10. Sex and the City: όταν το μποεμ συναντά τη μπουρζουαζία

Transcript

1 10. Sex and the City: όταν το μποεμ συναντά τη μπουρζουαζία Νίκος Παναγιώτου Κάθε εποχή έχει και τη σειρά της θα μπορούσαμε να ισχυριστούμε, αναλογιζόμενοι την ισχυρή παρουσία της τηλεόρασης που αποτελεί Mέσο διαμόρφωσης και διάδοσης της σύγχρονης κουλτούρας και των αξίων της. Η σειρά Sex and the City ορίζεται ως ιδιαίτερα αντιπροσωπευτική των σύγχρονων μετανεωτερικών κοινωνιών και φαίνεται να λειτουργεί, όπως ανάλογες σειρές, ως χώρος παραγωγής και "ειδικής άρθρωσης της πραγματικότητας (Hall,1981), «παρέχοντας το πλαίσιο πρόσληψης της πραγματικότητας, το πλαίσιο αξιών, πεποιθήσεων και ιδεών για την κοινωνική τάξη πραγμάτων, μια εικόνα και μια θέση για το πώς πρέπει να είναι τα πράγματα και ο κόσμος γύρω μας» (Κωνσταντινίδου, 2002:142). Όπως αναφέρει εξάλλου η Ζέρη (2003:17) «χαρακτηριστικό των Mέσων σήμερα είναι η δυναμική αλλαγή και η αυτοοργάνωση των πολιτισμικών αυτοκατανοήσεων». Η τηλεοπτική σειρά Sex and the City υπήρξε έμπνευση του Darren Star, γνωστού τηλεοπτικού παραγωγού που στόχο είχε να δημιουργήσει μια πραγματική κωμωδία ενηλίκων, μια σειρά γύρω από την γυναικεία αναπαράσταση για το σεξ, όπου οι πρωταγωνίστριες μοιράζονται την κοινή τους επιθυμία για τον έρωτα και τον καταναλωτισμό. Η σειρά ξεχωρίζει τόσο για κάποιες τεχνικές πρωτοτυπίες (γύρισμα με μια κάμερα, ομοιότητες με ταινία παρά με σειρά κλπ) όσο και για το γεγονός ότι γρήγορα κατακτά ένα παγκόσμιο κοινό επιτυγχάνοντας υψηλά ποσοστά θεαματικότητας. Όπως αναφέρουν οι Marshal & Werndly (2002) πρόκειται για μια σειρά που δραματοποιεί την ηλικία των τριάντα και κάτι ενώ αναδεικνύει ταυτόχρονα τον σύγχρονο τρόπο ζωής, τις διαπροσωπικές σχέσεις, τη σταδιοδρομία και τις ανησυχίες των μεσαίων τάξεων Marshal and Werndly (2002:49). Ταυτόχρονα, όπως υποστηρίζει ο Richards (2003), στον μεταμοντέρνο κόσμο, που αναπαρίσταται από το Sex and the City, πολλές είναι οι αλλαγές που έχουν επέλθει σε σχέση με τη θέση αλλά και τη συμμετοχή των γυναικών στη δημόσια ζωή. Η απήχηση της σειράς ειναι εντυπωσιακή καθώς προβάλλει ένα παγκοσμιοποιήμενο ιδεολόγημα, ένα σενάριο ανθεκτικό και επιτυχημένο που σημειώνει υψηλά ποσοστά θεαματικότητας ακόμη και σε χώρες όπου η προσέγγιση αυτή αντιτίθεται στην 1

2 κοινωνική θέση της γυναίκας. Σύμφωνα με την Sjoberg (2002) οι νεανικές τηλεοπτικές σειρές γενικότερα κερδίζουν το ενδιαφέρον των νέων εφόσον μπορούν να λειτουργήσουν ως σημείο αναφοράς για τις σχέσεις, τα οικογενειακά θέματα, κλπ. Το Sex and the City, εμπίπτει στην κατηγορία αυτή καθώς φαίνεται να αποτελεί σημείο αναφοράς για τις σχέσεις των γυναικών μεταξύ τους, με το άλλο φύλο, το σεξ και τα καταναλωτικά αγαθά. Κατά τον Karlyn (2003) η σειρά είναι μέρος της λαϊκής κουλτούρας στην οποία τα ΜΜΕ και ειδικότερα η τηλεόραση είναι λιγότερο απαραίτητα ως Μέσα αναπαράστασης της πραγματικότητας και περισσότερο, ως φορείς κατασκευής συγκεκριμένων αφηγηματικών και πολιτισμικών πλαισίων. Η σειρά ισορροπεί ουσιαστικά μεταξύ παραδοσιακών αλλά και μοντέρνων νεωτερικών αξιών, γεγονός