Λόγος και Ψύχωση- Από τον kreapelin ως τις σημερινές έρευνες Αθηνά Ανδρουτσοπούλου, PhD

Transcript

1 Kreapelin και Bleuler Ο γερμανός Emil Kreapelin, που γεννήθηκε το 1856 (ίδια χρονιά με το Freud). Στις δικές του ιδέες και κατηγοριοποιήσεις βασίζεται DSM και ICD. Ο Kreapelin θεωρούσε το λόγο των ψυχωτικών ακαταλαβίστικο, χωρίς νόημα και χρησιμότητα. Σε πλήρη αντίθεση βρίσκονταν οι ιδέες του Eugene Bleuler, που γεννήθηκε στη Ζυρίχη της Ελβετίας το 1857 και μαζί του δούλεψε ο Jung. Ο Jung τον έφερε σε επαφή με το Freud και στην αρχή έγινε μέλος του International Psychoanalytic Association. Σύντομα διέκοψε τις επαφές του διαφωνώντας με το φανατισμό του Freud ότι οι ιδέες του είναι η απόλυτη αλήθεια, και τις διαγραφές μελών που διαφωνούσαν στο παραμικρό με τα δόγματά του. Ο Bleuler ήταν αυτος που μετονόμασε το dementia praecox (early starting extreme form of mental deterioration) σε schizophrenia. Και ο Kreapelin και ο Bleuler θεωρούσαν ότι πρόκειται για μια βιολογική ασθένεια αλλά ο Β. έδινε σημασία και στην ψυχολογία του ασθενούς, δανειζόμενος ιδέες για τους συνειρμούς και το ασυνείδητο. Ενδιαφερόταν για τους συνειρμούς των λέξεων (word associations) και έδινε την εξήγησή του πώς από τον ψυχωτικό λόγο απουσιάζουν οι ενδιάμεσοι συνειρμοί. Ο Kreapelin παρουσίασε το 1905 στους φοιτητές της ιατρικής ένα περιστατικό, ένα 18χρονο μαθητή. Τους εξηγούσε ότι τον έφεραν σχεδόν σηκωτό στην αίθουσα και αφού πέταξε τις παντόφλες του, τραγούδησε έναν ύμνο, φώναξε «Ο πατέρας μου, ο αληθινός μου πατέρας!» Καθόταν με τα μάτια κλειστά χωρίς να δίνει σημασία στον περίγυρο, και απαντά στην αρχή πολύ σιγανά και σταδιακά φωνάζοντας δυνατά. Όταν τον ρωτώ πού βρίσκεται» λέει : «You want to know that too? I tell you who is being measured and is measured and shall be measured. I know all that, and could tell you, but I do not want to. Όταν τον ρωτώ το όνομά του ουρλιάζει;» «What is your name? What does he shut? He shuts his eyes. What does he hear? He does not understand; he understands not. How? Who? Where? When? What does he mean? When I tell him to look he does not look properly [ ] δεν μας έδωσε [όπως βλέπετε] αν και κατάλαβε τις ερωτήσεις ούτε μια χρήσιμη πληροφορία. Η ομιλία του είχε μόνο μια σειρά από ασύνδετες προτάσεις χωρίς καμιά σχέση με τη γενική κατάσταση». 1

