Modern dietary habits and allergies.

Transcript

1 Otorhinolaryngologia - Head and Neck Surgery Issue 48, April - May - June 2012, pages 7-14 REVIEW Modern dietary habits and allergies. Σύγχρονες διατροφικές συνήθειες και αλλεργίες. Asimakopoulou P. 1, Proimos E. 1, Chimona S. T. 1, Seferlis F. 1, Pagkalos A. 2, Gelis N. D. 3, Papadakis E. C. 1 1 ΕΝΤ specialist Department, Chania General Hospital, Chania, Crete, Greece. 2 ΕΝΤ specialist, Agios Nikolaos, Crete, Greece. 3 ΕΝΤ specialist, Korinthos, Greece Ασημακοπούλου Π. 1, Πρώιμος Ε. 1, Χειμώνα Σ. Θ. 1, Σεφερλής Φ. 1, Πάγκαλος Ά. 2, Γκέλης Δ. 3, Παπαδάκης Ε. Χ. 1 1 ΩΡΛ Κλινική Γενικού Νοσοκομείου Χανίων. 2 ΩΡΛ Άγιος Νικόλαος Κρήτης. 3 ΩΡΛ Κόρινθος Corresponding author: Ευκλείδης Πρώιμος, Γεωργιλάδων 25, Χανιά Κρήτη Ελλάδα efklidispr@hotmail.com Abstract Food allergy is defined as an abnormal immune response to food and food additives. It is a complex situation affected by many different factors. A wide variety of food can cause allergy. Diverse are also the organism reactions to various food allergens: respiratory, dermatological, cardiovascular and gastrointestinal. Food allergy is a serious problem especially in developed countries and as most allergic diseases, presents a growing incidence. It has increasing morbidity and impact on individuals quality of life, because their social life is significantly restricted. We should not call any reaction after eating as allergic and much more we should not totally avoid foods that may be important in our diet. Every patient with food allergy, according to symptoms should be referred to specialists for correct diagnosis and proper treatment. Key words: Food allergy, rhinitis, asthma Περίληψη Τροφική αλλεργία ορίζεται η μη φυσιολογική ανοσολογική απάντηση στην τροφή και στα πρόσθετα των τροφίμων. Αποτελεί σύνθετη κατάσταση που επηρεάζεται από πολλούς διαφορετικούς παράγοντες. Υπάρχει μεγάλη ποικιλία τροφίμων που μπορεί να προκαλέσει υπεραντιδραστικότητα. Ποικίλες είναι επίσης οι αντιδράσεις του οργανισμού στα διάφορα αλλεργιογόνα (αναπνευστικές, δερματικές, καρδιαγγειακές και γαστρεντερικές). Η τροφική αλλεργία αποτελεί σημαντικό πρόβλημα και όπως τα περισσότερα αλλεργικά νοσήματα παρουσιάζει, ιδίως στις αναπτυγμένες χώρες, ολοένα και μεγαλύτερη επίπτωση. Επιφέρει σημαντική νοσηρότητα και επίδραση στην ποιότητα ζωής των ατόμων, αφού περιορίζεται η κοινωνική τους δράση. Δεν πρέπει αβασάνιστα να ονομάζουμε οποιαδήποτε αντίδραση μετά από κατανάλωση τροφής ως αλλεργική και πολύ περισσότερο δεν πρέπει να αποφεύγουμε τρόφιμα που μπορεί να είναι απαραίτητα για τη διατροφή μας. Κάθε ασθενής με τροφική αλλεργία θα πρέπει να απευθύνεται ανάλογα με τα συμπτώματα στον ειδικό για τη σωστή διάγνωση και την ορθή διαχείριση της νόσου. Λέξεις κλειδιά: Τροφική αλλεργία, ρινίτιδα, άσθμα Εισαγωγή Η τροφική αλλεργία είναι μια ανοσολογική διαταραχή που πολύ συχνά εκτιμάται εσφαλμένα και πιο συγκεκριμένα, υπέρ ή υποεκτιμάται αλλά και υποτιμάται ταυτόχρονα. Ιστορικά κανείς δε γνωρίζει πότε και που έλαβαν χώρα για πρώτη φορά ανθρώπινες αλλεργικές αντιδράσεις σε τρόφιμα. Κατά το πρώτο ήμισυ του τελευταίου π.χ αιώνα ο Ρωμαίος ποιητής και φιλόσοφος Τίτος Λουκρήτιος Κάρος (95-91 π.χ) στο μακροσκελές του ποίημα με τίτλο «Περί της φύσεως των πραγμάτων» επιβεβαιώνει την άποψη ότι οι ανεπιθύμητες αντιδράσεις στα τρόφιμα ήταν γνωστές στους αρχαίους Έλληνες και Ρωμαίους και δηλώνει μεταξύ άλλων ότι «...εκείνο που για κάποιον αποτελεί τροφή, μπορεί να είναι το δηλητήριο κάποιου άλλου» (Οne man s food may be another man s poison). (1) 7

