ABOUT MYKONOS/ΜΥΚΟΝΟΣ

Transcript

1 Geography Mykonos is located in the middle of the Aegean sea between Tinos and Naxos and constitutes a single administrative area with Delos, Rhenia and the surrounding islets. It is 94 nautical miles away from Piraeus and its surface area is 85 sq. kilometres. It is an island without steep mountains and rocks. Its single morphology with the low hills, where the settlements of Mykonos spread on top of them, is its main characteristic. Γεωγραφία Στη μέση του Αιγαίου, μεταξύ Τήνου και Νάξου, βρίσκεται η Μύκονος που αποτελεί ενιαία διοικητική ενότητα με τη ήλο, τη Ρήνεια και τις γύρω βραχονησίδες. Απέχει από τον Πειραιά 94 ναυτικά μίλια και έχει έκταση 85 τ.χλμ. Νησί χωρίς απόκρημνα βουνά και βράχια, η Μύκονος έχει μια ενιαία μορφολογία με κύριο χαρακτηριστικό τους χαμηλούς της λόφους, πάνω στους οποίους ξεδιπλώνονται οι μυκονιάτικοι οικισμοί. 14

2 Mykonos from antiquity up to now By Alexandra Angeletaki* The history of Mykonos seems insignificant compared to the wealth of findings in the neighbouring island of Delos and in the other islands of the Cyclades. The construction activity during the last years though, that has been expanded in mountain peaks and untrodden small streets, sheds light to more evidence regarding the history of the island which are not mentioned by the ancient authors. The granite mass of the island, which seems as if it was thrown in the fields of Mykonos countryside, was identified in the antiquity with the battle of the giants between the Olympian Gods and the children of Gaia who were fighting for the power of the world and constitutes the uniqueness of the Mykonos landscape. The giants lie defeated underneath the rocks that were thrown by Athena and Hercules. Another myth relates the name of Mykonos with the one of Aiantas Lokros who was punished by Poseidon for showing disrespect to the Gods in Troy. In his homeward journey, Aiantas drowned. The wreckages of his ship and the hero s body were washed ashore in the north side of the island. Alexandra Angeletaki ΙΣΤΟΡΙΑ Η Μύκονος από την αρχαιότητα ως σήμερα Από την Αλεξάνδρα Αγγελετάκη* HISTORY Η ιστορία της Μυκόνου φαίνεται ασήμαντη όταν συγκριθεί με την πλούσια σε ευρήματα γειτονική ήλο και τα αλλά νησιά των Κυκλάδων. Η οικοδομική δραστηριότητα όμως των τελευταίων χρόνων που έχει εξαπλωθεί σε βουνοκορφές και απάτητες ρύμες αποκαλύπτει όλο και περισσότερα στοιχεία για την ιστορία του νησιού που δεν είναι γνωστά από τους αρχαίους συγγραφείς. Η ιδιαιτερότητα του μυκονιάτικου τοπίου με τους γρανιτένιους όγκους που μοιάζουν ριγμένοι στα χωράφια της υπαίθρου του νησιού συνδέθηκαν στην αρχαιότητα με τη γιγαντομαχία μεταξύ των θεών του Ολύμπου και των παιδιών της Γαίας που πάλευαν για την εξουσία του κόσμου. Κάτω από τους βράχους που πέταξε η Αθηνά και ο Ηρακλής κείτονται οι γίγαντες ηττημένοι. Ένας άλλος μύθος συνδέει το όνομα της Μυκόνου με το όνομα του Αίαντα του Λοκρού ο οποίος τιμωρήθηκε από τον Ποσειδώνα για την ασέβειά του προς τους θεούς στην Τροία. Στο ταξίδι της επιστροφής του προς την πατρίδα ο Αίαντας πνίγηκε και τα συντρίμμια του καραβιού του, όπως και το σώμα του ήρωα ξεβράστηκαν στη βόρεια πλευρά του νησιού. Οι αρχαίες πήγες αναφέρονται σπάνια στο νησί της Μυκόνου, αντίθετα με τον σημερινό τύπο. Την κλασική εποχή ο όρος «Μυκόνιος Γείτων» ήταν μάλλον Mykonos is scarcely mentioned in the ancient sources in contrast to the coverage of today s media. In the classical age, the term Mykonios Geiton was probably an insult as it was referring to the poor and annoying neighbour that comes uninvited to the symposiums. The poorness of the land forced Mykonos people to search their luck in the sea. However, many kept themselves occupied in the island of Delos, which was one of the most important sacred places of Ionians. During the past few years after the rescue excavations performed by the 21st Inspectorate of Antiquities of the Cyclades, we have obtained a clearer picture as far as the past of the island is concerned. It seems that people settled down in Mykonos in the prehistoric times during the Middle and the Late Neolithic Period, as the surface findings in the region of Kalafatis and Panormos indicate. The excavations which began by the professor and the then Curator of the 21st Inspectorate of Antiquities, A. Sampson, in the eighties in Ftelia - located in the northern region of the island near the village of Ano Mera - verified the existence of a Neolithic settlement that had been discovered by the archaeologist and later Curator of the Acropolis, Kostantinos Tsakos, back in the seventies. The settlement, which was built near a mine of porous stone, gave samples of settlements with food oddments from the fireplaces that were traced in the region and provided new information for the flora and fauna προσβλητικός γιατί αναφερόταν στον φτωχό και ενοχλητικό γείτονα που έρχεται ακάλεστος στα συμπόσια. Η φτώχεια της γης του νησιού έκανε τους Μυκονιάτες να αναζητήσουν την τύχη τους στη θάλασσα. Πολλοί όμως έβρισκαν απασχόληση στο νησί της ήλου που ήταν από τα σημαντικότερα ιερά των Ιώνων. Τα τελευταία χρόνια μετά από σωστικές ανασκαφές της ΚΑ Εφορείας Κυκλάδων, έχουμε αποκτήσει μια πληρέστερη εικόνα του παρελθόντος του νησιού. Φαίνεται ότι η Μύκονος κατοικείται στα προϊστορικά χρόνια κατά τη Μέση και Νεώτερη Νεολιθική περίοδο όπως δείχνουν επιφανειακά ευρήματα στην περιοχή του Καλαφάτη και του Πανόρμου. Στη βόρεια περιοχή του νησιού, Φτελιά, κοντά στο χωριό Άνω Μερά, ανασκαφές που ξεκίνησαν τη δεκαετία του 80 από τον καθηγητή και τότε Έφορο της ΚΑ Εφορείας Αδ. Σάμψων, επιβεβαίωσαν την ύπαρξη νεολιθικού οικισμού που είχε εντοπίσει στη δεκαετία του 70 ο αρχαιολόγος και αργότερα Έφορος Ακροπόλεως, Κωνσταντίνος Τσάκος. Ο οικισμός, κτισμένος δίπλα σε λατομείο πορόλιθου, έδωσε δείγματα οικιστικών συνόλων με υπολείμματα τροφών από τις εστίες που εντοπίστηκαν στο χώρο που μας δίνουν καινούριες πληροφορίες για τη χλωρίδα και την πανίδα των Κυκλάδων τα προϊστορικά χρόνια. Φαίνεται λοιπόν ότι υπήρχαν δάση και ίσως και ελάφια στην περιοχή εκείνη την εποχή

