Από τα πανάρχαια χρόνια μέχρι και σήμερα, τα βότανα έχουν παίξει και παίζουν ζωτικό ρόλο στην παραδοσιακή ιατρική πολλών πολιτισμών.

Transcript

1 Βότανα Ορισμός : Σύμφωνα με τον ορισμό που δίνει το Αγγλικό λεξικό της Οξφόρδης, «βότανα είναι όλα τα χρήσιμα φυτά, των οποίων οι ρίζες, οι μίσχοι, τα άνθη και τα φύλλα χρησιμεύουν ως τροφή ή θεραπεία, χάρη στο άρωμά τους ή με κάποιο άλλο τρόπο...». Η ιστορία των πολιτισμών είναι γεμάτη μύθους και παραδόσεις που αναφέρονται στις θεραπευτικές χρήσεις των φυτών. Όσο ο άνθρωπος προόδευε αποκτούσε σιγά σιγά γνώσεις για την πρόληψη και τη θεραπεία διαφόρων παθήσεων. Στην αρχαία Ελλάδα πρώτος ο Ιπποκράτης, έβαλε τα θεμέλια της επιστήμης της Ιατρικής και της Φαρμακολογίας. Έτσι μέσα από συστηματική παρατήρηση και καταγραφή τα βότανα απέκτησαν ξεχωριστό ενδιαφέρον. Άλλωστε πολλά από τα φυτά αυτά χρησιμοποιούνται ακόμη και σήμερα για την παρασκευή σύγχρονων φαρμάκων. Πολύ συχνά τα βότανα συνδέθηκαν με θεούς και ήρωες, με το τραγούδι, την ιστορία, αλλά και τη λαϊκή παράδοση και τον πολιτισμό. Έτσι πολλές είναι οι αναφορές για αυτά μέσα στους αιώνες. Στις μέρες μας τα βότανα κατέχουν ξεχωριστή θέση τόσο στη μαγειρική όσο και στη ζαχαροπλαστική.

2 Τα αρωματικά φυτά και βότανα είχαν μια ιδιαίτερη θέση σους ανθρώπους όλων των λαών και όλων των εποχών. Πάντα θεωρήθηκαν σαν γενναιοδωρία της μητέρας Φύσης αλλά και έκφραση της ομορφιάς. Μας προσφέρουν τροφή, οξυγόνο, άρωμα, ομορφιά και γενικότερα υγεία. Σε όλη την Ελλάδα υπήρχαν περιοχές που είχε αναπτυχθεί η βοτανοσυλλογή για θεραπευτικούς σκοπούς. Τέτοιοι τόποι ήταν τα βουνά της Πίνδου, η Κρήτη, ο Ταΰγετος, το Άγιο Όρος και άλλα μέρη. Η συλλογή των βοτάνων απαιτούσε μυστικότητα και προσοχή για να διασφαλιστεί η αποτελεσματικότητά τους. Ακόμη κι ο πρωτόγονος άνθρωπος είχε ανακαλύψει ότι πολλά φυτά-βότανα βοηθούσαν τους ανθρώπους να ξεπεράσουν δύσκολες αρρώστιες. Στα αρχαία χρόνια πίστευαν πως ο Προμηθέας ήταν αυτός που δίδαξε τους ανθρώπους πώς να χρησιμοποιούν τα βότανα για θεραπευτικούς σκοπούς. Ο βαθύτερος γνώστης όμως των βοτάνων ήταν ο κένταυρος Χείρων. Βότανα, όπως το Κενταύριον και το Χειρώνιον φέρουν ακόμα το όνομά του. Οι πληροφορίες που έχουμε για τη χρήση των βοτάνων από τα αρχαία χρόνια είναι αρκετές. Έχουν βρεθεί πινακίδες που αναφέρονται σε βότανα στα ανάκτορα της Κνωσού, της Πύλου, των Μυκηνών. Αποτέλεσαν πρώτη ύλη στη βιοτεχνική παραγωγή, στην ιατρική, στην αρωματοποιία, τη βαφική, πιθανότατα και στην κουζίνα. Ακόμα βρίσκουμε βότανα και σε προσφορές σε θεούς ή σε νεκρούς. Μερικά απ' τα βότανα που αναφέρονται είναι το κόλιαντρο, το κύμινο, το σησάμι, το σέλινο, το μάραθο, ο κρόκος, η μέντα, ο δυόσμος, το κρίταμον, ο σχίνος και πολλά άλλα. Αναφορές για τα βότανα βρίσκουμε ακόμη σε αιγυπτιακούς παπύρους και συμπεραίνουμε ότι τα χρησιμοποιούσαν για τις θεραπευτικές τους ιδιότητες εδώ και χρόνια. Επίσης οι Κινέζοι, οι Βαβυλώνιοι και οι Σουμέριοι εκτιμούσαν τη θεραπευτική τους αξία. Πολλοί είναι οι μύθοι που μας λένε πως επιστράτευσαν το οπλοστάσιο της φύσης για να περιποιηθούν τις πληγές των πολεμιστών. Ένας μύθος λέει πως η Αφροδίτη έτρεξε στην Κρήτη και έκοψε δίκταμο για να γιατρέψει το λαβωμένο Αινεία. Οι γνώσεις μας για τα βότανα της κλασσικής εποχής είναι αρκετές για να κατανοήσουμε το ρόλο τους στην ιατρική και τη διατροφή. Άλλωστε οι γιατροί της αρχαιότητας αναφέρουν πολύ συχνά τους τρόπους χρήσης των φυτών. Αν οι άνθρωποι ζούσαν σωστά και τρέφονταν σωστά, τότε δεν θα υπήρχε η ιατρική, επειδή δεν θα υπήρχαν αρρώστιες όπως έλεγε ο Ιπποκράτης. Ο Ιπποκράτης, ο πατέρας της ιατρικής, κατέγραψε περίπου 400 είδη βοτάνων που η χρήση τους ήταν γνωστή κατά τον 5ο αιώνα π.χ. Και αναφέρθηκε στις θεραπευτικές τους ιδιότητες. Πίστευε πως ο γλυκάνισος σταματούσε το φτέρνισμα, το θυμάρι ήταν αποχρεμπτικό, η μέντα σταματούσε τον εμετό, η μαντζουράνα και η θρύμπα περιόριζαν την έκκριση της χολής.

