Να σκιαγραφηθεί η µεθοδολογία που ακολουθήθηκε στη σύνταξη της Εθνικής Έκθεσης, συµπεριλαµβανοµένης της επαλήθευσης των στοιχείων (π.χ.

Transcript

1 ΕΤΗΣΙΑ ΕΚΘΕΣΗ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΟ ΑΣΥΛΟ ΚΑΙ ΤΙΣ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΕΣ ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΑ Α (ΕΤΟΣ ΑΝΑΦΟΡΑΣ: 2007) ΑΘΗΝΑ, ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ

2 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Αυτή η στατιστική έκθεση έχει γραφτεί από το Κέντρο Ευρωπαϊκών Σπουδών Συνταγµατικού ικαίου Ίδρυµα Κωνσταντίνου Τσάτσου. Ο σκοπός αυτής της έκθεσης είναι η παρουσίαση και ανάλυση στατιστικών δεδοµένων σχετικά µε τις αιτήσεις χορήγησης ασύλου και µε τον µεταναστευτικό πληθυσµό της Ελλάδας. Χρησιµοποιούνται τα πλέον πρόσφατα στατιστικά στοιχεία τα οποία µας έχουν χορηγηθεί από την Ε.Ε. και από τις ελληνικές δηµόσιες αρχές. Αυτή η έκθεση στηρίζεται σε στατιστικά δεδοµένα τα οποία θεωρούνται αξιόπιστα, αφού έχουν παρασχεθεί από τις ελληνικές δηµόσιες αρχές και έχουν ελεγχθεί πολύ προσεκτικά σε σχέση µε προηγούµενα στοιχεία και άλλων στατιστικών πηγών ΜΕΘΟ ΟΛΟΓΙΑ Να σκιαγραφηθεί η µεθοδολογία που ακολουθήθηκε στη σύνταξη της Εθνικής Έκθεσης, συµπεριλαµβανοµένης της επαλήθευσης των στοιχείων (π.χ. πηγές που χρησιµοποιήθηκαν για τα στοιχεία) την αξιοπιστία τους, οποιεσδήποτε αλλαγές στους ορισµούς συγκρινόµενες µε τα προηγούµενα έτη, ποιες (εάν κάποιες) προσωρινές αναστολές θα µπορούσαν να εφαρµοστούν, και κάποιες δυσκολίες που αντιµετωπίστηκαν. Να συµπεριληφθούν στοιχεία σύµφωνα µε τον Κανονισµό Στατιστικών Μετανάστευσης. Το Κέντρο Ευρωπαϊκών Σπουδών Συνταγµατικού ικαίου ανέλαβε να συγγράψει την Ετήσια Έκθεση σχετικά µε το Άσυλο και τις Στατιστικές της Μετανάστευσης στην Ελλάδα (έτος αναφοράς : 2007). Για την επιτυχή συγγραφή της Έκθεσης το Κέντρο Ευρωπαϊκών Σπουδών Συνταγµατικού ικαίου συγκρότησε οµάδα ειδικών επιστηµόνων. Οι περισσότεροι από αυτούς είναι συνεργάτες του Κέντρου και οι υπόλοιποι συνεργάστηκαν µε το Κέντρο για τη συγγραφή αυτής της Έκθεσης. Συντονιστής της οµάδας των ειδικών είναι ένας Αναπληρωτής Καθηγητής του Πανεπιστηµίου, ειδικός σε θέµατα Οικονοµικών της Μετανάστευσης. Η συνεργασία µεταξύ των µελών της οµάδας ήταν πολύ σηµαντική. Υπήρχε µία πολύ καλή ατµόσφαιρα µεταξύ των µελών της οµάδας ευνοώντας την εργασία των µελών της. Τα µέλη της οµάδας συναντώντας σε τακτά χρονικά διαστήµατα - αρκετές φορές την εβδοµάδα για να συζητήσουν την πορεία της εργασίας. 2

3 Το πρώτο καθήκον αυτής της οµάδας ήταν να συλλέξει τα απαραίτητα στοιχεία για τη συγγραφή αυτής της έκθεσης. Για να συλλεχθούν τα απαραίτητα στοιχεία τα µέλη της οµάδας συνεργάστηκαν µε τις δηµόσιες υπηρεσίες και µε τη στατιστική υπηρεσία της χώρας. Τα µέλη της οµάδας επικοινώνησαν µέσω τηλεφώνου, φαξ και ηλεκτρονικού ταχυδροµείου µε τις διοικητικές υπηρεσίες της χώρας, καθώς επίσης και µε την στατιστική υπηρεσία εξηγώντας τους το είδος των αιτούµενων στοιχείων. Μετά από σειρά συναντήσεων και τηλεφωνικών επικοινωνιών τα στοιχεία εστάλησαν προς τα µέλη της οµάδας. Το δεύτερο καθήκον της οµάδας των εµπειρογνωµόνων ήταν ο έλεγχος αξιοπιστίας των στοιχείων και της χρησιµότητάς των για τη συγγραφή της έκθεσης. Συνέκριναν αυτά τα στοιχεία µε στοιχεία των προηγούµενων εκθέσεων αλλά και άλλων µελετών. Το τρίτο καθήκον της οµάδας ήταν να προετοιµάσει πίνακες και γραφήµατα για να παρουσιάσει τα στοιχεία και να γράψει την έκθεση. Στη βάση των ευρηµάτων αυτής της εργασίας, οι εµπειρογνώµονες της οµάδας συζήτησαν και κατέληξαν σε πιθανά συµπεράσµατα. Πριν ολοκληρωθεί η συγγραφή της εργασίας, µία πρώτη της µορφή µοιράστηκε και συζητήθηκε και µε άλλα άτοµα που εργάζονται γύρω από το θέµα της µετανάστευσης. Οι κύριες πηγές άντλησης στοιχείων ήταν οι δηµόσιες διοικητικές και στατιστικές υπηρεσίες της χώρας. Ειδικότερα δόθηκαν στοιχεία από τις ακόλουθες δηµόσιες αρχές : Εθνική Στατιστική Υπηρεσία της Ελλάδας Υπουργείο Εσωτερικών Ελληνική Αστυνοµία Υπουργείο Ναυτιλίας Λιµενικό Σώµα 3

4 2. ΑΣΥΛΟ Τα στοιχεία που παρουσιάζονται σε αυτή την ενότητα προέρχονται από τη βάση δεδοµένων του ΟΟΣΑ, της Eurostat και των ελληνικών δηµοσίων διοικητικών υπηρεσιών. Τα στοιχεία που προέρχονται από τον ΟΟΣΑ και τη Eurostat αναφέρονται στο συνολικό ετήσιο αριθµό των αιτήσεων για άσυλο, ενώ τα στοιχεία που παρέχονται από τις ελληνικές δηµόσιες διοικητικές αρχές αναφέρονται σε αυτούς που κάνουν για πρώτη φορά αίτηση για άσυλο. 2.1 Ανάλυση και ερµηνεία των στατιστικών ασύλου Να περιγραφούν οι τάσεις στις αιτήσεις ασύλου για πρώτη φορά (βάσει των προσώπων 1, π.χ. προστατευµένων παιδιών 2 θα πρέπει να συµπεριληφθούν, αλλά να µετρηθούν χωριστά) το 2007 συγκρινόµενες µε το προηγούµενο έτος. Αυτές οι τάσεις σχετίζονται µε τις νοµοθετικές ή διοικητικές εξελίξεις / αλλαγές ; Σύµφωνα µε τα στοιχεία του ΟΟΣΑ ο αριθµός των αιτούντων άσυλο στην περίπτωση της Ελλάδας ήταν το Υπήρχε µία αύξηση από το 2006 σε το 2007 (104,7%). Table 1: Αριθµός αιτούντων άσυλο στην Ελλάδα την περίοδο Αριθµός αιτούντων άσυλο % µεταβολή Πηγή : International Migration Outlook SOREMI 2009, OECD Τα στοιχεία που παρουσιάζονται ανωτέρω δείχνουν µία αύξηση του αριθµού των αιτούντων άσυλο κατά τη διάρκεια των τελευταίων ετών µε µόνο εξαίρεση το έτος 2004, όπου υπήρχε µία µείωση κατά 45,4%. 1 Αν αυτό δεν είναι δυνατόν, να προστεθεί υποσηµείωση στην οποία θα αναφέρεται και θα διευκρινίζεται πάνω σε ποια βάση παρέχονται τα στοιχεία για τις αιτήσεις για άσυλο 2 Ο όρος «προστατευµένο παιδί» αναφέρεται σε κάθε άτοµο ηλικίας µικρότερης των 18 ετών που ζητάει άσυλο µαζί µε τους δικούς του και µπορεί να καταµετρηθεί ως ανεξάρτητο άτοµο. 4