3 of the Cyclades during the prehistoric times. It seems that there were forests and perhaps deer in the region back then. After the Stone Age the islands entered into the Bronze Age. It is the time when first the Minoan and then the Mycenaean civilizations were formed, and during the second millennium the Cyclades are regional stations of these civilizations. Another important finding came to light by an excavator s grab in A Mycenaean tomb was discovered in Aggelika peak that is over the port and the mainland of the southwestern part of the island, under a granite rock; an indication of some wealthy lords burial of the 1200 B.C. The stone-built circled tomb that had a path follows the known shape of the tombs of the Mycenaean period and provided us with a large number of potteries with paintings of the known Mycenaean jewels made by local clay. Golden necklaces and stone rings from quartz crystal are among the findings that have not been exhibited in the museum yet. In the so-called Historic Period, the ancient people of Mykonos settled down in two regions. In the Kastro of Chora in the western end of the today s town, after the excavations at Mavros building behind the old school of Chora, layers of habituation were discovered that date back to 3000 B.C. and continue until now without sings of interruption. As excavations in the surface indicate, the second settlement of the antiquity was in Palaiokastro region, near to the present settlement of Ano Mera. Excavations in Chora have indicated the region where the cemetery of the 6th century B.C. was located. The big ceramic jar which has figures on it and is exhibited in Mykonos Archaeological Museum was found by chance during the excavation of a well in 1959, in the yard of the weaver Viennoula from Mykonos, and it is probably a child tomb of the Archaic Period. Its decoration describes with unique way the story of Ilion conquest by the Greeks with the Trojan Horse in the neck of the jar potter. The Museum is situated above the old port of Mykonos and it was built in the early 20th century to house the findings of the archaeologist D. Stavropoulos from the excavation of the tombs in Rhenia. It is known, from Herodotus reference to the Peloponnesian war, that Rhenia was the cemetery of Delos people after the purification of the sanctuary of Apollo in 426 B.C. The few findings from prehistoric tombs in the region of Aghios Ioannis Dia- Μετά την εποχή του Λίθου τα νησιά περνάνε στη Χαλκοκρατία. Τότε ξεκινάει πρώτα ο Μινωικός και μετά ο Μυκηναϊκός πολιτισμός και τη δεύτερη χιλιετία οι Κυκλάδες αποτελούν περιφερειακούς σταθμούς των πολιτισμών αυτών. Το 1991 η δαγκάνα ενός εκσκαφέα έφερε στο φως ένα ακόμα σημαντικό εύρημα. Ένα Μυκηναϊκό τάφο στην κορυφή «Αγγελικά» που δεσπόζει πάνω από το λιμάνι και την ενδοχώρα του νοτιοδυτικού τμήματος του νησιού, κάτω από ένα γρανιτένιο βράχο, σήμα της ταφής κάποιων επιφανών αρχόντων του 1200 π.χ. Ο τάφος κυκλικός με λιθοδομή και δρόμο ακολουθεί τη γνωστή μορφή των τάφων της Μυκηναϊκής περιόδου, έδωσε πλήθος αγγείων ζωγραφισμένων με τα γνωστά μυκηναϊκά κοσμήματα, αλλά σε ντόπιο πηλό. Στα ευρήματα τα οποία δεν έχουν ακόμα εκτεθεί στο Μουσείο συγκαταλέγονται περιδέραια από χρυσό και δακτυλιόλιθοι από ορεία κρύσταλλο. Στην εποχή που ακολουθεί, τα λεγόμενα Ιστορικά χρόνια, οι αρχαίοι Μυκονιάτες μοιράζονται σε δύο οικιστικές θέσεις. Στο Κάστρο της Χώρας Μυκόνου, στο δυτικό άκρο της σημερινής πόλης, σωστικές ανασκαφές πριν από τρία χρόνια, πίσω από το παλιό σχολείο της χώρας, το κτίριο Μαύρου, αποκαλύφθηκαν στρώματα κατοίκησης που ξεκινάνε από το 3000 π.χ. έως σήμερα χωρίς διακοπή. Ο δεύτερος οικισμός της αρχαιότητας, όπως δείχνουν επιφανειακές έρευνες, βρισκόταν στην περιοχή του Παλιόκαστρου κοντά στο σημερινό οικισμό της Άνω Μεράς. Ανασκαφές σωστικής μορφής στη Χώρα έχουν δώσει ενδείξεις για την περιοχή που βρισκόταν το νεκροταφείο του 6ου αι. π.χ. Το μεγάλο πιθάρι του Αρχαιολογικού Μουσείου Μυκόνου με εγκόλλητες μορφές, βρέθηκε τυχαία κατά την εκσκαφή πηγαδιού το 1959 στο κήπο της Μυκονιάτισσας ανυφάντρας Βιεννούλας και προέρχεται μάλλον από παιδικό τάφο της Αρχαϊκής εποχής. Η διακόσμησή του εξιστορεί με μοναδικό τρόπο την εκπόρθηση του Ιλίου από τους Έλληνες, με τον ούρειο Ίππο στο λαιμό του αγγείου. Το Μουσείο βρίσκεται πάνω από το παλιό λιμάνι της Μυκόνου και χτίστηκε στις αρχές του 20ού αιώνα για να στεγάσει τα ευρήματα του αρχαιολόγου. Σταυρόπουλου από την ανασκαφή των τάφων της Ρήνειας. Είναι γνωστό από αναφορές του Ηροδότου για τον Πελοποννησιακό πόλεμο ότι η Ρήνεια αποτέλεσε το νεκροταφείο των ηλίων μετά την κάθαρση του Ιερού του Απόλλωνα το 426 π.χ. Λίγα ευρήματα 18 19

4 koftis in the south of the island and the pottery of the Archaic Period were the only findings of the island until the eighties and they are also exhibited in the Museum. Dionysos and Dimitra sanctuaries have been discovered in the countryside in the south part of Mykonos and a new sanctuary of Apollo was also found after an excavation in the northern side of the island two years ago. Furthermore, the granite doors of a Hellenistic tower stand in Portes over the region of the well known beach of Platis Gialos. This tower was probably part of a defensive tower system of that time. In the Roman times the island is connected directly to the port of Delos which developed into one of the most important trade harbours in the Mediterranean with a flourishing economy and a cosmopolitan character that probably looked a lot like that of modern Mykonos. Mykonos vicinity with the sacred island of Apollo and the excavations of the French that started in 1873 are directly related to the development of the island into a world-famous tourist resort. The visitors back in the sixties were using the boats from Mykonos to visit the sanctuary of Apollo and από προϊστορικούς τάφους στην περιοχή του Αγίου Ιωάννη του ιακόφτη στα νότια του νησιού και το αγγείο της Αρχαϊκής εποχής ήταν ως τη δεκαετία του 80 τα μόνα ευρήματα από τη Μύκονο και εκτίθενται επίσης στο Μουσείο. Στην ύπαιθρο της Μυκόνου έχουν εντοπιστεί στα νότια του νησιού Ιερά του ιονύσου και της ήμητρας και μετά από μια σωστική ανασκαφή πριν από δύο χρόνια ανακαλύφθηκε το Ιερό το Απόλλωνα στα βόρεια του νησιού. Στη Θέση Πόρτες, πάνω από την περιοχή της γνωστής παραλίας του Πλατύ Γιαλού, στέκονται οι γρανιτένιες θύρες ενός Ελληνιστικού πύργου. Φαίνεται ότι ο πύργος αυτός ανήκε σε σύστημα πύργων της εποχής που εξυπηρετούσε αμυντικούς σκοπούς. Στη Ρωμαϊκή εποχή το νησί σχετίζεται άμεσα με το λιμάνι της ήλου the ruins of Delos. Many artists and intellectuals, who were visiting Mykonos at that time, were charmed by the architecture of Chora and the hospitality of its people. This architecture, which was created by the need of the people and the know-how of the stone craftsmen, was admired even by the French architect Le Corbusier. This craftsmanship and practical knowledge that are dying out today due to progress and new materials, is a tradition that comes from antiquity. The architecture of the town of Delos rests in the secrets of this craft that has to do with the schist process as a material of construction and refers to the same Cycladic architecture as it is saved today in the town - the so called Chora - of Mykonos. The squares and the small streets of το οποίο εξελίσσεται σε ένα από τα πιο σημαντικά εμπορικά λιμάνια της Μεσογείου, με οικονομική Pythos details Λεπτομέρειες του Πύθου άνθιση και κοσμοπολίτικο χαρακτήρα που πρέπει να έμοιαζε πολύ με αυτόν της τουριστικής Μυκόνου του σήμερα. Η γειτνίαση της Μυκόνου με το ιερό νησί του Απόλλωνα και οι ανασκαφές των Γάλλων που ξεκίνησαν το 1873 σχετίζονται άμεσα με την εξέλιξη του νησιού σε ένα παγκοσμίου φήμης τουριστικό θέρετρο. Οι επισκέπτες της δεκαετίας του 60 ξεκινούσαν με καΐκια από τη Μύκονο για να επισκεφτούν το ιερό του Απόλλωνα και τον ερειπιώνα της ήλου. Πολλοί καλλιτέχνες και άνθρωποι του πνεύματος περνώντας από τη Μύκονο της εποχής μαγεύονταν από την αρχιτεκτονική της Χώρας και τη φιλοξενία των κατοίκων της. Την αρχιτεκτονική αυτή, που δημιουργήθηκε από την ανάγκη των ανθρώπων και την τεχνογνωσία των μαστόρων της πέτρας, θαύμασε και ο Γάλλος αρχιτέκτονας Λε Κορμπυζιέ. Αυτή η μαστοριά και η πρακτική γνώση, που σήμερα χάνεται μέσα στη δίνη της εξέλιξης και των νέων υλικών, αποτελεί παρακαταθήκη μιας παράδοσης που συνδέεται με την αρχαιότητα. Η αρχιτεκτονική της ηλιανής πόλης, είναι στηριγμένη στα μυστικά αυτής της τέχνης που είχε να κάνει με την επεξεργασία του σχιστόλιθου ως υλικού δομής που παραπέμπει σε αυτή την ίδια κυκλαδική αρχιτεκτονική όπως αυτή σώζεται σήμερα στην πόλη - Χώρα όπως λέγεται - της 20 21