3 Στη Βυζαντινή εποχή σε συγγράμματα συναντάμε πολλά απ' τα σημερινά βότανα όπως τη μολόχα, το κόλιανδρο, το κάρδαμο και άλλα. Γεγονός που φανερώνει την καθημερινή χρήση τους, ήταν η εμφάνιση της Αγίας Αναστασίας, που εικονίζεται συχνά στη βυζαντινή τέχνη με μπουκαλάκια φαρμάκων και βότανα στο χέρι. Ονομάστηκε φαρμακολύτρα, αυτή που σώζει με φάρμακα τους ανθρώπους, αφού έτρεχε στις φυλακές όπου υπήρχαν Χριστιανοί φυλακισμένοι και θεράπευε τις πληγές τους με βότανα και φάρμακα. Στην Ελλάδα θεωρείται Αγία-γιατρός και αγία των βοτάνων. Η μεγάλη ακμή της βοτανολογίας σημειώθηκε το Μεσαίωνα. Σημαντική ήταν η συμβολή του βοτανολόγου-ιατρού Παράκελσου που πρέσβευε τη χρήση του μεγάλου φαρμακείου της φύσης. Η χρησιμοποίηση των αρωματικών και φαρμακευτικών φυτών συνεχίστηκε από τότε για να φθάσουμε στην εποχή μας, που η επιστήμη προσπαθεί να χρησιμοποιήσει κι άλλα φυτά τόσο στην παρασκευή φαρμάκων όσο και στην παρασκευή καλλυντικών και τροφίμων από το φαρμακείο της φύσης.

4 Από τα πανάρχαια χρόνια μέχρι και σήμερα, τα βότανα έχουν παίξει και παίζουν ζωτικό ρόλο στην παραδοσιακή ιατρική πολλών πολιτισμών. Ο άνθρωπος παρατηρώντας τη φύση και κυρίως τους ζωικούς οργανισμούς, ανακάλυψε ότι πολλά φυτά-βότανα έχουν ιδιότητες που τον βοηθούν ώστε να απαλύνει τους πόνους του, να ξεπερνά δύσκολες αρρώστιες ή ακόμη να προλαβαίνει την εξέλιξή τους. Αιγυπτιακοί πάπυροι μαρτυρούν ότι γνωστά μας βότανα και φυτά όπως τα φύλλα ελιάς, το δεντρολίβανο, ο κέδρος, το σκόρδο, χρησιμοποιούνταν για τις θεραπευτικές τους ιδιότητες εδώ και 4000 χρόνια. Για αιώνες η φαρμακευτική χρήση των βοτάνων περιορίστηκε σχεδόν αποκλειστικά στην θεραπεία τραυμάτων και πληγών. Την μεγάλη αλλαγή έφερε ο Ιπποκράτης ( π.χ.) από την Κω, ο οποίος θεωρείται πατέρας της επιστημονικής ιατρικής. Στα έργα του που σώθηκαν παρουσιάζονται 237 είδη φυτών με τις θεραπευτικές τους ιδιότητες. Για τον Ιπποκράτη π.χ. η γλιστρίδα χρησιμοποιείται ως καθαρτικό, ο βασιλικός ως αντιεμετικό, το κυδώνι ως παυσίπονο στους πόνους της μήτρας, το ρόδι για παθήσεις του συκωτιού, η μολόχα για καταπλάσματα. Το έργο του Ιπποκράτη συνέχισε ο Θεόφραστος ( π.χ.) με το έργο του «Περί Φυτών Ιστορίας», όπου δίνει δεκάδες πληροφορίες για τις φαρμακευτικές και αρωματικές ιδιότητες των φυτών. Μερικούς αιώνες μετά ο Διοσκουρίδης στο έργο του «Περί Ιατρικής» αναγνωρίζει και περιγράφει μεταξύ άλλων 500 είδη φυτών. Τουλάχιστον 40 από αυτά χρησιμοποιούνται και σήμερα από τη φαρμακοποιία. Οι ελληνικές καταγραφές φυτών εμπλουτίστηκαν και από τον Κλαύδιο Γαληνό ( μ.χ.), από την Πέργαμο της Μ. Ασίας, ο οποίος κατέγραψε 304 φάρμακα φτιαγμένα από φυτά. Μετά την πτώση της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας η γνώση περί φαρμακευτικών βοτάνων μεταφέρθηκε στην Κωνσταντινούπολη και στον τότε Αραβικό κόσμο και αναμείχθηκε με τις ντόπιες λαϊκές παραδόσεις και την Αιγυπτιακή γνώση που επιζούσε από την αρχαιότητα, ενώ καινούργια υλικά μπαχαρικά και τσάγια ήρθαν να προστεθούν. Η προσφυγή λοιπόν στο φαρμακείο της φύσης υπήρξε κοινό γνώρισμα πολλών πολιτισμών, από τη μια άκρη της γης μέχρι την άλλη. Σήμερα, σε διάφορα επιστημονικά εργαστήρια του κόσμου, εξετάζονται οι ιδιότητες εκατοντάδων φυτών και γίνονται προσπάθειες για την παρασκευή νέων φαρμάκων με βάση τα βότανα. Η ιστορία της χρήσης των βοτάνων στην ιατρική είναι μεγάλη και αφορά πολλούς διαφορετικούς λαούς και πολιτισμούς, όπως τους Κινέζους, τους Άραβες, τους Έλληνες, τους Ινδιάνους Μάγια της Κεντρικής Αμερικής και τους Ίνκας στη Νότια Αμερική.

