Φάκελος περιοχής: GR Όρος Χολομώντας. Παραδοτέα: 1. Ορνιθολογική Έκθεση 2. Σχέδιο Δράσης 3. Τυποποιημένο Δελτίο Δεδομένων.

Transcript

1 Πρόγραμμα επαναξιολόγησης 69 Σημαντικών Περιοχών για τα Πουλιά για τον χαρακτηρισμό τους ως Ζωνών Ειδικής Προστασίας της ορνιθοπανίδας. Σύνταξη σχεδίων δράσης για την προστασία των ειδών προτεραιότητας Φάκελος περιοχής: GR Όρος Χολομώντας Παραδοτέα: 1. Ορνιθολογική Έκθεση 2. Σχέδιο Δράσης 3. Τυποποιημένο Δελτίο Δεδομένων Ανάδοχοι: Τ. Δημαλέξης Δ. Μπούσμπουρας Οκτώβριος 2009

2 Ομάδα μελέτης: Τάσος Δημαλέξης Βιολόγος Επιστημονικός Συντονισμός, Επιτροπή Τεχνικής Παρακολούθησης Δημήτρης Μπούσμπουρας Βιολόγος Επιστημονικός Συντονισμός, Επιτροπή Τεχνικής Παρακολούθησης Θάνος Καστρίτης Ωκεανογράφος Επιστημονικός Συντονισμός, Επιτροπή Τεχνικής Παρακολούθησης Άρης Μανωλόπουλος Περιβαλλοντολόγος Συντονισμός ομάδας χαρτογράφησης και βάσης δεδομένων, Υπεύθυνος παραγωγής χαρτών, Επιτροπή Τεχνικής Παρακολούθησης Victoria Saravia Περιβαλλοντολόγος Ομάδα χαρτογράφησης, Υπεύθυνη παραγωγής χαρτών ενδιαιτημάτων, Επιτροπή Τεχνικής Παρακολούθησης Λευτέρης Σταύρακας Μηχανικός Η/Υ Υπεύθυνος συμπλήρωσης βάσης δεδομένων Natura Ρούλα Τρίγκου Δασολόγος Συμμετοχή στη συγγραφή επιμέλεια Σχεδίων Δράσης Κώστας Μαργετουσάκης Γεωγράφος Ομάδα χαρτογράφησης, Παραγωγή χαρτών εργασίας Διονυσία Μαρκοπούλου Γεωγράφος Ομάδα χαρτογράφησης, Παραγωγή χαρτών εργασίας Δανάη Πορτόλου Ζωολόγος Επεξεργασία πληθυσμιακών δεδομένων ΙΒΑ και SPA Jakob Fric Φυσικός Ομάδα χαρτογράφησης, Ορνιθολογική έρευνα πεδίου Κώστας Γαγάνης Περιβαλλοντολόγος Ομάδα χαρτογράφησης, Ορνιθολογική έρευνα πεδίου Άγγελος Ευαγγελίδης Περιβαλλοντολόγος Ορνιθολογική έρευνα πεδίου Παναγιώτης Γκιόκας Διοικητική υποστήριξη Επιστημονική και τεχνική υποστήριξη: Τομέας Διατήρησης Ελληνικής Ορνιθολογικής Εταιρείας ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία

3 ΕΡΓΟ: «Πρόγραμμα επαναξιολόγησης 69 Σημαντικών Περιοχών για τα Πουλιά για τον χαρακτηρισμό τους ως Ζωνών Ειδικής Προστασίας της ορνιθοπανίδας. Σύνταξη σχεδίων δράσης για την προστασία των ειδών προτεραιότητας» ΦΑΣΗ Β: Ορνιθολογική Αξιολόγηση Περιοχών ΠΑΡΑΔΟΤΕΟ: Έκθεση ορνιθολογικής αξιολόγησης της περιοχής «GR033 Όρος Χολομώντας», για το χαρακτηρισμό της ως Ζώνης Ειδικής Προστασίας. ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΕΙΔΙΚΟΣ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΑΣ ΟΡΝΙΘΟΛΟΓΟΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ: Θάνος Καστρίτης ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟΣ ΣΥΝΤΟΝΙΣΜΟΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ: Τάσος Δημαλέξης Δημήτρης Μπούσμπουρας Θάνος Καστρίτης Αθήνα Οκτώβριος 2009

4 Το έργο «Πρόγραμμα επαναξιολόγησης 69 Σημαντικών Περιοχών για τα Πουλιά για τον χαρακτηρισμό τους ως Ζωνών Ειδικής Προστασίας της ορνιθοπανίδας. Σύνταξη σχεδίων δράσης για την προστασία των ειδών προτεραιότητας», χρηματοδοτήθηκε από το «Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Περιβάλλον» του Υπουργείου Περιβάλλοντος Χωροταξίας και Δημοσίων Έργων. Η πλήρης αναφορά στο παρόν κείμενο είναι: Καστρίτης Θ. (2009). Έκθεση Ορνιθολογικής αξιολόγησης περιοχής «GR033 Όρος Χολομώντας». Στο: Δημαλέξης, Α. Μπούσμπουρας, Δ., Καστρίτης, Θ., Μανωλόπουλος Α. και Saravia V. (Συντονιστές Έκδοσης). Τελική αναφορά προγράμματος επαναξιολόγησης 69 σημαντικών περιοχών για τα πουλιά για τον χαρακτηρισμό τους ως Ζωνών Ειδικής Προστασίας της Ορνιθοπανίδας. ΥΠΕΧΩΔΕ, Αθήνα. This document may be cited as follows: Kastritis T. (2009). Ornithological report for the evaluation of the site «GR033 Mount Cholomontas». In: Dimalexis A., Bousbouras D., Kastritis T., Manolopoulos A. & Saravia V. (editors). Final project report for the evaluation of 69 Important Bird Areas as Special Protection Areas. Hellenic Ministry for the Environment, Physical Planning and Public Works, Athens. ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 1

5 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Γενική περιγραφή περιοχής μελέτης Παλαιότερες έρευνες για την ορνιθοπανίδα της περιοχής Χαρακτηρισμένες ζώνες Διαχειριστικό καθεστώς ΜΕΘΟΔΟΙ ΕΡΕΥΝΑΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ Συνοπτική αξιολόγηση Ανάλυση της διαδικασίας αξιολόγησης Περιγραφή κρίσιμων ενδιαιτημάτων/απειλών των ειδών χαρακτηρισμού και Χάρτες κρίσιμων ενδιαιτημάτων ειδών χαρακτηρισμού και ΠΡΟΤΑΣΗ ΟΡΙΟΘΕΤΗΣΗΣ SUMMARY OF ORNITHOLOGICAL EVALUATION AND PROPOSED DELIMITATION ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ...18 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ...20 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 1: ΠΙΝΑΚΕΣ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 2. ΧΑΡΤΕΣ ΟΠΤΙΚΟΥ ΔΙΣΚΟΥ (CD-ROM) ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 2

6 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η παρούσα έκθεση εκπονήθηκε στο πλαίσιο του έργου «Πρόγραμμα επαναξιολόγησης 69 Σημαντικών Περιοχών για τα Πουλιά για τον χαρακτηρισμό τους ως Ζωνών Ειδικής Προστασίας της ορνιθοπανίδας. Σύνταξη σχεδίων δράσης για την προστασία των ειδών προτεραιότητας», το οποίο χρηματοδοτήθηκε από το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Περιβάλλον του Υπουργείου Περιβάλλοντος Χωροταξίας και Δημοσίων Έργων. Σκοπός της παρούσας έκθεσης είναι η αξιολόγηση, η οριοθέτηση και ο χαρακτηρισμός της Σημαντικής Περιοχής για τα Πουλιά (ΣΠΠ) «GR033 Όρος Χολομώντας» ως Ζώνης Ειδικής Προστασίας (ΖΕΠ) της ορνιθοπανίδας, σύμφωνα με το Άρθρο 4 της Οδηγίας για τα Πουλιά 79/409/ΕΟΚ. Το εργαλείο για την επίτευξη του σκοπού είναι η εφαρμογή των προδιαγραφών που παρήχθησαν στο πλαίσιο του έργου «Καθορισμός Μεθοδολογίας και σύνταξη προδιαγραφών για την αξιολόγηση περιοχών και το χαρακτηρισμό τους ως Ζωνών Ειδικής Προστασίας της ορνιθοπανίδας, με πιλοτική εφαρμογή σε 10 περιοχές» (Δημαλέξης κ.α., 2004), στην ανωτέρω περιοχή με παραδοτέα τα οποία αποσκοπούν στην ολοκλήρωση της τεχνικής προετοιμασίας για το χαρακτηρισμό της περιοχής αυτής ως ΖΕΠ. 1.1 Γενική περιγραφή περιοχής μελέτης Η περιοχή μελέτης αφορά στη Σημαντική Περιοχή για τα Πουλιά «GR033 Όρος Χολομώντας», σύμφωνα με την έκδοση «Important Bird Areas in Europe» (Bourdakis & Vareltzidou 2000) του BirdLife International, ο χάρτης με τα όρια της οποίας έχουν παραχθεί από την Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία για το Τμήμα Διαχείρισης Φυσικού Περιβάλλοντος του ΥΠΕΧΩΔΕ. Η έκταση της περιοχής μελέτης σύμφωνα με το BirdLife International (Bourdakis & Vareltzidou 2000) είναι εκτάρια. Ο Χολομώντας αποτελεί το ψηλότερο βουνό της Χαλκιδικής και καταλαμβάνει το βόρειο και κεντρικό τμήμα του Νομού. Η περιοχή καλύπτεται από δρυς, οξυές, καστανιές, μαύρη πεύκη και έλατα. Μεγάλο τμήμα του ορεινού όγκου καταλαμβάνουν αείφυλλα πλατύφυλλα (Querqus sp.) και αγροτικές καλλιέργειες. Η περιοχή έχει ήδη θεσμοθετηθεί ως Ζώνη Ειδικής Προστασίας (GR Ταξιάρχης Πολύγυρος), καθώς και ως ΤΚΣ (GR Όρος Χολομώντας ). Παρ όλα αυτά, δεν έχουν προσδιοριστεί για την περιοχή είδη που πληρούν τα ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 3