2 Άσκηση 1 Ο αντι-ψυχίατρος R.D. Laing σχολίασε πολλές δεκαετίες μετά το περιστατικό αυτό. Μπορείτε να φανταστείτε την κριτική που άσκησε στον Kreapelin? Σύγχρονες έρευνες Πειράματα δείχνουν ότι η ποιότητα του ψυχωτικού λόγου εξαρτάται από το αντικείμενο της συζήτησης. Ο λόγος είναι πιο συγκροτημένος όταν συζητούν ουδέτερα θέματα, ενώ είναι πιο ακατάληπτος όταν συζητούν συναισθηματικά φορτισμένα και προσωπικά θέματα. Αυτό συμβαίνει σε όλους μας σε ένα μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό. Επίσης, οι έρευνες δείχνουν ότι είναι σε θέση να ξεχωρίζουν πότε ο λόγος των άλλων είναι ακατάληπτος, αλλά όχι ο δικός τους. Πηγή Bentall, R.P. (2003). Madness explained: Psychosis and human nature. London: AllenLane/The Penguin Press. Διαβάστε R. D. Laing (1960) The divided self: An existential study in sanity and madness. London: Tavistock Publications. (e-library/books/important thinkers/laing video An interview with John Nash and his son Johny Nash (elibrary/videos/psychopathology) Βιωματικό 1 Περιστατικό: Η Carol Anderson, ψυχίατρος, καθηγήτρια στην Pensylvania και τότε επιμελήτρια του περιοδικού Family Process μίλησε για την ψυχοπαιδαγωγική προσέγγιση στη σχιζοφρένεια στην 55η Ετήσια συνάντηση της AAMFT, το Αναφέρθηκε στον ρομαντισμό με τον οποίο αντιμετώπιζε και η ίδια τη σχιζοφρένεια, ο οποίος έχει αντικατασταθεί με μια πιο ρεαλιστική στάση όσο αφορά τη «θεραπεία» και τους θεραπευτικούς στόχους. Παρόλο που τα αίτια της σχιζοφρένειας είναι ακόμα ασαφή, στο πρόγραμμα που εφαρμόζουν θεωρούν δεδομένο το ότι υπάρχει και ο βιολογικός παράγοντας που πιθανόν να κάνει τους ανθρώπους αυτούς πιο ευάλωτους. Έχοντας παρουσιάσει τις φάσεις του προγράμματος, παρουσιάζει την περίπτωση του Andrew. Το 1980 ήταν γύρω στα 25, το τρίτο παιδί οικογένειας με 5 παιδιά. Ήταν άρρωστος 5-7 χρόνια πριν μπει στο πρόγραμμα. Στη φάση της επανένταξη παρουσιάζει τα συνήθη «αρνητικά συμπτώματα» που διαρκούν ήδη ένα χρόνο: κανένα ενδιαφέρον, απάθεια, αρνητικότητα. Ο θεραπευτής και η οικογένεια 2

3 προσπαθούν να τον ενθαρρύνουν να ασχοληθεί με κάτι. Στην κασέτα ακούγεται μόνο η φωνή του, των γονιών και του θεραπευτή, μια που οι γονείς δεν έδωσαν την άδεια να φαίνονται τα πρόσωπά τους. Από το 1981 ως το 1985 o Andrew έδειξε σταθερή βελτίωση. Το 1986 αποφάσισε μόνος του να σταματήσει τα φάρμακα αλλά τα συμπτώματα εμφανίστηκαν ξανά. Οδηγία: (α)μελετήστε τα παρακάτω αποσπάσματα τη στάση των συμμετεχόντων. (β) Μελετήστε τους πίνακες με τα παραδείγματα των διαταραχών του λόγου (Bentall, 2003, σελ , και σελ. 393). Αντιστοιχίστε κάποια κατηγορία με ένα ή δυο αποσπάσματα από τα παρακάτω. Αποσπάσματα: 1. Θ: Ο πατέρας σου μιλούσε σήμερα για ενθουσιασμό. Εσύ αισθάνεσαι ενθουσιασμό για κάτι; Α: Όχι, μόνο για να πέσω στο κρεβάτι. 2. Π: Σκεφτόμουν ότι θα μπορούσε να είναι διασκεδαστικό να κάνεις κάτι, και νιώθω ότι θα ήθελες να το κάνεις, αλλά μερικές φορές δεν δείχνεις διατεθειμένος να δεσμευτείς στο να το κάνεις... Δεν ξέρω αν είναι γιατί φοβάσαι μην κουραστείς ή οτι θα θελήσεις να το σταματήσεις. Ίσως νιώθεις ότι θα πρέπει να ολοκληρώσεις (ό,τι κάνεις), αλλά δεν υπάρχει...λόγος. Μπορείς να διακόψεις ή να σταματήσεις ό,τι κάνεις αν θελήσεις. Α: Αυτό [ακριβώς] μου αρέσει να κάνω περισσότερο. Να μπορώ να σταματώ όταν θέλω Π: Θα ήθελα να βρεις να κάνεις κάτι πιο διασκεδαστικό από το να κάθεσαι συνέχεια μπροστά στην τηλεόραση. Όχι ότι κι εγώ δεν το κάνω... Α: Έχω παραιτηθεί από την ιδέα της διασκέδασης (από κάτι που να με ενθουσιάζει). 3. Π: Νομίζω ότι θα ήθελε να βγαίνει έξω, αλλά θα ήθελε να έχει και την επιλογή να μη βγει. Θέλει να μπορεί να πει την τελευταία στιγμή: «Δε θέλω να πάω». Θ: Υπάρχει αυτή η επιλογή; Π: Ναι, πάντα υπήρχε. Α: Αυτή είναι η αγαπημένη μου επιλογή να έχω την επιλογή να μην πάω πουθενά. 4. Μ: Είναι δύσκολο για σένα να είσαι κοινωνικός; Αισθάνεσαι σαν στο σπίτι σου και άνετα; Α: Όχι. Δεν αισθάνομαι σαν στο σπίτι μου όταν δεν είμαι στο σπίτι μου. 5. Θ: Τι έκανες αυτό το διάστημα; Κάτι το ιδιαίτερο; Α: Έκανα όσα λιγότερα μπορούσα. 3