5 the 2nd century B.C. town have the same atmosphere with the narrow streets of Chora in Mykonos. In the sixties the Archaeology seat was in Mykonos and thanks to N. Zafeiropoulos vision who was curator of the antiquities, the Ministry of Presidency that was in charge of antiquities at that time was persuaded to place the islands of the Cyclades under a special protection scheme. That was to keep the character and the special characteristics of the traditional settlements of the Aegean and to protect them from the unplanned construction and the development that follows mass-tourism. It took at least ten years for the value of that measure to be recognized by the people. Each place is tied up with the needs and the practices of the people that live in it. These people sometimes defend the place and some other times they exploit it. Today the tourism of the island has a completely different character. However, the soul of the island, for those who are familiar with it, is hidden in the corners of Chora away from the crowded places and the noise of modern life. The history of the place will continue to be revealed step by step only to the visitor who is interested to seek for it, if there is still such a visitor. * Alexandra Angeletaki, Archaeologist Assistant Professor at the University of Trondheim Norway Μυκόνου. Οι πλατείες και τα στενά δρομάκια της πόλης του 2ου αι. π.χ. έχουν την ίδια ατμόσφαιρα με τα στενά της Χώρας της Μυκόνου. Τη δεκαετία του 60 η έδρα της αρχαιολογίας βρισκόταν στη Μύκονο και ο έφορος αρχαιοτήτων Ν. Ζαφειρόπουλος με διορατικότητα έπεισε το Υπουργείο Προεδρίας που ήταν τότε υπεύθυνο για τις αρχαιότητες να θέσει τα νησιά των Κυκλάδων κάτω από ειδική προστασία, για να προστατέψει το χαρακτήρα και την ιδιαίτερη φυσιογνωμία των παραδοσιακών οικισμών του Αιγαίου από την άναρχη δόμηση και την ανάπτυξη που έπεται του τουρισμού στη μαζική του μορφή. Πέρασε τουλάχιστον μια δεκαετία για να φανεί η αξία αυτής της προστασίας στα μάτια του απλού κόσμου. Ο κάθε τόπος είναι συνυφασμένος με τις ανάγκες και τις πρακτικές των ανθρώπων που τον κατοικούν. Αυτοί άλλοτε τον υπερασπίζονται και άλλοτε τον εκμεταλλεύονται. Σήμερα ο τουρισμός του νησιού έχει τελείως διαφορετικό χαρακτήρα. Η ψυχή όμως του νησιού, για αυτούς που τη γνωρίζουν, έχει κρυφτεί στις γωνίες της χώρας μακριά από την πολυκοσμία και το θόρυβο της σύγχρονης ζωής. Η Ιστορία του θα συνεχίσει να αποκαλύπτεται βήμα προς βήμα μόνο στον επισκέπτη που ενδιαφέρεται να την ψηλαφίσει, αν υπάρχει κι αυτός πια. * Αλεξάνδρα Αγγελετάκη, Αρχαιολόγος Επίκουρος Καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο του Τροντχάιμ Νορβηγίας 22

6 The feasts of Mykonos By Dimitris Dominikos Koukas* Feasts are a traditional custom that dates back to ancient times, even to the worship of Dionysus. Moreover, Dionysus was one of the Gods-patrons of ancient Mykonos, as it is portrayed in its ancient coins. The people of Mykonos have a whole set of customs that last in time. But, their favored kind of entertainment through which they express themselves and their generous hospitality are the panigyrakia (small feasts) that take place outdoors, around humble small churches, which enchant worshipers with their abundant simplicity. In these places the family receives relatives, friends and also strange believers without showing any discrimination. Come all... After the vespers they make up parties and offer treats that end up in Lucullean feasts; such is the offering and the dedication of the organizers. The outcome of many people s hard work is put on plain large wooden trays. The main dish is vrasto (juice of ewe) that is followed by meatballs, mostres (rusk with kopanisti cheese), cod with garlic sauce, onion pies, louza Dimitris Dominikos Koukas ΛΑΟΓΡΑΦΙΑ 24 Τα πανηγύρια της Μυκόνου Από τον ημήτρη ομίνικο Κουκά * FOLKLORE Μια πατροπαράδοτη συνήθεια που τα ίχνη και οι αρχές της χάνονται στα αρχαία χρόνια, φτάνοντας ακόμη και στη λατρεία του ιονύσου. Άλλωστε ο ιόνυσος ήταν ένας από τους Θεούς-προστάτες της αρχαίας Μυκόνου, εικονίζεται στ αρχαία της νομίσματα. Οι Μυκονιάτες διαθέτουν μια ολόκληρη σειρά από έθιμα που αντέχουν στο χρόνο. Αλλά, η πιο αγαπημένη τους λαϊκή έκφραση διασκέδασης και απλόχερης φιλοξενίας είναι τα πανηγυράκια που στήνονται σε υπαίθριους χώρους γύρω από τα ταπεινά εκκλησάκια, τα οποία γοητεύουν τους προσκυνητές με την περισσή χάρη της απλότητάς τους. Σ αυτούς τους χώρους δέχεται η οικογένεια συγγενείςφίλους μα και αγνώστους πιστούς δίχως διάκριση. Όσοι πιστοί προσέλθουν... Μετά τον εσπερινό σχηματίζουν παρέες και αρχίζουν τα κεράσματα που καταλήγουν σε λουκούλλεια δείπνα, τέτοια είναι η προσφορά και η αφιέρωση των διοργανωτών. Πάνω σε απλές τάβλες στρώνεται το αποτέλεσμα του κόπου πολλών ανθρώπων. Κυρίαρχο το βραστό (ζουμί από προβατίνα) και ακολουθούν κεφτεδάκια, μόστρες (παξιμάδι με κοπανιστή), μπακαλιαράκια-σκορδαλιά, κρεμμυδόπιτες, and sausages, casserole with potatoes (and other variations). The local wine, or the wine of neighbouring islands, plays an important role on socializing in this celebration in honor of the Saints and the People. So, the initial vow is transformed into a traditional music night; a feast full of joy that presents people s need for communication. During the night, the wellintentioned teasing with the saucy couplets brings people closer. The sambouna, the violin and the toumbaki give the celebration s pitch and elevate the faithful that are dancing to the steps of their ancestors. The wishes for the kopiondes (the organizers who worked hard) are many! Because life becomes more human with a warm smile! Furthermore, the man that preserves Tradition has many reasons to be happy, mainly because he/ she can hope in the future. That is why very often we hear the wish Many happy returns, as a secret agreement with the Saint. * Dimitris Dominikos Koukas Poet, performer, Member of Delos Friends Association λούζες και λουκάνικα, γιαχνιά με πατάτες (και άλλες παραλλαγές). Και το ντόπιο κρασί, ή και από γειτονικά νησιά, βασικός παράγοντας στη κοινωνικοποίηση της τελετής προς τιμή των Αγίων και των Ανθρώπων. Έτσι το αρχικό τάμα μετατρέπεται σε μια γενική μουσική βραδιά παράδοσης. Με ευθυμία που αποδίδεται στην ανάγκη για επικοινωνία, στη διάρκεια της βραδιάς εξελίσσεται με καλοπροαίρετο πείραγμα μα και με πονηρό δίστιχο, που φέρνει τους ανθρώπους πιο κοντά. Η σαμπούνα, το βιολί, το τουμπάκι δίνουν τον τόνο της γιορτής κι απογειώνουν τους πιστούς, που χορεύουν στα ίδια βήματα των προγόνων τους. Κι οι ευχές για τους κοπιόντες πολλές απ όλων τα χείλη! Γιατί μ ένα χαμόγελο ζεστό, γίνεται πιο ανθρώπινη η ζωή. Κι αυτός που διαφυλάττει την Παράδοση έχει πολλούς λόγους για να χαίρεται, κυρίως γιατί μπορεί να ελπίζει στο μέλλον. Γι αυτό πολύ συχνά ακούγεται η ευχή «Και του χρόνου», σαν μυστική συμφωνία με τον Άγιο. * ημήτρης ομίνικος Κουκάς Ποιητής, performer, εικαστικός, Mέλος της Ένωσης Φίλων ήλου 25