που σε ένα βαθμό εξηγεί και το μέγεθος της επιτυχίας της. Το Sex and the City είναι αντιπροσωπευτικό μιας παγκοσμιοποιημένης κουλτούρας, όπως αυτή εκπροσωπείται από σύμβολα καταναλωτισμού, αξιών, πόλεων κλπ, ενώ αναδεικνύει αυτό που η Raymond (2003) αποκαλεί φιλελεύθερο φεμινισμό, με την έννοια ότι επικεντρώνεται σε γυναίκες της μεσαίας τάξης, λευκές και ετερόφυλες, προβάλλοντας αντίστοιχες πολιτιστικές προσεγγίσεις. Η έρευνα Στόχο της παρούσας έρευνας αποτέλεσε η καταγραφή των αναγνώσεων της σειράς Sex and the City από τους φοιτητές/φοιτήτριες του Τμήματος Επιστημών της Εκπαίδεσης στην Προσχολική Ηλικία του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης, μια απόπειρα αποτύπωσης της επίδρασης αλλά και του τρόπου νοηματοδότησης του περιεχομένου της. Η προσέγγιση μας υιοθετεί την θεωρία του Hall (1980), και πιο συγκεκριμένα την θεωρία του «ενεργού κοινού» δηλαδή την ιδέα ότι οι τηλεθεατές, με γνώμονα τις εμπειρίες τους, αποκωδικοποιούν τα μηνύματα των ΜΜΕ με πολλαπλούς τρόπους. Στο πλαίσιο αυτό εξετάζουμε τις αναγνώσεις της σειράς και ιδιαίτερα τον τρόπο με τον οποίο συγκροτείται ένα πεδίο αναπαραστάσεων αλλά και αναφορών για τις νέες γυναίκες. Για την ανάλυση των σχέσεων υιοθετήθηκε η έννοια του πλαισίου της πρακτικής (the community of practice framework), όπως αναπτύχθηκε από τους Lave and Wenger (1998) ως διαδικασία μάθησης που βασίζεται στην παρατήρηση διαφορετικών προτύπων. Η έρευνα εντάσσεται στο πεδίο των «θεωριών της πρόσληψης» (reception analysis) και της νοηματοδότησης του περιεχομένου των 2

3 ΜΜΕ, όπως παρουσιάσθηκε από τον S. Hall (1980). Η συγκεκριμένη προσέγγιση προτάσσει την αποπαθητικοποίηση και την ενεργητική συμμετοχή του κοινού στη διαδικασία της επικοινωνίας, με όρους σημειωτικούς, κοινωνιολογικούς και φιλολογικούς και απασχολεί σημαντικό αριθμό μελετών στο πλαίσιο της ριζοσπαστικής κριτικής προσέγγισης των ΜΜΕ (Κωνσταντινίδου, 2002: 145). Στο πλαίσιο της έρευνας μας δημιουργήθηκε μια ομάδα εστίασης (focus group) 12 ατόμων 8 γυναικών και 4 ανδρών ηλικίας Η διάρκεια της κάθε συνάντησης της ομάδας εστίασης ήταν μία ώρα ενώ οι συναντήσεις πραγματοποιήθηκαν από τον Ιανουάριο μέχρι τον Φεβρουάριο του Στις συναντήσεις αυτές εξετάστηκαν ερευνητικές παράμετροι αναφορικά με τους παράγοντες που ώθησαν τους ερωτώμενους να παρακολουθήσουν τη σειρά, τους χαρακτήρες, τα στερεότυπα, την ταύτιση ή μη με τους χαρακτήρες της σειράς, την επιρροή της σειράς στην προσωπική ζωή, τις διαμορφούμενες αξίες και σχέσεις. Τέλος, οι συμμετέχοντες ερωτήθηκαν αναφορικά με συγκεκριμένα θέματα που παρουσιάζονται συχνά στο Sex and the City συμπεριλαμβανομένης και της εικόνας για το άλλο φύλο. Η ανάλυση βασίζεται τόσο στον τρόπο με τον οποίο ο θεατής προσλαμβάνει διαφορετικές μορφές γνώσης, όσο και στη μελέτη των κοινωνικών σχέσεων που προβάλλονται και οι οποίες δημιουργούν ένα νέο πλαίσιο μάθησης. Έμφαση θα πρέπει να δοθεί στο γεγονός ότι η πρόσληψη της σειράς διαμορφώθηκε εντός του δεδομένου κοινωνικού, πολιτισμικού πλαισίου της περιοχής όπου διαβιούν αλλά από όπου κατάγονται οι