4 6. Μ: Υπάρχουν πολλά είδη επαγγελματικής κατάρτισης...δεν ξέρεις τι είναι αυτό που θα θελήσεις να κάνεις γιατί είναι ακόμα κάτι μακρινό. Μπορείς όμως να το σκέφτεσαι... Α: Α, να σου πω, υπάρχει κάτι που πρέπει να σκεφτώ. Δε χρειάζεται τίποτα να σκεφτώ, αυτό θέλω να σου πω. Αργότερα φαίνεται ότι τα συμπτώματα αυτά έχουν αρχίσει να αλλάζουν. Ο Andrew κάνει χιούμορ και φαίνεται να είναι πιο λειτουργικός και αισιόδοξος. 7. Α: Θα ήθελα να είμαι πιο δραστήριος όταν έχω ρεπό, γιατί ο Βινς μου είπε ότι θα μου κάνει καλό. Μου το έλεγε όλο το χειμώνα, π.χ. ότι θα έπρεπε να παίζω [είδος τένις], αλλά εγώ δεν είχα τη διάθεση. Θ: Και τώρα; Α: Νομίζω τώρα την έχω. 8. Θ: Πώς θα ήθελες να είσαι σε ένα χρόνο από τώρα; Σκέφτεσαι καθόλου το μέλλον σου; Πώς θα μπορούσε να διαφέρει; Α: Θα δουλεύω 5 μέρες τη βδομάδα. Ίσως πηγαίνω σε [τεχνική σχολή]. Ίσως να δουλεύω κανονικό ωράριο. 9. Θ: Τι σε έκανε να αποφασίσεις να αρχίσεις να πλένεις το πρόσωπό σου; Α: Ε, είχα αυτά τα μαύρα στίγματα εδώ και 10 χρόνια... Θ: Και τώρα φεύγουν; Α: Ίσως εδώ και 11 ή 12 χρόνια. Όχι δε φεύγουν. Θα περάσει πολύς καιρός για να φύγουν. Θ: Αυτό που ακούω είναι ότι αρχίζεις να δείχνεις περισσότερο ενδιαφέρον. Α: Ναι... Θ: Και το μήνυμα προς τη μητέρα σου είναι ότι αυτό θα συμβεί αλλά χρειάζεσαι χρόνο. Α: Α, δεν ξέρω αν θα συμβεί. Δε δίνω υποσχέσεις. Θ προς Μ: Μια που όπως είπα το συζητούσαμε τα τελευταία 2 χρόνια και δεν είχα μεγαλύτερη επιτυχία από ό,τι εσείς (χαμογελά), δεν ξέρω αν έχει νόημα να το ξανασυζητήσουμε. Μ: Χαίρομαι που πλένεις το πρόσωπό σου. Είχα προσέξει ότι το πρόσωπό σου φαινόταν καθαρό, αλλά δεν μου πέρασε από το μυαλό ότι το πλένεις. Νόμιζα ότι απλά δεν το λερώνεις! Α: Και χρησιμοποιώ και αυτό το παλιό πανί. Μ: Θα σου πάρω όποιο πανί θέλεις. 4

5 Θ: Και η συμφωνία μας την προηγούμενη φορά ήταν ότι αν κάποιος σου πει κάτι στη δουλειά αν ο επόπτης σου το χειριστεί- θα το πάρεις σαν ένα σημαντικό μήνυμα. Α: Ναι, πρόσεξα ότι έρχονται κοντά και με μυρίζουν... Θ : Πάρ το σαν ένα διακριτικό υπαινιγμό... Κοντεύει ο καιρός είμαι σίγουρος. Α: Δε λένε τίποτα... μόνο στέκονται... Θ: Μάλλον θα τους παραλύει [η μυρωδιά] τις φωνητικές χορδές. Α: Είμαι σίγουρος πως δεν έχει τέτοια επίπτωση. (συνεχίζουν για λίγο ανταλλάσσοντας ανέκδοτα) Βιωματικό 2 Μελετήστε την αυτοβιογραφική συνέντευξη. Παίξιμο ρόλων. Συζητήστε πώς θα το προσεγγίσετε με βάση το σημερινό μάθημα. 5