Δπηβιέπσλ : Φ. παθόποσλος

Transcript

1 ΔΘΝΙΚΗ ΥΟΛΗ ΓΗΜΟΙΑ ΓΙΟΙΚΗΗ ΗΓ ΔΚΠΑΗΓΔΤΣΗΚΖ ΔΗΡΑ ΣΜΗΜΑ:ΕΜΠΟΡΙΚΩΝ ΑΚΟΛΟΤΘΩΝ ΣΕΛΙΚΗ ΕΡΓΑΙΑ Θέμα : Η ευαρμογή των κοινοτικών αρτών ανταγωνισμού σε μία πλήρως ελεσθερωμένη κοινοτική αγορά τηλεπικοινωνιών Δπηβιέπσλ : Φ. παθόποσλος πνπδάζηξηα : Ιωάννα Μπαντελή ΑΘΖΝΑ

2 Πεξίιεςε Ζ παξνχζα ηειηθή εξγαζία, έρεη ζέκα ηελ απνηίκεζε ηεο εθαξκνγήο ησλ αξρψλ ηνπ δηθαίνπ ηνπ αληαγσληζκνχ ζηελ επξσπατθή αγνξά ηειεπηθνηλσληψλ, ε νπνία απφ ην 1998 έρεη απειεπζεξσζεί πιήξσο. Γηα ηελ πιήξε αλάπηπμε ηνπ ζέκαηνο θξίζεθε αλαγθαία ε αλαθνξά, αξρηθά, ζηελ έλλνηα ηνπ αληαγσληζκνχ ζηηο ηειεπηθνηλσλίεο απφ νηθνλνκηθή άπνςε θαη ηδηαίηεξα ηεο έλλνηαο ηνπ θπζηθνχ κνλνπσιίνπ, αιιά θαη θάπνησλ νηθνλνκηθψλ θαη ζεζκηθψλ ζεσξεηηθψλ πξνηχπσλ νξγάλσζεο ηνπ αληαγσληζκνχ ζηηο ηειεπηθνηλσλίεο, θαζψο θαη κία κηθξή αλαθνξά ζε βαζηθέο έλλνηεο ηνπ επξσπατθνχ δηθαίνπ αληαγσληζκνχ, πξάγκα απαξαίηεην γηα ηελ θαηαλφεζε ησλ εηδηθψλ θεηκέλσλ πνπ αθνινπζνχλ. Σν θχξην θνκκάηη ηεο εξγαζίαο απνηειεί ε δηεξεχλεζε ηεο ζπκβνιήο ηνπ λένπ θαλνληζηηθνχ πιαηζίνπ γηα ηηο ηειεπηθνηλσλίεο, σο πξνο ηελ πνιηηηθή ηνπ αληαγσληζκνχ, θαζψο θαη ε επηινγή θαη παξνπζίαζε ζεκαληηθψλ απνθάζεσλ ηνπ Δπξσπατθνχ Γηθαζηεξίνπ (θαη πξσηνδηθείνπ) ζε ζρέζε κε ηελ εθαξκνγή ηνπ δηθαίνπ αληαγσληζκνχ θαη ησλ εηδηθψλ δηαηάμεσλ γηα ηηο ηειεπηθνηλσλίεο. Πέξα απφ απηά, θξίζεθε αλαγθαίν, γηα ηελ δεκηνπξγία κίαο πιήξνπο εηθφλαο γηα ηηο εμειίμεηο ζηνλ αληαγσληζκφ θαη ηνπο παξάγνληεο πνπ πξφθεηηαη λα επεξεάζνπλ απηφλ ηνλ ηνκέα ζηελ αγνξά ησλ ηειεπηθνηλσληψλ, λα αλαθεξζνχλ νη εμειίμεηο θαηά ην έηνο 2002, θαζψο θαη ην ηη ζπκβαίλεη σο πξνο απηφ ην εηδηθφ πεδίν ζηηο λέεο ρψξεο ηεο ΔΔ κεηά ηελ πξφζθαηε δηεχξπλζε, αιιά θαη σο πξνο ηηο δεζκεχζεηο ηεο ΔΔ ζε ζρέζε κε ηξίηεο ρψξεο, ζην πιαίζην ηνπ Παγθφζκηνπ Οξγαληζκνχ Δκπνξίνπ θαη εηδηθφηεξα ζην πιαίζην ηεο ζπκθσλίαο γηα ηελ απειεπζέξσζε ησλ ππεξεζηψλ. Ζ κέζνδνο πξνζέγγηζεο πεξηειάκβαλε επηζθφπεζε ηεο ζρεηηθήο ειιεληθήο θαη μέλεο βηβιηνγξαθίαο, θαζψο θαη ηεο λνκνινγίαο ηνπ Δπξσπατθνχ Γηθαζηεξίνπ. Πνιχηηκα εξγαιεία ππήξμαλ ε αλάιπζε θεηκέλνπ (ηδηαίηεξα ησλ λνκηθψλ θεηκέλσλ θαη ησλ θεηκέλσλ λνκνινγίαο) θαζψο θαη ε ζπγθξηηηθή αλάιπζε, ηφζν ησλ ζεσξεηηθψλ πξνζεγγίζεσλ, φζν θαη ησλ θεηκέλσλ κεηαμχ ηνπο. ηα πεξηερφκελα ηνπ θεηκέλνπ πεξηιακβάλεηαη θαη κία ζεηξά ζπκπεξαζκάησλ, πνπ απνδίδνπλ ηελ ζεκεξηλή θαηάζηαζε ζηνλ ρψξν ηνπ αληαγσληζκνχ ησλ ηειεπηθνηλσληψλ θαζψο θαη ηελ ζεκαζία ηεο πνιηηηθήο αληαγσληζκνχ θαη ησλ πνιηηηθψλ ξχζκηζεο ηεο αγνξάο, πνπ απμάλεηαη ηφζν ζηνλ επξσπατθφ φζν θαη ζηνλ δηεζλή ρψξν. 2

3 Summary Application of the principals of competition law in European telecommunication market is the subject of this final dissertation. European telecommunication market is fully liberated, since For the complete development of the subject, it was essential the reference to economic aspects of competition in telecommunications and specially to the term of natural monopoly and also to some others economic and institutional theoretical models of competition organization in telecommunications. Furthermore, there is a little reference to the basic terms of the European competition law, that is necessary for understanding of the following special texts. The main part of dissertation is the examination of the new regulatory framework for telecommunications, from the view of competition law, as well as the selection and presentation of significant decisions of European Court of Justice as far as concern the application of competition law and special clauses about telecommunications. Apart from those, it was necessary for the creation of a complete picture to referred to the development on competition in 2002 and all the news about those in the new after the enlargement countries of the EU and, as far as concerned the EU commitments according to third countries in the context of World Trade Organization, and specially the agreement for services liberation. Approach method included the revision of the relevant Greek and English bibliography, as well as the case law of European Court of Justice. Valuable tools were text analysis (especially for law texts and case law) and also the comparative analysis of theoretical approaches and the texts. The dissertation include also a conclusion series that give the present situation in telecommunication competition and the importance of competition policy and regulation market policies, which are raised in European and International field. 3

4 Λέμεηο θιεηδηά Σειεπηθνηλσλίεο, Αληαγσληζκφο, Απειεπζέξσζε, Αγνξά, Δπξσπατθφ Γίθαην, Ννκνινγία, Δπξσπατθφ Γηθαζηήξην, Πξσηνδηθείν, Φπζηθφ κνλνπψιην, Οξηζκφο Αγνξάο, Πεξηνξηζηηθέο Πξαθηηθέο, Καηάρξεζε Γεζπφδνπζαο Θέζεο, πγρσλεχζεηο, Τπεξεζίεο Γεληθνχ Οηθνλνκηθνχ πκθέξνληνο, Μηζζσκέλεο γξακκέο, Οδεγία Πιαίζην, Καζνιηθή Τπεξεζία, Γηαζχλδεζε, Πξφζβαζε, Αδεηνδφηεζε, Δπξσπατθή Δπηηξνπή, Λνπμεκβνχξγν, Διιάδα, Πνξηνγαιία, Ηζπαλία, Απζηξία, Γαιιία, Βέιγην, Γηεχξπλζε, Παγθφζκηνο Οξγαληζκφο Δκπνξίνπ (WTO), GATS. 4

5 ΠΔΡΗΔΥΟΜΔΝΑ ΗΓ ΔΚΠΑΗΓΔΤΣΗΚΖ ΔΗΡΑ... 1 Πεξίιεςε... 2 Summary... 3 Λέμεηο θιεηδηά... 4 ΘΔΜΑ: Ζ εθαξκνγή ησλ θνηλνηηθψλ αξρψλ αληαγσληζκνχ ζε κία πιήξσο ειεπζεξσκέλε θνηλνηηθή αγνξά ηειεπηθνηλσληψλ... 6 ΔΗΑΓΧΓΖ... 6 Μεξηθέο ζθέςεηο γηα ην ζέκα... 6 Μεζνδνινγία θαη εξγαιεία έξεπλαο... 9 Η. Ζ ΔΝΝΟΗΑ ΣΟΤ ΑΝΣΑΓΧΝΗΜΟΤ ΣΗ ΣΖΛΔΠΗΚΟΗΝΧΝΗΔ ΑΠΟ ΟΗΚΟΝΟΜΗΚΖ ΑΠΟΦΖ... 9 Α. Ζ ΔΝΝΟΗΑ ΣΟΤ «ΦΤΗΚΟΤ ΜΟΝΟΠΧΛΗΟΤ»... 9 Β. ΘΔΧΡΖΣΗΚΑ ΠΡΟΣΤΠΑ ΟΡΓΑΝΧΖ ΣΟΤ ΑΝΣΑΓΧΝΗΜΟΤ ΣΗ ΣΖΛΔΠΗΚΟΗΝΧΝΗΔ Σππνινγία Cowhey & Aronson Θεσξεηηθή πξνζέγγηζε Laffont & Tirole ΗΗ. ΣΟ ΒΑΗΚΟ ΝΟΜΗΚΟ ΠΛΑΗΗΟ ΣΖ ΔΤΡΧΠΑΨΚΖ ΔΝΧΖ ΓΗΑ ΣΟΝ ΑΝΣΑΓΧΝΗΜΟ ΣΗ ΣΖΛΔΠΗΚΟΗΝΧΝΗΔ Α. Ζ ΚΟΗΝΟΣΗΚΖ ΝΟΜΟΘΔΗΑ ΑΝΣΑΓΧΝΗΜΟΤ Πεξηνξηζηηθέο πξαθηηθέο Καηάρξεζε δεζπφδνπζαο ζέζεο Διεγρνο ζπγρσλεχζεσλ Γεκφζηεο αξρέο Κξαηηθέο εληζρχζεηο Τπεξεζίεο γεληθνχ νηθνλνκηθνχ ζπκθέξνληνο: εθαξκνγή ηεο πνιηηηθήο αληαγσληζκνχ κε ηδηαίηεξν ηξφπν Οη πξφζθαηεο εμειίμεηο ζηελ λνκνζεζία πεξί αληαγσληζκνχ ΗΗΗ. Ζ ΠΟΛΗΣΗΚΖ ΑΝΣΑΓΧΝΗΜΟΤ ΚΑΗ Ο ΣΟΜΔΑ ΣΧΝ ΣΖΛΔΠΗΚΟΗΝΧΝΗΧΝ ΑΠΟΛΟΓΗΜΟ ΓΗΑ ΣΟ IV. Ζ ΤΜΒΟΛΖ ΣΟΤ ΝΔΟΤ ΚΑΝΟΝΗΣΗΚΟΤ ΠΛΑΗΗΟΤ ΓΗΑ ΣΗ ΣΖΛΔΠΗΚΟΗΝΧΝΗΔ ΣΖΝ ΠΟΛΗΣΗΚΖ ΣΟΤ ΑΝΣΑΓΧΝΗΜΟΤ Σν Νέν Καλνληζηηθφ Πιαίζην γηα ππνδνκή ειεθηξνληθψλ επηθνηλσληψλ & ζρεηηδφκελεο ππεξεζίεο (α) Ζ Οδεγία Πιαίζην (β) Ζ Οδεγία γηα ηελ αδεηνδφηεζε (γ) Ζ Οδεγία γηα ηελ πξφζβαζε