7 ορνιθολογικά κριτήρια για τον χαρακτηρισμό της περιοχής ως ΣΠΠ ή ΖΕΠ (είδη χαρακτηρισμού). Χάρτης 1. Όρια περιοχής μελέτης (όρια Σημαντικής Περιοχής για τα Πουλιά) (Bourdakis & Vareltzidou, 2000) 1.2 Παλαιότερες έρευνες για την ορνιθοπανίδα της περιοχής Γουδέλης, Γ. (Συντ.) Ειδικό Διαχειριστικό Σχέδιο περιοχής Όρος Στρατωνικό (GR ). ΕΚΒΥ. 149 σ Ιωαννίδης Γ., Μπούσμπουρας Δ. και Β. Χατζηρβασάνης, Χαλκιδική. Βιότοποι και Σπονδυλόζωα. Πρόγραμμα απογραφής της πανίδας. Πανεπιστήμιο Αθηνών. Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία ΕΘΙΑΓΕ Πρόγραμμα ENVIREG: Αναγνώριση και αξιολόγηση βιοτόπων και διερεύνηση της δυνατότητας ένταξής τους στο κοινοτικό δίκτυο των ιδιαίτερα προστατευόμενων περιοχών σε εφαρμογή του Άρθρου 4 της Οδηγίας 79/409/ΕΟΚ για τη διατήρηση της ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 4

8 άγριας ορνιθοπανίδας. Ταχεία ορνιθολογική αναγνώριση του συνόλου των 16 βιοτόπων. 138 σ. Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία ΕΘΙΑΓΕ Πρόγραμμα ENVIREG: Αναγνώριση και αξιολόγηση βιοτόπων και διερεύνηση της δυνατότητας ένταξής τους στο κοινοτικό δίκτυο των ιδιαίτερα προστατευόμενων περιοχών σε εφαρμογή του Άρθρου 4 της Οδηγίας 79/409/ΕΟΚ για τη διατήρηση της άγριας ορνιθοπανίδας. Περιοχή Όρος Χολομώντας. ΕΠΜ. 2000: Όρος Χολομώντας. ΕΘΙΑΓΕ (Life). ΥΠΕΧΩΔΕ, Δ/νση Περιβαλλοντικού Σχεδιασμού, ΤΔΦΠ. Μαλαμίδης, Γ. και Σ. Καζαντζίδης Κείμενα για την περιβαλλοντική εκπαίδευση και ενημέρωση σχετικά με τον Χολομώντα. ΕΘΙΑΓΕ - Ινστιτούτο Δασικών Ερευνών, Θεσσαλονίκη, 18 σελ.+21 διαφάνειες. Μπουρδάκης Σ. (συντ.) Τροποποίηση, επικαιροποίηση και συμπλήρωση της Ειδικής Περιβαλλοντικής Μελέτης «Όρους Χολομώντα», Α Φάση. Αναπτυξιακή Εταιρία Χαλκιδικής Α.Ε. Στάης, Σ Αναφορά προγράμματος παρακολούθησης της ορνιθοπανίδας στην περιοχή όρος Χολομώντας. ΕΘΙΑΓΕ. Kazantzidis, S.(compiler) Important Bird Areas in Greece: 033. Mount Cholomontas. In: Bourdakis S. & Vareltzidou S. (compilers). Important Bird Areas in Greece Database. Hellenic Ornithological Society, BirdLife International. (unpublished report) Καζαντζίδης, Σ. και Σ. Βαρελτζίδου (συντάκτες) Ορνιθολογικά Στοιχεία για το Τυποποιημένο Δελτίο Δεδομένων της υποψήφιας ΖΕΠ «Όρος Χολομώντας» με κωδικό ΣΠΠΕ GR033. ΕΟΕ:Παραδοτέο Προγράμματος «Άμεσες ενέργειες για την προστασία έξη ειδών αρπακτικών» - ΥΠΕΧΩΔΕ, Δ/νση Περιβαλλοντικού Σχεδιασμού, ΤΔΦΠ. 1.3 Χαρακτηρισμένες ζώνες Διαχειριστικό καθεστώς Ζώνη Ειδικής Προστασίας (ΖΕΠ): GR Ταξιάρχης - Πολύγυρος ( ha, 76 %) ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 5

9 Τόπος Κοινοτικής Σημασίας (ΤΚΣ): GR Όρος Χολομώντας ( ha, 56 %) Εθνικό Πάρκο (ΕΠ): Υγροτόπων των λιμνών Κορώνειας - Βόλβης και των Μακεδονικών Τεμπών ( ha, 7 %) Καταφύγιο Αγριας Ζωής (ΚΑΖ): Πολύγυρος Δήμου Πολυγύρου (3.451 ha, 12 %), Χαβρία Δήμου Αρναίας & Παναγίας (1.357 ha, 5 %), Χολομώντας Δήμου Αρναίας (1.499 ha, 4 %) Ο Χολομώντας διαχειρίζεται από τρία δασαρχεία (Αρναίας, Πολυγύρου και Δασαρχείου πανεπιστημιακού δάσους Ταξιάρχη). 2. ΜΕΘΟΔΟΙ ΕΡΕΥΝΑΣ Για την έρευνα πεδίου αλλά και για τις απαιτούμενες εργασίες γραφείου εφαρμόστηκαν οι προδιαγραφές που παρήχθησαν στο πλαίσιο του έργου «Καθορισμός Μεθοδολογίας και σύνταξη προδιαγραφών για την αξιολόγηση περιοχών και το χαρακτηρισμό τους ως Ζωνών Ειδικής Προστασίας της ορνιθοπανίδας, με πιλοτική εφαρμογή σε 10 περιοχές», Αρχικά, συγκεντρώθηκαν πληροφορίες για την ορνιθοπανίδα της περιοχής από την ήδη δημοσιευμένη βιβλιογραφία και από παρατηρήσεις και αξιόπιστες αδημοσίευτες αναφορές Ελλήνων και ξένων επισκεπτών. Επιπλέον, χρησιμοποιήθηκαν αδημοσίευτα της Ελληνικής Ορνιθολογικής Εταιρείας. Η έρευνα πεδίου έγινε τον Μάιο του 2009 και συνολικά είχε διάρκεια 5 ημέρες. Πραγματοποιήθηκαν καταγραφές όλων των ειδών, αλλά δόθηκε έμφαση στην καταγραφή των ειδών του Παραρτήματος Ι της Οδηγίας 79/409, τα οποία θα μπορούσαν να πληρούν κάποια από τα ορνιθολογικά κριτήρια των ΖΕΠ.. Κατά την έρευνα πεδίου χρησιμοποιήθηκαν οι ακόλουθες μέθοδοι καταγραφών, σύμφωνα με τις οδηγίες που δίνονται από τους Δημαλέξης, Μπουρδάκης και Χατζηχαραλάμπους (2004): Επιλέχτηκαν δειγματοληπτικές διαδρομές στους αντιπροσωπευτικότερους βιότοπους της περιοχής. ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 6