5 Σύµφωνα µε τη Eurostat ο αριθµός των αιτήσεων για άσυλο στην Ελλάδα αυξήθηκε από το 2006 σε το 2007 (104,7%). Table 2 : Αριθµός αιτήσεων για άσυλο Αριθµός αιτήσεων για άσυλο % Μεταβολή Πηγή : Σύµφωνα µε τα στοιχεία των ελληνικών δηµοσίων διοικητικών αρχών, ο αριθµός των ατόµων που ζητούν για πρώτη φορά άσυλο αυξήθηκε την περίοδο κατά 35,5% και έφτασε τις το 2006 και τις το Την περίοδο υπήρξε µία µείωση του αριθµού των αιτούντων για πρώτη φορά άσυλο κατά 45,4%, ενώ υπήρχε µία αύξηση κατά 102,5% την περίοδο , κατά 35,5% την περίοδο και κατά 104,7% την περίοδο ιάγραµµα 1 : Ποσοστιαία µεταβολής τον αριθµό των αιτούντων για πρώτη φορά άσυλο την περίοδο Από το ανωτέρω διάγραµµα παρατηρούµε ότι η υψηλότερη αύξηση του αριθµού των αιτούντων για πρώτη φορά άσυλο ήταν την περίοδο , ενώ η αντίστοιχη αύξηση στην περίοδο ήταν µικρότερη. Περισσότεροι από το 30% των αιτούντων για πρώτη φορά άσυλο ήταν από τη Γεωργία (3.759 άτοµα) και 5

6 ακολουθούσαν οι Πακιστανοί (2.378 άτοµα) και στη συνέχεια οι Ιρακινοί (1.415 άτοµα). Συγκρίνοντας αυτά τα στοιχεία µε τα αντίστοιχα στοιχεία του 2005 παρατηρούµε ότι οι Γεωργιανοί που ζήτησαν για πρώτη φορά άσυλο ήταν 1.897, οι Πακιστανοί και οι Ιρακινοί 971, ενώ το 2004 είχαµε 667 αιτήσεις για άσυλο από Ιρακινούς και 456 αιτήσεις από Ιρανούς. Το 2007 ο αριθµός των αιτήσεων για άσυλο ήταν και το 2008 ήταν Πίνακας 3: Αριθµός αιτούντων για πρώτη φορά άσυλο ανά εθνικότητα την περίοδο Γεωργία Πακιστάν Ιράκ Μπαγκλαντές Αφγανιστάν Νιγηρία Ρωσία Ρουµανία 318 Ουκρανία 258 Ιράν (Ισλαµική ηµοκρατία) Μογγολία 122 Σουδάν 183 Σοµαλία 150 Συρία Ινδία 261 Σενεγάλη 219 Άγνωστης υπηκοότητας Άλλοι Σύνολο Με βάση τα στοιχεία του ανωτέρω πίνακα συµπεραίνουµε ότι ο αριθµός των αιτούντων για πρώτη φορά άσυλο αυξήθηκε περισσότερο την περίοδο απ ότι τη δεύτερη περίοδο Κατά τη διάρκεια της περιόδου ο αριθµός των αιτούντων για πρώτη φορά άσυλο αυξήθηκε κατά 35,5%, ενώ κατά τη διάρκεια της περιόδου υπήρχε αύξηση κατά 35,5%. Την περίοδο υπήρχε αύξηση κατά 104,7%. Την περίοδο ο αριθµός των αιτήσεων για άσυλο αυξήθηκε κατά 461,9%. Είναι σηµαντικό να επισηµάνουµε ότι την ίδια περίοδο ( ) αυξήθηκε σηµαντικά ο αριθµός των αιτήσεων για 6

7 άσυλο από τους Πακιστανούς. Ο αριθµός αυτός αυξήθηκε από 174 το 2004 σε 9144 το Πίνακας 4: Ποσοστιαία σύνθεση των αιτούντων για πρώτη φορά άσυλο ανά εθνικότητα ως προς το σύνολο την περίοδο Γεωργία Πακιστάν Ιράκ Μπαγκλαντές Αφγανιστάν Νιγηρία Ρωσία Ρουµανία 3.5 Ουκρανία 2.9 Ιράν (Ισλαµική ηµοκρατία) Μογγολία 2.7 Σουδάν Σοµαλία Συρία Ινδία 1.0 Σενεγάλη 0.9 Άγνωστης εθνικότητας Άλλοι Σύνολο Το 2004, 14,9% των αιτούντων για πρώτη φορά άσυλο ήταν Ιρακινοί, 10,2% ήταν από το Ιράν, 8.5% ήταν από το Αφγανιστάν, 7,3% από τη Νιγηρία και 4,7% από το Μπαγκλαντές. Το 2006, περισσότερο από το 30% των αιτούντων για πρώτη φορά άσυλο ήταν από το Μπαγκλαντές και το 19,4% από το Πακιστάν. Το 2007 το 36,4% των αιτούντων για άσυλο ήταν Πακιστανοί και το 21,8% ήταν Ιρακινοί. Σχετικά µε το φύλο των αιτούντων για πρώτη φορά άσυλο παρατηρούµε ότι το 2006 οι αιτήσεις από άνδρες ανέρχονταν σε και οι αιτήσεις από γυναίκες ήταν πολύ λιγότερες (640). Παρατηρούµε το ίδιο φαινόµενο το 2005 και το Πίνακας 5: Νέες αιτήσεις για άσυλο ανά φύλο την περίοδο Άνδρες Γυναίκες Σύνολο

8 Περισσότερες από το 50% των νέων αιτήσεων για άσυλο έγιναν από άνδρες. Την περίοδο υπήρξε µείωση των νέων αιτήσεων για άσυλο και για τα δύο φύλα. Το 2006 υπήρχε µία αυξήσεων των αιτήσεων τόσο των ανδρών, όσο και των γυναικών. Οι αιτήσεις των ανδρών αυξήθηκαν κατά 217%, ενώ οι αιτήσεις των γυναικών αυξήθηκαν κατά 22,6%. Το 2004, 78.9% των νέων αιτήσεων για άσυλο υποβλήθηκαν από άνδρες και 21,2% από γυναίκες. Το 2006 τα αντίστοιχα ποσοστά είναι 94,2% και 5,8%. Το 2006 ο αριθµός των νέων αιτήσεων για άσυλο από άνδρες ήταν 2,9 φορές περισσότερος από ότι ήταν το Ο συνολικός αριθµός νέων αιτήσεων για άσυλο από γυναίκες το 2006 ήταν λιγότερος από ότι ήταν το Το 2007 υπερδιπλασιάστηκε ο αριθµός των αιτήσεων για άσυλο. Ο αριθµός των αιτήσεων που κατατέθηκαν από τους άνδρες ήταν ελαφρά µεγαλύτερος από τον αντίστοιχο αριθµό των γυναικών. Το ποσοστό των αιτήσεων από άνδρες στο σύνολο των αιτήσεων για το 2007 ήταν 95,3%. Σχετικά µε τον αριθµό των αιτήσεων για άσυλο που υποβλήθηκαν από ασυνόδευτους ανήλικους, παρατηρούµε ότι το 2008 υπήρχε µία αύξηση των αιτήσεων αν συγκρίνουµε τον αριθµό αυτόν µε τον αντίστοιχο του ιάγραµµα 2 : Αριθµός αιτήσεων για άσυλο που έχουν υποβληθεί από ασυνόδευτους ανήλικους Αριθµός αιτήσεων Αριθµός αιτήσεων Ο αριθµός των αιτήσεων για άσυλο που έχουν κατατεθεί από ασυνόδευτους ανήλικους το 2008 είναι υψηλότερος από τον αντίστοιχο αριθµό του προηγούµενου χρόνου. Είναι ελαφρώς χαµηλότερος του αριθµού των αιτήσεων που έχουν υποβληθεί 8

