ΕΡΓΑΣΙΑ ΜΕ ΘΕΜΑ: «Η ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΤΟΥ ΤΥΠΟΥ» Ι ΑΣΚΩΝ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ: κ. ΑΝ ΡΕΑΣ ΗΜΗΤΡΟΠΟΥΛΟΣ

Transcript

1 ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟ ΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΣΧΟΛΗ ΝΟΜΙΚΩΝ, ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ, ΤΟΜΕΑΣ ΗΜΟΣΙΟΥ ΙΚΑΙΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥ ΩΝ ΗΜΟΣΙΟΥ ΙΚΑΙΟΥ ΜΑΘΗΜΑ: «ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟ ΙΚΑΙΟ». ΕΡΓΑΣΙΑ ΜΕ ΘΕΜΑ: «Η ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΤΟΥ ΤΥΠΟΥ» Ι ΑΣΚΩΝ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ: κ. ΑΝ ΡΕΑΣ ΗΜΗΤΡΟΠΟΥΛΟΣ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ:ΥΨΗΛΑΝΤΗ ΜΑΡΙΑ Α.Μ. 349 ΠΜΣ ΑΘΗΝΑ ΙΟΥΝΙΟΣ

2 ΙΑΓΡΑΜΜΑ ΑΝΑΛΥΤΙΚΑ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ...3 ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΜΕΡΟΣ Α: ΓΕΝΙΚΑ ΖΗΤΗΜΑΤΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ Α : ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΟΜΕΝΟ ΕΝΝΟΜΟ ΑΓΑΘΟ...7 ΚΕΦΑΛΑΙΟ Β : ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΤΗΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ ΤΟΥ ΤΥΠΟΥ ΚΕΦΑΛΑΙΟ Γ : ΦΟΡΕΙΣ ΤΗΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ ΤΟΥ ΤΥΠΟΥ 15 ΜΕΡΟΣ Β: ΕΙ ΙΚΑ ΖΗΤΗΜΑΤΑ...17 ΚΕΦΑΛΑΙΟ : ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΡΥΘΜΙΣΗΣ ΤΗΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ ΤΟΥ ΤΥΠΟΥ.17 ΚΕΦΑΛΑΙΟ Ε : ΤΥΠΟΣ ΚΑΙ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ.. 20 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΣΤ: ΕΝ ΕΙΚΤΙΚΑ ΠΑΡΑ ΕΙΓΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΗ ΝΟΜΟΛΟΓΙΑ...24 ΚΕΦΑΛΑΙΟ Ζ:ΟΙ ΚΥΡΙΟΤΕΡΟΙ ΝΟΜΟΙ ΠΟΥ ΙΕΠΟΥΝ ΤΟΝ ΤΥΠΟ...32 ΑΝΤΙ ΕΠΙΛΟΓΟΥ...34 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΟΣ ΝΟΜΟΛΟΓΙΑΣ..36 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ..37 2

3 ΑΝΑΛΥΤΙΚΑ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΑΝΑΛΥΤΙΚΑ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ...3 ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ...5 ΕΙΣΑΓΩΓΗ...6 ΜΕΡΟΣ Α: ΓΕΝΙΚΑ ΖΗΤΗΜΑΤΑ...7 ΚΕΦΑΛΑΙΟ Α : ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΟΜΕΝΟ ΕΝΝΟΜΟ ΑΓΑΘΟ... 7 Αi : Oρισµός Αii: Χαρακτηριστικά στοιχεία του τύπου...8 Αiii: Παραδείγµατα τύπου...9 Αiv: Παραδείγµατα εντύπων που δεν απολαµβάνουν την ελευθερία του τύπου...9 ΚΕΦΑΛΑΙΟ Β : ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΤΗΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ ΤΟΥ ΤΥΠΟΥ..10 Βi :Ελευθερία έκδοσης...10 Βii: Ελευθερία σύνταξης...11 Βiii : Ελευθερία εκτύπωσης...12 Βiv : Ελευθερία κυκλοφορίας.13 Βv: Ελευθερία άσκησης επαγγελµάτων τύπου...14 ΚΕΦΑΛΑΙΟ Γ : ΦΟΡΕΙΣ ΤΗΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ ΤΟΥ ΤΥΠΟΥ 15 Γi: Ιδιώτες.15 Γii: Νοµικά πρόσωπα 15 Γiii: Αλλοδαποί

4 ΜΕΡΟΣ Β: ΕΙ ΙΚΑ ΖΗΤΗΜΑΤΑ...17 ΚΕΦΑΛΑΙΟ : ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΡΥΘΜΙΣΗΣ ΤΗΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ ΤΟΥ ΤΥΠΟΥ.17 i: Το προληπτικό σύστηµα...17 ii: Το κατασταλτικό σύστηµα...19 ΚΕΦΑΛΑΙΟ Ε : ΤΥΠΟΣ ΚΑΙ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ..20 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΣΤ: ΕΝ ΕΙΚΤΙΚΑ ΠΑΡΑ ΕΙΓΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΗ ΝΟΜΟΛΟΓΙΑ...24 ΣΤi :Υπόθεση πώλησης όπλων στο Ιράν (4052/92 ΕφΑθ)...24 ΣΤii: Υπόθεση εύσωµης λουοµένης (8908/88 ΕφΑθ)...29 ΣΤiii: Υπόθεση 2364/2002 ΠπρΑθ...30 ΚΕΦΑΛΑΙΟ Ζ: ΟΙ ΚΥΡΙΟΤΕΡΟΙ ΝΟΜΟΙ ΠΟΥ ΙΕΠΟΥΝ ΤΟΝ ΤΥΠΟ...32 ΑΝΤΙ ΕΠΙΛΟΓΟΥ...34 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ..35 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΟΣ ΝΟΜΟΛΟΓΙΑΣ.. 36 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ

5 ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ α άρθρο Α.Κ. Αστικός Κώδικας α.ν. αναγκαστικός νόµος Α.Π. Άρειος Πάγος ηλ. δηλαδή εδ. εδάφιο εκδ. εκδόσεις επ. επόµενα ΕφΑθ Εφετείο Αθηνών κ.λ.π. και τα λοιπά κ.ο.κ. και ούτω καθεξής ν. νόµος ν.δ. νοµοθετικό διάταγµα παρ. παράγραφος Π.Πρ.Αθ Πολυµελές Πρωτοδικείο Αθηνών Π.χ. παραδείγµατος χάριν Σ. Σύνταγµα 5

6 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Με την παρούσα εργασία επιχειρείται η ανάπτυξη ενός θέµατος πολύ σηµαντικού για κάθε δηµοκρατική κοινωνία, δηλ. η ελευθερία του τύπου. Το δικαίωµα της ελεύθερης έκφρασης και γραπτής διάδοσης των ιδεών είναι ένα θεµελιώδες ατοµικό δικαίωµα, συνταγµατικά κατοχυρωµένο, το οποίο αφενός συµβάλλει στην ολοκλήρωση του ανθρώπου και αφετέρου προάγει το δηµοκρατικό πολίτευµα. Αν ο άνθρωπος δεν είναι ελεύθερος να σκέπτεται όπως θέλει και να ανταλλάσσει τις σκέψεις και τις ιδέες του γραπτώς µε άλλους, δεν µπορεί να φτάσει στην ολοκλήρωση του, να πραγµατώσει τους σκοπούς της ύπαρξης τους. Επιπλέον η ελευθερία του τύπου είναι απαραίτητη για τη λειτουργία του δηµοκρατικού πολιτεύµατος. Οι αποφάσεις στη δηµοκρατία στηρίζονται στις επιλογές των πολιτών και η ελευθερία του τύπου είναι απαραίτητη για την πληροφόρηση των επιλογών, τη διαµόρφωση, για τη συµµετοχή του πολίτη. Είναι απαραίτητη για τον έλεγχο της δηµοκρατίας και όσων την ασκούν. Η φίµωση της διαφωνίας και της πολυφωνίας πλήττει την ίδια την ουσία του δηµοκρατικού πολιτεύµατος. Στην παρούσα µελέτη γίνεται µια προσπάθεια σφαιρικής ανάπτυξης του δικαιώµατος την ελευθερίας του τύπου, µε αναφορά στο περιεχόµενο του δικαιώµατος, στις επιµέρους ελευθερίες που πηγάζουν από αυτό το δικαίωµα αλλά και τυχόν περιορισµούς, στους φορείς, αλλά και στη νοµολογία µέσα από την οποία προβάλλονται και επιλύονται πολύ σηµαντικές πτυχές του δικαιώµατος. 6

7 ΜΕΡΟΣ Α: ΓΕΝΙΚΑ ΖΗΤΗΜΑΤΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ Α : ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΟΜΕΝΟ ΕΝΝΟΜΟ ΑΓΑΘΟ Αi : Oρισµός Προστατευόµενο έννοµο αγαθό του α.14 παρ2 εδ1 του Συντάγµατος 1 είναι ο τύπος. Ο τύπος έχει διπλή έννοια, περιλαµβάνει αφενός όλα τα έντυπα που είναι κατάλληλα και προορισµένα για διάδοση και αφετέρου σηµαίνει κάθε µέθοδο εκτύπωσης του λόγου, της γραφής ή της εικόνας ανεξάρτητα από τον σκοπό της διάδοσης. Αυτό που ακριβώς προστατεύεται 2 από το άρθρο 14 παρ2 εδ 1του Συντάγµατος είναι ο τύπος µε την πρώτη έννοια, δηλ. τα έντυπα, ενώ η µέθοδος εκτύπωσης και παραγωγής των εντύπων προστατεύεται από το 14 παρ1 του Συντάγµατος ως µέσο έκφρασης των στοχασµών. Κατά το άρθρο 1,εδ1 του α.ν. 1092/1938 «περί τύπου», τύπος και έντυπο επί των οποίων εφαρµόζονται οι διατάξεις του νόµου αυτού είναι οτιδήποτε παράγεται από την τυπογραφία ή από οποιοδήποτε άλλο µηχανικό ή χηµικό µέσο σε όµοια αντίτυπα και χρησιµεύει στον πολλαπλασιασµό ή στη διάδοση χειρογράφων, εικόνων, παραστάσεων µε ή χωρίς σηµειώσεις, ή µουσικών έργων µε κείµενο, ή επεξηγήσεων, ή φωνογραφικών πλακών. 3 Ο ανωτέρω ορισµός, αν και διατυπώθηκε πριν από µισό αιώνα περίπου είναι ακόµα εύστοχος. Ακριβέστερος πάντως ορισµός είναι 1 Αρθρο 14 παρ2 εδ1 Σ: Ο τύπος είναι ελεύθερος. 2 Βλ. 788/2000ΑΠ «Συνταγµατική κατοχύρωση της ελευθερίας του τύπου. Θεµιτοί περιορισµοί» 3 Π.. αγτόγλου, Τύπος και Σύνταγµα, Ελληνικές Πανεπιστηµιακές Εκδόσεις, Αθήνα 1989, σελ. 51 επ. 7