7 The modern textile of Mykonos Archeological finds from Mykonos and the nearby islands of Delos and Rhenia, show that from the very ancient times weaving was significantly developed in the area. All these centuries from antiquity till now the women of Mykonos, as well as all Greek women, were spending everyday many hours in front of the loom in order to make clothes for the members of their families as well as the necessary textiles for their houses. The little information we have from the travelers that had visited the island from the 17th to the 19th century, show that the art of weaving had reached an exceptional level and that the women of Mykonos except from wool were also weaving silk, flax and cotton. It is very probable that the coming of refugees from Asia Minor, who came to Mykonos with the exchange of populations in 1923, brought new elements to the local weaving. In the thirties, the textile of Mykonos had become fashion and weavers were doing a roaring trade. Karakani-Zouganeli Mario (Galanoudena, ) was already an established and great weaver, while Kousathana-Kousathana Vgenoula (Bebena, ) was dynamically producing textiles by introducing new textile types and uses and by sewing up textile trousers for the modern young women of that time. In 1973, two traders of Mykonos, Taro Kondiza (Pittarakena, ) and Theodoros Charakopoulos (Kakavrias, ) were awarded for their textiles with the silver and bronze metals respectively at the Exposition Internationale des Arts et des Techniques in Paris. ΛΑΟΓΡΑΦΙΑ 26 Το νεότερο μυκονιάτικο υφαντό FOLKLORE Αρχαιολογικά ευρήματα από τη Μύκονο και τα γειτονικά νησιά ήλο και Ρήνεια, δείχνουν πως από τα πανάρχαια χρόνια η υφαντουργία ήταν εξαιρετικά ανεπτυγμένη στην περιοχή. Όλους αυτούς τους αιώνες που μεσολάβησαν από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα οι γυναίκες του κάθε μυκονιάτικου σπιτιού, όπως και οι υπόλοιπες γυναίκες της Ελλάδας, περνούσαν καθημερινά πολλές ώρες στον αργαλειό για να ντύσουν τα μέλη της οικογένειας και να κατασκευάσουν τα απαραίτητα υφάσματα για το σπίτι τους. Οι λίγες πληροφορίες που έχουμε από τους περιηγητές που επισκέφθηκαν το νησί από τον 17ο μέχρι τον 19ο αιώνα δείχνουν ότι η υφαντική τέχνη είχε φτάσει σε εξαιρετικό επίπεδο και πως οι Μυκονιάτισσες εκτός από μαλλί, ύφαιναν επίσης μετάξι, λινάρι και βαμβάκι. Πολύ πιθανόν νέα στοιχεία στην τοπική υφαντική εισήχθησαν από Μικρασιάτες πρόσφυγες, οι οποίοι το 1923, με την ανταλλαγή των πληθυσμών, εγκαταστάθηκαν στη Μύκονο. Τη δεκαετία του 1930 το μυκονιάτικο υφαντό είχε γίνει «μόδα» και οι ανυφάντρες έκαναν «χρυσές δουλειές». Η Καρακάνη-Ζουγανέλη Μαριώ (Γαλανούδαινα, ) ήταν πια καθιερωμένη ως περίφημη ανυφάντρα, η Κουσαθανα-Κουσαθανά Βγενούλα (Μπέμπαινα, ) είχε μπει δυναμικά στην παραγωγή υφαντών εισάγοντας νέα υφαντά είδη και νέες χρήσεις του υφαντού, ενώ ράβονταν ήδη υφαντά παντελόνια για τις «μοντέρνες» νέες της εποχής. Το 1937 τα υφαντά δύο Μυκονιατών εμπόρων, της Ταρώς Κοντιζά (Πιτταράκαινας, The golden twenty-year-period - The textile of Mykonos after 1950 Despite the fact that the first power loom was brought to the island since 1953, hand made textiles experienced a new period of great flourish, mostly due to the tourism development. Since 1954 and for almost twenty years the Mykonian textile became a fashion that went beyond the Greek boarders. The textile of Mykonos was established and promoted by people who affected and shaped public opinion, and through advertising in many newspapers and magazines. By 1975 the textiles of Mykonos were praised by many magazines and tourist guidebooks along with the natural beauties of the island. In leading articles and cover pages one could see celebrities of that time walking the narrow alleys of Chora, or scanning the Aegean from the windmills, dressed in simple and shiny clothes from the fantadika (weaving rooms) of the island. After the renewal of the old models and the development of a local style, the textiles of Mykonos became a fashion during the fifties and the sixties and conquered the world. Many Greek fashion houses used textiles of Mykonos, and important foreign fashion houses were affected by them. In the begging of the fifties, Christian Dior, who was visiting the island very often, used textiles for his creations, and later on he created an entire collection out of Mykonos textiles ) και του Θόδωρου Χαρακόπουλου (Κακαβρίας, ), βραβεύτηκαν στο Παρίσι, στην Exposition Internationale des Arts et des Techniques, με ασημένιο και χάλκινο βραβείο αντιστοίχως. Η χρυσή εικοσαετία - Το μυκονιάτικο υφαντό μετά το 1950 Παρά το γεγονός ότι ήδη από το 1953 ήρθε ο πρώτος χειροκίνητος μηχανικός αργαλειός στο νησί, τα χειροποίητα υφαντά γνώρισαν μια νέα περίοδο έντονης ακμής, κυρίως εξαιτίας της ανάπτυξης του τουρισμού. Από το 1954 και για μια εικοσαετία περίπου το μυκονιάτικο υφαντό έγινε μόδα που ξεπέρασε τα σύνορα της Ελλάδας. Στην καθιέρωση του μυκονιάτικου υφαντού βοήθησε η προβολή του από ανθρώπους που επηρέαζαν και διαμόρφωναν την «κοινή γνώμη», καθώς και η διαφήμισή του σε περιοδικά και εφημερίδες. Μέχρι το 1975 πολλά περιοδικά και τουριστικοί οδηγοί, παράλληλα με τις φυσικές ομορφιές του νησιού, εξυμνούσαν και τα υφαντά των γυναικών του. Κύρια άρθρα και πρωτοσέλιδα δημοσιεύματα έδειχναν διασημότητες της εποχής να περπατούν στα στενά δρομάκια της Χώρας, ή να αγναντεύουν το Αιγαίο από τους ανεμόμυλους, ντυμένες με απλά και λαμπερά ρούχα από τα «φαντάδικα» του νησιού. Με την ανανέωση των παλαιών προτύπων και τη δημιουργία ενός τοπικού ύφους, τα μυκονιάτικα υφαντά έγιναν μόδα τις δεκαετίες του 50 και του 60 και κατάκτησαν τον κόσμο. Ελληνικοί οίκοι μόδας χρησιμοποίησαν μυκονιάτικα υφαντά, αλλά και μεγάλοι οίκοι μόδας του εξωτερικού επηρεάστηκαν από αυτά. 27

