Βιομηχανία: Αλλαγές στο τοπίο

Transcript

1 Γεωργία Ζαχαροπούλου Δρ. πολιτικός μηχανικός Α.Π.Θ. Μ.Α in Conservation Studies, IoΑAS, York, U.K. Βιομηχανία: Αλλαγές στο τοπίο Μεθοδολογία καταγραφής και τεκμηρίωσης του ιστορικού τόπου παραγωγής ασβέστου στο Ασβεστοχώρι Θεσσαλονίκης

2 πλαίσιο προγράμματος ΥΠΕΡ/ΓΓΕΤ του Υπουργείου Ανάπτυξης Επιστημονικώς υπεύθυνη: καθ. Ι. Παπαγιάννη, Α.Π.Θ. Φορέας χρήστης: 4 η ΕΝΜ του ΥΠΠΟ Ερευνήτρια: Γ. Ζαχαροπούλου, Μ.Α. πολ. μηχ.

3 Παρουσίαση τμήματος της έρευνας ΜΕΛΕΤΗ ΤΗΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΗΣ ΕΞΕΛΙΞΗΣ ΤΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΑΣΒΕΣΤΟΥ σε αντιπροσωπευτική περιοχή του ελληνικού χώρου

4 Μεθοδολογία καταγραφής και τεκμηρίωσης ΜΕΡΟΣ Α : Διεθνής εμπειρία ΜΕΡΟΣ Β : Ελληνική εμπειρία ΜΕΡΟΣ Γ : Συγκριτική μελέτη - αξιολόγηση ΜΕΡΟΣ Δ : Συμπεράσματα προοπτικές

5 ΜΕΡΟΣ Α ΔΙΕΘΝΗΣ ΕΜΠΕΙΡΙΑ

6 ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ Ασβεστόλιθος καθαροί (ασβεστιτικοί CaCO 3 >94% ή δολομιτικοί CaCO 3 >60%, MgCO %) με προσμίξεις (αργιλικές ή πυριτικές) Άσβεστος καμένη άσβεστος CaO : αερική (ασβεστιτική ή δολομιτική) υδραυλική Υδράσβεστος Ca(OH) 2 : αερική (πολτός ή σκόνη) υδραυλική (μόνο σε σκόνη) Μνημεία & ιστορικά κτίρια Βιομηχανική κληρονομιά

7 ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ ΤΗΣ ΕΞΕΛΙΞΗΣ ΤΩΝ ΑΣΒΕΣΤΟΚΑΜΙΝΩΝ Η ιστορία του σχεδιασμού των ασβεστοκαμίνων συνδέεται άμεσα με τη βιομηχανική επανάσταση και ειδικότερα με την έναρξη χρήσης νέων μορφών καύσιμης ύλης με αυξημένη θερμιδική αξία έως το τέλος του 19ου αιώνα δεύτερο μισό του 19ου αιώνα πρώτο μισό του 20ου αιώνα δεύτερο μισό του 20ου αιώνα

8 ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ ΤΗΣ ΕΞΕΛΙΞΗΣ ΤΩΝ ΑΣΒΕΣΤΟΚΑΜΙΝΩΝ (έως το τέλος του 19ου αιώνα) Αρχέγονες ασβεστοκάμινοι ή ασβεστουργικοί σωροί Ακάλυπτη σωροκάμινος, ή αρχαϊκή ασβεστοκάμινος (uncovered archaic kiln) Καλυπτόμενη σωροκάμινος (covered heap) Θολωτή σωροκάμινος (domed kiln) Ασβεστουργικός λάκκος (pit and beach kiln)