2 Τα κύρια όργανα στόχος της IgE-μεσολαβούμενης τροφικής αλλεργίας είναι το ανώτερο και κατώτερο αναπνευστικό, το γαστρεντερικό και το δέρμα. Τόσο οι άμεσες αντιδράσεις υπερευαισθησίας (καταρροή, φτάρνισμα, ρινική συμφόρηση, κνίδωση και αναφυλαξία), όσο και οι χρόνιες νόσοι (άσθμα, ατοπική δερματίτις, γαστρεντερικές διαταραχές) μπορεί να προκληθούν ή και να επιδεινωθούν από την τροφική αλλεργία. Ορισμοί Οι ανεπιθύμητες αντιδράσεις στις τροφές διακρίνονται σε: Τοξικές όπως η τροφική δηλητηρίαση, λόγω τοξινών που είτε περιέχονται στο τρόφιμο, είτε απελευθερώνονται από μικροοργανισμούς που επιμολύνουν τα διάφορα τρόφιμα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η σκομβροείδωση ή δηλητηρίαση των σκομβροειδών (histamine fish poisoning) Μη τοξικές που προκαλούνται δηλαδή με τη μεσολάβηση ή μη, του ανοσολογικού συστήματος. - ανοσολογικού τύπου= τροφική αλλεργία - μη ανοσολογικού τύπου= τροφική δυσανεξία Τροφική αλλεργία: αντίδραση υπερευαισθησίας που προκαλείται μέσω ανοσολογικών μηχανισμών, ακόμα και σε λήψη ελάχιστης ποσότητας της αλλεργιογόνου ουσίας και πραγματοποιείται με τη μεσολάβηση ή όχι ανοσοσφαιρίνης IgE. Τροφική δυσανεξία: μη ανοσολογική διαταραχή της φυσιολογίας του οργανισμού μετά την κατανάλωση κάποιας τροφής (μη ανοχή). Επιδημιολογία τροφικής αλλεργίας Αν και το 25% του πληθυσμού θεωρεί ότι έχει αλλεργία σε ένα ή περισσότερα τρόφιμα, πραγματική τροφική αλλεργία παρουσιάζει το 2,5-4% των ενηλίκων και το 6-8% των παιδιών, ηλικίας μικρότερης των 3 ετών. (2) Στους ενήλικες, μέχρι και το 60% των αντιδράσεων τροφικής αλλεργίας οφείλονται σε διασταυρούμενη αντίδραση μεταξύ των τροφών και εισπνεόμενων αλλεργιογόνων. (2) Η επίπτωση της αλλεργικής ρινίτιδας που επάγεται από τροφικά αλλεργιογόνα, ακόμη και μεταξύ των ασθενών που παρακολουθούνται σε ειδικά ιατρεία ΩΡΛ Αλλεργίας φαίνεται να είναι λιγότερο από 1%, αν και 25-80% των ασθενών με τεκμηριωμένη IgE μεσολαβούμενη τροφική αλλεργία εκδηλώνουν ρινικά συμπτώματα κατά την διάρκεια της από του στόματος πρόκλησης με τροφικά αλλεργιογόνα. (3) Σχετικά με το κατώτερο αναπνευστικό η επαγωγή άσθματος από τρόφιμα είναι μία IgE-μεσολαβούμενη κατάσταση που μπορεί να πυροδοτηθεί από την κατάποση ή την εισπνοή ατμών που περιέχουν τον ερεθιστικό παράγοντα. Η ακριβής επίπτωση της κατάστασης αυτής στο γενικό πληθυσμό είναι άγνωστη, όμως τροφική αλλεργία εκδηλώνεται στο 5.7% παιδιών με άσθμα, στο 11% παιδιών με ατοπική δερματίτιδα και στο 24% παιδιών με ιστορικό βρογχίτιδων. (4) Στους ενήλικες με άσθμα η επαγωγή συμπτωμάτων από τροφικά αλλεργιογόνα συμβαίνει σε ποσοστό μικρότερο του 2%. (5) Συνολικά δεν υπάρχει διαφορά στην επίπτωση της τροφικής αλλεργίας μεταξύ των δύο φύλων ή μεταξύ φυλών και ενοχοποιείται για το 29-50% των περιπτώσεων αναφυλαξίας. (6) Η συχνότητα της τροφικής αλλεργίας βαίνει αυξανόμενη, καθώς κατά την περίοδο αυξήθηκε κατά 18% στα παιδιά ηλικίας κάτω των 18 ετών. (7) Η αλλεργική αντίδραση στα φιστίκια και τους ξηρούς καρπούς είναι η συχνότερη και πλέον επίφοβη τροφική αλλεργία. Συνήθως εκδηλώνεται στο 0,4-1,3% των παιδιών και σε 0,5-1% των ενηλίκων. Αυτού του τύπου η αλλεργία φαίνεται να διαρκεί, σύγχρονες όμως μελέτες δείχνουν ότι το 20-25% των περιπτώσεων υπεραντιδραστικότητας στα φιστίκια μπορεί να υποχωρήσουν, ενώ για τους υπόλοιπους ξηρούς καρπούς το ποσοστό αυτό κυμαίνεται στο 10%. (7) Στον γενικό πληθυσμό υπολογίζεται ότι αλλεργία στο γάλα αγελάδας, παρουσιάζει ένα ποσοστό περίπου 3%, στα αυγά περίπου 1,5%, στο φιστίκι και τους ξηρούς καρπούς περίπου 1%, στο σιτάρι 0,4% και στη σόγια 0,4%. (8) Η κληρονομικότητα παίζει ρόλο στην εκδήλωση τροφικής αλλεργίας. Εκτός από τη γενετική προδιάθεση, ένας δεύτερος λόγος για την εμφάνιση αλλεργικής αντίδρασης είναι η συχνότητα κατανάλωσης της τροφής. Στις Σκανδιναβικές χώρες, για παράδειγμα, είναι πολύ συχνή η αλλεργία στο ψάρι (ιδιαίτερα στο βακαλάο), ενώ στην Ιαπωνία στο ρύζι. Στην Ελλάδα εικάζεται ότι υπάρχουν αρκετές αλλεργίες σε όσπρια. Η κακή διατροφή και οι συνθήκες που ευνοούν τη εξασθένιση του ανοσοποιητικού συστήματος, αυξάνουν τις πιθανότητες ενός ανθρώπου να αναπτύξει τροφική αλλεργία σε κάθε ηλικία. Άλλοι επιπλέον παράγοντες εκτός της τροφής, μπορεί να επηρεάσουν την εμφάνιση αλλεργικής αντίδρασης σε ευαισθητοποιημένα άτομα, όπως π.χ άσκηση, κατανάλωση αλκοόλ ή λήψη ασπιρίνης. (5,9) Τροφικά Αλλεργιογόνα Τα τροφικά αλλεργιογόνα είναι πρωτεΐνες που περιέχονται στις τροφές. Για να δράσουν σαν αντιγόνα, οι μη πρωτεϊνικές τροφικές ουσίες ενώνονται με πρωτεΐνες. Πάνω από 120 διαφορετικά τρόφιμα έχουν κατηγορηθεί ότι προκαλούν αλλεργικές αντιδράσεις. Διακρίνονται σε ζωικής προέλευσης (γάλα, αυγό, ψάρια, θαλασσινά) και φυτικής προέλευσης (ξηροί καρποί, όσπρια, δημητριακά, φρούτα, λαχανικά). Πολλά τρόφιμα που είναι παρόμοια χημικά μπορεί να παρουσιάζουν διασταυρούμενη ευαισθησία μεταξύ τους (cross reaction) και οφείλεται στο ότι στις συγγενείς τροφές περιέχονται ίδιας ή παρόμοιας πρωτεϊνικής σύνθεσης αλλεργιογόνα. (1) Ο μηχανισμός περιλαμβάνει την αντίδραση ενός αντισώματος και ενός αντιγόνου, που συσχετίζεται στενά με το αντιγόνο το οποίο ενεργοποίησε την ειδική σύνθεση του αντισώματος. (10) Aγελαδινό γάλα: περιέχει 30-35g/L ολικών πρωτεϊνών. Οι κύριες πρωτεΐνες του αγελαδινού γάλακτος είναι η καζεΐνη (80%) και οι ορολευκωματίνες (β-γαλακτοσφαιρίνη, 8