10 Σε καθορισμένα σημεία χρησιμοποιήθηκε η μέθοδος look and see για ποιοτική καταγραφή των ειδών που εμφανίζονται εκεί, ενώ έγινε πληθυσμιακή εκτίμηση για τα αναπαραγόμενα στρουθιόμορφα. Για τα είδη που δεν παρουσιάζουν ομοιόμορφη κατανομή ή διατηρούν επικράτειες (π.χ. αρπακτικά) έγιναν παρατηρήσεις σε όλο το εύρος της περιοχής και καταγράφηκε η δραστηριότητά τους ενώ έγινε προσπάθεια εντοπισμού των θέσεων φωλεοποίησης. Για την έρευνα πεδίου χρησιμοποιήθηκαν κιάλια 10x42 και τηλεσκόπιο 82mm, 20-60x, Συσκευή GPS (Global Positioning System) και χάρτες της Γεωγραφικής Υπηρεσίας Στρατού σε κλίμακα 1: ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ 3.1 Συνοπτική αξιολόγηση Η εργασία πεδίου επιβεβαίωσε την παρουσία πολλών σημαντικών ειδών της ορνιθοπανίδας, τα οποία συμπεριλαμβάνονται στο Παράρτημα Ι της Οδηγίας 79/409 της ΕΕ. Γενικά, η περιοχή φαίνεται ότι είναι ιδιαίτερα σημαντική για τα αρπακτικά πουλιά, καθώς και για άλλα ενδοδασικά είδη. Εφαρμόζοντας τα κριτήρια και με βάση τα αριθμητικά όρια που φαίνονται στον Πίνακα 1 του Παραρτήματος, το είδος για το οποίο η περιοχή μελέτης μπορεί να χαρακτηριστεί Ζώνη Ειδικής Προστασίας είναι: Ο Τσίφτης (Milvus migrans), με πληθυσμό μεγαλύτερο του της Ελλάδας (1 ζευγάρι) και τον Χολομώντα να θεωρείται μια από τις 5 καλύτερες περιοχές για το είδος σε Θράκη-Μακεδονία-Θεσσαλία. Επίσης, στην περιοχή καταγράφονται σημαντικοί πληθυσμοί (> των εθνικών πληθυσμών) για τα είδη: Μαυροπελαργός (Ciconia nigra) Σφηκιάρης (Pernis apivorus) Φιδαετός (Circaetus gallicus) Κραυγαετός (Aquila pomarina) Γερακαετός (Hieraaetus pennatus) ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 7

11 Πετρίτης (Falco peregrinus) 3.2 Ανάλυση της διαδικασίας αξιολόγησης Για την περιοχή μελέτης δημιουργήθηκε αρχικά ένας πίνακας εργασίας με όλα τα είδη που απαντούν στην περιοχή, ο οποίος χρησιμοποιήθηκε για να ετοιμασθούν: α) ο πίνακας αξιολόγησης των ειδών χαρακτηρισμού και και β) οι πίνακες 3.2.a-b του Τυποποιημένου Δελτίου Δεδομένων. Στον πίνακα αξιολόγησης των ειδών χαρακτηρισμού και (βλ. Παράρτημα: Πίνακας Ι) σημειώθηκε ο πληθυσμός του κάθε είδους στη περιοχή μελέτης και εάν το είδος πληροί κάποιο από τα κριτήρια 1, 2, 3 και 6. Τέλος, με βάση την αξιολόγηση που παρουσιάζεται στον παραπάνω πίνακα, ετοιμάστηκε ο πίνακας 2 ο οποίος περιλαμβάνει τα είδη που πληρούν τα κριτήρια 1-6 και συνεπώς πρόκειται για τα είδη χαρακτηρισμού της περιοχής και ο πίνακας 3 που περιλαμβάνει τα είδη που πληρούν τα πληθυσμιακά όρια και αποτελούν τα είδη της περιοχής μελέτης (δηλαδή τα είδη τα ενδιαιτήματα των οποίων μπορούν να ληφθούν υπόψη για την οριοθέτησή της ως ΖΕΠ). ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 8

12 Προστασίας της ορνιθοπανίδας. Σύνταξη σχεδίων δράσης για την προστασία των ειδών προτεραιότητας Πίνακας 2. Είδη χαρακτηρισμού ανά κριτήριο για την περιοχή: «GR033 Όρος Χολομώντας» A/A Πιν. Ι Επιστημονική ονομασία Ελληνική ονομασία Είδη χαρακτηρισμού Milvus migrans Τσίφτης Ισχύει * * Η περιοχή είναι για το είδος μια από τις 5 σημαντικότερες περιοχές στην γεωγραφική περιφέρειά της και φιλοξενεί > του εθνικού πληθυσμού. Γεωγραφικές περιφέρειες: 1) Θράκη Μακεδονία - Θεσσαλία, 2) Ήπειρος-Δυτική Ελλάδα-Στερεά Ελλάδα-Πελοπόννησος, 3) Νησιά Αιγαίου Πίνακας 3. Είδη για την περιοχή: «GR033 Όρος Χολομώντας» A/A Πιν. Ι Επιστημονική ονομασία Ελληνική ονομασία Είδη 28 Ciconia nigra 67 Pernis apivorus 76 Circaetus gallicus 87 Aquila pomarina 92 Hieraaetus pennatus 103 Falco peregrinus Μαυροπελαργός > Αναπαραγ. Πληθυσμού Ελλάδας Σφηκιάρης > Αναπαραγ. Πληθυσμού Ελλάδας Φιδαετός > Αναπαραγ. Πληθυσμού Ελλάδας Κραυγαετός > Αναπαραγ. Πληθυσμού Ελλάδας Γερακαετός > Αναπαραγ. Πληθυσμού Ελλάδας Πετρίτης > Αναπαραγ. Πληθυσμού Ελλάδας ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 9

13 3.3 Περιγραφή κρίσιμων ενδιαιτημάτων/απειλών των ειδών χαρακτηρισμού και Στο κεφάλαιο αυτό περιγράφεται συνοπτικά ο ελληνικός πληθυσμός των ειδών χαρακτηρισμού και, το καθεστώς παρουσίας τους στην περιοχή μελέτης, τα κρίσιμα ενδιαιτήματά (θέσεις φωλιάσματος, τροφοληψίας και καταφυγίου) και οι απειλές τους, καθώς και τα ενδεδειγμένα μέτρα διατήρησης. Τσίφτης (Milvus migrans) Καθεστώς παρουσίας - πληθυσμός. Το είδος εξαπλώνεται κυρίως στην βόρειο Ελλάδα, Ανατολική Μακεδονία και Θράκη όπου και φωλιάζει. Στους μεγάλους υγροτόπους της βόρειας και δυτικής Ελλάδας παρατηρείται κυρίως το χειμώνα καθώς και στην Κρήτη. Ο συνολικός πληθυσμός του υπολογίζεται σε ζευγάρια. Στην περιοχή του Χολομώντα αναπαράγεται ένα ζευγάρι στις ώριμες δρυς, νότια της Μεγάλης Παναγίας. Οικολογία. Ο Τσίφτης φωλιάζει σε δέντρα σε συστάδες φυλλοβόλων αλλά και κωνοφόρων δασών. Τρέφεται με μία μεγάλη ποικιλία ειδών όπως μικροθηλαστικά, πουλιά, ερπετά, ψάρια, έντομα αλλά και ψοφίμια ή σκουπίδια. Αγελαίο είδος συχνάζει σε χωματερές και κοντά σε στάνες όπου τρέφεται με σκουπίδια ή κοπροφάγα έντομα (π.χ. σκαθάρια). Ο βιότοπος κυνηγίου περιλαμβάνει ανοιχτές εκτάσεις όπως υγροτόπους, καλλιέργειες, λιβάδια αλλά και χέρσα εδάφη συνήθως σε πεδινές περιοχές και κοιλάδες. Απειλές. Η καταστροφή των ώριμων δέντρων είναι αρνητική για τον βιότοπο φωλιάσματος του είδους. Το κλείσιμο των χωματερών και ο σταβλισμός των ζώων είναι βασικές απειλές για τον Τσίφτη. Επίσης το θάψιμο των νεκρών ζώων και γενικά η εγκατάλειψη της νομαδικής κτηνοτροφίας είναι εξίσου σημαντική απειλή. Τέλος, η δευτερογενής δηλητηρίαση λόγω χρήσης δολωμάτων και σε μικρότερο βαθμό η ρύπανση των υδάτων είναι βασικές πηγές θνησιμότητας ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 10