συμμετέχοντες/ουσες, το οποίο με τη σειρά του επηρεάζει τα νοήματα και τον τρόπο αποκωδικοποίησης της σειράς. Στο πλαίσιο αυτό, η θεματολογία του συγκεκριμένου τηλεοπτικού προγράμματος, δημιούργησε μια σχετική αδυναμία στη διεξαγωγή της ομαδικής συζήτησης, ιδιαίτερα σε θέματα που αφορούσαν την πρόσληψη και ανάλυση της σεξουαλικής συμπεριφοράς των πρωταγωνιστριών. Μέσα από την ανάγνωση του γυναικείου ιδεότυπου επιχειρούμε να καταγράψουμε και να ερμηνεύσουμε τους τρόπους ανάγνωσης της τηλεοπτικής σειράς από τους φοιτητές/τριες του ΤΕΕΠΗ, Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης. Στο πλαίσιο αυτό γίνεται απόπειρα να προσεγγίσουμε τον τρόπο με τον οποίο κατασκευάζεται η θηλυκότητα, η νέα «ατομική» ταυτότητα της γυναίκας, καθώς και τους λόγους της ευρείας απήχησης της σειράς. Τα ερευνητικά ερωτήματα αφορούν στην διερεύνηση του τρόπου με τον οποίο η σειρά έρχεται να αμφισβητήσει ή αντίθετα να προβάλει κυρίαρχα στερεότυπα. Συνιστά η σειρά μια διαδικασία αμφισβήτησης και 3

4 νοηματοδότησης, έναν νέο τρόπο συσχέτισης απέναντι σε ένα πλέγμα στερεοτύπων; Ένα από τα βασικά ζητήματα που εξετάζεται στην παρούσα έρευνα είναι η περιγραφή της πραγματικότητας που «παράγει» η συγκεκριμένη τηλεοπτική σειρά. Στόχος των ερωτημάτων είναι η προσέγγιση της σειράς μέσω μιας κριτικής θεώρησης, προκειμένου να διερευνηθούν οι εννοιολογικές και ιδεολογικές αναπαραστάσεις του εν λόγω τηλεοπτικού προγράμματος και η ανάγνωση-πρόσληψη του από τους συμμετέχοντες/ουσες. Προσεγγίζοντας τη σειρά Πιο σημαντικό και από τη ίδια την σειρά είναι αυτό καθ εαυτό το παγκόσμιο κοινό του τηλεοπτικού προγράμματος, με μέρος του οποίου (φοιτητές/τριες του ΤΕΕΠΗ) επιχειρούμε να αναγνώσουμε τη μόδα, το σεξ, τον ατομικισμό, τον καταναλωτισμό, την έμμεση διαφήμιση, όπως αυτά προβάλλονται στην σειρά καθώς επίσης και λέξεις, αρχές, αξίες που χαρακτηρίζουν το Sex and the City. Το κοινό μας προσεγγίζει τη σειρά ως ένα πολυδιάστατο πρόγραμμα που αντικατοπτρίζει τις αλλαγές στη μετανεωτερική κοινωνία ιδιαίτερα στο θεμα της σεξουαλικότητας των γυναικών. Όπως ανέφερε μια συμμετέχουσα «πιστεύω ότι το Sex and the City είναι επιτυχημένο, καθώς για πρώτη φορά τα θέματα του σεξ συζητώνται τόσο ανοιχτά σε μια τηλεοπτική σειρά». Η επιτυχία της σειράς αποδίδεται από τις γυναίκες συμμετέχουσες στον τίτλο της σειράς, αλλά και στο «ότι μια γυναίκα θέλει να δει π.χ. έρωτα, φιλίες καταναλωτισμό, κλπ» ενώ για τους άντρες συμμετέχοντες «αποτελεί μια ακτινογραφία της γυναικείας προσέγγισης για τις σχέσεις με το άλλο φύλο». Οι συμμετέχουσες δήλωσαν ότι κίνητρο για να παρακολουθήσουν τη σειρά αποτελεί το γεγονός ότι συζητώνται οι σχέσεις των δυο φύλλων. Αντίστοιχα οι συμμετέχοντες δήλωσαν ότι παρακολουθούν τη σειρά καθώς μπορούν να μάθουν «το τι θέλουν οι γυναίκες, το τι αναζητούν, μας ενδιαφέρει να δούμε το τι σκέφτονται οι γυναίκες». Οι λόγοι παρακολούθησης της σειράς ποικίλλουν, καθώς οι συμμετέχοντες δηλώνουν ότι «θέλουν μέσω αυτής να μάθουν για τις γυναίκες» ενώ οι συμμετέχουσες ότι «έχουμε ταυτίσει τον εαυτό μας με κάποιον από τους χαρακτήρες καθώς παρουσιάζει τέσσερις προσωπικότητες και φτάνει πολύ βαθιά μέσα τους». Παράλληλα άλλες συμμετέχουσες δηλώνουν ως λόγο παρακολούθησης της σειράς το γεγονός ότι «παρουσιάζει τέσσερις ανεξάρτητες γυναίκες. Μου έκανε εντύπωση ήθελα να δω πώς μπορεί να είναι μια 4

