K LH A B C D C C $ C C C E C E C J !"#$ % & '() # * +, -./,0 %1 % %6 %7 2-.8/797 %,: -62,;/,: 2. %, 86*,$ <=>30 < -,: %, -+8%,?

Transcript

1 6-7 + art & business

2 2 H AΞΙΑ editorial υτό που συμβαίνει με τη ΔΕΗ αποτελεί το άκρον άωτον του παραλογισμού, της υποκρισίας και του λαϊκισμού! Και η παρά φύσιν συνάθροιση των κάθε λογής κομματόσκυλων, συνδικαλιστών και νταραβεριτζήδων στην προσπάθεια δημιουργίας ενός μετώπου που επιδιώκει να παραμείνει ως έχει ένα κρατικό ΜΟΝΟΠΩΛΙΟ προκαλεί γέλιο και θλίψη ταυτόχρονα, αλλά και βαθιά απογοήτευση από την εικόνα εκείνων που συνασπίζονται για να αποκτήσουν την εξουσία με κάθε τρόπο Από τα θλιβερά απομεινάρια του χθες, μέχρι τα αρχιλαμόγια των κομματικών μηχανισμών που δεν έχουν δουλέψει ποτέ, δεν έχουν πάρει κανένα ρίσκο και εκ του ασφαλούς παραμένουν στην πολιτική ζωή ως τυχοδιώκτες και σαλτιμπάγκοι πηδώντας από το ένα κόμμα στο άλλο! αι δυστυχώς, η αλήθεια είναι πως μέσα από τη γλώσσα του λαϊκισμού αποκρύπτεται η πραγματικότητα, που δεν είναι άλλη από το ότι η ΔΕΗ ΧΡΩΣΤΑΕΙ 9 δισ. και είναι ΖΗΜΙΟΓΟΝΑ επί μακρόν, μολονότι αποτελεί ΜΟΝΟΠΩΛΙΟ!!! Και τις ζημίες τούτες καλείται να πληρώσει ο λαός, η EΒΔΟΜΑΔΙΑΙΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ Εκδότης - Διευθυντής ΑΝΤΩΝΗΣ ΠΙΚΟΥΛΑΣ Διεύθυνση Σύνταξης ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΠΑΠΑΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ Σύμβουλοι έκδοσης ΒΑΣΙΛΗΣ ΒΑΛΑΜΒΑΝΟΣ, ΓΙΑΝΝΗΣ ΛΟΒΕΡΔΟΣ Υπεύθυνος πολιτικού ρεπορτάζ ΣΩΤΗΡΗΣ ΠΙΚΟΥΛΑΣ Συντονισμός πολιτικού ρεπορτάζ ΤΑΚΗΣ ΜΟΥΣΣΑΣ Υπεύθυνη πολιτιστικού ΛΗΤΩ ΜΗΣΙΑΚΟΥΛΗ Υπεύθυνος παραγωγής ΦΩΤΗΣ ΠΙΚΟΥΛΑΣ Εμπορική Διευθύντρια ΝΑΤΑΣΣΑ ΜΠΟΥΤΕΡΑΚΟΥ Σύμβουλος Διοίκησης ΝΙΚΟΣ ΚΑΒΟΥΡΑΣ Νομικοί σύβουλοι ΑΘ. ΚΟΚΚΙΝΟΣ, Ι. ΠΑΡΑΣΧΟΣ ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑ: INFOTAINMENT Α.Ε. ΓΡΑΦΕΙΑ: Παπανικολή 22, Χαλάνδρι ΑΘΗΝΑ ΤΗΛΕΦΩΝΑ: , , info@axianews.gr ΔΙΑΧΩΡΙΣΜΟΙ - ΜΟΝΤΑΖ - ΕΚΤΥΠΩΣΗ: ΙRIS κοινωνία μέσα από τον προϋπολογισμό ή από την αύξηση των τιμολογίων! Όμως, η αλήθεια τούτη δεν αποτυπώνεται μέσα από τον πολιτικό λόγο του Αλέξη Τσίπρα και όλων των κομματικών ή συνδικαλιστικών παραφυάδων που έχουν παρεισφρήσει στον ΣΥΡΙΖΑ! λλά και πέρα από τα απομεινάρια του ΠΑΣΟΚ που αναζητούν πολιτική στέγη στο νέο κόμμα εξουσίας, διερωτώμαι ευθέως: Από ΠΟΤΕ ο ΣΥΡΙΖΑ συμπλέει και ΣΥΜΠΟΡΕΥΕΤΑΙ με ΣΥΝΔΙΚΑΛΙΣΤΕΣ τούς οποίους έχει παραπέμψει η Δικαιοσύνη για τις οικονομικές σχέσεις που είχαν αναπτύξει με τη ΔΕΗ; Πώς νομιμοποιείται δηλαδή ο ΣΥΡΙΖΑ να τάσσεται υπέρ του ΜΟΝΟΠΩΛΙΟΥ της ΔΕΗ, από το οποίο οι συνδικαλιστές σύμμαχοί του και συμπαραστάτες του διαχειρίστηκαν δεκάδες εκατομμύρια ευρώ της Επιχείρησης και για τον λόγο τούτο η Δικαιοσύνη τούς απήγγειλε βαρύτατες, κακουργηματικού χαρακτήρα κατηγορίες; αι σε ποια χώρα του κόσμου, άραγε, το μονοπώλιο εξυπηρετεί τα συμφέροντα των πολιτών και των εργαζομένων, που υποτίθεται πως προστατεύει ο ΣΥΡΙΖΑ; Και, επί τη ευκαιρία, μήπως θα όφειλε στην προκειμένη περίπτωση ο κ. Τσίπρας να ξεκαθαρίσει άπαξ διά παντός εάν τάσσεται υπέρ ή όχι της απελευθέρωσης της ενέργειας, η οποία προβλέπεται από τη Συνθήκη του Μάαστριχτ; Για να το ξέρει ο κόσμος, να το ξέρουμε και εμείς, να το μάθει και η ηγεσία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, στην οποία άλλα λέει από κοντά ο σύντροφος Αλέξης! αι διερωτώμαι: Αφού ο λαός, τον οποίο εκπροσωπεί ο ΣΥΡΙΖΑ, είναι κυρίαρχος, ΓΙΑΤΙ δεν κάνει ΔΗΜΟΨΗΦΙΣΜΑ για το μονοπώλιο της ΔΕΗ, όπως είχε κάνει στις ευρωεκλογές στη Θεσσαλονίκη για την ΕΥΑΘ; Να δούμε στην πράξη, μέσα από την ψήφο, την ΕΤΥΜΗΓΟΡΙΑ της βάσης της κοινωνίας, κατά πόσον δηλαδή ο Έλληνας πολίτης επιθυμεί να παραμείνει ως έχει ένα ΚΡΑΤΙΚΟ ΜΟΝΟΠΩΛΙΟ, όπου η πελατειακή σχέση πάει σύννεφο, μια επιχείρηση προβληματική, ζημιογόνα, όπου η έλλειψη ανταγωνισμού οδηγεί στην αύξηση των τιμών, ενώ την ίδια ώρα κάνουν πάρτι τα συμφέροντα, η διαπλοκή, τα κομματόσκυλα, οι συνδικάλες, οι νταραβεριτζήδες και οι οικογενειοκρατίες!!! ΥΓ.: Εξ αρχής έχουμε σταθεί υπέρ των αποκρατικοποιήσεων, υιοθετώντας ως πάγια θέση ότι η ύπαρξη κρατικών μονοπωλίων εξυπηρετεί συμφέροντα, μηχανισμούς, πολιτικά νταραβέρια, κάθε λογής πελατειακές σχέσεις. Και για τον λόγο αυτόν ΣΤΗΡΙΞΑΜΕ ΑΠΟΛΥΤΑ την απόφαση της κυβέρνησης να προωθήσει την πώληση του ΟΠΑΠ, πιστεύοντας ότι η αλλαγή ιδιοκτησίας από το κράτος σε ιδιώτες θα έβαζε ένα τέλος στην ασυδοσία του Οργανισμού, ο οποίος είχε μετατραπεί σε εστία διαφθοράς! Και ελπίζαμε ότι μαζί με τους διορισμένους κρατικά αξιωματούχους θα τέλειωνε και το αλισβερίσι με τους «ΗΜΕΤΕΡΟΥΣ», οι οποίοι απομυζούσαν εδώ και χρόνια τον ΟΠΑΠ με κάθε τρόπο! Και οφείλω να ομολογήσω ότι η στάση μας να ΠΟΛΕΜΗΣΟΥΜΕ τα ΚΡΑΤΙΚΟΔΙΑΤΑ ΣΥΜΦΕΡΟΝΤΑ που άρμεγαν τον Οργανισμό και να ΥΠΕΡΑΣΠΙΣΟΥΜΕ τους ιδιώτες που διεκδικούσαν την απόκτηση των μετοχών του ΟΠΑΠ, εν προκειμένω τους Ρώσους, Τσέχους και Έλληνες επενδυτές, ενόχλησε, είχε παρενέργειες, κλόνισε σχέσεις μας! Φανταστείτε λοιπόν την έκπληξή μου όταν ο νέος εμπορικός διευθυντής του ΟΠΑΠ, κ. Ματεγιόφσκι, τον οποίο τοποθέτησαν στη θέση αυτή οι νέοι μέτοχοι, ΕΝΩΠΙΟΝ ΔΥΟ ΜΑΡΤΥΡΩΝ δήλωσε πως ο όμιλος της «ΑΞΙΑΣ» είναι ΚΟΜΜΕΝΟΣ από το διαφημιστικό μπάτζετ του Οργανισμού, κατόπιν εντολής των ΜΕΤΟΧΩΝ, και ειδικότερα επειδή ΕΧΩ COΝFLICT (ασυμβίβαστο) με τον κύριο Μελισσανίδη!!! Και πως το εκδοτικό συγκρότημα της «ΑΞΙΑΣ» είναι ΟΛΥΜΠΙΑΚΩΝ ΣΥΜΦΕΡΟΝΤΩΝ, όπως είπε χαρακτηριστικά και ΑΠΡΟΚΑΛΥΠΤΑ ο εμπορικός διευθυντής του ΟΠΑΠ, καθώς και ότι «ελέγχεται» από τον Βαγγέλη Μαρινάκη! Ειλικρινά, θέλω να πιστεύω ότι δεν μπορεί οι μέτοχοι να έχουν δώσει αυτή τη γραμμή, μου φαίνεται αδιανόητο και ελπίζω να πρόκειται απλώς για μια δουλική συμπεριφορά ενός υπαλληλίσκου που αναζητεί τρόπους να φανεί αρεστός στα αφεντικά του, έστω και εκθέτοντάς τους! Γιατί είναι προφανές πως κανένα ασυμβίβαστο δεν έχω με τον κ. Δ. Μελισσανίδη! Ούτε με πρατήρια πετρελαίων ασχολούμαι, ούτε με λοταρίες, ούτε φυσικά με καράβια ή άλλες δουλειές του μεγαλοεπιχειρηματία! Βεβαίως, το «έγκλημά» μου για τον ΟΠΑΠ, σύμφωνα με τον κ. Ματεγιόφσκι, είναι ΟΙ ΟΠΑΔΙΚΕΣ ΜΟΥ ΑΝΤΙΛΗΨΕΙΣ, τα ΦΙΛΑΘΛΑ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΑ ΜΟΥ και ότι ο όμιλος εκδίδει την πιο δυναμική και αντιπροσωπευτική εφημερίδα του Ολυμπιακού, τον «ΓΑΥΡΟ»! Γιατί ΜΟΝΟ Ο «ΓΑΥΡΟΣ» κόπηκε από τη διαφήμιση, ΚΑΜΙΑ άλλη οπαδική εφημερίδα του Ολυμπιακού!!! Και από την ώρα που ο ΟΠΑΠ βρίσκεται σε σύγκρουση με τον πρόεδρο του Ολυμπιακού, κ. Βαγγέλη Μαρινάκη, οι ΜΕΤΟΧΟΙ (αν πρόκειται για δική τους θέση) νομίζουν ότι «εκδικούνται» εμάς ως εκφραστές της Ολυμπιακής ιδέας επειδή απλά, με λίγα λόγια, κάνουμε καλά τη δουλειά μας και δεν είμαστε φερέφωνα κανενός! Αυτή είναι η λογική και η πολιτική των ΝΕΩΝ ΜΕΤΟΧΩΝ του ΟΠΑΠ; Από τους ΚΡΑΤΙΚΟΥΣ «ΗΜΕΤΕΡΟΥΣ» περάσαμε στους ΟΠΑΔΙΚΟΥΣ «ΗΜΕΤΕΡΟΥΣ», όπου φίλοι είναι μόνο όσοι σκύβουν το κεφάλι στις επιδιώξεις των μετόχων και των προσωπικών τους οπαδικών αντιλήψεων, οι YES MEN, και ΕΧΘΡΟΙ οι αδέσμευτοι, αυτοί που κρατάνε το κεφάλι ψηλά, που ΥΠΕΡΑΣΠΙΖΟΥΝ την αλήθεια, το ΔΙΚΑΙΟ, την ΙΣΟΝΟΜΙΑ και δεν είναι τσάτσοι ή τσανακογλείφτες; Όσο για τα περί «ελέγχου» του ομίλου από τον Ευ. Μαρινάκη, οι πάντες στην πιάτσα γνωρίζουν ότι το επιχείρημα αυτό του κ. Ματεγιόφσκι και των μετόχων είναι τουλάχιστον φαιδρό! Προφανώς οι κυρίες που τους πληροφόρησαν, ενδεχομένως σε λάθος ώρα, είχαν σκοπιμότητες! Και απορώ με την ΨΥΧΡΑΙΜΙΑ μου να μην ΕΚΡΑΓΩ όταν ένας τυπάκος δήθεν τεχνοκράτης έρχεται να μου παραστήσει τον Αντιβασιλέα και με αποκαλεί «ΑΧΥΡΑΝΘΡΩΠΟ» μπροστά στα μούτρα μου!!! Εν πάση περιπτώσει, απλώς να ξέρουν ότι ΕΜΕΙΣ δεν θα αλλάξουμε την πολιτική μας, ούτε τη στάση μας! Ως εφημερίδα και ως όμιλος θα υπερασπίζουμε την αλήθεια, όσο και αν αυτή ενοχλεί, και θα συνεχίσουμε να ΠΟΛΕΜΑΜΕ την κάθε μορφής ΔΙΑΠΛΟΚΗ, εγχώρια ή εξωχώρια, όπως κάναμε πάντα