14 Μαυροπελαργός (Ciconia nigra) Καθεστώς παρουσίας - πληθυσμός. Ο Μαυροπελαργός φωλιάζει σε Θράκη, Μακεδονία, Ήπειρο, βόρεια Θεσσαλία και στη Λέσβο, ενώ- εκτός της αναπαραγωγικής του κατανομής - είναι ασυνήθιστος περαστικός μετανάστης σε Πελοπόννησο, Κυκλάδες και Κρήτη. Ο συνολικός πληθυσμός του υπολογίζεται σε ζευγάρια, αλλά πιθανόν είναι μεγαλύτερος. Στην περιοχή μελέτης το είδος παρατηρήθηκε στην κοιλάδα του κάστρου Νέπωση, στο ρέμα Ξυνονέρι δυτικά των Πλανών και στην ορεινή περιοχή του Αγ. Παντελεήμων. Εκτιμάται ότι στην περιοχή μελέτης αναπαράγονται 2-3 ζευγάρια. Οικολογία. Ο Μαυροπελαργός φωλιάζει μοναχικά σε ώριμα, αδιατάρακτα δάση, μικτά ή αμιγή, φυλλοβόλα ή κωνοφόρα δάση με ξέφωτα. Η φωλιά είναι μεγάλη πλατφόρμα που κατασκευάζεται σε δέντρα με επίπεδη κορυφή και αρκετά πλατιά κώμη ώστε να συγκρατεί την κατασκευή. Φωλιάζει επίσης σε βράχια και φαράγγια. Τρέφεται σε ρηχά ποτάμια και ρυάκια, λιμνούλες, έλη και υγρά λιβάδια κυρίως με ψάρια, αμφίβια, καρκινοειδή και υδρόβια έντομα και λιγότερο με ερπετά και μικρά θηλαστικά γι αυτό εξαρτάται περισσότερο από το νερό από ότι ο Πελαργός. Απειλές. Κρίσιμη απειλή για το είδος είναι η υποβάθμιση των δασικών ενδιαιτημάτων φωλιάσματος του λόγω αποδάσωσης, διάνοιξης δασικών δρόμων σε απρόσιτες δασικές περιοχές και συνεπακόλουθης όχλησης καθώς και κοπής των μεγάλων ώριμων ή νεκρών δέντρων στα οποία φωλιάζει. Όσον αφορά στα ενδιαιτήματα τροφοληψίας και στάθμευσης κρίσιμος παράγοντας είναι η αποστράγγιση των εποχικών λιμνών και ελών γλυκού νερού, η χρήση αγροχημικών, η ευθυγράμμιση, καναλοποίηση, ρύπανση και γενικότερη υποβάθμιση των μικρών ρεμάτων σε ημιορεινές περιοχές. Ο Μαυροπελαργός είναι ίσως το πιο άμεσα απειλούμενο είδος της ελληνικής ορνιθοπανίδας από την κατασκευή φραγμάτων και μικρών υδροηλεκτρικών έργων. Επίσης, καταγράφεται ως θύμα πυροβολισμών από λαθροθήρες και πρόσκρουσης σε γραμμές μεταφοράς ρεύματος. ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 11

15 Σφηκιάρης (Pernis apivorus) Καθεστώς παρουσίας - πληθυσμός. Ο Σφηκιάρης έχει ευρεία κατανομή στην Ελλάδα αν και ο κύριος πληθυσμός του συναντάται στην βόρειο Ελλάδα (Μακεδονία, Θράκη). Επίσης αρκετά κοινό είδος κατά τις μεταναστεύσεις όπου μεγάλες ομάδες των ατόμων παρατηρούνται συχνά στα νησιά του ανατολικού Αιγαίου και την Κρήτη. Ο συνολικός πληθυσμός του υπολογίζεται σε ζευγάρια.. Στην περιοχή μελέτης το είδος έχει ευρεία εξάπλωση και συναντάται σχεδόν σε όλα τα τμήματα που υπάρχουν δάση δρυός ή οξυάς. Συνολικά αναπαράγονται τουλάχιστον 12 ζευγάρια. Οικολογία. Τυπικά δασόβιο είδος ο Σφηκιάρης φωλιάζει σε ώριμα δέντρα κυρίως φυλλοβόλων δασών. Ο βιότοπος κυνηγίου περιλαμβάνει ποικιλία δασικών οικοσυστημάτων (φυλλοβόλα, κωνοφόρα, π.χ. Quercus spp., Pinus spp., Fagus spp.) αλλά με βασική προϋπόθεση την ύπαρξη ξέφωτων και ανοιχτών συστάδων και εκτεταμένων οικότονων όπου κυνηγά την τροφή του. Η δίαιτα του αποτελείται κυρίως από έντομα (μέλισσες και σφήκες καθώς και τις κηρήθρες με τις λάρβες) αλλά και ερπετά, θηλαστικά, πουλιά και φρούτα. Απειλές. Η καταστροφή των δασών και η απομάκρυνση των ώριμων δέντρων υποβαθμίζουν τον βιότοπο φωλιάσματος του Σφηκιάρη. Επίσης η όχληση την αναπαραγωγική περίοδο από υλοτομικές πρακτικές και δραστηριότητες αναψυχής αποτελούν επιπλέον απειλή για την αναπαραγωγική επιτυχία του είδους. Σχετικά με την τροφοληψία, κύριες απειλές αποτελούν η δάσωση των ξέφωτων και η καταστροφή των βασικών ειδών διατροφής λόγω εκτεταμένης χρήσης εντομοκτόνων. Φιδαετός (Circaetus gallicus) Καθεστώς παρουσίας - πληθυσμός. Ο Φιδαετός εξαπλώνεται στην ηπειρωτική κυρίως Ελλάδα και μερικά νησιά αν και δεν αναπαράγεται σε όλα. Η κατανομή του φτάνει μέχρι την νότια Πελοπόννησο ενώ ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 12

16 ο κύριο όγκος του πληθυσμού του είναι στην κεντρική και βόρειο Ελλάδα. Ο συνολικός πληθυσμός του υπολογίζεται σε ζευγάρια.. Στην περιοχή μελέτης το είδος έχει ευρεία εξάπλωση και συναντάται κυρίως στο κεντρικό και ανατολικό τμήμα εκτός των κλειστών δασών. Εκτιμάται ότι συνολικά αναπαράγονται τουλάχιστον 6 ζευγάρια. Οικολογία. Το είδος φωλιάζει σε μεγάλα δέντρα σε ώριμα δάση φυλλοβόλων και κωνοφόρων ειδών. Τρέφεται σχεδόν αποκλειστικά (87%) με ερπετά (φίδια, σαύρες) και σε πολύ μικρότερο βαθμό με πουλιά και μικροθηλαστικά. O βιότοπος τροφοληψίας του περιλαμβάνει ανοιχτές, ξηρές περιοχές με χαμηλή βλάστηση, βοσκοτόπια και βραχώδεις σχηματισμούς αλλά και καλλιέργειες που εναλλάσσονται με χέρσα χωράφια και ξερολιθιές όπου αφθονούν τα ερπετά. Απειλές. Η καταστροφή των ώριμων δασών, οι πυρκαγιές και η όχληση λόγω διάνοιξης δασικών δρόμων, και δραστηριοτήτων υλοτομίας ή αναψυχής αποτελούν τις κύριες απειλές για την αναπαραγωγή του. Επίσης, η δάσωση των ανοιχτών εκτάσεων, η υποβόσκηση, η εγκατάλειψη των παραδοσιακών συστημάτων βόσκησης και των ορεινών καλλιεργειών και η εντατικοποίηση της γεωργίας είναι βασικές απειλές για τον βιότοπο κυνηγίου του Φιδαετού. Τέλος, η χρήση ζιζανιοκτόνων και φυτοφαρμάκων μειώνουν την διαθεσιμότητα της τροφής του. Κραυγαετός (Aquila pomarina) Καθεστώς παρουσίας - πληθυσμός. Στην Ελλάδα, το είδος αναπαράγεται στη Θράκη, την ανατολική και δυτική Μακεδονία, την Ήπειρο και την Θεσσαλία. Σε άλλες περιοχές παρατηρείται κατά την μετανάστευση. Ο συνολικός πληθυσμός του υπολογίζεται σε ζευγάρια.. Στην περιοχή μελέτης το είδος τρέφεται σε ανοιχτές αγροτικές εκτάσεις στο ΒΔ τμήμα, ενώ φωλιάζει πιο ανατολικά στο κεντρικό τμήμα του βουνού σε συστάδες ώριμης δρυός. Επίσης, ο Κραυγαετός έχει παρατηρηθεί και στο ΒΑ τμήμα, μεταξύ Παλαιοχωρίου και Μεγάλης Παναγίας. Εκτιμάται ότι στην περιοχή αναπαράγονται 1-2 ζευγάρια. ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 13