3 α-γαλακτολευκωματίνη). Η ευαισθησία των ασθενών που είναι αλλεργικοί στο γάλα οφείλεται κατά κύριο λόγο στη β-γαλακτοσφαιρίνη (66-82%) και κατά δεύτερο λόγο στην καζεΐνη (43-57%) και την α-γαλακτολευκωματίνη (41-54%). Παρατηρείται διασταυρούμενη αντίδραση μεταξύ αγελαδινού και κατσικίσιου γάλακτος ή γάλακτος σόγιας. (1) Αυγό: οι αλλεργιογόνοι παράγοντες που βρίσκονται στο λεύκωμα του αυγού είναι η ωολευκωματίνη, η ωοβλεννίνη και η ωοτρανσφερρίνη. Η ωολευκωματίνη καταστρέφεται κατά το βρασμό, ενώ η ωοβλεννίνη είναι σταθερή στη θέρμανση και απελευθερώνει μεγάλα ποσά ισταμίνης. Κάποιες φορές η αλλεργία στο αυγό συνδυάζεται και με αλλεργία στα πουλερικά ή στα πούπουλα πουλιών, ονομάζεται και egg-bird syndrome και οφείλεται σε διασταυρούμενη αντίδραση μεταξύ των αλλεργιογόνων. (1) Ψάρι: οι μύες των ψαριών περιέχουν πρωτεΐνες του συνδετικού ιστού, ακτινομυοσίνη και σαρκοπλασματικές πρωτεΐνες. Τα περισσότερα από τα αλλεργιογόνα των ψαριών δεν έχουν μελετηθεί, με εξαίρεση το αλλεργιογόνο Μ του βακαλάου, μια σαρκοπλασματική πρωτεΐνη που ανήκει σε ομάδα πρωτεϊνών που είναι γνωστές ως «παρβαλβουμίνες» και είναι ομόλογη περίπου κατά 35% με αυτές άλλων ψαριών. Στο πλαίσιο της ομάδας υπάρχει συχνά διασταυρούμενη αντίδραση. Πολλές περιπτώσεις ανεπιθύμητων αντιδράσεων σε ψάρι σχετίζονται με υψηλή περιεκτικότητα σε αυτά ισταμίνης (histamine fish poisoning). Histamine fish poisoning ή σκομβροείδωση είναι η χημική δηλητηρίαση που συμβαίνει μετά την κατανάλωση ψαριών με μεγάλη περιεκτικότητα σε ισταμίνη όπως τόνος, σκουμπρί, παλαμίδα, γαύρος. Η ιστιδίνη είναι ένα βασικό αμινοξύ. Ορισμένα βακτήρια παράγουν δεκαρβοξυλάση της ιστιδίνης που οδηγεί στη μετατροπή της ιστιδίνης σε ισταμίνη. Η ισταμίνη είναι συνήθως το αποτέλεσμα αλλοίωσης λόγω υψηλής θερμοκρασίας (>21 ο C ) και συχνά παρουσιάζεται όταν τα νεκρά ψάρια παραμένουν σε δίχτυα σε ζεστές θάλασσες ή όταν υπάρχει ακατάλληλη ή καθυστερημένη ψύξη. Η ισταμίνη δεν καταστρέφεται με ψύξη, μαγείρεμα, κάπνισμα, αλάτισμα ή κονσερβοποίηση. (1) Οστρακοειδή-μαλάκια (θαλασσινά): οστρακοειδή (αστακός, καραβίδα, γαρίδα και καβούρι) και μαλάκια (μύδια, στρείδια) είναι τα πιο συνηθισμένα και τα πιο ισχυρά τροφικά αλλεργιογόνα. Είναι πολύ πιθανή η διασταυρούμενη υπεραντιδραστικότητα μεταξύ των διαφόρων ειδών οστρακοειδών. (1) Όσπρια: το αράπικο φιστίκι ή αραχίδα περιέχει σε ποσοστό 25-28% πρωτεΐνες που ανήκουν σε 3 κατηγορίες: αραχίνη, κοναραχίνη και λευκωματίνες. Η αραχίνη και η κοναραχίνη αντιπροσωπεύουν το 87% του συνόλου των πρωτεϊνών του φιστικιού. Η αλλεργιογόνος δράση του φιστικιού ενισχύεται από το ψήσιμο και τη θέρμανση γενικά. Η σόγια περιέχει 32-42% πρωτεΐνες και διακρίνονται σε β-κονγλυκινίνες και γλυκινίνες. (1) Δημητριακά: όπως σιτάρι, κριθάρι, σίκαλη, βρώμη, καλαμπόκι. Αλλεργιογόνοι παράγοντες είναι η γλουτένη και η σφαιρίνη. (1) Ξηροί καρποί: καρύδι, φιστίκι Αιγίνης, αμύγδαλο, φουντούκι, κουκουνάρι. Τα αλλεργιογόνα των ξηρών καρπών είναι υδατοδιαλυτές γλυκοπρωτεΐνες με κυμαινόμενη αντοχή στη θερμότητα, στα οξέα και τις πρωτεάσες. (1) Λαχανικά: ντομάτα, σέλινο, μαϊντανός, σπανάκι, καρότο. (1) Φρούτα: πορτοκάλι, φράουλα, μπανάνα, ροδάκινο, μήλο, ακτινίδιο. (1) Ποσοστό 30-50% των latex-αλλεργικών ατόμων παρουσιάζουν μια σχετική υπερευαισθησία σε ορισμένα τρόφιμα, ειδικά φρούτα, όπως μπανάνα, αβοκάντο, ακτινίδιο (latex-fruit syndrome). Σε ορισμένα άτομα υπάρχει συσχέτιση μεταξύ αλλεργίας σε γύρεις σημύδας, αμβροσίας, αγρωστωδών, αρτεμισίας, κυπαρισσιού, πλατάνου και αλλεργίας στις πρωτεΐνες διαφόρων φρούτων και λαχανικών όπως μήλο, ροδάκινο, ακτινίδιο, καρότο, σέλινο (oral allergy syndrome or pollen-food allergy) αλλά αποτελεί μάλλον διασταυρούμενη αντίδραση μεταξύ μακρινών πρωτεϊνικών κατάλοιπων γύρεων, δέντρων ή ζιζανίων που εξακολουθούν να βρίσκονται σε ορισμένα φρούτα και λαχανικά. Ως εκ τούτου, oral allergy syndrome εκδηλώνεται συνήθως μόνο σε αλλεργικούς στις γύρεις δένδρων και ζιζανίων ασθενείς, και περιορίζεται μόνο στη λήψη ωμών φρούτων ή λαχανικών. Πρόσθετα τροφίμων: χρησιμοποιούνται σε βιομηχανικής προέλευσης τρόφιμα, ως συντηρητικά, ενισχυτικά γεύσεως και χρωστικές ουσίες. (1) - ταρτραζίνη (Ε102): χρήση ως χρωστική ουσία. - βενζοϊκό οξύ (Ε210): βρίσκεται φυσικά σε φρούτα, μανιτάρια και ορισμένα γαλακτοκομικά. Προστίθεται σε τρόφιμα ως συντηρητικό. - γλουταμινικό μονονάτριο (MSG) και παράγωγά του π.χ όξινο γλουταμινικό νάτριο (Ε620-Ε635): χρησιμοποιούνται ως ενισχυτικό γεύσης. - θειώδη (Ε220-Ε228): κυρίως σε άτομα με άσθμα προκαλούν οξεία αλλεργική αντίδραση (2). - νιτρικό νάτριο - καρμίνη - αζόχρωμα και άλλες χρωστικές ύλες - Butylated hydroxyanisole (BHA) - Parabens: ομάδα αλκυλεστέρων π-υδροξυβενζοϊκού οξέ- 9

4 ος, αποτελούν ισχυρά συντηρητικά με αντιμικροβιακή, αντιβακτηριδιακή και αντιμυκητιασική δράση. Κάποιες μελέτες αναφέρουν απλές ανεπιθύμητες αντιδράσεις σε πρόσθετα τροφίμων όπως ταρτραζίνη, γλουταμινικό μονονάτριο, που εκδηλώνονται σε ευαίσθητα άτομα, λόγω απελευθέρωσης ισταμίνης και εμφανίζονται σε ποσοστό 0,23% του πληθυσμού. (11) Παθοφυσιολογία τροφικής αλλεργίας Ο γαστρεντερικός σωλήνας είναι σε στενή συνάφεια με το εξωτερικό περιβάλλον και έρχεται σε επαφή με ποικιλία ξένων αντιγόνων, είτε με τη μορφή μικροοργανισμών, είτε με τη μορφή συστατικών των τροφίμων. Έναντι όλων αυτών η γαστρεντερική οδός έχει αναπτύξει ειδικούς και μη ειδικούς μηχανισμούς που έχουν ως στόχο την αποτροπή της διόδου των αντιγόνων του αυλού διαμέσου του επιθηλιακού φραγμού και τον έλεγχο της συστηματικής αυτής ανοσολογικής απάντησης στα ξένα τροφικά αντιγόνα. Το ανοσοποιητικό μας σύστημα εκπαιδεύεται από τις πρώτες ημέρες της ζωής ενός ανθρώπου να μην αντιδρά στις πρωτεΐνες των τροφών (το ανοσοποιητικό δεν αντιδρά επίσης στα σάκχαρα και τα λίπη). Με αυτό τον τρόπο προκαλείται ανοσολογική ανοχή, κατάσταση που είναι απαραίτητη για την επιβίωσή του ανθρώπου. Ο λεμφικός ιστός του εντέρου (GALT) είναι ο κύριος μηχανισμός καταστολής των ανεπιθύμητων αντιδράσεων σε τροφές και επαγωγής ανοχής. Η τροφική αλλεργία φαίνεται να είναι το αποτέλεσμα ανεπάρκειας του μηχανισμού επαγωγής ανοσολογικής ανοχής. (1) Οι τροφές που καταναλώνονται υφίστανται την επίδραση των οξέων του στομάχου και των πεψινών, των παγκρεατικών εκκρίσεων και των εντερικών πεπτιδασών. Τα βλεννογονικά επιθηλιακά κύτταρα απορροφούν ενεργά τα αμινοξέα, τα μικρά πεπτίδια και τις άθικτες πρωτεΐνες. Οι πρωτεΐνες και τα πεπτίδια με αντιγονικές ιδιότητες διέρχονται δια των πλακών του Peyer (περιοχές λεμφικού ιστού του υποβλεννογόνιου χιτώνα του εντέρου, πλούσιες σε Β λεμφοκύτταρα) και προκαλούν ανοσολογική αντίδραση που οδηγεί σε ενεργό έκκριση ειδικών αντισωμάτων, κυρίως τύπου ΙgA, στο έντερο, τα οποία στη συνέχεια σχηματίζουν συμπλέγματα με τα αντίστοιχα αντιγόνα. Έτσι περιορίζεται η περαιτέρω απορρόφηση των εν λόγω αντιγόνων. Διαταραχές σε οποιοδήποτε από τα ανωτέρω στάδια μπορεί να επιφέρουν σημαντική αντιγοναιμία, με αποτέλεσμα την ευαισθητοποίηση αρχικά του ατόμου και αντίδραση σε κάθε μελλοντική επαφή με το αντιγόνο. (1) Η αλλεργική διαταραχή αποτελεί την κλινική έκφραση μιας σχέσης που αναπτύσσεται ανάμεσα στο επιτιθέμενο αλλεργιογόνο (του εξωτερικού περιβάλλοντος) και το αντίστοιχό του αντίσωμα (του οργανισμού). Κάθε αλλεργιογόνο προκαλεί το σχηματισμό συγκεκριμένου αντισώματος, αλλά και κάθε παραγόμενο αντίσωμα δεν αναπτύσσει σχέση παρά μόνο με το αλλεργιογόνο του. Μόνη εξαίρεση που επιβεβαιώνει τον κανόνα είναι η διασταυρούμενη αντίδραση. (1) Διακρίνονται 4 κατηγορίες παθολογικών αντιδράσεων σε πρωτεΐνες τροφίμων, που είναι αποτέλεσμα δράσης ανοσολογικών μηχανισμών: - αντιδράσεις υπερευαισθησίας τύπου I (άμεση αντίδραση υπερευαισθησίας) - αντιδράσεις κυτταροτοξικότητας ή τύπου II - αντιδράσεις υπερευαισθησίας με τη μεσολάβηση ανοσοσυμπλεγμάτων