3

4 4 Έτσι όπως εκτιμάται η πολιτική δύναμη όλων των κομμάτων, όχι μόνο δεν βγαίνει αυτοδύναμη κυβέρνηση, αλλά ούτε και συνεργαζόμενη κυβέρνηση ξεχωριστά των δύο μεγάλων κομμάτων με τα υπόλοιπα κόμματα-δορυφόρους Οπότε, ως βασικό σενάριο προκρίθηκε η συνεργασία των δύο μεγάλων πόλων του σημερινού πολιτικού σκηνικού, όπως έγινε και το 2011, μόνο που τότε τον ρόλο της συνεργαζόμενης δύναμης με τη Νέα Δημοκρατία έπαιξε το ΠΑΣΟΚ του Γιώργου Παπανδρέου. Η συζήτηση, λοιπόν, δεν ξεκίνησε τυχαία, μιας και η προεδρική εκλογή είναι μπροστά μας, όπερ σημαίνει ότι κάποιοι φρόντισαν να τρέξουν πριν από τις εξελίξεις και σε χρόνο, μάλλον, πιο βολικό από πολλές πλευρές. Τώρα συζητείται το μεγάλο νομοσχέδιο για τη «μικρή ΔΕΗ», και από την άλλη υπάρχει χώρος για αντιπερισπασμούς που θα αναδεικνύουν νέα πρόσωπα και καταστάσεις. Για παράδειγμα δεν είναι τυχαίο που το θέμα ξεκίνησε από τον υπουργό Εθνικής Άμυνας Δημήτρη Αβραμόπουλο, ένα πρόσωπο που εδώ και καιρό θέλει να παίξει υπερκομματικό ρόλο, προσπαθώντας να «ενώσει» διαφορετικές φυλές στον κατακερματισμένο πολιτικό χώρο, από «ορφανούς» καραμανλικούς μέχρι συριζαίους δραχμιστές Το βασικό ερώτημα, όμως, που ετέθη είναι αν η κίνηση αυτή Αβραμόπουλου ήταν ή όχι σε συνεννόηση με το Μέγαρο Μαξίμου. Κυβερνητικοί αξιωματούχοι κάνουν λόγο για εκνευρισμό του ίδιου του πρωθυπουργού στο άκουσμα τέτοιου σεναρίου. Άλλωστε, ο ίδιος ο Αντώνης Σαμαράς γνωρίζει καλά ότι δεν έχει μια αυτοδύναμη κυβέρνηση ώστε να χειριστεί την εντολή όπως θέλει. Ούτε μπορεί εύκολα να προκηρύξει εκλογές. Θα πρέπει να παραδώσει την εντολή στο δεύτερο κόμμα, αυτό να προσπαθήσει (μάλλον άδοξα) να σχηματίσει πλειοψηφία βουλευτών και πάει λέγοντας Το ζήτημα της εντολής το γνωρίζουν άριστα και στο ΠΑΣΟΚ. Γι αυτόν τον λόγο, άλλωστε, εκ των προτέρων είχαν μιλήσει για κυβέρνηση στην οποία ενδεχομένως να τεθεί και άλλος πρωθυπουργός με τη σύμφωνη γνώμη των κοινοβουλευτικών ομάδων που στηρίζουν την κυβέρνηση Νέας Δημοκρατίας και ΠΑΣΟΚ. Βεβαίως μια τέτοια εξέλιξη θα βόλευε περισσότερο τον Βαγγέλη Βενιζέλο, ο οποίος θα γινόταν πρωθυπουργός έστω και για μια νύχτα, αλλά αυτό το σενάριο απέχει πολύ ακόμα. Το σίγουρο είναι ότι στο Μέγαρο Μαξίμου δεν συζητούν καν το σενάριο να αλλάξει ο πρωθυπουργός πριν ή μετά από εκλογές να υπάρξει ένας υπερκομματικός πρωθυπουργός που θα ενώσει τις δύο παρατάξεις όπως διαμορφώνονται από το βασικό σενάριο. Ωστόσο, δεν υποστηρίζει μόνο ο Δημήτρης Αβραμόπουλος αυτό το σενάριο το οποίο, ειρήσθω εν παρόδω, είναι απευκταίο από όλους, αλλά στην πραγματικότητα πολλοί το ορέγονται Στο ίδιο μήκος κύματος «παίζουν» την ίδια πολιτική συγχορδία και άλλοι βουλευτές, τόσο από τη Νέα Δημοκρατία όσο και από τον ΣΥΡΙΖΑ. Για παράδειγμα, δεν εξέπληξε κανέναν ότι ο Μανώλης Γλέζος, ένα πρόσωπο κοινής αποδοχής, στήριξε μια τέτοια ιδέα σύμπλευσης των δύο κομμάτων, για να εισπράξει μένος από πολλούς συντρόφους του. Αλλά ακόμα και η Φωτεινή Πιπιλή, η οποία πρωτοστατεί στις επιθέσεις κατά Δημήτρης Αβραμόπουλος του ΣΥΡΙΖΑ και της Χρυσής Αυγής, δεν είναι αντίθετη σε μια τέτοια εξέλιξη, και μάλιστα επικρότησε τον ίδιο τον κ. Αβραμόπουλο, που άνοιξε το θέμα. Επίσης, στην ίδια βάρκα πλέουν και ο υφυπουργός Ανάπτυξης Γεράσιμος Γιακουμάτος, η κυβερνητική εκπρόσωπος Σοφία Βούλτεψη, η οποία εμφανίστηκε θετική αλλά με πολλές υποσημειώσεις, ενώ και ο Νίκος Παππάς, στενός συνεργάτης του Αλέξη Τσίπρα, είναι υπέρ μιας τέτοιας εξέλιξης με αρκετούς αστερίσκους Η κυβερνητική συνεργασία, παράλληλα, μεταξύ Ν.Δ. και ΣΥΡΙΖΑ βρίσκει σύμφωνο και τον καραμανλικό πόλο, τουλάχιστον τους ενεργούς εκφραστές του. Για παράδειγμα, σε ραδιοφωνικό σταθμό ο πρώην υπουργός Εσωτερικών Ευριπίδης Στυλιανίδης τόνιζε ότι είναι θετικό σενάριο η εν λόγω συγκυβέρνηση, ενώ τόνιζε ότι ρόλο ενότητας και ομοψυχίας σε μια πολωτική κατάσταση μπορεί να παίξει ο Κώστας Καραμανλής. Βεβαίως, δεν έκρυβε σε φίλους και γνωστούς ότι, εφόσον είναι πρώτο κόμμα ο ΣΥΡΙΖΑ, το πιο πιθανό είναι για να ισορροπήσει το πολιτικό σύστημα να δεχθεί αν είναι κυβέρνηση τον συνδετικό κρίκο του συστήματος, εκ δεξιών, Κώστα Καραμανλή. Αλλά, αλήθεια έχουν ρωτήσει ποτέ τον ίδιο αν το θέλει; Διότι εκείνος τονίζει στον περίγυρό του ότι δεν ενδιαφέρεται για αυτή τη θέση, καθώς είναι μικρός σε ηλικία. Άρα σχεδιάζει κάτι άλλο; Προς στιγμήν, όμως, τη συγκυβέρνηση επικροτούν και άλλοι καραμανλικοί, όπως Πέρα από τους υπέρμαχους μιας κοινοβουλευτικής συνεργασίας των δύο αντιθετικών κομμάτων, πολλοί έδειξαν την αντίθεσή τους. Στον ΣΥΡΙΖΑ Παπαδημούλης και Βούτσης απέκλεισαν μια τέτοια συζήτηση, χαρακτηρίζοντάς την «πολιτικό τερατούργημα», αλλά κατά είναι και ο Παναγιώτης Λαφαζάνης και ο Γιάννης Μηλιός. Αλλά, και στη Νέα Δημοκρατία υπήρξε έντονος πόλος εκτός από το Μέγαρο Μαξίμου που εναντιώθηκε σε μια τέτοια συνεργασία. Ο υπουργός Υγείας, Μάκης Βορίδης, εκμεταλλεύτηκε την ευκαιρία να δείξει ότι στηρίζει τον πρωθυπουργό, τονίζοντας την αντίθεσή του στην πρόταση Αβραμόπουλου. Δεν είναι τυχαία αυτή η αντίθεση. Κατά πρώτον, δείχνει μια έντονη πάλη των μνηστήρων στη Νέα Δημοκρατία, όπου ένας νέος πόλος αυτός του Βορίδη αναπτύσσει αντιαριστερά αντανακλαστικά, σε αντίθεση με τον καραμανλικό πόλο τον οποίο επιθυμεί να έχει σύμμαχο ο Αβραμόπουλος, που έχει πιο κεντρώα προσέγγιση. Ουσιαστικά, λένε κάποιοι στο Μέγαρο Μαξίμου, η συζήτηση για τη συνεργασία Ν.Δ.-ΣΥΡΙΖΑ ήταν μια άριστη ευκαιρία να χωριστούν τα στρατόπεδα και να δούμε ποιος είναι με ποιον. Πάντως, την έντονη αντίθεση του Μάκη Βορίδη υποστηρίζει και ο φίλος του και πρώην υπουργός Άδωνις Γεωργιάδης. Δεν είναι τυχαίο, πάντως, που και οι δύο άνδρες ποτέ δεν έγιναν αποδεκτοί από τον καραμανλικό πυρήνα Μάκης Βορίδης

5 5 Φωτεινή Πιπιλή Γεράσιμος Γιακουμάτος Σοφία Βούλτεψη ο Βαγγέλης Αντώναρος, ο Προκόπης Παυλόπουλος κ.ά., ενώ δεν κρύβεται μέσα από συζητήσεις σε δείπνα και γεύματα ότι «ο Καραμανλής συμπαθεί τον μικρό, δηλαδή τον Αλέξη Τσίπρα». Άλλωστε, και η Κουμουνδούρου είναι προσεκτική όσον αφορά στον Καραμανλή αλλά και στον Γιώργο Παπανδρέου. Δεν έχουν αναφέρει το όνομα του πρώτου ποτέ, ενώ και για τον ΓΑΠ είναι φειδωλοί, παρόλο που τα μνημόνια ήρθαν επί κυβερνήσεών του και προτιμούν να στοχοποιούν το σημερινό δίδυμο Σαμαράς-Βενιζέλος Στο παιχνίδι της συγκυβέρνησης και των διακομματικών συνεργασιών έχει έρθει κοντά και το Ποτάμι. Ο Πέτρος Τατσόπουλος, πρώην βουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ και σφόδρα ερωτοτροπών με το Ποτάμι του Σταύρου Θεοδωράκη, θεωρεί ότι είναι φυσική εξέλιξη να συνεργαστούν τα δύο κόμματα στο άμεσο, κοντινό μέλλον. Εκτός αυτού, ο ίδιος ο Σταύρος Θεοδωράκης έχει τονίσει ότι θα συνεργαζόταν και με τα δύο κόμματα, αλλά θα είχε πρόβλημα να συνεργαστεί και με τους δύο ταυτοχρόνως. Η αλήθεια είναι ότι το κόμμα του θα μπορούσε να μπει σφήνα ανάμεσα στους δύο. Και σε μια κυβέρνηση εθνικής ενότητας θα μπορούσε να παίξει ρόλο. Αλλά αυτό θα μπορούσε και να τον «κάψει». Κάποιοι άλλοι, πάντως, θα πρότειναν στον κ. Θεοδωράκη εφόσον μπει στη Βουλή να μην παίξει τον ρόλο του Κουβέλη σε μια τέτοια συνεργασία ή αν μπει να την πάει μέχρι τέλους Πάντως, φάνηκε από την αρχή αυτού του σεναρίου αλλά και πολύ πιο πριν, για παράδειγμα πριν και μετά τις εκλογές ότι βασικά κέντρα της εγχώριας διαπλοκής των ΜΜΕ να επιζητούν τη σύμπλευση και τη συνεργασία των δύο μεγάλων κομμάτων. Δεν είναι τυχαίο το πρωτοσέλιδο κυριακάτικης εφημερίδας ευρείας κυκλοφορίας που ερμήνευε το πρόσφατο εκλογικό αποτέλεσμα ως επιθυμία των πολιτών για συναίνεση και συνεργασία Ν.Δ.-ΣΥΡΙΖΑ. Στην ίδια εφημερίδα παρατηρήθηκε και μια μεγάλη στροφή. Βασικός αρθρογράφος της εφημερίδας, από εκεί που στήριζε βασικές μνημονιακές πολιτικές, ξαφνικά βρέθηκε ως σύμμαχος του Αλέξη Τσίπρα. Αλλά ακόμα και οι πλέον αμετανόητοι μνημονιακοί αρθρογράφοι σε πολλές εφημερίδες και κανάλια θεωρούν ότι η συνεργασία Ν.Δ.-ΣΥΡΙΖΑ θα σπάσει το προηγούμενο ρεκόρ της μεταπολίτευσης, αυτό της συνεργασίας Ν.Δ.- ΠΑΣΟΚ. Εξάλλου, μην ξεχνάμε ότι στο πλευρό του ΣΥΡΙΖΑ είναι πολλά μιντιακά συγκροτήματα και συγκεκριμένοι επιχειρηματίες Αλλά δεν είναι μόνο αυτοί. Στα βασικά πηγαδάκια που σχηματίζονται στη Βουλή πολλοί ομολογούν ότι αυτοί που θα ήθελαν όσο τίποτα να συνεργαστούν τα δύο κόμματα είναι οι χρυσαυγίτες, καθώς θα βρεθούν ως αξιωματική αντιπολίτευση σε μια τέτοια πολιτική κατάσταση και πλέον ο ρυθμιστικός τους ρόλος θα «απλωθεί» ακόμα πιο πολύ. Η Χρυσή Αυγή με το 10% περίπου που έλαβε στις ευρωεκλογές κρατάει ακόμα πρωτοφανή ποσοστά για ναζιστικό κόμμα, και κάποιοι θεωρούν ότι οι τελευταίες εμφανίσεις στη Βουλή των αρχηγών της ανέβασαν και άλλο τα ποσοστά. Δεν είναι τυχαίο που το σύντομο ανέκδοτο στα πολιτικά γραφεία και στις καφετέριες γύρω από τη Βουλή είναι: «Χρυσαυγίτες και νταβατζήδες θέλουν περισσότερο από ποτέ τη συνεργασία Ν.Δ.-ΣΥΡΙΖΑ» Οι πρώτοι διότι το εγχείρημα αυτό θα έπεφτε σε αποτυχία βάσει των εγγενών διαφορών που υπάρχουν μεταξύ των δύο κομμάτων, και έτσι μεγάλα τμήματα απογοητευμένων θα συσπειρώνονταν στην αντισυστημική μεν, ναζιστική δε, Χρυσή Αυγή Οι δεύτεροι θα κέρδιζαν ακόμα περισσότερο χρόνο και θα αποκτούσαν συμμάχους σε ένα νέο πολιτικό σκηνικό που πάντοτε έβρισκαν τρόπο να ελέγχουν. Επίσης, οι περισσότεροι «νταβατζήδες» φοβούνται τον αστάθμητο παράγοντα Τσίπρα με τις απροσδιόριστες ακόμα προθέσεις Σε μια πάλη μεταξύ των μνηστήρων, η κυβέρνηση Σαμαρά θα μιλήσει με έργα, τονίζουν από το πρωθυπουργικό Μέγαρο, προσθέτοντας ότι όσο κάποιοι επεξεργάζονται πολιτικά σενάρια στο παρασκήνιο, ο πρωθυπουργός ετοιμάζει κινήσεις που θα πιστωθούν στον ίδιο. Για παράδειγμα, πολλοί θεωρούν ότι η ομιλία του πρωθυπουργού στο Ευρωκοινοβούλιο, ειδικά η αναφορά ότι δεν θα χρειαστούμε νέο δανεισμό, προμηνύει και το τέλος των μνημονίων. Άλλωστε, την ώρα που το νομοσχέδιο για τη «μικρή ΔΕΗ» έμπαινε στη Βουλή, τα τελευταία προαπαιτούμενα βρίσκονταν σε τελική εφαρμογή χωρίς να ανοίξει μύτη. Οι δόσεις απελευθερώνονται και το επόμενο στοίχημα είναι η έξοδος στις αγορές, με κορυφαία στιγμή τη λύση του ελληνικού χρέους. Αν γίνουν αυτά, την πρωτοβουλία κάθε πολιτικής κίνησης θα εξακολουθήσει να έχει ο πρωθυπουργός, Αντώνης Σαμαράς Ο Αντώνης Σαμαράς στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο στο Στρασβούργο.

