑΕΑΕ μέσω της Fenix (Hellas) Agentie de Asigurari S.L.R. Romania. Το αντικείμενο της επιχειρηματικής της δράσης είναι να παρέχει ασφαλιστική μεσιτεία στο πελατολόγιο της Εμπορικής Τράπεζας της Ελλάδος Ρουμανία. - Στα τέλη του 2002, η Επιτροπή Ιδιωτικής Ασφάλισης του Υπουργείου Εμπορίου της Ρουμανίας εξέδωσε την άδεια σύστασης μεικτής ασφαλιστικής εταιρίας από την Αγροτική Ασφαλιστική και την Αγροτική Ζωής, με την επωνυμία ABG Insurance S.A., η οποία δραστηριοποιείται

36 34 τόσο στον κλάδο των γενικών ασφαλειών, όσο και στον κλάδο ασφαλειών ζωής. Το μετοχικό κεφάλαιο αυτής της εταιρίας ανέρχεται σε 1,3 εκατ. δολάρια και συμμετέχουν σε αυτό οι εξής οργανισμοί: Αγροτική Ζωής με 51 %, Αγροτική Ασφαλιστική με 40 %, και ΑΤΕ Αξιοποίησης ακινήτων, ΑΤΕ Leasing, ATE Factoring με 3 % έκαστος.

37 35 Κεφάλαιο 5. Η διείσδυση στην π ΓΔΜ (πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας) 5.1. Γενικά Η ελληνική παρουσία στην πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας δεν είναι τόσο έντονη όσο στη Ρουμανία και τη Βουλγαρία ως προς τον αριθμό των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων που επιχειρούν εκεί, ωστόσο έχουν γίνει και σε αυτή τη χώρα πολύ σημαντικές επιχειρηματικές προσπάθειες στον κλάδο. Ήταν απόλυτα λογικό η π ΓΔΜ να καθυστερήσει σημαντικά, σε σχέση με τις υπόλοιπες χώρες των Βαλκανίων, να εισέλθει στη φάση της οικονομικής και γενικότερης ανάπτυξης, λόγω της διάλυσης της ενιαίας Γιουγκοσλαβίας, του πολέμου στη Βοσνία και του ελληνικού εμπάργκο. Συνεπώς, η εξέλιξη του τραπεζικού συστήματος ήταν αδύνατη μέσα σε ένα περιβάλλον με πολλούς κινδύνους και δυσχέρειες, γι αυτό και καθυστέρησε σημαντικά. Μέχρι και το το ΑΕΠ της χώρας μειωνόταν συνεχώς με αποτέλεσμα η συνολική μείωση για τη χρονική περίοδο να φτάσει το 42 %. Κανένας τομέας της οικονομίας δε μπορούσε να ευδοκιμήσει μέσα σε τέτοιες συνθήκες, ούτε βέβαια και ο τραπεζικός. Από το 1995, όμως, η κατάσταση βελτιώνεται και το κλίμα για τους επενδυτές αλλάζει προς το θετικότερο. Παράλληλα, έγιναν προσπάθειες από τους κυβερνητικούς φορείς που ευνόησαν τις ξένες επενδύσεις. Ειδική ρύθμιση προσφέρει τριετή περίοδο χάριτος στους ξένους επενδυτές και ελεύθερη διακίνηση κεφαλαίου. Η π ΓΔΜ συνεργάζεται, εδώ και αρκετά χρόνια, με την Παγκόσμια Τράπεζα και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο και επιτυγχάνει τη σημαντική βοήθεια αυτών για τον εκσυγχρονισμό όλων των τομέων της οικονομίας της. Ήδη από τις αρχές της προηγούμενης δεκαετίας μερικές νομοθετικές διατάξεις έδωσαν το έναυσμα για τη δημιουργία ενός σύγχρονου τραπεζικού συστήματος. Από