17 Οικολογία. O βιότοπος φωλιάσματος του Κραυγαετού περιλαμβάνει δασικές συστάδες χαμηλού ή μεσαίου υψομέτρου με φυλλοβόλα αλλά και κωνοφόρα είδη. Το είδος τρέφεται κυρίως σε υγροτόπους γλυκού νερού, ποτάμια και ρέματα με υδροχαρή βλάστηση αλλά και σε καλλιέργειες, λιβάδια και θαμνώνες κυρίως με ερπετά και αμφίβια αλλά και μικροθηλαστικά και πουλιά. Επίσης μέρος της δίαιτας του αποτελούν τα μεγάλα έντομα και πιο σπάνια τα ψοφίμια. Απειλές. Ο Κραυγαετός απειλείται κυρίως από τις αποψιλωτικές υλοτομίες και την καταστροφή των ώριμων δέντρων σε πεδινές περιοχές. Επίσης η όχληση λόγω ανθρώπινων δραστηριοτήτων στα πεδινά δάση έχει ως αποτέλεσμα την μείωση της αναπαραγωγικής επιτυχίας του είδους. Η καταστροφή της παρυδάτιας βλάστησης, η μετατροπή των υγρών λιβαδιών σε καλλιεργήσιμη γη και η χρήση αγροχημικών αποτελούν τις κύριες αιτίες υποβάθμισης του βιοτόπου τροφοληψίας του. Γερακαετός (Hieraaetus pennatus) Καθεστώς παρουσίας - πληθυσμός. Ο Γερακαετός εξαπλώνεται στην στη Θράκη, την Μακεδονία, την Ήπειρο, την Θεσσαλία και Στερεά Ελλάδα. Αρκετά συχνά παρατηρείται κατά την μετανάστευση. Ο συνολικός πληθυσμός του υπολογίζεται σε ζευγάρια.. Στην περιοχή μελέτης το είδος εντοπίζεται σε τρεις θέσεις: στο κεντρικό τμήμα στην περιοχή Αρκουδόλακκα, ανατολικά και νοτίως του Παλαιοχωρίου και δυτικά στο Παλαιόκαστρο. Επίσης 4 άτομα εντοπίστηκαν βόρεια της περιοχής μελέτης που προφανώς αναπαράγονται στην ευρύτερη περιοχή των λιμνών Βόλβης-Κορώνειας. Εκτιμάται ότι στην περιοχή αναπαράγονται 1-3 ζευγάρια. Οικολογία. Ο Γερακαετός φωλιάζει συνήθως σε δένδρα, σε πεδινά και ημιορεινά δάση αλλά και σε πιο ανοιχτές εκτάσεις με συστάδες φυλλοβόλων κυρίως δέντρων. Το είδος αναζητεί την τροφή του στα ενδοδασικά διάκενα αλλά και σε ανοιχτές εκτάσεις όπως λιβάδια, μεσογειακούς θαμνώνες και αγροσυστήματα. Τρέφεται κυρίως με πουλιά αλλά και ερπετά ή θηλαστικά. ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 14

18 Απειλές. Η καταστροφή των δασών και ειδικά των πεδινών είναι η κυριότερη απειλή για τον βιότοπο φωλιάσματος του είδους. Επίσης η χρήση αγροχημικών έχει σοβαρές επιπτώσεις στην αναπαραγωγική επιτυχία. Η υποβάθμιση των επικρατειών του είδους κυρίως λόγω καταστροφής των δασών που αποδίδονται στην γεωργία και την οικιστική ανάπτυξη είναι η σοβαρότερη απειλή για τις περιοχές τροφοληψίας του Γερακαετού. Falco peregrinus Καθεστώς παρουσίας - πληθυσμός. Ο Πετρίτης έχει ευρεία κατανομή και εξαπλώνεται σε όλη την Ελλάδα, αν και ο πυκνότητα του πληθυσμού του εξαρτάται από την παρουσία κατάλληλου βιοτόπου φωλιάσματος. Ο συνολικός πληθυσμός του υπολογίζεται σε ζευγάρια. Στη Νίσυρο υπολογίζονται 5 ζευγάρια Πετρίτη, τα οποία απαντώνται, τόσο στο κύριο νησί, όσο και στις γύρω νησίδες. Οικολογία. Το είδος φωλιάζει σε απόκρημνα κάθετα βράχια, σε φαράγγια αλλά και παράκτιες ορθοπλαγιές. Ο Πετρίτης παρουσιάζει μία ευρεία κλίμακα διατροφικών ειδών, στην πλειοψηφία τους πουλιά. Στην ενδοχώρα οι πέρδικες, και τα πουλιά μικρού έως μεσαίου μεγέθους αποτελούν την δίαιτα του, ενώ στα νησιά τα αγριοπερίστερα είναι το βασικό είδος διατροφής του. Αντίθετα στις πόλεις κυνηγά κυρίως περιστέρια και δεκαοχτούρες. Απειλές. Η εντατικοποίηση της γεωργίας και η εκτεταμένη χρήση φυτοφαρμάκων αποτελούν την κυριότερη απειλή αφού τα παρασκευάσματα φυτοπροστασίας υψηλής τοξικότητας για τα πουλιά συσσωρεύονται στο σώμα των ανώτερων θηρευτών όπως το εν λόγω είδος. Παράλληλα η παράνομη θήρευση βασικών διατροφικών ειδών (π.χ. αγριοπερίστερα) υποβαθμίζει τον βιότοπο κυνηγίου ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 15

19 3.4 Χάρτες κρίσιμων ενδιαιτημάτων ειδών χαρακτηρισμού και Στον επισυναπτόμενο χάρτη 2 παρουσιάζονται τα κρίσιμα ενδιαιτήματα των ειδών χαρακτηρισμού και. Ο χάρτης 2 διαμορφώθηκε από τα δεδομένα που συγκεντρώθηκαν από την εργασία πεδίου ενώ συμπληρωματικά χρησιμοποιήθηκαν αξιόπιστα δεδομένα από βιβλιογραφικές πηγές. 4. ΠΡΟΤΑΣΗ ΟΡΙΟΘΕΤΗΣΗΣ Στον επισυναπτόμενο χάρτη 3 (κλίμακας 1: ) παρουσιάζονται: α) η προτεινόμενη οριοθέτηση της περιοχής μελέτης ως ΖΕΠ και β) τα υφιστάμενα όρια ΤΚΣ και ΖΕΠ πλησίον ή εντός της περιοχής μελέτης. Η πρόταση της περιοχής μελέτης ως Ζώνης Ειδικής Προστασίας διαμορφώθηκε έτσι ώστε να περιλάβει τα κρίσιμα ενδιαιτήματα των ειδών χαρακτηρισμού για όλες τις εποχές που αυτά χρησιμοποιούν την περιοχή, καθώς και τα αντίστοιχα ενδιαιτήματα των ειδών, σύμφωνα με τις προδιαγραφές ΖΕΠ (βλ. Δημαλέξης κ.ά. 2004). Από την προτεινόμενη οριοθέτηση εξαιρούνται οι οικισμοί που βρίσκονται εντός της περιοχής με βάση τα νόμιμα όρια τους. Τα όρια της υφιστάμενης Σημαντικής Περιοχής για τα Πουλιά κρίνονται σχετικά επαρκή για την αποτελεσματική προστασία των ειδών χαρακτηρισμού και επομένως η προτεινόμενη οριοθέτηση της Ζώνης Ειδικής Προστασίας συμπίπτει σε μεγάλο βαθμό με την υφιστάμενη ΣΠΠ. Σημαντικές διαφοροποιήσεις αποτελούν: α) η προσθήκη της περιοχής νότια της Μεγάλης Παναγίας, καθώς το σημείο αυτό αποτελεί το ενδιαίτημα φωλεοποίησης του είδους χαρακτηρισμού (Τσίφτης) και β) η επέκταση του ΒΔ τμήματος της περιοχής καθώς αποτελεί σημαντικό ενδιαίτημα αναπαραγωγής και τροφοληψίας του Κραυγαετού, του Φιδαετού και του Σφηκιάρη. Σε σχέση με την υφιστάμενη ΖΕΠ (GR Ταξιάρχης Πολύγυρος) η βορειοδυτική επέκταση είναι μεγαλύτερη, ενώ υπάρχει επίσης και η προσθήκη στη Μεγάλη Παναγία. Επομένως, η προτεινόμενη ΖΕΠ οριοθετείται ως εξής: ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 16