6 (δ) Ζ Οδεγία γηα ηελ θαζνιηθή ππεξεζία εκαληηθά λνκηθά θείκελα γηα ηνλ αληαγσληζκφ ζηηο ηειεπηθνηλσλίεο V. Ζ ΝΟΜΟΛΟΓΗΑ ΣΟΤ ΔΤΡΧΠΑΨΚΟΤ ΓΗΚΑΣΖΡΗΟΤ ΣΟΝ ΣΟΜΔΑ ΣΧΝ ΣΖΛΔΠΗΚΟΗΝΧΝΗΧΝ Ζ λνκνινγία ηνπ Δπξσπατθνχ Γηθαζηεξίνπ θαη Πξσηνδηθείνπ ζρεηηθά κε ηελ εθαξκνγή ηνπ αληαγσληζκνχ γηα ηηο ηειεπηθνηλσλίεο Τπφζεζε Δπηηξνπήο θαηά ηνπ Λνπμεκβνχξγνπ (C 59/98) Τπφζεζε Δπηηξνπήο θαηά Διιάδαο ( πλεθδηθαζζείζεο ππνζέζεηο C-396/99 θαη C/397/99) Τπφζεζε Δπηηξνπήο θαηά Πνξηνγαιίαο (C-429/99) Τπφζεζε Δπηηξνπήο θαηά Γαιιίαο (C-146/00) Ζ απφθαζε ηνπ Πξσηνδηθείνπ Max.mobil Telekommunikation Service GmbH ελαληίνλ ηεο Δπηηξνπήο ησλ Δπξσπατθψλ Κνηλνηήησλ (Σ-54/99) Τπφζεζε Δπηηξνπήο θαηά Βειγίνπ (C-221/01) Τπφζεζε Δπηηξνπήο θαηά Λνπμεκβνχξγνπ (C-97/01) VI. Ζ ΠΟΛΗΣΗΚΖ ΑΝΣΑΓΧΝΗΜΟΤ ΚΑΗ ΟΗ ΝΔΔ ΥΧΡΔ ΣΖΝ ΔΔ ΟΗ ΣΖΛΔΠΗΚΟΗΝΧΝΗΔ Χ ΤΠΟΘΔΖ ΔΡΓΑΗΑ VII. ΑΝΣΑΓΧΝΗΜΟ ΣΗ ΣΖΛΔΠΗΚΟΗΝΧΝΗΔ ΚΑΗ ΣΡΗΣΔ ΥΧΡΔ Ση πξνβιέπεη ε GATS (WTO) ζρεηηθά κε ην εκπφξην ηειεπηθνηλσληψλ θαη ηελ Δπξσπατθή Έλσζε Ζ πνιηηηθή αληαγσληζκνχ θαη ε επίιπζε δηαθνξψλ ζηνλ ΠΟΔ VΗΗΗ. ΤΜΠΔΡΑΜΑΣΑ ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΑ ΘΔΜΑ: Ζ εθαξκνγή ησλ θνηλνηηθψλ αξρψλ αληαγσληζκνχ ζε κία πιήξσο ειεπζεξσκέλε θνηλνηηθή αγνξά ηειεπηθνηλσληψλ ΔΗΑΓΧΓΖ Μεξηθέο ζθέςεηο γηα ην ζέκα Ζ εθαξκνγή ησλ θνηλνηηθψλ αξρψλ αληαγσληζκνχ ζηελ ζεκεξηλή επξσπατθή ηειεπηθνηλσληαθή αγνξά παξνπζηάδεη ηδηαίηεξν ελδηαθέξνλ γηα πάξα πνιινχο ιφγνπο. Ο πξψηνο θαη βαζηθφηεξνο είλαη φηη ε αγνξά ησλ ηειεπηθνηλσληψλ ζηελ Δπξσπατθή Έλσζε έρεη απειεπζεξσζεί πιήξσο απφ ην Αμίδεη ηνλ θφπν λα εξεπλεζεί ην πσο νη ζεζκνί ηεο ΔΔ πξνζεγγίδνπλ ηελ εθαξκνγή ηεο πνιηηηθήο αληαγσληζκνχ ζε έλαλ ηνκέα πνπ δελ ππφθεηηαη πιένλ ζε θξαηηθά κνλνπψιηα, ηα 6

7 νπνία πξηλ απφ κεξηθά ρξφληα αθφκε ζεσξνχληαλ «θπζηθά», φρη κφλν ζηελ Δπξψπε αιιά αθφκε θαη ζηηο ΖΠΑ. Απηφ ζεκαίλεη φηη έλα θνκκάηη ππεξεζηψλ πνπ αζθνχληαλ παιηφηεξα, απφ θξαηηθνχο θνξείο (δειαδή ηκήκαηα ηεο δεκφζηαο δηνίθεζεο) ηψξα πιένλ έρεη κεηαβηβαζηεί ζηελ ηδησηηθή ζθαίξα, ζηελ αγνξά. Παξφια απηά ππάξρνπλ αθφκε ζηνηρεία πνπ αθνξνχλ ηελ άζθεζε δεκφζηαο εμνπζίαο, φπσο ηα δεηήκαηα αζθάιεηαο πνπ κπνξεί λα πξνθχςνπλ θαη θπξίσο ε δηαζθάιηζε γηα φινπο ηνπο πνιίηεο ελφο αγαζνχ βαζηθνχ φπσο νη ηειεπηθνηλσλίεο. Οη ηειεπηθνηλσλίεο έρνπλ θαη ηνλ ραξαθηεξηζκφ ησλ «ππεξεζηψλ γεληθνχ νηθνλνκηθνχ ζπκθέξνληνο» ελφο φξνπ πνπ έρεη απφιπηε ζρέζε θαη κε ην δεκφζην ζπκθέξνλ. Ζ απειεπζέξσζε ηεο επξσπατθήο αγνξάο ησλ ηειεπηθνηλσληψλ έρεη δεκηνπξγήζεη έλα θαηλνχξην ζθεληθφ ζηελ επξσπατθή νηθνλνκία, πνπ ζε ζπλδπαζκφ κε ηηο ξαγδαίεο ηερλνινγηθέο εμειίμεηο θαη ηελ δεκηνπξγία λέσλ ππεξεζηψλ θαη πξντφλησλ έρεη αιιάμεη ζεκαληηθά ηηο θαζεκεξηλέο επηθνηλσληαθέο ζπλήζεηεο ζηελ Δπξψπε. Σα λέα ήζε θαη πξαθηηθέο απαηηνχλ λέν θαλνληζηηθφ πιαίζην, ην νπνίν επεμεξγάζηεθε ε Δπξσπατθή Δπηηξνπή θαη παξνπζίαζε πξφζθαηα πξνο εθαξκνγή. Σν πιαίζην απηφ αζρνιείηαη πξνζπαζεί λα δψζεη ηνπο θαλφλεο ηνπ παηρληδηνχ γηα ηνλ ηειεπηθνηλσληαθφ ρψξν, ηνλ νπνίν θαη νξίδεη κε έλαλ πνιχ επξχ ηξφπν πιένλ, θαλεξψλνληαο φηη νη ζεκαληηθέο ηερλνινγηθέο αιιαγέο πνπ έρνπλ ζπληειεζηεί δεκηνχξγεζαλ ηελ αλάγθε ελφο επέιηθηνπ λνκηθνχ θεηκέλνπ, πνπ δελ ζα θαιχπηεη κφλν ηηο ηξέρνπζεο αλάγθεο αιιά θαη ηηο κειινληηθέο. Σα επξσπατθά λνκηθά θείκελα δελ παξαιείπνπλ λα αζρνιεζνχλ εθηελψο θαη κε πνιχ νπζηαζηηθέο πηπρέο ηεο πνιηηηθήο αληαγσληζκνχ, θάηη πνπ απνδεηθλχεη ηελ ζεκαζία πνπ απνδίδνπλ ζηελ πνιηηηθή απηή νη επξσπατθνί ζεζκνί. Ζ δηεξεχλεζε ηνπ λένπ θαλνληζηηθνχ πιαηζίνπ απφ ηελ ζθνπηά ηεο πνιηηηθήο αληαγσληζκνχ απνηειεί κία αθφκε ελδηαθέξνπζα πηπρή ηνπ ζέκαηνο επξσπατθέο ηειεπηθνηλσλίεο θαη πνιηηηθή αληαγσληζκνχ. Καη βέβαηα φια απηά ηα ζαπκαζηά ζηνλ επξσπατθφ ρψξν δελ αλαπηχζζνληαη ζε έλα ζεσξεηηθφ θελφ. Μειεηψληαο ηηο εμειίμεηο θαη ηηο πξαθηηθέο πνπ εθαξκφδνληαη, φρη κφλν ζηελ επξσπατθή αιιά θαη ζε άιιεο αγνξέο, ζπλεηδεηνπνηνχκε φηη ππάξρνπλ θαη άιια πξφηππα νξγάλσζεο ησλ ζρέζεσλ αληαγσληζκνχ θαη ηειεπηθνηλσληαθήο αγνξάο, πέξα απφ απηφ πνπ πηνζεηείηαη απφ ηελ Δπξσπατθή Έλσζε ζήκεξα. Κάπνηεο θνξέο θαίλεηαη φηη ε Δπξσπατθή Δπηηξνπή πήξε καζήκαηα απφ ηελ εκπεηξία άιισλ νηθνλνκηψλ, ελψ θάπνηεο άιιεο θάλεη ηηο δηθέο ηεο επηινγέο. 7

8 Ζ κειέηε ηεο εθαξκνγήο ησλ αξρψλ ηεο πνιηηηθήο αληαγσληζκνχ ζηελ επξσπατθή ηειεπηθνηλσληαθή αγνξά παξνπζηάδεη ελδηαθέξνλ θαη γηα άιινπο ιφγνπο. Ζ επξσπατθή αγνξά είλαη ππνρξεσκέλε λα ιεηηνπξγεί ζην πιαίζην ηνπ Παγθφζκηνπ Οξγαληζκνχ Δκπνξίνπ, ν νπνίνο έρεη αλαπηχμεη εηδηθφ πάλει γηα ηα δεηήκαηα ησλ ηειεπηθνηλσληψλ. Σν ζεζκηθφ πιαίζην ηνπ ΠΟΔ θαη απηφ ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο ζα πξέπεη λα είλαη ζχκθσλα ζην πεδίν ηνπ αληαγσληζκνχ. Δπηπιένλ ε Δπξσπατθή Έλσζε κεηά ηελ ηειεπηαία δηεχξπλζή ηεο, ε νπνία είλαη ίζσο ε πην ζεκαληηθή, απφ πιεπξάο κεγέζνπο ηνπιάρηζηνλ, ζηελ κέρξη ηψξα ηζηνξία ηεο, απνθηά επηπιένλ βαξχλνπζα ζέζε ζην δηεζλέο εκπνξηθφ ζθεληθφ, αιιά βξίζθεηαη επίζεο αληηκέησπε κε λέεο πξνθιήζεηο σο πξνο ηελ νξγάλσζε ησλ εζσηεξηθψλ πνιηηηθψλ ηεο. Έλαο επηπιένλ ιφγνο πνπ θαζηζηά ελδηαθέξνπζα ηελ κειέηε ηεο εθαξκνγήο ηεο πνιηηηθήο αληαγσληζκνχ είλαη νη λέεο ζπλζήθεο αγνξάο πνπ ζα έρεη λα αληηκεησπίζεη κεηά ηελ δηεχξπλζε. Γεληθφηεξα, ε πεξίνδνο πνπ δηαλχνπκε ζα κπνξνχζε λα ραξαθηεξηζηεί σο πεξίνδνο κεηαζρεκαηηζκψλ γηα ηελ Δπξσπατθή Έλσζε. Αμίδεη λα ζεκεησζεί φηη ε Δπξσπατθή Έλσζε πξνβαίλεη ζε αιιαγέο κίαο ζεηξάο Οδεγηψλ πνπ αθνξνχλ ηελ πνιηηηθή αληαγσληζκνχ θαζ απηή. Απηφο είλαη αθφκε έλαο ιφγνο πνπ θαζηζηά ελδηαθέξνπζα ηελ κειέηε ηνπ ζέκαηνο απηνχ θαη ζην πσο θαη αλ ζπκβαδίδεη ε ινγηθή ησλ αιιαγψλ κε ην λέν θαλνληζηηθφ πιαίζην γηα ηηο ηειεπηθνηλσλίεο. Απφ ηηο βαζηθέο ππνζέζεηο παξαδνρέο γηα ηελ κειέηε απηνχ ηνπ ζέκαηνο είλαη φηη ε απειεπζέξσζε ηεο αγνξάο ησλ ηειεπηθνηλσληψλ απαηηεί θαη αιιαγέο ζην ζεζκηθφ πιαίζην, κε ηελ ζσξάθηζε ηνπ, ηδηαίηεξα ησλ δηαηάμεσλ πνπ αθνξνχλ ηελ ξχζκηζε ηεο αγνξάο ή ηεο πνιηηηθήο ηνπ αληαγσληζκνχ. Ζ ξχζκηζε δηαθέξεη απφ ηνλ αληαγσληζκφ, ζην γεγνλφο φηη επηβάιιεηαη εθ ησλ πξνηέξσλ, ελψ ν δεχηεξνο εθ ησλ πζηέξσλ, ζε κία αγνξά. Σν βαζηθφ εξψηεκα είλαη πνην πξφηππν απφ ηα δχν έρεη επηιέμεη ε Δπξσπατθή Έλσζε γηα ηελ ηειεπηθνηλσληαθή ηεο αγνξά. Άιια βαζηθά εξσηήκαηα είλαη αθφκε, πνην είλαη ην δηνηθεηηθφ επίπεδν ξχζκηζεο ή ειέγρνπ ηνπ αληαγσληζκνχ, επξσπατθφ ή θξαηηθφ; Σέινο, ζεκαληηθή είλαη ε απάληεζε ζην ζέκα ησλ ζρέζεσλ κε ηξίηεο ρψξεο, ζε κία φιν θαη πεξηζζφηεξν δηεζλή νηθνλνκία θαη ζηνλ ηνκέα ησλ ππεξεζηψλ. 8