8 Givenchy visited the island in order to make clothes in cooperation with Josef (Iosif Salachas, ), the Mykonian tailor that Christian Dior called roi du pantalon. The tailor s shop at the Steno tou Gialou (Seashore s Alley) was in its heyday. In this famous alley you could find the stores of the then young Mykonian makers, Lefteris Glounis (Loizos, ), Anna Fouski ( ) and Giannis Galatis ( ). The textile of Mykonos affected also artists, as painters, folklore artist and craftsmen used pieces of textile in order to compose impressive paintings, or to make dolls, animals, fishes and mermaids. The textile of Mykonos with the form of clothing, paintings, or as bedspreads, curtains, tablecloths etc., entered many urban houses of Athens, and even the Tatoi Palace, which was decorated with textiles made by Maria Karakani-Zouganeli. The high demand led to the increase of production. It is said that during that period about 500 looms were in operation. The entire Chora looked like a noisy swarm of bees, which was producing textile instead of honey. In many houses, the ground floors and living rooms were hosting textile exhibitions during the summer months. The young ladies, experienced in promoting their creations, were working on the spinning wheel or the loom, dressed in the textile clothes they produced. These ground floors became later famous shops of eponymous weavers, and important traders. Στα πρώτα χρόνια της δεκαετίας του 50 ο Κριστιάν Ντιόρ, τακτικός επισκέπτης του νησιού, χρησιμοποίησε υφαντά για τις δημιουργίες του, ενώ αργότερα μια ολόκληρη συλλογή του κατασκευάστηκε από υφαντά της Μυκόνου. Ο Ζιβανσί ήλθε στο νησί για να ντύσει τα μοντέλα του σε συνεργασία με τον Ζωζέφ (Ιωσήφ Σαλάχα, ), τον Μυκονιάτη ράφτη που ο Κριστιάν Ντιόρ αποκαλούσε «roi du pantalon». Το ραφείο του Ζωζέφ στο «Στενό του Γιαλού» γνώρισε μεγάλες δόξες. Στο ίδιο αυτό πολυδιαφημισμένο δρομάκι βρίσκονταν και τα μαγαζιά των νεαρών τότε δημιουργών της Μυκόνου, του Λευτέρη Γαλούνη (του Λοΐζου, ), της Άννας Φούσκη (γ. 1942) και του Γιάννη Γαλάτη (γ. 1937). Εκτός από τη μόδα όμως επηρέασε και την τέχνη, αφού ζωγράφοι, λαϊκοί καλλιτέχνες και χειροτέχνες χρησιμοποίησαν κομμάτια υφαντού για να συνθέσουν εντυπωσιακούς πίνακες, ή να κατασκευάσουν κούκλες, ζώα, θαλασσινά και γοργόνες. Τα μυκονιάτικα υφαντά ως ρούχα, ως πίνακες ή ως καλύμματα, κουρτίνες, τραπεζομάντιλα κ.ά., μπήκαν σε πολλά αστικά σπίτια των Αθηνών, ακόμη και στα ανάκτορα του Τατοΐου, που διακοσμήθηκαν με υφαντά της Μαρίας Καρακάνη-Ζουγανέλη. Η μεγάλη ζήτηση είχε σαν άμεσο αποτέλεσμα την αύξηση της παραγωγής. Αναφέρεται ότι την περίοδο αυτή δούλευαν στη Μύκονο περί τους 500 αργαλειοί. Όλη η Χώρα έμοιαζε με ένα πολύβουο μελίσσι, που δεν παρήγε μέλι, αλλά υφαντό. Πολλά κατώγια και σάλες σπιτιών μετατρέπονταν τους καλοκαιρινούς μήνες Traders were the middlemen between the customer and the weaver, to whom they communicated the orders. Although they had financial motives, or probably just because of that, they also affected the course of textile. Some of them knew the trends of the market and were trying to make the final product more attractive by changing the designs, placing specific orders and giving instructions to the weavers. Theodoros Charakopoulos introduced daring new combinations and his contribution was essential to the creation of the boldoura of Mykonos as well as to the establishment of the textile of Mykonos. But, the mass production of standardised textiles led to market saturation and turned the textile of Mykonos into a static, picturesque and, very soon, dead souvenir. The family of Vgenoula Kousathana- Kousathana, Giannis Galatis and a few others did a creative work and they didn t standardise their creations and their textiles had a long term reception. From the book of D. Nazou and P. Hatzidakis, The Textile of Mykonos that is under publication σε εκθετήρια υφαντών. Οι κοπέλες, έμπειρες στη διαφήμιση των έργων τους, δούλευαν στη σβία, ή στον αργαλειό, φορώντας τα υφαντά ρούχα που κατασκεύαζαν. Αυτά τα κατώγια έγιναν αργότερα διάσημα μαγαζιά επώνυμων πλέον υφαντριών, και μεγάλων εμπόρων. Οι έμποροι ήταν οι μεσολαβητές ανάμεσα στον πελάτη και την ανυφάντρα, στην οποία μετέφεραν τις παραγγελίες. Παρά το γεγονός ότι τα κίνητρά τους ήταν οικονομικά, ή ίσως ακριβώς γι αυτό, επηρέασαν κι αυτοί την εξέλιξη του υφαντού. Κάποιοι, γνωρίζοντας τις τάσεις της αγοράς, προσπαθούσαν να κάνουν το τελικό προϊόν πιο ελκυστικό αλλάζοντας τα σχέδια, κάνοντας συγκεκριμένες παραγγελίες και δίνοντας οδηγίες στις ανυφάντρες. Ο Θεόδωρος Χαρακόπουλος παρουσίασε τολμηρούς καινούριους συνδυασμούς και συνέβαλε ουσιαστικά στη δημιουργία της μυκονιάτικης μπολντούρας και την καθιέρωση του μυκονιάτικου υφαντού. Η μαζική παραγωγή όμως τυποποιημένων υφαντών συντέλεσε στον κορεσμό της αγοράς και στη μεταβολή του μυκονιάτικου υφαντού σε στατικό, γραφικό και, πολύ σύντομα, νεκρό souvenir. Η οικογένεια της Βγενούλας Κουσαθανά-Κουσαθανά, ο Γιάννης Γαλάτης και λίγοι ακόμη εργάστηκαν πάντα δημιουργικά, δεν τυποποίησαν τα έργα τους και γι αυτό τα υφαντά τους είχαν πιο μακροχρόνια απήχηση. Από το υπό έκδοση βιβλίο των. Νάζου - Π.Ι. Χατζηδάκη «Το Μυκονιάτικο υφαντό» 28 29

9 The pelican spirit The pelicans, enduring friends of the island, stand half a century at Gialos, since Peter fell seawards from his allotted place in the annual migration of the flock. It was in 1958 and some of the elder locals remember him a weak little bird in the arms of the fisherman who saved him and nursed him back to health. It was he who taught Petros to love the fishermen who fed him, and in turn the tourists who fed the fishermen... He even learned to enjoy the ride in Gialos and to relish the summer winds, even if it meant ruffling their wellgroomed coiffeur. SYMBOL ΣΥΜΒΟΛΟ Το πνεύμα του πελεκάνου Οι πελεκάνοι, διαχρονικοί φίλοι της Μυκόνου, στέκουν μισό αιώνα στον Γιαλό, από τότε που ο Πέτρος ξέφυγε από τον σχηματισμό του μεταναστευτικού του σμήνους και προσθαλασσώθηκε ημιθανής στο πέλαγος. Ήταν το 1958 και κάποιοι θυμούνται ακόμα το μικρό κι αδύναμο πουλί, στην αγκαλιά του ψαρά που το περιέθαλψε. Εκείνος ήταν που το ανέστησε κυριολεκτικά, το ανέθρεψε καθ εικόνα και ομοίωση, μαθαίνοντάς του ν αγαπά τους ψαράδες που του έδιναν τροφή, και τους τουρίστες που έδιναν τροφή στους ψαράδες. Έμαθε ακόμα ν απολαμβάνει τη βόλτα στο Γιαλό, να χαίρεται το μελτέμι κι ας του χαλάει καμιά φορά το χτένισμα. 30

10 Settlements The local dialect of Mykonos is characterized by a peculiar characteristic. The word chorio (village) is not similar to the word oikismos (settlement) for the people of Mykonos. The definition of the word chorio for the locals is: a traditional farm house in a natural basin where it can hold underground water and has land for cultivation. So when the people of Mykonos refer to the word chorio (village) they are talking for separate units, different houses that are built in the rocky and with limited sources ground of the island. This island therefore has hundreds choria (villages) and only few oikismous (settlements). Chora is the only historic settlement of Mykonos. Οικισμοί Η τοπική διάλεκτος της Μυκόνου έχει μια ιδιομορφία. Η λέξη «χωριό» για τους Μυκονιάτες δεν είναι συνώνυμη με τη λέξη «οικισμός». Γιατί ο ορισμός του «χωριού» για τους ντόπιους είναι: παραδοσιακή αγροικία σε φυσική λεκάνη γης, όπου εξασφαλίζεται υπόγειο νερό και καλλιεργήσιμη γη. Άρα όταν οι Μυκονιάτες αναφέρονται σε «χωριά», μιλούν για ξεχωριστές μονάδες, διαφορετικά σπίτια χτισμένα στο βραχώδες και με περιορισμένους πόρους έδαφος του νησιού. Έτσι το νησί αυτό, αν και οξύμωρο, έχει εκατοντάδες «χωριά» και λίγους μετρημένους οικισμούς. Η Χώρα είναι ο μοναδικός ιστορικός οικισμός της Μυκόνου. 32