ή τύπου III (όψιμη αντίδραση υπερευαισθησίας) - υπερευαισθησία με τη μεσολάβηση κυττάρων ή τύπου IV Στην παθογένεση της τροφικής αλλεργίας συμμετέχουν κυρίως οι τύποι I ή III ή και οι δυο (αντίδραση μικτού τύπου). Άμεση αντίδραση υπερευαισθησίας, σημαίνει αντίδραση με IgE μεσολαβητές. Η ανοσοσφαιρίνη Ε (IgE) συνδέεται μέσω ειδικών υποδοχέων με τα μαστοκύτταρα και τα βασεόφιλα. Τα μαστοκύτταρα βρίσκονται σε αφθονία στη γαστρεντερική οδό, στους πνεύμονες, στη μύτη, στο δέρμα. Προηγείται η φάση της ευαισθητοποίησης, που περιλαμβάνει την επαφή με την αλλεργιογόνο ουσία του τροφίμου (συνήθως μια πρωτεΐνη) και την παραγωγή και αύξηση της ειδικής ανοσοσφαιρίνης E από τα Β-λεμφοκύτταρα. Σε μια επόμενη λήψη του ίδιου αλλεργιογόνου τροφίμου, τα ειδικά IgE αντισώματα της επιφάνειας των μαστοκυττάρων γεφυρώνονται από το ειδικό αντιγόνο και τίθεται σε λειτουργία μια σειρά αντιδράσεων που οδηγούν στην ενεργοποίηση και αποκοκκίωση των μαστοκυττάρων και την απελευθέρωση των προσχηματισμένων χημικών διαβιβαστών όπως της ισταμίνης και της σεροτονίνης και την παραγωγή νεοσχηματισθέντων μεσολαβητών όπως των προσταγλανδινών και των λευκοτριενίων. Αυτοί οι χημικοί μεσολαβητές μπαίνουν στην κυκλοφορία του αίματος, προκαλώντας τελικά τα αλλεργικά συμπτώματα, τα οποία εμφανίζονται γρήγορα, εντός λίγων λεπτών έως 2 ωρών από την κατανάλωση της ύποπτης τροφής. Όψιμη αντίδραση υπερευαισθησίας, σημαίνει αντίδραση χωρίς IgE μεσολαβητές. Οδηγεί σε σχηματισμό IgG ή IgM ανοσοσυμπλεγμάτων και μηχανισμών κυτταρικής αντίδρασης (Τ λεμφοκύτταρα). Συνδέεται με την παθογένεση της εντεροπάθειας και αφορά υποξείες ή χρόνιες αντιδράσεις υπερευαισθησίας με εντόπιση στο γαστρεντερικό π.χ κοιλιοκάκη. Τα συμπτώματα εμφανίζονται καθυστερημένα, μετά από 2-72 ώρες από την κατανάλωση του επίμαχου τροφίμου. (1) 10

5 Κλινική εικόνα τροφικής αλλεργίας Τα συμπτώματα μπορεί να είναι δερματικά, γαστρεντερικά, αναπνευστικά, κυκλοφορικά και νευρολογικά ή άτυπα: Σύστημα συμπτώματα Δέρμα Κνησμός, κνίδωση, αγγειοοίδημα χειλιών ή βλεφάρων Γαστρεντερικό Κνησμός στόματος, κοιλιακό άλγος, ναυτία, έμετος, διάρροια Αναπνευστικό - ανώτεροι αεραγωγοί Πταρμός, ρινική συμφόρηση, καταρροή, κνησμός φάρυγγα, δυσκαταποσία, βράγχος φωνής, ξηρός βήχας - κατώτεροι αεραγωγοί Δύσπνοια, συριγμός, αναπνευστική ανεπάρκεια Καρδιαγγειακό Αρχικά ταχυκαρδία, μετά υπόταση, αρρυθμίες, βραδυκαρδία, καρδιακή ανεπάρκεια Νευρολογικό Ανησυχία, ζάλη, απώλεια αισθήσεων Άλλο Μεταλλική γεύση, ακράτεια ούρων ή κοπράνων, κνησμός στα γεννητικά όργανα και τις θηλές (κυρίως σε γυναίκες) Περίπου 90% των συμπτωμάτων είναι δερματικά, 70% από το αναπνευστικό, 30-45% από το γαστρεντερικό και 10-45% από το κυκλοφορικό. (1) Στα παιδιά οι πλέον σοβαρές αντιδράσεις είναι από το αναπνευστικό ενώ στους ενήλικες από το καρδιαγγειακό σύστημα. Η σοβαρότητα των συμπτωμάτων εξαρτάται από την ποσότητα του αλλεργιογόνου που καταναλώθηκε, τον τρόπο παρασκευής (ωμό, μαγειρεμένο), τυχόν παράλληλη νόσηση από ιογενή πάθηση, την κατάσταση της υγείας σε σχέση με προϋπάρχουσα νόσο, την κατανάλωση αλκοόλ και την άσκηση. Η αναφυλαξία είναι μια σοβαρή αλλεργική αντίδραση, απειλητική για τη ζωή, που μπορεί να εκδηλωθεί ταχέως και προσβάλλει ταυτόχρονα πολλά όργανα και συστήματα του σώματος. Συχνά οι αρχικές εκδηλώσεις της αναφυλαξίας συνίστανται σε κνησμό, ερύθημα του δέρματος, που συνοδεύεται από αίσθηση αυξημένης θερμότητας και που εξελίσσεται σε γενικευμένη κνίδωση και αγγειοοίδημα. Τα τρόφιμα που συχνότερα εμπλέκονται σε αναφυλακτικές αντιδράσεις είναι τα φιστίκια, οι ξηροί καρποί, τα θαλασσινά και τα αυγά. Σύνδρομο στοματικής αλλεργίας (oral allergy syndrome) Είναι μέτριος ως βαρύς κνησμός, που μπορεί να περιγραφεί και ως καύσος, που εντοπίζεται στα χείλη, το στόμα, τη γλώσσα, την υπερώα, το φάρυγγα ή οίδημα στα χείλη ή τη γλώσσα και που προκύπτει μετά από κατανάλωση κάποιας τροφικής πρωτεΐνης που έχει την ικανότητα να συμμετέχει σε διασταυρούμενη αντίδραση με γύρεις. (12) Histamine-fish poisoning ή σκομβροείδωση Προκαλεί αναφυλακτοειδή αντίδραση που μιμείται την πραγματική τροφική αλλεργία. Τα συμπτώματα αναπτύσσονται μέσα σε λίγα λεπτά έως και δύο ώρες μετά το φαγητό, συνήθως