5 τέτοια ζωή. Ο πλούτος, όλα αυτά που δείχνει, ερωτήσεις καθημερινές, συζητήσεις καθημερινές. Θέτει ένα ερωτημα για τη ζωή και προσπαθεί να δώσει απαντήσεις που δεν ειναι μακριά από εμάς, σου δίνουν ελπίδα. Μπορεί να έχουμε βρεθεί στην ίδια θεση». Επίσης ως λόγοι παρακολούθησης αναφέρονται «το ότι προβάλλεται η γυναικεία φιλία, κάτι που δεν συναντάς στην πλειοψηφία των τηλεοπτικών σειρών καθώς και η αφήγηση, ο τρόπος δομής της σειράς» αλλά και το ότι «οι πρωταγωνίστριες αλλά και η σειρά κυριαρχείται από τη μόδα, το lifestyle» αλλά και ο τόπος στον οποίο γίνονται τα γυρίσματα «οι ρυθμοί της Νέας Υόρκης, η κουλτούρα της που ταιριάζουν με τη σειρά. Η πόλη με τις χιλιάδες επιλογές, μας κάνει να θέλουμε να πάμε πολύ στη Νέα Υόρκη, Η εικόνα είναι λίγο εξιδανικευμένη, ταιριάζει με το ύφος της σειράς. Η σειρά αναδεικνύει την πόλη, μιλάει για προβλήματα που πολλές γυναίκες βιώνουν». Ταυτόχρονα όλοι συμφωνούν ότι ελκύονται από «την επιτυχία της σειράς στο εξωτερικό και το πώς προβλήθηκε, καθώς είναι από τις πρώτες σειρές με τέτοια θεματολογία, επειδή καταρρίπτει ταμπού, όπως ο πλούτος και η μόδα». Οι συμμετέχουσες αλλά και οι συμμετέχοντες αναγνωρίζουν «ότι είναι γυναικεία σειρά και το μεγαλύτερο μέρος του ακροατηρίου είναι αντίστοιχα γυναίκες. Μιλάνε πολύ ελεύθερα για τα πάντα. προβάλλουν τον καταναλωτισμό, η θεματολογία είναι πολύ γυναικεία». Η συνύπαρξη των τεσσάρων αυτών χαρακτήρων είναι αντανάκλαση συγκεκριμένων νοημάτων και αρχέτυπων. Σε σχέση με τον τρόπο προβολής του γυναικείου φύλου ανέφεραν ότι «η γυναίκα προβάλλεται ως ανεξάρτητη, δυναμική, τέσσερις ανεξάρτητες γυναίκες, μοντέρνες, δυναμικές», «Τέσσερις ειναι οι τύποι που προβάλλονται, του σεξουαλικού αντικειμένου, του μητριαρχικού, της αυστηρής γυναίκας, και της παιδικότητας» που αντιπροσωπεύονται από τους αντίστοιχους χαρακτήρες της σειράς. «Οι άντρες ειναι σε δεύτερο ρόλο», «σε ρόλο σεξουαλικού αντικειμένου, ως μηχανή του σεξ». Η διαπίστωση αυτή είναι αξιοσημείωτη και σημαντική καθώς αναγνωρίζεται τόσο από τους συμμετέχοντες, όσο και από τις συμμετέχουσες της έρευνας. Οι σεξουαλικές σχέσεις, και ιδιαίτερα οι ετερόφυλες, καταλαμβάνουν σημαντικό μέρος της σειράς, χωρίς να απουσιάζουν όμως και οι προβολές ομοφυλοφιλικών σχέσεων. Σε ότι αφορά την στάση τους για το σεξ οι συμμετέχουσες και οι συμμετέχοντες θεωρούν ότι η σειρά αποτυπώνει ως κάποιο βαθμό της στάση τους και την εν γένει σεξουαλική τους συμπεριφορά, ωστόσο με κάποια υπερβολή. Το σεξ συζητείται περισσότερο απενοχοποιημένα από ότι παλαιότερα, ενώ η συμπεριφορά των πρωταγωνιστριών θεωρείται σχετικά «λογική» στα πλαίσια του σύγχρονου μοντέλου 5