6 6 Και ασφαλώς δεν αφορούν μόνο στη συμμετοχή σε τραπεζικά σχήματα, την οποία είδαμε να συμβαίνει μαζικά το προηγούμενο διάστημα. Πρόκειται για κάτι αρκετά ευρύτερο που πραγματικά παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον και αποτελεί ασφαλώς τμήμα αλλά και αποτέλεσμα του success story της χώρας και της αλλαγής στην αντιμετώπισή της από τα διεθνή επενδυτικά κεφάλαια. Δεν είναι υπερβολή αν υποστηρίξει κανείς ότι σε συζητήσεις για το μέλλον επιχειρήσεων, για συγχωνεύσεις αλλά και για deals με ξένους, είτε στρατηγικής είτε επενδυτικής μορφής, βρίσκεται αυτή τη στιγμή ένα πολύ μεγάλο κομμάτι της ελληνικής επιχειρηματικότητας. Άλλοι γιατί επιδιώκουν την ανάπτυξη μετά την αρχικά επιτευχθείσα επιβίωση και άλλοι διότι πιέζονται να προχωρήσουν σε εξ ανάγκης συνεργασίες και αναδιαρθρώσεις από το τραπεζικό σύστημα. Και εδώ πρέπει να προσθέσουμε ότι και οι ίδιες οι τράπεζες συμμετέχουν σε αυτόν τον χορό των πιθανών deals, καθώς και οι ίδιες, πέραν του συμβουλευτικού χαρακτήρα για τις επιχειρήσεις που έχουν λάβει δάνεια από αυτές, ρευστοποιούν και δικά τους περιουσιακά στοιχεία. Αν και στο ευρύ κοινό αυτό δεν είναι ορατό και ασφαλώς δεν μπορεί ακόμη να έχει οποιονδήποτε αντίκτυπο, η αλήθεια είναι ότι ο επιχειρηματικός χάρτης της χώρας έχει ήδη αρχίσει να μεταβάλλεται και, όπως εκτιμούν αναλυτές και άνθρωποι της αγοράς, μέσα στους επόμενους μήνες πιθανώς θα δούμε δεκάδες deals οποιουδήποτε επιπέδου και βεληνεκούς. Από ολοκλήρωση νέων ιδιωτικοποιήσεων, μέχρι άμεσες νέες επενδύσεις αλλά και νέες συμμαχίες σε τομείς όπως η ενέργεια, ο τουρισμός, το εμπόριο, η ναυτιλία, οι υποδομές και το real estate. Ακόμη και στις τράπεζες υπάρχει έντονος αναβρασμός σχετικά με την πιθανότητα διενέργειας κάποιου «τρανταχτού» deal στον απόηχο «Μ όνο μέσα στις τελευταίες ημέρες ανακοινώθηκε ένα μίνι μπαράζ από συμφωνίες μετοχικού και επιχειρηματικού χαρακτήρα ή αποκαλύφθηκαν μια σειρά από ζυμώσεις που κυοφορούνται σε προσκήνιο και παρασκήνιο, έστω κι αν σε κάποιες εκ των περιπτώσεων δεν είχαμε να κάνουμε με αυτό που λέγεται κίνηση-βόμβα. Ωστόσο, κάμποσες διεργασίες είναι σημαντικές αλλά και συμβολικές. Και να είστε σίγουροι ότι, είτε λόγω συνθηκών και αναγκών, είτε λόγω αναπτυξιακών σχεδίων, προσεχώς θα σκάσουν και άλλα deals, δεκάδες ίσως, στον ευρύτερο μεσαίο χώρο, που αν θέλουμε να είμαστε ρεαλιστές, όσον αφορά στα εγχώρια δεδομένα ξεκινά από τις παρυφές του 25άρη και φθάνει έως τα πάνω στρώματα της small cap». Με αυτά τα λόγια έμπειρος χρηματιστής, γνώστης του τομέα των επιχειρηματικών συνεργειών και συνεργασιών, μετέφερε στην «Α» την εκτίμησή του για τα όσα συμβαίνουν και πρόκειται να λάβουν χώρα στον χάρτη της ελληνικής αγοράς. Τα πολύ δε πρόσφατα και νωπά deals που πραγματοποιήθηκαν ή αυτά που επισήμως κυοφορούνται κατέδειξαν ότι τελικά κάτι κινείται στον μέχρι πρότινος σχετικά «παγωμένο», ιδίως χρηματιστηριακά, χώρο της μικρομεσαίας τάξης. Κινήσεις, ζυμώσεις και deals όπως σε Σελόντα, Forthnet, Πόρτο Καρράς, Lamda, Sarantis, Cyclon κ.λ.π. ήρθαν να υπενθυμίσουν ότι «η ζωή δεν σταματά στις τράπεζες, στον ΟΠΑΠ ή στη ΔΕΗ», ότι υπάρχει ενδιαφέρον και σε άλλες βαθμίδες της επιχειρηματικής ζωής του τόπου. Επιπλέον, οι εξελίξεις αυτές έχουν άμεσο αντίκτυπο στις αποτιμήσεις των επιχειρήσεων, καθώς εν μέσω επενδυτικών προσφορών ή και κερδοσκοπικών επιδιώξεων αποδεικνύουν πως υπάρχουν κρυμμένες αξίες ακόμη και σε θεωρούμενες προβληματικές επιχειρήσεις. Κλάδοι όπως οι ιχθυοκαλλιέργειες, το real estate, ο τουρισμός, η βιομηχανία, οι υποδομές, τα telecoms, η ενέργεια, η ακτοπλοΐα, η υγεία, το εμπόριο κ.λ.π. ξεχωρίζουν στις τάξεις των υποψήφιων επενδυτών, στρατηγικών ή απλώς κερδοσκοπικού χαρακτήρα. Βέβαια, πρέπει να σημειώσουμε ότι κάποιες από τις κινήσεις και τις συμφωνίες που είτε κλείνουν είτε αποτελούν σχέδια επί χάρτου προωθούνται για λόγους επιβίωσης και ανάγκης. Δηλαδή πολλές επιχειρήσεις,

7 7 τους προς τις τράπεζες, και σε εκείνες που αντιμετωπίζουν προβλήματα ρευστότητας. Εκεί ήδη έχει επιλεγεί από τον τραπεζικό κόσμο ένα μοντέλο αναδιάρθρωσης, το οποίο περιλαμβάνει από μετοχοποίηση χρεών μέχρι τη συγχώνευση ομοειδών επιχειρήσεων με στόχο τη χρηματοοικονομική εξυγίανση, τη μεγέθυνση και την ενίσχυση της θέσης στην αγορά. Και σε επόμενο στάδιο την προσέλκυση στρατηγικού επενδυτή, είτε αυτός θα είναι ξένο fund είτε ξένος ή άλλος ελληνικός επιχειρηματικός όμιλος. των stress tests της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας. Ιδιαίτερα σε ό,τι αφορά τις νέες ιδιωτικοποιήσεις και τα κρατικά deals, έχουμε για παράδειγμα μπροστά μας μια σειρά από πιθανές συμφωνίες για αέριο, ΤΡΑΙΝΟΣΕ, αεροδρόμια, λιμάνια κ.λ.π. Και στο παιχνίδι έχουν μπει Κινέζοι, Άραβες, μεγάλα ευρωπαϊκά και κυρίως αμερικανικά funds. Την ίδια στιγμή παρατηρείται ιδιαίτερο ενδιαφέρον από σημαντικά private equity funds για συμμετοχή σε επιχειρήσεις που διαχειρίζονται μεγάλα projects, μόνες ή σε συμμαχία με ξένους κολοσσούς. Χαρακτηριστικό το παράδειγμα της Blackstone, που ήταν το τελευταίο χρονικά fund που μπήκε μεταξύ άλλων στο μετοχικό κεφάλαιο της Lamda κυρίως λόγω Ελληνικού, αλλά και με βλέψεις και σε άλλες επενδύσεις. Εκεί όμως που πραγματικά ετοιμάζεται κοσμογονία είναι στις μεσαίες και μεγάλες επιχειρήσεις, που βρίσκονται υπό την πίεση της εξυπηρέτησης του σημαντικού δανεισμού Ενδιαφέρον ωστόσο παρουσιάζει και ένα ακόμα γεγονός. Ότι πολλές από τις επιχειρήσεις που σήμερα βρίσκονται ένα βήμα πριν από ένα deal που θα αλλάξει το status και το μέλλον τους είναι εισηγμένες στο Χρηματιστήριο. Και πρόκειται κυρίως για επιχειρήσεις που οι μετοχές τους είναι είτε ξεχασμένες είτε ακίνητες επί μακρόν. Οι εξελίξεις λοιπόν σε επιχειρηματικό επίπεδο είναι πιθανό να δρομολογήσουν μια κινητικότητα και στο Χρηματιστήριο, αναβιώνοντας έτσι ένα κομμάτι της αγοράς, εκείνο της μεσαίας πάλαι ποτέ κεφαλαιοποίησης, το οποίο έχει από καιρό περάσει σε καθεστώς απαξίωσης. έχοντας βρεθεί σε δυσμενή θέση λόγω έλλειψης ρευστότητας και εμφάνισης υψηλού δανεισμού, υποχρεώνονται σε αναζήτηση εταίρου ή σε εξεύρεση λύσης υπό τη δαμόκλειο σπάθη των τραπεζών. Οι οποίες με τη σειρά τους, έχοντας να αντιμετωπίσουν τον βραχνά των υπέρογκων κόκκινων δανείων, μεγάλο μέρος των οποίων ανήκει στην κατηγορία «επιχειρηματικά», πιέζουν εισηγμένες και μετόχους να ντιλάρουν με επενδυτές προκειμένου να αναδιαρθρωθεί η εταιρεία και οι τράπεζες να σώσουν ό,τι μπορούν από επιχειρήσεις που έχουν κατά τα άλλα κάποια ποιοτικά assets. Από την άλλη πλευρά, πάντως, δεν είναι όλες οι κινήσεις στο πλαίσιο της επιβίωσης, αλλά γίνονται για σοβαρούς αναπτυξιακούς λόγους ή απλώς επειδή η κρίση δημιουργεί ευκαιρίες. Περιπτώσεις όμως όπως οι εν εξελίξει προσπάθειες συγκέντρωσης στον κλάδο των τηλεπικοινωνιών με επίκεντρο τη Forthnet (και ο ΟΤΕ μπήκε στο παιχνίδι χτυπώντας τη Nova, με την εισηγμένη εταιρεία να αναδεικνύεται σε πολύφερνη νύφη τόσο για τη Wind και Vodafone, όσο και για τον ΟΤΕ), ή οι συγχωνεύσεις που δρομολογούν οι τράπεζες στις ιχθυοκαλλιέργειες με άξονα τον Νηρέα και τη Σελόντα (ήδη η δεύτερη προωθεί έκδοση ομολογιακού 105 εκατ. ευρώ, ενώ θα μετοχοποιηθούν χρέη εκατ. ευρώ, με ανάλογες εξελίξεις να αναμένονται και στην πρώτη), οι συζητήσεις που γίνονται αυτή την περίοδο για εξαγορές μεγάλων ξενοδοχειακών μονάδων με ενδεικτική την προσέγγιση της Τεχνικής Ολυμπιακής με τον αμερικανικό επενδυτικό όμιλο Hines για την πώληση του Πόρτο Καρράς, οι δημόσιες προτάσεις της Motor Oil για τη Cyclon (στα 0,7 ευρώ) και της HIG Luxemburg και τη Μαΐλλης (στα 0,015 ευρώ), τα μετοχικά placements σε Lamda και Eurobank Properties, οι ζυμώσεις σε ΑΝΕΚ, Attica (βαπόρια), η πρόσφατη συμφωνία MIG-Πειραιώς (υψηλότερο επίπεδο εδώ) και η επεκτατική κίνηση της Sarantis (για την εξαγορά του 100% του μετοχικού κεφαλαίου της τσεχικής εταιρείας ASTRID S.R.O. με τίμημα 6,5 εκατ. ευρώ) αναθερμαίνουν ένα σημαντικό κομμάτι της χρηματιστηριακής αγοράς και ερμηνεύονται ως προάγγελος ευρύτερων επιχειρηματικών κινήσεων το επόμενο διάστημα. Και όλα αυτά συνέβησαν σε λίγες ημέρες, δίχως να υπολογίζουμε κινήσεις προηγούμενων εβδομάδων ή μηνών. Σε κάθε περίπτωση, κάτι αρχίζει να κινείται και στις θεωρούμενες χαμηλότερες κεφαλαιοποιήσεις, κι αυτό δεν αποκλείεται να συνεχιστεί, ή ακόμα και να ενταθεί, είτε υπό τη μορφή επιχειρηματικών deals είτε υπό την πίεση των τραπεζών, ιδιαίτερα για εισηγμένες με υψηλές δανειακές υποχρεώσεις, και να δώσει «σημεία ζωής» σε ένα εντελώς απονευρωμένο κομμάτι του ταμπλό. Δηλαδή, αρχίζουν να βγαίνουν ειδήσεις από τις χαμηλότερες κεφαλαιοποιήσεις, οι οποίες στις περισσότερες περιπτώσεις ακολουθούνται από σχετική αύξηση της κινητικότητας στις αντίστοιχες μετοχές. Deals ή διεργασίες που δίνουν πνοή σε ένα αριθμητικά σημαντικό αλλά ξεχασμένο και απαξιωμένο τμήμα του χρηματιστηριακού ταμπλό, χωρίς ωστόσο το βεληνεκές των deals να είναι τέτοιο ακόμη που να έχει καταλυτική επίδραση στην ευρύτερη εικόνα της αγοράς. Σε κάμποσες από τις εμπλεκόμενες μετοχές είχαμε αύξηση αντανακλαστικών και συναλλαγών, παρασύροντας με τη σειρά τους και άλλα μικρομεσαία χαρτιά (από FG Europe έως Κυριακίδη, Alco, Dionic, Ικτίνο, Revoil κ.λ.π.), αν και η αλήθεια είναι ότι ο σηματωρός κατά κάποιους FT Mid μάλλον είναι βαρύς αλλά και με αρνητικό πρόσημο σε σχέση με δείκτες όπως ο Γ.Δ., ο FTSE 25 ή ο Τραπεζικός. Όπως επίσης για την ώρα οι κινήσεις δεν έχουν διάρκεια και συνέχεια, αλλά κυρίως έχουμε να κάνουμε με φωτοβολίδες εξ αντανακλάσεως. Ειδικότερα, ο μεσαίος δείκτης βρίσκεται σε αποκλίνουσα τροχιά από την αγορά. Είναι ενδεικτικό πως τον τελευταίο χρόνο ο Γ.Δ. ενισχύεται κατά 50% και ο FTSE Large Cap 25 κατά 45%, όμως η απόδοση για τον FTSE Mid Cap την ίδια περίοδο είναι αρνητική, και δεν είναι λίγοι οι αναλυτές που χρησιμοποιούν τη μεσαία κεφαλαιοποίηση ως «σηματωρό» για να διαβάσουν τις προθέσεις της αγοράς. Πάντως, κάποιοι θυμούνται το παρελθόν, ελπίζοντας να αποτελέσει οδηγό για το μέλλον. Ανάλογες περιπτώσεις υπήρχαν κι άλλες στο ταμπλό παλιότερα (όπως η Aegean για παράδειγμα), και οι προσδοκίες της αγοράς είναι να γίνουν ακόμη περισσότερες όσο τράπεζες θα κινούν τη διαδικασία αναδιαρθρώσεων ή ανταγωνιστές και επενδυτικά funds θα επιδιώξουν να εξαγοράσουν επιχειρήσεις με προοπτικές, που παρουσιάζουν ταμειακές ροές, με ηγετική θέση στους κλάδους τους.