9 Μεζνδνινγία θαη εξγαιεία έξεπλαο Πέξα απφ ηελ κειέηε ησλ λνκηθψλ θεηκέλσλ (θείκελα ζπλζεθψλ, Οδεγίεο εηδηθά γηα ηελ πνιηηηθή αληαγσληζκνχ, ην λέν θαλνληζηηθφ πιαίζην γηα ηηο ηειεπηθνηλσλίεο, λνκηθά θείκελα ηνπ ΠΟΔ) αλαγθαία θξίζεθε ε επηζθφπεζε ηεο βηβιηνγξαθίαο θαη αξζξνγξαθίαο γχξσ απφ δεηήκαηα αληαγσληζκνχ θαη εηδηθφηεξα γηα ηελ αγνξά ησλ ηειεπηθνηλσληψλ, ηφζν ζηελ Δπξψπε φζν θαη παγθνζκίσο. εκαληηθφηαηα εξγαιεία ζε απηή ηελ πξνζπάζεηα ππήξμαλ ε αλαδήηεζε κέζσ ηνπ δηαδηθηχνπ, θαζψο θαη νη βηβιηνγξαθηθνί θαηάινγνη ησλ βηβιηνζεθψλ ηεο Δζληθήο ρνιήο Γεκφζηαο Γηνίθεζεο θαη ηνπ Οηθνλνκηθνχ Παλεπηζηεκίνπ Αζελψλ. Πνιχ ζεκαληηθή ππήξμε γηα ηελ έξεπλα ε κέζνδνο ηεο ζπγθξηηηθήο αλάιπζεο, φρη κφλν κεηαμχ αγνξψλ αιιά θαη λνκηθψλ πιαηζίσλ. Πνιχηηκε γηα ηελ θαηαλφεζε ηνπ ζέκαηνο θαη ηελ δηαηχπσζε ησλ εξεπλεηηθψλ εξσηεκάησλ ππήξμε θαη ε ζεσξεηηθή κειέηε, γχξσ απφ ηα δεηήκαηα νξγάλσζεο ησλ ηειεπηθνηλσληαθψλ αγνξψλ γεληθά (έλλνηα ηνπ θπζηθνχ κνλνπσιίνπ, άιια πξφηππα νξγάλσζεο αγνξψλ πιελ ησλ πιήξσο απειεπζεξσκέλσλ) θαζψο επίζεο θαη ε ζεσξεηηθέο πξνζεγγίζεηο ζε ζρέζε κε ηελ ίδηα ηελ πνιηηηθή αληαγσληζκνχ ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο. Αλαγθαία, σο εθ ηνπ ζέκαηνο, θξίζεθε θαη ε κειέηε ηεο λνκνινγίαο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο γχξσ απφ ην ζέκα ηεο εθαξκνγήο ησλ αξρψλ ηεο πνιηηηθήο αληαγσληζκνχ ζε ζρέζε κε ηελ ηειεπηθνηλσληαθή αγνξά, ηδηαίηεξα κεηά ηελ πιήξε απειεπζέξσζή ηεο. Η. Ζ ΔΝΝΟΗΑ ΣΟΤ ΑΝΣΑΓΧΝΗΜΟΤ ΣΗ ΣΖΛΔΠΗΚΟΗΝΧΝΗΔ ΑΠΟ ΟΗΚΟΝΟΜΗΚΖ ΑΠΟΦΖ Α. Η ΔΝΝΟΙΑ ΣΟΤ «ΦΤΙΚΟΤ ΜΟΝΟΠΩΛΙΟΤ» Γηα πάξα πνιχ θαηξφ, νη ηειεπηθνηλσλίεο ζεσξνχληαλ απφ ηελ νηθνλνκηθή ζεσξία σο «θπζηθφ κνλνπψιην». 1 Σα ραξαθηεξηζηηθά απηνχ ηνπ κνλνπσιίνπ είλαη ε αλάγθε γηα ηελ χπαξμε ελφο θαη κφλν παξαγσγνχ ηνπ πξντφληνο ή ηεο ππεξεζίαο, 1 Γηα ηελ έλλνηα ηνπ θπζηθνχ κνλνπσιίνπ βι. G. L. Rosston & D. J. Teece Competition and Local Communications: Innovation, Entry and Integration ζην E. M. Noam & A. J. Wolfson (ed.) Globalism and Localism in Telecommunications North Holland Δπίζεο αλαθνξέο ζε απηφ γίλνληαη θαη ζηα J. J. Laffont & J. Tirole «Competition in Telecommunications», The MIT Press, 2000, D. S. Evans (ed.) Breaking Up Bell North Holland 1983, R. W. Grandall & L. Wareman Talk is Cheap The promise of Regulatory Reform in North American Telecommunications 9

10 γηαηί κε απηφ ηνλ ηξφπν ην θφζηνο παξαγσγήο κεηψλεηαη, κε ηελ δεκηνπξγία νηθνλνκηψλ θιίκαθαο. Ζ παξαδνρή ηνπ πςεινχ θφζηνπο παξνρήο απηήο ηεο ππεξεζίαο, ζηεξίδεηαη ζην γεγνλφο φηη ε δήηεζε ηεο ζπγθεθξηκέλεο ππεξεζίαο δελ είλαη επαξθήο παξά κφλν γηα έλαλ παξαγσγφ, πνπ αλαιακβάλεη λα θαιχςεη ην θφζηνο ηεο ππνδνκήο ζηελ θιίκαθα πνπ απαηηείηαη. πρλά ζηελ νηθνλνκηθή ζεσξία γηλφηαλ αλαθνξά ζηελ αλάγθε ξχζκηζεο ηνπ «θπζηθνχ κνλνπσιίνπ» πξνθεηκέλνπ λα πξνζηαηεπζνχλ νη θαηαλαισηέο απφ ππέξνγθεο απμήζεηο ησλ ηηκνινγίσλ. Μεηά ηελ δεθαεηία ηνπ 80, ε ζεσξία άξρηζε λα αλαγλσξίδεη φηη ηα θπζηθά κνλνπψιηα είλαη εμαηξεηηθά ζπάληα ζηηο ζχγρξνλεο νηθνλνκηθέο ζπλζήθεο θαη φηη δελ είλαη απαξαίηεηε πάληα ε ξχζκηζή ηνπο. Ζ αληίιεςε φηη νη ηειεπηθνηλσλίεο απνηεινχλ «θπζηθφ κνλνπψιην» επηθξαηνχζε ζην βαζκφ πνπ ε παξνρή ππεξεζηψλ γηλφηαλ κέζα απφ ην ελζχξκαην δίθηπν: ην δίθηπν πνπ απαηηνχζε ηελ θπζηθή χπαξμε θαισδίσλ πνπ μεθηλνχζαλ απφ ηελ επηρείξεζε παξνρήο ππεξεζίαο θαη θαηέιεγε ζηνλ θαηαλαισηή απαηηνχζε ζεκαληηθά πνζά γηα ηελ αλάπηπμε θαη ζπληήξεζε ηνπ θαη ζπλεπψο, έλα πςειφ θφζηνο. Μεηά ην ηέινο ηεο δεθαεηίαο ηνπ 70, ε ηερλνινγηθή πξφνδνο εηζήγαγε λέα δεδνκέλα θαη ζπλέβαιε ζηελ αιιαγή ηεο αληίιεςεο πεξί «θπζηθνχ κνλνπσιίνπ», ζην βαζκφ πνπ ην ελζχξκαην δίθηπν δελ απνηεινχζε ηνλ κφλν ηξφπν ηειεθσληθήο επηθνηλσλίαο. Ζ ξαδηνηερλνινγία, νη νπηηθέο ίλεο, ε ρξήζε ειεθηξνληθψλ δηθηχσλ θαη άιινη ιηγφηεξν δαπαλεξνί ηξφπνη κεηάδνζεο δεδνκέλσλ θαη /ή θσλήο κείσζαλ θαηά πνιχ ην θφζηνο θαη ζπλέβαιαλ ζηελ δπλαηφηεηα θαη λέσλ παξαγσγψλ ηειεθσληθψλ ππεξεζηψλ κε κεγαιχηεξε επθνιία. Παξάιιεια, ε δπλαηφηεηα θαη άιισλ επηρεηξήζεσλ πνπ δηέζεηαλ δίθηπα (ζηδεξνδξνκηθέο εηαηξείεο, ειεθηξνδνηηθέο, παξνρήο λεξνχ, θαισδηαθήο ηειεφξαζεο, ππεξεζηψλ δηαδηθηχνπ, θηλεηήο ηειεθσλίαο θιπ) λα παξέρνπλ θαη απηέο ηηο θιαζζηθέο ηειεπηθνηλσληαθέο ππεξεζίεο, αιιά θαη λέεο κε βάζε ηα λέα ηερλνινγηθά δεδνκέλα, άιιαμαλ εληειψο ην ηνπίν ηεο ηειεπηθνηλσληαθήο αγνξάο. 10

11 Β. ΘΔΩΡΗΣΙΚΑ ΠΡΟΣΤΠΑ ΟΡΓΑΝΩΗ ΣΟΤ ΑΝΣΑΓΩΝΙΜΟΤ ΣΙ ΣΗΛΔΠΙΚΟΙΝΩΝΙΔ Σππνινγία Cowhey & Aronson Ηζηνξηθά 2, δελ ππάξρεη έλα βαζηθφ κνληέιν ξχζκηζεο ηεο αγνξάο. χκθσλα κε ηνπο Cowhey θαη Aronson 3 ππάξρνπλ έμη. 1) Σν κνληέιν ηεο έλδεηαο (the scarcity model) πλαληάηαη θπξίσο ζηηο θησρέο ρψξεο. Οη επηθνηλσλίεο είλαη έλα αγαζφ πνπ παξέρεηαη απφ θπβεξλεηηθφ κνλνπψιην (ηφζν ζε ηδηνθηεζία φζν θαη ζε ιεηηνπξγία) ζε εηδηθνχο πειάηεο φπσο ηα ππνπξγεία, ν ζηξαηφο, θξαηηθέο επηρεηξήζεηο θαη πεξηζηαζηαθά, μέλεο εηαηξείεο. Βειηησκέλεο ππνδνκέο απνηεινχλ ρακειή πξνηεξαηφηεηα ηνπ θεληξηθνχ θξαηηθνχ ζρεδηαζκνχ ζε απηή ηελ πεξίπησζε. Σα ρξήκαηα γηα επέλδπζε είλαη ιίγα γηαηί ε άκεζε απφδνζε ηνπο είλαη ρακειή ή αλχπαξθηε ζηνλ ηνκέα ησλ ηειεπηθνηλσληψλ θαη επηπιένλ νη θξαηηθέο νηθνλνκηθέο αλάγθεο θαη ζε άιινπο ηνκείο είλαη κεγάιεο. Σα ρξεκαηνδνηηθά εκπφδηα μεπεξληνχληαη κφλν ζηελ πεξίπησζε πνπ νη θχξηνη πειάηεο ηνπο (δει. ην θξάηνο θαη πάιη) απνθαζίδνπλ λα ρξεκαηνδνηήζνπλ απηνί κέξνο ηεο επέλδπζεο. 2) Σν κνληέιν ηεο «ρξεκαηνθφξνπ αγειάδαο» ( the cash cow model) Καζψο ε νηθνλνκία κίαο ρψξαο αλαπηχζζεηαη θαη νη πειάηεο ησλ ηειεπηθνηλσληψλ απαηηνχλ πεξηζζφηεξεο ππεξεζίεο, ην κνληέιν απηφ αληηθαζηζηά ην κνληέιν ηεο έλδεηαο κε ηελ αχμεζε ησλ ηηκψλ, γελίθεπζε ησλ εζφδσλ θαη αχμεζε ησλ θεξδψλ. Χζηφζν, θαζψο νη ππνπξγνί Οηθνλνκηθψλ βιέπνπλ ηα θέξδε ησλ ηειεπηθνηλσληαθψλ δηθηχσλ σο ην κέζν γηα λα ρξεκαηνδνηήζνπλ άιιεο επελδχζεηο ή νηθνλνκηθέο αλάγθεο, ηα ίδηα ηα δίθηπα ζηεξνχληαη ην κεγαιχηεξν κέξνο ησλ θεξδψλ ηνπο. Σν πξφηππν απηφ ζπλαληάηαη θπξίσο ζε κέζνπ επηπέδνπ αλεπηπγκέλεο ρψξεο. 2 Σν 1982 νη ΖΠΑ πήξαλ ηελ δξακαηηθή απφθαζε λα δηαζπάζνπλ ηελ ΑΣ & Σ. ζε κηθξφηεξεο εηαηξείεο, κε ζθνπφ ηελ αλάπηπμε ελφο λένπ πξφηππνπ νξγάλσζεο ηεο ξχζκηζεο ησλ ηειεπηθνηλσληψλ ηνπο. Γηα ηα γεγνλφηα απηά βι. αλαιπηηθά ζην D. S. Evans (ed.) Breaking Up Bell North Holland Μεηά απφ ηελ θίλεζε απηή πνιιέο άιιεο ρψξεο έζπεπζαλ λα αιιάμνπλ ηα ζπζηήκαηα ξχζκηζεο ηεο ηειεπηθνηλσληαθήο ηνπο αγνξάο. 3 Βαζηθή αλαθνξά γηα απηφ ην θνκκάηη ππήξμε ην άξζξν ηνπ Jonathan D. Aronson The Evolution of Global Networks: The Precarious Balance Between Governments and Markets ζην E. M. Noam & A. J. Wolfson (ed.) Globalism and Localism in Telecommunications North Holland

12 Σν κνληέιν απηφ ζηεξίδεηαη ελ πνιινίο ζηελ αληίιεςε φηη νη ηειεπηθνηλσλίεο απνηεινχλ θπζηθφ κνλνπψιην πνπ παξέρεη ηππνπνηεκέλα πξντφληα ζηνπο πειάηεο ηνπ, πξνζέγγηζε πνπ ζπκίδεη αξθεηά ηελ ινγηθή ηεο θαζνιηθήο ππεξεζίαο. 4 Οη κεγάιεο νηθνλνκίεο θιίκαθαο θαζηζηνχλ ινγηθή γηα ηνπο κνλνπσιηαθνχο παξαγσγνχο ηελ ακνηβαία επηρνξήγεζε (cross subsidy) άιισλ ππεξεζηψλ: έηζη π.ρ. ην ηειεθσληθφ ζχζηεκα κπνξεί λα επηρνξεγεί ηηο ηαρπδξνκηθέο ππεξεζίεο. Οη κεγάινη πειάηεο επηρνξεγνχλ ηνπο κηθξνχο θαη ίζσο θαη ηνπο παξαγσγνχο ηειεπηθνηλσληαθνχ εμνπιηζκνχ. Καη ζηα δχν κνληέια ε αλαδηάξζξσζή ηνπο είλαη δχζθνιε, ιφγσ ησλ ζπκθεξφλησλ πνπ σθεινχληαη απφ κία ηέηνηα κνλνπσιηαθή ηηκνιφγεζε. Μφλν ηζρπξέο εμσηεξηθέο πηέζεηο (δηεζλείο ππνρξεψζεηο πνπ απνξξένπλ απφ ζπλζήθεο π.ρ.) κπνξνχλ λα αλαηξέςνπλ απηέο ηηο κνλνπσιηαθέο νξγαλψζεηο. 3) Σν εθζπγρξνληζκέλν κνλνπσιηαθφ κνληέιν (the monopoly modernization model) ε απηή ηελ πεξίπησζε, νη ηειεπηθνηλσληαθέο εηαηξείεο γίλνληαη ην εξγαιείν κίαο επξείαο βηνκεραληθήο πνιηηηθήο. Απηή ηε ζηξαηεγηθή θαζηζηά ηηο ηειεπηθνηλσλίεο ζηξαηεγηθφ πιενλέθηεκα γηα ηελ πξνζέιθπζε εκπνξίνπ ζηε ρψξα. Τπάξρνπλ δηάθνξεο πνηθηιίεο απηνχ ηνπ κνληέινπ. Οη θπβεξλήζεηο κπνξεί λα πξνρσξήζνπλ ζε δηνηθεηηθέο παξεκβάζεηο κε ζθνπφ ηελ απνηειεζκαηηθφηεηα θαη ηελ ελδπλάκσζε ηνπ αληαγσληζκνχ, αθφκε θαη ζε ξηδηθέο παξεκβάζεηο ζηελ πνιηηηθή ηηκνιφγεζεο. Απηή ε πξνζέγγηζε βνεζά ηελ επέλδπζε ζε λέεο ππνδνκέο θαη ελζαξξχλεη ηελ χπαξμε πην επέιηθησλ ππεξεζηψλ, κε ηελ ζπζία φκσο ησλ πφξσλ πνπ ζα κπνξνχζαλ λα θαηεπζπλζνχλ ζηα θξαηηθά ηακεία. 4) Σν κνληέιν κπνπηίθ (the boutique model) Ζ βαζηθή ηνπ δηαθνξά απφ ην πξνεγνχκελν είλαη ε πξνυπφζεζε ηνπ αληαγσληζκνχ. Κάησ απφ ηελ πξνζέγγηζε ηνπ εθζπγρξνληζκνχ ηνπ κνλνπσιίνπ, νη ρψξεο κπνξνχλ λα επηηξέπνπλ πεξηνξηζκέλν αληαγσληζκφ ζε ζπγθεθξηκέλεο πεξηνρέο ηεο αγνξάο. Σν δήηεκα πνπ πξνθχπηεη δελ είλαη ε χπαξμε ηνπ αληαγσληζκνχ, αιιά ην πφζν αληαγσληζκφο ζα ππάξρεη θαη πνπ. Σν κείγκα αληαγσληζκνχ πνπ πξνηείλεηαη 4 Γηα ηελ έλλνηα απηή βι. αλαιπηηθά παξαθάησ 12