11 Chora At first, walking through the cobble streets of Mykonos you may be lost. Small, mazy and snow white streets which can lead you each time to a place different from the others with its own special characteristics. Each neighbourhood has a surprise for every visitor. It doesn t matter if everyone thinks that the beauty of the so familiar landscapes of Mykonos is printed on a cart postal. The reality will surprise you and will fill your senses, as every trade mark of the island for which thousands of visitors arrive every summer, will reveal its unbelievable beauty in real dimensions. The picturesque windmills are well positioned in the east end of Chora and are imposingly raised over a small hill overlooking the Aegean Sea. Today, Kato Myloi, as the location is called, may be the most famous sightseeing of Mykonos but in the beginning Χώρα Περπατώντας στα γραφικά σοκάκια της Μυκόνου, μπορεί αρχικά να χαθείτε. Στενά, δαιδαλώδη και κάτασπρα δρομάκια μπορούν κάθε φορά να σας οδηγήσουν σε κάποιο μέρος διαφορετικό από τα υπόλοιπα, με τη δική του ξεχωριστή φυσιογνωμία. Κάθε «γειτονιά» επιφυλάσσει και μια έκπληξη για κάθε επισκέπτη. Τι κι αν όλοι νομίζουν πως στα καρτποστάλ αποτυπώνεται η ομορφιά των τόσο γνώριμων τοπίων της Μυκόνου; Η πραγματικότητα θα σας εκπλήξει και θα γεμίσει τις αισθήσεις σας, αφού κάθε «σημείο κατατεθέν» του νησιού, για το οποίο συρρέουν κάθε καλοκαίρι χιλιάδες επισκέπτες, θα δείξει στις πραγματικές του διαστάσεις την ανεπανάληπτη ομορφιά του. Οι γραφικοί ανεμόμυλοι δεσπόζουν σε εξέχον σημείο, στο ανατολικό άκρο της Χώρας και υψώνονται επιβλητικά πάνω σε ένα μικρό λόφο κοιτώντας το πέλαγος. Οι Κάτω Μύλοι, όπως λέγεται η τοποθεσία, μπορεί σήμερα να αποτελούν το πιο διάσημο αξιοθέατο της Μυκόνου, ως τις αρχές του 20ού αιώνα όμως αποτελούσαν για τους ντόπιους χώρο δουλειάς, αφού με σύμμαχο το Βοριά άλεθαν αδιάκοπα τα σιτηρά τους και προμήθευαν τα καράβια που ταξίδευαν στο Αιγαίο με παξιμάδια. Αφήνοντας πίσω σας τους Κάτω Μύλους και περπατώντας παραλιακά θα φτάσετε στην Αλευκάντρα και ακριβώς απέναντί σας θα αντικρίσετε τη μο- 34

12 of the 20th century people were using them for their jobs. With the north wind as their ally, the windmills were grinding the grains without stop and supplied the ships, which were travelling in the Aegean, with rusks. Once you leave Kato Myloi, walk by the coast you will get to Alefkantra and you will be able to see the unique beauty of Mikri Venetia (Little Venice) exactly in the opposite side. The small square white houses which seem to pop up from the sea with their colored wooden balconies that nearly lick the wave offer a breathtaking view. There you can definitely enjoy one of the most magnificent sunsets of Greece. As you continue your tour by the coast you will arrive in the district of Castro where Panagia Paraportiani, the jewel of Mykonos but also the jewel of all the islands of the ναδικής ομορφιάς Μικρή Βενετία. Τα μικρά τετράγωνα λευκά σπιτάκια λες και ξεπήδησαν από τη θάλασσα, με τα πολύχρωμα ξύλινα μπαλκόνια τους που «γλύφει» το κύμα, προσφέρουν ένα θέαμα που κόβει την ανάσα. Από εκεί αδιαμφισβήτητα μπορείτε να απολαύσετε ένα από τα ωραιότερα ηλιοβασιλέματα της Ελλάδας. Συνεχίζοντας την περιπλάνηση παραλιακά θα φτάσετε στη συνοικία του Κάστρου, όπου δεσπόζει η Παναγία η Παραπορτιανή, στολίδι της Μυκόνου αλλά και όλων των νησιών του Αιγαίου. Χτισμένη πάνω στα ερείπια του μεσαιωνικού κάστρου της Μυκόνου, βρίσκεται σε προνομιακό σημείο της Χώρας και κοιτάει τη βραχώδη ακτή και το απόλυτο γαλάζιο του πελάγους. Σε απόσταση 36

13 Aegean is. The church is built on the ruins of the medieval castle of Mykonos and is located in a privileged place of Chora overlooking the rocky coast and to the absolute blue of the sea. Not far from the church you will find the Folklore Museum of Mykonos and a bit further the region of Gialos. Gialos is the picturesque small port of Chora where the fishermen moor the boats. It is also the departure point of the boats that organize daily tours to Delos. Exactly to this point the city hall, a neoclassical two-floor building of the 1780, is located and next to it you will find the building of Mavros which was the first school of Mykonos and was built in King Othon time. After Gialos the road leads to the port of Mykonos. Above the port, in a dominant position, you will find the Archaeological Museum with Cycladic pottery exhibits of the Geometric Period. Chora - Χώρα Where to stay - Πού να μείνετε: Myconian K Hotels (p. 2-3), Carbonaki Hotel (p. 37), Delos Hotel (p. 41), Andronikos Hotel (p. 39) Where to eat - Πού να φάτε: Appaloosa (p. 64), El Greco (p. 85), Sale & Pepe (p. 89), La Rosticceria (p. 95) Where to have a coffee - Για καφέ: Suisse (p. 35) For night life - Για νυχτερινή ζωή: Space Mykonos (p. 7), Skandinavian Bar (p. 105) Where to go shopping - Πού να ψωνίσετε: Scala Gallery (p. 1, 4, 31, 107), Megas (p. 109) For hotel reservations, tours etc. - Για κρατήσεις ξενοδοχείων, εκδρομές κλπ.: Island Mykonos Travel (p. 5), Likouris Travel (p. 61), Delia Travel (p. 39) For car rentals - Για ενοικιάσεις αυτοκινήτων: Quattro rent a car (p. 75) λίγων μέτρων από την εκκλησία βρίσκεται το Λαογραφικό Μουσείο της Μυκόνου και λίγο πιο πέρα ξεκινάει ο Γιαλός. Ο Γιαλός είναι το γραφικό λιμανάκι της Χώρας όπου αράζουν τα καΐκια τους οι ψαράδες και αναχωρούν τα καραβάκια που διοργανώνουν ημερήσιες ξεναγήσεις στη ήλο. Ακριβώς στο σημείο αναχώρησης για ήλο βρίσκεται και το ημαρχείο, νεοκλασικό διώροφο κτίριο του 1780 και δίπλα του το κτίριο του «Μαύρου», που ήταν το πρώτο σχολείο της Μυκόνου, χτισμένο επί Όθωνα. Μετά το Γιαλό ο δρόμος οδηγεί στο λιμάνι της Μυκόνου. Σε δεσπόζουσα θέση πάνω από αυτό βρίσκεται και το Αρχαιολογικό Μουσείο, με εκθέματα αντιπροσωπευτικά της Κυκλαδικής κεραμικής της Γεωμετρικής εποχής. 38

14 Even if you decide to leave the sea behind you and go deeper in Chora, the tour will definitely reward you. You may not be able to see the blue colour of the sea anymore, but the white of the houses takes the lead and gives the sense of harmony in the traditional Cycladic architecture. The whitewashed yards with the blue windows, the hundreds small churches with the red domes and the paved streets are full of life. In Tria Pigadia you will find the Aegean Maritime Museum and the Lena s House which is part of the Folklore Museum. The region was named like this because Tria Pigadia (three wells), which were there until 1957, were the only source of water in Chora. In Matogianni, perhaps the noisiest district of Mykonos, you can walk, look the shop windows and go shopping as the market is as good as the one in Athens. Most banks have branches in Chora where you will also find many ATMs, pharmacies, post office, drycleaner shops and internet café. Ακόμη όμως και όταν αποφασίσετε να αφήσετε τη θάλασσα πίσω σας και να εισχωρήσετε στα ενδότερα της Χώρας, σίγουρα η περιπλάνηση θα σας αποζημιώσει. Μπορεί να μην ατενίζετε πια το γαλάζιο της θάλασσας, το άσπρο όμως των σπιτιών παίρνει τη σκυτάλη και δίνει την αίσθηση της αρμονίας στην παραδοσιακή κυκλαδίτικη αρχιτεκτονική. Οι φρεσκοασβεστωμένες αυλές με τα μπλε παράθυρα, τα δεκάδες εκκλησάκια με τους κόκκινους τρούλους τους, τα πλακόστρωτα στενά σφύζουν από ζωή. Στην τοποθεσία Τρία Πηγάδια βρίσκεται το Ναυτικό Μουσείο Αιγαίου και το Σπίτι της Λένας, που είναι παράρτημα του Λαογραφικού Μουσείου. Η περιοχή ονομάστηκε έτσι επειδή τα Τρία Πηγάδια που βρίσκονται εκεί ως το 1957 ήταν η μοναδική πηγή ύδρευσης της Χώρας. Στο Ματογιάννι, ίσως την πιο πολύβουη συνοικία της Μυκόνου, περπατήστε, χαζέψτε τις βιτρίνες των καταστημάτων και αν θέλετε κάντε τις αγορές σας, καθώς η αγορά εκεί δεν έχει τίποτα να ζηλέψει από την Αθηναϊκή. Στη Χώρα θα βρείτε υποκαταστήματα των περισσότερων τραπεζών, καθώς και πολλά μηχανήματα αυτόματης ανάληψης μετρητών, φαρμακεία, ταχυδρομείο, στεγνοκαθαριστήρια και internet café. 40