8 ο εξής: Έντυπο είναι κάθε κείµενο, κάθε όχι απλώς εικαστική διακοσµητική παράσταση, κάθε εγγραφή µουσικού έργου µε κείµενο ή επεξηγήσεις και κάθε ηχητικό αποτύπωµα απλού ή µελωδικού λόγου, εφόσον έχει παραχθεί µε µηχανική ή φυσικοχηµική ή ηλεκτρονική διαδικασία κατάλληλη για παραγωγή σηµαντικού αριθµού αντιτύπων και προορίζεται για διάδοση. 4 Αii: Χαρακτηριστικά στοιχεία του τύπου 5 Εποµένως τα στοιχεία που συνθέτουν τον τύπο είναι τα εξής: α) το προϊόν, δηλ. το υλικό αντικείµενο. Η ύλη του προϊόντος είναι αδιάφορη, µπορεί να είναι χαρτί, δέρµα, πλαστικό, ξύλο, µέταλλο κλπ. β) Η προέλευση του τύπου από ένα µέσο µαζικής παραγωγής. Ο αριθµός των τελικά παραχθέντων είναι αδιάφορος. Εκείνο που έχει σηµασία είναι η δυνατότητα παραγωγής µεγάλου αριθµού όµοιων αντιτύπων. Μόνο τα προϊόντα µέσων µαζικής παραγωγής συνιστούν τύπο. Τα χειρόγραφα δεν µπορούν να χαρακτηριστούν ως έντυπα όσο µεγάλος κι αν είναι ο αριθµός τους, διότι δεν χρησιµοποιείται µηχανικό µέσο για την παραγωγή τους. γ) Να περιέχεται αντικειµενικά ή υποκειµενικά µήνυµα, του οποίου η διάδοση να επιδιώκεται. Τύπο προστατευόµενο από το 14 δε συνιστά οποιοδήποτε έντυπο αλλά µόνο εκείνο στο οποίο περιέχεται έκφραση γνώµης. 6 4 Π.. αγτόγλου, Συνταγµατικό ίκαιο, Ατοµικά ικαιώµατα, τόµος Ά, εκδ, Αντ.Σ. Σάκκουλα, σελ 472 επ. 5 Ανδρέας Γ. ηµητρόπουλος, Παραδόσεις Συνταγµατικού ικαίου, Τόµος ΙΙΙ, Θ Έκδοση. σελ.1081 επ. 6 Για το λόγο αυτό απλές διακοσµητικές παραστάσεις δε συνιστούν τύπο. 8

9 Αiii: Παραδείγµατα τύπου 7 Εποµένως, τύπος και έντυπα είναι τα βιβλία, οι εφηµερίδες, τα περιοδικά, τα φυλλάδια, οι προκηρύξεις, οι αφίσες, τα «αυτοκόλλητα» σε παράθυρα καταστηµάτων, αυτοκινήτων κ.ο.κ. δηλ. όλα τα προϊόντα της τυπογραφίας κάθε µορφής - τα έντυπα µε τη στενή έννοια του όρου αλλά και οι προορισµένες για διάδοση φωτογραφίες, εικόνες, πανώ, σχέδια, εµβλήµατα, ανεξάρτητα από την ύλη στην οποία είναι αποτυπωµένα ( π.χ. τα σήµατα ή κονκάρδες, τα ενδύµατα, όπως µπλούζες ή τα καπέλα, που φέρουν σήµατα, επιγραφές, προσωπογραφίες κλπ). Στην έννοια του εντύπου υπάγεται και διέπεται εποµένως από το άρθρο 14 και κάθε ηχητικό αποτύπωµα οµιλούµενου ή µελωδικού λόγου. Αντιθέτως, η αποτύπωση φωνητικής ή ενόργανης µουσικής υπάγεται στη φωνογραφία και διέπεται από άρθρο 15 παρ1σ. Αiv: Παραδείγµατα εντύπων που δεν απολαµβάνουν την ελευθερία του τύπου 8 εν αποτελούν έντυπα που απολαµβάνουν την ελευθερία του τύπου, τα έντυπα των δηµοσίων υπηρεσιών ή οργανισµών ή τα έντυπα που εξυπηρετούν αποκλειστικά την οικονοµική, επαγγελµατική και κοινωνική συνεννόηση, όπως οι τιµοκατάλογοι, κατάλογοι πωλήσεων, εκθέσεις πεπραγµένων, εµπορικοί εγκύκλιοι, κοινωνικές προσκλήσεις ή αγγελίες. Η δηµοσίευση όµως των κειµένων αυτών σε εφηµερίδες και περιοδικά καλύπτεται από την ελευθερία του τύπου. Η αναγραφή λέξεων, συνθηµάτων, παραστάσεων ή συµβόλων στους τοίχους ή άλλες επιφάνειες 7 Π.. αγτόγλου, Συνταγµατικό ίκαιο, Ατοµικά ικαιώµατα, τόµος Ά, εκδ, Αντ.Σ. Σάκκουλα, σελ 473 επ. 8 Π.. αγτόγλου, Συνταγµατικό ίκαιο, Ατοµικά ικαιώµατα, τόµος Ά, εκδ, Αντ.Σ. Σάκκουλα, σελ 473 επ. 9

10 αποτελεί εκδήλωση της γνώµης εγγράφως, αλλά όχι δια του τύπου. Τέλος, οι κινηµατογραφικές ταινίες και βιντεοκασέτες υπάγονται στην κινηµατογραφία και διέπονται από το άρθρο 14 παρ1 Σ στο βαθµό που αποτελούν έκφραση γνώµης. ΚΕΦΑΛΑΙΟ Β : ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΤΗΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ ΤΟΥ ΤΥΠΟΥ Βi :Ελευθερία έκδοσης 9 Στην ελευθερία έκδοσης συµπεριλαµβάνεται πρώτον η ελευθερία κάθε ατόµου και κάθε οµάδας ατόµων να εκδώσουν οποτεδήποτε, οποιοδήποτε έντυπο. Εποµένως απαγορεύεται η θέσπιση προσόντων ή προϋποθέσεων, προσωπικών ή πραγµατικών, ηθικών ή υλικών προς έκδοση εντύπων. 10 Επίσης, απαγορεύεται η καθιέρωση οποιασδήποτε προηγούµενης άδειας (δικαστικής, διοικητικής, ή και νοµοθετικής) ή εγγυοδοσίας για την έκδοση εντύπου. Η ελευθερία έκδοσης συνεπάγεται την ελευθερία ίδρυσης και διεύθυνσης επιχείρησης τύπου. Αυτό βέβαια µπορεί να γίνει από πολύ λίγους, καθώς απαιτούνται πολύ µεγάλα οικονοµικά κεφάλαια για τη δηµιουργία µιας τέτοιας επιχείρησης. Πάντως αξίζει να σηµειωθεί πως ο ελεύθερος τύπος και ιδίως η πολιτική εφηµερίδα, ως συστατικό στοιχείο της δηµοκρατίας, µπορεί να 9 Π.. αγτόγλου, Τύπος και Σύνταγµα, Ελληνικές Πανεπιστηµιακές Εκδόσεις, Αθήνα 1989, σελ. 55 επ. 10 Η απαίτηση ελληνικής ιθαγένειας από τον εκδότη εφηµερίδας που περιεχόταν σ όλα τα Συντάγµατα µέχρι το 1952 και η προϋπόθεση µη στέρησης των πολιτικών δικαιωµάτων που προστέθηκε το 1952, δεν επαναλήφθησαν στο ισχύον Σύνταγµα. 10

11 διατηρηθεί ελεύθερος µόνο αν παραµένει σε ιδιωτική ιδιοκτησία. Η ελευθερία του τύπου λοιπόν είναι ελευθερία του ιδιωτικού τύπου. Η ελευθερία ίδρυσης επιχειρήσεων τύπου περιλαµβάνει και το δικαίωµα επέκτασης και συγχώνευσης των επιχειρήσεων. Στην ελευθερία έκδοσης συµπεριλαµβάνονται ακόµα και η ελευθερία καθορισµού του είδους, του τόπου και του χρόνου έκδοσης του τύπου και η δηµιουργία παραρτηµάτων και ιδιαιτέρων εκδόσεων 11. Τέλος στην ελευθερία έκδοσης συµπεριλαµβάνεται και η ελευθερία επιλογής του συντακτικού προσωπικού που θα στελεχώσει την επιχείρηση. Βii: Ελευθερία σύνταξης 12 Η ελευθερία σύνταξης συνίσταται καταρχήν στην ελευθερία συγκέντρωσης της ύλης. Σ αυτό το σηµείο πρέπει να επισηµανθούν τα εξής: στο α.14σ δεν κατοχυρώνεται αξίωση του τύπου προς παροχή πληροφοριών από τις δηµόσιες υπηρεσίες. Βέβαια δεν µπορεί να αµφισβητηθεί πως µια κρατική πληροφοριακή πολιτική η οποία θα αποσκοπούσε στην απόλυτη ή και καταρχήν απόκρυψη της συµπεριφοράς και των προθέσεων των κρατικών οργάνων θα αντέβαινε πλήρως στο πνεύµα του Συντάγµατος. Όπως συνάγεται από το πνεύµα του Συντάγµατος και από τις γενικές αρχές λειτουργίας του δηµοκρατικού πολιτεύµατος το κράτος έχει υποχρέωση να παρέχει στους πολίτες πληροφορίες για θέµατα που αφορούν το δηµόσιο βίο κι ότι η υποχρέωση αυτή θεµελιώνει ένα αντίστοιχο µη αγώγιµο δικαίωµα πληροφόρησης των πολιτών πάνω 11 Οι µόνοι χρονικοί περιορισµοί που µπορούν να επιβληθούν µε νόµο αφορούν την τήρηση της κυριακάτικης αργίας και η απαγόρευση πρωινής κυκλοφορίας στην απογευµατινή ζώνη για λόγους καταπολέµησης του αθέµιτου ανταγωνισµού. 12 Π.. αγτόγλου, Τύπος και Σύνταγµα, Ελληνικές Πανεπιστηµιακές Εκδόσεις, Αθήνα 1989, σελ. 61 επ. 11