13 αθνξά ηηο ππνδνκέο ηηο ππεξεζίεο θαη ηνλ εμνπιηζκφ. 5 Αλ ε ειεχζεξε επηινγή επηηξέπεηαη θαη ζηα ηξία, απηά, θνκκάηηα ηφηε έρνπκε ην κνληέιν ηνπ «πιήξνπο αληαγσληζκνχ» (αξηζ. 5). Οη ρψξεο εηζάγνπλ ηνλ αληαγσληζκφ πξνθεηκέλνπ λα επηηχρνπλ ηνπο δηθνχο ηνπο πνιχ ζπγθεθξηκέλνπο ζηφρνπο. Τπάξρνπλ δηάθνξεο κνξθέο απηνχ ηνπ κνληέινπ: ε δηάθξηζε κεηαμχ ησλ βαζηθψλ θαη ησλ ππεξεζηψλ πξνζηηζέκελεο αμίαο απνηειεί κία ήπηα κνξθή απηνχ ηνπ πιαηζίνπ. 6 Έλαο ηέηνηνο δηαρσξηζκφο ήηαλ εμαηξεηηθά δεκνθηιήο πξηλ ηελ ηερλνινγηθή αλάπηπμε πνπ νδήγεζε ζε δπζδηάθξηηα φξηα ηηο ππεξεζίεο ησλ ππνινγηζηηθψλ ζπζηεκάησλ κε απηέο ησλ θσλεηηθψλ δηθηχσλ. ε αξθεηέο πεξηπηψζεηο ην πξφηππν απηφ δελ αιιάδεη ηα δεδνκέλα γηα ηνλ κέζν ρξήζηε ησλ ηειεπηθνηλσληαθψλ ππεξεζηψλ, αιιά αληίζεηα σθειεί ηνπο κεγάινπο θαηαλαισηέο εμαηηίαο ηνπ ηζρπξνχ αληαγσληζκνχ πνπ αλαπηχζζεηαη ζηηο ππεξεζίεο πνπ ηνπο αθνξνχλ. Χζηφζν, ν δηαρσξηζκφο κεηαμχ ησλ βαζηθψλ θαη ησλ ππεξεζηψλ πξνζηηζέκελεο αμίαο κπνξεί λα απνδεηρζεί πνιχ δχζθνιε ππφζεζε, επλνψληαο ηηο (πξψελ) θξαηηθέο εηαηξείεο πνπ θαηέρνπλ ζην δίθηπν ηνπο φιεο ηηο βαζηθέο δηφδνπο θαη κπνξνχλ λα επηβάιινπλ ηνπο φξνπο ηνπο ζηηο ζπκθσλίεο δηαζχλδεζεο. Μία άιιε κνξθή ηνπ κνληέινπ κπνξεί λα είλαη ε δηάθξηζε κεηαμχ ησλ ππνδνκψλ θαη ησλ ππεξεζηψλ (δειαδή κεηαμχ ηεο θπζηθήο ππνδνκήο ηεο κεηάδνζεο θαη ησλ θαηαλεκεηψλ ζήκαηνο θαη ησλ ππεξεζηψλ πνπ παξέρνληαη απφ ηελ ππνδνκή απηή. Μία ρψξα κπνξεί λα δηαζέηεη κνλνπψιην ζηελ ππνδνκή θαη αληαγσληζκφ ζηνπο παξφρνπο ππεξεζηψλ. Αλ ε ππνδνκή παξέρεηαη ζε φινπο ηνπο παξφρνπο ππεξεζηψλ κε ίζνπο φξνπο ηφηε δελ πξνθχπηεη δήηεκα αληαγσληζκνχ ζηηο ππεξεζίεο. ηελ πεξίπησζε φκσο πνπ έλαο πάξνρνο ππεξεζηψλ θαηέρεη θαη ηελ ππνδνκή, ηφηε κπνξεί λα επηρνξεγεί ακνηβαία (cross subsiding) ηηο ππεξεζίεο πνπ παξέρεη. Δπηπιένλ, ν θαηαλαισηήο κπνξεί λα θιεζεί λα πιεξψλεη ην κνλνπσιηαθφ θφζηνο ππνδνκήο ζηελ ηειηθή ηηκή ηνπ πξντφληνο, ή αθφκε λα ππάξμεη έληνλνο ν θίλδπλνο ηεο κεησκέλεο 5 Σν πξφηππν απηφ ραξαθηήξηδε ην θαλνληζηηθφ πιαίζην ησλ ηειεπηθνηλσληψλ ζηελ ΔΔ θαηά ην Βι. φπ. πξ. 6 Απηή ε δηάθξηζε ρξεζηκνπνηήζεθε θαη απφ ηελ ΔΔ ζηηο πξνηάζεηο πνπ ππέβαιε ζην ζρέδην ηεο GATS γηα ηηο ηειεπηθνηλσλίεο ην

14 επέλδπζεο ζε ππνδνκέο, αλ ηα θξαηηθά ή κε κνλνπψιηα κπνπλ ζηνλ πεηξαζκφ λα ρξεζηκνπνηήζνπλ ηα θέξδε ηνπο γηα άιινπο ζθνπνχο. 5) Σν κνληέιν ηνπ πιήξνπο αληαγσληζκνχ (the full competition model) Όηαλ νη ρψξεο επηηξέπνπλ ηελ απεξηφξηζηε είζνδν ζηελ αγνξά ησλ ππνδνκψλ δηθηχνπ θαη ησλ ππεξεζηψλ ηφηε ππάξρεη πιήξεο αληαγσληζκφο. Δίλαη ην πξφηππν πνπ ρξεζηκνπνηήζεθε ζηηο ΖΠΑ κεηά ηελ δεθαεηία ηνπ 80 γηα ηελ αγνξά ησλ ππεξαζηηθψλ ζπλδηαιέμεσλ. 7 6) Σν κνληέιν ηνπ παγθφζκηνπ δηθηχνπ (global network model) Σα πέληε πξνεγνχκελα κνληέια είλαη εζληθνχ ραξαθηήξα. Οη ηειεπηθνηλσληαθέο επηρεηξήζεηο παξέρνπλ δηεζλείο ππεξεζίεο κέζα απφ κία ζεηξά ζπκθσλίεο πνπ ζθνπφ έρνπλ ηνλ ρσξηζκφ ηεο παγθφζκηαο αγνξάο. ηεξίδνληαη γηα ηελ παξνρή ησλ ππεξεζηψλ ηνπο ζε δηεζλείο ηειεπηθνηλσληαθέο εηαηξείεο πνπ παξέρνπλ δηεζλείο ππεξεζίεο. Με απηφ ηνλ ηξφπν θάζε εζληθή επηρείξεζε παξνρήο ππεξεζηψλ γηα ηελ κεηαθνξά ζήκαηνο, κπνξεί λα εμαξηάηαη απφ δηεζλείο επηρεηξήζεηο πξνθεηκέλνπ λα θαζνξίζεη ην ηηκνιφγηφ ηεο. ε απάληεζε απηνχ ηνπ πξνβιήκαηνο ην κνληέιν αληηπαξαζέηεη ηελ δεκηνπξγία ελφο παγθφζκηνπ δηθηχνπ, κε ζθνπφ ηελ εληαία ξχζκηζε θαη ηελ απνθπγή πνιιαπιήο ηηκνιφγεζεο ηεο ίδηαο ππεξεζίαο. Σν κνληέιν απηφ, φκσο, ζέηεη άιια πξνβιήκαηα ξχζκηζεο, φπσο ην πνηα αξρή είλαη ππεχζπλε γηα ηελ ξχζκηζή ηνπ, ηελ ζέζε ησλ πξνδηαγξαθψλ, ηελ επζχλε ηεο ηηκνινγηαθήο πνιηηηθήο, θαζψο θαη ηελ άζθεζε πνιηηηθήο ελαληίνλ ησλ ζπγθεληξψζεσλ (antitrust). Θεσξεηηθή πξνζέγγηζε Laffont & Tirole Μία πεξηζζφηεξν πξφζθαηε απφπεηξα νξγάλσζεο απφ ζεσξεηηθή ζθνπηά ησλ δεηεκάησλ ηνπ αληαγσληζκνχ ζηηο ηειεπηθνηλσλίεο έρεη γίλεη απφ ηνπο Tirole θαη Laffont 8. Ζ κειέηε ηνπο είλαη κία πξνζπάζεηα εθηίκεζεο ησλ ζεκεξηλψλ, θπξίαξρσλ, 7 Σν ζχζηεκα ζηηο ΖΠΑ ηελ δεθαεηία ηνπ 80 πεξηιάκβαλε κηθξέο εηαηξείεο πνπ εμππεξεηνχζαλ ηνπηθέο ζπλδηαιέμεηο θαη είραλ κνλνπσιηαθφ ραξαθηήξα θαη πιήξε αληαγσληζκφ γηα άιιεο ππεξεζίεο. Χζηφζν, ζην ζχζηεκα απηφ πξνέθπςαλ πξνβιήκαηα ιφγσ ηεο ππνρξέσζεο γηα επηδφηεζε ησλ κηθξψλ θαηαλαισηψλ θαη ηελ δπζθνιία γηα ηελ δηαζθάιηζε ηνπ αληαγσληζκνχ κεηαμχ ησλ κεγάισλ δηθηχσλ θαη ησλ εμεηδηθεπκέλσλ carriers. 8 Βι. J. J. Laffont & J. Tirole «Competition in Telecommunications», The MIT Press,

15 κνληέισλ ξχζκηζεο ησλ ηειεπηθνηλσληψλ αιιά θαη ησλ απνηειεζκάησλ πνπ έρνπλ ηα ζεσξεηηθά, απηά πξφηππα ζηελ άζθεζε πνιηηηθήο, ζε παγθφζκην επίπεδν. Πξηλ απφ νπνηαδήπνηε ζεσξεηηθή αλάιπζε νη Laffont & Tirole θάλνπλ έμη βαζηθέο παξαδνρέο 9 : 1. Δίλαη επηζπκεηή θάπνηα δηάθξηζε ζην πεδίν ησλ ηηκώλ ησλ ππεξεζηώλ, πνπ απεπζύλνληαη ζηνπο θαηαλαισηέο. Με απηφ ηνλ ηξφπν ζεσξνχλ φηη κεηψλνληαη νη ζηξεβιψζεηο ζηε δηακφξθσζε ησλ ηηκψλ ζε ηειηθφ επίπεδν θαη φηη δίλεηαη ην θίλεηξν γηα ηελ πξαγκαηνπνίεζε επελδχζεσλ. 2. Απηφ έρεη ζπλέπεηεο γηα ηελ ηηκνιόγεζε ηεο πξόζβαζεο δηαζύλδεζεο. Οη ηηκέο ρνλδξηθήο (δειαδή νη ηηκέο πξφζβαζεο ή δηαζχλδεζεο κίαο επηρείξεζεο ζηηο ππεξεζίεο δηθηχνπ κίαο άιιεο επηρείξεζεο) επεξεάδνπλ ηηο ηηκέο ιηαληθήο, πνπ απεπζχλνληαη ζηνπο θαηαλαισηέο. Απηφ ζεκαίλεη φηη νη δηάθξηζε ηηκψλ είλαη επηζπκεηή θαη ζην επίπεδν ησλ ηηκψλ ρνλδξηθήο ησλ ηειεπηθνηλσληαθψλ ππεξεζηψλ. Με δηαθνξνπνηεκέλεο ηηκέο πξφζβαζεο δηαζχλδεζεο κπνξνχλ λα βιάςνπλ ζεκαληηθά ηνλ αληαγσληζκφ θαη λα κεηψζνπλ ηελ επεκεξία ησλ θαηαλαισηψλ. 3. Πξνθχπηνπλ πξνβιήκαηα κε ηελ αζύκκεηξε ξύζκηζε. Ζ δηαθνξεηηθή ξχζκηζε ησλ ππεξεζηψλ πξφζβαζεο δηαζχλδεζεο πνπ απεπζχλεηαη ζε άιιεο επηρεηξήζεηο θαη ησλ ππεξεζηψλ πνπ απεπζχλνληαη απεπζείαο ζηνπο θαηαλαισηέο (θάηη πνπ ζπλήζσο ζπκβαίλεη ζηηο πξαγκαηηθέο ζπλζήθεο ηεο αγνξάο) δεκηνπξγεί θίλεηξν γηα δηαθξίζεηο ππέξ ησλ επηρεηξήζεσλ πνπ πσινχλ ππεξεζίεο ρνλδξηθήο θαη ιηαληθήο, ζε ζρέζε κε ηηο επηρεηξήζεηο πνπ είλαη απνδέθηεο ησλ ππεξεζηψλ ηνπο. 4. Τπάξρνπλ θίλδπλνη γηα ηνλ αληαγσληζκό από ηελ επηβνιή νξίνπ ηηκώλ (price cap). Με απηή ηελ κέζνδν ξχζκηζεο, ηίζεηαη έλα πιαθφλ ζην κέζν φξν ηηκψλ πνπ κπνξνχλ λα ρξεσζνχλ απφ κία επηρείξεζε, αιιά επηηξέπεηαη θάπνηα ή πιήξεο ειαζηηθφηεηα ζηελ δνκή ησλ ηηκψλ. χκθσλα κε ηελ ζεσξία ηνπο, θαιφ ζα είλαη λα απνθεχγεηαη ε 9 Βι. ζει XV φπ. πξ. 15