9 το Στα δύο πρώτα τετράµηνα του 2009 ο αριθµός των αιτήσεων που έχουν υποβληθεί είναι 13. Όπως αναφέραµε προηγουµένως την περίοδο ο αριθµός των αιτήσεων για άσυλο στην Ελλάδα αυξήθηκε κατά 104,8%, ενώ τον προηγούµενο χρόνο ( ) αυξήθηκε κατά 35,5%. Ειδικότερα ο αριθµός των αιτήσεων για άσυλο που έχουν υποβληθείς στην Ελλάδα αυξήθηκε από το 2004 σε το 2005, σε το 2006 και σε το Ο αριθµός των αιτήσεων για άσυλο υπερδιπλασιάστηκε την περίοδο Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου παρατηρούµε ορισµένες νοµοθετικές αλλαγές. Ο νόµος που ρυθµίζει τα σχετικά µε τη µετανάστευση είναι ο νόµος 3386/2005. Αυτός ο νόµος µε τίτλο «Είσοδος, παραµονή και ενσωµάτωση των προερχόµενων από τρίτες χώρες στην Ελλάδα» έχει ως σκοπό να εξορθολογίσει την µεταναστευτική πολιτική της Ελλάδας. Ένα πολύ σηµαντικό στοιχείο αυτού του νόµου ήταν η απόπειρα να ενοποιήσει την άδεια παραµονής και εργασίας σ ένα µόνο έγγραφο. Από την ψήφιση του νόµου περαιτέρω τροποποιήσεις επ αυτού που έγιναν στα πλαίσια οργάνωσης Ειδικών Επιτροπών για να ασχοληθούν περισσότερο αποτελεσµατικά µε όλες τις παραµέτρους και να επιταχυνθούν οι διαδικασίες. 3 Αναφέρουµε τους νόµους 3448/2006, 3536/2007, 3613/2007, 3713/2008, 3772/2009 και 3801/2009 και το Π. 143/2006 ( Εναρµόνιση της ελληνικής νοµοθεσίας µε την Κοινοτική Οδηγία 2003/86/EC που αφορά το δικαίωµα της επανένωσης της οικογένειας), 160/2006 (Προσαρµογή της ελληνικής νοµοθεσίας στην κοινοτική οδηγία 2003/1009/ΕΕ) για ένα ειδικό καθεστώς αποδοχής ξένων για ερευνητικούς σκοπούς. Το τελευταίο πρόγραµµα νοµιµοποίησης µεταναστών στην Ελλάδα πραγµατοποιήθηκε το Έκτοτε ο αριθµός των αιτούντων άσυλο αυξάνει σταθερά. Σύµφωνα µε το UNHCR 4 η Ελλάδα, για τους αιτούντες άσυλο, είναι ο τρίτος δηµοφιλέστερος προορισµός µεταξύ των 36 βιοµηχανικών χωρών. Μέρος της αύξησης των αιτούντων άσυλο στην Ελλάδα µπορεί να εξηγηθεί από τις ειδικές διαδικασίες που εφαρµόστηκαν πρόσφατα στην Ελλάδα από τις δηµόσιες διοικητικές αρχές για να βάλουν σε τάξη το πλήθος των αιτούντων για άσυλο που περίµεναν να 3 Tzanetti, T., Konstantopoulos, V., Christodoulou, V., Peppa, E., Organization of Migration and Asylum POlicies in Greece, KEMEA. 4 UNHCR (2006) Asylum levels and trends in industrialized countries, second quarter of

10 καταγραφούν 5. Ένα άλλο µέρος της αύξησης του αριθµού των αιτήσεων για άσυλο και ίσως το πιο σηµαντικό οφείλεται στις συνθήκες ζωής που επικρατούν στις χώρες προέλευσης και στις ιδιοµορφίες των ελλαδικών εδαφικών συνόρων. Οι κύριες χώρες προέλευσης µεταναστών τα τελευταία χρόνια είναι το Πακιστάν, το Μπαγκλαντές, το Ιράκ, η Γεωργία και το Αφγανιστάν Ποιος είναι ο συνολικός αριθµός των πρώτων και τελικών θετικών αποφάσεων (πάλι βάσει προσώπων) το 2007 ξεχωριστά από την ιθαγένεια του ενδιαφερόµενου προσώπου ; Να δοθεί εξήγηση των αλλαγών στο συνολικό αριθµό των θετικών αποφάσεων σε σύγκριση µε το προηγούµενο έτος Το ποσοστό των θετικών απαντήσεων στην Ελλάδα παραµένει πολύ χαµηλό. Το 2006 είχαµε 91 θετικές αποφάσεις και αρνητικές αποφάσεις. ιάγραµµα 3: Αριθµός θετικών και αρνητικών αποφάσεων θετικές αρνητικές Αδιευκρίνιστου καθεστώτος Όπως βλέπουµε από το προηγούµενο διάγραµµα ο αριθµός των θετικών απαντήσεων το 2006 είναι µικρότερος από το 1% των συνολικών αποφάσεων. Σε απόλυτους αριθµούς ο αριθµός των θετικών αποφάσεων αυξήθηκε από 52 σε Siar, S )., Migration in Greece: a country profile 2008, International Organization for Migration. 10

11 κατά την περίοδο , αλλά µειώθηκε από 124 σε 91 άτοµα το Ο αριθµός των αρνητικών αποφάσεων αυξήθηκε από το 2004 σε το 2005 και σε το Το 2007 ο αριθµός των θετικών αποφάσεων αυξήθηκε σε σχέση µε το Σ ότι αφορά τον αριθµό των αδιευκρίνιστων αποφάσεων, αυτός ήταν υψηλός το 2005 και έκτοτε µειώθηκε σηµαντικά. Πίνακας 6: Συνολικός αριθµός θετικών απαντήσεων ανάλογα µε την κατηγορία την περίοδο Σύνολο Καθεστώς µε βάση τη Συνθήκη της 140 Γενεύης Καθεστώς µε βάση Ανθρωπιστικούς Λόγους Σύνολο Καθεστώς µε βάση τη Συνθήκη της Γενεύης Καθεστώς µε βάση Ανθρωπιστικούς Λόγους Σύνολο Καθεστώς µε βάση τη Συνθήκη της Γενεύης Καθεστώς µε βάση Ανθρωπιστικούς Λόγους Τα στοιχεία του Πίνακα 6 δείχνουν ότι ο συνολικός αριθµός των θετικών αποφάσεων (πρώτες περιπτώσεις) αυξάνεται κατά 166,7% κατά τη διάρκεια της περιόδου και κατά 64.1% κατά την περίοδο Την περίοδο ο αριθµός των συνολικών θετικών αποφάσεων αυξήθηκε κατά 68%. Το 2004 και το 2005 ο µεγαλύτερος αριθµός αυτών που έλαβαν θετική απάντηση βρισκόταν σε καθεστώς µε βάση ανθρωπιστικούς λόγους. Αυτό αλλάζει το 2007 όπου αυτοί που είναι σε καθεστώς µε βάση ανθρωπιστικούς λόγους αποτελούν το 34,9% του συνόλου που έλαβαν θετική απάντηση. 11

12 2.1.3 Σε σύγκριση µε το προηγούµενο έτος, µπορούν να παρατηρηθούν αλλαγές στις επίσηµες ιδιότητες που χορηγήθηκαν κανονικά σε ειδικές οµάδες ιθαγένειας ; Πως εξηγείτε αυτές τις αλλαγές ή την συνέχεια ; Το 2005 ο µεγαλύτερος αριθµός θετικών αποφάσεων αφορούσε αιτήσεις για άσυλο που είχαν υποβληθεί από Αφγανούς και Ιρακινούς. Το 2004 αιτήσεις για άσυλο υπέβαλλαν κυρίως οι Ιρακινοί. Το 2006 παρατηρούµε αλλαγή και µεγαλύτερος αριθµός αιτήσεων για άσυλο υποβλήθηκε από ανθρώπους από το Αφγανιστάν και από το Κονγκό. Πίνακας 7: Συνολικός αριθµός θετικών αποφάσεων ανά εθνικότητα, Ιράκ ηµοκρατία της Κεντρικής Αφρικής Αφγανιστάν Ισλαµική ηµοκρατία του Ιράν Τουρκία Σουδάν Ουζµπεκιστάν Κονγκό Νιγηρία Άλλες χώρες Σύνολο Τα στοιχεία από τον ανωτέρω πίνακα δείχνουν ότι υπάρχει αλλαγή στο συνολικό αριθµό των θετικών αποφάσεων ανά εθνικότητα. Το 2004 το 27% των θετικών αποφάσεων θεωρούσαν ανθρώπους από την Κεντρική Αφρική, ενώ το 2005 το 12,5% των θετικών αποφάσεων αφορούσαν ανθρώπους από το Ιράκ. Το 2006 το 14,1% των θετικών αποφάσεων ήταν για ανθρώπους από το Αφγανιστάν. Παρατηρούµε επίσης ότι το 2006 υπάρχουν θετικές αποφάσεις για ανθρώπους από το Κονγκό, για τους οποίους δεν υπήρχαν προηγουµένως. Το 2007, το 55,3% των θετικών αποφάσεων δόθηκαν σε αιτήσεις από ανθρώπους από το Ιράκ. 12