5 Ένα απλό πιάτο, ένα κοινό φαγητό, μπορεί να γίνει ελκυστικό, να αποκτήσει άρωμα και γεύση, αν χρησιμοποιήσουμε κάποιο βότανο. Αρκεί να γνωρίζουμε η κάθε τροφή με ποιο βότανο συνδυάζεται. Προσθέτουμε βότανα στα φαγητά και στα γλυκά μας αν θέλουμε να δώσουμε άρωμα και γεύση ή να αυξήσουμε τη διατροφική αξία τους. Η ρίγανη χρησιμοποιείται συχνά στα ψητά, στις σαλάτες, σε κάθε είδους κεφτέδες, καθώς και πάνω από την παραδοσιακή ελληνική φέτα. Το δεντρολίβανο στα τηγανητά ψάρια και στα σαλιγκάρια. Η δάφνη στα όσπρια αλλά και στη συντήρηση αποξηραμένων φρούτων (σύκα, σταφύλια). Το κοτόπουλο και η γαλοπούλα ταιριάζουν με το θυμάρι, τη ρίγανη και το δυόσμο. Το χοιρινό παντρεύεται με το φασκόμηλο, το δεντρολίβανο και τη δάφνη. Το αρνί και το κατσίκι θέλουν τη ρίγανη, το δεντρολίβανο και το θυμάρι αλλά και σάλτσα μέντας. Ο βασιλικός και ο δυόσμος λατρεύουν τα ζυμαρικά και τα παρασκευάσματα με βάση το γιαούρτι αλλά και τις ντομάτες και τις μελιτζάνες. Μπορούμε επίσης να δοκιμάσουμε λικέρ και κρασιά με βότανα, δροσιστικά ποτά με μέντα κ.α.

6 Αφέψημα: σιγοβράζουμε το βότανο, 10 λεπτά με μισή ώρα. Η αναλογία συνήθως είναι μια κουταλιά της σούπας βότανο, για 3 φλιτζάνια νερό. Βράζουμε ρίζες, κλαδάκια και φλοιούς. Έγχυμα: Βάζουμε το βότανο μέσα σε δοχείο που κλείνει καλά. Ρίχνουμε ζεστό νερό πριν βράσει, το αφήνουμε για 10 λεπτά και μετά το στραγγίζουμε. Κατάπλασμα: Διπλώνουμε σε πανί νωπά βότανα. Βυθίζουμε για λίγο το πανί σε βραστό νερό. Το στραγγίζουμε και το βάζουμε στο σημείο που πονάμε Για το τσουκνίδισμα συμβούλευαν: «Έμπα, έμπα μολοχίτσα να βγει η τσουκνιδίτσα». Για το κρύωμα συνιστούσαν ζεστά αφεψήματα, χαμόμηλο, τσάι, τίλιο, φασκόμηλο. Για τον κοιλόπονο, έβραζαν πολλά μυριστικά μαζί με νερό: κανέλλα, μοσχοκάρφια, μέντα, μολόχα, έριχναν και κονιάκ, και το έπιναν ζεστό. Για τα κοψίματα ιδανικό φάρμακο θεωρούσαν τον δυόσμο. Για τα ελαφρά κρυολογήματα πρώτο φάρμακο είχαν το σινάπι. Για τον πονόματο έδιναν το απόσταγμα σαμπούκου δηλ. αγριοφρουσκλιάς και μαγιάτικου τριαντάφυλλου.

7 Συνταγές για αρωματικά λάδια και ξύδια Με δενδρολίβανο και πράσινο πιπέρι 1. Πλένετε 3 κλαδάκια δεντρολίβανο και τα σκουπίζετε καλά με μια πετσέτα. (Αντί για δεντρολίβανο μπορείτε να χρησιμοποιήσετε 3 κλαδάκια θυμάρι) 2. Βάζετε προσεκτικά το δεντρολίβανο μαζί με 7 κόκκους πιπεριού σε ένα καθαρό γυάλινο μπουκάλι. 3. Με τη βοήθεια ενός χωνιού γεμίζετε το μπουκάλι με λάδι. 4. Κλείνετε το μπουκάλι καλά και το φυλάτε σε δροσερό και σκοτεινό μέρος για 3 εβδομάδες ανακινώντας το κατά διαστήματα. Με δάφνη, γαρίφαλο και κανέλα 1. Πλένετε 4 φύλλα δάφνης και τα σκουπίζετε καλά με μια πετσέτα. 2. Βάζετε σε ένα καθαρό γυάλινο μπουκάλι τη δάφνη,μια κουταλιά γαρίφαλα,2 ξυλάκια κανέλας και γεμίζετε το μπουκάλι με ελαιόλαδο. 3. Κλείνετε καλά το μπουκάλι και το φυλάτε σε δροσερό και σκοτεινό μέρος για 20 μέρες. 4. Μόλις το ανοίξετε το μεταγγίζετε σε άλλο μπουκάλι και αφαιρείτε τη δάφνη,το γαρίφαλο και τη κανέλα 5. Είναι ιδανικό για να μαρινάρετε κρέας ή να το προσθέσετε σε βραστό κρέας. Με βασιλικό και σκόρδο 1. Πλένετε 1/2 φλιτζάνι φρέσκα φύλλα βασιλικού και τα σκουπίζετε καλά με μία πετσέτα. 2. Τον βάζετε σε ένα μπουκάλι με 2 σκελίδες σκόρδο και το γεμίζετε με ελαιόλαδο. 3. Κλείνετε καλά το μπουκάλι και το φυλάτε σε δροσερό και σκοτεινό μέρος για 2 εβδομάδες ανακινώντας το ανά διαστήματα. 4. Ανοίγετε το μπουκάλι σουρώνετε το ελαιόλαδο,το βάζετε σε άλλο μπουκάλι και είναι έτοιμο. 5. Είναι ιδανικό για μακαρόνια, σαλάτα, ρύζι, παξιμάδια και για ωμές και βραστές σαλάτες.