16 αλακνλή εληππσζηαθψλ απνηειεζκάησλ απφ απηή ηε κέζνδν ξχζκηζεο. Απφ ηελ άιιε κεξηά δελ ζα πξέπεη λα ππνηηκφληαη ηα νθέιε πνπ κπνξνχλ λα πξνθχςνπλ απφ ηελ ειαζηηθφηεηα ζηελ ηηκνιφγεζε. 5. Η θύζε ηνπ αληαγσληζκνύ ζε κία βηνκεραλία πνπ απαηηεί πξόζβαζε δηπιήο θαηεύζπλζεο είλαη εηδηθή. Με ηνλ φξν «πξφζβαζε δηπιήο θαηεχζπλζεο» ελλνείηαη νπνηαδήπνηε θιίζε ή απφπεηξα επηθνηλσλίαο κεηαμχ πνκπνχ θαη δέθηε (π.ρ. ζχλδεζε κε Ηληεξλέη) πνπ πξαγκαηνπνηείηαη κεηαμχ δχν δηαθνξεηηθψλ εηαηξεηψλ, παξνρήο ηειεπηθνηλσληαθψλ ππεξεζηψλ. Με ηελ απειεπζέξσζε ηεο αγνξάο, ζα πξέπεη λα εμππεξεηείηαη ε επηθνηλσλία κεηαμχ φιν θαη πεξηζζφηεξσλ εηαηξεηψλ ηειεθσληθψλ θαη άιισλ επηθνηλσληαθψλ ππεξεζηψλ. Ζ αχμεζε ησλ θιίζεσλ κεηαμχ δηαθνξεηηθψλ δηθηχσλ δελ είλαη απαξαίηεην φηη ζα απμήζεη ηηο ηηκέο πνπ απεπζχλνληαη ζηνπο θαηαλαισηέο, εμαηηίαο ησλ ηειψλ δηαζχλδεζεο, δηφηη νη επηρεηξήζεηο κπνξεί λα έρνπλ ην θίλεηξν λα επεθηείλνπλ ηα κεξίδηα αγνξάο ηνπο. 6. Η απνηειεζκαηηθή παξνρή ηεο θαζνιηθήο ππεξεζίαο θαη ε ρξεκαηνδόηεζή ηεο. Μπνξεί λα ππάξρνπλ αληαγσληζηηθά νπδέηεξεο, αιιά νηθνλνκηθά απνηειεζκαηηθέο επηρνξεγήζεηο γηα ηνπο παξφρνπο ηεο θαζνιηθήο ππεξεζίαο. Δθηφο απφ ηα ηηο βαζηθέο παξαδνρέο πνπ έρνπλ ζρέζε κε ηηο κνξθέο ηηκνιφγεζεο θαη ξχζκηζεο ηνπ αληαγσληζκνχ, νη Laffont & Tirole ζεσξνχλ φηη ππάξρνπλ δεηήκαηα πνιχ ζεκαληηθά, ηα νπνία πξέπεη λα ιακβάλνληαη ππφςε ζε κία απφπεηξα ξχζκηζεο ηεο ηειεπηθνηλσληαθήο αγνξάο. 10 Έλα πνιχ βαζηθφ είλαη ε θαηλνηνκία ησλ ππεξεζηψλ πνπ παξέρνληαη ζήκεξα απφ ηηο επηρεηξήζεηο ηειεπηθνηλσληψλ. Οη θαηλνηφκεο ππεξεζίεο επεξεάδνπλ θαη ηελ ηηκνιφγεζε ησλ παξαδνζηαθψλ ηειεπηθνηλσληαθψλ ππεξεζηψλ. Δπίζεο νη παξαδνζηαθέο κνξθέο ηηκνιφγεζεο δελ θαιχπηνπλ ηηο απαηηήζεηο ησλ λέσλ ηειεπηθνηλσληαθψλ ππεξεζηψλ. Σν δεχηεξν είλαη φηη ππάξρεη κία ζχγθιηζε ηειεπηθνηλσληψλ, ηειενπηηθψλ δηθηχσλ θαη βηνκεραλίαο ειεθηξνληθψλ ππνινγηζηψλ. 10 Βι..φπ. πξ. ζει

17 Απηφ, πξαθηηθά, ζεκαίλεη φηη λένη παίθηεο απφ δηαθνξεηηθνχο ρψξνπο εηζβάινπλ ζηνλ ρψξν ησλ ηειεπηθνηλσληψλ θαη είηε δελ απνηεινχλ αληηθείκελν ξχζκηζεο είηε ξπζκίδνληαη απφ δηαθνξεηηθέο ξπζκηζηηθέο αξρέο, ηνπιάρηζηνλ ζε παγθφζκην επίπεδν. Σν ηξίην δήηεκα είλαη ε δηαζπνξά ησλ δηθηχσλ παγθνζκίσο. Γίθηπα δηαθφξσλ εηδψλ (χδξεπζεο, θαισδηαθήο ηειεφξαζεο, ζηδεξνδξφκσλ, ειεθηξνδφηεζεο θιπ) κπνξνχλ λα απνηειέζνπλ ηελ βάζε γηα ηελ παξνρή ηειεπηθνηλσληαθψλ ππεξεζηψλ. Απηφ ην γεγνλφο ζα κπνξνχζε λα εγείξεη δεηήκαηα ηνπ πνηνο είλαη ππεχζπλνο γηα ηελ ξχζκηζε ηνπ αληαγσληζκνχ ηέηνησλ εηαηξεηψλ θαη ζέκαηα cross subsidization (επηδφηεζεο κίαο δξαζηεξηφηεηαο ηεο επηρείξεζεο απφ ηα θέξδε κίαο άιιεο ηεο δξαζηεξηφηεηαο). Σν ηέηαξην δήηεκα είλαη ε παγθνζκηνπνίεζε ηεο αγνξάο ησλ ηειεπηθνηλσληψλ. Δίλαη πνιχ δχζθνιν λα πξνζδηνξηζηνχλ ηα πξαγκαηηθά, γεσγξαθηθά, φξηα κίαο αγνξάο κφλν κε ην θξηηήξην ησλ νξίσλ ησλ ζπλφξσλ ελφο θξάηνπο. Βέβαηα, ππάξρνπλ αθφκε ηζρπξέο επηρεηξεζηαθέο δπλάκεηο ζε εζληθφ επίπεδν, ηδηαίηεξα ζηελ Δπξσπατθή Έλσζε, ιφγσ ησλ ηδηαηηεξνηήησλ ηεο αγνξάο. Απφ ηελ άιιε πιεπξά, ππάξρεη ε παληειήο απνπζία ξπζκηζηηθήο αξρήο ζε παγθφζκην επίπεδν. 11 Δθηφο απφ ηα ηέζζεξα δεηήκαηα πνπ αλαθέξνπλ γηα ην κέιινλ ηεο ξχζκηζεο ησλ ηειεπηθνηλσληψλ, θαηαιήγνπλ θαη ζε ζπκπεξάζκαηα γηα ηηο ξπζκηζηηθέο αξρέο. Δθθξάδεηαη ε άπνςε φηη ην πξφηππν ησλ εζληθψλ ξπζκηζηηθψλ αξρψλ δελ είλαη ην θαηαιιειφηεξν γηα ηελ ζεκεξηλή επνρή. 12 Γχν είλαη ηα ζεσξεηηθά θξηηήξηα πνπ ηίζεληαη ππφ ζπδήηεζε σο πξνο ηηο ξπζκηζηηθέο αξρέο: ν αξηζκφο ησλ ξπζκηζηηθψλ αξρψλ πνπ ζα πξέπεη λα ππάξρνπλ ζε κία αγνξά θαη ην γεσγξαθηθφ επίπεδν ζην νπνίν ζα πξέπεη λα γίλεηαη ε ξχζκηζε. Σν αξηζκεηηθφ θξηηήξην, δελ είλαη ζεκαληηθφ. ηελ πεξίπησζε χπαξμεο πεξηζζφηεξσλ απφ κίαο θαλνληζηηθήο αξρήο, πξνθχπηνπλ δεηήκαηα ζπληνληζκνχ θαη ηνλίδνληαη ηα πιενλεθηήκαηα κίαο ηέηνηαο πξαθηηθήο, φπσο φηη εηδηθέο ξπζκηζηηθέο αξρέο θαηά είδνο βηνκεραλίαο έρνπλ πεξηζζφηεξν εμεηδηθεπκέλνπο ππαιιήινπο θαη άξα είλαη πην απνηειεζκαηηθέο. Σν γεσγξαθηθφ επίπεδν ζην νπνίν ζθφπηκν ζα ήηαλ λα γίλεηαη ε ξχζκηζε πνηθίιεη αλάινγα κε ηελ αγνξά. Ζ ξχζκηζε ζε νκνζπνλδηαθφ θεληξηθφ επίπεδν παξνπζηάδεη ην ζεηηθφ ζηνηρείν ηεο έιιεηςεο αληαγσληζκνχ ησλ εζληθψλ θαλνληζηηθψλ αξρψλ πνπ ηπρφλ 11 Βι. φπ πξ ζει Βι. φπ πξ. ζει

18 κπνξεί λα ππάξρεη. Απφ ηελ άιιε πιεπξά έλα πην απνθεληξσκέλν πξφηππν ξχζκηζεο είλαη θαιχηεξα πιεξνθνξεκέλν γηα ηηο ηνπηθέο ηδηαηηεξφηεηεο ηεο αγνξάο. 13 Σέινο, ηίζεηαη ην ζεσξεηηθφ δήηεκα ηεο επηινγήο κεηαμχ ηεο πνιηηηθήο αληαγσληζκνχ ή ηεο ξχζκηζεο ηεο αγνξάο ηειεπηθνηλσληψλ. Γηεπθξηλίδεηαη φηη ζπρλά είλαη δχζθνιε ε δηάθξηζε κεηαμχ απηψλ ησλ δχν. Ζ βαζηθή ηνπο δηαθνξά είλαη φηη ε ξχζκηζε ηεο αγνξάο αζρνιείηαη κε δηεπζέηεζε πξνβιεκάησλ πνπ άπηνληαη ηεο επεκεξίαο ησλ θαηαλαισηψλ θαη ηδηαίηεξα κε ην δήηεκα ηεο αλαδηαλνκήο ησλ πφξσλ, ζε αληίζεζε κε ηελ πνιηηηθή ηνπ αληαγσληζκνχ πνπ δελ έρεη σο πξσηαξρηθφ ζηφρν θάηη ηέηνην, αιιά ηελ ξχζκηζε ηεο ζπκπεξηθνξάο ησλ επηρεηξήζεσλ, ζχκθσλα κε ζπγθεθξηκέλνπο ζηφρνπο. Δπηπιένλ, νη δηαδηθαζίεο θαη ηα δηθαηψκαηα ειέγρνπ κεηαμχ ησλ ξπζκηζηηθψλ αξρψλ θαη ησλ αξρψλ αληαγσληζκνχ δηαθέξνπλ. Οη ξπζκηζηηθέο αξρέο είλαη πεξηζζφηεξν ηζρπξέο. Ρπζκίδνπλ ηηκέο, θέξδε θαη επελδχζεηο θαη κπνξνχλ λα πεξηνξίδνπλ ηηο επηρεηξεκαηηθέο πξαθηηθέο εθ ησλ πξνηέξσλ. Αληίζεηα, νη αξρέο ηεο πνιηηηθήο αληαγσληζκνχ ιεηηνπξγνχλ ζπλήζσο εθ ησλ πζηέξσλ, κε εμαίξεζε ηελ επηβνιή ειέγρνπ ζπγρσλεχζεσλ. Βαζηθή δηαθνξά πνπ πξνθχπηεη απφ ην θξηηήξην ηνπ ρξφλνπ είλαη φηη ε ξχζκηζε κπνξεί λα δεκηνπξγήζεη ζπλζήθεο ζηελ αγνξά πνπ ελδερνκέλσο, δελ ζα είραλ δηακνξθσζεί αλ δξνχζαλ νη επηρεηξήζεηο ρσξίο ηελ παξέκβαζή ηεο. Αθφκε, νη ξπζκηζηηθέο αξρέο έρνπλ πεξηζζφηεξν εμεηδηθεπκέλα ζηειέρε ζηνλ ζπγθεθξηκέλν ηνκέα ηεο ξχζκηζεο, ελψ νη αξρέο πξνζηαζίαο ηνπ αληαγσληζκνχ αζρνινχληαη κε πνιιέο πηπρέο ηεο νηθνλνκίαο θαη γηα απηφ δελ έρνπλ πάληνηε εμεηδηθεπκέλνπο ζπλεξγάηεο. Οη ξπζκηζηηθέο αξρέο έρνπλ κεραληζκφ ζπιινγήο θαη επεμεξγαζίαο ζηνηρείσλ γηα ηελ ζπγθεθξηκέλε αγνξά. Χο εθ ηνχηνπ, νη ξπζκηζηηθέο αξρέο κπνξνχλ λα αλαπηχμνπλ καθξνρξφληεο ζρέζεηο κε ηηο επηρεηξήζεηο, ελψ νη αξρέο ηνπ αληαγσληζκνχ φρη. Κάηη ηέηνην, ηηο θαζηζηά πην επάισηεο ζε εμάξηεζε απφ φηη νη αξρέο αληαγσληζκνχ, αιιά θαη πην ηθαλέο λα ρεηξηζηνχλ ηα ηδηαίηεξα ηερληθά ζέκαηα ησλ ηειεπηθνηλσληψλ Βι. φπ πξ ζει Βι. φπ. πξ. ζει

