ΤΑ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΑ ΚΟΣΜΗΜΑΤΑ (Ιστορία-Λαογραφία)1

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "ΤΑ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΑ ΚΟΣΜΗΜΑΤΑ (Ιστορία-Λαογραφία)1"

Transcript

1 Ασημένια επίχρυση πόρπη από την Ήπειρο, διακοσμημένη με σαβάτι καί ένθετους αχάτες, τέλη 19ου / αρχές 20ου αιώνα, Αθήνα, Μουσείο Μπενάκη. ΤΑ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΑ ΚΟΣΜΗΜΑΤΑ (Ιστορία-Λαογραφία)1 ΜΑΡΙΝΑ ΒΡΕΛΛΗ-ΖΑΧΟΥ Εισαγωγικά Η παραδοσιακή ελληνική λαϊκή τέχνη, παραγωγική δραστηριότητα στο πλαίσιο του λαϊκού υλικού βίου και των αργών ρυθμών της προβιομηχανικής κοινωνίας, έδωσε έργα των χεριών δεμένα με τις πρακτικές ανάγκες και τις συμβολικές σκοπιμότητες και αξίες της καθημερινής και της επίσημης ζωής, τα οποία, εκ παραλλήλου, αντικαθρέφτισαν την αισθητική αντίληψη και τη φιλοκαλία του λαού και ανέδειξαν την κατά τόπους τεχνολογική και, γενικότερα, πολιτισμική παράδοση. Άνθισε το 18ο αιώνα, ως ένα βαθμό, και το 19, ως 1 Ομιλία στο 2 Επιμορφωτικό Σεμινάριο Δυτικής Ελλάδας με θέμα «Το Ηπειρώτικο Κόσμημα. Ιστορία-Πορεία- Προοπτικές», της Ένωσης Καθηγητών Καλλιτεχνικών Μαθημάτων (Π.Ε. 08), Ιωάννινα, 28 και 29 Μαρτίου Το φωτογραφικά υλικό που πλαισιώνει το κείμενο προέρχεται από τις συλλογές με κοσμήματα του Εθνικού Ιστορικού Μουσείου και του Μουσείου Μπενάκη. Βλ. στο βιβλίο της Ιστορικής και Εθνολογικής Εταιρείας της Ελλάδος, Κοσμήματα της ελληνικής παραδοσιακής φορεσιάς (18oq- 19cq αι.). Συλλογή Εθνικού Ιστορικού Μουσείου. Πρόλογος: Ι.Κ. Μαζαράκης-Αινιάν, Εισαγωγή: Μαρία Λαδά-Μινώτου, Αθήναι 1999, και Άγγελος Δεληβορριάς, Ελληνικά παραδοσιακά κοσμήματα. Εκδ. Μέλισσα, Αθήνα 1980). 94

2 αποτέλεσμα και έκφραση των ιστορικών, οικονομικών και κοινωνικών δεδομένων και ανακατατάξεων, που έφεραν την ανασύνταξη του Ελληνισμού. Οι συνθήκες του Κάρλοβιτς, του Πασάροβιτς και του Κιουτσούκ Καϊναρτζή, τα γεγονότα και οι συνέπειες της Γαλλικής Επανάστασης, ευνόησαν τις ναυτιλιακές δραστηριότητες των Ελλήνων, οι οποίες συνδέθηκαν με τις εμπορικές δραστηριότητες, καθώς, την ίδια εποχή, έχουμε αυξημένη τη ζήτηση υλικών προϊόντων και, κατά συνέπεια, και την αύξηση της παραγωγής τους. Οι Έλληνες έμποροι του εξωτερικού πλουτίζουν, ιδρύουν εμπορικά υποκαταστήματα στην Ευρώπη (Βιέννη - Βενετία -Μασσαλία - Πέστη - Λειψία - Δρέσδη - Μόσχα), ανέρχονται κοινωνικά, αφυπνίζονται πνευματικά, ευεργετούν την πατρίδα και καθορίζουν με την παρουσία τους την πολιτισμική φυσιογνωμία των ελληνικών κοινοτήτων. Τα νέα αστικά στρώματα, για να επιβεβαιώσουν, με απτό, υλικό τρόπο, την οικονομική και την κοινωνική τους ανέλιξη, γίνονται (μαζί και με τους εύπορους, - και όχι μόνο-, χωρικούς της ενδοχώρας) ο καλύτερος πελάτης και αποδέκτης των έργων των λαϊκών τεχνών, δίνοντας ώθηση στην ποιοτική και την ποσοτική παραγωγή τους. Μέσα στο οικονομικό και ιδεολογικό πλέγμα της εποχής, αυτοδίδακτοι τεχνίτες δημιουργούν τα γνωστά έργα της λαϊκής αρχιτεκτονικής, με τις πλούσιες λιθογλύπτες, ξυλόγλυπτες και ζωγραφικές διακοσμήσεις, κι ακόμη πολύμορφα έργα της ραπτικής και της χρυσοκεντητικής, της μεταλλοτεχνίας και, ειδικότερα, της αργυροχοϊας, η οποία, δεμένη και με την εκκλησιαστική πράξη, από τα βυζαντινά χρόνια, δεν διακόπηκε στους αιώνες της Οθωμανικής κυριαρχίας, αντίθετα, καλλιεργήθηκε σε σπουδαία καλλιτεχνικά κέντρα επεξεργασίας του ασημιού στη στεριανή Ελλάδα, με βαλκανική και ευρωπαϊκή ακτινοβολία. Αυτοτελή ενότητα έργων της κοσμικής αργυροχρυσοχοΐας, αποτελούν τα κοσμήματα, τα οποία μάλιστα υπήρξαν το είδος εκείνο της λαϊκής τέχνης που πραγματοποίησε το πρωιμότερο αλλά και μεγαλύτερο άλμα από το επίπεδο της πρακτικής χρήσης στο επίπεδο της αισθητικής και καλλιτεχνικής έκφρασης. Ασημένια σκουλαρίκια με επιχρυσωμένες παραστάσεις της Παναγίας με το Χριστό (Μουσείο Μπενάκη) Το κόσμημα στην Ήπειρο. Ιστορική αναδρομή. Γ ιάννινα Στην Ήπειρο η αργυροχοϊκή τέχνη αναπτύχθηκε κυρίως στα Γιάννινα και σε προνομιακές κοινότητες, όπως οι Καλαρρύτες, το Συρράκο, το Μέτσοβο, κι ακόμη, στα βόρεια, το Αργυρόκαστρο και το Ελμπασάν. Τα Γιάννινα, ήδη δυναμική και καλά οργανωμένη πολιτεία, το 1430, παραδόθηκαν στο Σινάν πασά και Ασημένια σκουλαρίκια με περίκλειστα άνθη, πουλιά και κρεμαστές αλυσίδες από τη Ζίτσα (Μουσείο Μπενάκη). 95

3 ακολούθησαν μια ιστορική πορεία μάλλον ομαλή, απολαμβάνοντας προνόμια από την κεντρική εξουσία, τα οποία ενίσχυσαν την τοπική κοινωνία, σε οικονομικό και πνευματικό επίπεδο και σε δημιουργική παρουσία και προσφορά. Από το 1430 ως τα χρόνια της Επανάστασης του 1821, έχουμε έλλειψη συνεχών μαρτυριών, γνωρίζουμε όμως, ότι ο συντεχνιακός θεσμός με τις βυζαντινές ρίζες διατηρήθηκε από τους Οθωμανούς, οπότε οι τεχνίτες μπορούσαν, ως ένα βαθμό, να ασκούν την τέχνη τους. Το 16 αιώνα, το συντεχνιακό σύστημα αναδιοργανώθηκε σε όλη την Οθωμανική αυτοκρατορία, με σταδιακή ανάπτυξη για τα σινάφια και άνθιση, αυτήν που, εντέλει, γνωρίζουν το 17 και, κυρίως, το 18 αιώνα, και τις αρχές του 19ου, στο γενικότερο πλαίσιο της ακμής των Ιωαννίνων, πόλης με πολυεθνική σύνθεση (Έλληνες, Οθωμανοί, Αλβανοί, Εβραίοι) και συντελούμενη πολιτισμική ώσμωση, με ολίγους προνομιούχους (κοσμικούς και θρησκευτικούς άρχοντες), μια πρώιμα σχηματισμένη αστική τάξη με μεταποιητικές και εμπορικές δραστηριότητες, και με πολλούς ταπεινούς χειρώνακτες, τεχνίτες και άλλους. Το 17 αι., στα πολυάνθρωπα, πολυπολιτισμικά Γιάννινα, εστία των περισσοτέρων λαϊκών τεχνών και μεταποιητικών δραστηριοτήτων, συσσωρεύεται πλούτος και καλλιεργούνται τα γράμματα. Γι αυτήν την εποχή έχουμε και τις πρώτες πληροφορίες για επώνυμους Γιαννιώτες αργυροχόους, τους Σουγδουρήδες, γνωστούς για αντικείμενα διακοσμημένα με λουλούδια, που με τον καιρό αποτέλεσαν «στιλ», παίρνοντας το όνομα των κατασκευαστών τους, «σουγδουρά». Αν και το αποτυχημένο κίνημα του Σκυλοσόφου, το 1611, φέρνει μιαν ανακοπή στην εξέλιξη, με βίαια γεγονότα, λίγο αργότερα, στα 1666, και πάλι οι περιηγητές μιλούν για ανθηρά Γιάννινα, κι ακόμη για συντεχνίες στην Άρτα και τα προνομιακά χωριά της Ηπείρου. Οι συντεχνίες απολάμβαναν αυτονομία, είχαν τους δικούς τους νόμους και τις συνήθειες, ενισχύονταν οικονομικά από τα μέλη τους, με ετήσιες και μηνιαίες συνδρομές, οργάνωναν γιορτές και διαδραμάτιζαν διακριτό ρόλο στην κοινωνική ζωή. Τις πρώτες πληροφορίες για τον αριθμό των αργυροχόων των Ιωαννίνων έχουμε από το 1812 και εξής. Τότε η συντεχνία τους, στην οποία ανήκαν και οι πλανόδιοι χρυσικοί, αριθμούσε 54 μέλη (το 1813, αναφέρονται 49 μέλη, το 1818, 26 μέλη). Αυτή την εποχή εξάλλου, ο Αλή πασάς ιδρύει αργυροχοϊκά εργαστήρια και μέσα στο παλάτι και συγκεντρώνει σ αυτά τους καλύτερους τεχνίτες. Οι ασημιτζήδες διέθεταν τα έργα τους στο παζάρι της πόλης, απέναντι από το Κάστρο (στα αναφέρονται 34 χρυσοχοεία), στα πανηγύρια της περιοχής (της πόλης των Ιωαννίνων -το πανηγύρι της Μπουνίλας άρχισε το 1800-, της Άρτας, της Κόνιτσας), καθώς και σε εξωηπειρώτικα πανηγύρια (των Φαρσάλων, της Καστοριάς, της Ελασσόνας, της Θεσσαλονίκης, των Γρεβενών κ. ά.), που αποτελούσαν τους κυριότερους τόπους των εμπορευματικών συναλλαγών και τα σημεία συνάντησης και συνύπαρξης των εθνοτικών ομάδων της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Τα έργα των αργυροχόων ήταν επίσης μέρος του εξαγωγικού εμπορίου όλων των βιοτεχνικών δραστηριοτήτων, το οποίο γινόταν με τα γνωστά καραβάνια στις παροικίες της Δύσης. Στα 1820, η ακμή υποχωρεί. Έχουμε τότε τη διαμάχη του Αλή πασά με την Υψηλή Πύλη, που επιδεινώνει την κατάσταση, τα Γιάννινα λεηλατούνται, ένα μέρος τους καίγεται, τον Αύγουστο του 1820, και το νησί της λίμνης καταστρέφεται ολοκληρωτικά. Το ξέσπασμα εξάλλου της ελληνικής επανάστασης προκάλεσε αντίποινα και αναστατώσεις στον ηπειρώτικο χώρο. Ακόμη, το Μάιο του 1822, ξεσπά πανώλη, ο πληθυσμός της πόλης αποδεκατίζεται, τα μέλη των συντεχνιών μειώνονται. Εκτός αυτών των δεινών, οι συντεχνίες αναγκάζονται στην καταβολή υπέρογκων φόρων. Για να ενισχυθούν αποδέχονται ξένα μέλη (Ζαγορίσιους και Ζιτσιώτες), χάνουν έτσι τον κλειστό τους χαρακτήρα και βιώνουν την εσωτερική τους φθορά, ενώ, εκ παραλλήλου, αναπτύσσονται και άλλα εμπορικά κέντρα (η Σκόδρα, το Μπεράτι, η Αυλώνα) και, ακόμη, η Νότια Ελλάδα αποκλείεται από την ηπειρώτικη παραγωγή, καθώς οι Οθωμανοί δεν εγκρίνουν διαβατήρια για εμπορικά ταξίδια στα μέλη των συντεχνιών. Πολλοί Ηπειρώτες εγκατέλειψαν τότε τον τόπο τους και μετακινήθηκαν στην ελεύθερη Ελλάδα. Από τις συντεχνίες ωστόσο που επιβίωσαν ήταν και των χρυσικών. Το 1862 μαρτυρούνται 26 εργαστήρια στα Γιάννινα. Το 1869 μεγάλη πυρκαγιά καταστρέφει το παζάρι της πόλης. Για την περίοδο αναφέρονται πλέον λιγοστοί τεχνίτες, που κατασκεύαζαν αργυρά για περιορισμένη χρήση. Η συρρίκνωση ήταν δεδομένη, παράκμασαν άλλωστε, τότε, πολλοί τομείς μεταποίησης καθώς η προβιομηχανική πόλη περνάει στη νέα βιομηχανική εποχή με τη διακίνηση των προϊόντων της Ευρώπης. Καλαρρύτες και Συρράκο Το 18ο και 19 αιώνα, εκτός από τα Γιάννενα, αναδεικνύονται σε περιφερειακά κέντρα περιζήτητης αργυροχοϊκής τέχνης το Συρράκο και, κυρίως, οι Καλαρρύτες, βλάχικες κοινότητες κτηνοτροφών της Πίν 96