διαρκούν για 4-6 ώρες έως και 1-2 ημέρες και μπορεί να περιλαμβάνουν: έξαψη-εφίδρωση, εξάνθημα στο πρόσωπο, αίσθημα καύσου στο στόμα και το λαιμό, διάρροια, κνίδωση, οίδημα γλώσσας, ζάλη, κεφαλαλγία, ναυτία, υπόταση Ειδικές μορφές τροφικής αλλεργίας (σχετίζονται με όψιμες αντιδράσεις υπερευαισθησίας, χωρίς IgE μεσολαβητές ή μικτού τύπου αντιδράσεις). Σε αυτές περιλαμβάνονται η κοιλιοκάκη (δυσανεξία στη γλουτένη), που οφείλεται σε παθολογική αντίδραση του ανοσολογικού συστήματος σε ένα συστατικό των δημητριακών, τη γλουτένη και αφορά το 1% του παγκόσμιου πληθυσμού, η ατοπική δερματίτιδα (έκζεμα), η πρωκτοκολίτιδα, η εντεροκολίτιδα, η ηωσινοφιλική οισοφαγίτιδα και η ηωσινοφιλική γαστρεντερίτιδα. Διάγνωση τροφικής αλλεργίας Όπως σε κάθε περίπτωση υπερευαισθησίας καθοριστικό ρόλο για την διάγνωση της τροφικής αλλεργίας έχει η λήψη και καταγραφή λεπτομερούς ιστορικού. Σε αυτό θα πρέπει να γίνεται σχολαστική περιγραφή των αλλεργικών αντιδράσεων (συχνότητα και διάρκεια), καταγραφή τροφίμων που καταναλώθηκαν μέχρι 72 ώρες πριν από την εκδήλωση των συμπτωμάτων, χρόνος που μεσολάβησε μεταξύ κατανάλωσης και αντίδρασης, ποσότητα τροφής που καταναλώθηκε, τρόπος παρασκευής της τροφής, πιθανή εισαγωγή ενός νέου τροφίμου στο συνηθισμένο διαιτολόγιο του ατόμου, σύγχρονη παρουσία και άλλων αλλεργικών παθήσεων, όπως άσθματος, ρινίτιδας, εκζέματος, ύπαρξη θετικού οικογενειακού ιστορικού αλλεργίας. (6) Την καταγραφή του ιστορικού ακολουθεί πάντα προσεκτική πλήρης ΩΡΛ κλινική εξέταση με ενδοσκοπικό έλεγχο του ανώτερου αναπνευστικού και μέτρηση σωματομετρικών χαρακτηριστικών, με υπολογισμό του δείκτη μάζας σώματος (BMI) και της περιμέτρου κεφαλής για τα νήπια. (6) Στη συνέχεια απαιτείται έλεγχος με δερματικές δοκιμασίες δια νυγμού (SPT) ή αιματολογικός έλεγχος (RAST), δίαιτες αποκλεισμού ή δοκιμασίες τροφικής πρόκλησης για την τεκμηρίωση της νόσου. Οι δερματικές δοκιμασίες δια νυγμού διενεργούνται με τροφικά εκχυλίσματα (skin prick) ή με αυτές καθαυτές τις τροφές (prick to prick) γίνονται στο αντιβράχιο, όπου τοποθετούνται σταγόνες με τα αλλεργιογόνα και με μία μικρή βελόνα 1mm γίνεται ένα ελαφρύ τσίμπημα στο δέρμα. Σε δεκαπέντε λεπτά, ο εκπαιδευμένος γιατρός μπορεί να βαθμολογήσει τις αντιδράσεις που δημιουργήθηκαν στο σημείο όπου έγινε ο νυγμός. 11

6 -πλεονεκτήματα: εκτέλεση σε οποιαδήποτε ηλικία, ανίχνευση πολλών αλλεργιογόνων, χαμηλό κόστος, μικρή πιθανότητα πρόκλησης ανεπιθύμητων αντιδράσεων. -μειονεκτήματα: ψευδώς θετικές απαντήσεις (ακρίβεια θετικού αποτελέσματος <50%) σε μη αλλεργικά άτομα, λόγω κακής εκτέλεσης και μη ειδικής ισταμινοαπελευθέρωσης. Ψευδώς αρνητικές απαντήσεις (ακρίβεια αρνητικού αποτελέσματος >95%), όταν τα ειδικά αντισώματα δεν υπάρχουν στο δέρμα και όταν προηγείται λήψη αντιισταμινικών ή κορτικοστεροειδών. Τέλος θα πρέπει πάντα να λαμβάνεται υπ όψιν το φαινόμενο της διήθησης αν δεν έχει τηρηθεί αυστηρά η απόσταση ασφαλείας 2cm, μεταξύ των σταγόνων, οπότε θετικοποιούνται πολλά αλλεργιογόνα. (13) Με τα αιματολογικά τεστ (δοκιμασία RAST) γίνεται προσδιορισμός των ειδικών IgE αντισωμάτων σε συγκεκριμένα αντιγόνα στον ορό του αίματος. Τα πλεονεκτήματα της μεθόδου είναι η δυνατότης διάγνωσης σε ορισμένες περιπτώσεις εκζέματος, στις οποίες η μεγάλη έκταση των βλαβών δεν επιτρέπει τη διενέργεια δερματικών tests και σε ασυνήθεις περιπτώσεις δερμογραφισμού. Στα μειονεκτήματα της μεθόδου καταλογίζεται η χαμηλότερη ευαισθησία σε σύγκριση με τις δερματικές δοκιμασίες, το υψηλότερο κόστος, ο μεγαλύτερος χρόνος που απαιτείται για την ολοκλήρωση των εξετάσεων και η δυνατότητα ανίχνευσης περιορισμένου αριθμού τροφικών αντιγόνων. Οι Δίαιτες αποκλεισμού στηρίζονται στην αρχή ότι η απομάκρυνση του τροφίμου που προκαλεί τα συμπτώματα από το διαιτολόγιο του ασθενούς, θα έχει σαν αποτέλεσμα την πλήρη αποδρομή της κλινικής συμπτωματολογίας. Η πιθανότητα να τεθεί διάγνωση με τη βοήθεια μιας δίαιτας αποφυγής είναι μεγαλύτερη όταν ο αριθμός των τροφίμων που ενοχοποιούνται είναι μικρός. Οι Δοκιμασίες τροφικής πρόκλησης αφορούν την έκθεση του ασθενούς με βάση συγκεκριμένο πρωτόκολλο στην ύποπτη τροφή, υπό στενή ιατρική παρακολούθηση. Σε περιπτώσεις στις οποίες