19 ΗΗ. ΣΟ ΒΑΗΚΟ ΝΟΜΗΚΟ ΠΛΑΗΗΟ ΣΖ ΔΤΡΧΠΑΨΚΖ ΔΝΧΖ ΓΗΑ ΣΟΝ ΑΝΣΑΓΧΝΗΜΟ ΣΗ ΣΖΛΔΠΗΚΟΗΝΧΝΗΔ Γχν είλαη νη θαηεγνξίεο δηαηάμεσλ πνπ εθαξκφδνληαη ζηελ πνιηηηθή αληαγσληζκνχ ζηηο ηειεπηθνηλσλίεο ζηελ ΔΔ: ην δίθαην ηνπ αληαγσληζκνχ θαη ην θαλνληζηηθφ πιαίζην ησλ ηειεπηθνηλσληψλ. Α. Η ΚΟΙΝΟΣΙΚΗ ΝΟΜΟΘΔΙΑ ΑΝΣΑΓΩΝΙΜΟΤ Βαζηθέο δηαηάμεηο γηα ηελ ξχζκηζε ησλ ζεκάησλ ηνπ αληαγσληζκνχ ππάξρνπλ ζηελ πλζήθε ηεο Ρψκεο ππφ ηνλ Σίηιν VI 15 θαη ρσξίδνληαη ζε δχν κέξε: ηνπο εθαξκνζηένπο θαλφλεο επί ησλ επηρεηξήζεσλ θαη ηνπο θαλφλεο ζρεηηθά κε ηηο θξαηηθέο εληζρχζεηο. Ζ άζθεζε ηεο πνιηηηθήο αληαγσληζκνχ εηδηθά ζηνλ ρψξν ησλ ηειεπηθνηλσληψλ παξνπζηάδεη ηδηαηηεξφηεηεο. Οη ηειεπηθνηλσλίεο ζεσξνχληαη Ζ πνιηηηθή αληαγσληζκνχ ηεο ΔΔ έρεη δχν ζηφρνπο: λα δεκηνπξγήζεη θαη λα ζπληεξήζεη ηελ εληαία αγνξά θαη λα δηαζθαιίζεη φηη ν αληαγσληζκφο είλαη ε θηλεηήξηα δχλακε ηεο επξσπατθήο νηθνλνκίαο, κε ηηο εηαηξείεο λα ηνπνζεηνχλ ηνπο πφξνπο ηνπο ζε αλεμάξηεηε βάζε, κε ζθνπφ λα γίλνπλ πην αληαγσληζηηθέο. Ζ πνιηηηθή αληαγσληζκνχ κπνξεί λα ρσξηζηεί ζε 5 θαηεγνξίεο: 1) πεξηνξηζηηθέο πξαθηηθέο (αξ 81) 2) θαηάρξεζε δεζπφδνπζαο ζέζεο (αξ 86) 3) έιεγρνο ζπγρσλεχζεσλ (Καλνληζκφο 4064/89 16 ) 4) θξαηηθά κνλνπψιηα, δεκφζηεο εμαγνξέο, εμαγνξέο κε απνθιεηζηηθά θαη εηδηθά δηθαηψκαηα 15 ΣΗΣΛΟ VΗ KΟΗΝΟΗ ΚΑΝΟΝΔ ΓΗΑ ΣΟΝ ΑΝΣΑΓΧΝΗΜΟ, ΣΖ ΦΟΡΟΛΟΓΗΑ ΚΑΗ ΣΖΝ ΠΡΟΔΓΓΗΖ ΣΧΝ ΝΟΜΟΘΔΗΧΝ ΚΔΦΑΛΑΗΟ 1 ΚΑΝΟΝΔ ΑΝΣΑΓΧΝΗΜΟΤ ΣΜΖΜΑ 1 ΚΑΝΟΝΔ ΔΦΑΡΜΟΣΔΟΗ ΔΠΗ ΣΧΝ ΔΠΗΥΔΗΡΖΔΧΝ Έλσζε 16 Ο ζπγθεθξηκέλνο θαλνληζκφο έρεη κπεη ζε δηαδηθαζία αλαζεψξεζεο απφ ηελ Δπξσπατθή 19

20 5) ππνρξεψζεηο δεκνζίσλ ππεξεζηψλ (αξ 86) θαη θξαηηθέο εληζρχζεηο (αξ 87-89) Πεξηνξηζηηθέο πξαθηηθέο Σν άξζξν 81 ρσξίδεηαη ζε ηξεηο παξαγξάθνπο. 17 ηελ πξψηε απαγνξεχεη φιεο ηηο ζπκθσλίεο ή πξαθηηθέο επηρεηξήζεσλ πνπ έρνπλ σο ζηφρν ηελ δεκηνπξγία δπζιεηηνπξγηψλ ζηελ άζθεζε ηεο πνιηηηθήο αληαγσληζκνχ (π.ρ. θαζνξηζκφο ηηκψλ, έιεγρνο παξαγσγήο, θαηαλνκή αγνξψλ ή πξνκεζεπηψλ, δπζκελήο κεηαρείξηζε αληαγσληζηψλ). Ζ δεχηεξε νξίδεη φηη νη ζπκθσλίεο ηέηνηνπ ηχπνπ είλαη άθπξεο θαη ε ηξίηε νξίδεη εμαηξέζεηο απαγνξεχζεσλ ζην βαζκφ πνπ εμαζθαιίδεη αληαγσληζηηθά νθέιε γηα ηνπο θαηαλαισηέο (βειηίσζε παξαγσγήο ή δηαλνκήο, ηερληθή ή νηθνλνκηθή πξφνδνο). 17 Άξζξν Δίλαη αζπκβίβαζηεο κε ηελ θνηλή αγνξά θαη απαγνξεχνληαη φιεο νη ζπκθσλίεο κεηαμχ επηρεηξήζεσλ, φιεο νη απνθάζεηο ελψζεσλ επηρεηξήζεσλ θαη θάζε ελαξκνληζκέλε πξαθηηθή, πνπ δχλαληαη λα επεξεάζνπλ ην εκπφξην κεηαμχ θξαηψλ κειψλ θαη πνπ έρνπλ σο αληηθείκελν ή σο απνηέιεζκα ηελ παξεκπφδηζε, ηνλ πεξηνξηζκφ ή ηε λφζεπζε ηνπ αληαγσληζκνχ εληφο ηεο θνηλήο αγνξάο θαη ηδίσο εθείλεο νη νπνίεο ζπλίζηαληαη: α) ζηνλ άκεζν ή έκκεζν θαζνξηζκφ ησλ ηηκψλ αγνξάο ή πσιήζεσο ή άιισλ φξσλ ζπλαιιαγήο β) ζηνλ πεξηνξηζκφ ή ζηνλ έιεγρν ηεο παξαγσγήο, ηεο δηαζέζεσο, ηεο ηερλνινγηθήο αλαπηχμεσο ή ησλ επελδχζεσλ γ) ζηελ θαηαλνκή ησλ αγνξψλ ή ησλ πεγψλ εθνδηαζκνχ δ) ζηελ εθαξκνγή αλίζσλ φξσλ επί ηζνδπλάκσλ παξνρψλ, έλαληη ησλ εκπνξηθψο ζπλαιιαζζνκέλσλ, κε απνηέιεζκα λα πεξηέξρνληαη απηνί ζε κεηνλεθηηθή ζέζε ζηνλ αληαγσληζκφ ε) ζηελ εμάξηεζε ηεο ζπλάςεσο ζπκβάζεσλ απφ ηελ απνδνρή, εθ κέξνπο ησλ ζπλαιιαζζνκέλσλ, πξνζζέησλ παξνρψλ πνπ εθ θχζεσο ή ζχκθσλα κε ηηο εκπνξηθέο ζπλήζεηεο δελ έρνπλ ζρέζε κε ην αληηθείκελν ησλ ζπκβάζεσλ απηψλ. 2. Οη απαγνξεπφκελεο δπλάκεη ηνπ παξφληνο άξζξνπ ζπκθσλίεο ή απνθάζεηο είλαη απηνδηθαίσο άθπξεο. 3. Οη δηαηάμεηο ηεο παξαγξάθνπ 1 δχλαληαη λα θεξπρζνχλ αλεθάξκνζηεο: - ζε θάζε ζπκθσλία ή θαηεγνξία ζπκθσληψλ κεηαμχ επηρεηξήζεσλ, - ζε θάζε απφθαζε ή θαηεγνξία απνθάζεσλ ελψζεσλ επηρεηξήζεσλ, θαη - ζε θάζε ελαξκνληζκέλε πξαθηηθή ή θαηεγνξία ελαξκνληζκέλσλ πξαθηηθψλ, ε νπνία ζπκβάιιεη ζηε βειηίσζε ηεο παξαγσγήο ή ηεο δηαλνκήο ησλ πξντφλησλ ή ζηελ πξνψζεζε ηεο ηερληθήο ή νηθνλνκηθήο πξνφδνπ, εμαζθαιίδνληαο ζπγρξφλσο ζηνπο θαηαλαισηέο δίθαην ηκήκα απφ ην φθεινο πνπ πξνθχπηεη, θαη ε νπνία: α) δελ επηβάιιεη ζηηο ελδηαθεξφκελεο επηρεηξήζεηο πεξηνξηζκνχο κε απαξαίηεηνπο γηα ηελ επίηεπμε ησλ ζηφρσλ απηψλ θαη β) δελ παξέρεη ζηηο επηρεηξήζεηο απηέο ηε δπλαηφηεηα θαηαξγήζεσο ηνπ αληαγσληζκνχ επί ζεκαληηθνχ ηκήκαηνο ησλ ζρεηηθψλ πξντφλησλ. 20

21 Οη ζπκθσλίεο απηέο κπνξνχλ λα είλαη νξηδφληηεο (κεηαμχ νκνίσλ επηρεηξήζεσλ) ή θάζεηεο (κεηαμχ επηρεηξήζεσλ πνπ έρνπλ δηαθνξεηηθή ζέζε ζηελ παξαγσγή ελφο πξντφληνο ή κίαο ππεξεζίαο). Δπίζεο, πέξα απφ ηηο εμαηξέζεηο ηνπ 81(3) ππάξρεη θαη ε εμαίξεζε ηνπ θαλφλα de minimis : 18 δειαδή ζπκθσλίεο πνπ δελ επεξεάδνπλ ηνλ αληαγσληζκφ (εμαγνξέο θαη ζπκθσλίεο κηθξήο ζεκαζίαο), ιφγσ ηνπ κεγέζνπο ηνπο ζε ζρέζε κε ην ζπλνιηθφ κέγεζνο ηεο αγνξάο θαη ηεο κηθξήο ηνπο ζεκαζίαο γηα ην ελδνθνηλνηηθφ εκπφξην. Ζ Δπηηξνπή έρεη απζηεξή πνιηηηθή απέλαληη ζηνλ θαζνξηζκφ ηηκψλ θαη ηνλ ρσξηζκφ αγνξψλ. Βαξηά πξφζηηκα ηίζεληαη ζε ηέηνηεο πεξηπηψζεηο. Ζ εθαξκνγή ηνπ άξζξνπ 81θάπνηεο θνξέο επεξεάδεηαη θαη απφ παξάγνληεο ηεο δεκφζηαο πνιηηηθήο 19 πνπ κπνξνχλ λα ρσξηζηνχλ ζε ηξεηο θαηεγνξίεο: (1) ε εμππεξέηεζε ησλ θεληξηθψλ ζθνπψλ ηνπ δηθαίνπ αληαγσληζκνχ ηεο ΔΔ ( νηθνλνκηθή ειεπζεξία, νινθιήξσζε αγνξάο, απνηειεζκαηηθφηεηα), (2) παξάγνληεο πνπ ζρεηίδνληαη κε ηελ επίηεπμε άιισλ θνηλνηηθψλ πνιηηηθψλ (απαζρφιεζε, βηνκεραληθή πνιηηηθή, πεξηβαιινληηθή πξνζηαζία, πνιηηηθή θαηαλαισηψλ) (3) εηδηθνί παξάγνληεο πνπ ζρεηίδνληαη κε ηηο ηδηαίηεξεο απαηηήζεηο ελφο ηνκέα φπσο ζα κπνξνχζε λα ραξαθηεξηζηεί σο ηέηνηνο θαη ν ηειεπηθνηλσληαθφο θαη (4) ηα επηκέξνπο εζληθά ζπκθέξνληα. Ζ κεγαιχηεξε δπζθνιία έγθεηηαη ζην γεγνλφο φηη δελ ππάξρεη μεθάζαξε ηεξαξρία ησλ παξαγφλησλ απηψλ απφ ηελ πλζήθε ησλ ΔΚ. Όινη απηνί νη παξάγνληεο κπνξνχλ λα ιακβάλνληαη ππφςε κε δηαθνξεηηθφ ηξφπν. Οη θεληξηθνί ζθνπνί δηθαίνπ ηνπ αληαγσληζκνχ είλαη παξφληεο ζε φιεο ηηο απνθάζεηο, ν γεληθφο θαλφλαο είλαη ε νινθιήξσζε ηεο αγνξάο λα είλαη ν πην ζπνπδαίνο παξάγνληαο. Οη άιιεο θνηλνηηθέο πνιηηηθέο δελ ππεξηζρχνπλ πιελ ηεο πεξίπησζεο πνπ απαηηείηαη απνηειεζκαηηθφηεηα. Σα πεξηβαιινληηθά δεηήκαηα έρνπλ κεγαιχηεξε βαξχηεηα απφ ηελ απαζρφιεζε θαη ηελ βηνκεραληθή πνιηηηθή αθφκε θαη απφ ηνπο θεληξηθνχο θαλφλεο ηνπ αληαγσληζκνχ. Οη εμαηξέζεηο εηδηθψλ ηνκέσλ είλαη ίζσο πην ζεκαληηθέο ζε ζρέζε κε παξάγνληεο πνπ έρνπλ ζρέζε κε ηελ επίηεπμε άιισλ Κνηλνηηθψλ ζηφρσλ. Χζηφζν ν αληαγσληζκφο δελ πεξηνξίδεηαη πάλσ απφ φηη είλαη απαξαίηεην. Σέινο, ηα εζληθά 18 Βι. ζρεηηθά Αλαθνίλσζε ηεο Δπηηξνπήο ζρεηηθά κε ηηο ζπκθσλίεο ήζζνλνο ζεκαζίαο νη νπνίεο δελ πεξηνξίδνπλ ζεκαληηθά ηνλ αληαγσληζκό ζύκθσλα κε ην άξζξν 81 παξάγξαθνο 1 ηεο πλζήθεο γηα ηελ ίδξπζε ηεο Δπξσπατθήο Κνηλόηεηαο (de minimis) 2001/C 368/07 19 Βι. ρεηηθά γηα απηνύο ηνπο παξάγνληεο ζην Giorgio Monti Article 81 EC and Public Policy Common Market Law Review 39: ,