8 8 Αλλά και ο κ. Μιχάλης Σάλλας κατά την επίσκεψή του στην Αμερικανική Γεωργική Σχολή της Θεσσαλονίκης ανέφερε ότι δεν υπάρχει αμφιβολία πως το πρόβλημα των λεγόμενων «κόκκινων δανείων», δηλαδή των δανείων σε καθυστέρηση, είναι εξαιρετικά σοβαρό. «Αλλά, σας διαβεβαιώ ότι είναι ένα θέμα που αντιμετωπίζεται με πολύ μεγάλη υπευθυνότητα από τις ελληνικές τράπεζες» τόνισε ο πρόεδρος του ομίλου της Τρ. Πειραιώς. Σύμφωνα με τον ίδιο, η στρατηγική που πρέπει να ακολουθήσουμε για την επίλυση του προβλήματος πρέπει να είναι τέτοια ώστε να μην ανακοπεί η πορεία ανάκαμψης της ελληνικής οικονομίας. «Εξετάζουμε μία μία τις επιχειρήσεις για εξυγίανση και αναδιάρθρωση, με απόλυτη προτεραιότητα σε εκείνες που λειτουργούν, απασχολούν πολλούς εργαζόμενους και έχουν σημαντικό ρόλο στην οικονομική δραστηριότητα» σημείωσε ο κ. Σάλλας. «Οι τράπεζες, σας μιλώ και από την εμπειρία της δικής μας τράπεζας, έχουν οργανώσει εσωτερικούς μηχανισμούς και διαδικασίες και είναι σε θέση σήμερα να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα σε διαχειριστικό και επιχειρηματικό επίπεδο. Η όλη προσπάθεια αποβλέπει στην οικονομική ανόρθωση του τόπου και την ενίσχυση της υγιούς και ανταγωνιστικής επιχειρηματικότητας» ανέφερε χαρακτηριστικά. Αλλά και ο διευθύνων σύμβουλος της Eurobank, Χρήστος Μεγάλου, σε επιστολή του προς το σύνολο του προσωπικού ανέφερε πως μία από τις βασικές προκλήσεις που έχει να αντιμετωπίσει η τράπεζα είναι η ενεργός διαχείριση των προβληματικών δανείων. «Είναι υποχρέωσή μας, τόσο προς τους μετόχους μας όσο και προς την ελληνική αγορά, να διαχειριστούμε αυτό το πρόβλημα με συνέπεια, ευαισθησία αλλά και αποτελεσματικότητα. Η επιτυχία μας σε αυτόν τον τομέα, στον οποίο η τράπεζα έχει ήδη αναπτύξει πρωτοποριακές δομές και τεχνογνωσία, θα απελευθερώσει τις υγιείς δυνάμεις της οικονομίας και θα ενδυναμώσει περαιτέρω την χρηματοοικονομική θέση της τράπεζας μας», τόνισε ο κ. Μεγάλου. Μάλιστα, σύμφωνα με πληροφορίες οι τράπεζες έχουν ρίξει εκ νέου στο τραπέζι την παλαιά πρόταση για δημιουργία εταιρείας ειδικού σκοπού (SPV) στην οποία οι ίδιες θα εισφέρουν τα NPLs με ένα discount λίγο μεγαλύτερο από τις ειδικές προβλέψεις που έχουν ήδη σχηματίσει, ενώ εξειδικευμένα private equity funds θα βάλουν κεφάλαια και τεχνογνωσία για την αντιμετώπισή τους. Πάντως, υπάρχουν διαφωνίες μεταξύ της Τράπεζας της Ελλάδος, τραπεζών και έμμεσα του υπουργείου Οικονομικών ως προς τον τρόπο αλλά και τον χρόνο που απαιτείται για τη διαχείριση των κόκκινων δανείων. Ο Γιάννης Στουρνάρας έθιξε άμεσα το ζήτημα των κόκκινων δανείων, δίνοντας και νούμερα ανά κατηγορία χορηγήσεων από το βήμα της Βουλής. Όπως ανέφερε ο κ. Στουρνάρας, οι ζημίες που εμφάνισαν οι ελληνικές τράπεζες στο πρώτο τρίμηνο του 2014 φθάνουν στα 600 εκατ. ευρώ και προκλήθηκαν κυρίως από το ύψος των κόκκινων δανείων. Σύμφωνα με τα στοιχεία που ανακοίνωσε ο νέος διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος: - Στο τέλος του πρώτου τριμήνου του 2014 τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια ανήλθαν στο 33,5%, έναντι 32% που ήταν πέρσι το ίδιο διάστημα. - Συνολικά, το ύψος των κόκκινων δανείων έφθασε στα 77 δισ. ευρώ. Από αυτά, τα 42 δισ. ευρώ είναι επιχειρηματικά, τα 25 δισ. ευρώ στεγαστικά και τα 10 δισ. ευρώ καταναλωτικά δάνεια. «Το πρόβλημα της διαχείρισης των κόκκινων δανείων είναι σημαντικό. Η Τράπεζα της Ελλάδας θα πάρει άμεσα πρωτοβουλίες. Θα πρέπει κυβέρνηση και μέτοχοι να συντονιστούμε σε αυτό το θέμα» υπογράμμισε ο κ. Στουρνάρας. Πάντως, έσπευσε να συμπληρώσει ότι η ενίσχυση του κλίματος εμπιστοσύνης της χώρας είχε αποτέλεσμα να αυξηθούν κατά 11 δισ. ευρώ οι καταθέσεις, και αυτό συμπλήρωσε είναι ένα πολύ ενθαρρυντικό στοιχείο. Από την άλλη πλευρά, υπάρχουν πληροφορίες που υποστηρίζουν πως το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο έχει ξεκαθαρίσει τη στάση του για το συγκεκριμένο θέμα, συστήνοντας Το μείζον θέμα, όμως, του διενεργούμενου ελέγχου είναι το πώς θα αξιολογηθούν ενήμερα, σήμερα, δάνεια τα οποία έχουν αναχρηματοδοτηθεί ή έχουν χαμηλές εξασφαλίσεις. Οι εξελίξεις πάνω σε αυτό το θέμα περνούν και από ελληνικά χέρια. Σύμφωνα με στελέχη της αγοράς, η μεθοδολογία του πανευρωπαϊκού stress test δεν μπορεί να είναι αισθητά αυστηρότερη από εκείνη της BlackRock II, καθώς σε αυτήν την περίπτωση θα αντιμετώπιζε πρόβλημα κεφαλαιακών αναγκών μεγάλο μέρος των ευρωπαϊκών τραπεζών. «Το δυσμενές σενάριο της BlackRock II προέβλεπε κεφαλαιακές ανάγκες 8,8 δισ. ευρώ και οι συστημικές τράπεζες έχουν ήδη σηκώσει μέσω αυξήσεων κεφαλαίων και πωλήσεων ποσό που ξεπερνά τα 8,5 δισ. ευρώ» σημειώνουν τραπεζικά στελέχη, εκτιμώντας ότι δύσκολα θα μπορούσε ο λογαριασμός με τα πανευρωπαϊκά κριτήρια να διαμορφωθεί σε αισθητά ανώτερα επίπεδα. Στον έλεγχο ποιότητας ενεργητικού, όμως, παρέχεται σε κάθε τοπική κεντρική τράπεζα η διακριτική ευχέρεια να θέσει επιπρόσθετα φίλτρα και στην περίπτωση της Ελλάδας υπάρχει αυξημένη πίεση από το ΔΝΤ αλλά και από πρωτοκλασάτους υπουργούς να κινηθεί προς αυτήν την κατεύθυνση. Η ΤτΕ δεσμεύεται να αξιολογήσει, με βάση τα αποτελέσματα της εν εξελίξει πανευρωπαϊκής άσκησης προσομοίωσης, αν θα δώσει οδηγίες αντίστοιχες με αυτές που έδωσαν άλλες εποπτικές αρχές της Ε.Ε. για τον σχηματισμό πρόσθετων προβλέψεων απομείωσης δανείων, οι οποίες θα πρέπει να εισαχθούν έγκαιρα, πριν δηλαδή δημοσιευθούν τα αποτελέσματα της χρήσης Πρακτικά η ελληνική πλευρά δεσμεύεται να αξιολογήσει αν θα ακολουθήσει το παράδειγμα της Ισπανίας και της Πορτογαλίας επιβάλλοντας στις τράπεζες εμπροσθοβαρή εξυγίανση του ισολογισμού τους μέσω σχηματισμού πρόσθετων προβλέψεων για ενήμερα δάνεια που θα αξιολογηθούν όμως ως προβληματικά.

9 9 στις ελληνικές τράπεζες να πάρουν μπροστά, δηλαδή στη χρήση του 2014, υψηλές προβλέψεις για την κάλυψη των συνεχών αυξανόμενων επισφαλειών. Δεν αφήνει αδιάφορη την ΕΚΤ, η διοίκηση της οποίας συμφωνεί, αλλά και ούτε αφήνει αδιάφορη την Τράπεζα της Ελλάδος, η οποία φέρεται ότι θα πιέσει τις τράπεζες προς αυτήν την κατεύθυνση. Από την πλευρά τους οι τραπεζίτες δεν θέλουν να προχωρήσουν σε μια τέτοια κίνηση, καθώς θα είναι αναγκασμένοι να δεσμεύσουν σημαντικά κεφάλαια, ενώ θα τεθεί εν αμφιβόλω ο στόχος για επίτευξη κερδοφορίας τα επόμενα τρίμηνα. Και φυσικά σε τέτοια περίπτωση θεωρείται σχεδόν βέβαιη μία νέα ανακεφαλαιοποίηση. Με βάση αυτά τα δεδομένα οι τραπεζίτες ζητούν να μην περάσει η γραμμή των δανειστών και να διαχειρισθούν τα NPLs σε βάθος χρόνου. Ζητούν, επίσης, εν προκειμένω από τον υπουργό Οικονομικών Γκίκα Χαρδούβελη, αλλαγή του πτωχευτικού δικαίου, ενώ δηλώνουν τη διαφωνία τους και με τις 22 οδηγίες που τους απέστειλε ητράπεζα της Ελλάδος όσον αφορά στη διαχείριση των κόκκινων δανείων. Την αντίδρασή τους τονίζουν και για τον Κώδικα Δεοντολογίας με το επιχείρημα ότι δεν θα αποδώσει, και επισημαίνουν με νόημα ότι το πλαφόν των ευρώ μηνιαίο καθαρό από δαπάνες διαβίωσης εισόδημα προφυλάσσει όλους τους δανειολήπτες, αδύναμους και μη οικονομικά (επιτήδειους), και στέλνει λάθος μήνυμα σχετικά με τη συμπεριφορά αποπληρωμής. Η διαχείριση των κόκκινων δανείων έχει καταστεί επιτακτική λόγω των επικείμενων stress tests στα οποία θα υποβληθούν οι τράπεζες από την ΕΚΤ σε συνεργασία με την Ευρωπαϊκή Τραπεζική Αρχή (ΕΒΑ), και Αναμφίβολα το κρίσιμο ερώτημα δεν είναι άλλο από το ποιο θα είναι το ύψος των κεφαλαιακών αναγκών που θα προκύψουν από τη νέα άσκηση. Στελέχη τραπεζών εκφράζουν την αισιοδοξία τους ότι οι κεφαλαιακές ανάγκες του νέου test θα κυμανθούν σε χαμηλά επίπεδα τουλάχιστον για τις περισσότερες τράπεζες και θα καλυφθούν με άνεση. Σημειώνουν ότι στην πρώτη ανακεφαλαιοποίηση οι συστημικές ενισχύθηκαν με 28,5 δισ. ευρώ (25 δισ. ευρώ από το ΤΧΣ και 3,5 δισ. ευρώ από τον ιδιωτικό τομέα) ενώ με τη δεύτερη ανακεφαλαιοποίηση που πραγματοποιήθηκε τις προηγούμενες η οποία γίνεται στο πλαίσιο της τραπεζικής ενοποίησης. Η ΕΚΤ θα κάνει φύλλο και φτερό τα δανειακά χαρτοφυλάκια των τραπεζών και ειδικότερα στο στόχαστρο θα μπουν τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια αλλά και αυτά που ενώ έχουν ρυθμιστεί και θεωρούνται ενήμερα, ωστόσο δεν εξυπηρετούνται κανονικά. Τις προηγούμενες δύο εβδομάδες βρέθηκε στην Αθήνα κλιμάκιο στελεχών της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας. Αντικείμενο της επίσκεψής τους ήταν ο επιτόπιος δειγματοληπτικός έλεγχος σε στοιχεία ενεργητικού των τεσσάρων συστημικών τραπεζών, όπως για παράδειγμα τα δάνεια. Το κλιμάκιο, επικεφαλής του οποίου ήταν υψηλόβαθμο στέλεχος της Διεύθυνσης Εποπτείας, εξέτασε δείγμα ενήμερων δανείων ανά υποκατηγορία (στεγαστικά, καταναλωτικά, μικρομεσαίων επιχειρήσεων και μεγάλων επιχειρήσεων), ξεκινώντας από την Εθνική και συνεχίζοντας με τις Eurobank, Alpha Bank και Πειραιώς. Σύμφωνα με πληροφορίες τα πορίσματα των συγκεκριμένων ελέγχων ενδέχεται να αποτελέσουν οδηγό στον έλεγχο ποιότητας ενεργητικού. Να κρίνουν δηλαδή πόσο καλά κεφαλαιοποιημένες είναι οι τράπεζες για ενήμερα δάνεια με χαμηλή αξία εξασφαλίσεων ή για δάνεια που έχουν αναχρηματοδοτηθεί και δεν υπάρχουν προοπτικές εξόφλησης. Η μεθοδολογία της ΕΚΤ επιβάλλει κούρεμα στην αξία των ενέχυρων στεγαστικών δανείων, με βάση την υπόθεση ότι όλα τα ακίνητα που έχουν ως εξασφάλιση οι τράπεζες θα πωληθούν σε τρέχουσες αποτιμήσεις στο τέλος της εξεταζόμενης τριετίας (2016). Αυτό για τις ελληνικές τράπεζες σημαίνει σχηματισμό πρόσθετων προβλέψεων καθώς ακόμη και με το βασικό σενάριο της άσκησης προσομοίωσης αναμένεται μείωση των τιμών στα ακίνητα με ρυθμό υψηλότερο σε σχέση με τη μεθοδολογία της BlackRock II. εβδομάδας οι συστημικές τράπεζες ενίσχυσαν την κεφαλαιακή τους βάση με 8,3 δισ. ευρώ. Έτσι διαθέτουν ένα μεγάλο κεφαλαιακό μαξιλάρι που δημιουργεί αισιοδοξία. Είναι χαρακτηριστικό ότι ο μέσος όρος του δείκτης Βασικών Ιδίων Κεφαλαίων των συστημικών τραπεζών ξεπερνά το 14%, τη στιγμή που ο αντίστοιχος δείκτης των ευρωπαϊκών τραπεζών διαμορφώνεται στο 10,5%. Υψηλόβαθμοι τραπεζικοί πράγοντες υπογραμμίζουν ότι οι εληνικές τράπεζες έχουν υποστεί ένα άνευ προηγουμένου σοκ από την 6ετή ύφεση, έχουν αναπληρώσει σε μεγάλο βαθμό τις απώλειες και εκτιμούν ότι η ελληνική αγορά δεν μπορεί να πάει χαμηλότερα. Σημειώνουν, επίσης, ότι όλα τα στοιχεία δείχνουν πως η οικονομία βρίσκεται στο χαμηλότερο σημείο και έχει ξεκινήσει η αντίστροφη μέτρηση για την επιστροφή της χώρας σε θετικούς ρυθμούς οικονομικής ανάπτυξης. Μάλιστα, κάποιες από τις παραδοχές που ανακοίνωσε η ΕΚΤ είναι ηπιότερες σε σχέση με αυτές του stress test της ΤτΕ. Στο πλαίσιο αυτό προδικάζουν ότι οι όποιες κεφαλαιακές ανάγκες προκύψουν θα είναι περιορισμένες και διαχειρίσιμες. ο πολιτικό παιχνίδι που παίζεται γύρω από τη Τδυνατότητα ή μη συγκέντρωσης 120 υπογραφών βουλευτών για να κατατεθεί αίτημα για διεξαγωγή δημοψηφίσματος σχετικά με τη «μικρή ΔΕΗ» έχει και άλλες πολιτικές προεκτάσεις. Δημιουργώντας μια άτυπη συμμαχία στο ζήτημα αυτό, ο Αλέξης Τσίπρας κάνει ασφαλώς πρόβα για τις προεδρικές εκλογές. ε ή χωρίς την άμεση υποστήριξη του ΚΚΕ, αν Μο ΣΥΡΙΖΑ εξασφαλίσει την υποστήριξη τόσων βουλευτών μέσω ΔΗΜ.ΑΡ., ΑΝ.ΕΛΛ. και ανεξάρτητων ώστε μαζί με τις ψήφους του ΚΚΕ να υπερβαίνονται δυνητικά οι 120, τότε δημιουργείται μείζον πολιτικό ζήτημα. Γιατί ασφαλώς η αίσθηση που θα δοθεί στην κοινή γνώμη αλλά και στα κέντρα αποφάσεων εκτός Ελλάδας θα είναι ότι η χώρα επί της ουσίας εισέρχεται σε προεκλογική περίοδο. Της οποίας η διάρκεια θα εξαρτηθεί από τον χρόνο διεξαγωγής των προεδρικών εκλογών. Αν, δηλαδή, θα γίνει η διαδικασία την ερχόμενη άνοιξη ή θα επιχειρηθεί η χρονική σύντμησή της. νεξάρτητα αν το ΚΚΕ συμμαχήσει ή όχι με τον ΑΣΥΡΙΖΑ στην υπόθεση της «μικρής ΔΕΗ» (αυτό ίσως και να μην έχει τόση πρωταρχική σημασία όσο τα υπόλοιπα κουκκιά), θεωρείται ούτως ή άλλως εξαιρετικά απίθανο να συναινέσει για οποιονδήποτε Πρόεδρο Δημοκρατίας με την κυβέρνηση. Οπότε αν ο κ. Τσίπρας έχει εξασφαλίσει τους απαιτούμενους υπόλοιπους συμμάχους, τότε αρχικά σε επίπεδο εντυπώσεων αλλά και σε επίπεδο πολιτικής ουσίας η προεδρική εκλογή θα φαντάζει πλέον όχι απλά πολύ μα πολύ δύσκολη υπόθεση, αλλά σχεδόν αδύνατη. αι η είσοδος της χώρας σε κλίμα προεκλογικό, σε Κκάθε περίπτωση θα αποτελέσει τροχοπέδη για μια σειρά από κυβερνητικές δράσεις. Κυρίως σε ό,τι αφορά τις μεταρρυθμίσεις ή και τις ιδιωτικοποιήσεις. Αλλά και την εφαρμογή ορισμένων σκληρών μέτρων. Το πώς διαλύεται ένα σύστημα προεκλογικά το είδαμε πεντακάθαρα στις πρόσφατες ευρωεκλογές, όταν ενόψει καλπών και ανασχηματισμού για 2-3 μήνες δεν κουνιόταν φύλλο. Ούτε να το φανταστώ θέλω τι μπορεί να κάνει σε μια κυβέρνηση οριακής αυτοδυναμίας και στην αποτελεσματικότητά της μια προεκλογική περίοδος περίπου 8 μηνών. υτό ασφαλώς δεν το κατανοούμε μόνο στην ΑΕλλάδα, το γνωρίζουν καλά και οι τροϊκανοί, με ό,τι αυτό μπορεί να συνεπάγεται σε πιέσεις ως προς την επιτάχυνση της εφαρμογής των προαπαιτούμενων. Άσχετα αν μαζί με αυτά η κυβέρνηση αρέσκεται να περνά και άλλα, μη προαπαιτούμενα, αλλά προφανώς υπεσχεθέντα Σε κάθε περίπτωση, θα πρέπει να εξαντληθεί όλη η πυγμή που μπορεί να διαθέτει το πρωθυπουργικό γραφείο για να λειτουργήσει εύρυθμα το κράτος το επόμενο χρονικό διάστημα, ιδιαίτερα μετά την επιστροφή του λαού από τα μπάνια του. Όσων, δηλαδή, μπορέσουν να κάνουν μπάνια αι μη λησμονούμε ότι στους επόμενους μήνες θα Κπρέπει να ανοίξει και η συζήτηση για το χρέος. Μέσα σε έντονο προεκλογικό περιβάλλον δεν μπορώ να αντιληφθώ πόσο εφικτό θα είναι αυτό. Για να μην αναφερθούμε σε ξένες επενδύσεις, ιδιωτικοποιήσεις κ.λ.π. Αν, λοιπόν, η αντιπολίτευση μπορεί να δείξει, είτε ουσιαστικά είτε επικοινωνιακά μέσω συνειρμών, ότι μπορεί να έχει βάσιμες ελπίδες, με αφορμή τη «μικρή ΔΕΗ», να μπλοκάρει την προεδρική εκλογή, τότε ό,τι και να λένε στην κυβέρνηση ο χρόνος για τις εκλογές αρχίζει να μετράει ανάποδα.