12 στα θέµατα αυτά. Από την ελευθερία συγκέντρωσης της ύλης συνάγεται το ανεπίτρεπτο οποιασδήποτε διάκρισης µεταξύ των εφηµερίδων, όπως π.χ. της απαγόρευσης συµµετοχής σε ορισµένους µόνο δηµοσιογράφους να συµµετέχουν σε συνέντευξη τύπου που παραχωρεί υπουργός ή ο εκπρόσωπος τύπου της κυβέρνησης. Οι εκπρόσωποι του τύπου έχουν επίσης αξίωση πρόσβασης σ όλες τις δηµόσιες προσιτές ιδιωτικές συγκεντρώσεις. Από την ελευθερία συγκέντρωσης ύλης προκύπτει η ελευθερία χρησιµοποίησης οποιωνδήποτε γενικά νόµιµων µέσων και εγκαταστάσεων υποδοχής και µετάδοσης ειδήσεων, οποιουδήποτε ηµεδαπού ή αλλοδαπού πρακτορείου ειδήσεων, η αποστολή ανταποκριτών οπουδήποτε στην αλλοδαπή κλπ. Τέλος η ελευθερία σύνταξης σηµαίνει την ελευθερία κατεύθυνσης του περιεχοµένου του εντύπου που αποτελεί το καίριο σηµείο της ελευθερίας του τύπου, δηλ. σε περίπτωση πολιτικών εφηµερίδων ποια πολιτική κατεύθυνση ακολουθεί ή και στην περίπτωση των αθλητικών εφηµερίδων κλπ, αλλά και γενικότερα ο ελεύθερος καθορισµός του περιεχοµένου του εντύπου. Βiii : Ελευθερία εκτύπωσης 13 Στην ελευθερία εκτύπωσης περιλαµβάνονται οι εξής επιµέρους ελευθερίες: η ελευθερία επιλογής σχήµατος, επιφάνειας έκδοσης και αριθµού αντιτύπων των εντύπων. Σ όλα αυτά τα σηµεία απαγορεύεται οποιαδήποτε επέµβαση του κράτους. 14 Η ελευθερία επιλογής µεθόδου και προσωπικού εκτύπωσης η οποία περιλαµβάνει 13 Π.. αγτόγλου, Τύπος και Σύνταγµα, Ελληνικές Πανεπιστηµιακές Εκδόσεις, Αθήνα 1989, σελ. 73 επ. 14 Στο παρελθόν ελάµβανε χώρα επέµβαση σε ευρύτατη κλίµακα δια της οδού της χορήγησης ατελούς δηµοσιογραφικού χάρτου σε εφηµερίδες και περιοδικά υπό όρους αναφερόµενους µεταξύ άλλων στα ανωτέρω σηµεία. Με το τρόπο αυτό η σχετική νοµοθεσία περιόριζε το σχήµα την επιφάνεια εκδόσεως και τον αριθµό των αντιτύπων των εφηµερίδων και περιοδικών. 12

13 την ελευθερία της οποτεδήποτε εφαρµογής οποιασδήποτε µεθόδου εκτύπωσης του εντύπου, προσλήψεως του κατάλληλου προσωπικού και εγκαταστάσεως των αναγκαίων µηχανηµάτων. Βiv : Ελευθερία κυκλοφορίας 15 Η ελευθερία κυκλοφορίας σηµαίνει καταρχήν την ελευθερία διανοµής και πώλησης 16 των εντύπων και την ελευθερία αποστολής µε οποιονδήποτε τρόπο από τον τόπο παραγωγής στον τόπο πώλησης. Η αποστολή αυτή γίνεται είτε µε ίδια µέσα είτε µε το ταχυδροµείο ή µε άλλες µεταφορικές επιχειρήσεις είτε µε ειδικά πρακτορεία τύπου. Σηµαίνει ακόµα την ελευθερία επιλογής των πωλητών και των µεθόδων πώλησης, συγκεκριµένα την ελευθερία πώλησης εντύπων µε εγγραφή συνδροµητών, δια µέσου καταστηµάτων ή περιπτέρων, µε υπαίθριους ή πλανόδιους πωλητές ή µε αυτόµατα µηχανήµατα. Η ελευθερία κυκλοφορίας καλύπτει όλες αυτές τις περιπτώσεις. Επιπρόσθετα η ελευθερία του τύπου καλύπτει την ελευθερία άλλης διάδοσης του εντύπου π.χ. διαµέσου τοιχοκολλήσεως ή εκθέσεως του εντύπου σε δηµόσιο µέρος ή σε δηµόσια συνάθροιση ή σε µέρος προσιτό στο κοινό τηρουµένων πάντα των ορίων που θέτει η γενική νοµοθεσία του αστικού ή του ποινικού δικαίου, της πολεοδοµίας, της οδικής πληροφορίας, προστασίας του περιβάλλοντος κλπ. Τέλος στην ελευθερία κυκλοφορίας εντάσσεται και η ελευθερία διαφήµισης του τύπου. 15 Π.. αγτόγλου, Τύπος και Σύνταγµα, Ελληνικές Πανεπιστηµιακές Εκδόσεις, Αθήνα 1989, σελ. 77 επ. 16 Στην ελευθερία πώλησης εµπεριέχεται και το δικαίωµα των εκδοτών να καθορίζουν ελεύθερα την τιµή πώλησης της εφηµερίδας τους, οι δε πολίτες έχουν επίσης ατοµικό δικαίωµα να επιλέγουν για την πληροφόρηση τους την εφηµερίδα κατά συνεκτίµηση και του παράγοντα της τιµής. 13

14 Βv: Ελευθερία άσκησης επαγγελµάτων τύπου 17 Στην ελευθερία άσκησης επαγγελµάτων που έχουν σχέση µε τον τύπο αντίκειται διατάξεις που θεσπίζουν διοικητικές άδειες επαγγέλµατος δηµοσιογράφου, τυπογράφου, εφηµεριδοπώλη κλπ. Αντίθετες είναι επίσης διατάξεις που εγκαθιδρύουν «κλειστό επάγγελµα», επιβάλλουν δηλ. ή επιτρέπουν την απασχόληση σε ορισµένο επάγγελµα µόνο των µελών ενός σωµατείου και την απόλυση όλων όσοι δεν είναι ή παύουν να είναι µέλη του σωµατείου αυτού. Από την ελευθερία άσκησης επαγγέλµατος προκύπτει η απαγόρευση κρατικής κηδεµόνευσης οποιασδήποτε οργάνωσης τύπου. Βέβαια η ελευθερία άσκησης δηµοσιογραφικού επαγγέλµατος περιορίζεται σηµαντικά από το ίδιο το Σύνταγµα, που προβλέπει στο άρθρο 14 παρ 6 : «Το δικαστήριο, ύστερα από τρεις τουλάχιστον καταδίκες µέσα σε µια πενταετία για διάπραξη των εγκληµάτων που προβλέπονται στην παράγραφο 3, διατάσσει την οριστική ή προσωρινή παύση της έκδοσης του εντύπου και σε βαριές περιπτώσεις, την απαγόρευση της άσκησης του δηµοσιογραφικού επαγγέλµατος από το πρόσωπο που καταδικάστηκε, όπως νόµος ορίζει. Η παύση ή η απαγόρευση αρχίζουν αφότου η καταδικαστική απόφαση γίνει αµετάκλητη». Τέλος δεν πρέπει να παραγνωρίζεται και το δικαίωµα του αναγνώστη να προµηθεύεται και να διαβάζει οποιοδήποτε έντυπο, ελληνικό ή ξένο. 17 Π.. αγτόγλου, Τύπος και Σύνταγµα, Ελληνικές Πανεπιστηµιακές Εκδόσεις, Αθήνα 1989, σελ. 85 επ. 14

15 ΚΕΦΑΛΑΙΟ Γ : ΦΟΡΕΙΣ ΤΗΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ ΤΟΥ ΤΥΠΟΥ Γi: Ιδιώτες Φορείς της ελευθερίας του τύπου είναι µόνο ιδιώτες, αποκλείονται δηλ. το κράτος και όλοι οι άλλοι φορείς δηµόσιας εξουσίας. Η ελευθερία του τύπου δεν είναι δικαίωµα του κράτους, αλλά στρέφεται κατά του κράτους και των άλλων φορέων δηµόσιας εξουσίας. Η άσκηση της δηµοκρατικής λειτουργίας του τύπου προϋποθέτει µάλιστα ιδιωτικό κι όχι κρατικό τύπο. Η έκδοση από την κυβέρνηση και τα υπουργεία εφηµερίδων, περιοδικών, δελτίων και λοιπών εντύπων δεν απαγορεύεται φυσικά, αλλά δεν αποτελεί άσκηση της προστατευόµενης από το άρθρο 14Σ της ελευθερίας του τύπου. Φορείς της ελευθερίας του τύπου είναι εποµένως όλοι όσοι ασκούν κατ επάγγελµα ή παρεµπιπτόντως οποιαδήποτε δραστηριότητα του τύπου (ιδιοκτήτες, εκδότες, διευθυντές, αρχισυντάκτες, συντάκτες, ανταποκριτές, συνεργάτες, τυπογράφοι, εφηµεριδοπώλες, επαγγελµατίες, εθελοντές ή ερασιτέχνες) καθώς και οι αγοραστές και αναγνώστες των εντύπων. Φορείς της ελευθερίας του τύπου είναι και οι ανήλικοι, στους οποίους αναγνωρίζεται το ατοµικό δικαίωµα όχι µόνο έναντι της κρατικής παρέµβασης αλλά και έναντι των ιδιωτών (π.χ. απαγόρευση ανάγνωσης ενός βιβλίου). Σύνηθες είναι επίσης από αυτούς η έκδοση σχολικών περιοδικών. Γii: Νοµικά πρόσωπα Σε όσες περιπτώσεις οι δραστηριότητες του τύπου µπορούν να ασκηθούν και από νοµικό πρόσωπο είναι και αυτό 15