22 ζπκθέξνληα είλαη ηφζν ηζρπξά πνπ ζε πνιιέο πεξηπηψζεηο παξακεξίδνπλ ηα δεηήκαηα ηνπ αληαγσληζκνχ. Πξφζθαηεο απνθάζεηο ηεο Δπηηξνπήο έρνπλ δηεπξχλεη ηνλ ξφιν ηεο δεκφζηαο πνιηηηθήο ζε ζρέζε κε ην 81(3) 20. Καηάρξεζε δεζπόδνπζαο ζέζεο Σν θιεηδί ζηηο πεξηζζφηεξεο ππνζέζεηο πνπ αθνξνχλ ηνλ αληαγσληζκφ είλαη ν θαζνξηζκφο ηεο αγνξάο. ην άξζξν ν θαζνξηζκφο αγνξάο πεξηιακβάλεη δχν ζηνηρεία: ηελ ζρεηηθή αγνξά πξντφληνο ή ππεξεζίαο θαη ηελ ζρεηηθή γεσγξαθηθή αγνξά. χκθσλα κε ην ιεμηθφ πνπ έρεη εθδφζεη ε Δπξσπατθή Δπηηξνπή 22 νη νξηζκνί ησλ δχν απηψλ αγνξψλ έρνπλ σο εμήο: «Γεληθά, ε ζρεηηθή αγνξά πξντόληνο πεξηιαµβάλεη όια ηα πξντόληα ή /θαη ηηο ππεξεζίεο πνπ είλαη δπλαηό λα ελαιιάζζνληαη ή λα ππνθαζίζηαληαη αµνηβαία από ηνλ θαηαλαισηή ιόγσ ησλ ραξαθηεξηζηηθώλ ησλ ηηµώλ θαη ηεο ρξήζεο γηα ηελ νπνία πξννξίδνληαη. Πξέπεη επίζεο λα ιαµβάλνληαη ππόςε ηα πξντόληα ή /θαη νη ππεξεζίεο πνπ µπνξνύλ εύθνια λα δηαηεζνύλ ζηελ αγνξά από άιινπο παξαγσγνύο ρσξίο ζεµαληηθό θόζηνο πξνζαξµνγήο ηεο παξαγσγήο ή από δπλεηηθνύο αληαγσληζηέο ζε ινγηθό θόζηνο θαη ζε ζύληνµν ρξνληθό δηάζηεµα. Η ζρεηηθή γεσγξαθηθή αγνξά πεξηιαµβάλεη ηελ πεξηνρή όπνπ νη ελδηαθεξόµελεο 20 Βι. ζρεηηθά φπ. πξ. 21 Άξζξν 82 Δίλαη αζπκβίβαζηε κε ηελ θνηλή αγνξά θαη απαγνξεχεηαη, θαηά ην κέηξν πνπ δχλαηαη λα επεξεάζεη ην εκπφξην κεηαμχ θξαηψλ κειψλ, ε θαηαρξεζηηθή εθκεηάιιεπζε απφ κία ή πεξηζζφηεξεο επηρεηξήζεηο ηεο δεζπφδνπζαο ζέζεο ηνπο εληφο ηεο θνηλήο αγνξάο ή ζεκαληηθνχ ηκήκαηφο ηεο. Ζ θαηάρξεζε απηή δχλαηαη λα ζπλίζηαηαη ηδίσο: α) ζηελ άκεζε ή έκκεζε επηβνιή κε δηθαίσλ ηηκψλ αγνξάο ή πσιήζεσο ή άιισλ φξσλ ζπλαιιαγήο β) ζηνλ πεξηνξηζκφ ηεο παξαγσγήο, ηεο δηαζέζεσο ή ηεο ηερλνινγηθήο αλαπηχμεσο επί δεκία ησλ θαηαλαισηψλ γ) ζηελ εθαξκνγή αλίζσλ φξσλ επί ηζνδπλάκσλ παξνρψλ έλαληη ησλ εκπνξηθψο ζπλαιιαζζνκέλσλ, κε απνηέιεζκα λα πεξηέξρνληαη απηνί ζε κεηνλεθηηθή ζέζε ζηνλ αληαγσληζκφ δ) ζηελ εμάξηεζε ηεο ζπλάςεσο ζπκβάζεσλ απφ ηελ απνδνρή, εθ κέξνπο ησλ ζπλαιιαζζνκέλσλ, πξνζζέησλ παξνρψλ πνπ εθ θχζεσο ή ζχκθσλα κε ηηο εκπνξηθέο ζπλήζεηεο δελ έρνπλ ζρέζε κε ην αληηθείκελν ησλ ζπκβάζεσλ απηψλ. 22 Βι. «Γισζζάξην ησλ φξσλ πνπ ρξεζηµνπνηνχληαη ζηελ πνιηηηθή αληαγσληζµνχ ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο» πµπξάμεηο θαη έιεγρνο ζπγθεληξψζεσλ Γεληθή.Γηεχζπλζε Αληαγσληζµνχ Βξπμέιιεο Ηνχιηνο Αθφκε ζρεηηθά κε ηνλ νξηζκφ ζρεηηθήο αγνξάο βι. [Βιέπε αλαθνίλσζε ηεο Δπηηξνπήο φζνλ αθνξά ηνλ νξηζµφ ηεο ζρεηηθήο αγνξάο γηα ηνπο ζθνπνχο ηνπ θνηλνηηθνχ δηθαίνπ αληαγσληζµνχ (ΔΔ C 372ηεο , ζ. 5).] 22

23 επηρεηξήζεηο ζπµµεηέρνπλ ζηελ πξνµήζεηα πξντόλησλ ή ππεξεζηώλ, όπνπ νη όξνη ηνπ αληαγσληζµνύ είλαη επαξθώο νµνηνγελείο θαη ε νπνία µπνξεί λα δηαθξηζεί από γεηηνληθέο πεξηνρέο δηόηη ζηηο ελ ιόγσ πεξηνρέο νη όξνη ηνπ αληαγσληζµνύ δηαθέξνπλ ζεµαληηθά.» Με ηνλ πξνζδηνξηζκφ ηεο ζρεηηθήο αγνξάο πξνζδηνξίδνληαη ηα φξηα κέζα ζηα νπνία αλαπηχζζεηαη ν αληαγσληζκφο ησλ επηρεηξήζεσλ, έλα πιαίζην κέζα ζην νπνίν εθαξκφδνληαη νη αξρέο ηεο πνιηηηθήο απηήο. Με ηνλ πξνζδηνξηζκφ ηεο ζρεηηθήο αγνξάο, πνπ γίλεηαη ηφζν κε βάζε ην πξντφλ φζν θαη κε βάζε ηνπο γεσγξαθηθνχο παξάγνληεο, επηηξέπεηαη ν ππνινγηζκφο ησλ κεξηδίσλ ηεο αγνξάο πνπ θαηέρεη θάζε κία απφ ηηο επηρεηξήζεηο πνπ δξαζηεξηνπνηνχληαη θαη πεξηνξίδνληαη κέζα ζε απηά ηα φξηα. Σα κεξίδηα αγνξάο δίλνπλ πνιχ ζεκαληηθά ζηνηρεία γηα ην πφζν ηζρπξή είλαη κία επηρείξεζε θαη κε απηφ ηνλ ηξφπν κπνξεί λα δηαπηζησζεί αλ απηή θαηέρεη δεζπφδνπζα ζέζε. Απφ ηελ ζηηγκή πνπ νξίδεηαη ε αγνξά πξέπεη λα γίλεη εθηίκεζε ηνπ πνηνο είλαη ν πηζαλφο θπξίαξρφο ηεο, δειαδή πνηνο θαηέρεη ηελ δεζπφδνπζα ζέζε. Κάηη ηέηνην ζπλάγεηαη ζηελ πεξίπησζε πνπ κία επηρείξεζε δηαζέηεη πάλσ απφ ην 50% ηεο αγνξάο. Χο θαηάρξεζε δεζπφδνπζαο ζέζεο νξίδνληαη 23 : «Δπηδήµηεο γηα ηνλ αληαγσληζµό πξαθηηθέο (µεηαμύ ησλ νπνίσλ, ε αδηθαηνιόγεηε εθµεηάιιεπζε πειαηώλ ή ν απνθιεηζµόο αληαγσληζηώλ) ηηο νπνίεο δύλαηαη λα εθαξµόζεη µηα θαηέρνπζα δεζπόδνπζα ζέζε ζηελ αγνξά επηρείξεζε πξνθεηµέλνπ λα δηαηεξήζεη ή λα απμήζεη ηε ζέζε ηεο ζηελ αγνξά απηή. Η λνµνζεζία πεξί αληαγσληζµνύ απαγνξεύεη απηή ηε ζπµπεξηθνξά, δηόηη είλαη βιαπηηθή γηα ηνλ πξαγµαηηθό αληαγσληζµό µεηαμύ επηρεηξήζεσλ, είλαη επηβιαβήο γηα ηνπο θαηαλαισηέο θαη απαιιάζζεη ηε δεζπόδνπζα ζηελ αγνξά επηρείξεζε από ηελ αλάγθε λα αληαγσληζηεί µε άιιεο επηρεηξήζεηο. Σν άξζξν 82 ηεο ζπλζήθεο ΔΚ παξαζέηεη νξηζµέλα παξαδείγµαηα θαηάρξεζεο δεζπόδνπζαο ζέζεο, θαη ζπγθεθξηµέλα ηελ επηβνιή µε δίθαησλ ηηµώλ αγνξάο ή πώιεζεο, ηνλ πεξηνξηζµό ηεο παξαγσγήο θαη ηελ επηβνιή πεξηηηώλ όξσλ ή όξσλ πνπ εηζάγνπλ δηαθξίζεηο θαηά ηηο ζπλαιιαγέο µε εµπνξηθνύο εηαίξνπο. Ζ θαηάρξεζε δεζπφδνπζαο ζέζεο ρσξίδεηαη ζε δχν θαηεγνξίεο: απηή πνπ απνθιείεη άιιεο επηρεηξήζεηο απφ ηελ αγνξά θαη απηή πνπ εθκεηαιιεχεηαη ηελ ζέζε 23 Βι. Γισζζάξην φ.π. 23

24 ηεο ζηελ αγνξά. Παξαδείγκαηα απνηεινχλ ππεξβνιηθή ηηκνιφγεζε, άξλεζε γηα παξνρή θαη επέθηαζε ζηεο ηζρχνο ηεο αγνξάο ζε άιιε αγνξά. Διεγρνο ζπγρσλεύζεσλ Ο έιεγρνο ζπγρσλεχζεσλ είλαη κία ζρεηηθά λέα ππφζεζε, πνπ αζθείηαη απφ ηελ Δπηηξνπή κεηά ηα ηέιε ηεο δεθαεηίαο ηνπ 80 κε βάζε ηνλ Καλνληζκφ 4064/ Απηφ ην γεγνλφο, έθιεηζε θαη έλα κεγάιν θελφ ζηελ άζθεζε πνιηηηθήο αληαγσληζκνχ απφ ηελ ΔΔ. ε γεληθέο γξακκέο, νη πεξηζζφηεξεο ζπγρσλεχζεηο πνπ εμαγγέιζεθαλ ζηελ Δπηηξνπή θαηά ηελ δηάξθεηα ηεο πεξηφδνπ θαηά ηελ νπνία γίλεηαη έιεγρνο ησλ ζπγρσλεχζεσλ έρνπλ γίλεη δεθηέο, δεδνκέλνπ φηη ε νινθιήξσζε ηεο Δληαίαο Αγνξάο, ε νπνία βξηζθφηαλ ζε εμέιημε κεηά ην 1989, ήηαλ κία απφ ηηο θχξηεο πξνηεξαηφηεηεο ηεο Δπξσπατθήο Δπηηξνπήο. Παξά ηελ ζπγθαηάλεπζε ηεο Δπξσπατθήο Δπηηξνπήο ζε πιείζηεο ζπγρσλεχζεηο έρεη απνδεηρζεί απφ ηελ κέρξη ηψξα εκπεηξία φηη ε δηάθξηζε κεηαμχ ζπγθεληξσηηθψλ θαη ζπλεξγαηηθψλ θνηλνπξαμηψλ είλαη δχζθνιε. Γεκόζηεο αξρέο Δθηφο απφ ηηο επηρεηξήζεηο, νη δεκφζηεο αξρέο έρνπλ, επίζεο, ζεκαληηθή ζέζε ζηηο ζχγρξνλεο ζπλζήθεο αληαγσληζκνχ. χκθσλα κε ην άξζξν 86 παξ είλαη ππνρξεσκέλα λα ζπκκνξθψλνληαη ζηνπο θαλφλεο αληαγσληζκνχ πνπ νξίδεη ε πλζήθε θαη λα κελ ζεζπίδνπλ κέηξα αληίζεηα πξνο απηνχο, δειαδή λφκνπο δηαηάγκαηα ή άιιεο δηνηθεηηθέο πξάμεηο ή αθφκε θαη εζειεκέλεο παξαιήςεηο. ε ηέηνηεο πεξηπηψζεηο ε Δπξσπατθή Δπηηξνπή κπνξεί λα θηλήζεηο δηαδηθαζία παξάβαζεο, ζε πεξίπησζε πνπ ηέηνηνπ είδνπο θξαηηθά κέηξα έρνπλ ιεθζεί ζε ζρέζε κε δεκφζηεο επηρεηξήζεηο. Οη θαλφλεο αληαγσληζκνχ εθαξκφδνληαη θαη απφ ηηο δεκφζηεο επηρεηξήζεηο ζηηο νπνίεο νη δεµφζηεο αξρέο «αζθνύλ άµεζα ή έµµεζα θπξίαξρε επηξξνή ιόγσ 24 Ο ζπγθεθξηκέλνο Καλνληζκφο βξίζθεηαη ζηε δηαδηθαζία αιιαγήο. Βι. ρεηηθά Stephen A. Ryan Reform of the EU Merger Control System a comprehensive package of proposals EC Competition Policy Newsletter, 2003, No1 25 Άξζξν 86 παξ1. Σα θξάηε κέιε δελ ζεζπίδνπλ νύηε δηαηεξνύλ κέηξα αληίζεηα πξνο ηνπο θαλόλεο ηεο παξνύζαο ζπλζήθεο, ηδίσο πξνο εθείλνπο ησλ άξζξσλ 12 θαη 81 κέρξη θαη 89, σο πξνο ηηο δεκόζηεο επηρεηξήζεηο θαη ηηο επηρεηξήζεηο ζηηο νπνίεο ρνξεγνύλ εηδηθά ή απνθιεηζηηθά δηθαηώκαηα. 24