10 10 Να σημειωθεί πως οι ευρωτράπεζες από τις αρχές του χρόνου άντλησαν κεφάλαια-ρεκόρ ύψους 36 δισ. δολ. εν όψει των αυστηρότερων κανόνων περί κεφαλαιακής επάρκειας και των επερχόμενων τεστ αντοχής, οπότε σύμφωνα με κάποιους τραπεζικούς αναλυτές είναι έτοιμες αντιμετωπίσουν την ποιοτική αξιολόγηση του ενεργητικού τους (AQR) και τα stress tests. Ωστόσο, στελέχη 22 τραπεζών, μεταξύ 294 σε όλη την Ευρώπη, υποστηρίζουν, όπως αναφέρει στην έκθεσή της η Ernst & Young, ότι θα χρειασθεί να αντλήσουν κεφάλαια μετά την αξιολόγηση. Εξάλλου, 43 ανέφεραν το ενδεχόμενο να χρειασθεί να προχωρήσουν σε αναζήτηση κεφαλαίων. Παράλληλα, στελέχη ευρωπαϊκών τραπεζών εμφανίζονται αισιόδοξα για την ανάπτυξή και τις οικονομικές τους επιδόσεις φέτος και αναμένουν να αυξήσουν τόσο τις χορηγήσεις προς την πραγματική οικονομία όσο και τις αμοιβές των υπαλλήλων τους. Η έρευνα σε όλες τις αγορές της Ευρωζώνης που συμμετείχαν έδειξε ότι κατά μέσο όρο περίπου 30% των τραπεζών δεν μπορεί να αποκλείσει περαιτέρω αυξήσεις κεφαλαίου μετά το AQR. Μια σημαντική μειοψηφία ολόκληρου τους δείγματος των ευρωπαϊκών τραπεζών (8%) θεωρούν βέβαιο ότι θα χρειαστεί να αντλήσουν περαιτέρω κεφάλαια μετά το AQR, ενώ ένα επιπλέον 20% πιστεύουν ότι ενδέχεται να χρειασθεί να αντλήσουν κεφάλαια. Οι τράπεζες στη Γερμανία ήταν πιο αισιόδοξες, καθώς μόλις το 4% εκτιμά ότι θα πρέπει να συγκεντρώσει κεφάλαια, ενώ το 2% δεν μπορεί να το αποκλείσει. Τουναντίον, οι τράπεζες στην Ισπανία ήταν οι λιγότερο αισιόδοξες, με το 35% να θεωρεί ότι θα πρέπει να αντλήσουν περισσότερα κεφάλαια, ενώ το 25% δεν μπορεί να το αποκλείσει. Η έρευνα πραγματοποιήθηκε τον Μάρτιο του 2014 και έως ότου ολοκληρωθεί, στις 4 Απριλίου, έξι τράπεζες της Ευρωζώνης είχαν ήδη προχωρήσει σε αύξηση κεφαλαίου. Μέχρι τις 4 Απριλίου οι τράπεζες της Ευρωζώνης είχαν αντλήσει 11 δισ. δολ., σε σύγκριση με 2 δισ. δολ. το ίδιο διάστημα το Έκτοτε, άλλες 10 τράπεζες έχουν ανακοινώσει σχέδια για αυξήσεις κεφαλαίου πριν από την άσκηση. Συνολικά στη διάρκεια του τρέχοντος έτους οι ευρωπαϊκές τράπεζες έχουν ήδη αντλήσει θέσει 35 δισ. δολ. μετοχικού κεφαλαίου, 70% περισσότερο από την ίδια περίοδο το Παρότι οι εργαζόμενοι στον χώρο μειώνονται διαρκώς, ο ρυθμός των περικοπών στις περισσότερες χώρες επιβραδύνεται. Αρκετές τράπεζες προβλέπουν περαιτέρω απώλειες θέσεων εργασίας στην Αυστρία (53% των τραπεζών), τη Γαλλία (40%) και την Ελβετία (35%), όπου η μείωση του κόστους παραμένει μια βασική ανησυχία. Ωστόσο, στις σκανδιναβικές χώρες και το Ηνωμένο Βασίλειο, όπου τα τραπεζικά ιδρύματα έχουν αρχίσει να επικεντρώνονται στην Το 30% των τραπεζών εξακολουθούν να προβλέπουν ότι θα χρειασθεί να αυξήσουν τις προβλέψεις φέτος. Τις μεγαλύτερες πιθανότητες συγκεντρώνουν οι τράπεζες στην Ισπανία και την Αυστρία. Οι τράπεζες στην Ισπανία έχουν ανησυχίες σχετικά με τα προβλήματα δημόσιου χρέους, ενώ υποχρεώθηκαν να αναπροσαρμόσουν την αξία των χαρτοφυλακίων των ακινήτων τους. Οι τράπεζες στην Αυστρία είναι λιγότερο αισιόδοξες για την οικονομία και είναι περισσότερο εκτεθειμένες στην Ανατολική Ευρώπη. Ωστόσο, λόγω της βελτίωσης των οικονομικών συνθηκών, το 23% των τραπεζών θεωρεί ότι θα είναι σε θέση να μειώσει τις προβλέψεις κατά το επόμενο εξάμηνο, έναντι 14% κατά το δεύτερο εξάμηνο του ανάπτυξη, σχεδόν το ήμισυ των ερωτηθέντων προβλέπουν ότι θα αυξήσουν το προσωπικό. Οι μεγαλύτερες περικοπές εξακολουθούν να λαμβάνουν χώρα στα κεντρικά γραφεία, στη λειτουργία (operations) και στην πληροφορική, ενώ οι προσλήψεις γίνονται στη συμμόρφωση και στους τομείς ανάπτυξης όπως το private banking. Ωστόσο, η πλειονότητα των τραπεζιτών εκτιμά ότι οι αμοιβές τους θα παραμείνουν σχετικά σταθερές, με το 28% να προβλέπουν αυξήσεις των αμοιβών. Το 25% των ερωτηθέντων προβλέπουν μισθολογικές αυξήσεις της τάξεως του 2% ή περισσότερο το 2014, ποσοστό που υπερβαίνει το τρέχον ποσοστό του πληθωρισμού στη ζώνη του ευρώ και τον μέσο πληθωρισμό των μισθών στην Ευρώπη (σήμερα 1,5%). Στο άνω άκρο της κλίμακας, το 4% των ερωτηθέντων αναμένουν διψήφιες αυξήσεις αποδοχών. Αυτός ο διχασμός της αγοράς ανάγεται, εν μέρει, σε τοπικές ανησυχίες για την οικονομία και τις συνεχιζόμενες ανησυχίες για το δημόσιο χρέος, συσχετίζεται όμως και με τις πιέσεις προς τις τράπεζες από το AQR. Μόνο οι τράπεζες στο Ηνωμένο Βασίλειο και τις σκανδιναβικές χώρες πιστεύουν ότι οι συνολικές προβλέψεις για επισφαλή δάνεια θα μειωθούν φέτος.