8 Με σκόρδο και αρωματικά φυτά 1. 1/2 λίτρο ξύδι από κόκκινο κρασί 2. 6 σκελίδες σκόρδο 3. 1 κουταλιά σούπας σπόροι άσπρου πιπεριού 4. 2 κλωνάρια θυμάρι ή δάφνη ή δενδρολίβανο ή ρίγανη Βάζουμε στο μπουκάλι όλα τα υλικά και στο τέλος προσθέτουμε το ξύδι. Με δυόσμο και κανέλα 1/2 λίτρο ξύδι από κόκκινο κρασί 2 κλωνάρια δυόσμο 2 ξυλαράκια κανέλας 1 κουτάλι σούπας σπόροι κόκκινου πιπεριού Βάζουμε στο μπουκάλι όλα τα υλικά και στο τέλος προσθέτουμε το ξύδι.

9 Λασμαρί (Δεντρολίβανο), Rosmarin (Rosmarinus officinalis) Το δεντρολίβανο ή αρισμαρί ή ροσμαρί αποκαλείται «πρίγκιπας των αρωματικών φυτών». Είναι πυκνόφυλλος, αειθαλής, αρωματικός θάμνος, που κατάγεται από τις περιοχές της Μεσογείου, αλλά σήμερα καλλιεργείται και σε όλη σχεδόν την Ευρώπη και στις εύκρατες περιοχές της Αμερικής. Είναι θάμνος που μπορεί να καλλιεργηθεί και σε μικρές γλάστρες. Αντέχει τις υψηλές θερμοκρασίες του καλοκαιριού, αλλά και τις χαμηλές του χειμώνα. Εξαιρετικά ανθεκτικό στην ατμοσφαιρική ρύπανση. Χρειάζεται ήλιο και αραιό πότισμα. Πολλαπλασιάζεται με μοσχεύματα, παραφυάδες και με σπόρο. Ανθίζει κυρίως άνοιξη-καλοκαίρι. Η καταλληλότερη εποχή συγκομιδής είναι όταν τα φυτά βρίσκονται στο στάδιο έναρξης της άνθησης.. Οι Αρχαίοι Έλληνες το χρησιμοποιούσαν σε διάφορες θρησκευτικές τελετές και γιορτές, σε στολισμούς ναών και ως καύσιμο για θυμίαμα. Στην αρχαιότητα το δεντρολίβανο θεωρούνταν ελιξίριο της νεότητας, σύμβολο ομορφιάς και λέγεται μάλιστα ότι ο θάμνος ήταν το δώρο της θεάς Αφροδίτης στους ανθρώπους. Οι μαθητές φορούσαν στεφάνια από δεντρολίβανο στο κεφάλι γιατί έχει διεγερτικές ικανότητες και αυξάνει την κυκλοφορία του αίματος. Οι Ρωμαίοι κρατούσαν πάντα ένα κλαράκι Δεντρολίβανου κατά την διάρκεια τελετών και θρησκευτικών εορτών, μιας και θεωρείτο πως εξασφαλίζει ευτυχισμένη ζωή και ειρήνη μετά θάνατο. Το δεντρολίβανο είναι εξαίρετο διεγερτικό και τονωτικό. Πολύτιμο σε σωματική και πνευματική υπερκόπωση. Είναι καλό αποχρεμπτικό και χρησιμοποιείται σε χρόνιες βρογχίτιδες, γρίπη, κοκίτη και άσθμα.

10 Δυόσμος, Green Spearmint (Mentha viridis, Mentha spicata) Ο δυόσμος (Mentha spicata) είναι μια πολυετής πόα ύψους συνήθως μέχρι 70 εκ., η οποία διαθέτει εξαίσια ευωδιά με αναζωογονητική επίδραση. Η ακριβής καταγωγή του δυόσμου δεν είναι εύκολο να προσδιοριστεί, αυτοφύεται πάντως στο μεγαλύτερο μέρος της Ευρώπης και στις περισσότερες από τις μεσογειακές χώρες. Ο δυόσμος μοιάζει αρκετά με την πολύ συγγενική του μέντα, από την οποία πάντως εύκολα μπορεί κανείς να την ξεχωρίσει αρκεί να θυμάται ότι τα φύλλα του είναι πιο ανοιχτόχρωμα και έχουν πιο ρυτιδωμένη επιφάνεια, ενώ ο βλαστός του είναι πράσινος, σε αντίθεση με της μέντας που έχει καφεκόκκινη χροιά. Παραπλήσιες είναι και οι ιδιότητές τους, ο δυόσμος όμως έχει σαφώς ηπιότερη δράση από την μέντα. Η χρήση του ενδείκνυται ακόμα και στα παιδιά. Είναι μάλλον σπάνιο να βρεθεί άνθρωπος που βλάπτεται από τον δυόσμο καθώς χαρακτηρίζεται από απόλυτη απουσία τοξικότητας. Το έγχυμά του μπορεί λοιπόν να πίνεται άφοβα μετά από κάθε βαρύ ή πλούσιο σε πρωτεΐνη γεύμα επειδή διεγείρει την έκκριση των πεπτικών ενζύμων και αποτρέπει την εμφάνιση του ενοχλητικού φουσκώματος. Καταπραΰνει επίσης την δυσπεψία και ανακουφίζει τους κοιλιακούς πόνους, δρα ακόμα ως διουρητικό και εφιδρωτικό μέσο. Το αιθέριο έλαιό του, λόγω κυρίως της αντισηπτικής, αντιβακτηριδιακής, επουλωτικής και αντικνησμώδους δράσης του, βρίσκει πολλές εφαρμογές στην φαρμακοποιία και την κοσμετολογία, ενώ οι αρωματοθεραπευτές το χρησιμοποιούν κυρίως για να προσφέρουν γαλήνη στο ταραγμένο νευρικό σύστημα του σύγχρονου ανθρώπου. Ο δυόσμος είναι φυτό που αναπτύσσεται γρήγορα και προσαρμόζεται εύκολα σε διαφορετικά κλίματα και εδάφη, χρειάζεται όμως απαραιτήτως ηλιοφάνεια, συχνά ποτίσματα τις ζεστές μέρες και τακτικές λιπάνσεις με άζωτο. Πολλαπλασιάζεται σχετικά νωρίς την άνοιξη με μοσχεύματα και σπόρο. Μπορούμε να συγκομίσουμε το δυόσμο μέχρι και τρεις φορές το χρόνο, με την πρώτη να γίνεται λίγο πριν την άνθιση (Ιούνιο-Ιούλιο) και την τελευταία στις αρχές του φθινοπώρου. Τον κόβουμε λίγο ψηλότερα από τη μέση του και αφού τον δέσουμε σε μάτσα, τα κρεμάμε και τα αποξηραίνουμε σε χώρο σκιερό που αερίζεται καλά για περίπου μια βδομάδα.