15 Ano Mera Ano Mera is a big concentration of choria (villages) in the eastern side of the island. Ano Mera is a settlement with peculiar characteristics which was developed in a big extent and is a crossroad for many of the northern and the southern beaches of the island. The monastery of Panagia Tourliani, right under the square, is the connection point. After your visit to the Monastery make your next stop at one of the traditional taverns in the square where you can taste the local cuisine but also fine meat. The visitors who are not fans of the lively night life can find recreation moments in the traditional cafes, restaurants but also in the modern hotel infrastructure of the region. Not far from the centre of the settlement in the north is the Monastery of Palaiokastro which is built on visible ruins of an ancient fortification. In Ano Mera you may find pharmacy, super market, stores with traditional products and taxi station. The settlement is 8 km away from Chora and it is connected with frequent transportation. Άνω Μερά Μια μεγάλη πύκνωση των «χωριών» στα ανατολικά του νησιού αποτελεί την Άνω Μερά. Ένας ιδιότυπος οικισμός που αναπτύχθηκε σε μεγάλη έκταση, αποτελεί σταυροδρόμι για πολλές από τις βόρειες Ano Mera - Άνω Μερά Where to eat - Πού να φάτε: La cucina di Daniele (p. 93) και τις νότιες παραλίες του νησιού. Κομβικό σημείο το μοναστήρι της Παναγιάς της Τουρλιανής, ακριβώς κάτω από την πλατεία. Μετά την επίσκεψή σας στη Μονή κάντε την επόμενή σας στάση σε μία από τις παραδοσιακές ταβέρνες της πλατείας και γευτείτε τοπικές σπεσιαλιτέ αλλά και καλό κρέας. Παραδοσιακά καφενεδάκια, εστιατόρια αλλά και σύγχρονα καλόγουστα καταλύματα προσφέρουν τις στιγμές αναψυχής που ζητά ο επισκέπτης, που δεν είναι λάτρης του ξεφαντώματος. Σε κοντινή απόσταση από το κέντρο του χωριού, στα βόρεια, είναι και η Μονή του Παλαιόκαστρου, που είναι χτισμένη πάνω σε εμφανή λείψανα αρχαίας οχύρωσης. Στην Άνω Μερά θα βρείτε επίσης φαρμακείο, super market, μαγαζιά με παραδοσιακά προϊόντα και πιάτσα ταξί. Ο οικισμός απέχει από τη Χώρα 8 χλμ. και συνδέεται με αυτή με τακτές συγκοινωνίες. 42

16 Ornos It is only 4 km away from Chora and has been developed in such a way that today is characterized as a tourist settlement. In order to get there you will have to pass first through the bay of Korfos. Once you arrive in Ornos you will be impressed from the many big hotel facilities but also by the smaller lodgings with a good sense of taste. The small leeward port where you will see fishermen boats and yachts to be moored is the attraction of the settlement. It is one of the most popular tourist resorts of Mykonos with many restaurants, café but also many choices for night life. The beach of Ornos is one of the most popular beaches of the island and is highly recommended for those who wish to combine relaxation, excellent services and luxury without the need to go far away. Platis Gialos It is 4,5 km away from Chora and was gradually developed around the beach which shares the same name and offers all the amenities for a pleasant stay. 44 Ορνός Απέχει από τη Χώρα μόλις 4 χλμ. και έχει αναπτυχθεί τόσο που αποτελεί σήμερα τουριστικό οικισμό. Για να φθάσετε εκεί πρέπει να περάσετε πρώτα από τον όρμο του Κόρφου. Μόλις φθάσετε στον Ορνό θα εντυπωσιαστείτε από τις μεγάλες ξενοδοχειακές εγκαταστάσεις αλλά και από τα μικρότερα καλόγουστα καταλύματα. Χαρακτηριστικό του είναι το μικρό απάνεμο λιμανάκι, όπου αράζουν τα ψαροκάικα, αλλά και πολλά σκάφη αναψυχής. Είναι από τα πιο δημοφιλή τουριστικά θέρετρα της Μυκόνου με πολλά εστιατόρια, καφετέριες αλλά και επιλογές για νυχτερινή διασκέδαση. Η παραλία του Ορνού είναι από τις πιο πολυσύχναστες του νησιού και συστήνεται ανεπιφύλακτα σε όσους θέλουν να συνδυάσουν χαλάρωση, άψογη εξυπηρέτηση και πολυτέλεια, χωρίς να χρειαστεί να διανύσουν πολλά χιλιόμετρα στο νησί. Πλατύς Γιαλός Απέχει από τη Χώρα 4,5 χλμ., αναπτύχθηκε βαθμιαία γύρω από την ομώνυμη παραλία και διαθέτει όλες τις παροχές για μια ευχάριστη διαμονή. εν είναι τυχαία αγαπημένος τόπος διαμονής πολλών επισκεπτών της Μυκόνου, κάτι που αποδεικνύεται περίτρανα από τις πολύ προσεγμένες ξενοδοχειακές μονάδες, τα καλά εστιατόρια και μια όμορφη οργανωμένη παραλία με θαλάσσια σπορ, με πρόσβαση και από τη στεριά και από τη θάλασσα, αφού από εκεί

17 For many visitors it is not by chance a favourite place to stay in Mykonos as proved by the very well organized hotel units, the good restaurants and a beautiful and organized beach with sea sports. It can be easily accessed both from the land and the sea as the boats that go to the rest of the southern beaches of the island depart from there. The combination of the services indicates that Platis Gialos follows the modern tourist development of the island. However, the old rural houses, the reeds and the scaled cultivating slopes keep still the rural character of the greater region alive. On the left of the central road to the settlement it is worth noticing the ruins of the ancient tower at Portes. ξεκινούν τα καραβάκια που οδηγούν στις υπόλοιπες νότιες παραλίες του νησιού. Ο συνδυασμός των παροχών δείχνει πως ο Πλατύς Γιαλός έχει ταυτιστεί απόλυτα με το σύγχρονο τουριστικό πνεύμα του Platis Gialos - Πλατύς Γιαλός Where to stay - Πού να μείνετε: Myconian Ambassador (p. 2-3) νησιού, ωστόσο παλιές αγροικίες, καλαμιές και κλιμακωτές καλλιεργήσιμες πλαγιές κρατούν ακόμα ζωντανό τον αγροτικό χαρακτήρα της ευρύτερης περιοχής. Αριστερά του κεντρικού δρόμου προς τον οικισμό, αξίζει να προσέξετε τα ερείπια του αρχαίου πύργου στη θέση «Πόρτες». ALL ABOUT MYKONOS ACCOMMODATION HIP RESTAURANTS NIGHTLIFE SHOPPING BODY & SOUL VIP SERVICES ISLAND SHOPPING DAILY CRUISES 46 Elsa Pakali Janni Georgiou Agia Sofia, Mykonos, , Greece T: M: bexclusive@mykonosexclusive.com elsa@mykonosexclusive.com Website:

18 Aghios Stefanos It is 3 km away from Chora and is located very close to the port of Tourlos. It owes its name to the small church that is built in the edge of the bay where in the top of it you will see the settlement. Due to the regular summer visits of the island s frequenters, Aghios Stefanos is one of the first regions that were developed outside Chora. The accommodation, the food and the entertainment amenities that Aghios Stefanos offers, along with the beautiful view to Tinos and Rhenia, satisfy the demands of all visitors. An important detail that makes Aghios Stefanos so special is the fact that it raises over the very beautiful bay which shares the same name and is well-protected from the winds. As a result the bay never has waves. Άγιος Στέφανος Απέχει 3 χλμ. από τη Χώρα και βρίσκεται πολύ κοντά στο λιμάνι του Τούρλου. Πήρε την ονομασία του από το εκκλησάκι που είναι χτισμένο στην άκρη του κόλπου, πάνω από τον οποίο σκαρφαλώνει ο οικισμός. Ο Άγιος Στέφανος είναι από τις πρώτες περιοχές που αναπτύχθηκαν εκτός Χώρας, λόγω των τακτικών καλοκαιρινών επισκέψεων των θαμώνων του νησιού. Οι ανέσεις που παρέχει ως προς τη διαμονή, το φαγητό και τη διασκέδαση σε συνδυασμό με τη θαυμάσια θέα στην Τήνο και στη Ρήνεια, καλύπτουν τις απαιτήσεις όλων των επισκεπτών. Σημαντική λεπτομέρεια που κάνει τον Άγιο Στέφανο τόσο ξεχωριστό, είναι ότι υψώνεται πάνω από τον πολύ όμορφο ομώνυμο κόλπο που φυλάσσεται καλά από τους ανέμους και έτσι το σημείο δεν το πιάνει ποτέ το κύμα. 48