11 11 Σχεδόν δεδομένο θεωρείται το γεγονός πως το πλεονέκτημα του ΥΠ.ΟΙΚ. κατά τις διαπραγματεύσεις με την τρόικα, ήτοι την γρηγορότερη επίτευξη πρωτογενούς πλεονάσματος, «ψαλιδίζουν» οι δικαστικές αποβάσεις για «επανορθώσεις» στα ειδικά μισθολόγια. Λίγες ημέρες πριν την επιστροφή της τρόικας στην Αθήνα που έχει προγραμματιστεί για τις 9/7, η κυβέρνηση επιχειρεί ακόμη να υπολογίσει το κόστος για τους ενστόλους τους οποίους δεσμεύθηκε να αποζημιώσει, ενώ οι πρώτες εκτιμήσεις για το κόστος που θα προκύψει αν τελεσιδικήσουν ανάλογες προσφυγές ιατρών ΕΣΥ, πανεπιστημιακών και άλλων μισθολογίων φτάνουν στο 1 δισ. ευρώ. Όλα αυτά, όταν ούτε δύο μήνες πριν, στο μέσο Μαΐου η κυβέρνηση δεσμευόταν έναντι των δανειστών ότι δεν θα υπάρξει ζήτημα πέραν των δικαστικών (έχει προβλεφθεί ήδη η δαπάνη των 170 εκατ. ευρώ). Στο μνημόνιο με το ΔΝΤ αναφέρεται ότι για την επίτευξη του στόχου του 2014 (πρωτογενές πλεόνασμα 1,5% του ΑΕΠ) η κυβέρνηση δεσμεύεται σε διακράτηση 320 εκατ. ευρώ στις δαπάνες από μόνιμες εξοικονομήσεις, αλλά και για τη λήψη «συμψηφιστικών ενεργειών» σε περίπτωση δικαστικών αποφάσεων, αν και όπως εκτιμούσε τον Μάιο, δεν περιμένει ότι αυτό θα συμβεί για κάποια άλλη ομάδα πέραν των δικαστικών! Στο εν λόγω η κυβέρνηση δεσμεύεται για λήψη ισοδύναμων μέτρων, αν χρειαστεί, αλλά και να κλείσει πιθανό κενό το 2015 «με την επέκταση των μέτρων που λήγουν» λέγοντας μάλιστα ότι «υπό τις τρέχουσες προβλέψεις, πιστεύουμε ότι θα είναι αναγκαίο να επεκταθεί η έκτακτη εισφορά αλληλεγγύης» με την αίρεση ότι θα επανεξεταστεί το ζήτημα στο πλαίσιο της κατάρτισης του προϋπολογισμού του Από την άλλη πλευρά υπάρχει και η πρόβλεψη για μείωση φόρων. Διατηρείται όρος παροχών αν πάει καλύτερα το 2014, με πρώτο βήμα τη «μείωση του υψηλού συντελεστή φορολογίας». «Αν υπάρχει συνεχής υπεραπόδοση των εσόδων, θα είμαστε σε διαβούλευση με την τρόικα με στόχο «μείωση του υψηλού συντελεστή φορολογίας», αναφέρεται, ενώ γίνεται λόγος για πρόσθετη μείωση των εργοδοτικών εισφορών κατά 1% με επανεξέταση του μέτρου έως το τέλος Ιουνίου του Μόνο που σύμφωνα με κυβερνητικά στελέχη, πλέον το επιχείρημα της υπεραπόδοσης στο στόχο του πρωτογενούς πλεονάσματος το οποίο καταγράφεται και στις επιδόσεις 5μήνου, που ήταν το αντίβαρο όχι μόνο για το «δημοσιονομικό κενό» αλλά και για τις καθυστερήσεις σε διαθρωτικές μεταρρυθμίσεις χάνει τη λάμψη του υπό το βάρος των δικαστικών αποφάσεων για τις οποίες η κυβέρνηση θα πρέπει να δώσει εξηγήσεις και «συμψηφιστικές ενέργειες» στους δανειστές. Τις προηγούμενες ημέρες, το ΥΠ.ΟΙΚ. ανακοίνωσε ότι τα περί «πρόθεσης της κυβέρνησης για παράταση της έκτακτης εισφοράς δεν ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα». Ωστόσο, στο μνημόνιο είναι σαφές ότι η έκτακτη εισφορά αυτή τη στιγμή προβλέπεται για το 2015 και τελεί υπό αναθεώρηση στην μεγάλη διαπραγμάτευση του Σεπτεμβρίου. Πλέον θα λάβει χώρα Το ενδιαφέρον της κινέζικης πλευράς για την εξαγορά της πλειοψηφίας των μετοχών του αερολιμένα «Ελευθέριος Βενιζέλος», επιβεβαίωσε ο αντιπρόεδρος της Ένωσης Κινεζικών Επιχειρηματικών Ομίλων Chongqing Zhan σε συνάντηση που είχε κινέζικη επιχειρηματική αντιπροσωπεία με τον υφυπουργό Ανάπτυξης και Ανταγωνιστικότητας κ. Νότη Μυταράκη. Από την πλευρά του ο κ. Μηταράκης τόνισε ότι το ΤΑΙΠΕΔ θα προχωρήσει στην προκήρυξη της σχετικής διαδικασίας για το αεροδρόμιο της Αθήνας. Σημείωσε επίσης ότι η πρόσφατη επίσκεψη του Κινέζου πρωθυπουργού κ. Li στην Αθήνα επιβεβαίωσε τις άριστες διμερείς πολιτικές σχέσεις και επεσήμανε ότι η περαιτέρω ανάπτυξη των οικονομικών και υπό το νέο σκηνικό που δημιουργούν πέρα από τα «δημοσιονομικά κενά» του και οι δικαστικές αποφάσεις, ανοίγοντας σύμφωνα με κυβερνητικές πηγές το ζήτημα πιθανών νέων μέτρων. Επίσης εγείρεται το ζήτημα του τι μέλλει γενέσθαι με το απόθεμα του ΤΧΣ, το οποίο φτάνει τα 11 δις ευρώ και αν αυτό θα μπορέσει να καλύψει ένα ενδεχόμενο δημοσιονομικό κενό ή θα χρησιμοποιηθεί για το... τραπεζικό κενό, κάτι το οποίο ξεκαθαρίσει το φθινόπωρο. Αναφορικά με τις αποκρατικοποιήσεις, αυτές φαίνεται ότι κινούνται σε ρυθμούς...χελώνας, κάτι το οποία θα σημάνει απώλεια εσόδων, τα οποία βέβαια αφορούν το δημόσιο χρέος και όχι τη δημοσιονομική πολιτική. επιχειρηματικών σχέσεων θα επιφέρει σημαντικά οφέλη και για τις δύο χώρες. Στο πλαίσιο αυτό όπως είχε πει και κατά τη διάρκεια της επίσκεψης του στην Κίνα τον Φεβρουάριο ο κ. Μηταράκης σημείωσε ότι πλέον έχουν ωριμάσει οι συνθήκες για την ανάπτυξη των απ ευθείας αεροπορικών συνδέσεων μεταξύ Κίνας και Ελλάδας.

12

13 13 Είναι η πρώτη φορά μετά την παγωμάρα που υπέστη η αγορά στον απόηχο των εκτιμήσεων του ΔΝΤ για τις πρόσθετες κεφαλαιακές ανάγκες των ελληνικών τραπεζών στα ευρωπαϊκά stress tests που βλέπουν μαζικά το φως της δημοσιότητας 4 θετικές εκθέσεις από διεθνή επενδυτικά σπίτια. Σε συνδυασμό, μάλιστα, με μια σειρά από άλλου είδους εξελίξεις (το χτύπημα ΟΤΕ σε Forthnet, το νομοσχέδιο για τη «μικρή ΔΕΗ», άλλα deals, εκδόσεις νέων εταιρικών ομολογιών κ.λ.π.), δόθηκε το έναυσμα στους long να ξαναπάρουν το παιχνίδι στα χέρια τους, όχι βέβαια με τον δυναμικό τρόπο που είχαν συνηθίσει να λειτουργούν άλλες φορές. Αν ο διεθνής παράγοντας ξέρει κάτι παραπάνω ή αν απλώς πρόκειται για μια προσπάθεια των ξένων παικτών να «κάνουν φασαρία» και να «μοιράσουν ξανά την τράπουλα», είναι κάτι που θα φανεί προσεχώς, με την υποσημείωση ότι πάνω κάτω οι ίδιοι κωδικοί που «ρίχνουν» τα χαρτιά είναι αυτοί που τα «σηκώνουν». Πάντως, η αγορά βρέθηκε να κρατά και πάλι τις μονάδες, να κοιτά προς το τεχνικό όριο των μονάδων, με τον FTSE 25 να ανακτά τις μονάδες και τον Τραπεζικό Δείκτη να μετρά κάμποσους πόντους ασφαλείας άνω των μονάδων, καθώς ξεπέρασε και το «νούμερο» 175. Παράλληλα, όταν οι τράπεζες μετά από ένα σερί σχεδόν 3-4 ανοδικών συνεδριάσεων έδειχναν σημάδια κόπωσης, άλλα blue chips όπως οι ΟΤΕ, ΟΠΑΠ, ΔΕΗ και λοιπές δυνάμειςσηματωροί-εφεδρείες του FTSE 25 έσπευσαν να δώσουν τη συνήθη χείρα βοηθείας. Σε γενικές γραμμές, δηλαδή, η «Λ. Αθηνών» συνεχίζει να κινείται σε ένα σχεδόν μαρκαρισμένο εύρος τιμών που στα «μεγάλα» του όρια εκτείνεται από τις έως τις μονάδες, αλλά στα πιο σφιχτά του και πιο διαδεδομένα στους traders ορίζεται μεταξύ και μονάδων, κατά βάση δε κάπου μεταξύ με μονάδων. Ένα ευρύτερο και κάποια πιο στενά όρια αναφοράς δηλαδή, που παράλληλα ορίζονται και από τεχνικά σημεία στα οποία ενίοτε μπαίνουν διαδικασίες κατοχύρωσης κερδών ή ενεργοποίησης μηχανισμών stop losses ή μαζέματος της προσφοράς. Και μέσα σε αυτά τα όρια, αναλόγως εξελίξεων, διεργασιών, εκθέσεων, πληροφοριών ή φημών, οι traders, κατά βάση οι ξένοι, και τα hedge funds βρίσκουν τον τρόπο και την ευκαιρία να βγάλουν καλό μεροκάματο. Ή μάλλον να βγάλουν αξιοσημείωτα κέρδη, καθώς μιλάμε για διαδρομές που ενίοτε προσεγγίζουν το 30% με 40% σε τραπεζικές μετοχές και blue chips, με το ΧΠΑ πάντα να παίζει τον δικό του ρόλο στο κομμάτι «κερδοσκοπία», πάντα με την ευρεία έννοια του όρου. Σε κάθε περίπτωση, πάντως, όπως έχουμε ήδη αναφέρει εγκαίρως, οι τραπεζικές μετοχές έχουν επανέλθει στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος εδώ και κάμποσο καιρό (ιδίως μέσω των ΑΜΚ και των rebalancing), είτε ως θετικό σημείο αναφοράς και ως προσδοκία καταγραφής υπεραξιών, είτε ως εστία προβληματισμού ή ρίσκου. Για το τι επισημαίνουν οι ξένοι αναλυτές θα διαβάσετε σε σχετικό αναλυτικό φάκελο στη σημερινή έκδοση της «Α». Εμείς θα καταπιαστούμε με κάπως πιο συνωμοσιολογικά σενάρια σχετικά με τις αναλύσεις και το παιχνίδι των ξένων με τα τραπεζικά χαρτιά, η πορεία των οποίων μοιραία επηρεάζει τον Γ.Δ., τον FTSE 25 και μια «ντουζίνα» ακόμα blue chips που δίνουν χρώμα και τάση στο Χ.Α. Η μία οπτική λοιπόν είναι η αισιόδοξη. Κάνει λόγο για τα θετικά σημεία που βλέπουν οι αναλυτές για το εγχώριο banking. Δηλαδή ότι τα μακροοικονομικά και μικροοικονομικά δεδομένα και η δυνατότητα καλύτερης εκτίμησης του πολιτικού ρίσκου μετά τις ευρωεκλογές δικαιολογούν το υψηλό ενδιαφέρον για την ελληνική οικονομία και τις τράπεζες, ότι οι τραπεζικές μετοχές αποτελούν τον καλύτερο τρόπο για να παιχτεί το ελληνικό στοίχημα από τους επενδυτές, ότι τα μέτρα Ντράγκι είναι μεγάλη ωφέλεια για τις ελληνικές τράπεζες ίσως η υψηλότερη ανάμεσα στις ευρωπαϊκές, ότι υπάρχουν προσδοκίες για ενεργή διαχείριση των κόκκινων δανείων, ότι οι ελληνικοί όμιλοι θα επιστρέψουν σύντομα σε κερδοφορία, ότι οι μετοχές μπορεί να μην είναι φθηνές και σε discount με όρους 2015, αλλά είναι ελκυστικές σε σχέση με το μέλλον κ.λ.π. κ.λ.π. Όλα αυτά δεν ανήκουν στη σφαίρα της φαντασίας, αν και υπάρχουν ουκ ολίγες γκρίζες ζώνες, καθώς και το ερωτηματικό των πιθανών αναγκών εν όψει των tests της ΕΚΤ. Εδώ, βέβαια, υπάρχει μια υποενότητα, μέρος της συνωμοσίας. Ότι δηλαδή οι ξένοι οίκοι βιάζονται να επαναφέρουν το εμπροσθοβαρές σενάριο ανόδου της αγοράς προς νέα υψηλά, ή ακόμα καλύτερα μεταξύ μονάδων πριν έρθουν τυχόν πολιτικές και οικονομικές αρρυθμίες από φθινόπωρο και μετά Η άλλη όψη είναι εντελώς κερδοσκοπική. Με απλά λόγια, η συνεχιζόμενη ροή θετικών εκθέσεων για τον τραπεζικό κλάδο από τους μεγάλους επενδυτικούς οίκους του εξωτερικού αποσκοπεί στο φούσκωμα τιμών, ώστε να ξεφορτωθούν χαρτιά σε πελάτες. Οι δύσπιστοι αναρωτιούνται μήπως οι ξένοι οίκοι, αφού αγόρασαν σε αρκετά χαμηλότερα επίπεδα τιμών τις τραπεζικές μετοχές όλους τους προηγούμενους μήνες, πλέον προετοιμάζουν το έδαφος για την αποχώρησή τους. Βγάζουν, λοιπόν, μπαράζ αναλύσεων με long προφίλ για να βρούνε επενδυτές που θα αγοράσουν τις μετοχές τους. Και αυτή η οπτική έχει το ενδιαφέρον της, αν και η αλήθεια είναι ότι διεθνή στοιχεία δείχνουν ότι η ελληνική αγορά εξακολουθεί να μη βρίσκεται ψηλά στις επιλογές των διαχειριστών κεφαλαίων και είναι underweight ανάμεσα στις 23 αναδυόμενες αγορές. Βέβαια, εδώ υπάρχει και αντίλογος στον αντίλογο. Ότι τον Μάιο, και μένει αυτό να φανεί αν συνεχίστηκε και τον Ιούνιο, οι ξένοι θεσμικοί ήταν καθαροί πωλητές στο Χ.Α., αν και συνολικά η διεθνής παρουσία έδειξε εισροές. Ενώ και μέσα στον Ιούνιο είχαμε μεν ανοδικές αναλαμπές αλλά και ρευστοποιήσεις. Με απλά λόγια, παρά τις θετικές αναλύσεις (είχαμε και σε προηγούμενες εβδομάδες τέτοιες), οι ξένοι μάλλον έχουν παγώσει τις κινήσεις τους ή έστω τήρησαν στάση αναμονής, είτε γιατί ανησυχούν για τα ευρήματα των stress tests, είτε αποτιμούν ένα νέο πιθανό πολιτικό ρίσκο, είτε έχουν ήδη ρίξει χρήμα, είτε λόγω της υπερπροσφοράς τίτλων, είτε για άλλους λόγους. Στις τελευταίες συνεδριάσεις λαμβάνει χώρα ανοδική αντίδραση, η ένταση και η διάρκεια της οποίας θα καθοριστούν από το αν έχουν ξεπεραστεί οι ανησυχίες που διέκοψαν την εισροή ξένων κεφαλαίων στο Χ.Α. Υπό μία έννοια, μια μικρή αλλαγή στάσης των ξένων επενδυτών έγινε αισθητή στις τελευταίες συνεδριάσεις στο ταμπλό, όμως, παρά την επαναφορά του Γενικού Δείκτη στις μονάδες, η εικόνα δεν έχει μεταβληθεί σημαντικά σύμφωνα με τους αναλυτές, ώστε να μπορεί κανείς να «ποντάρει» με μεγαλύτερη σιγουριά στην επέκταση της ανοδικής κίνησης. Άλλωστε, υπάρχουν διαθέσιμοι «παίκτες», κάποια long funds, emerging funds, συνταξιοδοτικά Ταμεία από Ευρώπη και ΗΠΑ (π.χ. της Δυτικής Ακτής) κ.λ.π. Όμως, η μείωση του όγκου συναλλαγών και η διστακτικότητα των αγοραστών να αυξήσουν τις θέσεις τους έχουν αποτέλεσμα το Χρηματιστήριο Αθηνών να έχει εγκλωβιστεί προσωρινά σε ένα σχετικά περιορισμένο εύρος διακύμανσης μεταξύ των μονάδων, χωρίς δε να είναι ακόμη ευκρινές αν η αγορά έχει ολοκληρώσει μια διόρθωση-διάλειμμα στο πλαίσιο της τελευταίας ανοδικής της κίνησης. Πάντως, υπάρχουν σημάδια αδυναμίας αλλά και εκτιμήσεις ότι εσχάτως οι δυνάμεις της αγοράς απορροφούν την προσφορά ετοιμαζόμενες για το επόμενο «χτύπημα». Το θέμα όμως είναι εάν οι εξελίξεις βοηθήσουν, εάν θα σκάσει ο θετικός καταλύτης που θα οδηγήσει το Χ.Α. σε υψηλοτέρα επίπεδα ή συνεχιστεί αυτό το trading αλλά με πιο ψυχοφθόρο τρόπο. Ωστόσο, αυτή την περίοδο το Χ.Α. παρουσιάζει ευκαιρίες επιλεκτικών τοποθετήσεων μόνο για χαρτοφυλάκια που κινούνται με μεσομακροπρόθεσμο ορίζοντα, καθώς δεν μπορεί να αποκλειστεί η συνέχιση της μεταβλητότητας.