13 2.2 Ερµηνείες εξαρτώµενες από τα συµφραζόµενα (νοµικοί, πολιτικοί και διεθνείς παράγοντες) Νέοι ή τροποποιηµένοι νόµοι αποτελεσµατικοί το 2007 ` Να περιγραφούν εν συντοµία νέοι ή τροποποιηµένοι νόµοι σχετικά µε το άσυλο και σχετική νοµολογία αποτελεσµατική το Έχουν υπάρξει σηµαντικές αλλαγές στη σύγκριση µε το προηγούµενο έτος; Το 2007, ο Νόµος 3386/2005 αναθεωρήθηκε από το Νόµο 3536/2007. Σύµφωνα µε αυτό τον νόµο, η µεταναστευτική πολιτική και άλλα θέµατα είναι υπό την αρµοδιότητα του Υπουργείου Εσωτερικών ηµόσιας ιοίκησης και Αποκέντρωσης. ηµιουργήθηκε µία επιτροπή κοινωνικής ενσωµάτωσης των µεταναστών. Άλλες αλλαγές που έγιναν µε αυτό τον νόµο αφορούν την αποσαφήνιση των κριτηρίων επιλογής για τη νοµιµοποίηση των µεταναστών που µένουν στη χώρα από το Η περίοδος κατά την οποία η κάρτα παραµονής µπορεί να ανανεωθεί άλλαξε µε τον νέο νόµο (Ν. 3613/2007). Ο νόµος 3731/2008 ασχολείται µε την ασφάλιση και την ανανέωση της άδειας παραµονής για ειδικές οµάδες και ειδικούς λόγους. Επίσης στο αντικείµενο της κωδικοποίησης της νοµοθεσίας νοµιµοποίησης της εισόδου, παραµονής και ενσωµάτωσης των υπηκόων τρίτων χωρών στο ελληνικό έδαφος υπάρχει και ο νόµος 3772/2009 και 3801/ ιαδικαστικές αλλαγές αποτελεσµατικές το 2007 Να εξηγηθούν εν συντοµία διοικητικές ή νοµικές αλλαγές στην εφαρµογή, απόφαση ή την διαδικασία προσφυγών που συµβάλλει σε κάποιες αριθµητικές αλλαγές. Έχουν υπάρξει σηµαντικές αλλαγές σε σύγκριση µε το προηγούµενο έτος ; Οι νέοι νόµοι που ψηφίστηκαν τα τελευταία χρόνια επιτάχυναν τη διαδικασία εξέτασης αιτήσεων ασύλου και µείωσαν το µέσο χρόνο αναµονής της ειδικής κάρτας ασύλου για τον αιτούµενο. 13

14 2.2.3 Είναι δυνατός ο προσδιορισµός Ευρωπαϊκών / διεθνών παραγόντων που να εξηγούν αλλαγές σχετικά µε τις τάσεις ασύλου το 2007 στην Ελλάδα ; Έχει αλλάξει η κατάσταση σε σχέση µε το προηγούµενο έτος ; Η Ελλάδα έχει γίνει τελευταία χώρα υποδοχής των µεταναστών και δεν έχει µεγάλη εµπειρία σε αυτό το θέµα όπως έχουν τα άλλα κράτη της Ε.Ε. Στους τελευταίους νόµους για τη µετανάστευση έχουν ληφθεί υπόψη οι οδηγίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης στο θέµα αυτό. Οι όποιες αλλαγές στις τάσεις για την απόκτηση ασύλου το 2006 σε σχέση µε τα προηγούµενα χρόνια οφείλονται κυρίως σε εσωτερικούς παράγοντες (ελληνική νοµοθεσία και ιδιαιτερότητες του ελληνικού εδάφους) και σε εξωτερικούς παράγοντες (πολιτική και οικονοµική κατάσταση στις χώρες προέλευσης) αλλά όχι σε ευρωπαϊκούς παράγοντες. 3. ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΗ Στο τέλος του 19 ου αιώνα η Ελλάδα ήταν µία κατ εξοχήν χώρα αποστολής µεταναστών. Τα µεταναστευτικά ρεύµατα από την Ελλάδα σε άλλες χώρες συνεχίστηκαν και κατά τη διάρκεια του πρώτου µέρους του 20 ου αιώνα. Οι πιο δηµοφιλείς περιορισµοί των χιλιάδων ελλήνων µεταναστών ήταν οι ΗΠΑ, η Αυστραλία, η Γερµανία και το Βέλγιο. Στα µέσα της δεκαετίας του 70 η επιστροφή των ελλήνων από τη Γερµανία και από άλλες ευρωπαϊκές χώρες ήταν πραγµατικότητα. Την ίδια περίοδο παρατηρήθηκαν µεταναστευτικά ρεύµατα από την Ασία, την Αφρική, το Πακιστάν, τις Φιλιππίνες και την Αίγυπτο. 6 Στα µέσα της δεκαετίας του 80 µετανάστες από την Πολωνία, τη Βουλγαρία και τη Ρουµανία ήρθαν στην Ελλάδα και τα µεταναστευτικά ρεύµατα αυξήθηκαν στο τέλος της δεκαετίας µε τη κατάρρευση της πρώην Σοβιετικής Ένωσης και των άλλων πρώην σοσιαλιστικών χωρών και µε την κατάρρευση της Αλβανίας στις αρχές του Η ποιότητα των στοιχείων για τους µετανάστες στην Ελλάδα είναι πολύ χαµηλή. Αυτό είναι προφανές αφού η πλειοψηφία των µεταναστών είναι παράνοµοι µετανάστες. Θα παρουσιάσουµε το προφίλ των µεταναστών στην Ελλάδα χρησιµοποιώντας τις ακόλουθες πηγές : α) απογραφή του 2001, β) το πρόγραµµα 6 Fakiolas, R. and King, R Emigration, Return, Immigration : A review and evaluation of Greece s post-war experience of International Migration International Journal of Population Geography, 2, pp Cavounidis, J Migration to Greece from the Balkans, South Eastern Europe Journal of Economics, 2, pp

15 νοµιµοποίησης των παράνοµων µεταναστών το 1998 και γ) έρευνα πεδίου µεταξύ των νοµιµοποιηµένων µεταναστών που διεξήχθη το 2000 από την Καβουνίδη Παρατηρητήριο Απασχόλησης. Τα στοιχεία της απογραφής του δείχνουν ότι ο ξένος πληθυσµός στην Ελλάδα ήταν από τους οποίους οι ήταν από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Οι περισσότεροι από αυτούς ήταν από την Αλβανία, τη Ρωσία, την Πολωνία και από το Σοσιαλιστικό Μπλόκ (48,5% του ξένου πληθυσµού). Σύµφωνα µε τα στοιχεία της απογραφής του 2001 ο αριθµός των µεταναστών στην Ελλάδα υπολογιζόταν γύρω στις Οι περισσότεροι από αυτούς (51,4%) απασχολούνται. Οι µετανάστες ευρίσκονται κυρίως στις αστικές περιοχές και ειδικότερα στην περιφέρεια της Αττικής (47,5%) και στην Κεντρική Μακεδονία (12%). Οι περισσότεροι από τους µετανάστες στην Ελλάδα εκτελούν χειρωνακτική εργασία και µόνο το 10% εργάζεται σε µη χειρωνακτικά επαγγέλµατα σύµφωνα µε τον ΟΟΣΑ (2002). Αναφορικά µε το επάγγελµα, το 68,3% του συνόλου των µεταναστών εργάζεται ως Ειδικευµένοι τεχνίτες και ασκούντες συναφή τεχνικά επαγγέλµατα, Χειριστές σταθερών βιοµηχανικών εγκαταστάσεων, µηχανηµάτων και εξοπλισµού και συναρµολογητές, ανειδίκευτοι εργάτες και µκροεπαγγελµατίες και το 10,4% εργάζεται ως «απασχολούµενοι στην παροχή υπηρεσιών και πωλητές σε καταστήµατα και υπαίθριες αγορές». Αναφορικά µε την απασχόληση των µεταναστών ανά κλάδο οικονοµικής δραστηριότητας, το 24,5% είναι στον κλάδο των Κατασκευών, το 20,5% στον κλάδο «Άλλες δραστηριότητες παροχής υπηρεσιών», το 17,5% στη Γεωργία, ασοκοµία και Αλιεία, και το 15,7% στο Εµπόριο, Ξενοδοχεία και Εστιατόρια. 3.1 Ανάλυση και Ερµηνεία των στατιστικών της µετανάστευσης Να σηµειωθεί ότι σύµφωνα µε το άρθρο 3 του Κανονισµού Στατιστικών Μετανάστευσης (862/2007) οι αιτούντες άσυλο πρέπει να µετρηθούν µεταξύ της ροής και αποθέµατος εάν µένουν αποτελεσµατικά ένα ή περισσότερα έτη στην Ελλάδα (ή σκοπεύουν να µείνουν ένα ή παραπάνω έτη) όπως και οι υπόλοιποι µετανάστες. Τα στοιχεία που παρείχε η Eurostat είναι σύµφωνα µε αυτό. Ωστόσο, εάν αυτό δε συµβαίνει στην Ελλάδα, να δοθεί επεξηγηµατικό σηµείωµα γι αυτό. 8 βλ. Baldwin Edwards and Fakiolas (1999), Greece. : The contours of a fragmented policy response in Maltin Baldwin Edwards and Joaquim Arango, Immigrants and the Informal Economy in Southern Europe, pp , Frank Cass Publisher. 15