16 υποκείµενο της ελευθερίας του τύπου και µπορούν να την επικαλεστεί. Βέβαια παλαιότερα υποστηριζόταν βάσει των παλαιότερων συνταγµατικών διατάξεων που όριζαν ως προϋπόθεση έκδοσης εφηµερίδας την ελληνική ιθαγένεια και την µη στέρηση των πολιτικών δικαιωµάτων, ότι ο εκδότης εφηµερίδας όφειλε να είναι φυσικό πρόσωπο. Τέτοια διάταξη δεν επαναλαµβάνεται στο ισχύον Σύνταγµα. Για να µην αποφεύγεται η ανάληψη ποινικής ή αστικής ευθύνης, ο νόµος µπορεί να ορίζει ότι, ανεξάρτητα από την ιδιότητα του ιδιοκτήτη του εντύπου ως νοµικού προσώπου, πρέπει να ορίζονται ως αστικώς και ποινικώς υπεύθυνοι του εντύπου φυσικά πρόσωπα που διαµένουν µόνιµα στην Ελλάδα. 18 Γiii: Αλλοδαποί Το ισχύον Σύνταγµα δεν προβλέπει ότι η έκδοση εφηµερίδων επιτρέπεται µόνο σε Έλληνες πολίτες ούτε µπορεί µια τέτοια διάταξη να εισαχθεί από τον απλό νοµοθέτη. Η εφαρµογή µιας τέτοιας ρύθµισης στους κοινοτικούς αλλοδαπούς θα βρισκόταν σε σύγκρουση µε το κοινοτικό δίκαιο, που απαγορεύει καταρχήν κάθε διάκριση σε βάρος των υπηκόων των άλλων κρατών µελών λόγω της ιθαγένειας τους. Εποµένως, την ελευθερία του τύπου απολαµβάνουν και οι αλλοδαποί. 18 «Είναι εποµένως σύµφωνη µε το Σύνταγµα η νοµοθετική διάταξη, κατά την οποία «ο ιδιοκτήτης πάσης εφηµερίδος ή περιοδικού υποχρεούται να ορίζει εκδότη και διευθυντή φυσικά πρόσωπα έχοντα τη µόνιµη κατοικία και διαµονή των εν Ελλάδι και µη καλυπτόµενα οπωσδήποτε ύπο ασυλίας, ετεροδικίας, ή άλλου λόγου αίροντος το αξιόποινο ή παρακωλύοντος την ποινικήν τούτων δίωξην» Άρθρο µόνο παρ 3 ν. 1178/1981 «περί αστικής ευθύνης του τύπου και άλλων διατάξεων» 16

17 ΜΕΡΟΣ Β: ΕΙ ΙΚΑ ΖΗΤΗΜΑΤΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ : ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΡΥΘΜΙΣΗΣ ΤΗΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ ΤΟΥ ΤΥΠΟΥ Η ρυθµιστική παρέµβαση του κράτους σχετικά µε την άσκηση της ελευθερίας του τύπου µπορεί να πραγµατοποιείται κατά δύο συστήµατα: το προληπτικό και το κατασταλτικό. i: Το προληπτικό σύστηµα Κατά το προληπτικό σύστηµα, το κράτος και ιδίως η διοίκηση µπορεί να παρεµβαίνει πριν από την άσκηση της ελευθερίας, επιτρέποντας ή απαγορεύοντας την εκδήλωση της ή παρεµβάλλοντας δυσχέρειες κατά την άσκηση της. 19 Τέτοια προληπτικά µέτρα που κατά καιρούς έχουν εφαρµοστεί είναι: α) Η λογοκρισία, που συνίσταται στον προηγούµενο έλεγχο από τα όργανα της διοίκησης των χειρογράφων που πρόκειται να τυπωθούν ή των εντύπων που πρόκειται να κυκλοφορήσουν, ώστε η εκτύπωση τους να γίνεται µόνο έπειτα από προηγούµενη άδεια της αρχής. Η λογοκρισία είναι το κυριότερο και δραστικότερο µέσο και απαγορεύεται 20 ρητά από το Σύνταγµα. 21 β) Η προηγούµενη άδεια της αρχής, για την έκδοση περιοδικού εντύπου. ιαφέρει από τη λογοκρισία γιατί δίνεται εφάπαξ για την έκδοση εφηµερίδας ή περιοδικού. 19 Σύµφωνα µε το α.14σ κάθε προληπτικό µέτρο απαγορεύεται. Ειδικότερα βλ. υπ αριθ. 522/2002 απόφαση του ΜΠρΛευκ. «Απαγόρευση λήψης ασφαλιστικών µέτρων που απαγορεύουν την κυκλοφορία των δηµοσιευµάτων». 20 Βλ. 1177/2002ΑΠ «Απαγόρευση λογοκρισίας» 21 Άρθρο 14 παρ 2 εδ. 2 Σ: «η λογοκρισία και κάθε άλλο προληπτικό µέτρο απαγορεύονται». 17

18 γ) Η εγγυοδοσία, που συνίσταται στην κατάθεση από τον εκδότη ορισµένου χρηµατικού ποσού σαν εγγύηση που µπορεί να καταπέσει υπέρ του δηµοσίου, αν µε τα καταχωριζόµενα στην εφηµερίδα ή το περιοδικό παραβιάζονται οι διατάξεις νόµων. δ) Η βαριά φορολογία του χάρτου, ιδίως όταν συνδυάζεται µε υποχρεωτικό καθορισµό από το Κράτος της τιµής πώλησης των εντύπων σε επίπεδο που να µην επιτρέπει την κάλυψη των δαπανών έκδοσης. Αλλά ακόµα κι όταν η βαριά φορολογία δε συνδυάζεται µε επιβολή χαµηλής τιµής πώλησης, δεν αποκλείεται να προκαλέσει την οικονοµική κατάρρευση της εκδοτικής επιχείρησης χάρη στη µείωση του αριθµού των πωλούµενων εφηµερίδων. ε) Οι περιορισµοί στην κυκλοφορία των εντύπων, ώστε η κυκλοφορία να δυσκολεύεται ουσιαστικά µε άµεση συνέπεια την παρεµπόδιση της διάδοσης των ιδεών. στ) Η παύση περιοδικά εκδιδόµενου εντύπου, που συνίσταται στην απαγόρευση της συνέχισης της έκδοσης του είτε για ορισµένο χρόνο (προσωρινά) είτε οριστικά. ζ) Ο καθορισµός προσόντων για τον ιδιοκτήτη ή τον εκδότη εφηµερίδας ή περιοδικού, αλλά και γενικότερα γι αυτούς που ασκούν το δηµοσιογραφικό επάγγελµα (πχ ιθαγένεια, ηλικία, εκπαίδευση κλπ). Τα κατά το άρθρο 14 Σ αναγνωριζόµενα προληπτικά µέτρα είναι τα εξής: α) Η παύση του εντύπου, όπως ορίζεται στο α.14 παρ 6Σ : Το δικαστήριο, ύστερα από τρεις τουλάχιστον καταδίκες µέσα σε µια πενταετία για διάπραξη των εγκληµάτων που προβλέπονται στην παράγραφο 3, διατάσσει την οριστική ή προσωρινή παύση της έκδοσης του εντύπου και σε βαριές περιπτώσεις την απαγόρευση της άσκησης του δηµοσιογραφικού επαγγέλµατος από το πρόσωπο που καταδικάστηκε, όπως νόµος ορίζει. Η παύση ή η απαγόρευση 18

19 αρχίζουν αφότου η καταδικαστική απόφαση γίνει αµετάκλητη. β) Η απαγόρευση άσκησης του δηµοσιογραφικού επαγγέλµατος από τον καταδικασθέντα, σύµφωνα µε το α.14 παρ 6 και µόνο σε βαριές περιπτώσεις. γ) Η θέσπιση προσόντων και όρων για τη άσκηση του δηµοσιογραφικού επαγγέλµατος, στο α. 14 παρ 8, όπου νόµος θα ορίσει τα προσόντα, στο οποίο όµως υπάρχει νοµοθετικό κενό. ii: Το κατασταλτικό σύστηµα Κατά το κατασταλτικό σύστηµα, το κράτος επεµβαίνει µετά την άσκηση της ελευθερίας του τύπου µε σκοπό την επιβολή κυρώσεων για τις τυχόν καταχρήσεις ή παραβάσεις. Το άρθρο 14 παρ 3 εδ α του Συντάγµατος απαγορεύει γενικά την κατάσχεση εφηµερίδων και άλλων εντύπων, είτε πριν από την κυκλοφορία είτε µετά από αυτή. Πέρα όµως από την γενικότερη απαγόρευση, το Σύνταγµα κατ εξαίρεση επιτρέπει µε το άρθρο 14 παρ 3 εδ β Σ την κατάσχεση του εντύπου µετά τη κυκλοφορία µε εντολή του εισαγγελέως στις ακόλουθες τέσσερις περιπτώσεις: Α) Για προσβολή της χριστιανικής και κάθε άλλης γνωστής θρησκείας Β) Για προσβολή του προσώπου του Προέδρου της ηµοκρατίας Γ) Για δηµοσίευµα που αποκαλύπτει πληροφορίες σχετικές µε τη σύνθεση, τον εξοπλισµό και την διάταξη των ενόπλων δυνάµεων ή την οχύρωση της χώρας ή που αποβλέπει στη βίαιη ανατροπή του πολιτεύµατος ή στρέφεται κατά της εδαφικής ακεραιότητας του κράτους. ) Για άσεµνα δηµοσιεύµατα που προσβάλλουν καταφανώς την δηµόσια αιδώ, στις περιπτώσεις που ο νόµος ορίζει Βλ. αποφ 531/1991 ΕφΘεσσαλ. «Κατάσχεση άσεµνων εντύπων» 19

20 ΚΕΦΑΛΑΙΟ Ε : ΤΥΠΟΣ ΚΑΙ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ Ένα ζήτηµα το οποίο παρουσιάζει πολύ µεγάλο ενδιαφέρον είναι η σχέση τύπου και προσωπικότητας. Το πρόβληµα που πολλές φορές δηµιουργείται από αυτή τη διαπλοκή είναι η προσβολή της προσωπικότητας µέσα στα πλαίσια της ελευθερίας του τύπου. Το νοµικό ζήτηµα που αναδύεται είναι το εάν και κατά πόσο είναι επιτρεπτή η προσβολή της προσωπικότητας προκειµένου για την ελεύθερη άσκηση του δικαιώµατος του τύπου. Ως βασική αρχή πρέπει να αποδεχτούµε το γεγονός πως η άσκηση της ελευθερίας του τύπου δεν απαλλάσσει κανέναν από την υποχρέωση σεβασµού της προσωπικότητας. Το δικαίωµα στην προσωπικότητα είναι θεµελιώδες και απαραβίαστο. Ειδικότερα, ως προς το δικαίωµα επί της ιδίας εικόνας πρέπει να σηµειωθεί πως η εικόνα παριστάνει την εξωτερική µορφή του ανθρώπου. Όπως δηλ. η µορφή συνοδεύει πάντοτε τον άνθρωπο και εµφανίζεται δηµοσία µόνο όταν αυτός θέλει, έτσι και η εικόνα του δεν ανήκει στο κοινό αλλά µόνο στο πρόσωπο το οποίο την παριστάνει. Κατ αρχήν δεν επιτρέπεται η λήψη της εικόνας 23 ενός προσώπου, ολικώς ή µερικώς (π.χ. προτοµή), πλαστικώς ή γραφικώς (προσωπογραφία, ανδριάντας, φωτογραφία, κινηµατογράφηση, προβολή µέσω τηλεοράσεως), η παρουσίαση της φωτογραφίας του σε τρίτους και η αναπαραγωγή ή η διάθεσή της στο κοινό, είτε µε έκθεση σε κοινή θέα είτε δια του τύπου. Εξαιρετικώς επιτρέπεται η φωτογράφηση του προσώπου και η περαιτέρω αναπαραγωγή ή η έκθεσή της, εφόσον υφίσταται συναίνεση του εικονιζοµένου. Περίπτωση επιτρεπτού 23 Βλ. 1010/2002 ΑΠ «Εκδήλωση της προσωπικότητας αποτελεί και η εικόνα του ανθρώπου» 20