6 των σχέσεων. Το παραπάνω εύρημα αποτυπώνεται και με αυτό που οι συμμετέχουσες δηλώνουν: «προβάλλει η σειρά το σύγχρονο μοντέλο των σχέσεων, ενώ ο ανοιχτός τρόπος που συζητάνε τα θέματα μας επηρέασε αρκετά. Πλέον οι γυναίκες μιλούν με την ίδια ελευθερία, όπως οι αντρικές παρέες, για τα θέματα σεξ». Σε ότι αφορά την ομοφυλοφιλία, η στάση των συμμετεχόντων και συμμετεχουσών απέναντι στην αντρική ομοφυλοφιλία ειναι ανεκτική, ωστόσο οι συμμετέχουσες είναι αρνητικές έναντι της γυναικείας ομοφυλοφιλίας, γεγονός το οποίο εξακολουθεί για τις ίδιες να αποτελεί θέμα ταμπού και παρουσιάζεται ως «κατακριτέο. Δεν είναι ωραίο ως εικόνα. Θα με ενοχλούσε αν το παιδί μου ή συγγενικό μου πρόσωπο επέλεγε αυτού του τύπου την σεξουαλική έκφραση». Η αντιφατικότητα αυτή στις αναγνώσεις της σειρά ειδικά από τις συμμετέχουσες αναδεικνύει την παγκόσμια απήχηση της σειράς, η οποία όμως και παρά το «παγκόσμιο ιδεολόγημα» που προβάλλει, εξακολουθεί να διαβάζεται και να φιλτράρεται τοπικά. Το γεγονός αυτό αναδεικνύει ενδεχομένως την ανεδαφικότητα ισχυρισμών περί κατάργησης εθνικών αξιών και ιδεολογιών καθώς και προσεγγίσεων περί οδοστρωτήρα της παγκοσμιοποίησης, εφόσον το τοπικό εξακολουθεί να αποτελεί ισχυρό παράγοντα προσέγγισης και ανάγνωσης του παγκόσμιου. Ο γάμος προβάλλεται μέσα από τη σειρά ως ένας θεσμός και μια επιδίωξη-αξία για κάθε γυναίκα. Στην περίπτωση αυτή το πρότυπο του άντρα-συζύγου καταγράφεται από τις ερωτώμενες ως «πλούσιος, όμορφος, επιτυχημένος, είναι το επιθυμητό πρότυπο. Πετυχημένος γιατρός, δικηγόρος, επιχειρηματίας, αυτό που αναζητάει η κάθε γυναίκα, να είναι πιστός να της κάνει τα χατίρια, εξωτερικά εμφανίσιμος». Στο ερώτημα για το αν οι συμμέτεχουσες ταυτίζονται με τις ηρωίδες και τις σχέσεις τους, δηλώνουν ότι «ταυτιζόμαστε με κάποια μεμονωμένα χαρακτηριστικά, μου αρέσει η πρωταγωνίστρια, θα ήθελα να ειμαι σαν αυτή. Φεύγουν από τα πρότυπα του τι θα πει η κοινωνία κλπ». «Μου αρέσει η ανεξαρτησία των πρωταγωνιστριών το ότι δεν στηρίζονται σε άνδρες για να κάνουν πράγματα για αυτές». Ωστόσο διαφοροποιούνται καθώς η πλειοψηφία όσων συμμετείχαν δήλωσαν ότι «θα θέλαμε σε αυτήν την ηλικία να είχαμε κάτι πιο σταθερό, οικογένεια, δεν φανταζόμαστε σε αυτήν την ηλικία να είχαμε αυτό το στυλ ζωής». Ο καταναλωτισμός που προβάλλεται από τη σειρά αναγνωρίζεται ως μια κυρίαρχη αξία της σειράς η οποία «σε ωθεί σε καταναλωτικά πρότυπα», ωστόσο θεωρείται από τις συμμετέχουσες ως αρνητικό παράδειγμα καθώς παρά το «ότι δεν έχουν λεφτά ωστόσο καταχρεώνονται για να αγοράσουν. Αυτές δεν δουλεύουν τόσο σκληρά, τα αποκτούν όλα εύκολα». 6

7 Όταν το μποέμ συναντά τη μπουρζουαζία Από τις αναγνώσεις της τηλεοπτικής σειράς, αναδεικνύεται αυτό που ο Giddens (1991) περιέγραψε ως διαμεσολαβημένη εμπειρία. Πρόκειται για την λειτουργία κατά την οποία τα ΜΜΕ εμφανίζονται, έως εάν να επιτελούν έναν ολοένα και περισσότερο σημαντικό ρόλο στην μετάδοση της γνώσης που αποκτά το άτομο για την κοινωνία και τον κόσμο. Με βάση την ανάλυση των αποτελεσμάτων της ομάδας εστίασης, η επιτυχία της σειράς Sex and the City φαίνεται να εκκινεί από την ανάδειξη ενός βιωματικού συσχετισμού των καθημερινών εμπειριών των νεαρών γυναικών με τις εμπειρίες των γυναικών της σειράς. Οι καθημερινές μας