20 Βορειοανατολικά ξεκινώντας από τον Αγ. Πρόδρομο και από τη θέση κερασιά ακολουθεί το νότιο όριο του Εθνικού Πάρκου Κορώνειας Βόλβης μέχρι την Αρναία. Από την Αρναία το όριο συμπίπτει με τον δρόμο προς Παλαιοχώρι και στη συνέχεια, ακολουθώντας πάντα το οδικό δίκτυο, κατευθύνεται νότια προς Μεγάλη Παναγία. Ακολούθως, η ΖΕΠ εκτείνεται ανατολικά του δρόμου και περικλείει την πεδινή περιοχή με τις ώριμες δρυς, νότια της Μεγάλης Παναγίας, όπως φαίνεται και στον επισυναπτόμενο χάρτη. Στη συνέχεια κατευθύνεται προς την χωματερή και μέσω χωμάτινου και στη συνέχεια ασφάλτινου δρόμου στον Αγ. Ιωάννη. Από εκεί ακολουθεί το Ρέμα Ξυνονέρι μέχρι τη συμβολή του με το Ρέμα Μηλιαδινό. Από εκεί ακολουθεί το δρόμο προς Βράσταμα και Πολύγυρο. Από τον Πολύγυρο ακολουθεί τον παλιό δρόμο προς Παλαιόκαστρο και στη συνέχεια προς Αγ. Πρόδρομο. 5. SUMMARY OF ORNITHOLOGICAL EVALUATION AND PROPOSED DELIMITATION The IBA «GR033 Mount Cholomontas» has a total area of ha covering the whole mountain of Cholomontas, in central Chalkidiki. The area is covered mainly with oaks, beeches, chestnuts, black pines and firs. Agricultural land surrounds the mountain. The trigger species of the proposed SPA is Black Kite (Milvus migrans) which fulfils C6 criteria. In addition, important numbers (> of Greek population) of the following species were recorded in the study area: Black Stork (Ciconia nigra), Lesser-Spotted Eagle (Aquila pomarina), Short-toed Eagle (Circaetus gallicus), Booted Eagle (Hieraaetus pennatus), Honey Buzzard (Pernis apivorus) and Peregrine Falcon (Falco peregrinus). The proposed SPA boundaries are almost the same with the existing SPA and IBA, expanding towards the north-west to include the breeding habitats of Lesser-Spotted Eagle, Short-toed Eagle and Honey Buzzard, and towards south to include the farmland area of Megali Panagia, where Black Kite nests. ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 17

21 6. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Amcoff, M., Tjernberg, M. & A. Berg, Nest site choice of honey buzzard Pernis apivorus. Ornis Svecica 4: VOSKAMP, P Population biology and landscape use of the Honey Buzzard pernis apivorus in Salland. Limosa 73: Bakaloudis D. E., Vlachos C. G. & G. J. Holloway Nest spacing and breeding performance in Short-toed Eagle Circaetus gallicus in northeast Greece - British Trust for Ornithology, Bird Study, 52: Bakaloudis D. E., Vlachos C. G. & G. J. Holloway Habitat use by the Shorttoed Eagle Circaetus gallicus and theur reptilian prey during the breeding season in Dadia forest (North-Eastern Greece). J. Ap. Ecology 35: BirdLife International, Birds in Europe: population estimates, trends and conservation status. BirdLife Conservation series No. 12. BirdLife International. Cambridge. Blanco, G Role of refuse as food for migrant, floater and breeding Black Kites (Milvus migrans). Journal of Raptor Research 31: Bosch, J Phenology and breeding parameters of Booted Eagle Hieraaetus pennatus in central Catalonia (Spain). Ardeola 50: Bourdakis S. & Vareltzidou, S Greece pp In Heath, M. F. and Evans, M. I., eds Important Bird Areas in Europe: Priority sites for conservation. 2: Southern Europe. Cambridge, UK: BirdLife International. BirdLife Conservation Series No. 8, p Cramp. S & K.E.L. Simmons (eds). Handbook of the Birds of Europe the Middle East and North Africa. The Birds of the Western Palearctic. Volume IV, Terns to Woodpeckers. Oxford University Press. Ferguson-Lees, J. & Christie, D.A Raptors of the world. Helm. London. Gensbol, B. & Thiede, W Birds of Prey. Collins. Handrinos, G. & Akriotis, T The Birds of Greece. Helm. ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 18

22 Sergio, F. & A. Boto Nest dispersion, diet, and breeding success of Black Kites (Milvus migrans) in the Italian pre-alps. Journal of Raptor Research 33: Steiner, H Forest fragmentation, competition and climatic dependence in the Honey Buzzard (Pernis apivorus). Journal fur Ornithologie 141 : Svehlik, J., Meyburg, B.-U., Clutch size and breeding success of the Lesser Spotted Eagle (Aquila pomarina) and the Imperial Eagle (Aquila beliaca) in the Carpathians of Eastern Slovakia Journal of Ornithology 120: Tucker, G.M. & Evans, M.I Habitats for Birds in Europe. BirdLife Conservation Series No. 6. BirdLife International. Tucker, G.M. & Heath, M.F Birds in Europe: their conservation status. BirdLife Conservation Series no 3. BirdLife International. Cambridge. Βλάχος, Χ Η οικολογία του Κραυγαετού (Aquila pomarina) στο Δάσος Δαδιάς του Νομού Έβρου. Τμήμα Δασολογίας κα Φυσικού Περιβάλλοντος. ΑΠΘ. 119 σελίδες. Διδακτορική Διατριβή Δημαλέξης Α., E. Μπουρδάκης και Έλενα Χατζηχαραλάμπους Προδιαγραφές Ζωνών Ειδικής Προστασίας. ΥΠΕΧΩΔΕ, Αθήνα και Ελληνικό Κέντρο Βιοτόπων Υγροτόπων (ΕΚΒΥ), Θέρμη. 117 σελ. + i παράρτημα. Δημαλέξης Τ., Καστρίτης Θ., Μανωλόπουλος Α., & Κ. Γρίβας Προσδιορισμός συμβατών δραστηριοτήτων σε σχέση με τα είδη χαρακτηρισμού των Ζωνών Ειδικής Προστασίας της ορνιθοπανίδας. Τελική Έκθεση, ΥΠΕΧΩΔΕ. Χανδρινός, Γ Το Κόκκινο Βιβλίο των απειλουμένων σπονδυλοζώων της Ελλάδας. Ελληνική Ζωολογική Εταιρεία, Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία. Χανδρινός Γ., Καστρίτης Θ Πουλια Στο: Α. Λεγάκις & Π. Μαραγκού (επιμ.) (2009). Το Κόκκινο Βιβλίο των Απειλούμενων Ζώων της Ελλάδας. Ελληνική Ζωολογική Εταιρεία. Αθήνα (υπό έκδοση). ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 19

23 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ ANNEXES ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 20

24 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 1: ΠΙΝΑΚΕΣ Πίνακας Ι. Αξιολόγηση των ειδών χαρακτηρισμού και ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 21

25 GR033 Όρος Χολομώντας Ορνιθολογική Έκθεση Πίνακας Ι. Αξιολόγηση των ειδών χαρακτηρισμού και για την περιοχή «GR033 Όρος Χολομώντας» AA Πιν. Ι Επιστημονική ονομασία Καθεστώς παρουσίας στην περιοχή μελέτης Res (p) Br (p) Win Stage παγκος. απειλ. ειδ. (ζευγά ρια) Κριτ. 1 (C1) αναπαραγ. πληθ. Ε.Ε (αναπαραγω γή) Ε.Ε. 25 (διαχείμαση) αναπαρ. πληθ. (αναπαραγωγή) άτ. υδροβια ή ζ. Θαλασσοπ. Κριτ. 4 (C4) πελαργ αρπακτ γεραν στρ. Κριτ. 5 (C5) 5 σημ. περ γεωγ περ. > εθ. πλ ή >0,1 βιογ. πληθ Κριτ. 6 (C6) αναπ. πληθ. Ελλάδας 2 Gavia arctica Υ 1 4 Tachybaptus ruficollis Υ 15 5 Podiceps cristatus Υ Podiceps grisegena Υ 8 Podiceps nigricollis Υ 1 9 Calonectris diomedea Θ Puffinus yelkouan 20/60 ind Θ Hydrobates pelagicus Θ Phalacrocorax carbo Υ Phalacrocorax aristotelis Υ Phalacrocorax pygmeus Υ Pelecanus onocrotalus Υ Pelecanus crispus 10/30 ind Υ Botaurus stellaris Υ Ixobrychus minutus Υ Nycticorax nycticorax Υ Ardeolla ralloides Υ Egretta garzetta Χ Υ Casmerodius albus Χ Υ Ardea cinerea Χ Υ 6 Ελλάδας ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 22