25 ηδηνθηεζίαο, ρξεµαηνδνηηθήο ζπµµεηνρήο ή εμαηηίαο ησλ θαλόλσλ πνπ δηέπνπλ ηελ ελ ιόγσ επηρείξεζε. Η θπξίαξρε επηξξνή ησλ δεµνζίσλ αξρώλ ηεθµαίξεηαη ζπγθεθξηµέλα όηαλ: α) αλήθεη ζε απηέο ην µεγαιύηεξν µέξνο ηνπ εγγεγξαµµέλνπ θεθαιαίνπ ηεο επηρείξεζεο, β) ειέγρνπλ ηελ πιεηνςεθία ησλ ςήθσλ πνπ παξέρνπλ νη µεηνρέο πνπ έρεη εθδώζεη ε επηρείξεζε ή γ) είλαη ζε ζέζε λα δηνξίζνπλ πάλσ από ηα µηζά µέιε ηνπ δηνηθεηηθνύ, δηαρεηξηζηηθνύ ή επνπηηθνύ νξγάλνπ ηεο επηρείξεζεο.» 26 Κξαηηθέο εληζρύζεηο Ζ έλλνηα ησλ θξαηηθψλ εληζρχζεσλ δίλεηαη ζην άξζξν 87 ηεο πλζήθεο 27. ην άξζξν απηφ γίλεηαη πξνζπάζεηα λα θαιπθζεί θαηά ηνλ πιεξέζηεξν δπλαηφ ηξφπν 26 Βι. νξηζκφο Γεκφζησλ Δπηρεηξήζεσλ απφ ην Γισζζάξην φπ. πξ. 27 ΣΜΖΜΑ 2 ΚΡΑΣΗΚΔ ΔΝΗΥΤΔΗ Άξζξν Δληζρχζεηο πνπ ρνξεγνχληαη ππφ νπνηαδήπνηε κνξθή απφ ηα θξάηε ή κε θξαηηθνχο πφξνπο θαη πνπ λνζεχνπλ ή απεηινχλ λα λνζεχζνπλ ηνλ αληαγσληζκφ δηά ηεο επλντθήο κεηαρεηξίζεσο νξηζκέλσλ επηρεηξήζεσλ ή νξηζκέλσλ θιάδσλ παξαγσγήο είλαη αζπκβίβαζηεο κε ηελ θνηλή αγνξά, θαηά ην κέηξν πνπ επεξεάδνπλ ηηο κεηαμχ θξαηψλ κειψλ ζπλαιιαγέο, εθηφο αλ ε παξνχζα ζπλζήθε νξίδεη άιισο. 2. πκβηβάδνληαη κε ηελ θνηλή αγνξά: α) νη εληζρχζεηο θνηλσληθνχ ραξαθηήξνο πξνο κεκνλσκέλνπο θαηαλαισηέο, ππφ ηνλ φξν φηη ρνξεγνχληαη ρσξίο δηάθξηζε πξνειεχζεσο ησλ πξντφλησλ β) νη εληζρχζεηο γηα ηελ επαλφξζσζε δεκηψλ πνπ πξνθαινχληαη απφ ζενκελίεο ή άιια έθηαθηα γεγνλφηα γ) νη εληζρχζεηο πξνο ηελ νηθνλνκία νξηζκέλσλ πεξηνρψλ ηεο Οκνζπνλδηαθήο Γεκνθξαηίαο ηεο Γεξκαλίαο, νη νπνίεο ζίγνληαη απφ ηε δηαίξεζε ηεο Γεξκαλίαο, θαηά ην κέηξν πνπ είλαη αλαγθαίεο γηα ηελ αληηζηάζκηζε ησλ νηθνλνκηθψλ κεηνλεθηεκάησλ πνπ πξνθαινχληαη απφ ηε δηαίξεζε απηή. 3. Γχλαληαη λα ζεσξεζνχλ φηη ζπκβηβάδνληαη κε ηελ θνηλή αγνξά: α) νη εληζρχζεηο γηα ηελ πξνψζεζε ηεο νηθνλνκηθήο αλαπηχμεσο πεξηνρψλ, ζηηο νπνίεο ην βηνηηθφ επίπεδν είλαη αζπλήζσο ρακειφ ή ζηηο νπνίεο επηθξαηεί ζνβαξή ππναπαζρφιεζε β) νη εληζρχζεηο γηα ηελ πξνψζεζε ζεκαληηθψλ ζρεδίσλ θνηλνχ επξσπατθνχ ελδηαθέξνληνο ή γηα ηελ άξζε ζνβαξήο δηαηαξαρήο ηεο νηθνλνκίαο θξάηνπο κέινπο γ) νη εληζρχζεηο γηα ηελ πξνψζεζε ηεο αλαπηχμεσο νξηζκέλσλ νηθνλνκηθψλ δξαζηεξηνηήησλ ή νηθνλνκηθψλ πεξηνρψλ, εθφζνλ δελ αιινηψλνπλ ηνπο φξνπο ησλ ζπλαιιαγψλ θαηά ηξφπν πνπ ζα αληέθεηην πξνο ην θνηλφ ζπκθέξνλ δ) νη εληζρχζεηο γηα ηελ πξνψζεζε ηνπ πνιηηηζκνχ θαη ηεο δηαηήξεζεο ηεο πνιηηηζηηθήο θιεξνλνκηάο, εθφζνλ δελ αιινηψλνπλ ηνπο φξνπο ζπλαιιαγψλ θαη αληαγσληζκνχ ζηελ Κνηλφηεηα ζε βαζκφ αληίζεην κε ην θνηλφ ζπκθέξνλ ε) άιιεο θαηεγνξίεο εληζρχζεσλ πνπ θαζνξίδνληαη απφ ην πκβνχιην, ην νπνίν απνθαζίδεη κε εηδηθή πιεηνςεθία, πξνηάζεη ηεο Δπηηξνπήο. Άξζξν 88 25

26 ε έλλνηα απηή πνπ πεξηιακβάλεη επηρνξεγήζεηο, θνξνινγηθέο απαιιαγέο θαη επελδχζεηο απφ δεκφζηνπο πφξνπο ζε κε αληαγσληζηηθέο ζπλζήθεο. Ζ Δπηηξνπή παίδεη θεληξηθφ ξφιν ζηελ εθαξκνγή ηνπ δηθαίνπ αληαγσληζκνχ. χκθσλα κε ην άξζξν 85 παξ. 1 «Με ηελ επηθύιαμε ηνπ άξζξνπ 84 ε Δπηηξνπή κεξηκλά γηα ηελ πξαγκάησζε ησλ αξρώλ πνπ θαζνξίδνληαη ζηα άξζξα 81 θαη 82. Δμεηάδεη, θαηόπηλ αηηήζεσο θξάηνπο κέινπο ή απηεπαγγέιησο, ζπλεξγαδνκέλε κε ηηο αξκόδηεο αξρέο ησλ θξαηώλ κειώλ πνπ νθείινπλ λα ηεο παξέρνπλ ηε ζπλδξνκή ηνπο, ηηο πεξηπηώζεηο εηθαδνκέλσλ παξαβάζεσλ ησλ αλσηέξσ αξρώλ. Αλ δηαπηζηώζεη ηελ ύπαξμε παξαβάζεσο, πξνηείλεη ηα θαηάιιεια κέηξα γηα ηνλ ηεξκαηηζκό ηεο Ζ Δπηηξνπή, ζε ζπλεξγαζία κε ηα θξάηε κέιε, εμεηάδεη δηαξθψο ηα θαζεζηψηα εληζρχζεσλ πνπ πθίζηαληαη ζηα θξάηε απηά. Σνπο πξνηείλεη ηα θαηάιιεια κέηξα πνπ απαηηεί ε πξννδεπηηθή αλάπηπμε θαη ε ιεηηνπξγία ηεο θνηλήο αγνξάο. 2. Αλ ε Δπηηξνπή δηαπηζηψζεη, αθνχ ηάμεη πξνεγνπκέλσο ζηνπο ελδηαθεξνκέλνπο πξνζεζκία γηα λα ππνβάινπλ ηηο παξαηεξήζεηο ηνπο, φηη ελίζρπζε πνπ ρνξεγείηαη απφ έλα θξάηνο ή κε θξαηηθνχο πφξνπο δελ ζπκβηβάδεηαη κε ηελ θνηλή αγνξά θαηά ην άξζξν 87, φηη ε ελίζρπζε απηή εθαξκφδεηαη θαηαρξεζηηθψο, απνθαζίδεη φηη ην ελ ιφγσ θξάηνο νθείιεη λα ηελ θαηαξγήζεη ή λα ηελ ηξνπνπνηήζεη εληφο πξνζεζκίαο πνπ ε ίδηα θαζνξίδεη. Αλ ην ελ ιφγσ θξάηνο δελ ζπκκνξθσζεί πξνο ηελ απφθαζε απηή εληφο ηεο ηαρζείζεο πξνζεζκίαο, ε Δπηηξνπή ή νπνηνδήπνηε άιιν ελδηαθεξφκελν θξάηνο δχλαηαη λα πξνζθχγεη απεπζείαο ζην Γηθαζηήξην, θαηά παξέθθιηζε ησλ άξζξσλ 226 θαη 227. Καηφπηλ αηηήζεσο θξάηνπο κέινπο, ην πκβνχιην δχλαηαη λα απνθαζίζεη νκνθψλσο φηη ελίζρπζε πνπ έρεη ζεζπηζζεί ή πνπ πξφθεηηαη λα ζεζπηζζεί απφ ην θξάηνο απηφ ζεσξείηαη ζπκβηβάζηκε κε ηελ θνηλή αγνξά, θαηά παξέθθιηζε ησλ δηαηάμεσλ ηνπ άξζξνπ 87 ή ησλ πξνβιεπνκέλσλ απφ ην άξζξν 89 θαλνληζκψλ, αλ εμαηξεηηθέο πεξηζηάζεηο δηθαηνινγνχλ κηα ηέηνηα απφθαζε. Αλ ε Δπηηξνπή έρεη θηλήζεη, σο πξνο ηελ ελίζρπζε απηή, ηε δηαδηθαζία πνπ πξνβιέπεηαη ζην πξψην εδάθην ηεο παξνχζαο παξαγξάθνπ, ε αίηεζε ηνπ ελδηαθεξνκέλνπ θξάηνπο πξνο ην πκβνχιην έρεη σο απνηέιεζκα ηελ αλαζηνιή ηεο ζρεηηθήο δηαδηθαζίαο κέρξηο φηνπ απνθαλζεί ην πκβνχιην. Αλ ην πκβνχιην δελ απνθαλζεί εληφο ηξηψλ κελψλ απφ ηελ ππνβνιή ηεο αηηήζεσο, απνθαζίδεη ε Δπηηξνπή. 3. Ζ Δπηηξνπή ελεκεξψλεηαη εγθαίξσο πεξί ησλ ζρεδίσλ πνπ απνβιέπνπλ λα ζεζπίζνπλ ή λα ηξνπνπνηήζνπλ ηηο εληζρχζεηο, ψζηε λα δχλαηαη λα ππνβάιεη ηηο παξαηεξήζεηο ηεο. Αλ θξίλεη φηη ζρέδην εληζρχζεσο δελ ζπκβηβάδεηαη κε ηελ θνηλή αγνξά, θαηά ην άξζξν 87, θηλεί ακειιεηί ηε δηαδηθαζία πνπ πξνβιέπεηαη απφ ηελ πξνεγνχκελε παξάγξαθν. Σν ελδηαθεξφκελν θξάηνο κέινο δελ δχλαηαη λα εθαξκφζεη ηα ζρεδηαδφκελα κέηξα πξηλ ε Δπηηξνπή θαηαιήμεη ζε ηειηθή απφθαζε. Άξζξν 89 Σν πκβνχιην, απνθαζίδνληαο κε εηδηθή πιεηνςεθία κεηά απφ πξφηαζε ηεο Δπηηξνπήο θαη δηαβνχιεπζε κε ην Δπξσπατθφ Κνηλνβνχιην, δχλαηαη λα εθδίδεη θάζε αλαγθαίν θαλνληζκφ γηα ηελ εθαξκνγή ησλ άξζξσλ 87 θαη 88, θαη ηδίσο λα θαζνξίδεη ηνπο φξνπο εθαξκνγήο ηνπ άξζξνπ 88 παξάγξαθνο 3, θαη ηηο θαηεγνξίεο εληζρχζεσλ πνπ εμαηξνχληαη απφ ηε δηαδηθαζία απηή. 28 ηελ παξ. 2 «Αλ δελ ηεξκαηηζζνύλ νη παξαβάζεηο, ε Δπηηξνπή βεβαηώλεη ηελ παξάβαζε ησλ αλσηέξσ αξρώλ κε αηηηνινγεκέλε απόθαζε. Γύλαηαη λα δεκνζηεύζεη ηελ απόθαζή ηεο θαη λα επηηξέςεη ζηα θξάηε κέιε λα ιάβνπλ ηα αλαγθαία δηνξζσηηθά κέηξα, ησλ νπνίσλ θαζνξίδεη ηνπο όξνπο θαη ηηο ιεπηνκέξεηεο.» 26