19 Chorio, the simplicity in architecture By Apostolos Nazos* Mykonos... has been created in such a way that human architecture along with the architecture of the landscape play a complementary and magic role. The landscape has always been the background of man s works. The Chora of Mykonos with the dense town planning design along with the choria (villages), are the answer to the way that spatial human needs are satisfied. The town planning design of Chora, as we see it today, has been formed, altered and evolved throughout the years. (The Medieval settlement of Kastro with a surface area of 7,200 m 2 and 2,000 residents had a rate of four people per room). The street is the dominant public place of the settlement. The small yards, the steps and the low stone walls are the points that link the street with the forefront of the houses and give a human dimension to the place, turning it from an outdoor into an indoor space. The choria, the white rural houses, are scattered on the rocky landscape. The bright gems that were shining so much, from afar were looking as if they were seeded by the Great Maker of the world, although now when we look close up they are only warm and small and kind Apostolos Nazos ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ 50 Χωριό, η λιτότητα στην αρχιτεκτονική Από τoν Απόστολο Νάζο* ARCHITECTURE Μύκονος... Ένας τόπος πλασμένος έτσι που η αρχιτεκτονική του τοπίου και η αρχιτεκτονική των ανθρώπων βρέθηκαν σε ρόλο συμπληρωματικό και μαγικό. Το τοπίο λειτουργεί πάντα ως φόντο των ανθρώπινων έργων. Η Χώρα της Μυκόνου από τη μια πλευρά με τον πυκνό πολεοδομικό ιστό της, και τα «χωριά» από την άλλη, απαντούν σε ερωτήματα σχετικά με την ένταξη των ανθρώπινων αναγκών στον χώρο. Ο πολεοδομικός ιστός της πόλης που βλέπουμε σήμερα έχει διαμορφωθεί, διαφοροποιηθεί και εξελιχθεί μέσα στα χρόνια. (Στο Κάστρο ο μεσαιωνικός οικισμός εκτάσεως τ.μ. κατοικούταν από κατοίκους με αντιστοιχία τεσσάρων ατόμων ανά δωμάτιο). Ο δρόμος είναι ο κυρίαρχος δημόσιος χώρος του οικισμού. Ο μεταβατικός χώρος μεταξύ του δρόμου και του μετώπου των κατοικιών είναι οι μικρές αυλές, τα σκαλιά και οι πεζούλες, που δίνουν μια κλίμακα ανθρώπινη στο χώρο, και τον μετατρέπουν από εξωτερικό σε εσωτερικό. Τα «χωριά» οι λευκές κατοικίες των αγροτών διάσπαρτες στο βραχώδες τοπίο. «Τα λαμπερά πετράδια που τόσο φεγγοβολούσανε όσο τα σίμωνες από μακριά και νόμιζες πως τάχει σπαρμένα ο μέγας πλάστης του κόσμου κι ωστόσο buildings, works of man made within the eagerness of everyday labor [Aris Konstandinidis, Two choria from Mykonos, Athens 1947]. There were rooms of one chamber, that they assembled all life activities in their limited size, while they were surrounded by other rooms which served the uses and operations of rural life, such as the barn, the cell, the stone oven, the basin. It is a combination of lean as well as sophisticated architecture. Choria are facing the south and form an oblong shape of L or U that keeps them protected from the north wind. In the center there is a small yard that is used as an open-air room. The small white geometrical bulks made of stone, and plastered with soil and whitewash, compose and at the same time answer with the most natural way to the question: what is architecture. Choria are samples of people s experience that has lasted through ages and has to do with exploiting the air, the sun, the nature in general, while having an ecological perception about satisfying everyday needs. This is a source of inspiration for modern man. What was considered to be natural and self-evident in the past, today it is copied and magnified without any scale or size. Today, choria are at best ruined, ready to become part of the nature, yet teaching lessons concerning scale, harmony and life. * Apostolos Nazos, Architect τώρα από κοντά δεν είναι παρά χτισίματα στοργικά και μικρά και αγαθά, έργα ανθρώπου μέσα στο ζήλο του καθημερινού του μόχθου» [Άρη Κωνσταντινίδη, υο «χωριά» απ τη Μύκονο, Αθήνα 1947]. Μονοκάμαρα δωμάτια, που στις ελάχιστες διαστάσεις τους συγκέντρωναν όλη τη ζωή, και πλαισιώνονταν από άλλα που εξυπηρετούσαν τις χρήσεις και τις λειτουργίες της αγροτικής ζωής. Ο αχερώνας, το κελί, ο φούρνος, η στέρνα. Η λιτότητα και η πολυπλοκότητα της αρχιτεκτονικής μαζί. Προσανατολισμένα στον νότο και προστατευμένα από τον βοριά με επίμηκες σχήμα Γ ή Π, ορίζουν μια μικρή αυλή που λειτουργεί σαν υπαίθριο δωμάτιο. Μικροί γεωμετρικοί όγκοι χτισμένοι από πέτρα σοβατισμένοι με χώμα και ασβέστη, λευκοί, συνθέτουν και απαντούν με τον πιο φυσικό τρόπο στην ερώτηση, τι είναι αρχιτεκτονική. Είναι δείγματα που κουβαλούν την από αιώνες πείρα των ανθρώπων για την αξιοποίηση του αέρα, του ήλιου, της φύσης γενικότερα, με την οικολογική αντίληψη για τη λύση των αναγκών της καθημερινότητας. Είναι πηγή έμπνευσης για τον σύγχρονο άνθρωπο. Αυτό πάντως που παλαιότερα ήταν φυσικό και αυτονόητο, σήμερα αντιγράφεται και μεγεθύνεται χωρίς κλίμακα και μέγεθος. Σήμερα υπάρχουν, στην καλύτερη περίπτωση ερειπωμένα, έτοιμα να γίνουν ένα με την φύση, δίνοντας ακόμη μαθήματα για την κλίμακα, την αρμονία και τη ζωή. * Απόστολος Νάζος, Αρχιτέκτων 51

20 Exploring Mykonos through photographs By Vivi Chanioti* Mykonos is one of the most photographed islands. Little Venice, Paraportiani, windmills and pelicans have been printed and magnetized the clicks of photographers and visitors from around the world. The island, of course, has changed in recent years considerably, with ranges of modern buildings not resembling the simplicity of the older ones. For visitors who want to look deeper than the ephemeral nature of the islands cosmopolitan character, however, there is a great place that keeps unchanged the islands characteristics over time. The game that the light makes on the lime, the colours that offer a pleasant surprise every season, the first sound of tsambouna at the festival. The original Mykonos is always here. It may not always be under the light of the ephemeral publicity, but it patiently waits for those who are going to spend a little more time to discover it photographically. And it will definitely reward them. * Vivi Chanioti, Photographer GAZE ΒΛΕΜΜΑ Αναζητώντας φωτογραφικά τη Μύκονο Από τη Βιβή Χανιώτη* Vivi Chanioti Η Μύκονος είναι ένα από τα πιο φωτογραφημένα νησιά. Μικρή Βενετία, Παραπορτιανή, ανεμόμυλοι και πελεκάνοι έχουν αποτυπωθεί και έχουν μαγνητίσει τα κλικ φωτογράφων και απλών επισκεπτών από όλο τον κόσμο. Το νησί βέβαια τα τελευταία χρόνια έχει αλλάξει σε μεγάλο βαθμό, με τις κλίμακες των σύγχρονων κτισμάτων να μη θυμίζουν τη λιτότητα των παλαιότερων. Για τον επισκέπτη που θα θελήσει να κοιτάξει βαθύτερα από το εφήμερο του κοσμοπολίτικου χαρακτήρα της όμως, υπάρχει ένας υπέροχος τόπος, που διατηρεί αναλλοίωτα στοιχεία στο πέρασμα του χρόνου. Το παιχνίδι που κάνει το φως πάνω στον ασβέστη, τα χρώματα που σε κάθε εποχή σε ξαφνιάζουν ευχάριστα, ο πρώτος ήχος της τσαμπούνας στο πανηγύρι. Η αυθεντική Μύκονος είναι πάντα εδώ, μπορεί να μην είναι πάντα στα φώτα της εφήμερης δημοσιότητας, αλλά με υπομονή περιμένει αυτούς που θα αφιερώσουν λίγο παραπάνω χρόνο για να την ανακαλύψουν φωτογραφικά. Και θα τους ανταμείψει. * Βιβή Χανιώτη, Φωτογράφος 52