38 36 διάφορες φάσεις πέρασε το νομοθετικό πλαίσιο που αφορά το τραπεζικό σύστημα, μέχρι να φτάσει στο ολοκληρωμένο σημερινό που βασίζεται σε αυτό των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η Κεντρική Τράπεζα της π ΓΔΜ έχει στη δικαιοδοσία της τον έλεγχο της πορείας των τραπεζών που λειτουργούν στη χώρα. Τα κύρια σημεία της νομοθεσίας για τις τράπεζες που εφαρμόζεται στην π ΓΔΜ είναι τα παρακάτω: Οι τράπεζες αποτελούν εταιρίες μορφής Ανώνυμων Εταιριών με σκοπό την πραγματοποίηση κερδών. Οι ιδρυτές της τράπεζας μπορούν να αποκτήσουν μέχρι το 20 % του ιδρυτικού κεφαλαίου, έχουν το δικαίωμα του management, ενώ απαραίτητη προϋπόθεση είναι το λευκό ποινικό τους μητρώο. Για να αποκτήσουν οι ξένες τράπεζες το δικαίωμα ίδρυσης τράπεζας στην π ΓΔΜ πρέπει το μετοχικό κεφάλαιο να είναι α) 3 εκατ. γερμανικά μάρκα εάν πρόκειται για θυγατρική τράπεζα και β) 1 εκατ. μάρκα εάν πρόκειται για απλό υποκατάστημα. Απαιτείται η άδεια λειτουργίας από την Εθνική Τράπεζα της π ΓΔΜ Οι Τράπεζες Ελληνικές τράπεζες που δραστηριοποιούνται στην π ΓΔΜ: - Η Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος ελέγχει τη μεγαλύτερη τράπεζα της π ΓΔΜ, που είναι η Stopanska, το δίκτυο της οποίας αποτελείται από 25 καταστήματα και 29 cash desks. Η Εθνική προέβη σε εξυγίανση του χαρτοφυλακίου των χορηγήσεών της, ενώ ταυτόχρονα

39 37 υιοθετήθηκε μια στρατηγική προσέλκυσης πελατών υψηλής πιστοληπτικής ικανότητας. - Η Alpha Bank στα πλαίσια της πολιτικής της για εξάπλωση στο χώρο των Βαλκανίων, εξαγόρασε το Δεκέμβριο του 1999 την τράπεζα Kreditna Bank της π ΓΔΜ σε ποσοστό 65 %. Το πρώτο εξάμηνο λειτουργίας της Kreditna Bank μετά την εξαγορά τα κέρδη παρουσίασαν αύξηση 60 % σε σχέση με την προηγούμενη περίοδο. Το δίκτυο της στη χώρα αυξήθηκε κατά 2 καταστήματα, από 5 σε 7, τα 4 από αυτά στα Σκόπια. Το 2003 πέτυχε αύξηση της αξίας των δανείων (68 %) και της αξίας των αποθεμάτων (57 %). Ενδεικτικό της επιτυχημένης λειτουργίας της τράπεζας, μετονομασμένης σε Alpha Bank Skopje, είναι το ότι το περιοδικό «Economist» τη χαρακτήρισε κορυφαία τράπεζα στην π ΓΔΜ και μία από τις καλύτερες στη Νοτιοανατολική Ευρώπη. Πίνακας 12. Οικονομικά στοιχεία της Alpha Bank Skopje (σε χιλιάδες ευρώ) Ενεργητικό Ίδια κεφάλαια Κέρδη (προ φόρων) Όσον αφορά τις ασφαλιστικές εταιρίες δεν έχουν δραστηριοποιηθεί στη χώρα, είναι πάντως στα μελλοντικά σχέδια της Interamerican η επέκταση στην π ΓΔΜ.