21 φωτογραφήσεως και περαιτέρω δηµοσιεύσεως της εικόνας του προσώπου, χωρίς τη συναίνεσή του, είναι η κατηγορία των προσώπων που ανήκουν στη σύγχρονη επικαιρότητα, είτε υπό απόλυτη έννοια (π.χ. πολιτικοί, διπλωµάτες, καλλιτέχνες, ηθοποιοί, αθλητές κ.λπ.), είτε υπό σχετική έννοια (π.χ. δράστες σοβαρών εγκληµατικών πράξεων). Βέβαια, αναγνωρίζεται και το δικαίωµα των πολιτών προς ενηµέρωση και πληροφόρηση. Το δικαίωµα όµως αυτό δεν πρέπει να οδηγεί στην ασυδοσία και στον κατακερµατισµό του ιδιωτικού βίου ή ακόµα χειρότερα στον βιασµό της προσωπικότητας των ιδιωτών. Αξιοσηµείωτο είναι επίσης πως η πληροφόρηση σχετικά µε γεγονότα του ιδιωτικού βίου ορισµένων ανθρώπων πρέπει να γίνεται µόνο όταν υπάρχει δικαιολογηµένο ενδιαφέρον. ικαιολογηµένο ενδιαφέρον που πηγάζει από τη συνταγµατική κατοχυρωµένη ελευθερία και την κοινωνική αποστολή του τύπου, έχουν τα πρόσωπα που συνδέονται µε τη λειτουργία του και κατά κύριο λόγο οι δηµοσιογράφοι, για τη δηµοσίευση ειδήσεων (γεγονότων) και σχολίων σχετικών µε τις πράξεις και τη συµπεριφορά προσώπων ή οµάδων προσώπων, που παρουσιάζουν ενδιαφέρον για το κοινωνικό σύνολο και γι` αυτό µπορούν να δηµοσιεύουν ειδήσεις και σχόλια για την πληροφόρηση του κοινού και µε οξεία ακόµη κριτική ή δυσµενείς χαρακτηρισµούς. Εξάλλου, µε το άρθρο 14 του ισχύοντος Συντάγµατος καθιερώνεται η ελευθεροτυπία και κατά συνέπεια η ελεύθερη δηµοσιογραφία, η οποία χωρίς να ανάγεται σε δηµόσια λειτουργία, πρέπει να λειτουργεί προς όφελος του κοινωνικού συνόλου, πλην όµως σύµφωνα µε τα άρθρα 25 παρ. 3 του Συντάγµατος και 281 Α.Κ. Εποµένως, δικαιολογηµένο ενδιαφέρον παρουσιάζουν ορισµένες κατηγορίες ανθρώπων λόγω της πολιτικής, πνευµατικής και κοινωνικής τους δράσης, λόγω του επαγγέλµατος τους και 21

22 γενικότερα λόγω της σχέσης δηµοσιότητας που έχουν αναπτύξει µε το κοινό. 24 Η σχέση δηµοσιότητας είναι µια σχέση η οποία αναγνωρίζεται από το δίκαιο. Το ευρισκόµενο στην δηµοσιότητα πρόσωπο περιορίζεται στην άσκηση των δικαιωµάτων του εφόσον το συγκεκριµένο δικαίωµα συνδέεται µε δεσµό αιτιώδους συνάφειας. Εποµένως είναι θεµιτός ο περιορισµός ορισµένων δικαιωµάτων δηµοσίων προσώπων και ειδικότερα όσον αφορά το δικαίωµα της προσωπικότητας και το δικαίωµα επί της ιδίας εικόνας. Οι πολιτικοί για παράδειγµα δεν µπορούν να απαιτήσουν από τον τύπο ή την τηλεόραση να µην δηµοσιεύουν την εικόνα τους µε κάθε τρόπο, είτε µε φωτογραφίες είτε µε την παρουσίαση βίντεο. Υπάρχει αιτιώδης συνάφεια για τον περιορισµό. Ο κόσµος ενδιαφέρεται να µαθαίνει τις ενέργειες και τις πράξεις των πολιτικών προσώπων, είναι δικαίωµα του να έχει πλήρη και αντικειµενική ενηµέρωση, ενώ από την άλλη πλευρά τα µέσα µαζικής ενηµέρωσης είναι υποχρεωµένα να παρουσιάζουν τα δηµόσια πρόσωπα. Κι εδώ όµως υπάρχουν κάποια όρια. Η σχέση αυτή της δηµοσιότητας δε δικαιολογεί αναφορές στην πολύ προσωπική σφαίρα της ιδιωτικής τους ζωής, σε καµία περίπτωση δεν πρέπει να θίγεται ο σκληρός πυρήνας του δικαιώµατος της προσωπικότητας και του απορρήτου του ιδιωτικού βίου 25. Καµία σχέση δηµοσιότητας δεν δικαιολογεί τέτοια προσβολή δικαιωµάτων. Όντας η σχέση δηµοσιότητας µια σχέση αναγνωρισµένη από το δίκαιο, θα ήταν παράλογο και εξωπραγµατικό να απαιτήσει κάποιος πολιτικός από τον τύπο να µην δηµοσιεύει φωτογραφίες του ή να µην προβάλλει την εικόνα του στην τηλεόραση. Εξάλλου, πολλές φορές οι ίδιοι οι πολιτικοί µε τις ενέργειες τους επιδιώκουν 24 Βλ. Σκέψη 1 στην υπ αριθµ. 854/2002ΑΠ «Πότε είναι επιτρεπτή η δια του τύπου δηµοσίευση γεγονότων που άπτονται του ιδιωτικού και οικογενειακού βίου των προβεβληµένων δια των ΜΜΕ προσώπων τα οποία ασκούν δηµόσιο λειτούργηµα ή κατέχουν δηµόσιο αξίωµα» 25 Βλ. υπ αριθ. 7036/2002 ΠΠρΑθ «Προσβολή προσωπικότητας µέσω τηλεοπτικής εκποµπής. Οικογενειακό απόρρητο.» 22

23 την δηµοσιότητα και «κυνηγούν» την προβολή του µέσω του τύπου πράγµα το οποίο τους βοηθά στην πραγµατοποίηση του έργου τους. Το ίδιο ισχύει και για τους καλλιτέχνες και γενικότερα για τα πρόσωπα που η φύση της δουλειάς του είναι τέτοια που δικαιολογεί τη µεγάλη και εκτεταµένη προβολή µέσω του τύπου. Και ο κόσµος αφενός ενδιαφέρεται να µαθαίνει για τα δηµοφιλή του πρόσωπα αλλά αφετέρου και οι ίδιοι επιδιώκουν την προβολή της δουλειάς τους µέσα από τον τύπο. Έτσι δεν µπορεί να θεωρηθεί προσβολή του δικαιώµατος επί της ιδίας εικόνας η συνεχής προβολή µιας ηθοποιού ή ενός µοντέλου, καθώς η φύση της δουλειάς τους είναι να προβάλλουν συνεχώς τον εαυτό τους και την δηµόσια εικόνα τους. Σ αυτό το σηµείο πρέπει να επισηµανθεί πως δεν πρέπει να γίνεται εκµετάλλευση της εικόνας τους προκειµένου να κερδίζουν ορισµένοι σε βάρος των προσώπων αυτών. Όπως προαναφέρθηκε, η σχέση δηµοσιότητας είναι µια σχέση η οποία αναγνωρίζεται από το δίκαιο. Οι άνθρωποι που βρίσκονται σε µία τέτοια σχέση υφίστανται έναν περιορισµό ορισµένων δικαιωµάτων τους µεταξύ των οποίων και το δικαίωµα της προσωπικότητας και της ιδιωτικότητας. Τα δηµόσια πρόσωπα αφενός επιδιώκουν µε τη στάση τους και την συµπεριφορά τους την καλύτερη δυνατή προβολή της εικόνας τους, αφετέρου αναγνωρίζεται το δικαίωµα στο κοινό να ενηµερώνεται για τα κοινά. Σε καµία περίπτωση δεν πρέπει να γίνονται υπερβολές, και πάντα πρέπει να λαµβάνονται υπόψη κι άλλες παράµετροι όπως ποια είναι η θέση του δηµοσίου προσώπου στα κοινά, π.χ. αν είναι πολιτικός ή καλλιτέχνης, πόσο διαρκεί αυτή η δηµοσιότητα κ.λ.π. Τέλος είναι σηµαντικό να µη θίγεται ο σκληρός πυρήνας των 23