16 3.1.1 Μεταναστευτικές Ροές Πως οι µεταναστευτικές ροές στην Ελλάδα αλλάζουν συγκρινόµενες µε τα προηγούµενα έτη, από το 2002 και µετά ; Να εξηγηθούν οι αιτίες αλλαγής. Οι µεταναστευτικές τάσεις που παρατηρήθηκαν σε αυτόν τον τοµέα (αντανακλούν πολιτικές µετανάστευσης κάθε φορά ;) Το 2001 η απογραφή του πληθυσµού παραµένει η κύρια πηγή αναφοράς των πληροφοριών για ξένους που διαµένουν στην Ελλάδα και για ξένους που γεννήθηκαν στην Ελλάδα. Η απογραφή µέτρησε ξένους που ζούσαν στην Ελλάδα. περισσότεροι από τους 60% του συνολικού πληθυσµού είναι ήσαν Αλβανοί. Η πλειοψηφία των µεταναστών ήρθε στην Ελλάδα αναζητώντας εργασία και µένει στην Αττική και στην Κεντρική Μακεδονία. Ο συνολικός πληθυσµός στην Ελλάδα αυξήθηκε από το 2001 σε το Οι ροές των καταγεγραµµένων µεταναστών δείχνουν ότι ο αριθµός τους αυξήθηκε από το 2003 σε το Table 8: Μεταναστευτικές Ροές Καταγεγραµµένη Μετανάστευση Ποσοστιαία αλλαγή στον αριθµό των καταγεγραµµένων µεταναστών Πηγή : Υπουργείο Εσωτερικών Τα στοιχεία του ανωτέρω πίνακα δείχνουν ότι µεταξύ 2003 και 2004 αυξήθηκε ο αριθµός των καταγεγραµµένων µεταναστών κατά 10,1%, ενώ υπήρξε µείωση κατά 16,1% για την περίοδο Το 2006 ο αριθµός των νέων καταγεγραµµένων µεταναστών διπλασιάστηκε σε σχέση µε τον προηγούµενο χρόνο. 16

17 ιάγραµµα 4: Οι καταγεγραµµένοι µετανάστες ως ποσοστό του νόµιµου πληθυσµού Το ποσοστό των καταγεγραµµένων µεταναστών στο σύνολο του νόµιµου πληθυσµού Το ποσοστό των νέων καταγεγραµµένων µεταναστών ως προς το σύνολο του πληθυσµού αυξήθηκε από 0,41% το 2003 σε 0,75% το Σύµφωνα µε τα στοιχεία της Eurostat 9 ο αριθµός των ξένων µεταναστών στην Ελλάδα το 2006 ανερχόταν σε άτοµα από τους οποίους η µεγαλύτερη οµάδα είναι από την Αλβανία. Table 9: Μεταναστευτικές ροές Καταγεγραµµένοι εισερχόµενοι µετανάστες Καταγεγραµµένοι εξερχόµενοι µετανάστες Καθαρές µεταναστευτικές ροές Πηγή: Υπουργείο Εσωτερικών Λαµβάνοντας υπόψη τον αριθµό των καταγεγραµµένων εξερχόµενων µεταναστών, οι καθαρές µεταναστευτικές ροές αυξήθηκαν από το 2003 σε το 2004 και στη συνέχεια µειώθηκαν σε το Οι αλλαγές στις µεταναστευτικές ροές δεν είναι δραµατικές και είναι δύσκολο να συνδεθούν οι αλλαγές αυτές µε µεταβολές στη µεταναστευτική πολιτική που εφαρµόζεται στην Ελλάδα. Η αύξηση της καταγεγραµµένης µετανάστευσης µεταξύ 9 Eurostat newsrelease (2008) Immigration in the EU27 in 2006, No 162/

18 2005 και 2006 θα µπορούσαν να αιτιολογηθεί από την επιτάχυνση της διαδικασίας για την απόκτηση κάρτας παραµονής Πληθυσµός µε βάση την ιθαγένεια το 2007 Πως οι µεταναστευτικές ροές στην Ελλάδα αλλάζουν συγκρινόµενες µε τα προηγούµενα έτη, από το 2002 και µετά ; Να εξηγηθούν οι αιτίες αλλαγής. Οι µεταναστευτικές τάσεις που παρατηρήθηκαν σε αυτόν τον τοµέα (αντανακλούν πολιτικές µετανάστευσης κάθε φορά ;) Σύµφωνα µε την απογραφή πληθυσµού το 2001, ο ελληνικός πληθυσµός ήταν άτοµα και ο πληθυσµός από τρίτες εκτός Ευρωπαϊκής Ένωσης χώρες ανερχόταν σε άτοµα. Το 2004 ο ελληνικός πληθυσµός µειώθηκε ελαφρά σε άτοµα. Την ίδια περίοδο ο πληθυσµός των προερχόµενων από µη ευρωπαϊκές χώρες ήταν περίπου άτοµα. Πίνακας 10: Ελληνικός και Ξένος Πληθυσµός Ντόπιοι Ξένοι από χώρες της Ε.Ε Ξένοι από χώρες εκτός Ε.Ε Πηγή: Υπουργείο Εσωτερικών. Ο πληθυσµός των µεταναστών (εκτός Ε.Ε.) αυξήθηκε από το 2004 στο 2005 και από το 2005 στο 2006 και στη συνέχεια µειώθηκε από το 2006 στο Μεταξύ 2007 και 2008 ο πληθυσµός των µεταναστών (που δεν προέρχονται) από την Ε.Ε. αυξήθηκε από άτοµα σε άτοµα. Ο αριθµός των ντόπιων µειώθηκε ελαφρά µεταξύ 2004 και 2006 και στη συνέχεια αυξήθηκε µεταξύ 2006 και Μεταξύ 2007 και 2008 παρατηρείται επίσης πολύ µικρή αύξηση του πληθυσµού των ντόπιων. Πίνακας 11: Μεταβολές στον Ελληνικό και Ξένο Πληθυσµό Το νούµερο αυτό µάλλον συµπεριλαµβάνει και τα άτοµα που προέρχονται από χώρες της Ε.Ε. αφού στα στοιχεία που δόθηκαν από το Υπουργείο Εσωτερικών για το 2008 δεν συµπεριλαµβάνονται ούτε ο πληθυσµός των ντόπιων, ούτε και ο πληθυσµός των ξένων που προέρχονται από χώρες της Ε.Ε. 18

19 Ντόπιοι Ξένοι από χώρες της Ε.Ε Ξένοι από χώρες εκτός Ε.Ε Πηγή : Υπουργείο Εσωτερικών Ο ντόπιος πληθυσµός το 2007 είναι ελαφρώς µεγαλύτερος από ότι ήταν το Το ίδιο ισχύει και για το έτος Από την άλλη µεριά παρατηρούµε ότι η ο πληθυσµός των µεταναστών από χώρες της Ε.Ε. µειώθηκε την περίοδο επειδή δύο κατ εξοχήν χώρες αποστολής µεταναστών (Βουλγαρία και Ρουµανία) έγιναν µέλη της Ε.Ε. το Σ ότι αφορά την περίοδο υπήρξε αύξηση του αριθµού των µεταναστών. Κατά µέσο όρο την περίοδο είναι ιδιαίτερα µικρή, αφού όπως αναφέραµε προηγουµένως δύο χώρες αποστολής των µεταναστών εντάχθηκαν στην Ε.Ε. Πίνακας 12: Πληθυσµός ανά υπηκοότητα % 2005 % 2006 % 2007 % 2008 % Αλβανία Βουλγαρία Ρουµανία Ουκρανία Γεωργία Πακιστάν Ινδία Ρωσία Μολδαβία Αίγυπτος Φιλιππίνες Συρία Άλλοι Εκτός Ε.Ε Πηγή: Υπουργείο Εσωτερικών Οι Αλβανοί αντιπροσωπεύουν περισσότερο από το 50% του ξένου πληθυσµού στην Ελλάδα. εν παρατηρούµε σηµαντικές αλλαγές στη σύνθεση του ξένου πληθυσµού µεταξύ 2004 και Η µόνη αλλαγή είναι ότι µειώθηκε το ποσοστό των Αλβανών στο σύνολο του ξένου εκτός Ε.Ε πληθυσµού από 75,6% το 2005 σε 59,9% το Όλοι οι άλλοι ξένοι αύξησαν το ποσοστό συµµετοχής τους στο σύνολο του ξένου εκτός Ε.Ε. πληθυσµού. Το 2008 το µεγαλύτερο ποσοστό των ξένων, όπως και τα προηγούµενα χρόνια, αποτελούν οι Αλβανοί (69,5%). Για πρώτη 19