συνήθειες γίνονται ολοένα και περισσότερο «ανοιχτές στον κόσμο», το τοπικό συνδέεται άμεσα με το παγκόσμιο, δημιουργούνται νέοι χώροι για τη συνάντηση διαφορετικών μορφών κουλτούρας, όπως διαφαίνεται και από την έρευνα μας. Στη σειρά ανατρέπεται το καθιερωμένο πολιτισμικό σενάριο περί προδιαγεγραμμένης εχθρότητας μεταξύ γυναικών, το οποίο αντικαθίσταται από «ανταγωνιστικές» σχέσεις. Οι αναπαραστάσεις αυτές του γυναικείου φύλου δεν εκλαμβάνονται από τους συμμετέχοντες/ουσες «ως μια ακόμη έκφραση ενός γενικότερου κοινωνικού καταμερισμού», ούτε τις συνδέουν με συνθήκες ζωής ή καταστάσεις που οι γυναίκες αντιμετωπίζουν αλλά τις προσλαμβάνουν ως έκφανση του «γυναικείου» ψυχισμού, της εγγενώς «θηλυκής» διαφορετικότητας» (Βλαχούτσικου, Kain-Hart, 2003:17). Στην ανάγνωση της σειράς από τους φοιτητές/τριες δεν επιβεβαιώνεται η προσέγγιση της Kanter (1976) για τη μη ύπαρξη γυναικείων συμπεριφορών, αντίθετα καταδεικνύονται μια σειρά από κατηγοριοποιήσεις, οι οποίες και χαρακτηρίζονται ως γυναικείες. Από την έρευνα μας επιβεβαιώνεται το αντίστοιχο εύρημα των Βλαχούτσικου & Kain-Hart, (2003:37), «ότι αν αντιπαραβάλει κανείς αυτό που κάνουν οι άνδρες και οι γυναίκες με αυτό που νομίζουν ότι κάνουν, ανακαλύπτει σε επίπεδο συμπεριφοράς ότι οι διαφορές μεταξύ τους είναι πολύ μικρότερες από ό,τι αναγνωρίζουν και καταγράφουν τα υποκείμενα». Τα υποκείμενα, μιλώντας για γυναικείους τρόπους, χρησιμοποιούν έμφυλο λεξιλόγιο. Οι φοιτητές/τριες ορίζουν ορισμένες συμπεριφορές ως γυναικείους τρόπους. Σε σχέση με το ερώτημα που αφορά την κατασκευή μιας παράλληλης πραγματικότητας από την σειρά, φαίνεται πώς οι φοιτητές και οι φοιτήτριες που συμμετείχαν στην έρευνα προσεγγίζουν το Sex and the City, ως μια αντανάκλαση της 7

8 πραγματικότητας τους. Το γεγονός αυτό εξηγεί την απήχηση της σειράς, καθώς το συγκεκριμένο πρόγραμμα δεν κατασκευάζει μια άλλη, «ξένη» πραγματικότητα αλλά αντίθετα, και όπως προκύπτει από την έρευνα, χαρακτηρίζεται από στοιχεία που αποτελούν μέρος της πραγματικότητας των φοιτητών. Η έρευνά μας φαίνεται να συμφωνεί με την προσέγγιση της Arthurs (2003) κατά την οποία η σειρά προβάλλει ένα πρότυπο «μποέμικης μπουρζουαζίας» ή «μποέμικου καταναλωτισμού». Οι συμμετέχοντες της έρευνας αναφέρονται χαρακτηριστικά σε «ελεύθερες, οικονομικά ανεξάρτητες και καταναλωτικά μανιώδεις ή εξαρτημένες γυναίκες». Σημαντικό εύρημα της έρευνας αυτής για το Sex and the City αποτελεί το γεγονός ότι η σειρά είναι δυνατόν να χαρακτηριστεί «πολιτισμικό σενάριο-κλειδί», σύμφωνα με τον όρο που δανειζόμαστε από την Ortner. Η Ortner (1973) προσδιορίζει με τον όρο τις προσανατολιστικές λειτουργίες που επιτελούνται σε ένα κοινωνικό σύνολο, μέσω του πολιτισμικού συμβολικού συστήματος. «Σύμφωνα με την συγγραφέα... υπάρχουν σενάρια-κλειδιά, τα οποία αποτελούν συμβολικά υποσυστήματα, που προσδιορίζουν σαφείς τρόπους δράσης που είναι κατάλληλοι για να ζήσει κανείς επιτυχημένα και όπως αρμόζει στο συγκεκριμένο πολιτισμικό περιβάλλον. Σενάρια τα οποία μορφοποιούν κατάλληλους στόχους και υποδεικνύουν την αποτελεσματική δράση για την