4 δου, οι οποίοι εξελίχτηκαν, καταρχάς, σε πλανόδιους εμπόρους των κτηνοτροφικών προϊόντων τους. Μαζί με το εμπόριο καλλιεργούν την υφαντική και τη ραπτική, οι Συρρακιώτες γίνονται φημισμένοι καποτάδες, οι Καλαρρυτινοί δουλεύουν κυρίως το ασήμι. Για να διαθέσουν τα έργα των χεριών τους ταξιδεύουν στην Τεργέστη, το Λιβόρνο, τη Μόσχα, τη Βιέννη, την Αίγυπτο, όπου ιδρύουν εμπορικούς οίκους. Στις επιστροφές τους φέρνουν χρήματα κι αγαθά, μορφώνονται και αποκτούν μια ξεχωριστή θέση στην πολιτιστική ζωή της Ηπείρου. Στα 1815, οι Καλαρρύτες αριθμούν 200 οικογένειες, το χωριό αντηχεί από τα χτυπήματα του σφυριού στο αμόνι. Γνωστοί τεχνίτες της εποχής οι Βούλγαροι, οι αδελφοί Παπαγεωργίου, οι Παπαμόσχοι, οι Πολυχρόνηδες, ο Ποντικής, ο Θανάσης Τζημούρης, αρχιχρυσικός του Αλή πασά και δάσκαλος της τέχνης, ο Διαμαντής Μπάφας. Τον Ιούνιο του 1821, Καλαρρύτες και Συρράκο, στη δίνη των ιστορικών γεγονότων, παραδίνονται στη φωτιά. Οι προνομιακοί κάτοικοι μετατρέπονται σε πρόσφυγες με καταφύγιό τους τα Επτάνησα (Ζάκυνθος, Κέρκυρα), όπου έδωσαν νέα ώθηση στην ντόπια δραστηριότητα, και, ορισμένων, η Ιταλία. Στα 1830, στους Καλαρρύτες ζούσαν μόλις 26 οικογένειες. Τον υπόλοιπο 19 αιώνα, η βιοτεχνική δραστηριότητα ακολουθεί πτωτική πορεία με μειωμένη παραγωγή, η κοινότητα των Καλαρρυτών χάνει τον εμποροβιοτεχνικό οικονομικό χαρακτήρα της και επιστρέφει στον κτηνοτροφικό και τη διαχρονική αξία του τόπου, τα βοσκοτόπια, με συμπληρωματική απασχόληση των κατοίκων τη γεωργία. Στη Ζάκυνθο, πάντως, οι Καλαρρυτινοί στήνουν τα αργυροχοεία τους στη Στράντα Μαρίνα και την Πλατεία Ρούγα. Συνοικία στην πόλη ονομαζόταν ήδη «Καλλαρρύτικα», από Καλαρρυτινούς που είχαν εγκατασταθεί εκεί πριν από το 1821, με δική τους εκκλησία, την Παναγία Αρσενιώτισσα του Τσουρούφλη, καθαρά ηπειρώτικη ενορία του νησιού. Εκεί δημιούργησαν ο Βαρσάμης, ο Βούλγαρης, ο Μπάφας, ο Στάθης, ο Τζημούρης κ.ά. Στην Κέρκυρα κατέφυγαν και δούλεψαν τα αδέρφια Αποστολής και Γεώργιος Παπαγεωργίου, ο Βασίλης Παπαμόσχος, μαθητής του Τζημούρη, ο Σπυρίδων και ο Νικόλαος Β. Παπαμόσχος. Καλαρρυτινός ασημιτζής ήταν κι ο Αθανάσιος Δογρής, που εργάστηκε αργότερα, στις αρχές του 20ού αι., στο Μεσολόγγι, κατασκευάζοντας κοσμήματα για τις ανδρικές φορεσιές. Μέτσοβο Οι Μετσοβίτες αργυροχόοι ήταν επίσης γνωστοί στη Βαλκανική, με τελευταίο απόγονο μετσοβίτικης οικογένειας, με παράδοση στην ασημουργία, τον Κύργο Λάκα ( ), δάσκαλο της τέχνης για πολλούς αργυροχόους των Ιωαννίνων κατά τον 20ό αιώνα, στο Τμήμα Ασημουργίας του Ορφανοτροφείου Γεωργίου Σταύρου. Άλλες γνωστές οικογένειες ασημιτζήδων στο Μέτσοβο ήταν του Αδαμίδη, του Καλαμπούκη, του Σαββάτη, του Συρμακέση, του Τούφα. Ελμπασάν Στο βορρά, στο Ελμπασάν της Αλβανίας, πόλη ακμής από τα μέσα του 17ου ώς τα μέσα του 19ου αιώνα, το επάγγελμα των κουγιουμτζήδων (των χρυσικών) αποτελούσε μονοπώλιο του χριστιανικού στοιχείου, είχε προστάτη τον Αγιο Κωνσταντίνο, ήταν κληρονομικό και με ισχυρή παρουσία στην αγορά της πόλης, όπου λειτουργούσαν εργαστήρια, που απασχολούσαν ένα μελισσολόι καλφάδων και μαστόρων από άτομα. Διαδικασίες παραγωγής. Τα εργαστήρια. Οι τεχνίτες (χρυσικοί, ασημιτζήδες, κουγιουμτζήδες, τζοβαερτζήδες, συρμακέσηδες). Οι ασημιτζήδες δούλευαν στα «αργαστήρια», με ολιγάριθμο εργαλειακό εξοπλισμό, πάνω σε πατώματα στρωμένα με τριχιά ή τουλπάνι δίχτυ, για να μην χάνονται τα ρινίσματα των μετάλλων ανάμεσα στα σανίδια των δαπέδων. Μια φορά το χρόνο, μάζευαν αυτά τα ρινίσματα σ ένα κουτί και τα ζύγιζαν, με έθιμο να τα μοιράζονται: ο μάστορας έπαιρνε τα μισά, τα υπόλοιπα ο πρωτομάστορας και οι βοηθοί. Οι μάστορες ήταν οι ιδιοκτήτες των εργαστηρίων και των εργαλείων, αγόραζαν τις πρώτες ύλες, κατείχαν τη γνώση της τέχνης στην ολότητά της, διακινούσαν εμπορικά τα προϊόντα τους, συμμετείχαν στα κοινωνικά και τα θρησκευτικά δρώμενα του τόπου ως μέλη της συντεχνίας και απολάμβαναν κοινωνική καταξίωση, θεωρούνταν, μάλιστα, ότι διέθεταν -και έπρεπε- «ανώτερη αισθητική αντίληψη», όπως σχολιάζει ο Μαμμόπουλος για τους Έλληνες χρυσοχόους στο Ελμπασάν. Οι καλφάδες αμείβονταν με μικρό μισθό, ενώ για τους παραγιούς, τα «τσιράκια», που μυούνταν στην τεχνογνωσία του επαγγέλματος από πολύ μικρή ηλικία, με μαθητεία μακρόχρονη και κοπιαστική, η προσφορά της εργασίας τους δεν είχε αμοιβή. Οι πρώτες ύλες Η παραγωγή ήταν εξαρτημένη από τις διαθέσιμες πρώτες ύλες και από τα μέσα εργασίας. Στη μεταβυζαντινή περίοδο δεν έχουμε χρυσά αντικείμενα, ο χρυσός γενικά εκλείπει, εμφανίζεται μόνο με τη μορφή της επιχρύσωσης. Το βασικό υλικό είναι 97

5 Ασημένιο επίχρυσο «χαρχάλι» από την Ήπειρο, περιλαίμια διακοσμημένα με αχάτες και τεχνητές χρωματιστές πέτρες, τέλη 19ου / αρχές 20ού αιώνα. Αθήνα, Μουσείο Ελληνικής Λαϊκής Τέχνης το ασήμι, που το προμηθεύονταν από τα Μαντεμοχώρια της Χαλκιδικής (τα οποία εκμεταλλεύονταν τα γνωστά από την αρχαιότητα μεταλλεία της περιοχής πληρώνοντας στην Πόλη ετήσιο φόρο 220 οκάδες καθαρό ασήμι), από το εξωτερικό (Οδησσό, Ιταλία) κι ακόμη από το λιώσιμο παλιότερων ασημένιων αντικειμένων και ευρωπαϊκών νομισμάτων. Για την εποχή που μιλάμε, οι δύο όροι, «χρυσάφι» - «ασήμι», δεν προσδιόριζαν κάτι διαφορετικό για το λαϊκό τεχνίτη: Οι συρμακέσηδες αλλά και ο λαός με τη λέξη χρυσάφι χαρακτήριζαν τόσο το μάλαμα όσο και το ασήμι, διακρίνοντας το πρώτο ως χρυσάφι κίτρινο και το δεύτερο ως χρυσάφι άσπρο. Προφανώς, όπως σχολιάζει ο Μιχάλης Γ. Μερακλής, η σύγχυση οφειλόταν στη μεγάλη σπανιότητα του χρυσού, ενώ και το οπωσδήποτε ευπροσιτότερο ασήμι δεν παύει να είναι ευγενές μέταλλο. Οι Ηπειρώτες τεχνίτες δούλευαν κυρίως το κατώτερο ασήμι, σε χαμηλή περιεκτικότητα, μόλις 400 βαθμών (το τετρακοσάρι»), σπανιότερα 600 βαθμών, μια αδυναμία, που όμως δεν λειτούργησε αποθαρρυντικά ή αρνητικά, καθώς τα δουλεμένα με τόσο μέτριο ή και κακό ασήμι κοσμήματα επιβεβαιώνουν την ευρηματικότητα των μαστόρων, τη δυναμική των τεχνικών τους (συχνά συνυπάρχουν δύο και τρεις τεχνικές στο ίδιο κόσμημα) και των καλλιτεχνικών τους επινοήσεων (απροσδόκητοι συνδυασμοί π. χ. σχημάτων και θεματικών μοτίβων, αλυσίδων με ασημένιες πλάκες κ.ά). Από τα ηπειρώτικα κοσμήματα επίσης απουσιάζουν οι πολύτιμες πέτρες. Η χαρά της πολυχρωμίας επιτυγχάνεται με ημιπολύτιμους λίθους, κυρίως αχάτες, φυσικές σκληρές πέτρες, κορναλίνες, τυρκουάζ, ορεία κρύσταλλο και κοράλλια και με πολλές απλές γυάλινες πέτρες (κόκκινες, πράσινες, γαλάζιες), φερμένες από το εξωτερικό. Τα νομίσματα στα ηπειρώτικα κοσμήματα. Η χρήση νομισμάτων στα κοσμήματα, στη διάρκεια της οθωμανικής κυριαρχίας -και όχι μόνο στην Ήπειρο, έχασε το φυλακτικό χαρακτήρα που είχε στο Βυζάντιο (ας θυμηθούμε τα γνωστά κωνσταντινάτα) και απέκτησε ένα χαρακτήρα πρακτικό-αποταμιευτικό, καθώς οι άνθρωποι πλέον επένδυαν στα κοσμήματα (συναφώς και στα νομίσματα που τα συμπλήρωναν). Αποταμίευαν τις οικονομίες τους αγοράζοντας κοσμήματα (αποτελούσαν άλλωστε μέρος της προίκας 98

6 των θυγατέρων τους και καλό τρόπο μεταφοράς των περιουσιακών στοιχείων μιας οικογένειας π. χ. σε ώρες βίαιων μετακινήσεων). Στην Ήπειρο βρίσκουμε νομίσματα κυρίως στην επιμετώπια διακόσμηση των γυναικών και, κατά δεύτερο λόγο, στην επιστήθια. Αλυσίδες με χρυσά νομίσματα κοσμούσαν τον κεφαλόδεσμο των γυναικών των Ιωαννίνων. Επίσης ο κεφαλόδεσμος της πλουσιότερης αρχόντισσας του Μετσόβου έφερε τέσσερις σειρές επίχρυσες αλυσίδες με είκοσι περίπου χρυσά νομίσματα κρεμασμένα από κάθε μία. Το παλιότερο φέσι της φορεσιάς του Σουλίου ήταν κεντημένο στην κορυφή με μεταξωτά χρωματιστά κορδονάκια, τα τσαπάρια, και γύρω από το κέντημα έφερε τρεις και περισσότερες σειρές φλωριά. Στη Δροπολίσια φορεσιά, πάνω στο κόκκινο φέσι, ανάλογα με την οικονομική κατάσταση της νύφης και του γαμπρού, έραβαν σειρές από νομίσματα, συνήθως εικοσάρια, και στο κέντρο, προ του μετώπου, ένα πεντόλιρο. Λέγεται μάλιστα ότι το φέσι, η σκούφια, της πλουσιότερης νύφης ήταν «πετρωμένη με φλουριά», καλυμμένη ολόκληρη. Διαβάζουμε χαρακτηριστικά στο Μαμμόπουλο (Ήπειρος, τ. Α', σ. 193) για την περιοχή του Αργυροκάστρου ότι: «Χριστιανές και Τουρκάλες στην περιφέρεια του Αργυροκάστρου είχαν την αρμάθα με τα φλωριά, που τη φορούσαν στο γάμο και μετά έμενε πατρογονικό κειμήλιο. Αυτή είχε πάντα από δέκα λίρες αξία κι επάνω, φλωριά βενέτικα, κωνσταντινάτα, μαχμουντιέδες κλπ. Και ο πιο φτωχός είχε την αρμάθα του. Όταν πουλιόταν η αρμάθα από χέρι σε χέρι έτσι γινόταν η εκτίμηση: Κόβαν τα φλωριά από την αλυσίδα και τα βάζαν στη ζυγαριά, ενώ από το άλλο βάζαν λίρες-νομίσματα και έτσι η αρμάθα έδειχνε μόνη της την αξία της. Χρυσό από το ένα μέρος, χρυσό από τ άλλο. Μόνο οι Δροπολίτες, τσίφτηδες δεν είχαν αρμαθιές με φλωριά, για να στολίσουν τις νυφάδες. Όμως ο Δροπολίτης τσίφτης πήγαινε στον αγά και έπαιρνε τη δική του, για να στολίσει την κοπέλα του και για το διάστημα 2-3 μηνών, που την κρατούσε, πλήρωνε τόκο. Οι Καστρινοί έμποροι αργότερα ανοίξανε τα μάτια τους, φέρναν ψεύτικες από το Τριέστι, που δεν διέφεραν από τις αληθινές, τις πουλούσανε μπιρ-παρά και έτσι ο τόκος των αγάδων κόπηκε». Τεχνολογία-Τεχνογνωσία Τα εργαλεία Τα ηπειρώτικα κοσμήματα είναι κατασκευασμένα με ολιγάριθμα, απλά εργαλεία, χειροποίητα ως το Β' Παγκόσμιο πόλεμο (εργαλεία γενικής χρήσης, για τις μετρήσεις και το σημάδεμα, το κόψιμο, το χυτήριο, Ασημένιο επίχρυσο «χσρχάλι» από την Ήπειρο, περιλαίμια διακοσμημένα με αχάτες και τεχνητές χρωματιστές πέτρες, τέλη 19ου I αρχές 20ού αιώνα. Αθήνα, Μουσείο Μπενάκη 99

7 Κλειδωτήρι από τη Λιούντζα (Εθνικό Ιστορικό Μουσείο). τον καθαρισμό κ.λπ, και εργαλεία ειδικά για κάθε επιμέρους τεχνική, για το σκάλισμα, για τα σφυρήλατα, για τα συρματερά), τα οποία οι τεχνίτες φρόντιζαν να είναι καλοδιατηρημένα, για την αποτελεσματική άσκηση της τέχνης. Στα εργαλεία συγκαταλέγονται τα αμόνια, τα πολυάριθμα σπιτσούνια, τα καλέμια και τα κοπίδια (ίσια, κυρτά, λεπτά, με ξύλινες λαβές), σφυριά διάφορα (το κουμπελοσφύρι, τα ξυλόσφυρα κ. ά.), τα πριόνια, τα ματικάπια (από σίδερο, ξύλο και πετσί, για τις τρύπες στα μέταλλα), οι σωληνοειδείς τρουμπουλέδες (ο ένας, σιδερένιος, για το στρογγύλεμα των δαχτυλιδιών, και ο άλλος, σιδερένιος, ή και ξύλινος, για τα βραχιόλια), και οιμασγαλάδες (για τη στίλβωση). Στα εργαστήρια υπήρχε ακόμη ο μπάγκος (το τραπέζι της εργασίας), βαρύς και στερεός, σταθερός, ακίνητος, το καμίνι για το λυώσιμο των μετάλλων, χύτες, καζάνια και χωνιά. Ως συμπληρωματικά αλλά απαραίτητα μέσα εργασίας ήταν η φωτιά, ο αέρας, η πίσσα και χημικές ουσίες. (Στον 20ό αιώνα, της εκβιομηχάνισης, τα εργαστήρια εμπλουτίστηκαν με ηλεκτροκίνητους τροχούς στίλβωσης, δονητές στίλβωσης, ηλεκτρικούς κυλίνδρους για τα σύρματα των φιλιγκράν κ.ά). Οι τεχνικές της κατασκευής και της διακόσμησης Το χτυπητό, (η σφυρήλατη ή φουσκωτή τεχνική), διαδεδομένη τεχνοτροπία στην Ήπειρο, έδινε ανάγλυφες παραστάσεις, σχηματισμένες με το χτύπο του σφυριού πάνω στο έλασμα του ασημιού, που το έβαζαν πάνω σε καλούπι από χάλυβα ή πίσσα. Οι πόρπες, κυρίως, πρόσφεραν μεγάλες επιφάνειες για την εκτέλεση σχεδίων, και ακόμη τα χαϊμαλιά. Άριστα έργα θεωρούνται οι φουσκωτές ξιφοθήκες του Συρράκου. Η φουσκωτή συνδυαζόταν με τη διάτρητη τεχνική (η διάτρητη από μόνη της σπανίζει στον ηπειρώτικο χώρο), σκόπιμα: καθώς αφαιρούσαν, γύρω από τα διακοσμητικά θέματα, την ακόσμητη επιφάνεια (ποικιλόσχημα δηλαδή κομμάτια μετάλλου), αλάφραινε η βαριά διάθεση που προκαλούσε το σφυρηλατημένο θέμα. Η συρματερή ή φιλιγκράν (τεχνική γνωστή από την προϊστορία, που άνθισε στο Βυζάντιο), έδωσε περίτεχνα τεπελίκια, σκουλαρίκια, σταυρούς, ζώνες και πόρπες, με λεπτά αργυρά ή και επίχρυσα σύρματα, σαν διάφανες δαντέλες, όπου η σπείρα επαναλαμβάνεται. Η τεχνική του σμάλτου υπηρέτησε την ανάγκη της πολυχρωμίας και υποστήριξε διακοσμητικά τα συρματερά κοσμήματα, με παραλλαγές της (α) τα βυζαντινά ή κυψελωτά ή περίκλειστα σμάλτα (σε διαφράγματα από ασημένια σύρματα), και (β) τα λακκωτά ή σκαφτά (σε βαθουλώματα της ασημένιας επιφάνειας). Τα σμάλτα στην Ήπειρο λέγονταν τζοβαϊρικά, οι ειδικευμένοι σε αυτά τεχνίτες τζοβαερτζήδες, κι αυτή η ονομασία περιέλαβε και όλους τους αργυροχρυσοχόους, έγινε συνώνυμη του χρυσικός.