9 ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ ΤΗΣ ΕΞΕΛΙΞΗΣ ΤΩΝ ΑΣΒΕΣΤΟΚΑΜΙΝΩΝ (19ος αιώνας) Προβιομηχανικές και πρωτοβιομηχανικές ασβεστοκάμινοι ΔΙΑΚΕΚΟΜΜΕΝΗΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ-ΣΥΝΕΧΟΥΣ ΦΟΡΤΙΣΗΣ Φρεατοειδείς ασβεστοκάμινοι (flare kilns) Φρεατοειδείς ασβεστοκάμινοι (pot kilns) ΔΙΑΚΕΚΟΜΜΕΝΗΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ-ΕΝΑΛΑΣΣΟΜΕΝΗΣ ΦΟΡΤΙΣΗΣ Φρεατοειδείς ασβεστοκάμινοι (intermittently fired mixed feed kilns) ΣΥΝΕΧΟΥΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ- ΕΝΑΛΑΣΣΟΜΕΝΗΣ ΦΟΡΤΙΣΗΣ Φρεατοειδείς ασβεστοκάμινοι (running kilns ή draw kilns)

10 ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ ΤΗΣ ΕΞΕΛΙΞΗΣ ΤΩΝ ΑΣΒΕΣΤΟΚΑΜΙΝΩΝ (πρώτο μισό του 20ου αιώνα) Βιομηχανικές ασβεστοκάμινοι ΣΥΝΕΧΟΥΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ- ΕΝΑΛΑΣΣΟΜΕΝΗΣ ΦΟΡΤΙΣΗΣ ή θερμαινόμενες από πλάγια/ες πυροστιές (τύπος πάτα-τράβα ) Φρεατοειδείς ασβεστοκάμινοι (vertical shaft kiln) ΣΥΝΕΧΟΥΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ-ΕΝΑΛΑΣΣΟΜΕΝΗΣ ΦΟΡΤΙΣΗΣ Οριζόντια δακτυλιωτή ασβεστοκάμινος Hoffman (ring kiln) (κυκλική ή ελλειψοειδής)

11 ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ ΤΗΣ ΕΞΕΛΙΞΗΣ ΤΩΝ ΑΣΒΕΣΤΟΚΑΜΙΝΩΝ (δεύτερο μισό του 20ου αιώνα) Σύγχρονες ασβεστοκάμινοι υψηλής τεχνολογίας Περιστρεφόμενη κάμινος (rotary kiln) Κατακόρυφη κάμινος δύο παράλληλων φρεάτων (parallel flow shaft kiln) Κατακόρυφη κάμινος διπλής κλίσης (double inclined vertical kiln) Υπερσύγχρονες κάμινοι για όπτηση πολύ μικρών αιωρούμενων τεμαχίων (calcinating very fine particles)

12 ΜΕΡΟΣ Β ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΜΠΕΙΡΙΑ

13 ΑΝΤΙΠΡΟΣΩΠΕΥΤΙΚΗ Η ΠΕΡΙΟΧΗ ΑΣΒΕΣΤΟΧΩΡΙΟΥ

14 Μεθοδολογία καταγραφής και τεκμηρίωσης της βιομηχανικής κληρονομιάς του Ασβεστοχωρίου Εργαλεία έρευνας βιομηχανικής αρχαιολογίας Βιβλιογραφική έρευνα Έρευνα σε αρχείο χαρτών Ιστορικό Αρχείο Μακεδονίας Φωτογραφική τεκμηρίωση (παρελθόν-παρόν) Προφορικές μαγνητοφωνημένες συνεντεύξεις Επιφανειακή έρευνα και τεκμηρίωση πεδίου Ευαισθητοποίηση της Τοπικής Αυτοδιοίκησης

15 Αποτελέσματα βιβλιογραφικής έρευνας ο ανταγωνισμός Ίδρυση Νεοχωρίου ( ) Έναρξη παραγωγής ασβέστου ( ) το Νεοχώρι μετονομάζεται σε Κιρετσκιοϊ Περιοδείες ασβεστοπαραγωγών στα Βαλκάνια Μεγάλος ανταγωνισμός έως το 1917 (έτος της μεγάλης πυρκαγιάς στη Θεσσαλονίκη)