20 φορά υπάρχουν και στοιχεία για τα άτοµα που προέρχονται από τις Φιλιππίνες και από τη Συρία. Το ποσοστό αυτών στο σύνολο του πληθυσµού των ξένων για το έτος 2008 είναι 1,6% και 1,3% αντίστοιχα. Πίνακας 13: Ποσοστιαίες αλλαγές στον πληθυσµό ανά εθνικότητα Αλβανία Βουλγαρία Ρουµανία Ουκρανία Γεωργία Πακιστάν Ινδία Ρωσία Μολδαβία Αίγυπτος Φιλιππίνες Συρία Άλλοι Εκτός Ε.Ε Πηγή: Υπουργείο Εσωτερικών Τα στοιχεία του ανωτέρω πίνακα δείχνουν ότι υπήρχε µία µείωση του Αλβανικού πληθυσµού στην Ελλάδα κατά 19,3% την περίοδο και µία αύξηση του ξένου πληθυσµού εκτός Ε.Ε. Ο αριθµός των ξένων από το Πακιστάν και από την Αίγυπτο αυξήθηκε περισσότερο απ ότι ο αριθµός των ξένων εκτός της Ε.Ε. την ίδια περίοδο. Το 2007 είχαµε µία αύξηση του αριθµού των Αλβανών στην Ελλάδα. Αυτός ο αριθµός αυξήθηκε κατά 18,7% την περίοδο Αυτό πιθανόν δείχνει ότι οι Αλβανοί θεωρούν την Ελλάδα ως µία χώρα όπου µπορούν να ζήσουν και να εργαστούν. Την ίδια ώρα ο αριθµός των ξένων εκτός Ε.Ε. στην Ελλάδα µειώθηκε αφού δύο βασικές χώρες αποστολής µεταναστών (Βουλγαρία και Ρουµανία) έγιναν µέλη της Ε.Ε. Το 2008 ο πληθυσµός των Αλβανών µειώθηκε κατά 4,7%, ενώ τη µεγαλύτερη αύξηση παρουσίασαν οι Ινδοί (51%), οι Πακιστανοί (49,8%) και οι Αιγύπτιοι (49,6%). 20

21 3.1.3 Άδειες ιαµονής : ετήσιο σύνολο πρώτης έκδοσης κατά το 2007 Πως ο συνολικός αριθµός των αδειών διαµονής που εκδόθηκε για πρώτη φορά το 2007 αλλάζει σε σχέση µε το προηγούµενο έτος ; Να εξηγηθούν οι λόγοι για αυτό (νοµικές, πολιτικές, διοικητικές αλλαγές κλπ). Αυτή η παράγραφος θα πρέπει να αναφέρεται µονάχα στην πρώτη έκδοση αδειών διαµονής και όχι σε ανανεώσεις αδειών διαµονής που εκδόθηκαν κατά τα προηγούµενα έτη Τα στοιχεία πάνω στις άδειες διαµονής προέρχονται προέρχονται από το Υπουργείο Εσωτερικών. Αυτά τα στοιχεία δείχνουν ότι ο αριθµός των θετικών αποφάσεων αυξήθηκε από το 2004 σε το Υπήρχε µία ελαφρά µείωση σε το Κοιτώντας τις βασικές κατηγορίες αδειών διαµονής που εκδόθηκαν, παρατηρούµε ότι υπάρχει µία σηµαντική αλλαγή στον αριθµό των αδειών διαµονής που εκδόθηκαν στην περίπτωση των αδειών διαµονής για λόγους επανένωσης των οικογενειών. Αυτό το νούµερο αυξήθηκε από το 2004 σε το 2005 και σε το Πίνακας 14: Ετήσιος συνολικός αριθµός των αδειών παραµονής που εκδόθηκαν σύµφωνα µε τις βασικές κατηγορίες µετανάστευσης (εξαιρώντας τους εποχιακούς εργάτες) Άδειες για λόγους επανένωσης οικογενειών Άδειες για λόγους 2126 σπουδών Άδειες για εργασία Άλλες κατηγορίες Σύνολο Πηγή: Υπουργείο Εσωτερικών 21

22 Τα ανωτέρω στοιχεία δείχνουν ότι υπάρχει µία αύξηση του συνολικού αριθµού αδειών διαµονής κατά 63,2% την περίοδο στην κατηγορία «επανένωση οικογενειών». Αυτή η σηµαντική αύξηση αντανακλά µία δραστική αύξηση του αριθµού των εισερχόµενων παιδιών (από το 2005 σε το 2006). Ο αριθµός των αδειών διαµονής για λόγους σπουδών αυξήθηκε την ίδια περίοδο κατά 47,4%, ενώ ο αριθµός των αδειών διαµονής για λόγους εργασίας µειώθηκε κατά 30%. Η αύξηση του αριθµού των αδειών διαµονής για οικογενειακούς λόγους οφείλεται στην αλλαγή του νοµοθετικού πλαισίου που προκάλεσε η ενσωµάτωση των κοινοτικών οδηγιών σε αυτό τον τοµέα. Ο αριθµός των αδειών διαµονής για λόγους απασχόλησης αναφέρεται κυρίως στους µισθωτούς και λιγότερο στους αυτοαπασχολουµένους. Το 2006 δόθηκαν άδειες διαµονής σε µισθωτούς και 23 σε αυτοαπασχολουµένους. To 2007 δόθηκαν άδειες διαµονής από τις οποίες το 65% ήταν για οικογενειακούς λόγους. 3.2 Ερµηνείες εξαρτώµενες από τα συµφραζόµενα (νοµικοί, πολιτικοί και διεθνείς παράγοντες) Ποιες έχουν υπάρξει οι κύριες τάσεις και πλέον σηµαντικές εξελίξεις στον τοµέα της µεταναστευτικής πολιτικής στο δικό σας Κράτος Μέλος από το προηγούµενο έτος (πολιτική στάση, νέοι ή τροποποιηµένοι νόµοι, διαδικαστικές αλλαγές κλπ ; Παρακαλούµε να δώσετε µία σύντοµη επισκόπηση). Εξαιτίας της µαζικής εισόδου µεταναστών στην Ελλάδα στις αρχές του 90, η Ελλάδα έλαβε µία σειρά µέτρα για να ελέγξει την παράνοµη µετανάστευση. Εφαρµόστηκαν τρία προγράµµατα νοµιµοποίησης για τους παράνοµους µετανάστες : 1998, 2001 και Μέσω του πρώτου προγράµµατος υπέβαλαν αίτηση µετανάστες και µπορούσαν να αποδείξουν ότι ήταν ασφαλισµένοι (στην κοινωνική ασφάλιση) και έτσι πήραν άδεια διαµονής. Το δεύτερο πρόγραµµα νοµιµοποίησης υλοποιήθηκε το 2001 και υπέβαλαν αίτηση και το τρίτο πρόγραµµα ξεκίνησε το 2005 και τελείωσε το 2006 και υπέβαλαν αίτηση Στα προγράµµατα αυτά ασκήθηκε έντονη κριτική για τη µεγάλη γραφειοκρατία τους που είχε ως αποτέλεσµα σηµαντικές καθυστερήσεις και µικρότερο αριθµό νοµιµοποιήσεων Siar, S, Migration in Greece: a country profile, 2008, IOM 22

23 Μέχρι το 2005 θέµατα σχετικά µε τη µετανάστευση καλύπτονταν από το νόµο 2910/Ν Ο σκοπός αυτού του νόµου ήταν να νοµιµοποιήσει όσο το δυνατόν περισσότερους παράνοµους µετανάστες και να περιορίσει τα µεταναστευτικά ρεύµατα. Το 2005 ένας νέος νόµος για τη µετανάστευση (Ν. 3386/2005) ψηφίστηκε. Αυτός ο νόµος ρύθµισε την είσοδο και τις άδειες διαµονής των µεταναστών στην Ελλάδα. Ενσωµάτωνε την κοινοτική οδηγία 2003/109/EC αναφορικά µε το καθεστώς της διαµονής µακράς διάρκειας και την κοινοτική οδηγία 2003/86/ΕC αναφορικά µε θέµατα επανένωσης οικογενειών. Το 2007 ο νόµος 3536/2007 αναθεώρησε το νόµο 3386/2005. Σύµφωνα µε αυτό το νόµο θέµατα µεταναστευτικής πολιτικής και άλλων παρόµοιων θεµάτων ήσαν στην αρµοδιότητα του Υπουργείου εσωτερικών, ηµόσιας ιοίκησης και Αποκέντρωσης. Μία εθνική επιτροπή για την κοινωνική ενσωµάτωση των µεταναστών εγκαθιδρύθηκε. Άλλες αλλαγές που έγιναν από αυτό το νόµο αφορούν τη διαλεύκανση των κριτηρίων επιλογής για τη νοµιµοποίηση των µεταναστών που ζουν στη χώρα από το 2004 και έπειτα. Η περίοδος για την οποία η άδεια διανοµής µπορεί να ανανεωθεί άλλαξε στο νόµο 3613/2007. Ο νόµος αυτός (3613/2007) αφορά την ασφάλιση και την ανανέωση των αδειών διαµονής σε ειδικές οµάδες και για εξαιρετικούς λόγους. Στον τοµέα της κωδικοποίησης της νοµοθεσίας σχετικά µε την είσοδο, την διαµονή και την κοινωνική ενσωµάτωση των ξένων στην Ελλάδα έχουµε επίσης τους νόµους 3722/2009 και 3801/ Ποιες ήταν οι υπάρχουσες κατηγορίες αποδοχής ή µη αποδοχής των µεταναστών το 2007 ; Η Ελλάδα έχει υπογράψει πολλές διµερείς συµφωνίες µε τρίτες χώρες. Υπάρχουν συµφωνίες µεταξύ Ελλάδας και Αιγύπτου (2000), Αλβανίας (1995), Αρµενίας, Βουλγαρίας (1995), Γαλλίας (2004), ΗΠΑ, Ιράν, Ισραήλ, Ιταλίας (2001), Κίνας (1996), Κροατίας (1996), Κύπρου, Τουρκίας (2001), Λετονίας (1999), Λιθουανίας (1999), Πακιστάν (2005), Πολωνίας (1996), Ρουµανίας (1994), Ρωσίας (2004), Σλοβενίας (1994), Ελβετίας (2006) και Ουκρανίας (2001). Υπάρχουν 24 συµφωνίες. Όλες αυτές οι συµφωνίες αναφέρονται στη συνεργασία που έχει αναπτυχθεί µεταξύ των δύο χωρών στην περίπτωση της µετανάστευσης. εν υπάρχει άλλη πληροφόρηση από το Υπουργείο ηµόσιας Τάξης που αφορά την επιτυχή ή 23