αναφέρονται συμπτώματα ενδεικτικά συστηματικής αναφυλαξίας, δεν ενδείκνυται η διενέργεια της δοκιμασίας. Επίσης η πρόκληση με τροφικό αλλεργιογόνο δε γίνεται ποτέ για να επιβεβαιώσουμε μια τροφική αλλεργία, παρά μόνο για να την αποκλείσουμε και αποτελεί την πλέον ενδεδειγμένη (gold standard) επιλογή της διάγνωσης της τροφικής αλλεργίας. Η παρουσία θετικών δερμοαντιδράσεων με εκχύλισμα αλλεργιογόνου της ύποπτης τροφής και η εμφάνιση υψηλών επιπέδων ειδικών IgE προς την ένοχη τροφή στον ορό του ασθενούς, επαρκούν για να τεθεί η διάγνωση, χωρίς να απαιτούνται δοκιμασίες προκλήσεως. (14) Όσον αφορά τη διάγνωση των άλλων τύπων αλλεργίας, δηλαδή των αλλεργικών αντιδράσεων που γίνονται με τη μεσολάβηση Τ λεμφοκυττάρων ή τις μικτού τύπου αλλεργικές αντιδράσεις, δεν υπάρχουν τυποποιημένες μέθοδοι. (14) Θεραπεία τροφικής αλλεργίας Προς το παρόν δεν υπάρχει κάποια εγκεκριμένη θεραπεία που να απαλλάσσει μονίμως από τις τροφικές αλλεργίες. Οι πλέον ενδεδειγμένες μέθοδοι αντιμετώπισης της νόσου είναι η διαιτητική αποφυγή, δηλαδή ο αποκλεισμός των ένοχων τροφών από το διαιτολόγιο του πάσχοντος, η έρευνα των συστατικών που περιλαμβάνει η τροφή, για την αποφυγή ενός «κρυμμένου» αλλεργιογόνου τροφίμων και η προσεκτική ανάγνωση των ετικετών τυποποιημένων τροφίμων. Επίσης θα πρέπει να γίνεται, ανάλογα με την ένταση και την εντόπιση των συμπτωμάτων, φαρμακευτική αγωγή με αντιισταμινικά, ρινικά και από του στόματος στεροειδή, για την αντιμετώπιση ήπιων αλλεργικών αντιδράσεων, ενώ για την αντιμετώπιση σοβαρών αντιδράσεων, που θέτουν σε κίνδυνο τη ζωή του ατόμου, θα πρέπει να χορηγείται υπό διαρκές monitoring ενέσιμη αδρεναλίνη υποδόρια. Επίσης οι ασθενείς και το περιβάλλον των πασχόντων από τροφική αλλεργία θα πρέπει να είναι εκπαιδευμένοι για την αντιμετώπιση έκτακτων αναγκών που συνδέονται με την νόσο. Τέλος για τους ασθενείς που είναι αναποτελεσματική κάθε προσπάθεια συντηρητικής αντιμετώπισης της νόσου, τα τελευταία χρόνια έχουν αρχίσει να εφαρμόζονται πρωτόκολλα απευαισθητοποίησης για τη θεραπεία της τροφικής αλλεργίας στα φιστίκια και άλλα τροφικά αλλεργιογόνα. Έχουν αναπτυχθεί δύο θεραπείες: η απευαισθητοποίηση από το στόμα και η υπογλώσσια ανοσοθεραπεία, με τις οποίες επιχειρείται ο περιορισμός της δραστηριότητας των μαστοκυττάρων. (15) Η προσπάθεια ανοσοθεραπείας σε τροφικά αλλεργιογόνα είναι στην αρχή της, όμως υπάρχει ελπίδα ότι μελλοντικά θα μπορεί να εφαρμοστεί με ικανοποιητικά αποτελέσματα ανακουφίζοντας πολλούς ασθενείς. Τροφική Δυσανεξία Πρόκειται για μια ακίνδυνη πλην όμως ιδιαίτερα ενοχλητική κατάσταση που επηρεάζει αρνητικά την ποιότητα ζωής των πασχόντων. Είναι συνηθέστερη από την τροφική αλλεργία και διαφέρει από αυτή, καθώς δεν αποτελεί αντίδραση του ανοσοποιητικού συστήματος και εκδηλώνεται άμεσα κατά την πρώτη κατανάλωση της τροφής. Η κλινική της εικόνα αφορά σε συμπτώματα κυρίως από το πεπτικό. Οι αντιδράσεις τροφικής δυσανεξίας οφείλονται σε ένα συνδυασμό γενετικών και περιβαλλοντολογικών παραγόντων. Οι κυριότεροι γενετικοί παράγοντες είναι η ύπαρξη μεταβολικού νοσήματος, παγκρεατικής, ηπατικής ή ενζυμικής ανεπάρκειας. Παραδείγματα γενετικής ενζυμικής ανεπάρκειας είναι η δυσανεξία στη λακτόζη, λόγω έλλειψης του ενζύμου λακτάση, η φαινυλκετονουρία (δυσανε- 12

7 ξία στη φαινυλαλανίνη) και η κυάμωση που είναι δυσανεξία στα κουκιά, λόγω έλλειψης του ενζύμου G6PD. Οι περιβαλλοντολογικοί παράγοντες που ενοχοποιούνται είναι η μόλυνση του περιβάλλοντος και των υπόγειων υδάτων, τα φαρμακευτικά λιπάσματα, η διαταραχή της φυσικής χλωρίδας του εντέρου, τα συντηρητικά, η έντονη επεξεργασία των τροφίμων, οι φαρμακολογικές δράσεις ουσιών που περιέχονται στην τροφή (π.