16 Αποτελέσματα βιβλιογραφικής έρευνας ο συνεταιρισμός , «Ένωσις» Ασβεστοποιίας, 2 τύπου Hoffman-νέο εργοστάσιο στην Αθήνα 1930, «Ομόνοια» , «Πρόοδος» 1948, Γρ. Ρουσίδου 1949, Κ. Βρέλλα 1959, «Ελπίς» => 1964 «Κυψέλη» 1976, Α ΦΟΙ Τάνη

17 ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΗΣ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑΣ ΑΣΒΕΣΤΟΧΩΡΙΟΥ φωτογραφική τεκμηρίωση παρελθόντος (φωτογραφίες πολιτών-δημοσιεύσεις)

18 ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΗΣ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑΣ ΑΣΒΕΣΤΟΧΩΡΙΟΥ φωτογραφική τεκμηρίωση παρελθόντος (φωτογραφίες πολιτών-δημοσιεύσεις)

19 ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΗΣ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑΣ ΑΣΒΕΣΤΟΧΩΡΙΟΥ φωτογραφική τεκμηρίωση παρελθόντος (φωτογραφίες πολιτών-δημοσιεύσεις)

20 ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΗΣ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑΣ ΑΣΒΕΣΤΟΧΩΡΙΟΥ φωτογραφική τεκμηρίωση παρελθόντος (φωτογραφίες πολιτών-δημοσιεύσεις)

21 Αποτελέσματα έρευνας στο Ιστορικό αρχείο Μακεδονίας Εντοπίστηκαν τούρκικα ταπιά του 1907 Υπ αριθ εγγραφές του βιβλίου Α Προχείρου (Μουσφετέ) έτους 1323 (1907) Ασβεστοχωρίου Μεταφράστηκαν από τον Δ/ντη του ΙΜΧΑ κ. Αναστάσιο Ιορδάνογλου ( ) Καταγράφονται 22 ιδιοκτήτες και οι χώροι παραγωγής: KIRECHANE = μέρος (εργαστήριο) ασβέστη OCAK = καμίνι KIRECE MAHSUS TASLIC = ασβεστο-πετρό-τοπος

22 ΤΕΚΜΗΡΙΩΣΗ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΗΣ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑΣ ΑΣΒΕΣΤΟΧΩΡΙΟΥ Ιστορικό Αρχείο Μακεδονίας

23 Αποτελέσματα έρευνας πεδίου Χάρτες Γ.Υ.Σ., με απόρρητα αποσπάσματα Σ. Παπαδοπούλου, Π.Μ. της Τεχν. Υπηρ. Δήμου Λατομείο «Ομόνοια», 17ος-19ος αι. Λατομείο «Αργυρό», 19ος-20ος αι. Έως δεκαετία 80, λατομεία «Κυψέλη» & «Λατώ» Δεκαετία 90, ορίζονται νέες λατομικές περιοχές εκτός περιοχής Ασβεστοχωρίου

24 ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΗΣ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑΣ ΑΣΒΕΣΤΟΧΩΡΙΟΥ Επιφανειακή έρευνα και τεκμηρίωση πεδίου καταγραφή σε σκαρίφημα χάρτου

25 ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΗΣ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑΣ ΑΣΒΕΣΤΟΧΩΡΙΟΥ Επιφανειακή έρευνα και τεκμηρίωση πεδίου καταγραφή σε σκαρίφημα χάρτου

26 Προβιομηχανικές ασβεστοκάμινοι Ομάδα Α: κάμινος 6 Ομάδα Β: κάμινοι 2/3 και 4/5

27 Προβιομηχανικές ασβεστοκάμινοι Ομάδα Β: κάμινοι 9/10/11 ΠΡΙΝ Ομάδα Β: κάμινοι 9/10/11 ΜΕΤΑ

28 Προβιομηχανικές ασβεστοκάμινοι Προς το ΑΡΓΥΡΟ Ομάδα Β: κάμινος 14

29 ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΗΣ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑΣ ΑΣΒΕΣΤΟΧΩΡΙΟΥ Επιφανειακή έρευνα και τεκμηρίωση πεδίου καταγραφή σε σκαρίφημα χάρτου