11

12 Θυμάρι, Thyme (Thymus capitatus, Thymus integer, Thymus vulgaris) Το θυμάρι ή Θύμιος, είναι χαμηλός πολυετής θάμνος, συνήθως δεν υπερβαίνει σε ύψος τα 25 εκ., με όρθιους βλαστούς, εξαιρετικά ανθεκτικός. Χρειάζεται ήλιο και πολύ αραιό πότισμα. Συναντάται στη νότια Μεσόγειο, σε περιοχές της Ασίας και καλλιεργείται στη Βόρεια Αμερική. Έχει πολύ δυνατό άρωμα, χρησιμοποιείται ως μπαχαρικό σε διάφορα φαγητά και είναι απ τα βασικά συστατικά του λικέρ βενεδεκτίνη. Το αγαπούν οι μέλισσες και το θυμαρίσιο μέλι είναι εξαιρετικής ποιότητας. Χρησιμοποιείται στην αρωματοποιία και την οδοντιατρική. Σύμφωνα με την ελληνική μυθολογία, το θυμάρι δημιουργήθηκε από τα δάκρυα της ωραίας Ελένης και την παρέμβαση των Ολύμπιων Θεών. Το θυμάρι είναι επίσης αφιερωμένο στην θεά του έρωτα, την Αφροδίτη εξαιτίας της αντίληψης ότι ενίσχυε το πάθος. Σύμφωνα με ένα θρύλο, ο τύραννος των Συρακουσών, ο Διόνυσος ο Πρεσβύτερος, ο οποίος ήταν γνωστός για τα εορταστικά του συμπόσια, συνήθιζε να αρωματίζει με φρεσκοκομμένο θυμάρι τους διαδρόμους και οι καλεσμένοι του κυριεύονταν από ερωτικό πάθος.

13 Λεβάντα, Lavender (Lavandula angustifolia, Lavandula stoechas, Lavandula hybrida) Λεβάντα. Το είδος Lavandula angustifolia παρουσιάζει μεγάλο καλλιεργητικό ενδιαφέρον λόγω της εξαιρετικής ποιότητας του αιθέριου ελαίου του. Ανάλογα με το υψόμετρο ανθίζει από τέλος Ιουνίου έως και μέσα Αυγούστου. Η πιο ενδεδειγμένη μέθοδος για να πολλαπλασιαστεί η λεβάντα είναι με μοσχεύματα και παραφυάδες. Τα μοσχεύματα, αφού ριζοβολήσουν, φυτεύονται την άνοιξη ή και το φθινόπωρο. Για την απόκτηση παραφυάδων επιλέγονται υγιή φυτά και παραχώνονται όλα τα πλευρικά κλαδιά το φθινόπωρο. Μέχρι το επόμενο φθινόπωρο όλα τα παραχωμένα κλαδιά θα έχουν ριζοβολήσει οπότε αφαιρούνται και φυτεύονται όπως και τα έριζα μοσχεύματα. Μύθοι λένε ότι η λεβάντα δεν είχε άρωμα μέχρι την στιγμή που η Παναγία άπλωσε τα φασκιά του βρέφους Ιησού Χριστού πάνω σ ένα θάμνο λεβάντας. Από θαύμα, όταν τα μετακίνησε από τον θάμνο η λεβάντα πήρε ένα μεθυστικό άρωμα! Από τότε η Παρθένος Μαρία έπλενε τα φασκιά του Ιησού Χριστού με νερό αρωματισμένο με λεβάντα. Επίσης λέγεται πως η βασίλισσα Κλεοπάτρα χρησιμοποιούσε αυτό το μαγευτικό άρωμα για να ξελογιάσει τον Ιούλιο Καίσαρα και τον Αντώνιο. Σήμερα η λεβάντα χρησιμοποιείται για να ανακουφίζει από ημικρανίες, πονοκεφάλους, ιλίγγους και να διώχνει την αϋπνία. Ένα φλιτζάνι τσάι πριν τον βραδινό ύπνο ρυθμίζει το κυκλοφορικό και λιγοστεύει την ταχυπαλμία. Με το έντονο άρωμά της θα έχει ιδιαίτερη θέση στον αρωματικό κήπο ενώ θα διώχνει και τα έντομα. Τα λουλούδια της -αποξηραμένα- σε σακουλάκια, θα αρωματίζουν τα ράφια και τις ντουλάπες και θα διώχνουν τον σκώρο.