24 εφαρµογή αυτών των συµφωνιών. Θεωρούν ότι υπάρχει καλή συνεργασία µεταξύ των ελληνικών αρχών και των αρχών άλλων κρατών στη διαχείριση της µετανάστευσης. Υπάρχουν τρία κυβερνητικά σώµατα που εµπλέκονται στη διαχείριση της µετανάστευσης. Το Υπουργείο ηµόσιας ιοίκησης είναι υπεύθυνο για την έκδοση των αδειών διαµονής και εργασίας και για την ενσωµάτωση των νόµιµων µεταναστών στην Ελληνική κοινωνία. Το Υπουργείο ηµόσιας Τάξης είναι υπεύθυνο για τις απελάσεις των παράνοµων µεταναστών. Το Υπουργείο Απασχόλησης και Κοινωνικής Προστασίας είναι υπεύθυνο για την απασχόληση των µεταναστών στην ελληνική αγορά εργασίας. Η µέχρι τώρα µεταναστευτική πολιτική δεν µπορεί να θεωρηθεί ως αποτελεσµατική. Ήταν κάτι παραπάνω από πολιτική αποκλεισµού και απέλασης. Η εστίαση αυτής της πολιτικής ήταν κυρίως στο θέµα των αδειών διαµονής και εργασίας. Ένα άλλο πρόβληµα αυτής της πολιτικής ήταν η γραφειοκρατία. Ζητούνταν πάρα πολλά έγγραφα από τους µετανάστες για να αποκτήσουν νόµιµο καθεστώς. Η ανικανότητα των δηµόσιων αρχών να ανταποκριθούν αποτελεσµατικά στις απαιτήσεις που δηµιουργήθηκαν µε τα προγράµµατα νοµιµοποίησης δηµιούργησαν τόσα πολλά προβλήµατα. Στο νέο νόµο υπάρχει µία προσπάθεια απλούστευσης των διαδικασιών που απαιτούνται για ένα µετανάστη να εισέλθει και να µείνει νόµιµα στη χώρα µας και ο νέος νόµος εναρµονίζεται µε όλες τις κοινοτικές οδηγίες σχετικά µε τη νόµιµη µετανάστευση. Μέχρι τώρα δεν υπάρχει µία σαφής πολιτική επανεισδοχής των παράνοµων µεταναστών. ΟΗ κύρια εστίαση της µεταναστευτικής πολιτικής σχετικά µε τους παράνοµους µετανάστες είναι η διαδικασία απέλασης. Η επιστροφή των παράνοµων µεταναστών στις χώρες µε τις οποίες έχουµε κοινά σύνορα δεν είναι πρόβληµα όπως στην περίπτωση των αφρικανικών και ασιατικών χωρών. Τα προβλήµατα δηµιουργούνται από την έλλειψη συνεργασίας µεταξύ ελληνικών αρχών και των αρχών της άλλης χώρας. Το Υπουργείο Εσωτερικών θεωρεί ότι η απαραίτητη υποδοµή στην Ελλάδα για την επιτυχή διαχείριση της παράνοµης µετανάστευσης είναι σχετικά ικανοποιητική. Το Υπουργείο Εσωτερικών θεωρεί ότι εξαιτίας του τεράστιου αριθµού των παράνοµων µεταναστών στην Ελλάδα είναι αρκετά σηµαντικό να αυξηθεί ο αριθµός των οργανωµένων κέντρων υποδοχής παράνοµων µεταναστών. 24

25 Τα προβλήµατα που δηµιουργούνται από τη διαχείριση µεγάλου αριθµού παράνοµων µεταναστών συνδέονται µε την ικανότητα των κέντρων υποδοχής µεταναστών να ανταποκριθούν αποτελεσµατικά στις ανάγκες της παράνοµης µετανάστευσης, µε το οικονοµικό κόστος της διαµονής µεταναστών στην Ελλάδα, µε το κόστος µεταφοράς µεταναστών στα σύνορα, µε την έλλειψη συνεργασίας µε τις ξένες αρχές να αποδεχτούν τους υπηκόους τους και µε τη γραφειοκρατία της διαδικασίας επανεισδοχής των µεταναστών στις χώρες τους. Η αστυνοµία ενίσχυσε τον έλεγχο των συνόρων και υπάρχει µία προσπάθεια από την Ελληνική κυβέρνηση να υποστηρίξει τη νόµιµη µετανάστευση. Η κυβέρνηση θέλει να δώσει κίνητρα στους παράνοµους µετανάστες να υποβάλουν αίτηση για να νοµιµοποιηθούν ή να επιστρέψουν πίσω στις χώρες τους. Υποστηρίζεται από όλους τους θεσµικούς παράγοντες ότι η απασχόληση των µεταναστών στην Ελλάδα έχει θετικές επιπτώσεις στην οικονοµική µεγέθυνσης της Ελλάδας. Σ αρκετές περιπτώσεις οι µετανάστες καλύπτουν κενές θέσεις εργασίας και σε άλλες περιπτώσεις συµβάλλουν στη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας των µικρών επιχειρήσεων. Εξαιτίας αυτών η κυβέρνηση θέλει να ρυθµίσει την απασχόληση των µεταναστών σύµφωνα µε τις ανάγκες της ελληνικής αγοράς εργασίας. Σύµφωνα µε την εκτίµηση του Υπουργείου Εσωτερικών θεωρείται ότι η εφαρµογή των διµερών συµφωνιών για την παράνοµη µετανάστευση είναι θετική αν υπάρχει συνεργασία µεταξύ ελληνικών και ξένων αρχών. Αν δεν υπάρχει συνεργασία µε την έννοια ότι οι άλλες χώρες δεν δέχονται την επανεισδοχή των µεταναστών, τότε υπάρχουν πολλά προβλήµατα και η συµφωνία δεν είναι επιτυχής. Σύµφωνα µε τα στοιχεία του Υπουργείου για το 2007, ο αριθµός των αιτήσεων για είσοδο στην Ελλάδα ήταν 491. Αυτός ο αριθµός αυξήθηκε σε για το Στο πρώτο µισό του 2009 είχαµε 617 αιτήσεις για είσοδο στην Ελλάδα. Οι θετικές αποφάσεις αφορούσαν µετανάστες το 2007, µετανάστες το 2008 και 533 µετανάστες στο πρώτο µισό του Στον ακόλουθο πίνακα παρουσιάζουµε στοιχεία για τον αριθµό των αιτούµενων αδειών για διαµονή. Πίνακας 15: Ετήσιος συνολικός αριθµός αδειών παραµονής που έχουν εκδοθεί ανάλογα µε τους λόγους έκδοσης αδειών παραµονής (εξαιρούνται οι εποχιακοί εργάτες) 25