26 AA Πιν. Ι Επιστημονική ονομασία Καθεστώς παρουσίας στην περιοχή μελέτης Res (p) Br (p) Win Stage παγκος. απειλ. ειδ. (ζευγά ρια) Κριτ. 1 (C1) αναπαραγ. πληθ. Ε.Ε (αναπαραγω γή) Ε.Ε. 25 (διαχείμαση) αναπαρ. πληθ. (αναπαραγωγή) 27 Ardea purpurea Υ Ciconia nigra Υ Π Ciconia ciconia Χ Υ Π Plegadis falcinellus Υ άτ. υδροβια ή ζ. Θαλασσοπ. Κριτ. 4 (C4) πελαργ αρπακτ γεραν στρ. Κριτ. 5 (C5) 5 σημ. περ γεωγ περ. > εθ. πλ ή >0,1 βιογ. πληθ Κριτ. 6 (C6) αναπ. πληθ. Ελλάδας 31 Platalea leucorodia Υ Phoenicopterus ruber Υ Cygnus olor Υ 1 37 Anser albifrons / 250 Ελλάδας Υ Anser erythropus 15 ind Υ 1 39 Anser anser / Υ 1 41 Branta ruficollis 60 ind. / regula r presen ce Υ Tadorna ferruginea Υ Tadorna tadorna Υ 1 44 Anas penelope Υ Anas strepera Υ 1 46 Anas crecca Υ 47 Anas platyrhynchos Υ 1 48 Anas acuta Υ 49 Anas querquedula Υ 0 51 Anas clypeata Υ 53 Netta rufina Υ 0 ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 23

27 AA Πιν. Ι Επιστημονική ονομασία Καθεστώς παρουσίας στην περιοχή μελέτης Res (p) Br (p) Win Stage παγκος. απειλ. ειδ. (ζευγά ρια) Κριτ. 1 (C1) αναπαραγ. πληθ. Ε.Ε (αναπαραγω γή) Ε.Ε. 25 (διαχείμαση) αναπαρ. πληθ. (αναπαραγωγή) 54 Aythya ferina Υ 0 55 Aythya nyroca 20/60 ind άτ. υδροβια ή ζ. Θαλασσοπ. Κριτ. 4 (C4) πελαργ αρπακτ γεραν στρ. Κριτ. 5 (C5) 5 σημ. περ γεωγ περ. > εθ. πλ ή >0,1 βιογ. πληθ Κριτ. 6 (C6) αναπ. πληθ. Ελλάδας Υ Aythya fuligula Υ 57 Aythya marila Υ 1 61 Melanitta fusca / Υ 62 Bucephala clangula Υ 63 Mergelus albellus Υ 1 64 Mergus serrator Υ 3 65 Mergus merganser Υ 1 regula 66 Oxyura leucocephala r presen ce Υ 3 67 Pernis apivorus non br > Α Milvus migrans Α Haliaeetus albicilla Α Gypaetus barbatus 1 Α 1 1 Ελλάδας regula 73 Neophron percnopterus r 16 Α 1 1 presen ce 74 Gyps fulvus Χ 180 Α Aegypius monachus 5/15 ind 14 Α Circaetus gallicus >6 54 Α Circus aeruginosus Χ 290 Α 1 1 ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 24

28 AA Πιν. Ι Επιστημονική ονομασία Καθεστώς παρουσίας στην περιοχή μελέτης Res (p) Br (p) Win Stage παγκος. απειλ. ειδ. (ζευγά ρια) Κριτ. 1 (C1) αναπαραγ. πληθ. Ε.Ε (αναπαραγω γή) Ε.Ε. 25 (διαχείμαση) αναπαρ. πληθ. (αναπαραγωγή) 78 Circus cyaneus 110 Α 79 Circus macrourus 15 ind Α 80 Circus pygargus Χ 94 Α Accipiter brevipes non br άτ. υδροβια ή ζ. Θαλασσοπ. Κριτ. 4 (C4) πελαργ αρπακτ γεραν στρ. >5 10 Α Buteo buteo Χ Α Buteo rufinus 2 Α Aquila pomarina Α Aquila clanga 6 ind 1 Α 89 Aquila nipalensis 50 Α 90 Aquila heliaca 2/ 6 ind Κριτ. 5 (C5) 5 σημ. περ γεωγ περ. > εθ. πλ ή >0,1 βιογ. πληθ Κριτ. 6 (C6) αναπ. πληθ. Ελλάδας 1 Α Aquila chrysaetos Χ 41 Α Hieraaetus pennatus Α Hieraaetus fasciatus 9 Α Pandion haliaetus 53 Α 95 Falco naumanni 20/60 ind 180 Α Falco vespertinus Χ 30 ind 9 Α 98 Falco columbarius Χ 76 Α Falco eleonorae Χ 140 Α Falco biarmicus 1 Α 1 1 Ελλάδας regula 102 Falco cherrug r 2 Α presen ce 103 Falco peregrinus 2 74 Α 2 2 ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 25

29 AA Πιν. Ι Επιστημονική ονομασία Καθεστώς παρουσίας στην περιοχή μελέτης Res (p) Br (p) Win Stage παγκος. απειλ. ειδ. (ζευγά ρια) Κριτ. 1 (C1) αναπαραγ. πληθ. Ε.Ε (αναπαραγω γή) Ε.Ε. 25 (διαχείμαση) αναπαρ. πληθ. (αναπαραγωγή) 105 Bonasa bonasia Tetrao urogallus Alectoris graeca Χ Coturnix coturnix Χ Porzana porzana Υ Porzana parva Υ Crex crex 20/60 ind άτ. υδροβια ή ζ. Θαλασσοπ. Κριτ. 4 (C4) Υ 122 Fulica atra Υ πελαργ αρπακτ γεραν στρ. Κριτ. 5 (C5) 5 σημ. περ γεωγ περ. > εθ. πλ ή >0,1 βιογ. πληθ Κριτ. 6 (C6) αναπ. πληθ. Ελλάδας 127 Otis tarda 30 ind ind Haematopus ostralegus Υ Himantopus himantopus Υ Recurvirostra avosetta Υ Burhinus oedicnemus Υ Glareola pratincola Υ Charadrius dubius Υ Charadrius hiaticula Υ Charadrius alexandrinus Υ Charadrius leschenaultii 10 Υ 142 Pluvialis apricaria Υ Pluvialis squatarola Υ Hoplopterus spinosus Υ Vanellus vanellus Υ Calidris canutus Υ 1 Ελλάδας ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 26

30 AA Πιν. Ι Επιστημονική ονομασία Καθεστώς παρουσίας στην περιοχή μελέτης Res (p) Br (p) Win Stage παγκος. απειλ. ειδ. (ζευγά ρια) Κριτ. 1 (C1) αναπαραγ. πληθ. Ε.Ε (αναπαραγω γή) Ε.Ε. 25 (διαχείμαση) αναπαρ. πληθ. (αναπαραγωγή) 149 Calidris alba / άτ. υδροβια ή ζ. Θαλασσοπ. Κριτ. 4 (C4) 470 Υ πελαργ αρπακτ γεραν στρ. Κριτ. 5 (C5) 5 σημ. περ γεωγ περ. > εθ. πλ ή >0,1 βιογ. πληθ Κριτ. 6 (C6) αναπ. πληθ. Ελλάδας 150 Calidris minuta Υ Calidris temminckii Υ 154 Calidris ferruginea Υ 156 Calidris alpina Υ 157 Limicola falcinellus Υ 158 Philomachus pugnax 510 Υ Lymnocryptes minimus Υ Gallinago gallinago Υ 163 Scolopax rusticola Χ Υ Limosa limosa 30 ind Υ 165 Limosa lapponica Υ Numenius phaeopus Υ regula 167 Numenius tenuirostris r presen ce 1 Υ 168 Numenius arquata Υ 169 Tringa erythropus Υ Tringa totanus Υ Tringa stagnatilis Υ 172 Tringa nebularia Υ Tringa ochropus Υ Tringa glareola Υ 177 Actitis hypoleucos Υ Arenaria interpres Υ 1 Ελλάδας ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 27