14

15 Μελισσόχορτο ή Μελισσοβότανο (Melissa officinalis - Μέλισσα η φαρμακευτική) Είναι ένα ολοετές φυτό που καλλιεργήθηκε αρχικά στη νότια Ευρώπη. Σήμερα, είναι γνωστό σε όλα σχεδόν τα μέρη του κόσμου. Τα λουλούδια του -μικρά, λευκά- είναι γεμάτα από νέκταρ που λατρεύουν οι μέλισσες. Όταν είναι σε πλήρη άνθιση, είναι τόσο ελκυστικό, ώστε ο Αυτοκράτορας της Ρωμαϊκής εκκλησίας Καρλομάγνος, διέταξε να φυτεύεται στους κήπους κάθε μοναστηριού. Το μελισσόχορτο χρησιμοποιήθηκε από πολλούς πολιτισμούς για διάφορους λόγους. Βοηθάει την αϋπνία και τον νευρικό πόνο, ενισχύει τη μνήμη και προλαβαίνει τη φαλάκρα. Οι Άγγλοι, το ονόμασαν «ελιξίριο της ζωής» και το χρησιμοποίησαν ως σημαντικό συστατικό στην οινοποιία.

16 Μέντα, Peppermint (Mentha piperita) Είναι ποώδες, αρωματικό φυτό με φαρμακευτικές ιδιότητες και ευωδιαστά άνθη. Χρησιμοποιείται στην μαγειρική ως καρύκευμα, στην οινοποιία και στην σαπωνοποιία. Οι Άραβες, αγαπούν πολύ τη λεπτή μυρωδιά της. Η ωραία Σεχραζάτ, που διηγούνταν κάθε μέρα στο σουλτάνο τις ιστορίες του Σεβάχ του θαλασσινού και του Αλαντίν στις Χίλιες και μία Νύχτες, έπινε κάθε πρωί, πριν ξημερώσει μερικά φλιτζάνια μυρωδάτο τσάι μέντας. Υπάρχει ένας μύθος για τη μέντα στην Ελληνική μυθολογία. Κάποτε η Μίνθη ήταν μία όμορφη νύμφη που ζούσε σε ένα βουνό της Ηλείας. Ο Θεός του κάτω κόσμου, ο Πλούτωνας την ερωτεύθηκε σφοδρά. Η Περσεφόνη, η γυναίκα του, ζήλεψε τόσο πολύ, που παρακάλεσε τη μητέρα της Δήμητρα να δράσει. Η Δήμητρα τη μεταμόρφωσε σε φυτό για να βρίσκεται πάντα στο έδαφος. Τότε ο Πλούτωνας που δεν μπορούσε να της δώσει πίσω την αληθινή της μορφή, της έδωσε την ιδιότητα να μπορεί να γλυκαίνει τον αέρα κάθε φορά που την πατούν οι άνθρωποι με τα πόδια τους και συνθλίβονται τα φύλλα της και οι μίσχοι της. Έτσι το φυτό ονομάστηκε μέντα από το όνομα της νύμφης Μίνθης.

17

18 Ρίγανη, Origano (Origanum dubium, Origanum heracleoticum, Origanum vulgaris) Η Ρίγανη είναι αρωματικό, ποώδες φυτό της Μεσογείου και της Κεντρικής Ασίας. Εκτός από το χαρακτηριστικό της άρωμα, έχει και πολλές φαρμακευτικές ιδιότητες. Είναι αντιδιαρροϊκή, αντιφλεγμονώδης, βοηθάει την υπέρταση και την αρτηριοσκλήρυνση. Έχει 12 φορές περισσότερη αντιοξειδωτική δράση από το πορτοκάλι, 30 από την πατάτα και 42 από το μήλο. Η ρίγανη είναι πολυετής θάμνος, ανθεκτικός στο κρύο, προτιμά ηλιόλουστες θέσεις. Οι ανάγκες σε νερό είναι περιορισμένες, θέλει αραιό πότισμα, μια-δυο φορές την εβδομάδα. Καλό κλάδεμα στο τέλος του χειμώνα θα δώσει νέους βλαστούς. Τη χρησιμοποιούμε αποξηραμένη αλλά και φρέσκια. Η συλλογή γίνεται αργά την άνοιξη έως το καλοκαίρι, κυρίως όταν το φυτό είναι σε πλήρη άνθηση, πριν ανοίξουν τα λουλούδια. Τα φυτά του γένους Ορίγανο κατάγονται κυρίως από την περιοχή τnς Μεσογείου. Το όνομα Ορίγανος προέρχεται από τις λέξεις όρος (βουνό) και γάνος (λαμπρότητα, κάλλος, ευφροσύνη), δηλαδή αυτό που λάμπει στα βουνά. Στην Ελλάδα πλέκεται στο στεφάνι που φοράει το ζευγάρι των νυμφευόμενων. Σύμφωνα με την ελληνική μυθολογία, ο βασιλιάς τnς Κύπρου είχε έναν υπηρέτη, τον Αμάρακο, ο οποίος έριξε ένα βάζο με άρωμα. Για τιμωρία, οι θεοί τον μεταμόρφωσαν σε ρίγανη. Η Αφροδίτη ήταν η πρώτη που φύτεψε το βότανο στον κήπο της. Ο Αριστοτέλης ανέφερε ότι οι χελώνες, όταν καταπίνουν ένα φίδι, τρώνε αμέσως ρίγανη για να μην πεθάνουν. Λόγω αυτού πίστευαν ότι ήταν αντίδοτο στο δηλητήριο. Οι Έλληνες και οι Ρωμαίοι αρωμάτιζαν μ αυτό το φυτό το μπάνιο τους, τo χρησιμοποιούσαν στο λάδι του μασάζ και το θεωρούσαν απολυμαντικό.