14 14 οικονομία & πολιτική Για διαφορετικούς λόγους με κοινό όμως παρονομαστή τις εντολές της τρόικας, πολυπληθέστατοι κλάδοι αλλά και αυτοί οι ίδιοι οι παραγωγοί απειλούνται με εξαφάνιση. Είναι χαρακτηριστικό το γεγονός ότι τα όσα συμβαίνουν αφορούν σε κλάδους στους οποίους η χώρα είτε έχει αυτάρκεια είτε έντονη εξαγωγική δραστηριότητα. Αλλά ας πάρουμε τα πράγματα με τη σειρά τους... Πριν από μερικούς μήνες σε εκατοντάδες επιχειρήσεις από τον χώρο της πτηνοτροφίας, της χοιροτροφίας και των ιχθυοκαλλιεργειών δέχτηκαν από το υπουργείο Οικονομικών ειδοποίηση να επιστρέψουν σημαντικά κεφάλαια τα οποία σχετίζονταν με την εφαρμογή διάφορων κοινοτικών προγραμμάτων στους κλάδους για τον εξής απίστευτο λόγο: Η κοινοτική ενίσχυση από ΕΣΠΑ και άλλα προγράμματα εθεωρείτο από την τρόικα και την DG Comp (την Ευρωπαϊκή Επιτροπή Ανταγωνισμού) ως παράνομες κρατικές επιδοτήσεις, άρα έπρεπε να επιστραφούν εντόκως και με πρόστιμο. Τι είχε συμβεί; Επειδή η εκταμίευση των σχετικών κονδυλίων καθυστερούσε, η κυβέρνηση Καραμανλή αλλά και του Γ. Παπανδρέου έδωσαν τη δυνατότητα στις επιχειρήσεις που είχαν υποβάλει σχέδια που εγκρίθηκαν να εκπέσουν ισόποσους φόρους και το Δημόσιο θα εισέπραττε αυτό αργότερα τις επιχορηγήσεις. Όπερ και εγένετο. Η ρύθμιση ήταν απόλυτα λογική και οι επιχειρήσεις δεν είχαν πάρει τίποτα παραπάνω εν τέλει από αυτό που εδικαιούντο. Προκλήθηκε πανικός γιατί σε συνθήκες κρίσης αυτό θα σήμαινε «λουκέτο», οι διοικήσεις των κλαδικών συνδέσμων των τριών κλάδων συναντήθηκαν με αρμοδίους, πολιτικά κόμματα κ.λ.π. Όλοι αναγνώρισαν το δίκιο τους, στο διά ταύτα όμως περίμενε τους ενδιαφερόμενους επιχειρηματίες μια ακόμη έκπληξη. Στο υπ. Οικονομικών δημιουργήθηκε ειδική υπηρεσία για την οργάνωση και τον έλεγχο της επιστροφής των επιδοτήσεων υπό την ευθύνη του αλήστου μνήμης Χάρη Θεοχάρη. Όταν ζητήθηκε μάλιστα από τον συμφωνούντα με το δίκαιο του αιτήματος των τριών κλάδων αναπληρωτή υπουργό Οικονομικών κ. Σταϊκούρα να μεσολαβήσει, άκουσαν εμβρόντητοι πως το θέμα το χειρίζεται αποκλειστικά ο γ.γ. Εσόδων σε απευθείας συνεργασία με την τρόικα. Η απομάκρυνση Θεοχάρη ηρέμησε λίγο την κατάσταση, επί της ουσίας όμως το θέμα επικρέμεται ως δαμόκλειος σπάθη επί των κεφαλών των παραγωγών των τριών κλάδων, που απασχολούν δεκάδες χιλιάδες άτομα, και μάλιστα εκτός Αθηνών κατά πλειοψηφία. Η Ελλάδα είναι αυτάρκης σε ψάρια, αλλά όχι μόνο. Πρόκειται και για μια από τις μεγαλύτερες παραγωγούς και εξαγωγείς μεσογειακών ψαριών (όπως τσιπούρα και λαβράκι ιχθυοκαλλιέργειας κατά κύριο λόγο). Κάποιους μήνες του 2013 οι εξαγωγές ψαριών ξεπέρασαν σε αξία τις αντίστοιχες του ελαιολάδου, και τα ψάρια ήταν το τρίτο εξαγωγικό προϊόν της χώρας μετά τα πετρελαιοειδή και τα γενόσημα φάρμακα. Η χρόνια υπερχρέωση του κλάδου, η κρίση που οδήγησε μετά το PSI στη ραγδαία αλλαγή του τραπεζικού χάρτη και στη συγχώνευση 17 διαφορετικών τραπεζών σε 5, είχε δραματικές συνέπειες για τη χρηματοδότηση του κλάδου. Οι γραμμές πιστώσεων από μία τράπεζα που ενσωμάτωσε άλλες 5 έπρεπε κατ ανάγκη να συρρικνωθούν. Όμως κάποιοι διέβλεψαν την ευκαιρία και, επιβάλλοντας ένα απίστευτο καθεστώς χρηματοδοτικής ασφυξίας, προσπαθούν να ελέγξουν το σύνολο του κλάδου. Οι ιχθυοκαλλιέργειες έχουν πλασαριστεί από πολλές πλευρές ως ο τομέας-πιλότος για την αντιμετώπιση των NPLs (κόκκινων δανείων στον επιχειρηματικό τομέα). Το σχέδιο και η εφαρμογή του παρακολουθούνται στενά από την τρόικα και περιλαμβάνουν, σύμφωνα με πληροφορίες, την εξεύρεση στρατηγικού επενδυτή, ο οποίος θα παραλάβει μια γιγαντιαία επιχείρηση (στην οποία θα συγχωνευθούν οι πέντε μεγαλύτερες επιχειρήσεις του κλάδου), θα πάρει τμήμα των δανείων πάνω του με μεγάλο haircut, ενώ ένα τμήμα των χρεών θα μετοχοποιηθεί. Η επιχείρηση που θα προκύψει θα κάνει τζίρο περίπου 800 εκατ. ευρώ και EBIDTA 100 εκατ. ευρώ ετησίως. Στο σχέδιο αυτό δεν περιλαμβάνεται η συμμετοχή των σημερινών μετόχων των εταιρειών του κλάδου, οι οποίοι στην καλύτερη περίπτωση θα παραμείνουν με μικρό μονοψήφιο ποσοστό. Βεβαίως, το σχέδιο αυτό είναι επί δικαίους και αδίκους, μιας και περιλαμβάνει τρεις τουλάχιστον επιχειρήσεις με αρνητική καθαρή θέση αλλά και δύο με υψηλότατη θετική καθαρή θέση, μεταξύ των οποίων και τον leader του κλάδου. Είναι χαρακτηριστική η περίπτωση του Νηρέα, Η προ διμήνου ψήφιση των σχετικών με το τι είναι «φρέσκο γάλα» αφενός οδήγησε στη μείωση των τιμών παραγωγού, αφετέρου δεν επέφερε καμία πτώση στην τιμή λιανικής. Τώρα έρχεται μια ακόμη εξέλιξη να εντείνει την πίεση στον κλάδο: η επιτυχία των καναδικών αρχών να λάβουν έγκριση από τους αρμόδιους διεθνείς οργανισμούς να διαθέτουν στην παγκόσμια αγορά προϊόν με την ονομασία «φέτα». Αν και φαίνεται δύσκολο να πάρουν σοβαρό μερίδιο στην ελληνική αγορά, θα κερδίσουν σίγουρα σημαντικό μερίδιο στη διεθνή αγορά επί ζημία και των σχετικών ελληνικών επιχειρήσεων, αλλά και των Ελλήνων γαλακτοπαραγωγών. Και ο κατάλογος των δυσάρεστων εξελίξεων στον πρωτογενή τομέα δεν εξαντλείται εδώ... που έχει καθαρή θέση 57 εκατ. ευρώ και τζίρο που πλησιάζει τα 200 εκατ. ευρώ ετησίως, αλλά αποτελέσματα που επιβαρύνονται σημαντικά από το χρηματοοικονομικό κόστος. Αν και η μάχη είναι σκληρή και δεν έχει ακόμη τελειώσει, η τακτική και η στόχευση τουλάχιστον δυο συστημικών τραπεζών και της τρόικας είναι ο έλεγχος με εξευτελιστικούς όρους του κλάδου και η εκποίησή του. Την προηγούμενη εβδομάδα η Ελληνική Επιτροπή Ανταγωνισμού ανακοίνωσε την επιβολή προστίμων άνω των 35 εκατ. ευρώ σε 13 συνεταιριστικές και ιδιωτικές επιχειρήσεις εκτροφής και εμπορίας νωπών κοτόπουλων. Ο συγκεκριμένος κλάδος καλύπτει επαρκώς τη ζήτηση στην Ελλάδα και είναι προφανές ότι η διάλυσή του θα οδηγήσει σε τεράστιες εισαγωγές σε ένα προϊόν στο οποίο παραδοσιακά η Ελλάδα είναι αυτάρκης. Ο κλαδικός σύνδεσμος, που κατηγορείται επίσης για συμμετοχή στο καρτέλ και την πολιτική εναρμονισμένων τιμών, υποστηρίζει ότι την τελευταία πενταετία υπάρχει πτώση κατά 25% των τιμών κοτόπουλου στην Ελλάδα και αρνείται τα περί καρτέλ. Δεδομένου ότι πολλές από τις εταιρείες στις οποίες έχει επιβληθεί πρόστιμο έχουν κλείσει ή είναι στο όριο, και δεδομένου ότι το πρόστιμο αφορά στην περίοδο , γεννώνται τεράστια ερωτήματα, καθώς πώς είναι δυνατόν η επί 18 χρόνια καρτελοποίηση των τιμών να οδήγησε σε διάλυση ή και πτώχευση τις συμμετέχουσες επιχειρήσεις; Πάντως, όπως και να χει το θέμα, η επιβολή των προστίμων, που σημαίνει πρακτικά έλλειψη φορολογικής ενημερότητας καθώς κοινοποιήθηκαν προς είσπραξη στις ΔΟΥ οδηγεί με μαθηματική ακρίβεια στο κλείσιμο 13 επιχειρήσεων, που αντιπροσωπεύουν το 75% της εγχώριας παραγωγής, με ό,τι κι αν σημαίνει αυτό για τους μη διωκόμενους εγχώριους και διεθνείς ανταγωνιστές τους.