24 δικαιωµάτων τους και πάντα οι περιορισµοί να τελούν σε σχέση αιτιώδους συνάφειας. ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΣΤ: ΕΝ ΕΙΚΤΙΚΑ ΠΑΡΑ ΕΙΓΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΗ ΝΟΜΟΛΟΓΙΑ ΣΤi :Υπόθεση πώλησης όπλων στο Ιράν (4052/92 ΕφΑθ) Στην προκειµένη περίπτωση από τις καταθέσεις των µαρτύρων της κατηγορίας που εξετάσθηκαν ενόρκως στο ικαστήριο τούτο καθώς και τα έγγραφα, που αναγνώσθηκαν και αναφέρονται στα πρακτικά, την απολογία του παρόντος κατηγορουµένου και την όλη αποδεικτική διαδικασία αποδείχθηκε ότι οι κατηγορούµενοι µε περισσότερες πράξεις που συνιστούν εξακολούθηση του ίδιου εγκλήµατος δια της εκδιδόµενης στην Αθήνα ηµερήσιας εφηµερίδας "Ελεύθερος Τύπος" ισχυρίσθηκαν και διέδωσαν για τον εγκαλούντα Α.Μ. γεγονότα που µπορούσαν να βλάψουν την τιµή και την υπόληψή του, µε γνώση της αναλήθειας των γεγονότων. Συγκεκριµένα στην ανωτέρω ηµερήσια εφηµερίδα των Αθηνών και στα φύλλα της , , και καταχωρίστηκαν τα αναφερόµενα στο κατηγορητήριο δηµοσιεύµατα των οποίων συγγραφέας είναι ο κατηγορούµενος Ι.Ν. δικηγόρος. Αφορµή για τη δηµοσίευση των εν λόγω δηµοσιευµάτων στην ανωτέρω εφηµερίδα, της οποίας αρχισυντάκτης ήταν ο κατηγορούµενος Ι.Τ., έδωσε το από πόρισµα της ιοικητικής Επιτροπής Έρευνας στην Εµπορική Τράπεζα, σχετικώς µε τη συναλλαγή 24

25 πωλήσεως όπλων από την ΕΒΟ στο Ιράν. Με τα δηµοσιεύµατα αυτά δεν γίνεται παράθεση ορισµένων τµηµάτων του πορίσµατος ή περιληπτική ανασκόπηση αυτού, αλλά δηµοσιεύονται για τον εγκαλούντα αναληθή γεγονότα τα οποία ουδόλως περιλαµβάνονται στο πόρισµα περιλαµβάνονται µε διαφορετική έννοια. Ειδικότερα µε το ανωτέρω πόρισµα καταλογίζονταν ορισµένες πληµµέλειες, στα αναφερόµενα σ' αυτό πρόσωπα, µεταξύ των οποίων και ο εγκαλών που ήταν τότε ιοικητής της Εµπορικής Τράπεζας, αναφορικά µε την υλοποίηση από τραπεζικής πλευράς ορισµένων εξαγωγών όπλων προς το Ιράν. Με το πόρισµα δεν καταλογίζονται άµεσα ευθύνες στον εγκαλούντα αλλά αφήνεται από το όλο περιεχόµενό του να εννοηθεί ότι παρέλειψε υπό την προεκτεθείσα ιδιότητά του να λάβει τα ενδεικνυόµενα µέτρα, ώστε η εξαγωγή όπλων, από τραπεζικής πλευράς, να γίνει µε διαφάνεια και την τήρηση όλων των θεσµοθετηµένων διαδικασιών. Από το όλο περιεχόµενο του πορίσµατος ουδόλως προκύπτει ότι ο εγκαλών είχε κάποια ανάµιξη σε λαθρεµπόριο όπλων ή σε οπισθογραφήσεις συναλλαγµατικών ούτε ότι ήταν άµεσος συνεργός ή µέλος συµµορίας, στην οποία συµµετείχαν και συγγενικά του πρόσωπα, και η οποία είχε ως σκοπό τη διανοµή "τεράστιας µίζας" από το λαθρεµπόριο όπλων, όπως αναληθώς αναφέρεται στα επίµαχα δηµοσιεύµατα. Έτσι, οι κατηγορούµενοι, υπό την προεκτεθείσα ιδιότητα, δηµοσίευσαν στο φύλλο της , µεταξύ άλλων, τα ακόλουθα αναληθή γεγονότα, τα οποία ουδόλως αναφέρονται άµεσα ή έµµεσα, για το πρόσωπο του εγκαλούντος στο πόρισµα: "Τµήµα µεγάλης κοµπίνας ήταν το τµήµα µεγάλων επιχειρήσεων της Εµπορικής Τράπεζας και άµεσος συνεργός ήταν ο ίδιος εκλεκτός του Καστρίου, τότε διοικητής της Εµπορικής Τράπεζας κ. Μ.".Στη συνέχεια στο ίδιο δηµοσίευµα 25

26 αναφέρεται ότι δήθεν το σχετικό πόρισµα αφήνει σαφώς να εννοηθεί ότι "η τεράστια µίζα δεν καταβλήθηκε σε αλλοδαπούς αλλά σε κάποιους πασοκανθρώπους" και ότι το σχετικό πόρισµα αναφέρει τάχα ότι "ο Κ. σε συνεννόηση µε τον Μ. προώθησαν τη συναλλαγµατική µε παράνοµη οπισθογράφηση. Με την οπισθογράφηση αυτή άλλαξε στο δρόµο ο τελικός παραλήπτης της χοντρής µίζας και την προεξόφληση της συναλλαγµατικής δεν την ζήτησε ούτε την έκανε ο αρχικός παραλήπτης της συναλλαγµατικής δηλαδή η εταιρεία Κ. αλλά την προεξόφληση ζήτησαν και πέτυχαν στην Ελβετία σε δολλάρια ο πρώην πρόεδρος της ΕΒΟ Κ. και ο Κ. σε συνεργασία µε τον Μ. και µερικούς άλλους τραπεζικούς υπαλλήλους". Το ανωτέρω δηµοσίευµα θίγει σαφώς την τιµή και υπόληψη του εγκαλούντα γιατί τον εµφανίζει να έχει ενεργό ανάµιξη σε λαθρεµπόριο όπλων, ως συµµετέχοντα σε τµήµα µεγάλης κοµπίνας και συνεργό παράνοµης εξόφλησης συναλλαγµατικής. Αναληθώς αναφέρεται επίσης στο δηµοσίευµα της ότι δήθεν το ανωτέρω πόρισµα επιρρίπτει ευθύνες στον Κ. για λαθρεµπόριο όπλων και ότι "ανάλογες ευθύνες ρίχνει και σε µεγαλύτερα κεφάλια της εµπορικής, στον πρώην διοικητή, τον γνωστό από την απάτη Π.Μ.". Ανεξάρτητα του ότι το πόρισµα ουδόλως αναφέρει ότι ο εγκαλών έχει οποιαδήποτε ανάµιξη σε λαθρεµπόριο όπλων, οι κατηγορούµενοι ουδόλως επικαλούνται κάποιο άλλο αποδεικτικό στοιχείο από το οποίο να προκύπτει έστω και έµµεσα, η συµµετοχή του εγκαλούντα σε λαθρεµπόριο όπλων. Το αναφερόµενο επίσης στο δηµοσίευµα αυτό για "απάτη Π." δεν ήταν ψευδές, όµως ήταν αναληθές ότι το όνοµα του εγκαλούντα ήταν γνωστό από την απάτη Π. Το δηµοσίευµα σαφώς αφήνει να εννοηθεί ότι ο εγκαλών είχε ενεργό ανάµιξη και στην απάτη Π. ενώ για την υπόθεση αυτή, όπως αποδείχθηκε ο 26

27 εγκαλών είχε απαλλαγεί µε βούλευµα, γεγονός το οποίο γνώριζαν οι κατηγορούµενοι. Αναληθή είναι επίσης, όπως αποδείχθηκε, τα αναφερόµενα για το πρόσωπο του εγκαλούντα, στο φύλλο της και συγκεκριµένα ότι "η µίζα αυτή όπως είναι γνωστό µε ενέργειες του τότε διοικητή της Τράπεζας Α.Μ. είχε πληρωθεί παράτυπα και παράνοµα στους πασοκανθρώπους... µεταξύ των στελεχών που πήραν µέρος στην κοµπίνα είναι και κάποιος Γ... Ο Γ. είχε άµεσο σύνδεσµο µε τη συµµορία Καστρίου - Μ., αφού είναι ανιψιός του Μ., δηλαδή γιος της αδελφής του". Τα ανωτέρω γεγονότα αναφερόµενα στο φύλλο της σαφώς θίγουν την τιµή και υπόληψη τον εγκαλούντα εφόσον τον εµφανίζουν ως συµµετέχοντα στην "κοµπίνα" µε τις "µίζες" και µάλιστα µε άµεσο σύνδεσµο στη συµµορία του Καστρίου, τον γιο της αδελφής του ονόµατι Γ., ενώ όπως αποδείχθηκε ο εγκαλών δεν έχει αδελφή και εποµένως ο Γ., που ήταν υπάλληλος της Εµπορικής δεν είχε καµία συγγενική σχέση µε τον εγκαλούντα. Τέλος, όπως αποδείχθηκε, αναληθή ήταν τα όσα καταχωρίστηκαν για τον εγκαλούντα στο φύλλο της και συγκεκριµένα ότι "Μάλιστα ο Γ. είναι ανεψιός του επί 5 χρόνια διοικητή της Εµπορικής Α.Μ., ο οποίος κατηγορείται ήδη για ανάµειξη σε σωρεία σκανδάλων...". Ο Γ. όπως κατέθεσαν οι εξετασθέντες µάρτυρες κατηγορίας δεν είχε συγγενική σχέση µε τον εγκαλούντα, ούτε εξάλλου αναφέρεται στο ανωτέρω πόρισµα, που ισχυρίζονται οι κατηγορούµενοι ότι απετέλεσε τη βάση για τα επίµαχα δηµοσιεύµατα, ότι ο Γ. και ο Γ. ήταν ανεψιοί του εγκαλούντος. Από την προσήκουσα αξιολόγηση όλων των προσκοµιζοµένων αποδεικτικών στοιχείων προκύπτει σαφώς ότι ο συντάκτης των ανωτέρω δηµοσιευµάτων κατηγορούµενος Ι.Ν. γνώριζε την αναλήθεια των παραπάνω γεγονότων, µε την µόρφωση δε την οποία διαθέτει (εκτός από 27