8 Το μαύρο σαβάτι (σαβάντ στα αραβικά^μαύρος), υποκατάστατο του σμάλτου για τους πένητες χριστιανούς στα ρωμαϊκά χρόνια, εξελίχτηκε στα βυζαντινά και νεώτερα. Το έφτιαχναν σύμφωνα με τη βυζαντινή παράδοση του νιέλο, λιώνοντας ασήμι, χαλκό, μολύβι και κερί του θειαφιού. Στα ηπειρώτικα κοσμήματα το σαβάτι δεν είναι κατάμαυρο, όπως το ανατολίτικο, αλλά αποτελείται από λεπτές γκρίζες γραμμές, που σχηματίζουν γεωμετρικά σχέδια, μορφές ή θέματα από το φυτικό κόσμο. Τα χυτά κοσμήματα γίνονταν κατά την πανάρχαιη τεχνική του προκατασκευασμένου καλουπιού (από ορείχαλκο, λάστιχο ή και σίδερο), το δε χαραχτό, η εγχάρακτη τεχνική, με απαραίτητο εργαλείο το καλέμι, αν και ήταν εύκολη από την άποψη της τεχνικής επεξεργασίας, κατά τα άλλα, απαιτούσε καλλιτεχνική έμπνευση και σχεδιαστική ικανότητα, έμπειρο, σταθερό χέρι και υπομονή. Στις τεχνικές εντάσσεται και η φαρμακερή επιχρύσωση ασημένιων και χάλκινων κοσμημάτων, που μας παραδόθηκαν στη μαλαμοκαπνισμένη (ή φλωροκαπνισμένη) μορφή τους. Τα είδη των κοσμημάτων Μια αξιοπρόσεκτη τυπολογική πολυμορφία περιλαμβάνει κυρίως γυναικεία κοσμήματα: της κεφαλής, του λαιμού, του στήθους, της μέσης, της ποδιάς και των χεριών (άλλα προορίζονταν να φορεθούν σε άμεση επαφή με το δέρμα κι άλλα στερεωμένα πάνω στα ενδύματα). Επιμετώπια διαδήματα για τη γαμήλια μέρα χρησιμοποιήθηκαν ιδιαίτερα στα χωριά του Πωγωνίου. Η πωγωνήσια κορώνα, με βυζαντινό χαρακτήρα, βασικό μέλος του στόλου, του τοπικού ιδιότροπου σύνθετου νυφιάτικου κεφαλόδεσμου (από λεπτότατα επεξεργασμένα ελάσματα, στολισμένα με πέτρες και μικρά τετραμίδια) αποτελεί το πιο αντιπροσωπευτικό παράδειγμα. Τα τεπελίκια (ή τεπέδες), επιχρυσωμένοι, συμπαγείς, μικροί, κυκλικοί, σφυρήλατοι ή συρματεροί, δίσκοι, σαν ρηχά τάσια, στερεώνονταν στην κορυφή του υφασμάτινου φεσιού. Τα σκουλαρίκια απαντώνται ως τα γνωστά μαλαμοκαπνισμένα τετραμίδια, από κατώτερο χρυσό (δωδεκάρι), δώρο του νουνού στη νεοφώτιστη με ισόβια χρήση, το μοναδικό ίσως κόσμημα που ομόρφαινε την καθημερινότητα των γυναικών. Άλλα ασημένια σκουλαρίκια ήταν μακριά, πλαισίωναν πρόσωπο και λαιμό, φτάνοντας ως τους ώμους και, λόγω του βάρους τους, στερεώνονταν στον κεφαλόδεσμο, ενωμένα για ασφάλεια μεταξύ τους με μια λεπτή αλυσίδα, που, καθώς ήταν καρφωμένη στο πίσω μέρος του κεφαλιού, διέγραφε στα πλάγια διακοσμητικές καμπύλες. Για το λαιμό και στήθος προορίζονταν μεγάλα περιδέραια, γιορντάνια, με σειρές από νομίσματα, τα χαρχάλια, επίχρυσα βαριά, με αλυσιδωτά εξαρτήματα και πολύχρωμες πέτρες, που τα στερέωναν πάνω στο ύφασμα των ενδυμάτων (γύρω στο λαιμό ή πάνω στους ώμους), με δύο γαντζάκια στις άκρες του κοσμήματος, καθώς και τραχηλιές, σειρές από αλυσίδες με κρεμασμένα νομίσματα και τετραμίδια, κι ακόμη σταυροί (εγχάρακτοι με θρησκευτικές παραστάσεις) και ωοειδή κουμπιά, χυτά και συρματερά, με κοκκιδωτό διάκοσμο, συνδεδεμένα μεταξύ τους με αλυσίδα, με μάλλον διακοσμητική χρήση, αφού την πρακτική ανάγκη εξυπηρετούσαν τα γαντζούδια άλλων επιστήθιων κοσμημάτων. Το μακρύ σιγκούνι (ή σαγιάκι) της Ζίτσας έχει, ως ιδιότυπο στόλισμα, δύο σειρές από μεγάλα μυτερά επίχρυσα κουμπιά, τις δύο ζυγιές κουμπιά, όπως τα έλεγαν, με δώδεκα κουμπιά κάθε ζυγιά, ραμμένα σε αλυσίδα, που γαντζώνεται κάθετα στις παρυφές του σιγκουνιού, μπροστά στο στήθος. Στο Πωγώνι το σαγιάκι της γιορτινής φορεσιάς φέρει επίσης δώδεκα ως δεκαπέντε μεγάλα αργυρά ασημοκούμπια. Ως επιστήθια κοσμήματα αλλά και ως κοσμήματα της μέσης προορίζονταν οι πόρπες και τα κιουστέκια. Οι πόρπες, δουλεμένες με όλες τις τεχνικές (χυτή, σφυρήλατη, φιλιγκράν, σαβάτ, επιχρυσωμένες), και συχνά και με συνδυασμούς τους, συγκρατούσαν, θηλύκωναν, τα δύο αντικρυστά επιστήθια ανοίγματα των ενδυμάτων (του γυναικείου σιγκουνιού, του ανδρικού γιλέκου, κ.ά) ή στερεώνονταν στην υφασμάτινη ζώνη της μέσης και συμπλήρωναν τη λειτουργία της. Τις συναντούμε μικρόσχημες, ως κλειδωτήρια (θηλυκωτάρια ή τσαπράκια ή ζάβες ή παύτες -οι ονομασίες σχετίζονταν με το μέγεθος τους), αλλά και ως τεράστια κεμέρια, πολυδιακοσμημένα (η επιφάνειά τους προκαλούσε τη διακοσμητική διάθεση) με πουλιά, δικέφαλους αετούς, φυτικά μοτίβα, άνθη, ρόδακες, κλαδιά, φύλλα, ή και αυστηρά γεωμετρικά θέματα, σπείρες, σταυρούς, κι ακόμη με κόκκινες, ρουμπινί ή πράσινες πέτρες. Στο Πωγώνι η νιόπαντρη φορούσε για μικρό χρονικό διάστημα, τις μεγάλες γιορτινές μέρες, το αργυρό ή επίχρυσο μεγάλο κεμέρι, που σηματοδοτούσε καταρχάς το διαβατήριο γεγονός του γάμου της, και, στη συνέχεια, το αφαιρούσε. Τα κιουστέκια του στήθους και της μέσης (κάποτε και της ποδιάς), μονά και διπλά, ήταν μεγάλα, περίπλοκα, αλυσιδωτά συστήματα, συνδυασμένα με μαλαμοκαπνισμένες πλάκες, σμαλτωμένες και στολισμένες με πέτρες, σπανιότερα και με σαβάτι. Ήταν από τα λίγα κοσμήματα που φορούσαν στην Ήπειρο και οι άντρες. Τα «αλεξίκακα» φυλαχτά, τα χαϊμαλιά, επίσης επιστήθια κοσμήματα (κρέμονταν από το λαιμό πάνω 101

9 Κορώνα ή στόλος. στο στήθος με αλυσίδα που περνούσε χιαστί κάτω από τη μασχάλη), ήταν αργυρές θήκες, τριγωνικές, τετράγωνες, κυκλικές, που περιείχαν τιμιόξυλο, φιδοκέρατο κλπ, με χαραχτές αγιογραφικές εικόνες και με μαγική αποτροπαϊκή χρήση. Κατεξοχήν κόσμημα της μέσης ήταν η πλούσια ζώνη, από έλασμα ασημιού με εγχάρακτες διακοσμήσεις, με σμάλτο ή σαβάτι, ή και από φιλιγκράν, σε σχήμα φυσιγγιοθήκης, κάποτε και με επιχρύσωση, και με ασημένια λεπτοδουλεμένα θηλυκωτήρια στο κλείσιμο. Κοσμήματα των χεριών ήταν τα ποικίλα βραχιόλια, κυρίως αστικά κοσμήματα, από έλασμα ασημιού ή από φιλιγκράν, και τα δαχτυλίδια, απλά ή διακοσμημένα με ημιπολύτιμες πέτρες, τα οποία φορούσαν διά βίου -σύμβολα της ισόβιας δέσμευσης του ζευγαριού (για τους άντρες χρησίμευαν και ως σφραγίδα υπογραφής έχοντας χαραγμένα τα αρχικά του ονόματος). Στα ανδρικά κοσμήματα εντάσσουμε και τις ασημένιες ταμπακιέρες, εγχάρακτες ή και με σαβάτι, τις παλάσκες, τις θήκες για το μπαρούτι, προσαρμοσμένες στη μέση του άντρα ή κρεμασμένες στη σέλα του αλόγου του, καθώς και τις θήκες και τις λαβές των όπλων, ασημένιες και επίχρυσες. Οι Μετσοβίτες, πάντως, δεν φορούσαν ποτέ κοσμήματα, καθώς θεωρούσαν ότι άρμοζαν μόνον στις γυναίκες. Με την ευκαιρία της αναφοράς στην έλλειψη κοσμημάτων, υπενθυμίζω την «παράδοξη» απουσία τους από τις φορεσιές των γυναικών στους Καλαρρύτες, όπου άγραφος αλλά απαράβατος νόμος κατά της πολυτέλειας απαγόρευε να φορούν κοσμήματα παρά την αθρόα παραγωγή τους εκεί και παρά τον πλούτο και την ευμάρεια των κατοίκων της κοινότητας. Βλέπουμε τις μεγάλες εξαγωγές των κοσμημάτων να υποκρύπτουν μιαν απελπιστική υποκατανάλωση στον τόπο της παραγωγής τους, οι παραγωγοί των έργων δεν κατανάλωναν το προϊόν που οι ίδιοι παρήγαν, γιατί ήταν αυτό που εξασφάλιζε την οικονομική ανθηρότητα της κοινότητας! Τα θέματα. Το περιεχόμενο των κοσμημάτων. Η παραδοσιακή κοινωνία της Ηπείρου, όπως στην εθιμική της ζωή, έτσι και στην τέχνη της, αποκαλύπτει την ανάγκη της να στηρίζει και στην επίσημη θρησκεία και στις μεταφυσικές δοξασίες της την ευημερία της, την καλή της τύχη, την ευγονία και την προστασία της από το κακό (σε εποχές μάλιστα με γενικότερη ανασφάλεια και πολλούς κινδύνους στην περιρρέουσα ιστορική ατμόσφαιρα). Ο διάκοσμος των κοσμημάτων συνδράμει αυτή την ανάγκη του λαϊκού ανθρώπου, παριστάνοντας και αναπαράγοντας οπτικά πρότυπα πάνω στα κοσμήματά του, να αποτυπώσει, μαζί με την αισθητική του, και το πνεύμα του, τη συμβολική και μαγική του αντίληψη και σκέψη, την ιδέα του υπερφυσικού που τον κατέχει, τις ελπίδες και τις ευχές του, τις αβεβαιότητες και τους φόβους του. Και γίνεται έτσι αυτός ο διάκοσμος αποκαλυπτικός, με πολυσήμαντα και υπαινικτι- 102

10 κά μοτίβα (πολλών οι καταβολές ανιχνεύονται σε πανάρχαιους πολιτισμούς, ακόμη κι αν οι συνδετικοί κρίκοι λείπουν), τα οποία, ούτως ή άλλως, ας σημειωθεί, δεν αποκλίνουν, δεν παραλλάζουν σχεδόν καθόλου, από τα μοτίβα που μας δίνουν και τα υπόλοιπα εργαστηριακά δημιουργήματα της παραδοσιακής ηπειρώτικης κοινωνίας (τα λιθόγλυπτα, ξυλόγλυπτα και κεντητά έργα, για παράδειγμα, και, ως ένα βαθμό, και τα σπιτικά υφαντά και τα κεντήματα). Πρόκειται για μοτίβα με μια μάλλον συντηρητική θεματική, προσηλωμένη στις παραδοσιακές καταβολές της, απότοκη ίσως και της γενικότερης εσωστρέφειας των Ηπειρωτών, με χαρακτήρα ευχετικό του καλού, γονιμικό, ή φυλακτικό-αποτρεπτικό του κακού, μυθολογικό αλλά και διακοσμητικό. Πολλά από αυτά τα μοτίβα αναπλάθουν τον πραγματικό φυτικό κόσμο, διαγράφοντας μια συγκεκριμένη πορεία, από το άνθος στη σχηματοποιημένη έκφραση της ροζέτας, από το φύλλο σε φυλλοειδή στοιχεία. Έχουμε επίσης τρίφυλλες τουλίπες και συρματερές μαργαρίτες. Τα επιμετώπια διαδήματα εξάλλου της πωγωνίσιας φορεσιάς, παρά την αυστηρή σχηματοποίηση, ανακαλούν αυτόματα στη μνήμη μας τα στεφάνια των λουλουδιών. Τα δέντρα επίσης και κυρίως τα αειθαλή κυπαρίσια, γνωστά από τους προϊστορικούς χρόνους σε ιερά και κοιμητήρια της Μεσογείου, οικεία στους Ηπειρώτες από το φυσικό τους περιβάλλον, λειτούργησαν και αυτά ως σύμβολα ανανέωσης, μακροζωίας και αθανασίας (με γνωστή παρουσία και στη μουσουλμανική τέχνη). Γενικά, στο σύνολό του το σύστημα του στολισμού της νέας γυναίκας, της νύφης κατεξοχήν, αντανακλά, με το φυτικό του περιεχόμενο, ευγονικό συμβολισμό και σκοπό, ταυτισμένο με την αέναη ανακύκληση της φυτικής ζωής, όπου ο θάνατος είναι προσωρινός και υποχωρεί μπροστά στην κανονικότητα, με την οποία ξαναπαρουσιάζεται η καινούργια ζωή, το φυτό, ο σπόρος και αναπέμπει, πρώτιστα, μιαν ευχή για το νέο ζευγάρι, όπως και τα πετεινάρια, επίσης σύμβολα γονιμότητας καθώς και τα πουλιά, γενικότερα, που συμβολίζουν το νιόπαντρο ζευγάρι. Δεμένα με την ευγονία και την καλοτυχία εν συνεχεία, μπορούν να θεωρηθούν και τα μοτίβα, που επίσης υπάρχουν σε κάθε πλήρες σύστημα στολισμού ως φυλακτικά-προστατευτικά και αποτροπαϊκά του κακού στοιχεία, όπως ο σταυρός (που τον συναντάμε και ως αυτοτελές κόσμημα), σύμβολο αφενός της χριστιανοσύνης, από τον 4 αιώνα μ.χ., συνδεδεμένο με το πάθος και τη λύτρωση του Σωτήρος, ενταγμένο αφετέρου από τους χρυσικούς, αισθητικά, στον παγανιστικό χώρο της δημιουργίας τους (σύμβολο, επίσης υπερβατικό, στους ανατολικούς μύθους, ως η γέφυρα πάνω στην οποία οι ψυχές των ανθρώπων ανεβαίνουν προς το Θεό). Επίχρυσο διάδημα με χυτά, εγχάρακτα στοιχεία σε σχήμα τουλίπας, αχάτες, πέτρες, από ορεία κρύσταλλο, τυρκουάζ, κοράλλια και λεπτές αλυσίδες (Μουσείο Μπενάκη). «Στόλος», μαλαμοκαπνισμένο διάδημα, κόσμημα κεφαλής από το Πωγώνι (Εθνικό Ιστορικό Μουσείο). Γιορντάνια (Εθνικό Ιστορικό Μουσείο). «Χαρχάλι», περιλαίμιο με επίχρυσα ασημένια στοιχεία, αλυσιδωτά εξαρτήματα, τι/ρκουάζ και πράσινες πέτρες (Μουσείο Μπενάκη). 103