40 38 Κεφάλαιο 6. Η διείσδυση στην Αλβανία 6.1. Γενικά Τα τελευταία χρόνια οι μακροοικονομικοί δείκτες της Αλβανίας δεν παρουσιάζουν ιδιαίτερα καλή κατάσταση, λόγω των εντάσεων στην πολιτική ζωή του τόπου, που επηρέασαν φυσικά κάθε τομέα και αποτέλεσαν εμπόδιο για την αναδιάρθρωση της οικονομίας. Η Αλβανία παρουσιάζει πλέον τα στοιχεία μιας ελεύθερης αγοράς ξεπερνώντας τα μελανά σημεία που την καθιστούσαν ακατάλληλη αγορά για ξένες επενδύσεις τη δεκαετία του 90. Από τον πολιτικό κόσμο της χώρας έχει υιοθετηθεί η εκτίμηση ότι πρέπει να καταβληθούν προσπάθειες με σκοπό την απελευθέρωση της αγοράς, την πρόοδο των ιδιωτικοποιήσεων, τη δημιουργία του κατάλληλου θεσμικού πλαισίου και τη δημιουργία κλίματος ασφάλειας. Μάλιστα, σύμφωνα με τον Έλληνα πρεσβευτή στα Τίρανα, κ. Δ. Ηλιόπουλο 5, η Ελλάδα υποστηρίζει τους γείτονες σε αυτές τις προσπάθειες. Οι επενδυτές ενθαρρύνονται από τις ασφαλιστικές δικλείδες που τους προστατεύουν και από τις καλές διμερείς σχέσεις θέματα εμπορίου. Φυσικά, χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή, όπως και σε κάθε περίπτωση επένδυσης σε ξένη χώρα, σε θέματα που αφορούν τη φορολογία, τη δημόσια διοίκηση και την αυθαιρεσία που επικρατεί στους κύκλους της, τις ελλιπείς υποδομές κ. α. Οι σταθεροί ρυθμοί ανάπτυξης την τελευταία τετραετία, καθώς και οι διαρθρωτικές αλλαγές στην οικονομία, με κυριότερη την ιδιωτικοποίηση 5 ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΣ, Σεπτέμβριος 2002.

41 39 πολλών τομέων (τραπεζικού, βιομηχανικού κ. α.) ενισχύουν την πρόθεση επένδυσης στην Αλβανία, παρά τα όσα προβλήματα εξακολουθούν να ταλαιπωρούν τη χώρα και τα οποία προσπαθεί να εξαλείψει με την εξωτερική βοήθεια και κυρίως αυτή του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου. Αξίζει πάντως να σημειωθεί ότι η Αλβανία παραμένει η φτωχότερη χώρα της Ευρώπης με κατά κεφαλή εισόδημα δολάρια. Ο πληθωρισμός κυμαίνεται σε σχετικά καλά επίπεδα (3,5 %), η ανεργία έχει μειωθεί στο 15 % και το εξωτερικό χρέος του κράτους ανέρχεται περίπου σε 1 δις. δολάρια. Η συμμετοχή της Ελλάδας στις επενδύσεις που γίνονται στην Αλβανία κατέχει ισχυρή θέση, καθώς περίπου το 27 % των συνολικών ξένων επενδυμένων κεφαλαίων στη γειτονική χώρα προέρχεται από την Ελλάδα. Αυτό το ποσοστό κατατάσσει τη χώρα μας δεύτερη, πίσω από την Ιταλία. Περίπου 250 εκατ. δολάρια είναι επενδυμένα από 200 ελληνικές επιχειρήσεις και οι κυριότεροι τομείς των επενδύσεων είναι: εμπορικές τράπεζες, εργοληψία και κατασκευές, εμπορία καπνού, καύσιμα, κλωστοϋφαντουργία, παραγωγή εμπορία διανομή τροφίμων, ένδυση, υπόδηση κ. α. 6 Μπορεί η Ιταλία να κατέχει την πρωτιά στο ύψος των επενδυμένων κεφαλαίων στην Αλβανία, αλλά η Ελλάδα ήταν η πρώτη χώρα που επιχείρησε την επένδυση εκεί. Η παρουσία πολλών ελληνικών εμπορικών επιχειρήσεων στην Αλβανία ευνοεί τη δραστηριοποίηση και τραπεζικών ιδρυμάτων Οι Τράπεζες - Στις αρχές του 2003, η Τράπεζα Πειραιώς ενίσχυσε τη συμμετοχή της στην Tirana Bank, εξαγοράζοντας το 15 % του μετοχικού της κεφαλαίου από την Datamedia έναντι 2,12 εκατ. ευρώ κι έτσι πλέον κατέχει το 76,93 % του κεφαλαίου της τράπεζας, η οποία έχει στόχο την «οργανική» ανάπτυξη ως το Η Tirana Bank διαθέτει 14 καταστήματα, 5 από αυτά στην πρωτεύουσα Τίρανα. 6 ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΣ, Σεπτέμβριος 2002.