28 δηµοσιογράφος είναι και δικηγόρος) και την κοινωνική του πείρα, µπορούσε ευχερώς να αντιληφθεί ότι τα περιλαµβανόµενα στα ανωτέρω δηµοσιεύµατα γεγονότα µπορούσαν να βλάψουν την τιµή και την υπόληψη του εγκαλούντος. Από το όλο περιεχόµενο των δηµοσιευµάτων διαφαίνεται πρόθεση του συντάκτη αυτών να προσβάλλει την τιµή και υπόληψη του εγκαλούντος και για το λόγο αυτό δεν συντρέχει περίπτωση εφαρµογής του άρθρου 367 παρ. 1 ΠΚ γιατί οι κατηγορούµενοι ξεπέρασαν κατά πολύ το επιβαλλόµενο µέτρο, διότι, αν πράγµατι στόχος των δηµοσιευµάτων ήταν η πληροφόρηση του κοινού, µπορούσαν µε άλλες εκφράσεις να αποδώσουν το περιεχόµενο του ανωτέρω πορίσµατος και να εκτελέσουν το καθήκον του δηµοσιογράφου, χωρίς να θιγεί η προσωπικότητα του εγκαλούντα. Το συµφέρον του κοινού για πληροφόρηση πρέπει να θεωρηθεί ως δικαιολογηµένο συµφέρον κατά την έννοια του άρθρου 367 ΠΚ, δεν συνιστά όµως απόλυτο δικαιολογητικό λόγο επεµβάσεως στην προσωπικότητα. Η δηµοσίευση στην προκείµενη περίπτωση των ανωτέρω αναληθών γεγονότων και ισχυρισµών για το πρόσωπο του εγκαλούντα τα οποία δεν συνδέονται µε µια αληθινή πραγµατική κατάσταση και για τα οποία ο συντάκτης των δηµοσιευµάτων δεν τήρησε τις συναλλακτικές υποχρεώσεις, θεµελιώνουν, κατά την κρατήσασα στο δικαστήριο γνώµη τον παράνοµο χαρακτήρα της προσβολής της προσωπικότητας του εγκαλούντα, µία από τις εκφάνσεις της οποίας αποτελεί και η τιµή και η υπόληψη αυτού, η οποία και προσβλήθηκε και µάλιστα κατά τρόπο έντονο. Η δηµοσίευση των ανωτέρω δηµοσιευµάτων έγινε ενώ η όλη υπόθεση βρισκόταν ακόµη στο στάδιο της προδικασίας, η οποία, όπως προαναφέρθηκε διέπεται από το τεκµήριο της αθωότητας του κατηγορουµένου. Στο στάδιο αυτό έπρεπε να βαρύνει περισσότερο η προστασία της 28

29 προσωπικότητας του κατηγορουµένου, από το δικαίωµα πληροφόρησης της κοινότητας. Θα πρέπει να τονισθεί ότι ο εγκαλών παραπέµφθηκε να δικασθεί στο Τριµελές Εφετείο Κακουργηµάτων για παράβαση καθήκοντος στην Υπηρεσία, όµως τελικά αθωώθηκε όπως προκύπτει από το προσκοµιζόµενο απόσπασµα της µε αριθµό 232/1992 αποφάσεως του Τριµελούς Εφετείου (κακουργηµάτων) Αθηνών. Ύστερα από όλα όσα προαναφέρθηκαν, πρέπει, κατά την πλειοψηφούσα γνώµη του ικαστηρίου, να κηρυχθούν ένοχοι οι κατηγορούµενοι της αποδιδόµενης σε αυτούς αξιόποινης πράξης της συκοφαντικής δυσφηµήσεως δια του τύπου. ΣΤii: Υπόθεση εύσωµης λουοµένης (8908/88 ΕφΑθ) Μία εύσωµη λουόµενη συνταξιούχος φωτογραφήθηκε εν αγνοία της στην παραλία και η φωτογραφία της δηµοσιεύθηκε. Τα σχόλια που συνόδευαν τη φωτογραφία δεν ήταν καθόλου κολακευτικά. Όπως κρίθηκε, η χωρίς τη συγκατάθεση του φωτογράφηση ενός ατόµου ή η παρουσίαση της φωτογραφίας του σε τρίτους και η διάδοση της στο κοινό αποτελεί προσβολή της προσωπικότητας κατά ΑΚ 57 και 58 χωρίς να αποκλείεται να αποτελεί και έργω εξύβριση, εφόσον το εικονιζόµενο άτοµο εµφανίζει µειονεξία. Κανείς δεν µπορεί να χρησιµοποιεί την εικόνα του άλλου χωρίς τη συγκατάβαση του και εν αγνοία του, διότι έτσι θίγεται το δικαίωµα επί της ιδίας εικόνας του εικονιζόµενου. 29

30 ΣΤiii: Υπόθεση 2364/2002 ΠΠρΑθ Στην κρινόµενη αγωγή, η ενάγουσα εκθέτει ότι στο µηνιαίο περιοδικό "..." το Φεβρουάριο του έτους 1999 στο τεύχος αρ. 35, ιδιοκτησίας της πρώτης των εναγοµένων, µε εκδότη και διευθυντή το δεύτερο και συντάκτη του δηµοσιεύµατος τους τρίτο και τέταρτο των εναγοµένων, δηµοσιεύθηκαν 17 φωτογραφίες της, που προέρχονταν, είτε από παλαιότερη φωτογράφησή της για λογαριασµό άλλου περιοδικού είτε από κινηµατογραφικές ταινίες (τραβηγµένες καρέ - καρέ) και οποίες την παρουσίαζαν γυµνή ή ηµίγυµνη, ως συνοδευτικές δηµοσιεύµατος µε τον τίτλο "Η... είναι πρωτίστως βλέµµα". Ότι η δηµοσίευση των φωτογραφιών της στο πλαίσιο του δηµοσιεύµατος, προσβάλλει την προσωπικότητά της, αφού παραπλανητικά εµφανίζεται στο αναγνωστικό κοινό του περιοδικού ως ερωτικό αντικείµενο, χωρίς εν προκειµένω να έχει δοθεί η συναίνεση και η άδειά της για την εν λόγω δηµοσίευση. Με βάση αυτά τα πραγµατικά περιστατικά και όσα άλλα εκθέτει στην αγωγή της, ζητεί να αναγνωριστεί ότι οι εναγόµενοι οφείλουν να της καταβάλουν, εις ολόκληρο ο καθένας, συνολικά το ποσό των ,11 ευρώ ως χρηµατική της ικανοποίηση λόγω ηθικής βλάβης, να δηµοσιευθεί, σε περίπτωση που γίνει δεκτή η αγωγή, στο ίδιο περιοδικό, στην ίδια θέση και µε την ίδια έκταση, επιστολή συγνώµης από τους εναγοµένους, ν` απειληθεί χρηµατική ποινή, αφενός για οποιαδήποτε στο µέλλον πράξη διατάραξης της προσωπικότητάς της και αφετέρου οποιαδήποτε τυχόν άρνηση συµµορφώσεώς τους 30

31 Με τις διατάξεις του α.14 παρ 2Σ καθιερώνεται και προστατεύεται η ελευθεροτυπία και συνακόλουθα η ελεύθερη δηµοσιογραφία, η οποία, χωρίς να ανάγεται σε δηµόσια λειτουργία πρέπει να λειτουργεί προς όφελος του κοινωνικού συνόλου. Η ελεύθερη δηµοσιογραφία και η ελευθεροτυπία, µέσα στα πλαίσια της συνταγµατικά κατοχυρωµένης ελευθερίας του τύπου, εµφανίζεται ως ελεύθερη έκφραση στοχασµών, ως αδέσµευτη ειδησεογραφία και ως έντονη άσκηση κριτικής και ελέγχου των δηµόσιων προσώπων και πραγµάτων. Ασκώντας ελεύθερη δηµοσιογραφία, µπορεί ασφαλώς ο κάθε δηµοσιογράφος ή εκδότης εντύπου να συνοδεύει το σχετικό µε οποιοδήποτε θέµα δηµοσίευµα µε φωτογραφίες, οι οποίες, ιδιαίτερα στη σηµερινή εποχή, όπου η εικόνα τείνει να κυριαρχήσει του λόγου, καθιστούν σαφέστερο το περιεχόµενο του δηµοσιεύµατος και προσελκύουν εντονότερα το ενδιαφέρον του αναγνώστη. Σύµφωνα µε το άρθρο 25 παρ. 3 Σ αλλά και το άρθρο 281 ΑΚ και το δικαίωµα της ελευθεροτυπίας, όπως και της ελεύθερης δηµοσιογραφίας, υπόκεινται στους περιορισµούς των νόµων, µε τους οποίους επιδιώκεται όχι να παρεµποδιστεί η ελευθεροτυπία και η ελεύθερη δηµοσιογραφία αλλά να προστατευτούν τα άτοµα, τα νοµικά πρόσωπα και το κοινωνικό σύνολο από την καταχρηστική άσκηση του συνταγµατικού αυτού δικαιώµατος. Όσο και αν τα όρια µεταξύ της ελεύθερης και της καταχρηστικής άσκησης του δικαιώµατος της ελευθεροτυπίας παραµένουν δυσδιάκριτα, όµως προσδιορίζονται σε ικανοποιητικό βαθµό ως προς την προστασία της τιµής και της υπόληψης τρίτων και συνακόλουθα της προσβολής της προσωπικότητάς τους, από τις διατάξεις των άρθρων ΠΚ, χωρίς, ν` αποκλείεται σε ακραίες περιπτώσεις και η εφαρµογή του άρθρου 281 ΑΚ σε συνδυασµό µε το άρθρο 25 παρ. 3 Σ, κατά τα οποία κανένα δικαίωµα δεν µπορεί ν` ασκείται κατά τρόπον που 31

32 προφανώς υπερβαίνει τα όρια που επιβάλλουν η καλή πίστη, τα χρηστά ήθη ή ο κοινωνικός ή ο οικονοµικός σκοπός του δικαιώµατος. ΚΕΦΑΛΑΙΟ Ζ : ΟΙ ΚΥΡΙΟΤΕΡΟΙ ΝΟΜΟΙ ΠΟΥ ΙΕΠΟΥΝ ΤΟΝ ΤΥΠΟ Ν.5060/1931 «περί τύπου, προσβολών της τιµής εν γένει και άλλων σχετικών διατάξεων» α.ν. της 28/ «περί κυκλοφορίας εφηµερίδων» α.ν. της 20/ «περί τροποποίησης και κατάργησης διατάξεων του νόµου 5060 περί τύπου κλπ» α.ν. 1092/1938 «περί τύπου» α.ν. 1093/1938 «περί δηµοσιογραφικών οργανώσεων» ν.δ. 322/1941 «περί τροποποίησης και συµπλήρωσης των διατάξεων των περί τύπου και δηµοσιογραφικών οργανώσεων νόµου» ν 73/1944 «περί ρύθµισης του τρόπου έκδοσης και κυκλοφορίας εφηµερίδων» α.ν.199/1945 «περί συµπλήρωσης του α.ν. 1998/1939 περί σηµάτων» α.ν.265/1945 «περί µέτρων προστασίας των νοµίµως κυκλοφορούντων περιοδικών και ηµερησίων δηµοσιευµάτων». Ν.444/1945 «περί ρύθµισης ζητηµάτων τινών του τύπου». α.ν. 582/1945 «περί του τρόπου χορήγησης χάρτου εις τον τύπο». α.ν. 896/1946 «περί οικονοµικής κατοχύρωσης της ελευθεροτυπίας και άλλων τινών διατάξεων». 32