11 άνθρωπος, σεβαστικά και ευλαβικά, απεικονίζει ό,τι φοβάται. Έτσι το ομοίωμα ενός τερατόμορφου ζώου δηλώνει την προσπάθεια να αντιμετωπιστεί το κακό με την προσέγγισή του, με την προσπάθεια να εξευμενιστεί. Φυλακτικό-προστατευτικό χαρακτήρα έχουν και οι επιχρυσωμένες παραστάσεις της Παναγίας και των Χερουβείμ (με το συνήθως φοβερό στην έκφραση βλέμμα τους, που εκφοβίζει και αποτρέπει το κακό μάτι), και βέβαια, ο δρακοντοκτόνος καβαλάρης Αϊ Γιώργης, προστάτης των παλικαριών και, ιδιαίτερα, των Βλάχων ποιμένων, που τον βρίσκουμε πάνω σε παλάσκες, ταμπακιέρες και χαϊμαλιά, να συμβολίζει τη νίκη του καλού κατά του κακού, όπως και ο Αϊ Δημήτρης, καβαλάρης κι αυτός, που σκοτώνει το βάρβαρο. Οι δύο άγιοι, προσφιλείς στην Ήπειρο, με αφιερωμένες σε αυτούς πολλές εκκλησιές και εξωκκλήσια, συνδέονται εξάλλου και με λαϊκά έθιμα που αποβλέπουν στην εξασφάλιση της υγείας και της γονιμότητας. Ο δικέφαλος αετός, πολυσήμαντο σύμβολο στην ιστορική του διαδρομή (με αφετηρία τους Χετταίους του 15ου π.χ. αιώνα), αφενός αποτελεί στα ηπειρώτικα κοσμήματα συνειδητή αναφορά στη βυζαντινή παράδοση και στη μυθοποιημένη ιστορικότητα του ένδοξου παρελθόντος, και αφετέρου, λόγω του φυσικού τρόμου που προκαλεί η μορφή του, λειτουργεί ως αποτροπάίκό σύμβολο. Τέλος, ως αποτροπαϊκά σύμβολα, συναντάμε ανθρώπινες κεφαλές με διαπεραστικά βλέμματα, που εκφοβίζουν και αποτρέπουν το κακό, και, σε κάποια κοσμήματα, μυθικά τερατόμορφα ζώα, καθώς ο λαϊκός Επιλογικές παρατηρήσεις Τα παραδοσιακά ηπειρώτικα κοσμήματα, επαινετά έργα των χεριών των πατέρων μας, υλικά τεκμήρια της πολιτισμικής συμπεριφοράς των Ηπειρωτών, προϊόντα τέλειας τεχνικής κατάρτισης και ιδιότυπης καλλιτεχνικής αντίληψης και γλώσσας, συγγενεύουν μορφολογικά και θεματικά με τα βυζαντινά, αναπλάθουν στοιχεία από την Ανατολή και αφομοιώνουν και προσαρμόζουν με λιτότητα στοιχεία από τη Δύση. Δεν είναι χοντροκομμένα, δεν είναι φανταχτερά. Δεν διαλαλούν καμιά υλική αξία. Η υλική αξία δεν αποτελεί προσδιοριστικό στοιχείο της ομορφιάς τους. Η ομορφιά, η έννοια του ωραίου, συνδέεται με την ανθρώπινη δεξιοτεχνία και ευαισθησία, με μιαν αξιοπρόσεκτη επιδίωξη της συμμετρίας και ευγενική λεπτότητα στις γραμμές. Αποτυπώνουν και αντανακλούν ένα ξεχωριστό ήθος, προσηλωμένο και υπάκουο στα παραδομένα, και μια ξεχωριστή αισθητική, συλλογική, -ως προς τη βασική μορφολογία, στη σύνθεση, και ως προς την τεχνική, στην επεξεργασία-, μιαν αισθητική, που υποχώρησε στην ανάγκη της πρωτοτυπίας, προκειμένου να υπηρετήσει την ισοτιμία, η οποία ίσχυε -εν πολλοίς- στον παραδοσιακό κόσμο για όλα τα μέλη μιας κοινότητας, επιτρέποντας, ως παρέκκλιση, τη διέξοδο μόνο των παραλλαγών, στα θέματα και τα μοτίβα. Τα ηπειρώτικα κοσμήματα τα εξετάζουμε ως πολιτισμικά προϊόντα, ενταγμένα σε συγκεκριμένα πλαίσια ζωής, συνδεδεμένα, ως συστήματα στολισμού, με τις μεγάλες διαβατήριες στιγμές της ζωής των ανθρώπων, κυρίως με τη γαμήλια διαδικασία (η αρμάτα της νύφης συνυπήρχε απαραίτητα και αλληλοσυμπληρωνόταν με τα πολύτιμα υφάσματα της ενδυμασίας της, τα πλούσια κεντήματα, τα πρόσθετα επιμέρους εξαρτήματα της μεγάλης μέρας), και, κατά δεύτερο λόγο, με τις μεγάλες εορτές του παραδοσιακού χρόνου. Αποτελούσαν μαζί με τις ενδυμασίες ένα βαρύ πολιτισμικό φορτίο, με κοινούς εθιμικούς, κοινωνικούς και σημειολογικούς κώδικες. Ικανοποιούσαν ανάγκες πρακτικές και μεταφυσικές. Πιστοποιούσαν την κοινωνική και οικονομική διαφοροποίηση των μελών μιας κοινότητας, Και βέβαια, με τη χρήση και τη θέασή τους, και ανεξάρτητα από την υλική τους αξία, ικανοποιούσαν και ανάγκες αισθητικές, συνδεδεμένα με τη γυναικεία φιλαρέσκεια, καθώς έδιναν στις γυναίκες «μια καπετανίστικη χάρι και λεβεντιά», για να θυμηθούμε το Μαμμόπουλο. 104

12 Για μας, σήμερα, ως μουσειακά πλέον αντικείμενα, παραπέμπουν στο ιστορικό παρελθόν, λειτουργούν ως μέσα ανάγνωσης -και γνώσης- της κοινωνίας που τα δημιούργησε, καθώς εικαστικά συμπυκνώνουν και μαρτυρούν τις αξίες της, τους όρους ζωής, τα βιώματα αλλά και τα συναισθήματα των ανθρώπων της, που τα δημιούργησαν, και των ανθρώπων της, που τα χρησιμοποίησαν, στο συγκεκριμένο χώρο-χρόνο. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Ευαγγελία Άντζακα-Βέη, «Η τοπική ενδυμασία του Πωγωνίου», Εθνογραφικά, 10 (1995), σ Π. Αραβαντινός, Χρονογραφία της Ηπείρου, τ. 2ος. Εν Αθήναις Άγγελος Δεληβορριάς, Ελληνικά παραδοσιακά κοσμήματα. Μουσείο Μπενάκη και εκδ. Μέλισσα, Αθήνα Μαίρη Ζάγκλη-Μπόζιου, Καλαρρύτες. Ιστορία, αξιοθέατα, περιηγήσεις (Οδηγός). Κοινότητα Καλαρρυτών Πόπη Ζώρα, Κεντήματα και κοσμήματα της ελληνικής φορεσιάς. Μουσείο Ελληνικής Λαϊκής Τέχνης, Αθήναι Πόπη Ζώρα, «Αργυροχοΐα», στο συλλογικό τόμο Νεοελληνική χειροτεχνία. Έκδ. Εθνικής Τραπέζης της Ελλάδος, Αθήναι 1969, σ Πόπη Ζώρα, Δύο μεγάλοι μαστόροι του ασημιού: Αθανάσιος Τ[,ημούρης, Γεώργιος Διαμαντής Μπάφας. Έκδ. Ε.Ο.Ε.Χ., Αθήνα Γιαννούλα Καπλάνη, «Η γυναικεία ενδυμασία της Ανατολικής Δερόπολης», Εθνογραφικά, 10 (1995) σ Γιαννούλα Καπλάνη, Νεοελληνική αργυροχοΐα. Από τις συλλογές του Μουσείου Ελληνικής Λαϊκής Τέχνης. Υπουργείο Πολιτισμού, Αθήνα Κατερίνα Κορρέ-Ζωγράφου, Χρυσικών έργα, Ε Λ ΙΑ, Αθήνα Χάρης Κουτελάκης, Έλληνες αργυροχρυσοχόοι και ξυλογλύπτες. Εκδ. Σμίλα, Αθήνα Αλέξ. X. Μαμμόπουλος, Ήπειρος. Λαογραφικά-Ηθογραφικά-Εθνογραφικά. Πρόλογος Παν. Ηλ. Πουλίτσα. Τόμος Α\ Αθήναι 1961, και τόμος Β', Αθήναι Μιχάλης Γ. Μερακλής, Ελληνική Λαογραφία. Κοινωνική συγκρότηση, Ήθη και έθιμα, Λαϊκή τέχνη. Εκδ. Οδυσσέας, Αθήνα 2004, σ Μαρία Λαδά-Μινώτου, «Νεοελληνική Αργυροχρυσοχοΐα. Κοσμήματα της ελληνικής παραδοσιακής φορεσιάς (18ος-19ος αι.)», στον τόμο της Ιστορικής και Εθνολογικής Εταιρείας της Ελλάδος, Κοσμήματα της ελληνικής παραδοσιακής φορεσιάς (18ος-19ος αι.). Συλλογή Εθνικού Ιστορικού Μουσείου. Αθήναι 1999, σ Στεφ. Μ πέπη, «Γεώργιος Σουγδουρής. Ο διδάσκαλος του Γένους», Ηπειρωτική Εστία, 12 (1963), σ Μ. Μπότσαρης, «Η ελληνική αργυροχοΐα και το σαβάτι», Ζυγός, 7 (Μάρτιος-Απρίλιος 1974), σ Γιασμίνα Στυλ. Μωυσείδου, Η αργυροχοΐα στην Ήπειρο. Αθήνα Ευαγγελή Αρ. Ντάτση, Τα ισνάφια μας τα βασιλεμένα. Τα Γιάννινα των μαστόρων και των καλφάδων. Μουσείο Μπενάκη και Εκδόσεις Γαβριηλίδης, Αθήνα Γιώτα Οικονομάκη-Παπαδοπούλου, «Το λαγάρισμα των πολύτιμων μετάλλων», Εθνογραφικά, 6 (1989), σ Γιώργος Παπαγεωργίου, Οί συντεχνίες στα Γιάννενα κατά το 19 και τις αρχές του 20ού αιώνα (αρχές 19ου αι. ως 1912). Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, Σειρά επιστημονικών διατριβών της Φιλοσοφικής Σχολής, αρ. 4, Ιωάννινα Γιώργος Παπαγεωργίου, Η μαθητεία στα επαγγέλματα (16ος-20ός αι.). Ιστορικό Αρχείο Ελληνικής Νεολαίας, Γενική Γραμματεία Νέας Γενιάς, 3, Αθήνα Στέλιος Αγ. Παπαδόπουλος, «Νεοελληνική Χειροτεχνία», στο βιβλίο του ίδιου, Ανθρωπολογικά. Μουσειολογικά. Πολιτιστικό Ίδρυμα Ομίλου Πειραιώς, Αθήνα 2003, σ Αγγελική Χατζημιχάλη, «Ηπειρώτικη λαϊκή τέχνη», Ηπειρώτικα Χρονικά, 5 (1930), σ Αγγελική Χατζημιχάλη, «Η ελληνική αργυροχοϊκή τέχνη», Νέα Εστία, 14 (1933), σ Αγγελική Χατζημιχάλη, Ελληνικοίεθνικαίενδυμασίαι. Πίνακες Νικ. Σπέρλιγκ, 1, Αθήναι 1948' 2, Αθήναι 1954 (έκδοση Μουσείου Μπενάκη). Αγγελική Χατζημιχάλη, Η ελληνική λαϊκή φορεσιά. Επιστημονική επιμέλεια Τατιάνας Ιωάννου-Γιανναρά, επιμέλεια έκδοσης Άγγελος Δεληβορριάς, Εκδόσεις Μέλισσα, Αθήνα Μαρίνα Βρέλλη-Ζάχου: Αναπλ. Καθηγήτρια Τομέας Λαογραφίας, Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας Παν/μιο Ιωαννίνων 105

~~ ΕΛΛΗΝΙΚΆ 12 ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΆ ΜΟΤΙΒΑ

~~ ΕΛΛΗΝΙΚΆ 12 ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΆ ΜΟΤΙΒΑ ~~ ΕΛΛΗΝΙΚΆ 12 ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΆ ΜΟΤΙΒΑ 1. Μέρος κοσμήματος σε σχήμα σταυρού. Ιδιωτική συλλογή Κ. Ζέρμα - Βόλος ..-. ΕΛΛΗΝΙΚΆ 12 ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΑ ΜΟΠΒΑ ΕΜΗ ΝΙΚΑ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΆ Μ Ο τι ΒΑ ΤΕΥΧΟΣ12 ο ΠΕΡ ΙΟΔΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ

Διαβάστε περισσότερα

ΑΡΧΑΙΑ ΕΝΔΥΜΑΣΙΑ. Ερατώ Αϊδίνη Χρύσα Βουλιστιώτη Κωνσταντίνος Κονδύλης Εύη Ξουρή Θεοδώρα Τελάκη

ΑΡΧΑΙΑ ΕΝΔΥΜΑΣΙΑ. Ερατώ Αϊδίνη Χρύσα Βουλιστιώτη Κωνσταντίνος Κονδύλης Εύη Ξουρή Θεοδώρα Τελάκη ΑΡΧΑΙΑ ΕΝΔΥΜΑΣΙΑ Ερατώ Αϊδίνη Χρύσα Βουλιστιώτη Κωνσταντίνος Κονδύλης Εύη Ξουρή Θεοδώρα Τελάκη ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΚΟΣ ΠΙΝΑΚΑΣ: Μινωικός Πολιτισμός(3.000-1420) Μυκηναϊκός Πολιτισμός(1.600-1.100) Αρχαϊκή Εποχή(800-500)

Διαβάστε περισσότερα

ΣΥΝΤΗΡΗΣΗ ΕΘΝΟΓΡΑΦΙΚΩΝ ΚΑΙ ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΩΝ ΣΥΛΛΟΓΩΝ

ΣΥΝΤΗΡΗΣΗ ΕΘΝΟΓΡΑΦΙΚΩΝ ΚΑΙ ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΩΝ ΣΥΛΛΟΓΩΝ ΣΥΝΤΗΡΗΣΗ ΕΘΝΟΓΡΑΦΙΚΩΝ ΚΑΙ ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΩΝ ΣΥΛΛΟΓΩΝ Λαογραφία Ορίζεται η επιστήμη που ασχολείται με όλες τις εκφάνσεις του λαϊκού πολιτισμού. Εξετάζει, καταγράφει και ταξινομεί όλα όσα ένας λαός κατά παράδοση

Διαβάστε περισσότερα

Συμβολή στη μελέτη και την προβολή της παραδοσιακής ενδυμασίας στον ελληνικό χώρο: έμπνευση και δημιουργία

Συμβολή στη μελέτη και την προβολή της παραδοσιακής ενδυμασίας στον ελληνικό χώρο: έμπνευση και δημιουργία Συμβολή στη μελέτη και την προβολή της παραδοσιακής ενδυμασίας στον ελληνικό χώρο: έμπνευση και δημιουργία Ως τις αρχές του 20ού αι. η ελληνική εθνική ενδυμασία συνηθιζόταν σε ολόκληρη σχεδόν την ύπαιθρο

Διαβάστε περισσότερα

12/θέσιο Δημοτικό Σχολείο Παραμυθιάς

12/θέσιο Δημοτικό Σχολείο Παραμυθιάς 12/θέσιο Δημοτικό Σχολείο Παραμυθιάς ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ Μ Ε Λ Ι Ν Α ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ & ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ Κωλέτση Βασιλική ΠΕ 11 Μάστορα Έλλη ΠΕ 70 Σχολ. Έτος 2000-2001 Τ Α Ξ Ε Ι Σ Β1-ΣΤ1-ΣΤ2 ΓΥΝΑΙΚΕΙΑ ΦΟΡΕΣΙΑ Σουλιώτισσα, στο

Διαβάστε περισσότερα

56. Αντίκες. 2503 ΠΙΑΤΟ χάλκινο, γανωμένο και αφιερωμένο, με τέσσερις ανάγλυφες σφραγίδεςεπιγραφές,

56. Αντίκες. 2503 ΠΙΑΤΟ χάλκινο, γανωμένο και αφιερωμένο, με τέσσερις ανάγλυφες σφραγίδεςεπιγραφές, 2503 2504 2505 2506 2509 2507 2511 2508 2510 2512 2513 2514 2515 2516 2517 2503 ΠΙΑΤΟ χάλκινο, γανωμένο και αφιερωμένο, με τέσσερις ανάγλυφες σφραγίδεςεπιγραφές, διάμετρος 22 εκ. 80-100 2504 ΠΙΑΤΟ χάλκινο,

Διαβάστε περισσότερα

ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑI(Α MOTIBA

ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑI(Α MOTIBA ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑI(Α MOTIBA ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 1983 ΕΛΛΗΝΙΚΑ 2 ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΑ ΜΟΤΙΒΑ ΠΡΟΛΟΓΟΣ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΑ ΜΟΤΙΒΑ ΤΕΥΧΟΣ 2ο ΠΕΡΙΟΔΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΤΜΗΜΑΤΟΣ ΑΠΟΓΡΑΦΗΣ ΚΑΙ ΑΠΟΤΥΠΩΣΗΣ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΩΝ ΠΡΟΤΥΠΩΝ ΤΗΣ

Διαβάστε περισσότερα

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΥΠΟΔΟΜΩΝ, ΝΑΥΤΙΛΙΑΣ & ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ ΑΠΟΦΑΣΗ ΕΠΙ ΔΗΛΩΣΗΣ ΣΗΜΑΤΟΣ ΑΠΟΦΑΣΗ ΕΞ 3667 / 13.07.2015

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΥΠΟΔΟΜΩΝ, ΝΑΥΤΙΛΙΑΣ & ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ ΑΠΟΦΑΣΗ ΕΠΙ ΔΗΛΩΣΗΣ ΣΗΜΑΤΟΣ ΑΠΟΦΑΣΗ ΕΞ 3667 / 13.07.2015 ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΥΠΟΔΟΜΩΝ, ΝΑΥΤΙΛΙΑΣ & ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ ΑΠΟΦΑΣΗ ΕΠΙ ΔΗΛΩΣΗΣ ΣΗΜΑΤΟΣ ΑΠΟΦΑΣΗ ΕΞ 3667 / 13.07.2015 Σύμφωνα με: α) τις διατάξεις των άρθρων 123, 124, 135 και 136 του Ν. 4072/2012

Διαβάστε περισσότερα

2073 ΦΙΛΙΠΠΑΚΗΣ 2071 ΦΙΛΕΛΛΗΝΙΚΑ ΜΠΟΥΣΤΑ 2072 ΤΑΣΣΟΣ ΑΛ.