30 Πρώιμη βιομηχανική ασβεστοκάμινος Ομάδα Β: κάμινος Hoffman, «Ένωσις» Ασβεστοποιίας κατασκευή 1924

31 Εσωτερικό καμίνου Hoffman (ισόγειο, όροφος)

32 ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΗΣ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑΣ ΑΣΒΕΣΤΟΧΩΡΙΟΥ Επιφανειακή έρευνα και τεκμηρίωση πεδίου καταγραφή σε σκαρίφημα χάρτου

33 Βιομηχανικές ασβεστοκάμινοι 50-60

34 ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΗΣ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑΣ ΑΣΒΕΣΤΟΧΩΡΙΟΥ Επιφανειακή έρευνα και τεκμηρίωση πεδίου καταγραφή σε σκαρίφημα χάρτου

35 Βιομηχανικές ασβεστοκάμινοι 70

36 Σύγχρονη ασβεστοκάμινος 90

37 ΜΕΛΕΤΗ ΤΗΣ ΕΞΕΛΙΞΗΣ ΤΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΑΣΒΕΣΤΟΥ στην αντιπροσωπευτική περιοχή του Ασβεστοχωρίου Τεκμηρίωση της περιοχής έρευνας τεκμηριώθηκε ότι αποτελεί αδιαμφισβήτητο κέντρο ανάπτυξης τεχνογνωσίας και εμπειρίας στην παραγωγή ασβέστου για πάνω από 300 χρόνια, με επιτυχή εξαγωγή σε έναν ευρύτατο γεωγραφικά χώρο, γεγονός ενδεικτικό της αποδοχής και καταξίωσης που έχαιραν οι ασβεστοχωρίτες ως τεχνίτες ασβέστου. ανέπτυξε και αναπτύσσει πλήρη καθετοποίηση στην παραγωγή (λατόμευση-κατασκευή). γεωλογική εμφάνιση άφθονων ασβεστολιθικών πετρωμάτων γειτνίαση με τη Θεσσαλονίκη, ένα διαχρονικό κέντρο διαχείρισης εξουσίας.

38 Ενεργές βιομηχανίες του Ασβεστοχωρίου σύνταξη ερωτηματολογίου Ε.Π.Σ. «Η ΚΥΨΕΛΗ» ΣΥΝ. ΠΕ ΥΔΡΑΣΒΕΣΤΟΣ ΒΡΕΛΛΑ Α.Ε. ΔΙΑΣ ΧΗΜΙΚΑ ΠΡΟΪΟΝΤΑ ΜΟΝΟΠΡΟΣΩΠΗ Ε.Π.Ε ΤΙΜΟΛΕΩΝ ΠΑΣΤΡΟΥΜΑΤΖΗΣ & ΣΙΑ Ε.Ε CaO Hellas ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΗ ΑΣΒΕΣΤΟΠΟΙΙΑ

39 Η ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΗ ΠΕΡΙΟΧΗ ΑΣΒΕΣΤΟΧΩΡΙΟΥ ΣΗΜΕΡΑ

40 ΜΕΡΟΣ Γ ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ - ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ

41 Κριτήρια αξιολόγησης του ιστορικού τόπου Η έννοια της «ολοκληρωμένης προστασίας» Διακήρυξη του Άμστερνταμ 1975, Burra Charter , TICCΙΗ Charter 2003 για την αναγνώριση και προστασία της βιομηχανικής κληρονομιάς Στο γενικό πλαίσιο της διδακτορικής έρευνας, το τμήμα αυτό της μελέτης συνεισφέρει στην «ολοκληρωμένη προστασία» της βιομηχανικής κληρονομιάς της περιοχής, που αποτελούσε και ένα αντικείμενο ενδιαφέροντος του φορέα χρήστη.