επίτευξη τους» (Βλαχούτσικου, Kain-Hart, 2003:18). Η συγκεκριμένη σειρά δημιουργεί ένα κοινό υπόβαθρο πραγματικότητας, ένα «σενάριο κλειδί», καθώς προσδιορίζει σαφείς τρόπους δράσης που είναι κατάλληλοι για να ζήσει κανείς επιτυχημένα και όπως αρμόζει στο συγκεκριμένο πολιτισμικό περιβάλλον της δυτικής μετανεωτερικότητας. Στην συγκεκριμένη περίπτωση η σειρά Sex and the City δεν περιορίζεται απλά στην ερμηνεία και μεταφορά της αμερικανικής προσέγγισης σε θέματα φύλου, καθημερινής ζωής, life style κ.α. αλλά αποτελεί κυρίαρχη προβολή ενός παγκοσμιοποιημένου μοντέλου σχέσεων. Όπως προκύπτει από τις αναγνώσεις των συμμετεχόντων/ουσών στην έρευνα, η σειρά συνιστά ένα συμβολικό μεταβιβάσιμο κεφάλαιο σε επίπεδο αξιών, προτύπων και συμπεριφορών. Συμβολικό μεταβιβάσιμο κεφάλαιο καθώς μετατρέπει το ξένο και το σύνθετο σε οικείο, προσφέροντας ίσως ή δημιουργώντας για την ακρίβεια, ένα πλαίσιο κοινής λογικής για την ερμηνεία των εμπειριών μας. Ταυτόχρονα δημιουργεί τις εικόνες αλλά και τις ανάγκες μιας παγκόσμιας μεσαίας τάξης - «πρότυπο» ενώ προβάλλει οικίες κοινωνικές αναπαραστάσεις με την έννοια των συναινετικών αντιλήψεων σχετικά με το ρόλο των γυναικών στις δυτικές κοινωνίες Η σειρά αποτελεί ένα πολιτισμικό συμβολικό σύστημα, στο πλαίσιο του οποίου ζουν και 8

9 δρουν τα υποκείμενα και το οποίο προσδιορίζει συγκεκριμένες προσανατολιστικές λειτουργίες αποκωδικοποίησης. Η σειρά παράλληλα ερμηνεύεται και προσεγγίζεται με όρους και τρόπους τοπικούς. Το «τοπικό», όπως προκύπτει από την έρευνα μας εξακολουθεί να διατηρεί ισχυρή και σημαντική επίδραση στην αποκωδικοποίση του «παγκόσμιου». Οι τέσσερις γυναίκες μοιράζονται κοινές πρακτικές, έχουν δημιουργήσει συγκεκριμένους κώδικες επικοινωνίας και ανάδειξης της γυναικείας φιλίας, ενώ παράλληλα επαναπροσδιορίζουν τον ρόλο της γυναικείας ταυτότητας στην δυτική μετανεωτερική κοινωνία. Αυτή η ενεργητική συνύπαρξη των τεσσάρων γυναικών συνιστά εκείνο που οι Eckert & McConnell-Ginet (2000) αποκαλούν «κοινότητες πρακτικής» (communities of practice). Αυτή η ιδιότυπη «γυναικεία» «κοινότητα πρακτικής» που συνιστά η παρέα των τεσσάρων φίλων, ενισχύει τη άποψη ότι η σειρά αποτελεί ένα συμβολικά μεταβιβάσιμο κεφάλαιο που, παρά τα στοιχεία της μεταμοντέρνας προσέγγισης, εμπεριέχει, όπως αναδεικνύεται από την ανάλυση, ορισμένες παραδοσιακές αξίες αναφορικά με τις σχέσεις και τις αναπαραστάσεις των δυο φύλλων. Οι επιπτώσεις του Sex and the City δεν μπορούν να περιγραφούν μόνο με αντιθέσεις, όπως παγκοσμιοποίηση vs τοπικότητα, διεθνές vs εθνικό, αλλά μάλλον, ως ένα πολύπλοκο δίκτυο, διαμεσολαβημένων και μη, εμπειριών (Ζέρη, 2003). Κατά την Sjoberg (2002) ο όρος της διαμεσολαβημένης εμπειρίας αποτελεί έναν από τους πολλούς όρους που χρησιμοποιούνται, όταν περιγράφεται η ζωή στις σύγχρονες δυτικές κοινωνίες. Είναι σε αυτές τις κοινωνίες όπου τα Mέσα παρέχουν στα άτομα συγκεκριμένη πληροφόρηση γεγονός που με τη σειρά του έχει επιπτώσεις στη διαμόρφωση της ταυτότητας, η οποία χαρακτηρίζεται από μια ολοένα και περισσότερο αναστοχαστική φύση. Καθώς υπάρχει μια μετακίνηση