2073 ΦΙΛΙΠΠΑΚΗΣ 2071 ΦΙΛΕΛΛΗΝΙΚΑ ΜΠΟΥΣΤΑ 2072 ΤΑΣΣΟΣ ΑΛ. 54. Γλυπτά 2071 ΦΙΛΕΛΛΗΝΙΚΑ ΜΠΟΥΣΤΑ Ζευγάρι νησιωτών εμπνευσμένα απο την ελληνική επανάσταση.βαμένη πορσελάνη.ύψος 35 εκ. Στο εσωτερικό της βάσης τους JM89 & JM90 850-1000 2072 ΤΑΣΣΟΣ ΑΛ. ΜΕΓΑΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ,

Διαβάστε περισσότερα

1:Layout 1 10/2/2009 11:00 μ Page 1. το αρχαιολογικό μουσείο ιωαννίνων

1:Layout 1 10/2/2009 11:00 μ Page 1. το αρχαιολογικό μουσείο ιωαννίνων 1:Layout 1 10/2/2009 11:00 μ Page 1 το αρχαιολογικό μουσείο ιωαννίνων 1:Layout 1 10/2/2009 11:00 μ Page 2 1:Layout 1 10/2/2009 11:00 μ Page 3 ΒΑΣΙΛΕΥΣ ΠΥΡΡΟΣ αντίγραφο από πρωτότυπο του 3ου π.χ. αι. της

Διαβάστε περισσότερα

Μόδα και ενδυμασία από τους προϊστορικούς μέχρι τους νεότερους χρόνους.

Μόδα και ενδυμασία από τους προϊστορικούς μέχρι τους νεότερους χρόνους. 1ο ΓΕΛ. ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΥ-ΚΟΡΔΕΛΙΟΥ 2011-2012 ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ ΤΜΗΜΑ PR1 ΟΜΑΔΑ 3 Μόδα και ενδυμασία από τους προϊστορικούς μέχρι τους νεότερους χρόνους. Αρχαϊκή, Κλασσική, Ελληνιστική, Ρωμαϊκή Περίοδος

Διαβάστε περισσότερα

16 Ο ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΚΑΤΕΡΙΝΗΣ ΤΑΞΕΙΣ: Ε1 & Ε2

16 Ο ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΚΑΤΕΡΙΝΗΣ ΤΑΞΕΙΣ: Ε1 & Ε2 16 Ο ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΚΑΤΕΡΙΝΗΣ ΤΑΞΕΙΣ: Ε1 & Ε2 ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ «ΛΑΪΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ: Ο ΘΗΣΑΥΡΟΣ ΤΩΝ ΑΠΛΩΝ ΑΝΘΡΩΠΩΝ» ΥΠΕΥΘΥΝΟΙ ΔΑΣΚΑΛΟΙ: ΣΑΒΒΑΪΔΟΥ ΕΥΣΤΡΑΤΙΑ ΤΣΙΑΠΑΛΙΩΚΑΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ 1 ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ

Διαβάστε περισσότερα

32. Η Θεσσαλονίκη γνωρίζει μεγάλη ακμή

32. Η Θεσσαλονίκη γνωρίζει μεγάλη ακμή 32. Η Θεσσαλονίκη γνωρίζει μεγάλη ακμή Η Θεσσαλονίκη, από τα πρώτα βυζαντινά χρόνια, είναι η δεύτερη σημαντική πόλη της αυτοκρατορίας. Αναπτύσσει σπουδαία εμπορική, πνευματική και πολιτική κίνηση, την

Διαβάστε περισσότερα

180-250 2287 ΑΝΕΜΙΣΤΗΡΑΣ 50-60 2288 AGA 60-80 2289 TORPEDO

180-250 2287 ΑΝΕΜΙΣΤΗΡΑΣ 50-60 2288 AGA 60-80 2289 TORPEDO 2283 2284 2285 2287 2288 2286 2289 210 2292 2293 2290 2291 2283 ΡΟΛΟΙ επιτραπέζιο, ξύλινο με εσωτερικό εκκρεμές. Με το κλειδί του, σε λειτουργία. Διαστάσεις 28 χ 35 χ 15 εκ. 100-120 2284 ΡΟΛΟΙ επιτραπέζιο,

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΡΑ ΟΣΙΑΚΟΙ ΧΟΡΟΙ. Ερευνητική Εργασία Α Τετραμήνου 4ο Γενικό Λύκειο Λαμίας Τμήμα: Α 6 Σχ. Έτος :

ΠΑΡΑ ΟΣΙΑΚΟΙ ΧΟΡΟΙ. Ερευνητική Εργασία Α Τετραμήνου 4ο Γενικό Λύκειο Λαμίας Τμήμα: Α 6 Σχ. Έτος : ΠΑΡΑ ΟΣΙΑΚΟΙ ΧΟΡΟΙ Ερευνητική Εργασία Α Τετραμήνου 4ο Γενικό Λύκειο Λαμίας Τμήμα: Α 6 Σχ. Έτος : 2016-2017 ΣΚΟΠΟΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Σκοπός της εργασίας είναι η ευαισθητοποίηση των νέων για τους παραδοσιακούς χορούς

Διαβάστε περισσότερα

Αναστασόπουλος Ανδρέας Αρβανίτη Νικολέτα Τάξη: Α1 3 ο ΓΕΛ Πάτρας Σχολ. Έτος: 2013-14 Υπεύθυνη καθηγήτρια: Ντούμα Μαρία

Αναστασόπουλος Ανδρέας Αρβανίτη Νικολέτα Τάξη: Α1 3 ο ΓΕΛ Πάτρας Σχολ. Έτος: 2013-14 Υπεύθυνη καθηγήτρια: Ντούμα Μαρία Αναστασόπουλος Ανδρέας Αρβανίτη Νικολέτα Τάξη: Α1 3 ο ΓΕΛ Πάτρας Σχολ. Έτος: 2013-14 Υπεύθυνη καθηγήτρια: Ντούμα Μαρία Μεταλλικά νομίσματα αρχίζουμε να συναντάμε από το 2000 π.χ. στην Μεσόγειο. Συνήθως

Διαβάστε περισσότερα

ELEFTHERIOU EL Ελληνικά Παραδοσιακά Διαχρονικά Χειροποίητα Ασημένια Κοσμήματα, Είδη Δώρου & Διακόσμησης. από το 1978

ELEFTHERIOU EL Ελληνικά Παραδοσιακά Διαχρονικά Χειροποίητα Ασημένια Κοσμήματα, Είδη Δώρου & Διακόσμησης. από το 1978 ELEFTHERIOU EL Ελληνικά Παραδοσιακά Διαχρονικά Χειροποίητα Ασημένια Κοσμήματα, Είδη Δώρου & Διακόσμησης από το 1978 Καλωσορίσατε Η επιχείρηση ELEFTHERIOU EL είναι μία επιχείρηση σχεδιασμού, κατασκευής

Διαβάστε περισσότερα

Βυζαντινά Χρόνια. Τι έτρωγαν, Τι έπιναν Οι συνήθειες τους, Ενδυμασία

Βυζαντινά Χρόνια. Τι έτρωγαν, Τι έπιναν Οι συνήθειες τους, Ενδυμασία Βυζαντινά Χρόνια Τι έτρωγαν, Τι έπιναν Οι συνήθειες τους, Ενδυμασία Τι έτρωγαν Στη διατροφή των Βυζαντινών βασικό ρόλο είχαν το ψωμί, τα λαχανικά, τα όσπρια και τα δημητριακά που τα μαγείρευαν με διάφορους

Διαβάστε περισσότερα

Η ιστορία του κοσμήματος

Η ιστορία του κοσμήματος ΚΟΣΜΗΜΑ Η ιστορία του κοσμήματος Πρώτα κοσμήματα Τα πρώτα κοσμήματα 40.000 χρόνια πριν. Λόγοι σύλληψης της ιδέας του κοσμήματος: Καλλωπισμός Προσέλκυση του άλλου φύλου Φυλαχτά Τα πρώτα υλικά: δόντια ζώων,

Διαβάστε περισσότερα

3 ος Παγκύπριος Διαγωνισμός Εικαστικών Τεχνών Μέσης Γενικής Εκπαίδευσης

3 ος Παγκύπριος Διαγωνισμός Εικαστικών Τεχνών Μέσης Γενικής Εκπαίδευσης 3 ος Παγκύπριος Διαγωνισμός Εικαστικών Τεχνών Μέσης Γενικής Εκπαίδευσης Σύγχρονη Συνάντηση με την Παράδοση Ομαδική Εργασία Μνημειακού Χαρακτήρα Ομάδα 1 Γυμνάσιο Χρησιμοποιώντας την παραδοσιακή ξυλογλυπτική,

Διαβάστε περισσότερα

Ανάβρυτα Συντελεστές: Αγγελάκης Άγγελος Αδαμάκης Παύλος Τσαντά Ιωάννα Σωτηροπούλου Κωνσταντίνα

Ανάβρυτα Συντελεστές: Αγγελάκης Άγγελος Αδαμάκης Παύλος Τσαντά Ιωάννα Σωτηροπούλου Κωνσταντίνα Ανάβρυτα 2015 2016 Συντελεστές: Αγγελάκης Άγγελος Αδαμάκης Παύλος Τσαντά Ιωάννα Σωτηροπούλου Κωνσταντίνα Γεωργική Οικονομία Τα πρώτα βήματα στην γεωργική οικονομία γίνονται κατά την Μυκηναϊκήεποχή. Τηνεποχήαυτή:

Διαβάστε περισσότερα

ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΜΙΚΡΟΤΕΧΝΙΑ ΥΦΑΝΤΙΚΗ ΚΕΝΤΗΤΙΚΗ

ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΜΙΚΡΟΤΕΧΝΙΑ ΥΦΑΝΤΙΚΗ ΚΕΝΤΗΤΙΚΗ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΜΙΚΡΟΤΕΧΝΙΑ ΥΦΑΝΤΙΚΗ ΚΕΝΤΗΤΙΚΗ A history of the Byzantine hand draw-loom has not yet been written A. Muthesius, Economic History of Byzantium ΥΦΑΝΤΙΚΗ Έναρξη βυζαντινής περιόδου συμπίπτει με

Διαβάστε περισσότερα

Μου έκαναν ιδιαίτερη εντύπωση τα ψηφιδωτά που βρίσκονταν στην αψίδα του ναού της Παναγίας της Κανακαριάς στη Λυθράγκωμη.

Μου έκαναν ιδιαίτερη εντύπωση τα ψηφιδωτά που βρίσκονταν στην αψίδα του ναού της Παναγίας της Κανακαριάς στη Λυθράγκωμη. Μου έκαναν ιδιαίτερη εντύπωση τα ψηφιδωτά που βρίσκονταν στην αψίδα του ναού της Παναγίας της Κανακαριάς στη Λυθράγκωμη. Ο Χριστός. Ψηφιδωτό Παναγίας της Κανακαριάς. Λυθράγκωμη- Καρπασίας Τα ψηφιδωτά αυτά

Διαβάστε περισσότερα

ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΝΟΙΧΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΣΠΟΥΔΕΣ ΣΤΟΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟ Θ.Ε.: ΕΠΟ 11 Κοινωνική και οικονομική ιστορία της Ευρώπης

ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΝΟΙΧΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΣΠΟΥΔΕΣ ΣΤΟΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟ Θ.Ε.: ΕΠΟ 11 Κοινωνική και οικονομική ιστορία της Ευρώπης ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΝΟΙΧΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΣΠΟΥΔΕΣ ΣΤΟΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟ Θ.Ε.: ΕΠΟ 11 Κοινωνική και οικονομική ιστορία της Ευρώπης 2 η εργασία 2012 13 ΘΕΜΑ: «Στις παραμονές της λεγόμενης βιομηχανικής επανάστασης,

Διαβάστε περισσότερα

120-150 1703 ΠΕΡΙΣΤΕΡΙ

120-150 1703 ΠΕΡΙΣΤΕΡΙ 1701 1702 1700 1703 1704 1705 1706 1707 1708 1709 1700 ΚΑΝΤΥΛΙ ασημένιο με τρεις αγγέλους και σχέδια. Διαστάσεις 20 χ 10 εκ. 500-600 1701 ΟΣΤΡΑΚΟ με παράσταση Θρησκευτικού περιεχομένου. Η Παναγία βρεφοκρατούσα

Διαβάστε περισσότερα

Μια μέρα στη ζωή μιας γυναίκας που φτιάχνει «μαρτενίτσες»

Μια μέρα στη ζωή μιας γυναίκας που φτιάχνει «μαρτενίτσες» Μια μέρα στη ζωή μιας γυναίκας που φτιάχνει «μαρτενίτσες» Ονομάζομαι Μαρία, είμαι συνταξιούχα, και κατασκευάζω «μαρτενίτσες» από χόμπι αλλά και για ένα μικρό εισόδημα. Πρώτα, όμως, θα σας εξηγήσω τι είναι

Διαβάστε περισσότερα

Δημιουργίες...με θέμα το 2015

Δημιουργίες...με θέμα το 2015 Φτερό παγωνιού: σύμβολο της αθανασίας και της ανανέωσης... σύμβολο της ανάστασης. Δημιουργίες Σχεδιασμός: 1 105 105M 111K 111M 112 112Θ 119K 119P 103 103P Μενταγιόν Τα κοσμήματα διατίθενται σε ασήμι 925

Διαβάστε περισσότερα

ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ

ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ 1. Τα πολύ παλιά χρόνια, όταν οι άνθρωποι δημιούργησαν οικισμούς, άρχισαν να καλλιεργούν τη γη και να εκτρέφουν ζώα. Επειδή τα μέταλλα δεν είχαν ανακαλυφθεί ακόμα, οι συναλλαγές τους

Διαβάστε περισσότερα

Ι. ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ Β': Η ΕΠΟΧΗ ΤΟΥ ΧΑΛΚΟΥ ( π.Χ.) 3. Ο ΜΙΝΩΙΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ. - Η Κρήτη κατοικήθηκε για πρώτη φορά τη... εποχή.