19 Ο λαός μας εμπνεύστηκε από την ομορφιά των βοτάνων και τα τραγούδησε στα δημοτικά μας τραγούδια. Εκεί θα βρούμε τραγούδια που αναφέρονται στα βότανα. Καημένε δεντρολίβανε Καημένε δεντρολίβανε κανείς νερό δε σου βαλε. κι ήρθα και σ εύρηκα ξερό, κανείς δε νερό δε σου βαλε νερό. Και σ άφησαν να μαραθείς, απάνω π άρχισες ν ανθείς. Σε φίλο σ άφησα πιστό, μα σ άφησε απότιστο. Κι οι κοπελιές στη γειτονιά σου φέρθηκαν με απονιά. Βασιλικός θα γίνω Μωρέ βασιλικός θα γίνω στο παραθύρι σου, στο παραθύρι σου. Κι ανύπαντρος θα μείνω για το χατίρι σου, για το χατίρι σου. Έβγα στο παραθύρι να δεις τι γίνεται, να δεις τι γίνεται. Το αίμα της καρδιάς μου για σένα χύνεται, για σένα χύνεται. Έβγα στο παραθύρι κρυφά απ τη μάνα σου, κρυφά απ τη μάνα σου. Και κάνε πως ποτίζεις τη μαντζουράνα σου, τη μαντζουράνα σου. Τούτο εδώ το καλοκαίρι θέλω να σε κάνω ταίρι. Το φεγγάρι κάνει βόλτα στης αγάπης μου την πόρτα, το φεγγάρι κάνει κύκλο στης αγάπης μου τον κήπο.

20 Σε πότισα ροδόσταμο Στον άλλο κόσμο που θα πας κοίτα μη γίνεις σύννεφο κοίτα μη γίνεις σύννεφο κι άστρο πικρό της χαραυγής και σε γνωρίσει η μάνα σου που καρτερεί στην πόρτα Σε πότισα ροδόσταμο με πότισες φαρμάκι της παγωνιάς αητόπουλο της ερημιάς γεράκι Πάρε μια βέργα λυγαριά μια ρίζα δεντρολίβανο μια ρίζα δεντρολίβανο και γίνε φεγγαροδροσιά να πέσεις τα μεσάνυχτα στη διψασμένη αυλή σου Σε πότισα ροδόσταμο με πότισες φαρμάκι της παγωνιάς αητόπουλο της ερημιάς γεράκι. Με μέντα και λεβάντα Σ ένα συρτάρι της καρδιάς με μέντα και λεβάντα θα τα φυλάξω καθαρά τα ρούχα σου για πάντα Θα τα φυλάξω καθαρά τα ρούχα σου για πάντα σ ένα συρτάρι της καρδιάς με μέντα και λεβάντα Γιαρέμ Γιαρέμ Με βασιλικό γιαρέμ γιαρέμ και δυόσμο στόλισε ο Θεός γιαρέμ γιαρέμ τον κόσμο μα `ρθε συννεφιά γιαρέμ γιαρέμ και μπόρα κι έπεσε κακό γιαρέμ γιαρέμ στη χώρα. Τώρα το παιδί γιαρέμ γιαρέμ μονάχο μοιάζει με πουλί γιαρέμ γιαρέμ σε βράχο, τέτοιο ξαφνικό Χριστέ Χριστέ Χριστέ μου να μην ξαναδώ ποτέ ποτέ ποτέ μου. Με της ομορφιάς γιαρέμ γιαρέμ τον ήλιο σου `χτισα κι εγώ γιαρέμ γιαρέμ βασίλειο μα `ρθανε καιροί γιαρέμ γιαρέμ και χρόνοι κι έγινε καπνός γιαρέμ γιαρέμ και σκόνη. Κι έμεινε η καρδιά γιαρέμ γιαρέμ μονάχη σαν της ερημιάς γιαρέμ γιαρέμ το στάχυ, τέτοια συμφορά Χριστέ Χριστέ Χριστέ μου να μην ξαναδώ ποτέ ποτέ ποτέ μου. Με του φεγγαριού γιαρέμ γιαρέμ τ αγιάζι τ όνειρο χαρές γιαρέμ γιαρέμ μοιράζει μα στην ξαστεριά γιαρέμ γιαρέμ της μέρας γίνεται φτερό γιαρέμ γιαρέμ κι αγέρας. Τώρα στου ματιού γιαρέμ γιαρέμ την άκρη θάλασσα κυλάει γιαρέμ γιαρέμ το δάκρυ, τι να πω κι εγώ Χριστέ Χριστέ Χριστέ μου που `μαι ένα μικρό πουλί πουλί τ ανέμου.