33 ν.1798/1951 «περί σύστασης και οργάνωσης Ενώσεως Ιδιοκτητών Ηµερησίων Εφηµερίδων Αθήνας». ν.δ. 2493/1953 «περί τροποποίησης και συµπλήρωσης διατάξεων τινών του Ποινικού Κώδικα και του Κώδικα Ποινικής ικονοµίας και άλλων τινών διατάξεων». ν.δ. 3619/1956 «περί σύστασης και οργάνωσης Ενώσεως Ιδιοκτητών Ηµερησίων Εφηµερίδων Αθήνας». ν.δ. 3824/1958 «περί τροποποίησης και συµπλήρωσης διατάξεων περί τύπου». ν.4041/1960 «περί τροποποίησης και συµπλήρωσης του ν.δ. 3619/1956. ν.4286/1963 «περί σύστασης και οργάνωσης Ενώσεως Ιδιοκτητών Ηµερησίων Επαρχιακών Εφηµερίδων» του νόµου 3505/1956. ν.δ. 1004/1971 «περί δηµοσιογραφικού επαγγέλµατος». ν. 10/1975 «περί κατάργησης του ν.δ.346/1969 περί τύπου» ν.780/1978 «περί κατάργησης του ν.δ.1004/1071 περί δηµοσιογραφικού επαγγέλµατος». ν. 937/1979 «περί τροποποίησης και συµπλήρωσης διατάξεων του ν.δ.2943/1954». ν.1072/1980 «περί προστασίας της ελευθερίας του τύπου» ν.1178/1981 «περί αστικής ευθύνης του τύπου και άλλων διατάξεων». ν.1446/1986 «τροποποίηση, συµπλήρωση, κατάργηση διατάξεων σχετικών µε το ηµερήσιο τύπο και άλλες διατάξεις» ν.1542/1985 «τροποποίηση διατάξεων του ν.1798/1951» ν.1738/1987 «Σύσταση Συµβουλίου πρόληψης της εγκληµατικότητας.» 33

34 ΑΝΤΙ ΕΠΙΛΟΓΟΥ Η ελευθερία έκφρασης και διάδοσης των ιδεών δια του τύπου αποτελεί ένα θεµελιώδες συνταγµατικά κατοχυρωµένο ατοµικό δικαίωµα. Η ελευθερία του λόγου και της έκφρασης µε οποιοδήποτε τρόπο και µέσο αυτή πραγµατοποιείται αποτελεί τη βάση και το θεµέλιο της δηµοκρατίας. Αποτελεί επίσης κι ένα µέσο για την ολοκλήρωση της προσωπικότητας του κάθε ανθρώπου. Είναι θεµελιώδες δικαίωµα για τον άνθρωπο και τη δηµοκρατία, γι αυτό και πολλές φορές διακυβεύεται από αυτούς που προσπαθούν να φιµώσουν τον ανθρώπινο λόγο και να διαταράξουν τη δηµοκρατία. Άλλες πάλι φορές το ίδιο το δικαίωµα έρχεται σε σύγκρουση µε άλλες ελευθερίες και δικαιώµατα αλλά κατόπιν µιας αντικειµενικής στάθµισης συµφερόντων το δικαίωµα της ελευθερία στου τύπου µπορεί να υποστεί κάποιο θεµιτό περιορισµό, στα πλαίσια όµως της αιτιώδους συνάφειας. Γενικά αποτελεί δικαίωµα απαραβίαστο, από το οποίο απορρέουν επιµέρους ελευθερίες και δικαιώµατα, όπως το δικαίωµα της πληροφόρησης και της ενηµέρωσης των ατόµων. 34

35 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Γεωργόπουλος Λ. Κωνσταντίνος, Επίτοµο Συνταγµατικό ίκαιο, 12η έκδοση, εκδόσεις Αντ.Ν.Σάκκουλα αγτόγλου Π., Συνταγµατικό ίκαιο, Ατοµικά ικαιώµατα Α εκδόσεις Αντ Ν. Σάκκουλα αγτόγλου Π., Τύπος και Σύνταγµα, Ελληνικές Πανεπιστηµιακές Εκδόσεις, Αθήνα ηµητρόπουλος Αντρέας, Παραδόσεις Συνταγµατικού ικαίου, Τόµος ΙΙΙ, Θ Έκδοση, Αθήνα 2001 Τσακυράκης Σταύρος, Η ελευθερία του λόγου στις ΗΠΑ, Ινστιτούτο Ελληνικής Συνταγµατικής Ιστορίας και Συνταγµατικής Επιστήµης, ίκαιο και Οικονοµία, Π.Ν.Σάκκουλας. Χρυσόγονος Χ.Κώστας, Ατοµικά και Κοινωνικά ικαιώµατα, εύτερη έκδοση συµπληρωµένη και αναθεωρηµένη, εκδόσεις Αντ. Ν. Σάκκουλα Αθήνα- Κοµοτηνή

36 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΟΣ ΝΟΜΟΛΟΓΙΑΣ 531/1991 ΕφΘεσσαλ. «Κατάσχεση άσεµνων εντύπων» 522/2002 ΜΠρΛευκ «Απαγόρευση λήψης ασφαλιστικών µέτρων που απαγορεύουν την κυκλοφορία των δηµοσιευµάτων» 7036/2002ΠΠρΑΘ «Προσβολή της προσωπικότητας µέσω τηλεοπτικών εκποµπών. Οικογενειακό απόρρητο» 854/2002 ΑΠ «Πότε είναι επιτρεπτή η δια του τύπου δηµοσίευση γεγονότων που άπτονται του ιδιωτικού και οικογενειακού βίου των προβεβληµένων δια των ΜΜΕ προσώπων τα οποία ασκούν δηµόσιο λειτούργηµα ή ασκούν δηµόσιο αξίωµα» 1177/2002 ΑΠ «Απαγόρευση λογοκρισίας» 1010/2002 ΑΠ «Εκδήλωση της προσωπικότητας αποτελεί και η εικόνα του ανθρώπου» 788/2000 ΑΠ «Συνταγµατική κατοχύρωση της ελευθερίας του τύπου. Θεµιτοί περιορισµοί» 36

37 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΝΟΜΟΛΟΓΙΑΣ ΤΡΑΠΕΖΑ ΝΟΜΙΚΩΝ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ: INTRACOM-ΝΟΜΟΣ 531/1991 ΕΦ ΘΕΣΣΑΛ ( 10364) Μέγεθος Γραµµάτων ΥΠΕΡΑΣΠΙΣΗ/1991 (1139) Κατάσχεση άσεµνων εντύπων. ιαδικασία. Παραγγελία του Εισαγγελέα Πληµµ/κών. Επικύρωση αυτής µε βούλευµα του Συµβουλίου. Στην αντίθετη περίπτωση αίρεται αυτοδίκαια. Το Συµβούλιο κάνοντας εφαρµογή διατάξεων του Συντάγµατος έκρινε ότι δεν χρειάζεται επικύρωση. Γίνεται δεκτή η πρόταση εισ/λέα να γίνει κατ' ουσία δεκτή η ασκηθείσα έφεση και να εξαφανισθεί το σχετικό βούλευµα. Το Συµβούλιο πρέπει να αποφανθεί εκ νέου για την διατήρηση της κατάσχεσης. Συµβούλιο Εφετών Θεσσαλονίκης 531/1991 ικαστές: Ι.Σπανοµανώλης (πρόεδρος) Ι.Βασιλακέρης,.Παπανίκος Εισαγγελέας: Α.Πουλιανίτης Η εισαγγελική πρόταση που υιοθετήθηκε από το Συµβούλιο Εφετών έχει ως εξής: 'Υστερα από σχετική παραγγελία του Εισαγγελέα Πληµµελειοδικών Θεσσαλονίκης, ο Αστυνόµος Β' Θ.Μ. της ιεύθυνσης Ασφάλειας Θεσσαλονίκης µε την παρουσία του Ανθυπαστυνόµου Γ.Φ., την προέβη σε κατάσχεση ασέµνων περιοδικών που βρέθηκαν στην κατοχή του.β. και µάλιστα "ναρτηµένα στο κατάστηµά του (περίπτερο) και τα είχε προς πώληση και για την οποία κατάσχεση συντάχθηκε η σχετική µε χρονολογία έκθεση κατασχέσεως. Τα περιοδικά αυτά αναφέρονται λεπτοµερώς κατά διακριτικό τίτλο και αριθµό τευχών στην εν λόγω έκθεση κατασχέσεως και στο σκεπτικό του προσβαλλοµένου βουλεύµατος. Μετά την κατάσχεση των ασέµνων αυτών περιοδικών και µάλιστα την ίδια ηµέρα της κατάσχεσης ( ) ο Εισαγγελέας Πληµµελειοδικών Θεσσαλονίκης υπέβαλε προς το ικαστικό Συµβούλιο, σύµφωνα µε τις διατάξεις της παρ. 4 του αρθρου 14 του Συντ/τος 1975 την υπ αριθµ. 847 πρότασή του, µε την οποία ζητούσε από αυτό να αποφανθεί για τη διατήρηση (επικύρωση) της εν λόγω κατασχέσεως. Το Συµβούλιο τούτο µολονότι δέχεται στο σκεπτικό του ότι, στα κατασχεθέντα άσεµνα πέριοδικά "περιέχονται έγχρωµες άσεµνες σκηνές γενετησίων πράξεων, όπως ψαύσεις αποκρύφων µερών γεννητικών οργάνων, αηδιαστικές επιδείξεις των τελευταίων, σκηνές λεσβιακών ερώτων και στοµατικών επαφών µε τα γεννητικά όργανα, γυµνές και κατάγυµνες γυναίκες που επιδεικνύουν µε προκλητικότητα γυµνά ή µόλις καλυπτόµενα µέλη του σώµατος, µερικά δε εξ αυτών και πλήρεις απεικονίσεις συνουσίας ή οµαδικών ερωτικών περιπτύξεων, που προσβάλλουν καταφανώς τη δηµόσια αιδώ, σύµφωνα µε το κοινό αίσθηµα και τη γενετήσια ηθική, γιατί δεν µπορούν να θεωρηθούν ως έργα τέχνης", δέχεται δηλαδή ότι, το περιεχόµενο των περιοδικών αυτών εµπίπτει στην έννοια του "ασεµνου" όπως αυτή προσδιορίζεται στο άρθρο 3Ο εδ. α ' και β' του ν. 506Ο/1931, 37