Ι. ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ Β': Η ΕΠΟΧΗ ΤΟΥ ΧΑΛΚΟΥ ( π.Χ.) 3. Ο ΜΙΝΩΙΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ. - Η Κρήτη κατοικήθηκε για πρώτη φορά τη... εποχή. Ι. ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ Β': Η ΕΠΟΧΗ ΤΟΥ ΧΑΛΚΟΥ (3000-1100π.Χ.) 3. Ο ΜΙΝΩΙΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ - Η Κρήτη κατοικήθηκε για πρώτη φορά τη... εποχή. - Ο σημαντικότερος οικισμός ήταν η... - Κατά τη 2 η και 3 η χιλιετία

Διαβάστε περισσότερα

Η «ανάγνωση» της ταινίας

Η «ανάγνωση» της ταινίας Σχέδιο μαθήματος 4 Προβολή ταινίας «Μόνο το μαντρακά βαστεί Η Τηνιακή μαρμαροτεχνία σήμερα» Διεύθυνση Νεώτερου Πολιτιστικού Αποθέματος και Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς, 2014. Η «ανάγνωση» της ταινίας

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΟΤΙΜΗΣΗ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΚΗΣ ΣΗΜΑΣΙΑΣ ΤΟΥ ΒΥΖΑΝΤΙΟΥ στα αποσπάσματα των εγχειριδίων που ακολουθούν : 1]προσέξτε α) το όνομα του Βυζαντίου β) το μέγεθος

ΑΠΟΤΙΜΗΣΗ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΚΗΣ ΣΗΜΑΣΙΑΣ ΤΟΥ ΒΥΖΑΝΤΙΟΥ στα αποσπάσματα των εγχειριδίων που ακολουθούν : 1]προσέξτε α) το όνομα του Βυζαντίου β) το μέγεθος ΑΠΟΤΙΜΗΣΗ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΚΗΣ ΣΗΜΑΣΙΑΣ ΤΟΥ ΒΥΖΑΝΤΙΟΥ στα αποσπάσματα των εγχειριδίων που ακολουθούν : 1]προσέξτε α) το όνομα του Βυζαντίου β) το μέγεθος και τον τόνο της αποτίμησης γ) τα στοιχεία της ιστορικής

Διαβάστε περισσότερα

Εκατοντάδες χρόνια πριν, έξω από την Άρτα, οι άνθρωποι θέλησαν να γεφυρώσουν τον Άραχθο ποταμό. Ήταν μεγάλο και δύσκολο σε εκτέλεση έργο, αλλά

Εκατοντάδες χρόνια πριν, έξω από την Άρτα, οι άνθρωποι θέλησαν να γεφυρώσουν τον Άραχθο ποταμό. Ήταν μεγάλο και δύσκολο σε εκτέλεση έργο, αλλά Μιχελή Ελένη 2Γ Εκατοντάδες χρόνια πριν, έξω από την Άρτα, οι άνθρωποι θέλησαν να γεφυρώσουν τον Άραχθο ποταμό. Ήταν μεγάλο και δύσκολο σε εκτέλεση έργο, αλλά συγχρόνως και μεγάλης κοινωνικής σπουδαιότητας.

Διαβάστε περισσότερα

Προς το Ναϊσκο του Θεού. τη μεγάλη Ιερή Πομπή. ο Άγιος Πατέρας οδηγεί. Πλαισιωμένος. Από Κληρικούς. όλων των βαθμίδων. Από Εκπροσώπους.

Προς το Ναϊσκο του Θεού. τη μεγάλη Ιερή Πομπή. ο Άγιος Πατέρας οδηγεί. Πλαισιωμένος. Από Κληρικούς. όλων των βαθμίδων. Από Εκπροσώπους. Προς το Ναϊσκο του Θεού τη μεγάλη Ιερή Πομπή ο Άγιος Πατέρας οδηγεί Πλαισιωμένος Από Κληρικούς όλων των βαθμίδων Από Εκπροσώπους της Πολιτείας Από Αντιπροσωπείες 1 / 16 Ιδρυμάτων και Φορέων Ακολουθούν

Διαβάστε περισσότερα

52. Κεραμικά. 53. Αντίκες

52. Κεραμικά. 53. Αντίκες 52. Κεραμικά 1721 1722 1723 1724 1725 1726 1727 1728 1721 ΚΑΝΑΡΗΣ η πυρπόλησις της Τουρκικής ναυαρχίδος από τον Κανάρη 6 προς 7 Ιουνίου 1822. Κ. Νταουσάκης - Πελεκαπίνα. Χανια - Κρήτη. Hand made κεραμικό

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΙ Δυτικής Μακεδονίας Τμήμα Βιομηχανικού Σχεδιασμού Εργαστήριο C. www.c3.teiwm.gr. Βιομηχ χανικός σχεδι 14/12/20112011

ΤΕΙ Δυτικής Μακεδονίας Τμήμα Βιομηχανικού Σχεδιασμού Εργαστήριο C. www.c3.teiwm.gr. Βιομηχ χανικός σχεδι 14/12/20112011 Βιομηχανικός σχεδιασμός συσκευασίας και ετικέτας παραδοσιακών προϊόντων ΤΕΙ Δυτικής Μακεδονίας Τμήμα Βιομηχανικού Σχεδιασμού Εργαστήριο C 3 www.c3.teiwm.gr C 3 LAB www.c3.teiwm.gr 1 Περιεχόμενα Παραδοσιακά

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΜΑ: ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΟΙ ΧΟΡΟΙ ΚΑΙ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΤΗΣ ΑΓΙΑΣΟΥ

ΘΕΜΑ: ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΟΙ ΧΟΡΟΙ ΚΑΙ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΤΗΣ ΑΓΙΑΣΟΥ 2/Θ ΝΗΠΙΑΓΩΓΕΙΟ ΑΓΙΑΣΟΥ ΠΡΌΓΡΑΜΜΑ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ Σχολικό έτος 2004 2005 ΘΕΜΑ: ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΟΙ ΧΟΡΟΙ ΚΑΙ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΤΗΣ ΑΓΙΑΣΟΥ ΥΠΕΥΘΥΝΕΣ ΝΗΠΙΑΓΩΓΟΙ: ΖΟΥΜΠΟΥΛΗ ΜΑΤΕΛΗ ΜΥΡΣΙΝΗ ΣΑΜΟΘΡΑΚΗ ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΤΖΑΝΗ ΕΙΡΗΝΗ

Διαβάστε περισσότερα

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ & ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ ΑΠΟΦΑΣΗ ΕΠΙ ΔΗΛΩΣΗΣ ΣΗΜΑΤΟΣ ΑΠΟΦΑΣΗ ΕΞ 5608 /02-11-2015

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ & ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ ΑΠΟΦΑΣΗ ΕΠΙ ΔΗΛΩΣΗΣ ΣΗΜΑΤΟΣ ΑΠΟΦΑΣΗ ΕΞ 5608 /02-11-2015 ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ & ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ ΑΠΟΦΑΣΗ ΕΠΙ ΔΗΛΩΣΗΣ ΣΗΜΑΤΟΣ ΑΠΟΦΑΣΗ ΕΞ 5608 /02-11-2015 Σύμφωνα με: α) τις διατάξεις των άρθρων 123, 124, 135 και 136 του Ν. 4072/2012 (ΦΕΚ

Διαβάστε περισσότερα

Ενδυμασία και Μόδα από τους προϊστορικούς μέχρι τους νεώτερους χρόνους

Ενδυμασία και Μόδα από τους προϊστορικούς μέχρι τους νεώτερους χρόνους 1ο ΓΕΛ. ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΥ-ΚΟΡΔΕΛΙΟΥ 2011-2012 ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ ΤΜΗΜΑ PR1 ΟΜΑΔΑ 2 Ενδυμασία και Μόδα από τους προϊστορικούς μέχρι τους νεώτερους χρόνους Ομάδα 2 Οι Θεές των Όφεων Η ενδυμασία στους

Διαβάστε περισσότερα

Ο όρος Πολιτιστική Κληρονομιά περιλαμβάνει: τον απτό πολιτισμό (όπως κτήρια, μνημεία, τοπία, βιβλία, έργα τέχνης και τεκμήρια),

Ο όρος Πολιτιστική Κληρονομιά περιλαμβάνει: τον απτό πολιτισμό (όπως κτήρια, μνημεία, τοπία, βιβλία, έργα τέχνης και τεκμήρια), Η Πολιτιστική Κληρονομιά είναι η κληρονομιά των φυσικών αντικειμένων και των άυλων χαρακτηριστικών μιας ομάδας ή κοινωνίας που κληρονομούνται από τις προηγούμενες γενιές, διατηρούνται στο παρόν και είναι

Διαβάστε περισσότερα

Ειδικό θέμα ημερίδας του 39ου Συμποσίου της ΧΑΕ Ιδεολογική και πολιτισμική πρόσληψη του Βυζαντίου από τους άλλους λαούς (7ος-15ος αιώνας)

Ειδικό θέμα ημερίδας του 39ου Συμποσίου της ΧΑΕ Ιδεολογική και πολιτισμική πρόσληψη του Βυζαντίου από τους άλλους λαούς (7ος-15ος αιώνας) Χ Ρ Ι Σ Τ Ι Α Ν Ι Κ Η Α Ρ Χ Α Ι Ο Λ Ο Γ Ι Κ Η Ε Τ Α Ι Ρ Ε Ι Α Ε Π Ι Σ Τ Η Μ Ο Ν Ι Κ Η Ε Τ Α Ι Ρ Ε Ι Α Γ Ι Α Τ Η Μ Ε Λ Ε Τ Η Τ Η Σ Β Υ Ζ Α Ν Τ Ι Ν Η Σ Κ Α Ι Μ Ε Τ Α Β Υ Ζ Α Ν Τ Ι Ν Η Σ Α Ρ Χ Α Ι Ο Λ Ο Γ

Διαβάστε περισσότερα

Μινωικός Πολιτισμός σελ. 23-28

Μινωικός Πολιτισμός σελ. 23-28 Μινωικός Πολιτισμός σελ. 23-28 Να περιγράψετε ένα μινωικό ανάκτορο; Μεγάλα Συγκροτήματα κτιρίων, Είχαν πολλές πτέρυγες-δωματίων, Διοικητικά, Οικονομικά, Θρησκευτικά και Καλλιτεχνικά κέντρα της περιοχής,

Διαβάστε περισσότερα

Λίγα Λόγια Για Την Αγιογράφο

Λίγα Λόγια Για Την Αγιογράφο Αγιογράφος Ραλλού Λιόλιου Κούση Βυζαντινές Εικόνες Οι βυζαντινές εικόνες είναι ιεροί πνευματικοί θησαυροί του Ανατολικού Ορθόδοξου Χριστιανισμού. Η βυζαντινή ζωγραφική είναι ένα από τα πιο σημαντικά επιτεύγματα

Διαβάστε περισσότερα

Λίγα Λόγια για τον Μυκηναϊκό Πολιτισμό

Λίγα Λόγια για τον Μυκηναϊκό Πολιτισμό Λίγα Λόγια για τον Μυκηναϊκό Πολιτισμό Με τον όρο Μυκηναϊκός Πολιτισμός χαρακτηρίζεται ο προϊστορικός πολιτισμός της Ύστερης Εποχής του Χαλκού, που αναπτύχθηκε την περίοδο 1600-1100 π. Χ., κυρίως στην

Διαβάστε περισσότερα

Επίσκεψη στο Μουσείο Λαϊκής Τέχνης

Επίσκεψη στο Μουσείο Λαϊκής Τέχνης Επίσκεψη στο Μουσείο Λαϊκής Τέχνης Την Πέµπτη 24 του Οκτώβρη επισκεφτήκαµε το Μουσείο Λαϊκής Τέχνης που βρίσκεται σε ένα χωριό της Πάφου τη Γεροσκήπου. Εκεί έχει πολλά αντικείµενα που χρησιµοποιούσαν οι

Διαβάστε περισσότερα

ΤΟ ΜΟΥΣΙΚΟ ΠΑΕΙ ΜΟΥΣΕΙΟ! Η Α ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΤΟΥ Μ.Σ.Θ.

ΤΟ ΜΟΥΣΙΚΟ ΠΑΕΙ ΜΟΥΣΕΙΟ! Η Α ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΤΟΥ Μ.Σ.Θ. ΤΟ ΜΟΥΣΙΚΟ ΠΑΕΙ ΜΟΥΣΕΙΟ! ΜΟΥΣΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΜΟΥΣΕΙΑΚΗ ΑΓΩΓΗ, 2012-2013 ΥΠΕΥΘΥΝΕΣ ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΕΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ: Α. ΑΡΖΟΓΛΟΥ & Ε. ΤΖΗΜΟΥΛΗ ΚΑΘΗΓΗΤΕΣ-ΣΥΝΟΔΟΙ: Τ. ΚΥΡΙΑΖΙΚΙΔΟΥ & Δ. ΤΖΟΒΑΝΑΚΗΣ Παρασκευή,

Διαβάστε περισσότερα

Δομή και Περιεχόμενο

Δομή και Περιεχόμενο Υπουργείο Παιδείας & Πολιτισμού Διεύθυνση Δημοτικής Εκπαίδευσης Δομή και Περιεχόμενο Ομάδα Υποστήριξης Νέου Αναλυτικού Προγράμματος Εικαστικών Τεχνών Ιανουάριος 2013 Δομή ΝΑΠ Εικαστικών Τεχνών ΕΙΚΑΣΤΙΚΗ

Διαβάστε περισσότερα

Ο υαλοψός (υαλουργός),αναφέρεται σε : πρώιμους βυζαντινούς κώδικες αγιολογικές μαρτυρίες μεταγενέστερα κείμενα,που επιβεβαιώνουν την ύπαρξη

Ο υαλοψός (υαλουργός),αναφέρεται σε : πρώιμους βυζαντινούς κώδικες αγιολογικές μαρτυρίες μεταγενέστερα κείμενα,που επιβεβαιώνουν την ύπαρξη Ο υαλοψός (υαλουργός),αναφέρεται σε : πρώιμους βυζαντινούς κώδικες αγιολογικές μαρτυρίες μεταγενέστερα κείμενα,που επιβεβαιώνουν την ύπαρξη υαλουργικής δραστηριότητας στη βυζαντινή Κωνσταντινούπολη. Το

Διαβάστε περισσότερα

1ο ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΠΛΩΜΑΡΙΟΥ Γ ΤΑΞΗ. Υπεύθυνη δασκάλα: Καρακάση Μαρία Σχολικό Έτος:

1ο ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΠΛΩΜΑΡΙΟΥ Γ ΤΑΞΗ. Υπεύθυνη δασκάλα: Καρακάση Μαρία Σχολικό Έτος: 1ο ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΠΛΩΜΑΡΙΟΥ Γ ΤΑΞΗ Υπεύθυνη δασκάλα: Καρακάση Μαρία Σχολικό Έτος: 2013-2014 ΣΚΟΠΟΣ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ Να έρθουν οι μαθητές σε επαφή με τη φύση, να γνωρίσουν την ελιά, την ιστορία και τη

Διαβάστε περισσότερα

Η παρέα των Αστυνόμων γιορτάζει την εθνική μας επέτειο!! Τμήμα: ΠΝ1 Υπεύθυνη παιδαγωγός : Μπαϊμάκα Ναταλία ΛΙΛΙΠΟΥΠΟΛΗ

Η παρέα των Αστυνόμων γιορτάζει την εθνική μας επέτειο!! Τμήμα: ΠΝ1 Υπεύθυνη παιδαγωγός : Μπαϊμάκα Ναταλία ΛΙΛΙΠΟΥΠΟΛΗ Η παρέα των Αστυνόμων γιορτάζει την εθνική μας επέτειο!! Τμήμα: ΠΝ1 Υπεύθυνη παιδαγωγός : Μπαϊμάκα Ναταλία ΛΙΛΙΠΟΥΠΟΛΗ 2017-2018 Διπλή είναι σήμερα η γιορτή διπλή είναι η χαρά. Γιορτάζει η πατρίδα μας

Διαβάστε περισσότερα

«Η μάνα Ηπειρώτισσα» - Γράφει η Πρόεδρος του Συλλόγου Ηπειρωτών Νομού Τρικάλων Νίκη Χύτα

«Η μάνα Ηπειρώτισσα» - Γράφει η Πρόεδρος του Συλλόγου Ηπειρωτών Νομού Τρικάλων Νίκη Χύτα Τις μέρες του καλοκαιριού είχα την τύχη να βρεθώ τόσο εγώ όσο και άλλα μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου του Συλλόγου Ηπειρωτών Τρικάλων στην όμορφη περιοχή της Ηπείρου με την παρθένα φύση, με την πλούσια

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ. 1. Έχετε κάποιες βασικές γνώσεις για το κόσμημα και την εξέλιξή του στο πέρασμα των χρόνων; Ναι

ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ. 1. Έχετε κάποιες βασικές γνώσεις για το κόσμημα και την εξέλιξή του στο πέρασμα των χρόνων; Ναι 2 ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΛΑΜΙΑΣ ΤΑΞΗ: Α' PROJECT: ΤΟ ΚΟΣΜΗΜΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑ ΜΕΧΡΙ ΣΗΜΕΡΑ ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ: 2011-2012 ΥΠΕΥΘΥΝΟΙ ΚΑΘΗΓΗΤΕΣ: Πλάκας Ηλίας, Κυρίτση Μαρία ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ 1. Έχετε κάποιες βασικές γνώσεις

Διαβάστε περισσότερα

ΤΜΗΜΑ XIV ΚΕΦΑΛΑΙΟ 71

ΤΜΗΜΑ XIV ΚΕΦΑΛΑΙΟ 71 31.10.2008 ΣΥΝΔΥΑΣΜΕΝΗ ΟΝΟΜΑΤΟΛΟΓΙΑ XIV-1 ΤΜΗΜΑ XIV ΜΑΡΓΑΡΙΤΑΡΙΑ ΦΥΣΙΚΑ Ή ΑΠΟ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ, ΠΟΛΥΤΙΜΕΣ ΚΑΙ ΗΜΙΠΟΛΥΤΙΜΕΣ ΠΕΤΡΕΣ Ή ΠΑΡΟΜΟΙΑ, ΠΟΛΥΤΙΜΑ ΜΕΤΑΛΛΑ, ΜΕΤΑΛΛΑ ΕΠΙΣΤΡΩΜΕΝΑ ΜΕ ΠΟΛΥΤΙΜΑ ΜΕΤΑΛΛΑ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΥΡΓΗΜΑΤΑ

Διαβάστε περισσότερα

Γεφυρών!! Τα πέτρινα γεφύρια της Ελλάδας.