26 Άδειες για λόγους επανένωσης οικογενειών Άδειες για λόγους σπουδών Άδειες για εργασία Άλλες κατηγορίες Σύνολο Πηγή : Υπουργείο Εσωτερικών Είναι δυνατός ο προσδιορισµός Ευρωπαϊκών / ιεθνών παραγόντων που να εξηγούν ορισµένες αλλαγές σχετικά µε τη µετανάστευση στην Ελλάδα σε σύγκριση µε το προηγούµενο έτος ; Ο ελληνικός νόµος που ρυθµίζει θέµατα µετανάστευσης επηρεάστηκε σηµαντικά από την ευρωπαϊκή νοµοθεσία. Έχει ενσωµατώσει τις κοινοτικές οδηγίες. Η επίπτωση της ευρωπαϊκής νοµοθεσίας στη ελληνική µεταναστευτική πολιτική είναι αρκετά σηµαντική. Ένα τέτοιο παράδειγµα είναι η εφαρµογή της πολιτικής παροχής αδειών για λόγους επανένωσης των οικογενειών. 4. ΑΡΝΗΣΕΙΣ, ΣΥΛΛΗΨΕΙΣ ΚΑΙ ΑΠΟΜΑΚΡΥΝΣΕΙΣ 4.1 Ανάλυση και ερµηνεία των στατιστικών Να περιγραφούν οι εξελίξεις / τάσεις που αναφέρονται στον αριθµό των αρνήσεων το 2007 σε σύγκριση µε το προηγούµενο έτος. Έχουν υπάρξει αλλαγές στις κύριες χώρες ιθαγένειας των µη αποδεκτών µεταναστών από το προηγούµενο έτος ; Εάν είναι δυνατόν, να δοθούν εξηγήσεις για αυτές τις αλλαγές Στοιχεία αναφορικά µε το συνολικό αριθµό των µη αποδεκτών µεταναστών δείχνουν ότι ο αριθµός παρουσιάζει µία αυξητική τάση µέχρι το 2002 και έπειτα µειώνεται. Πίνακας 16: Συνολικός αριθµός των µη αποδεκτών αλλοδαπών κατά την περίοδο Αριθµός των αρνούµενων

27 αλλοδαπών Ποσοστιαία αλλαγή Ο αριθµός των µη αποδεκτών αλλοδαπών αυξήθηκε από το 2000 σε το 2002 και στη συνέχεια άρχισε να µειώνεται. Το 2006 ο αριθµός των αρνούµενων αλλοδαπών ήταν , 5,9% λιγότερα από το Το 2007 υπήρξε µία αύξηση του αριθµού των µη αποδεκτών αλλοδαπών κατά 67,9%. Πίνακας 17: Αριθµός των µη αποδεκτών αλλοδαπών ανά εθνικότητα Βουλγαρία Αλβανία Ρουµανία Σκόπια Τουρκία Αραβική ηµοκρατία της Συρίας Γεωργία Ρωσία Νιγηρία Πρώην Γιουγκοσλαβία Αίγυπτος Κίνα Σερβία και Μοντενέγκρο Άλλοι Σύνολο Τα ανωτέρω στοιχεία δείχνουν ότι το υψηλότερο ποσοστό µη αποδεκτών αλλοδαπών προέρχονται από τη Βουλγαρία (41,2% το 2006). Μεταξύ 2004 και 2005 υπήρχε µία αύξηση του ποσοστού των µη αποδεκτών αλλοδαπών από τη Βουλγαρία στο σύνολο των µη αποδεκτών αλλοδαπών και µία µείωση του ποσοστού των µη αποδεκτών αλλοδαπών από την Αλβανία στο σύνολο των µη αποδεκτών αλλοδαπών. Το 2007 παρατηρούµε ότι υπάρχει µείωση του συνολικού αριθµού µη αποδεκτών αλλοδαπών. Αυτός ο αριθµός µειώθηκε από το 2006 σε 3441 το Υπάρχει επίσης µία µεγάλη µείωση του αριθµού των µη αποδεκτών µεταναστών από 27

28 Βουλγαρία. Το µεγαλύτερο ποσοστό των µη αποδεκτών µεταναστών το 2007 είναι από την Αλβανία Να περιγραφούν οι εξελίξεις / τάσεις που σχετίζονται µε τον αριθµό των συλλήψεων των νόµιµα διαβιούντων υπηκόων τρίτων χωρών το 2007 σε σύγκριση µε το προηγούµενο έτος. Έχουν υπάρξει αλλαγές στις κύριες χώρες ιθαγένειας εκείνων των συλλαµβανοµένων το 2007 ; Εάν είναι δυνατόν να δοθούν εξηγήσεις για αυτές τις αλλαγές Ο συνολικός αριθµός των συλληφθέντων παράνοµων αλλοδαπών το 2006 είναι χαµηλότερο απ ότι ήταν το Πίνακας 18: Συνολικός αριθµός των συλληφθέντων παράνοµων µεταναστών την περίοδο Αριθµός των συλληφθέντων µεταναστών Ο συνολικός αριθµός των συλληφθέντων µεταναστών αυξήθηκε από το 1997 σε το Έπειτα µειώθηκε σε το 2001 και σε το Το 2005 παρατηρούµε µία αύξηση του αριθµού των συλληφθέντων µεταναστών σε σύγκριση µε τον προηγούµενο χρόνο. Το 2006 ο αριθµός των συλληφθέντων µεταναστών ήταν Το 2007 ο αριθµός των συλληφθέντων µεταναστών έφτασε στις Το γεγονός ότι κατά τη διάρκεια των τελευταίων ετών ο αριθµός των συλληφθέντων αλλοδαπών είναι χαµηλότερος από ότι ήταν τα πρώτα χρόνια της περιόδου, είναι πιθανόν να οφείλεται στα προγράµµατα νοµιµοποίησης που τέθηκαν σε εφαρµογή στην Ελλάδα και στην αύξηση του αριθµού των αδειών διαµονής. 28

29 Πίνακας 19: Συλληφθέντες αλλοδαποί ανά εθνικότητα την περίοδο Αλβανία Αφγανιστάν Βουλγαρία Αίγυπτος Ρουµανία Ιράκ Σκόπια Πακιστάν Γεωργία Σοµαλία Μπαγκλαντές Παλαιστίνη Άλλοι Σύνολο Οι περισσότεροι από τους συλληφθέντες αλλοδαπούς είναι από την Αλβανία. Αυτό το ποσοστό ήταν 70,3% το 2004, 78,6% το 2005 και 60,3% το Το 2007, σύµφωνα µε τη Eurostat ο αριθµός των συλληφθέντων αλλοδαπών ήταν Από αυτούς οι ήταν Αλβανοί, ήταν από τη Σοµαλία, από το Αφγανιστάν, από το Ιράκ, από το Πακιστάν και από τη υτική Όχθη και τη Λωρίδα της Γάζας. Σύµφωνα µε τα στοιχεία που παρείχε το Υπουργείο Ναυτιλίας 12, ο αριθµός των συλληφθέντων αλλοδαπών ήταν 30,315. Πίνακας 20: Αριθµός των συλληφθέντων αλλοδαπών που εισήλθαν στο ελληνικό έδαφος µέσω των ελληνικών θαλασσών Τα στοιχεία που παρέχονται από το Υπουργείο Ναυτιλίας αφορούν τους παράνοµους µετανάστες που προσπάθησαν να εισέλθουν στο ελληνικό έδαφος µέσω των ελληνικών θαλασσών. 29

30 Αριθµός συλληφθέντων αλλοδαπών Πηγή: Υπουργείο Ναυτιλίας Σύµφωνα µε τα στοιχεία που έχουν δοθεί από το Λιµενικό Σώµα ο αριθµός των συλληφθέντων αλλοδαπών το 2008 ήταν Οι περισσότεροι από αυτούς, προέρχονται από την Αλβανία, από το Αφγανιστάν, από το Ιράκ, από τη Σοµαλία και από το Πακιστάν. Ο αριθµός των ανήλικων συλληφθέντων αλλοδαπών ήταν το 2007 και το Στο πρώτο µισό του 2009, συνελήφθησαν ανήλικοι αλλοδαποί Να περιγραφούν οι εξελίξεις / τάσεις που σχετίζονται µε τον αριθµό των αποµακρύνσεων το 2007 σε σύγκριση µε το προηγούµενο έτος. Έχουν υπάρξει αλλαγές στις κύριες χώρες ιθαγένειας των µη αποδεκτών µεταναστών ; Να εξηγηθούν οι βαθύτεροι παράγοντες για αυτές τις αλλαγές Ο αριθµός των αλλοδαπών που έχουν αποµακρυνθεί ήταν το 1999 και το Πίνακας 20: Συνολικός αριθµός των αποµακρυθέντων αλλοδαπών κατά την περίοδο Αριθµός αποµακρυθέντων αλλοδαπών Είναι προφανές ότι ο αριθµός των αποµακρυθέντων αλλοδαπών κατά τη διάρκεια των τελευταίων τεσσάρων ετών είναι µικρότερος απ ότι ήταν στα πρώτα τέσσερα χρόνια της υπό εξέταση περιόδου. Αυτό πιθανόν οφείλεται στην εφαρµογή των προγραµµάτων νοµιµοποίησης στην Ελλάδα και στην αύξηση του αριθµού των αδειών διαµονής. Πίνακας 21: Συνολικός αριθµός αποµακρυθέντων αλλοδαπών ανά εθνικότητα Αλβανία Βουλγαρία Ρουµανία Σκόπια Τουρκία Ρωσία