42 Η μελέτη της περιοχής συμβάλει: Στη γνώση και κατανόηση της ανθρώπινης ιστορικής δραστηριότητας στο χρόνο και στο χώρο Στον εμπλουτισμό της γνώσης μας με τεχνολογικά δεδομένα αξιοποιώντας σύγχρονα εργαλεία και κριτήρια έρευνας και ανάλυσης Στην αναγνώριση της κοινωνικής σημασίας της ασβεστοπαραγωγής, η οποία αποτελεί εστία επαγγελματικών και μη δραστηριοτήτων, συμπεριφορών και συναισθημάτων για την πλειοψηφία της τοπικής κοινωνίας Στην κατάστρωση και εφαρμογή γενικότερης στρατηγικής διαχείρισης της περιοχής στο μέλλον.

43 Αξιολόγηση της πολιτιστικής σημασίας Πρόκειται για ένα εξαιρετικά ενδιαφέρον, ιστορικό, κοινωνικό, επιστημονικό και τα τεχνολογικό σύνολο, που περιγράφει με σαφήνεια την εξέλιξη της παγκόσμιας ιστορίας παραγωγής ασβέστου για δύο κυρίως λόγους: Αντιπροσωπευτικά & σπάνια δείγματα Αναπτύσσει πλήρη καθετοποίηση στην παραγωγή, συνεχώς για πάνω από 300 χρόνια: από την εξόρυξη έως το τελικό προϊόν

44 ΜΕΡΟΣ Δ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ - ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ

45 Προτάσεις ολοκληρωμένης προστασίας ΔΡΑΣΕΙΣ ΠΑΘΗΤΙΚΗΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ Κήρυξη ως ιστορικού τόπου Ν.3028/2000 Αποσαφήνιση ιδιοκτησιακού καθεστώτος (Εθνικό Κτηματολόγιο) Ανασκαφές Αποκαταστάσεις περιβαλλοντικές, κτιριακές Πειραματικές καμινεύσεις

46 Προτάσεις ολοκληρωμένης προστασίας ΔΡΑΣΕΙΣ ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ Διατήρηση της χρήσης Δημιουργία Τεχνολογικού Πάρκου Δημιουργία Κέντρου Διάσωσης και Διάδοσης παραδοσιακών Τεχνών και Τεχνικών Διασυνδέσεις με εξωτερικό (δίκτυο Οικομουσείων) Ολιστική αναβίωση της παράδοσης από τη λατόμευση στην κατασκευή

47 όμως Η δυναμική έννοια της ολοκληρωμένης διατήρησης, προϋποθέτει, πάνω από όλα, το διάλογο μεταξύ κράτους-κοινωνίας-πολιτών ως έκφραση υλοποίησης της ευθύνης ολόκληρου του κοινωνικού συνόλου για την προστασία της κληρονομιάς του και επίσης απαιτεί σφαιρική πολιτιστική πολιτική, διαμέσου της οποίας θα δίνεται νέα κοινωνική και πολιτιστική διάσταση στην κληρονομιά...

48 ΑΡΧΕΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ Ένταξη της προστασίας της περιοχής σε ευρύτερα προγράμματα χωροταξικού και πολεοδομικού σχεδιασμού Οργανωμένη προστασία του συνόλου (λατομεία, κάμινοι, κτίσματα συνοδείας, φυσικό περιβάλλον) Ανάδειξη των κοινωνικών παραγόντων, της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, τη συμμετοχή και την πληροφόρηση των πολιτών, ως απολύτως απαραίτητων στοιχείων της προστασίας.

49 ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ Αποτελεί αναντικατάστατο εργαλείο, ώστε να διαχυθεί ήπια στο κοινωνικό σύνολο η συνείδηση ότι οι Αξίες από το παρελθόν παρακαταθήκη για το μέλλον

50 Γεωργία Ζαχαροπούλου Δρ. πολιτικός μηχανικός Α.Π.Θ. Μ.Α in Conservation Studies, IoΑAS, York, U.K. Βιομηχανία: Αλλαγές στο τοπίο Μεθοδολογία καταγραφής και τεκμηρίωσης του ιστορικού τόπου παραγωγής ασβέστου στο Ασβεστοχώρι Θεσσαλονίκης