Γεφυρών!! Τα πέτρινα γεφύρια της Ελλάδας. Υλικά και τεχνικές κατασκευής Γεφυρών!! Τα πέτρινα γεφύρια της Ελλάδας. Οµάδα 4η Υπ. Καθηγήτρια: Σοφία Μπερδέ Σχ. έτος: 2014-2015 Τα υλικά και οι τεχνικές κατασκευής Είδη γεφυρών Υπάρχουν 4 τύποι γεφυρών:

Διαβάστε περισσότερα

Ογάµοςκαιηθέσητηςγυναίκας στηναρχαίααθήνα

Ογάµοςκαιηθέσητηςγυναίκας στηναρχαίααθήνα Ογάµοςκαιηθέσητηςγυναίκας στηναρχαίααθήνα 4 ο ΓυµνάσιοΗρακλείου σχολικόέτος 2012 13 Τµήµα : Α4 Επιµέλεια : Μυρτώ Παγωµενάκη, Νίκη Μαραζάκη, Ευγενία Ορφανουδάκη Φιλόλογος :Ευαγγελία Σερδάκη 1 ΑΡΧΑΙΑ ΑΘΗΝΑ

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ. ΧΑΙΡΕΤΙΣίνίΟΣ ΤΗΣ ΜΑΡΙΑΣ ΝΕΓΡΕΠΟΝΤΗ-ΔΕΛΙΒΑΝΗ 13 ΠΡΟΛΟΓΟΣ ΤΗΣ ΕΛΕΟΝΟΡΑΣ ΣΚΟΥΤΕΡΗΔΙΔΑΣΚΑΛΟΥ 15 ΕΙΣΑΓΩΓΗ 19 1. ΙΣΤΟΡΪΑ ΤΟΥ ΣΜΑΛΤΟΥ 21

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ. ΧΑΙΡΕΤΙΣίνίΟΣ ΤΗΣ ΜΑΡΙΑΣ ΝΕΓΡΕΠΟΝΤΗ-ΔΕΛΙΒΑΝΗ 13 ΠΡΟΛΟΓΟΣ ΤΗΣ ΕΛΕΟΝΟΡΑΣ ΣΚΟΥΤΕΡΗΔΙΔΑΣΚΑΛΟΥ 15 ΕΙΣΑΓΩΓΗ 19 1. ΙΣΤΟΡΪΑ ΤΟΥ ΣΜΑΛΤΟΥ 21 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΧΑΙΡΕΤΙΣίνίΟΣ ΤΗΣ ΜΑΡΙΑΣ ΝΕΓΡΕΠΟΝΤΗ-ΔΕΛΙΒΑΝΗ 13 ΠΡΟΛΟΓΟΣ ΤΗΣ ΕΛΕΟΝΟΡΑΣ ΣΚΟΥΤΕΡΗΔΙΔΑΣΚΑΛΟΥ 15 ΕΙΣΑΓΩΓΗ 19 1. ΙΣΤΟΡΪΑ ΤΟΥ ΣΜΑΛΤΟΥ 21 2. ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΗ ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΟΥ ΣΜΑΛΤΟΥ (ΓΥΑΛΙΟΥ)

Διαβάστε περισσότερα

ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΠΑΡΑΔΟΙΑΚΑ ΚΟΜΗΜΑΣΑ

ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΠΑΡΑΔΟΙΑΚΑ ΚΟΜΗΜΑΣΑ 1 ο ΕΠΑ.Λ Ιωαννίνων, Α Τάξη Ερευνητική εργασία 1 ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΠΑΡΑΔΟΙΑΚΑ ΚΟΜΗΜΑΣΑ (πιηθά-ηερληθέο / κνξθνινγία ζεκεηνινγία) κέξνο Ι α τετράμηνο 2011-12 1 ο ΕΠΑ.Λ Ιωαννίνων, Α Τάξη Ερευνητική εργασία 1 α τετράμηνο

Διαβάστε περισσότερα

Όψεις Βυζαντίου... στο Αρχαιολογικό Μουσείο Ηγουμενίτσας. Εφορεία Αρχαιοτήτων Θεσπρωτίας

Όψεις Βυζαντίου... στο Αρχαιολογικό Μουσείο Ηγουμενίτσας. Εφορεία Αρχαιοτήτων Θεσπρωτίας Εφορεία Αρχαιοτήτων Θεσπρωτίας... στο Αρχαιολογικό Μουσείο Ηγουμενίτσας Το φυλλάδιο αυτό είναι του/της... που επισκέφθηκε το Αρχαιολογικό Μουσείο Ηγουμενίτσας στις... Το φυλλάδιο που κρατάς στα χέρια σου

Διαβάστε περισσότερα

Ενότητα στις Εικαστικές Τέχνες

Ενότητα στις Εικαστικές Τέχνες Ενότητα στις Εικαστικές Τέχνες Θέμα/τίτλος: Η δική μου πολιτεία-διάσημα Κτίρια Βαθμίδα: 2 Τάξη: Ε 2 Διάρκεια: 7Χ80 λεπτά Περιγραφή Ενότητας Οι μαθητές/μαθήτριες ανακαλούν εμπειρίες, εκφράζουν συναισθήματα

Διαβάστε περισσότερα

30α. Η τέταρτη σταυροφορία και η άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Φράγκους

30α. Η τέταρτη σταυροφορία και η άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Φράγκους 30α. Η τέταρτη σταυροφορία και η άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Φράγκους Οι σταυροφόροι βοηθούμενοι από τους Βενετούς καταλαμβάνουν την Πόλη. Πολλοί Έλληνες αναγκάζονται να φύγουν και να ιδρύσουν

Διαβάστε περισσότερα

ΝΕΑ ΣΧΕΔΙΑΣΤΙΚΑ ΚΑΡΤΩΝ. Σχεδιαστικά καρτών και κείμενα περιγραφής σχεδίων ΠΡΩΙΜΗ ΚΑΙ ΜΕΣΗ ΧΑΛΚΟΚΡΑΤΙΑ. Master Card Classic Credit

ΝΕΑ ΣΧΕΔΙΑΣΤΙΚΑ ΚΑΡΤΩΝ. Σχεδιαστικά καρτών και κείμενα περιγραφής σχεδίων ΠΡΩΙΜΗ ΚΑΙ ΜΕΣΗ ΧΑΛΚΟΚΡΑΤΙΑ. Master Card Classic Credit 1 ΝΕΑ ΣΧΕΔΙΑΣΤΙΚΑ ΚΑΡΤΩΝ Σχεδιαστικά καρτών και κείμενα περιγραφής σχεδίων ΠΡΩΙΜΗ ΚΑΙ ΜΕΣΗ ΧΑΛΚΟΚΡΑΤΙΑ Master Card Classic Credit Προχοΐσκη Ερυθροστιλβωτού ΙΙΙ Ρυθμού Προχοΐσκη, δείγμα κεραμικής του Ερυθροστιλβωτού

Διαβάστε περισσότερα

Κριτικη της Maria Kleanthous Kouzapa για το βιβλίο : " ΤΟ ΔΑΧΤΥΛΙΔΙ " του Γιώργου Παπαδόπουλου-Κυπραίου

Κριτικη της Maria Kleanthous Kouzapa για το βιβλίο :  ΤΟ ΔΑΧΤΥΛΙΔΙ  του Γιώργου Παπαδόπουλου-Κυπραίου Ημερομηνία 13/07/2015 Μέσο Συντάκτης Link http://vivliopareas.blogspot.gr/ Μαρία Κλεάνθους Κουζάπα http://vivliopareas.blogspot.gr/2015/07/maria-kleanthous-kouzapa_40.html Δευτέρα, 13 Ιουλίου 2015 Κριτικη

Διαβάστε περισσότερα

Σχολικές αναμνήσεις. Η γιαγιά του Χάρη θυμάται

Σχολικές αναμνήσεις. Η γιαγιά του Χάρη θυμάται Η μαμά μου πήγαινε στο 26 ο Δημοτικό Σχολείο Νίκαιας. Η καλύτερη ανάμνηση που έχει είναι οι φίλοι της και η τάξη που μύριζε κιμωλία. Ελευθερία Η γιαγιά μου την τάξη της είχε 87 παιδιά. Τα άτακτα παιδιά

Διαβάστε περισσότερα

Αποτελέσματα των ερωτηματολογίων

Αποτελέσματα των ερωτηματολογίων ΜΟΔΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΔΟΣΗ Στα πλαίσια της εργασίας μας με θέμα τη μόδα και παράδοση, πραγματοποιήθηκε σύνταξη ερωτηματολογίων τα οποία σχετίζονται με το θέμα μας και μοιράστηκαν σε μαθητές της β και γ λυκείου.

Διαβάστε περισσότερα

Ολοκληρωμένη Χωρική Επένδυση στην πόλη της Κέρκυρας με εστίαση στην πολιτιστική & δημιουργική οικονομία

Ολοκληρωμένη Χωρική Επένδυση στην πόλη της Κέρκυρας με εστίαση στην πολιτιστική & δημιουργική οικονομία ΕΙΔΙΚΗ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ Π.Ι.Ν. Ολοκληρωμένη Χωρική Επένδυση στην πόλη της Κέρκυρας με εστίαση στην πολιτιστική & δημιουργική οικονομία εισήγηση στην 1 η συνάντηση για την ΟΧΕ πόλης Κέρκυρας -ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ

Διαβάστε περισσότερα

Κόλιντα (Colinda) : Τα Χριστουγεννιάτικα κάλαντα είναι ενα παραδοσιακό λαϊκό τραγούδι, που το λένε παιδιά, έφηβοι και άντρες για να γιορτάσουν τα

Κόλιντα (Colinda) : Τα Χριστουγεννιάτικα κάλαντα είναι ενα παραδοσιακό λαϊκό τραγούδι, που το λένε παιδιά, έφηβοι και άντρες για να γιορτάσουν τα Κόλιντα (Colinda) : Τα Χριστουγεννιάτικα κάλαντα είναι ενα παραδοσιακό λαϊκό τραγούδι, που το λένε παιδιά, έφηβοι και άντρες για να γιορτάσουν τα Χριστούγεννα και την πρωτοχρονιά. Colindul românesc: Το

Διαβάστε περισσότερα

Σχέδιο μαθήματος 2 Η Άυλη Πολιτιστική Κληρονομιά Το παράδειγμα του εθίμου των Μωμόγερων

Σχέδιο μαθήματος 2 Η Άυλη Πολιτιστική Κληρονομιά Το παράδειγμα του εθίμου των Μωμόγερων Σχέδιο μαθήματος 2 Η Άυλη Πολιτιστική Κληρονομιά Το παράδειγμα του εθίμου των Μωμόγερων Α. Άυλη Πολιτιστική Κληρονομιά: έννοια και σημασία της Άξονες συζήτησης Οι διαφορετικές εκφάνσεις της άυλης πολιτιστικής

Διαβάστε περισσότερα

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΑΝΩΤΕΡΗΣ ΚΑΙ ΑΝΩΤΑΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ ΠΑΓΚΥΠΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ 2010

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΑΝΩΤΕΡΗΣ ΚΑΙ ΑΝΩΤΑΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ ΠΑΓΚΥΠΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ 2010 ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΑΝΩΤΕΡΗΣ ΚΑΙ ΑΝΩΤΑΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ ΠΑΓΚΥΠΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ 2010 ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ (I) ΠΡΑΚΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ MAΘHMA : ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑ ΑΡΓΥΡΟΧΟΪΑΣ

Διαβάστε περισσότερα

185 Πλαστικών Τεχνών και Επιστημών της Τέχνης Ιωαννίνων

185 Πλαστικών Τεχνών και Επιστημών της Τέχνης Ιωαννίνων 185 Πλαστικών Τεχνών και Επιστημών της Τέχνης Ιωαννίνων Το Τμήμα Επιστημών της Τέχνης αποτελεί ανεξάρτητο Τμήμα του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων και λειτουργεί από το ακαδημαϊκό έτος 2000-01. Το Τμήμα ιδρύθηκε

Διαβάστε περισσότερα

12 Ο ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΟΣ ΧΟΡΟΣ στην εκπαιδευση

12 Ο ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΟΣ ΧΟΡΟΣ στην εκπαιδευση προλογοσ Το βιβλίο αυτό αποτελεί καρπό πολύχρονης ενασχόλησης με τη θεωρητική μελέτη και την πρακτική εφαρμογή του παραδοσιακού χορού και γράφτηκε με την προσδοκία να καλύψει ένα κενό όσον αφορά το αντικείμενο

Διαβάστε περισσότερα

Σχέδιο μαθήματος 4 Προβολή ταινίας: «Μωμοέρια» Διεύθυνση Νεώτερου Πολιτιστικού Αποθέματος και Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς, 2015.

Σχέδιο μαθήματος 4 Προβολή ταινίας: «Μωμοέρια» Διεύθυνση Νεώτερου Πολιτιστικού Αποθέματος και Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς, 2015. Σχέδιο μαθήματος 4 Προβολή ταινίας: «Μωμοέρια» Διεύθυνση Νεώτερου Πολιτιστικού Αποθέματος και Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς, 2015. Η «ανάγνωση» της ταινίας Στόχοι: Η συνεργασία του εκπαιδευτικού με τους

Διαβάστε περισσότερα

ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΗΣ ΔΥΣΗΣ Ι

ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΗΣ ΔΥΣΗΣ Ι ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΗΣ ΔΥΣΗΣ Ι Ενότητα #2: Βασικές Γνώσεις I Εισαγωγή Νικόλαος Καραπιδάκης Τμήμα Ιστορίας Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative Commons. Για εκπαιδευτικό

Διαβάστε περισσότερα

Πρόγραµµα εξεταστικής Σεπτεµβρίου 2013 ανά διδάσκοντα

Πρόγραµµα εξεταστικής Σεπτεµβρίου 2013 ανά διδάσκοντα Πρόγραµµα εξεταστικής Σεπτεµβρίου 2013 ανά διδάσκοντα FARRINGTON ANDREW 2 09:00-12:00 ΑΜΦΙΘΕΑΤΡΟ Π.Ν. Ιστορική Γεωγραφία και ηµογραφία του Ρωµαϊκού Κράτους Η Ελληνική Αναγέννηση Οικονοµική και Κοινωνική

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ (Ι) ΠΡΑΚΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ (Ι) ΠΡΑΚΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙ ΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΙΕΥΘΥΝΣΗ ΑΝΩΤΕΡΗΣ ΚΑΙ ΑΝΩΤΑΤΗΣ ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗΣ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ ΠΑΓΚΥΠΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ 2012 ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ (Ι) ΠΡΑΚΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Μάθημα: ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑ ΑΡΓΥΡΟΧΟΪΑΣ

Διαβάστε περισσότερα

Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΕΝΔΥΜΑΣΙΑΣ

Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΕΝΔΥΜΑΣΙΑΣ Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΕΝΔΥΜΑΣΙΑΣ ΟΡΟΣ ΕΝΔΥΜΑΣΙΑΣ Με τον όρο ενδυμασία το σύνολο των ενδυμάτων για την εξωτερική εμφάνιση του ανθρώπου, ενώ ο όρος ένδυμα καλύπτει κάθε αντικείμενο κατασκευασμένο από οποιοδήποτε

Διαβάστε περισσότερα

6 ο ΝΗΠΙΑΓΩΓΕΙΟ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ 2013-2014. Νηπιαγωγοί Σοφία Καπετανάκη Μαρία Κουτεντάκη. Ευέλικτη ζώνη. «χώμα. και νερό ταξίδι στην ΚΝΩΣΣΟ»

6 ο ΝΗΠΙΑΓΩΓΕΙΟ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ 2013-2014. Νηπιαγωγοί Σοφία Καπετανάκη Μαρία Κουτεντάκη. Ευέλικτη ζώνη. «χώμα. και νερό ταξίδι στην ΚΝΩΣΣΟ» 6 ο ΝΗΠΙΑΓΩΓΕΙΟ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ Ευέλικτη ζώνη 2013-2014 2014 Νηπιαγωγοί Σοφία Καπετανάκη Μαρία Κουτεντάκη «χώμα και νερό ταξίδι στην ΚΝΩΣΣΟ» ΞΕΡΟΥΜΕ ΟΤΙ: ζούσε ο Μίνωας,ο Δαίδαλος έφτιαξε το παλάτι, μαζί με