21 «Σαρανταβότανο» Σαν την υγειά σου έχασες και θες να την κερδίσεις μόνο με βότανα της γης θα την ξαναποχτήσεις. Φύλλα κιτροπορτοκαλιάς κι άρωμα από λεμόνι ανεραντζά, μανταρινιά, ξαρρωστικό κυδώνι. Μάζωξε απ τσι ποταμούς τσ ακονιζάς τ αχνάρια βάτο και τσάι του βουνού και τσ αμπιστιάς κλωνάρια. Μάζωξε έρωντα πολύ απ τα βουνά της Κρήτης και σφάκα την πικραδερή, δάφνες μυρτιές να βρίσκεις θύμο, κισσό κι αγκαραθιά και αγκαθοστοιβίδα τη μυρουδιά βασιλικού φασκομηλιά και θρίμπα, μέντα και δεντρολίβανο όπου μοσκομυρίζει το λένε και αρισμαρί, που την υγειά χαρίζει. Πάρε τα γιασεμόφυλλα τη ροδαρά με τ άνθη γαρεφαλόβιολες πολλές και γαρυφάλλου άνθη απήγανο και βάρσαμο της γης το χαμομήλι τη μυριστή αμπερόρριζα που δένουν στο μαντίλι. Πάρε το κοκκινόχορτο, βάλε και κουτσουνάδα που φτιάχνουν κοκκινόλαδο, στου ήλιου την πυράδα. Φύλλα συκιάς κι αμυγδαλιάς και φύλλα μαντζουράνας φλισκούνι που μοσκοβολά σαν κόρφος κάθε μάνας Το μαϊντανό, το σέλινο και την αντωναΐδα τ αγούδουρα τ αγλακιτού τον κλάδο και τα φύλλα Όλα ετούτα βράσε τα, γέμισε μια σκάφη και διώξε απ το κορμάκι σου τσι πόνους και τα πάθη». Κρητική Μαντινάδα Πράσινος είναι αρισμαρής και κίτρινος ο ανθός του κι απ αγαπά και δε θωρεί βαρύς είν ο καημός του. Βασιλικό κι αρισμαρί θα βάλω στην ποδιά σου, γιατί εγώ τα αγαπώ τα μάτια τα δικά σου. Αρέσει μου να τα φιλώ τα πράσινά σου μάτια, γιατί ναι σαν του δίκταμου τα πράσινα κλωνάρια. Αρισμαρί και ρίγανη, φασκομηλιά, φλισκούνι, θύμος, μυρθιά και καντιφές τρυπούνε μου τ αρθούνι. Αρισμαρί, βασιλικό θα βάλω στο αυτί μου, να μη μου τηνε κλέψουνε την αγαπητική μου. Βασιλικό και ροζμαρί κι ανθό του γλυκανίσου, ο έρωτας τα μάζεψε κι έκαμε το κορμί σου. Τη μαντζουράνα βράσε την, παντού όπου φυτρώνει και όπως λένε οι παλιοί, τους καρδιακούς γλιτώνει. Ο δυόσμος είναι κρητικός στα καλιτσούνια μπαίνει μοσχομυρίζει η γειτονιά και τις καρδιές μαραίνει. Θυμάρι ολομύριστο που μέλισσες ταΐζεις ολόγυρα τον τόπο σου τονε μοσχομυρίζεις.

22 Βασιλικός κι αν μαραθεί, τη μυρουδιά την έχει, κι η αγάπη μου κι αν παντρευτεί, την έγνοια μου την έχει. Βασιλικός κι αν ξεραθεί, πάντα μοσχοβολάει. Βασιλικός μυρίζει εδώ, μα περιβόλι δε θωρώ. Βασιλικός στη γειτονιά κι αγκάθι μες στο σπίτι. Βασιλικός στην πόρτα μας κι εμείς τον πεθυμούμε. Για χάρη του βασιλικού ποτίζεται κι η γλάστρα. Σε πήρα για βασιλικό κι εσύ βγήκες τσουκνίδα! Κάλια ρίγανη και αγάπη παρά ζάχαρη και γκρίνια. Οποίος δεν θέλει να πεθάνει, να τρώει φασκόμηλο το Μάη.

23 Linda C. Miller Η Linda C. Miller κατάγεται από τη Βιργινία των Ηνωμένων πολιτειών και είναι καλλιτέχνης που ασχολείται με την μορφή βοτανικής τέχνης. Διδάσκει τέχνη στη βόρεια Καρολίνα και στη Βιργινία. Ταυτόχρονα είναι από τους εδρεύοντες καλλιτέχνες στο Elizabethan Gardens στη βόρεια Καρολίνα. Ανά καιρούς διοργανώνει εκθέσεις σε διάφορες γκαλερί στις Ηνωμένες πολιτείες.

24 Johanna Bohoy Η Johanna Bohoy είναι επαγγελματίας καλλιτέχνης και πολλά από τα έργα της αναφέρονται σε φυσικά τοπία κυρίως. Έργα της έχουν εκτεθεί στο Δημαρχείο της Βοστόνης, στο ινστιτούτο τέχνης Κλαρκ, σε διάφορες άλλες γκαλερί και δημόσιους χώρους. Επίσης αρκετά έργα της βρίσκονται σε ιδιωτικές συλλογές τόσο στις Ηνωμένες Πολιτείες όσο και σε άλλες χώρες. Έχει δώσει διαλέξεις στο Σμιθσόνιαν καθώς και σε άλλους οργανισμούς και ήταν κριτής σε αρκετούς διαγωνισμούς τέχνης. Τα έργα της εκτίθενται μόνιμα στη συλλογή του Μουσείου Cooper Hewitt στη Νέα Υόρκη καθώς και στο Amyti art Foundation. Η Johanna ζει μαζί με τον σύζυγό της σε ένα αγροτόσπιτο σε μια πόλη δίπλα στον ωκεανό. Μερικά από τα βραβεία που έχει κερδίσει είναι: Boston Art Director s Club, Hatch Awards, New York One Show και πολλά άλλα.

25 Melanie Pruitt Η Melanie Pruitt ζωγραφίζει με νερομπογιές από το Πολλά από τα έργα της έχουν πωληθεί διαδικτυακά αλλά και σε γκαλερί. Έχει κερδίσει δύο σημαντικά βραβεία το 2009 και το Έχει σπουδάσει τεχνική νερομπογιάς και οι δημιουργίες της περιλαμβάνουν μοναδικά ιμπρεσιονιστικά τοπία. Τα έργα της έχουν αγοραστεί από αρκετούς συλλέκτες ανά το παγκόσμιο ενώ η εταιρία σαπουνιών cedar house χρησιμοποίησε ένα μοναδικό της έργο για την ετικέτα των σαπουνιών.