από την ενιαία δημόσια σφαίρα της μαζικής δημοκρατίας σε ένα πλήθος από δημόσιες σφαίρες, η σειρά Sex and the City φαίνεται να αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα της μεταξέλιξης αυτής. Tηλεοπτικά προγράμματα, όπως το Sex and the City, αναδεικνύονται σε ενδιαφέροντα πεδία για την διερεύνηση των έμφυλων αναπαραστάσεων και προσλήψεων του γυναικείου φύλου αλλά και για την προσέγγιση και ανάλυση της μετανεωτερικότητας και του τρόπου άρθρωσης και προβολής κοινωνικών, πολιτισμικών και ιδεολογικών προτύπων. Η σειρά σίγουρα αποτελεί ένα πολύ ενδιαφέρον πεδίο για περαιτέρω έρευνες, ιδιαίτερα δε εφόσον φαίνεται να αποτελεί ένα πολιτισμικό συμβολικό σύστημα, ένα πολιτισμικά 9

10 μεταβιβάσιμο κεφάλαιο, της δημοφιλούς κουλτούρας (popular culture) της μετανεωτερικής εποχής. Βιβλιογραφία Arthurs, J. (2003), Sex and the City and Consumer Culture: Remediating Postfeminist Drama, Feminist Media Studies, Vol. 3,1'0.1 (2003), pp Βλαχούτσικου, Χ. & Kain-Hart, L. (2003), Όταν οι γυναίκες έχουν διαφορές: Αντιθέσεις και συγκρούσεις γυναικών στη Σύγχρονη Ελλάδα, Εκδόσεις Μέδουσα Ζέρη, Π. (2003), Εισαγωγή στο Niklas Luhmann, Η πραγματικότητα των Μέσων Μαζικής Επικοινωνίας, Εκδόσεις Μεταίχμιο, σελ Giddens, Α. (1991), Modernity and Self Identity, Self and Society in the Late Modernity Age, Cambridge: Polity Press Eckert, P. & McConnell-Ginet, S. (1992), Think practically and look locally: Language and gender as community-based practice, Annual Review of Anthropology, Hall S. (1980), Cultural Studies: Two paradigms, Media, Culture and Society 2: Hall, S. (1981), Notes on Deconstructing the Popular, στο R. Samuel (ed.), People s History and Socialist Theory, London, Boston and Henley, Routledge and Kegan Paul Karlyn, K. R. (2003), Scream, popular culture, and feminism's third wave: I'm not my mother, Genders Online Journal, 38, διαθέσιμο στο 10

11 [ημερομηνία τελευταίας πρόσβασης 20/01/2010] Kanter, M. R. (1976), Some Effects of Proportions on Group Life: Skewed Sex Ratios and Responses to Token Women in American Journal of Sociology, 82, p Κωνσταντινίδου. Χ. (2002), «Τα Μέσα Μαζικής Επικοινωνίας και η Παραγωγή Νοήματος. Θεωρητικές προσεγγίσεις και προοπτικές α μέρος», Επιθεώρηση Κοινωνικών Ερευνών (EKKE), τχ , σελ Lave, J., & Wenger, E. (1998), Communities of Practice: Learning, Meaning, and Identity, Cambridge University Press Ortner, B. S. (1973), One - Key Symbols, in American Anthropologist, 75 (5) Raymond, D. (2003), Popular culture and queer representation στο G. Kirk, & M. Okazawa-Rey (Eds.), Women's lives: Multicultural perspectives (pp ), Boston, MA, McGraw Hill Richards, H. (2003), Sex and the City: a visible flan use for the postmodern era? in Journal of Media & Cultural Studies, 17(2), Sjoberg, U. (2002), Screen Rites: A Study of Swedish Young People s Use and Meaning-Making of Screen Based Media in Everyday Life, Lund, Lund University. Media and Communication Studies Marshall, J. & Werndly, A. (2002), The language of television, Routledge, Taylor & Francis Group 11

12 12