Διαβάστε περισσότερα

Σεβαστή Ζώη Υπολογιστικό Κέντρο Βιβλιοθηκών, Εθνικό & Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών

Σεβαστή Ζώη Υπολογιστικό Κέντρο Βιβλιοθηκών, Εθνικό & Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών Οι Ψηφιακές υλλογές της ΒΚΠ στις υπηρεσίες της εκπαίδευσης και της έρευνας Σεβαστή Ζώη Υπολογιστικό Κέντρο Βιβλιοθηκών, Εθνικό & Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών Συλλογές «Περγάμου», στο πλαίσιο των έργων:

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΗ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ 2015

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΗ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ 2015 Α1 ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΗ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ 2015 Ο συγγραφέας αναφέρεται στα μνημεία της ελληνικής αρχαιότητας και κυρίως στους χώρους θέασης και ακρόασης. Τους θεωρεί εξαιρετικής σημασίας καθώς συνδέονται με

Διαβάστε περισσότερα

Εκπαιδευτικοί στόχοι των προτεινόμενων δραστηριοτήτων

Εκπαιδευτικοί στόχοι των προτεινόμενων δραστηριοτήτων ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ ΓΕΝΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗΣ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑΣ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΜΟΥΣΕΙΩΝ TMHMA ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ ΚΑΙ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ Το Εκπαιδευτικοί στόχοι των

Διαβάστε περισσότερα

Σχέδιο μαθήματος 2 Η Άυλη Πολιτιστική Κληρονομιά Το παράδειγμα της Τηνιακής μαρμαροτεχνίας

Σχέδιο μαθήματος 2 Η Άυλη Πολιτιστική Κληρονομιά Το παράδειγμα της Τηνιακής μαρμαροτεχνίας Σχέδιο μαθήματος 2 Η Άυλη Πολιτιστική Κληρονομιά Το παράδειγμα της Τηνιακής μαρμαροτεχνίας Α. Άυλη Πολιτιστική Κληρονομιά: έννοια και σημασία της Άξονες συζήτησης Διαφορετικές εκφάνσεις της άυλης πολιτιστικής

Διαβάστε περισσότερα

56o Γυμνάσιο. Αθηνών. Τα μονοπάτια του νερού μέσα από τα εκθέματα του Βυζαντινού και Χριστιανικού Μουσείου Αθηνών. Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο

56o Γυμνάσιο. Αθηνών. Τα μονοπάτια του νερού μέσα από τα εκθέματα του Βυζαντινού και Χριστιανικού Μουσείου Αθηνών. Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο Αθηνών 56o Γυμνάσιο Αθηνών Τα μονοπάτια του νερού μέσα από τα εκθέματα του Βυζαντινού και Χριστιανικού Μουσείου Αθηνών 1 Συμμετέχοντες Σχολείο: 56ο Γυμνάσιο Αθήνας Τάξη

Διαβάστε περισσότερα

ΕΘΝΙΚΟΣ ΔΡΥΜΟΣ ΠΙΝΔΟΥ

ΕΘΝΙΚΟΣ ΔΡΥΜΟΣ ΠΙΝΔΟΥ ΕΘΝΙΚΟΣ ΔΡΥΜΟΣ ΠΙΝΔΟΥ Γεωγραφικά στοιχεία Ο Εθνικός Δρυμός Πίνδου, γνωστός και ως Βάλια Κάλντα βρίσκεται σε ιδιαίτερα δυσπρόσιτη περιοχή της οροσειράς της Πίνδου στα όρια μεταξύ των νομών Γρεβενών και

Διαβάστε περισσότερα

Χαρακτηριστικές εικόνες από την Ιλιάδα του Ομήρου

Χαρακτηριστικές εικόνες από την Ιλιάδα του Ομήρου Χαρακτηριστικές εικόνες από την Ιλιάδα του Ομήρου Η γυναίκα ως σύζυγος και μητέρα Η γυναίκα ως πολεμικό λάφυρο Γυναίκα και επιτάφιες τιμές ηρώων Η τύχη του γυναικείου πληθυσμού μετά την άλωση μιας πόλης

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΤΥΠΟ ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΟ Δ.Σ. ΦΛΩΡΙΝΑΣ ΥΠΕΥΘΥΝΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΣ: ΠΟΥΓΑΡΙΔΟΥ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΤΑΞΗ : Γ

ΠΡΟΤΥΠΟ ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΟ Δ.Σ. ΦΛΩΡΙΝΑΣ ΥΠΕΥΘΥΝΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΣ: ΠΟΥΓΑΡΙΔΟΥ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΤΑΞΗ : Γ ΠΡΟΤΥΠΟ ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΟ Δ.Σ. ΦΛΩΡΙΝΑΣ ΥΠΕΥΘΥΝΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΣ: ΠΟΥΓΑΡΙΔΟΥ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΤΑΞΗ : Γ ΦΛΩΡΙΝΑ 2014 1 ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ : «ΣΕΡΓΙΑΝΙ ΣΤΟΥΣ ΡΟΜΟΥΣ ΤΗΣ ΦΛΩΡΙΝΑΣ» ΥΠΕΥΘΥΝΗ ΕΚΠΑΙ ΕΥΤΙΚΟΣ : ΠΟΥΓΑΡΙ ΟΥ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ-ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ

Διαβάστε περισσότερα

ICOM και ΜΟΥΣΕΙΟΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ

ICOM και ΜΟΥΣΕΙΟΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ ICOM ΔΙΕΘΝΕΣ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΜΟΥΣΕΙΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΤΜΗΜΑ Αγ.Ασωμάτων 15 ΑΘΗΝΑ 105 53 Τηλ./Fax: 210 3219414 www.otenet.gr/icom Email icom@otenet.gr ICOM και ΜΟΥΣΕΙΟΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ Το Διεθνές Συμβούλιο Μουσείων ιδρύθηκε

Διαβάστε περισσότερα

Ασσυχίδη Μαρία Μποτή Άννα Επιβλέπουσα καθηγήτρια: Μαχά Νάντια

Ασσυχίδη Μαρία Μποτή Άννα Επιβλέπουσα καθηγήτρια: Μαχά Νάντια ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ (ΤΕΙ) ΑΘΗΝΑΣ ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ KAI ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΟΝΟΜΙΑΣ KAI ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ ΠΛΗΡΟΦΟΡΗΣΗΣ Από το αντικείμενο στον άνθρωπο. Η έκθεση του ΜΕΛΤ «Άνθρωποι και εργαλεία.

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΑ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΑ

ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΑ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΑ Ι ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΠΑΦΟΥ Σχολική χρονιά: 2013-2014 ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΑ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΑ Εργασία από τα παιδιά της Γ2 Υπεύθυνη δασκάλα: Χριστίνα Αγαθοκλέους Ο παπλωματάς Ο παπλωματάς είναι ένα από τα παραδοσιακά επαγγέλματα

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΑΤΗΡΗΤΕΕΣ ΟΙΚΟΔΟΜΕΣ: ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΣΤΟ ΠΑΡΕΛΘΟΝ, ΟΡΑΜΑ ΣΤΟ ΜΕΛΛΟΝ. που γέννησες και ανάθρεψες τους γονείς και τους παππούδες μας.

ΔΙΑΤΗΡΗΤΕΕΣ ΟΙΚΟΔΟΜΕΣ: ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΣΤΟ ΠΑΡΕΛΘΟΝ, ΟΡΑΜΑ ΣΤΟ ΜΕΛΛΟΝ. που γέννησες και ανάθρεψες τους γονείς και τους παππούδες μας. ΔΙΑΤΗΡΗΤΕΕΣ ΟΙΚΟΔΟΜΕΣ: ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΣΤΟ ΠΑΡΕΛΘΟΝ, ΟΡΑΜΑ ΣΤΟ ΜΕΛΛΟΝ Λεμεσός, πόλη μας αγαπημένη. Η πόλη που γεννηθήκαμε, η πόλη που μεγαλώνουμε. Πόλη που γέννησες και ανάθρεψες τους γονείς και τους παππούδες

Διαβάστε περισσότερα

ΤΜΗΜΑ XIV ΚΕΦΑΛΑΙΟ 71

ΤΜΗΜΑ XIV ΚΕΦΑΛΑΙΟ 71 L 285/448 EL Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης 30.10.2015 ΤΜΗΜΑ XIV ΜΑΡΓΑΡΙΤΑΡΙΑ ΦΥΣΙΚΑ Ή ΑΠΟ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ, ΠΟΛΥΤΙΜΕΣ ΚΑΙ ΗΜΙΠΟΛΥΤΙΜΕΣ ΠΕΤΡΕΣ Ή ΠΑΡΟΜΟΙΑ, ΠΟΛΥΤΙΜΑ ΜΕΤΑΛΛΑ, ΜΕΤΑΛΛΑ ΕΠΙΣΤΡΩΜΕΝΑ ΜΕ ΠΟΛΥΤΙΜΑ

Διαβάστε περισσότερα

Πρόγραµµα εξεταστικής Σεπτεµβρίου 2013 ανά ηµέρα ευτέρα, 2/9/2013 ιδακτική της Ιστορίας ΠΑΛΗΚΙ ΗΣ ΑΓΓΕΛΟΣ 09:00-12:00 ΑΙΘΟΥΣΑ Α

Πρόγραµµα εξεταστικής Σεπτεµβρίου 2013 ανά ηµέρα ευτέρα, 2/9/2013 ιδακτική της Ιστορίας ΠΑΛΗΚΙ ΗΣ ΑΓΓΕΛΟΣ 09:00-12:00 ΑΙΘΟΥΣΑ Α Πρόγραµµα εξεταστικής Σεπτεµβρίου 2013 ανά ηµέρα ευτέρα, 2/9/2013 ιδακτική της Ιστορίας ΠΑΛΗΚΙ ΗΣ ΑΓΓΕΛΟΣ Ευρωπαϊκή Ιστορία, 19ος αιώνας ΣΥΡΙΑΤΟΥ ΑΘΗΝΑ 18:00-21:00 ΑΜΦΙΘΕΑΤΡΟ Π.Ν. Ευρωπαϊκή Ιστορία, 20ος

Διαβάστε περισσότερα

Ανακαλύπτοντας την άυλη πολιτιστική κληρονομιά με αφορμή ένα έθιμο (Το παράδειγμα του εθίμου των Μωμόγερων στην περιοχή της Κοζάνης)

Ανακαλύπτοντας την άυλη πολιτιστική κληρονομιά με αφορμή ένα έθιμο (Το παράδειγμα του εθίμου των Μωμόγερων στην περιοχή της Κοζάνης) Ανακαλύπτοντας την άυλη πολιτιστική κληρονομιά με αφορμή ένα έθιμο (Το παράδειγμα του εθίμου των Μωμόγερων στην περιοχή της Κοζάνης) Σχέδιο Μαθήματος 1: Εισαγωγή στην έννοια της πολιτιστικής κληρονομιάς

Διαβάστε περισσότερα

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΑΝΩΤΕΡΗΣ ΚΑΙ ΑΝΩΤΑΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ ΠΑΓΚΥΠΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ 2010

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΑΝΩΤΕΡΗΣ ΚΑΙ ΑΝΩΤΑΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ ΠΑΓΚΥΠΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ 2010 ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΑΝΩΤΕΡΗΣ ΚΑΙ ΑΝΩΤΑΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ ΠΑΓΚΥΠΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ 2010 ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ (I) ΠΡΑΚΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ MAΘHMA : ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑ ΑΡΓΥΡΟΧΟΪΑΣ

Διαβάστε περισσότερα

Περιεχόμενα του Παιχνιδιού

Περιεχόμενα του Παιχνιδιού Ε υρώπη, 1347. Μεγάλη καταστροφή πρόκειται να χτυπήσει. Ο Μαύρος Θάνατος πλησιάζει την Ευρώπη και μέσα στα επόμενα 4-5 χρόνια ο πληθυσμός της θα μείνει μισός. Οι παίκτες αποικούν στις διάφορες περιοχές

Διαβάστε περισσότερα

Δακτυλιομαντεία. Συντάχθηκε απο τον/την Νεφέλη

Δακτυλιομαντεία. Συντάχθηκε απο τον/την Νεφέλη Η Δακτυλιομαντεία είναι μια από τις απλούστερες και πλέον διαδεδομένες μορφές Μαντείας. Στην παραδοσιακή και εθιμοτυπική της μορφή, το μόνο που χρειάζεται είναι ένα απλό δαχτυλίδι, από καθαρό μέταλλο.

Διαβάστε περισσότερα

Η μεταβατική εποχή : Οι έριδες για το ζήτημα. των εικόνων (εικονομαχία)

Η μεταβατική εποχή : Οι έριδες για το ζήτημα. των εικόνων (εικονομαχία) Η μεταβατική εποχή : Οι έριδες για το ζήτημα των εικόνων (εικονομαχία) ΕΙΚΟΝΟΜΑΧΙΑ Πνευματική κίνηση εμφανίστηκε στο Βυζάντιο στα μέσα του 9 ου αι. Είναι σύμφωνη με τις παραδόσεις της Ορθοδοξίας ή όχι

Διαβάστε περισσότερα

Α. ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΗΣ ΓΡΑΦΙΣΤΙΚΗΣ ΕΚΦΡΑΣΗΣ 6. ΧΩΡΟΣ

Α. ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΗΣ ΓΡΑΦΙΣΤΙΚΗΣ ΕΚΦΡΑΣΗΣ 6. ΧΩΡΟΣ Α. ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΗΣ ΓΡΑΦΙΣΤΙΚΗΣ ΕΚΦΡΑΣΗΣ 6. ΧΩΡΟΣ Ο καλλιτέχνης μπορεί να συμπεριλάβει ή να αγνοήσει τη διάσταση του χώρου στην απεικόνιση που εκτελεί. Όταν περιγράφει το βάθος του οπτικού πεδίου με διάφορους

Διαβάστε περισσότερα

Βασικοί κανόνες σύνθεσης στη φωτογραφία

Βασικοί κανόνες σύνθεσης στη φωτογραφία Βασικοί κανόνες σύνθεσης στη φωτογραφία Πάτρα, Δεκέμβρης 2012 Ποια είναι η σχέση ανάμεσα στην τέχνη και την πληροφόρηση; Πώς μπορεί η φωτογραφία να είναι τέχνη, εάν είναι στενά συνδεδεμένη με την αυτόματη

Διαβάστε περισσότερα

Το επιγονάτιο του Αγίου Νικολάου του Πλανά (φώτο)

Το επιγονάτιο του Αγίου Νικολάου του Πλανά (φώτο) 26/02/2019 Το επιγονάτιο του Αγίου Νικολάου του Πλανά (φώτο) / Ορθόδοξες Προβολές Το εν λόγω επιγονάτιο ανήκει στην κατηγορία των λειτουργικών ενδυμάτων και λόγω του ότι χρησιμοποιήθηκε από τον Άγιο Νικόλαο

Διαβάστε περισσότερα

ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ. Η ενδυμασία και η σημασία της για τον άνθρωπο

ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ. Η ενδυμασία και η σημασία της για τον άνθρωπο ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Κείμενο Η ενδυμασία και η σημασία της για τον άνθρωπο Η ενδυμασία αποτελείται από κάθε τι με το οποίο ο άνθρωπος καλύπτει και στολίζει το σώμα του. Περιλαμβάνει δηλαδή τα ρούχα και

Διαβάστε περισσότερα

80-100 2192 ΦΑΚΟΣ ΣΤΕΡΕΟΣΚΟΠΙΚΩΝ ΚΑΡΤΩΝ 70-90 2193 EASTMAN KODAK

80-100 2192 ΦΑΚΟΣ ΣΤΕΡΕΟΣΚΟΠΙΚΩΝ ΚΑΡΤΩΝ 70-90 2193 EASTMAN KODAK 2192 2191 2193 2194 2195 2196 2197 2191 D. R. G. M. προβολέας γυάλινων πλακών (latern slides). Διαστάσεις 12,5 χ 20 χ 22 εκ. Μαζί και 8 πλάκες 80-100 2192 ΦΑΚΟΣ ΣΤΕΡΕΟΣΚΟΠΙΚΩΝ ΚΑΡΤΩΝ ξύλινος με κινητή

Διαβάστε περισσότερα

Η άυλη πολιτιστική κληρονομιά και ο ρόλος της εκπαίδευσης στη διαφύλαξή της

Η άυλη πολιτιστική κληρονομιά και ο ρόλος της εκπαίδευσης στη διαφύλαξή της Η άυλη πολιτιστική κληρονομιά και ο ρόλος της εκπαίδευσης στη διαφύλαξή της Βίλλυ Φωτοπούλου, Προϊσταμένη της Διεύθυνσης Νεώτερου Πολιτιστικού Αποθέματος και Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς ΥΠΠΟΑ Η αποστολή

Διαβάστε περισσότερα