χ είναι γνωστό πλέον ότι το τυρί, η σοκολάτα, το κόκκινο κρασί, μπορούν να προκαλέσουν επεισόδια ημικρανίας που οφείλονται στην περιεκτικότητά τους σε τυραμίνη, μιας φαρμακολογικής ενεργού ουσίας). Τα συμπτώματα της τροφικής δυσανεξίας εξαρτώνται από την ποσότητα και το είδος της τροφής, τη φυσική και ψυχική κατάσταση του πάσχοντος και είναι κυρίως κοιλιακό άλγος, μετεωρισμός, δυσπεπτικά ενοχλήματα, ναυτία-έμετος, διάρροιες, κεφαλαλγία, μυαλγίες, χρόνια κόπωση, ζάλη. Τροφική δυσανεξία προκαλεί ακόμη και η όψη ή η όσφρηση ενός τροφίμου. Η περίπτωση αυτή περιγράφεται με τον όρο ψυχολογική δυσανεξία. Παιδική τροφική αλλεργία Οι παιδικές αλλεργικές παθήσεις, κατέχουν τη 2η θέση στον πίνακα νοσημάτων, μετά τις παιδικές λοιμώξεις. Η τροφική αλλεργία είναι συχνότερη στα πρώτα χρόνια της ζωής και ελαττώνεται μετά την ηλικία των 5-6 ετών, με μέγιστη εκδήλωση κατά το 1ο έτος της ζωής. (1) Το πρώτο αλλεργιογόνο στο οποίο το βρέφος εκτίθεται συνήθως είναι οι πρωτεΐνες του αγελαδινού γάλακτος. Η συχνότητα αυτής της αλλεργίας είναι μεταξύ 2-5% τον πρώτο χρόνο της ζωής και υποχωρεί στην πλειοψηφία των περιπτώσεων στην ηλικία των δύο ετών και σχεδόν πάντα πριν τον 6ο χρόνο. Το 60% των αλλεργικών αυτών αντιδράσεων είναι IgE μεσολαβούμενες. (16) Ακόμη το 30% με 50% των παιδιών με αλλεργία στις πρωτεΐνες του αγελαδινού γάλακτος μπορούν να εμφανίσουν διασταυρούμενη αλλεργία με το γάλα σόγιας. Σε μεγαλύτερα παιδιά τα πιο συχνά τροφικά αλλεργιογόνα είναι το αυγό, το φιστίκι, το ψάρι και το σιτάρι. Περίπου 1,6% των παιδιών παρουσιάζει αλλεργία στις πρωτεΐνες του αυγού, την οποία όμως ξεπερνούν στην ηλικία των πέντε ετών. Η αλλεργία στα φιστίκια πρακτικά επιμένει για όλη τη ζωή, με ηλικία πρώτης εκδήλωσης της αντίδρασης τα 5 χρόνια. (16) Η πρώιμη εισαγωγή στερεών τροφών στη διατροφή του βρέφους, έχει αρνητικό ρόλο στην εμφάνιση αλλεργιών. Παιδιά που εμφανίζουν τροφική αλλεργία με IgE μεσολαβητές έχουν μεγάλη πιθανότητα να αναπτύξουν υπεραντιδραστικότητα του ανώτερου και κατώτερου αναπνευστικού (αλλεργική ρινίτιδα, άσθμα). (4) Παράγοντες κινδύνου τροφικής αλλεργίας σε βρέφη και παιδιά είναι η αυξημένη διαπερατότητα του εντέρου σε μεγάλου μεγέθους μόρια κατά τους 3 πρώτους μήνες της ζωής, κατάσταση η οποία παρατηρείται επίσης σε οξεία γαστρεντερίτιδα, κυρίως ιογενούς αιτιολογίας. Άλλοι παράγοντες κινδύνου είναι η σχετική ανεπάρκεια IgA αντισωμάτων εξαιτίας ανωριμότητας κατά τις πρώτες λίγες μέρες της ζωής, η έκθεση σε αλλεργιογόνα σε μικρή ηλικία, ο πρώιμος απογαλακτισμός, οι καταστάσεις υποθρεψίας, και το θετικό οικογενειακό ιστορικό αλλεργίας. (17) Τέλος αρνητικό προγνωστικό παράγοντα αποτελεί το ατομικό ιστορικό ατοπικής δερματίτιδας (35% των παιδιών που εκδηλώνουν ατοπική δερματίτιδα πάσχουν από τροφική αλλεργία). (13,18) Η κλινική εικόνα αφορά κυρίως δερματικές εκδηλώσεις με κυριότερες στα βρέφη το ατοπικό έκζεμα και την ατοπική δερματίτιδα. Συχνά εμφανίζονται γαστρεντερικά συμπτώματα όπως κολικοί, έμετοι, διάρροιες, αιμορραγικές κενώσεις, ανορεξία, ελλιπής πρόσληψη βάρους. Τα συμπτώματα του ανώτερου και κατώτερου αναπνευστικού όπως η αλλεργική ρινίτιδα και το άσθμα είναι η κύρια εκδήλωση σε μεγαλύτερα κυρίως παιδιά. Το αναφυλακτικό shock είναι σπάνιο αλλά είναι το πιο σοβαρό και δυνητικά απειλητικό για την ζωή σύμπτωμα. Ποσοστό περίπου 39% των αλλεργικών παιδιών παρουσιάζουν σοβαρές αντιδράσεις. (19) Στα παιδία οι πιο διαδεδομένη μέθοδος για την διάγνωση τροφικών αλλεργιών είναι τα δερματικά τεστ που δύναται να εκτελεστούν από την ηλικία των 3-4 μηνών έχουν όμως σχετικά περιορισμένη διαγνωστική αξία, γιατί πολλά παιδιά δίνουν ψευδώς θετικό αποτέλεσμα στο δερματικό τεστ για κάποια συγκεκριμένη τροφή, αλλά στην πραγματικότητα δεν παρουσιάζουν αλλεργική αντίδραση στην ίδια την τροφή. Τα εργαστηριακά τεστ (RAST) είναι μια απλή εξέταση αίματος και μπορεί να γίνει σε παιδιά ηλικίας 5 ετών και άνω, ενώ ο ενδοσκοπικός έλεγχος του πεπτικού-βιοψία λεπτού εντέρου συνίσταται στις περιπτώσεις που υποπτευόμαστε εντεροπάθεια και αποκαλύπτει το βαθμό ατροφίας των λαχνών και τυχόν διήθηση από λεμφοκύτταρα. Τέλος η δοκιμασία πρόκλησης από το στόμα γίνεται μετά από περίοδο αποχής από την ύποπτη τροφή περίπου ενός μηνός, κατά την οποία τα συμπτώματα του ασθενούς θα πρέπει να υποχωρήσουν τελείως. Σχετικά με τη θεραπεία της τροφικής αλλεργίας στα παιδιά, στην περίπτωση που το τροφικό αλλεργιογόνο είναι συγκεκριμένο (π.χ ξηροί καρποί), τότε αρκεί η αφαίρεση του αλλεργιογόνου από τη δίαιτα του παιδιού. Επί αλλεργίας σε ξηρούς καρπούς, συνιστάται συνήθως η αποφυγή τους δια βίου. Σε περίπτωση που το τροφικό αλλεργιογόνο είναι το γάλα αγελάδας, τότε συνιστάται η σίτιση του βρέφους με ειδικό 13