31 AA Πιν. Ι Επιστημονική ονομασία Καθεστώς παρουσίας στην περιοχή μελέτης Res (p) Br (p) Win Stage παγκος. απειλ. ειδ. (ζευγά ρια) Κριτ. 1 (C1) αναπαραγ. πληθ. Ε.Ε (αναπαραγω γή) Ε.Ε. 25 (διαχείμαση) αναπαρ. πληθ. (αναπαραγωγή) άτ. υδροβια ή ζ. Θαλασσοπ πελαργ αρπακτ γεραν στρ. 5 σημ. περ γεωγ περ. > εθ. πλ ή >0,1 βιογ. πληθ αναπ. πληθ. Ελλάδας 187 Larus melanocephalus Υ Larus minutus Υ Larus ridibundus Χ Υ 191 Larus genei Υ Larus audouinii 20/60 ind Κριτ. 4 (C4) Κριτ. 5 (C5) Κριτ. 6 (C6) Υ Larus canus Υ 194 Larus fuscus Υ Gelochelidon nilotica Υ Sterna caspia Υ 203 Sterna sadvicensis Υ Sterna hirundo Υ Sterna albifrons Υ Chlidonias hybridus Υ Chlidonias niger Υ Chlidonias leucopterus Υ 214 Columba oenas Χ Columba palumbus Χ Streptopelia turtur Χ Χ Clamator glandarius Otus scops Χ Bubo bubo Χ Asio flammeus Caprimulgus europaeus Χ Apus apus Χ Ελλάδας ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 28

32 AA Πιν. Ι Επιστημονική ονομασία Καθεστώς παρουσίας στην περιοχή μελέτης Res (p) Br (p) Win Stage παγκος. απειλ. ειδ. (ζευγά ρια) Κριτ. 1 (C1) αναπαραγ. πληθ. Ε.Ε (αναπαραγω γή) Ε.Ε. 25 (διαχείμαση) αναπαρ. πληθ. (αναπαραγωγή) 234 Apus melba Χ Alcedo atthis Merops apiaster Χ Coracias garrulus Χ Jynx torquilla Χ Picus canus Χ Dryocopus martius Dendrocopos syriacus Χ Dendrocopos medius Χ Dendrocopos leucotos Χ Picoides tridactylus Melanocorypha calandra Calandrella brachydactyla άτ. υδροβια ή ζ. Θαλασσοπ. Κριτ. 4 (C4) πελαργ αρπακτ γεραν στρ. Κριτ. 5 (C5) 5 σημ. περ γεωγ περ. > εθ. πλ ή >0,1 βιογ. πληθ Κριτ. 6 (C6) αναπ. πληθ. Ελλάδας Σ Σ Lullula arborea Χ Σ Alauda arvensis Χ Σ Riparia riparia Σ Hirundo rustica Χ Σ Delichon urbica Χ Σ Anthus campestris Χ Σ Motacilla flava Χ Σ Phoenicurus phoenicurus Χ Σ Oenanthe isabellina Σ 1 ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία Ελλάδας 29

33 AA Πιν. Ι Επιστημονική ονομασία 297 Oenanthe hispanica Καθεστώς παρουσίας στην περιοχή μελέτης Res (p) Χ Br (p) Win Stage παγκος. απειλ. ειδ. (ζευγά ρια) Κριτ. 1 (C1) αναπαραγ. πληθ. Ε.Ε (αναπαραγω γή) Ε.Ε. 25 (διαχείμαση) αναπαρ. πληθ. (αναπαραγωγή) άτ. υδροβια ή ζ. Θαλασσοπ. Κριτ. 4 (C4) πελαργ αρπακτ γεραν στρ. Κριτ. 5 (C5) 5 σημ. περ γεωγ περ. > εθ. πλ ή >0,1 βιογ. πληθ Κριτ. 6 (C6) αναπ. πληθ. Ελλάδας Σ Monticola saxatilis Σ Turdus torquatus Σ Acrocephalus melanopogon 130 Σ Hippolais pallida Χ Σ Hippolais olivetorum 30 Σ Sylvia rueppelli 30 Σ Sylvia hortensis Σ Sylvia nisoria 820 Σ Muscicapa striata Χ Χ Σ Ficedula parva Χ Σ Ficedula semitorquata Χ Σ Ficedula albicollis Χ Σ 365 Sitta krueperi 20 1 Σ Oriolus oriolus Χ Σ Lanius collurio Χ Σ Lanius minor Χ 65 Σ Lanius excubitor Σ 377 Lanius senator Χ Σ Lanius nubicus 45 Σ Pyrrhocorax pyrrhocorax 150 Σ Passer hispaniolensis Σ Emberiza cineracea 10/30 ind 1 Σ 1 1 ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία Ελλάδας 30

34 AA Πιν. Ι Επιστημονική ονομασία Καθεστώς παρουσίας στην περιοχή μελέτης Res (p) Br (p) Win Stage παγκος. απειλ. ειδ. (ζευγά ρια) Κριτ. 1 (C1) αναπαραγ. πληθ. Ε.Ε (αναπαραγω γή) Ε.Ε. 25 (διαχείμαση) αναπαρ. πληθ. (αναπαραγωγή) 415 Emberiza hortulana Χ Σ Emberiza caesia 130 Σ Emberiza melanocephala άτ. υδροβια ή ζ. Θαλασσοπ. Κριτ. 4 (C4) πελαργ αρπακτ γεραν στρ. Κριτ. 5 (C5) 5 σημ. περ γεωγ περ. > εθ. πλ ή >0,1 βιογ. πληθ Κριτ. 6 (C6) αναπ. πληθ. Ελλάδας Χ Σ 300 Ελλάδας Υπόμνημα (Explanations): Ειδικότερες επεξηγήσεις σχετικά με τα πληθυσμιακά όρια και τα κριτήρια που αναφέρονται στον πίνακα, υπάρχουν στις Προδιαγραφές Ζωνών Ειδικής Προστασίας της Φάσης Β του έργου (βλ. Δημαλέξης Α., E. Μπουρδάκης και Έλενα Χατζηχαραλάμπους 2004). AA Πιν.Ι: Αύξων αριθμός του Πίνακα Ι. «Κατάλογος των ειδών που απαντούν στην Ελλάδα, καθεστώς παρουσίας τους και κατηγοριοποίηση με βάση την Οδηγία των πτηνών», σύμφωνα με τις Προδιαγραφές Ζωνών Ειδικής Προστασίας της Φάσης Β του έργου (βλ. Δημαλέξης Α., E. Μπουρδάκης και Έλενα Χατζηχαραλάμπους 2004). Επιστημονική ονομασία (Scientific name): Με έντονα στοιχεία (Bold) φαίνονται τα είδη που χρησιμοποιούνται για το χαρακτηρισμό ΖΕΠ ενώ με κανονικά στοιχεία φαίνονται τα είδη (Selection species are indicated in bold Delimitation species are indicated in normal). Καθεστώς παρουσίας στην περιοχή μελέτης: Όπως αναφέρονται στο Τυποποιημένο Δελτίο Δεδομένων (βλέπε European Commission 1995 Standard Data Form) Res: βρίσκεται στον τόπο καθ όλη τη διάρκεια του έτους Br: χρησιμοποιεί τον τόπο για να φωλιάζει και να ανατρέφει τους νεοσσούς Win: το είδος χρησιμοποιεί τον τόπο κατά τη διάρκεια του χειμώνα Stage: τόπος που χρησιμοποιείται στη μετανάστευση ή για την πτερόρροια εκτός των περιοχών αναπαραγωγής 4: Υ: είδος που περιλαμβάνεται στα μεταναστευτικά υδρόβια είδη (migratory water birds) Θ: είδος που περιλαμβάνεται στα αποδημητικά θαλασσοπούλια (migratory sea birds) 5: Π: Πελαργοί (Ciconiidae), Α: Aρπακτικά (Accipitridae), Γ: Γερανοί (Gruidae), Σ: Στρουθιόμορφα (Passeriformes) Κατά τον υπολογισμό του πληθυσμού λαμβάνονται υπόψη όλα τα είδη των μεταναστευτικών στρουθιόμορφων. Τα σκιασμένα κελιά δείχνουν το κριτήριο που πληροί κάθε είδος (Highlighted cells indicate the criteria fulfilled by a single species). ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 31

35 Προστασίας της ορνιθοπανίδας. Σύνταξη σχεδίων δράσης για την προστασία των ειδών προτεραιότητας ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 2. ΧΑΡΤΕΣ ΟΠΤΙΚΟΥ ΔΙΣΚΟΥ (CD-ROM) (Ψηφιακά αρχεία εικόνας τύπου tiff) Χ2. Χάρτης κρίσιμων ενδιαιτημάτων ειδών χαρακτηρισμού και (1: ) Χ3. Χάρτης προτεινόμενης (1: ) ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 32