15 15 Τόσο στις τάξεις του ΤΧΣ όσο βεβαίως και των Ελλήνων τραπεζιτών θεωρούν ότι το εξαιρετικά θετικό επενδυτικό κλίμα που επικρατεί για την Ελλάδα λόγω της διαφαινόμενης ανάκαμψης ανοίγει ένα παράθυρο ευκαιρίας για την ταχύτερη επανιδιωτικοποίηση των συστημικών τραπεζών, αλλά και την άμεση ανάκτηση από το Δημόσιο ενός σημαντικού τμήματος των κεφαλαίων που τοποθέτησε στις βιώσιμες τράπεζες. Οι τράπεζες εκτιμούν ότι η «δίψα» των επενδυτικών κεφαλαίων για τοποθετήσεις στην περιφέρεια της Ευρωζώνης και κυρίως στην Ελλάδα μπορεί να αποδειχθεί μια χρυσή ευκαιρία για να επιστρέψουν συντομότερα από το αναμενόμενο σε χέρια ιδιωτών. Θέλουν να προλάβουν επίσης τα πανευρωπαϊκά stress tests, καθώς όσο πλησιάζουμε σε αυτά αλλά και μετά την ανακοίνωση των αποτελεσμάτων στα τέλη Οκτωβρίου θα αυξάνονται οι πιστωτικοί όμιλοι που θα αναζητούν κεφάλαια από τις αγορές στο πλαίσιο της ανακεφαλαιοποίησης του συνόλου του πανευρωπαϊκού κλάδου. Η επιστροφή της χώρας σε τροχιά ανάπτυξης έχει αυξήσει το ενδιαφέρον των ξένων επενδυτών για τοποθετήσεις σε «ελληνικό κίνδυνο», κάτι που δημιουργεί μια μεγάλη ευκαιρία για την άμεση ιδιωτικοποίηση των τραπεζών. Καθημερινά, αναλύσεις από ισχυρούς επενδυτικούς οίκους όπως οι Goldman Sachs, Morgan Stanley, JP Morgan κ.ά. υπογραμμίζουν τις θετικές προοπτικές της Ελλάδας και ειδικά του τραπεζικού κλάδου, συστήνοντας στους πελάτες τους αγορές τραπεζικών μετοχών. Οι διοικήσεις της Alpha Bank, της Τράπεζας Πειραιώς και της Εθνικής Τράπεζας ήδη έχουν βάλει το θέμα της ενίσχυσης της ιδιωτικής συμμετοχής στην κορυφή της ατζέντας τους, ζητώντας πιο ευέλικτες τακτικές για την άμεση αξιοποίηση των warrants. Την ίδια ώρα, οι τραπεζίτες ανεβάζουν τους τόνους, επισημαίνοντας σε κάθε ευκαιρία την ανάγκη επίσπευσης της ιδιωτικοποίησης των τραπεζών, τώρα που το επενδυτικό ενδιαφέρον είναι έντονο. Η πρώτη αναφορά στο θέμα έγινε δημοσίως από τον επικεφαλής της Τράπεζας Πειραιώς στη Γενική Συνέλευση της τράπεζας τον Μάιο, ενώ την περασμένη Παρασκευή ήταν η σειρά του διευθύνοντος συμβούλου της Alpha Bank, Δημήτρη Μαντζούνη, να κάνει λόγο για «ώριμες συνθήκες» επίσπευσης της διαδικασίας ανταλλαγής των warrants και κατ επέκταση της ιδιωτικοποίησης των τραπεζών. Μόνο έτσι οι τράπεζες θα μπορούν να κάνουν με μεγαλύτερη ευελιξία τη δουλειά τους, δήλωσε χαρακτηριστικά ο κ. Μαντζούνης, καλώντας και τις υπόλοιπες τράπεζες να ενημερώσουν το ΤΧΣ σχετικά με το αίτημα επίσπευσης της διαδικασίας ιδιωτικοποίησης, ενώ πρόσθεσε: «Είναι πλέον ώριμες οι συνθήκες να επισπευστεί η διαδικασία ανταλλαγής των warrants και κατ επέκταση να ιδιωτικοποιηθούν πλήρως οι τράπεζες. Οι αγορές διψούν για τα ελληνικά χαρτιά και τώρα είναι η ευκαιρία, η οποία δεν πρέπει να χαθεί. Παρακαλώ τους παριστάμενους να επισπεύσουν τις διαδικασίες. Εξάλλου ο νόμος δίνει πλέον το δικαίωμα της ανταλλαγής των warrants, και αυτό να γίνει είτε από κάθε τράπεζα χωριστά, είτε σε συνεργασία με την Ένωση Ελληνικών Τραπεζών». Σύμφωνα με πληροφορίες, το ενδεχόμενο επαναγοράς των warrants έχει κερδίσει έδαφος στις «εσωτερικές» συζητήσεις των τραπεζικών επιτελείων, ενώ το ΤΧΣ θα έχει επαφές με την τρόικα την επόμενη εβδομάδα, στις οποίες αναμένεται να τεθεί το θέμα, από τη στιγμή που ο νέος νόμος για τη λειτουργία του Ταμείου αφήνει ανοιχτό το ενδεχόμενο υποβολής προαιρετικών προτάσεων επαναγοράς. Ήδη το ΤΧΣ έχει δεχθεί κρούσεις από ξένους επενδυτικούς οίκους, υπό τη μορφή «τεχνικών συμβουλών» που αφορούν στην υποβολή προτάσεων επαναγοράς προς τους κατόχους των warrants. Στόχος είναι να υποβληθούν προτάσεις που δεν θα θίγουν τα συμφέροντα του ΤΧΣ και παράλληλα θα δίνουν κίνητρο συμμετοχής στους κατόχους. Την ίδια στιγμή, τα επιτελεία των τραπεζών εργάζονται για την υποβολή προτάσεων γύρω από το πώς μπορούν να αξιοποιηθούν τα warrants με εναλλακτικούς τρόπους, ενώ και το ΤΧΣ μελετά τις διαθέσιμες δυνατότητες προκειμένου να επιτύχει την ταχύτερη πώληση των συμμετοχών του. Σημειώνεται ότι το υπάρχον θεσμικό πλαίσιο επαρκεί και δεν απαιτείται καμία πρόσθετη σχετική νομοθετική ρύθμιση. Όλες οι εναλλακτικές που εξετάζονται κινούνται γύρω από την υποβολή δημόσιων προτάσεων από το ΤΧΣ για την απόκτηση των warrants. Η πρόταση δεν θα περιλαμβάνει μετρητά, αλλά την ανταλλαγή των warrants με δωρεάν μετοχές. Δηλαδή στον κάτοχο ενός warrant το οποίο δίνει τη δυνατότητα αγοράς συγκεκριμένου αριθμού μετοχών σε προκαθορισμένη τιμή να προσφερθεί η δυνατότητα να λάβει δωρεάν ορισμένες μετοχές και να παραιτηθεί από τις υπόλοιπες μετοχές που δικαιούται. Για να υλοποιηθεί το σχέδιο αυτό, ωστόσο, θα πρέπει να εξασφαλιστεί η έγκριση της τρόικας και της Γενικής Διεύθυνσης Ανταγωνισμού της Κομισιόν, καθώς πρόκειται για αλλαγή του σχεδίου βοήθειας. Αναλυτές υπογραμμίζουν ότι κάτι τέτοιο δεν είναι δεδομένο, αφού για να πετύχει την άμεση ιδιωτικοποίηση των τραπεζών, το Δημόσιο θα πρέπει να παραιτηθεί από ένα μέρος της απόδοσης που θα μπορούσε να πετύχει αν διακρατήσει τις μετοχές μέχρι το τέλος του Στελέχη του ΤΧΣ σημειώνουν ότι αποστολή του Ταμείου είναι η αναδιάρθρωση και εν συνεχεία επιστροφή των τραπεζών στον ιδιωτικό τομέα, και όσο γρηγορότερα ολοκληρωθεί το έργο αυτό τόσο μεγαλύτερη θα είναι η επιτυχία του Ταμείου. Σταθερή, επίσης, είναι η θέση της Τραπέζης της Ελλάδος για τη σημασία της επιστροφής των τραπεζών στον ιδιωτικό τομέα. Η επιτάχυνση της ιδιωτικοποίησης των τραπεζών θα επιτρέψει την ταχύτερη ανάκτηση μέρους των 25 δισ. ευρώ που τοποθέτησε το Δημόσιο στις συστημικές τράπεζες, που, σε συνδυασμό με το απόθεμα των 11 δισ. ευρώ που διατηρείται στο ΤΧΣ, θα προσδώσει μεγάλη ευελιξία στην κυβέρνηση. Σημειώνεται ότι κατά τη δεύτερη περίοδο εξάσκησης των warrants ασκήθηκαν τίτλοι της Alpha Bank, με αποτέλεσμα να αυξηθεί το free float της τράπεζας κατά 3,53% και να μειωθεί το ποσοστό του Ταμείου Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας στο 66,36%. Στην Εθνική ασκήθηκαν μόλις 121 warrants, ενώ περιορισμένη αναμένεται να είναι και η «κίνηση» στους τίτλους της Τρ. Πειραιώς.

16 16 JP Morgan, Goldman Sachs, Bank of America Merrill Lynch Η αγορά υποτιμά την προοπτική που έχει για τις ελληνικές τράπεζες η ανατιμολόγηση των καταθέσεων, ως έμμεσο αποτέλεσμα των ενεργειών της ΕΚΤ, σημείωσε η Morgan Stanley (M.S.) σε έκθεσή της, στην οποία τόνισε ότι είναι «αγοραστής» της Alpha Bank και της Εθνικής Τράπεζας. Όπως εξηγεί, προτιμά τις δύο αυτές μετοχές, δεδομένης της προοπτικής ανόδου τους. Μάλιστα, προσθέτει την Alpha Bank στην ευρωπαϊκή λίστα των προτιμώμενων τίτλων της, όπου «παίζει» ανάκαμψη των περιφερειακών τραπεζών. Για την Alpha Bank και την Εθνική Τράπεζα δίνει τιμή-στόχο 1 ευρώ και 3,70 ευρώ αντίστοιχα, με σύσταση «οverweight», ενώ για τη Eurobank και την Τράπεζα Πειραιώς δίνει τιμή-στόχο 0,42 και 1,95 ευρώ αντίστοιχα, με σύσταση «equalweight». Σε ό,τι αφορά την ελληνική οικονομία, οι οικονομολόγοι του οίκου εκτιμούν πως για να επιτευχθεί βιώσιμη ανάπτυξη θα χρειαστεί περισσότερος χρόνος από αυτόν που αναμένουν οι αγορές, ενώ η M.S. αναμένει μηδενική ανάπτυξη του ΑΕΠ φέτος, την ώρα που η μακροοικονομική ανάκαμψη παραμένει εύθραυστη παρά τις ενδείξεις βελτίωσης. Η εκτίμηση για αύξηση του ΑΕΠ κατά 1% το 2015 είναι σημαντικά χαμηλότερη από την πρόβλεψη της τρόικας για 3%. Με την Ελλάδα να βρίσκεται τώρα στους δείκτες των αναδυόμενων αγορών, η Morgan Stanley θεωρεί ότι οι επενδυτές των παγκόσμιων αναδυόμενων αγορών θα πρέπει να αγοράσουν ελληνικές τραπεζικές μετοχές. Εκτιμά πως οι ενισχυμένοι ισολογισμοί και η ισχυροποίηση του τομέα μετά τη συγκέντρωσή του περιορίζουν το διαρθρωτικό πτωτικό ρίσκο. Ιδιαίτερα ελκυστική είναι η πολύ χαμηλή συσχέτιση με τους δείκτες των αναδυόμενων αγορών μόλις 0,25-0,3 έναντι του MSCI EMEA Banks και -0,06 με -0,017 έναντι του MSCI GEMs Banks. Οι αναλυτές σημειώνουν ότι οι μετοχές των ελληνικών τραπεζών είναι ελκυστικές, αφού εμφανίζουν περιθώρια ανόδου από 11% έως και 47%. Ο οίκος δηλώνει βέβαιος ότι τα μέτρα της ΕΚΤ θα έχουν σημαντική επίδραση στον τομέα αυτόν και κάνει λόγο για μείωση του spread των καταθέσεων κατά 190 μονάδες βάσης έως το Αυτή τη στιγμή, το κόστος χρηματοδότησης των ελληνικών τραπεζών είναι το υψηλότερο στην ευρωπαϊκή περιφέρεια και με διαφορά, επομένως ο κλάδος αναμένεται να είναι ένας από τους βασικούς ωφελημένους των μέτρων Ντράγκι. Ειδικότερα, οι αναλυτές περιμένουν τη μείωση των επιτοκίων στις προθεσμιακές καταθέσεις κατά 100 μονάδες βάσης φέτος, με αποτέλεσμα οι εκτιμήσεις τους για τα έσοδα από τόκους των ελληνικών τραπεζών να κυμαίνονται σε επίπεδα κατά 12%- 16% υψηλότερα των προβλέψεων της αγοράς για το Η ομαλοποίηση του κόστους καταθέσεων εκτιμάται ότι θα συνεχιστεί, με αποτέλεσμα το spread των προθεσμιακών να υποχωρήσει από τα υψηλά των 400 μονάδων βάσης που ήταν το δεύτερο εξάμηνο του 2012 σε μέσο όρο 60 μονάδων βάσης έως το Στο πλαίσιο αυτό, η Morgan Stanley πιστεύει ότι το καθαρό επιτοκιακό περιθώριο του κλάδου μπορεί να επιστρέψει στα επίπεδα του 3%, δηλαδή μόνο οριακά χαμηλότερα από τα προ της κρίσης επίπεδα (βελτίωση 50% σε σχέση με τον πάτο του περιθωρίου αυτού, που σημειώθηκε το 2013). Η M.S. προβλέπει ότι η βελτίωση των καθαρών εσόδων από τόκους και των προμηθειών για τις τράπεζες θα οδηγήσει σε αύξηση της απόδοσης των εμπράγματων ιδίων κεφαλαίων κατά 11%-14% ετησίως έως το Σύμφωνα με το κεντρικό σενάριο της Morgan Stanley, τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια έπιασαν κορυφή το 2013, με τη δημιουργία νέων κόκκινων δανείων να επιβραδύνεται σημαντικά κατά τη διάρκεια της χρονιάς αυτής. Πάντως, παρότι ο κλάδος έχει ήδη περάσει από τα αυστηρά stress tests της Τραπέζης της Ελλάδος και έχει αντλήσει κεφάλαια 8,3 δισ. ευρώ, εν τούτοις ο οίκος τονίζει πως κάποια επιφυλακτικότητα εν όψει των ευρωπαϊκών stress tests είναι δικαιολογημένη. Ωστόσο, με την ενίσχυση των κεφαλαίων που αναμένεται στο διάστημα και τους υψηλούς δείκτες κεφαλαιακής επάρκειας σε σχέση με τους βασικούς ανταγωνιστές τους, οι ελληνικές τράπεζες μάλλον δεν θα χρειαστούν άλλα κεφάλαια, υπολογίζει η Morgan Stanley. Σύμφωνα με τη Morgan Stanley, υπάρχουν τρία βασικά στοιχεία στην Alpha Bank: διαθέτει μεγαλύτερο μερίδιο καταθέσεων στο χρηματοδοτικό της μίγμα (70%, έναντι του μέσου όρου 66% για τις άλλες τράπεζες), έχει το υψηλότερο μερίδιο προθεσμιακών καταθέσεων (65%, έναντι 53-60% στις άλλες τράπεζες) και, επίσης,

17 17 JP MORGAN: μαζί με την Τράπεζα Πειραιώς έχουν ισχυρότερη προοπτική να λάβουν περισσότερους πόρους από το TLTRO. Παράλληλα, δεδομένης της τροχιάς των καθαρών εσόδων από τόκους, η Alpha Bank διαθέτει τα υψηλότερα προ προβλέψεων περιθώρια μεταξύ των ελληνικών τραπεζών. Η M.S. θεωρεί πως η Alpha Bank έχει μεγαλύτερο πάτημα στην εγχώρια μακροοικονομική ανάκαμψη, όπως αυτό αντανακλάται στη σταδιακή βελτίωση των προβλέψεων. Επιπλέον, η κεφαλαιακή θέση της είναι ισχυρότερη από αυτήν των άλλων ελληνικών τραπεζών, ενώ η δυνατότητα δημιουργίας κεφαλαίων είναι η ισχυρότερη μεταξύ των συστημικών τραπεζών μέχρι το Μέχρι τότε η Morgan Stanley εκτιμά πως η τράπεζα θα διαθέτει B3 CT1 περίπου 21%. Με περιθώριο προ προβλέψεων στο 2,6% έως το 2018, η Alpha εμφανίζει τη μεγαλύτερη έκθεση στην ανάκαμψη της ελληνικής οικονομίας, ενώ παρουσιάζει και την ισχυρότερη κεφαλαιακή θέση έναντι των ανταγωνιστών της. Με τη μετοχή να διαπραγματεύεται 0,9 φορές τη λογιστική αξία του 2016, ο οίκος βλέπει περιθώρια ανόδου 47% (έως το στόχο για 1,3 φορές). Για την Εθνική, η Morgan Stanley αναφέρει ότι της αρέσει η προοπτική ανάπτυξης που προσφέρει το επιχειρηματικό της μίγμα και προβλέπει πως θα υπάρξει αύξηση των δανείων 2,5% φέτος, έναντι της συνεχιζόμενης απομόχλευσης στις άλλες συστημικές τράπεζες. Θεωρεί πως η ΕΤΕ θα δει το πιο περιορισμένο momentum μεταξύ των ελληνικών τραπεζών σε ό,τι αφορά τα καθαρά επιτοκιακά περιθώρια, καθώς: α) το περιβάλλον σχετικά με τα καθαρά επιτοκιακά περιθώρια στην Τουρκία παραμένει δύσκολο, λόγω του διαρθρωτικού ελλείμματος στη χρηματοδότηση, ιδιαίτερα στις καταθέσεις σε τοπικό νόμισμα, και β) η Εθνική ήδη διαθέτει το υψηλότερο μερίδιο χαμηλότερου κόστους καταθέσεων, και ως εκ τούτου μόνο το 50% της χρηματοδότησης καταθέσεών της προέρχεται από τις προθεσμιακές, πράγμα που σημαίνει ότι η τράπεζα επηρεάζεται λιγότερο από την οριακή πτώση σε αυτές τις πιο ακριβές καταθέσεις. Ωστόσο, η ΕΤΕ διαθέτει την πιο άνετη αναλογία δανείων προς καταθέσεις (107% έναντι 130%-150% των υπόλοιπων τραπεζών), και αυτό της δίνει προοπτική μεγαλύτερης αύξησης των δανείων σε σχέση με τις άλλες συστημικές τράπεζες. Η μετοχή διαπραγματεύεται 1 φορά τη λογιστική της αξία για το 2016, με τον οίκο να θέτει τον στόχο στις 1,4 φορές. Eurobank Η Morgan Stanley εκτιμά ότι η Πειραιώς αναμένεται να ωφεληθεί σημαντικά από τα μέτρα του Ντράγκι, εμφανίζοντας τη δεύτερη μεγαλύτερη διεύρυνση του καθαρού επιτοκιακού περιθωρίου μετά την Alpha, στις 65 μονάδες βάσης για το Επιπλέον, η Πειραιώς είναι η τράπεζα που επηρεάζεται πιο θετικά από τις προοπτικές αναστροφής των τάσεων στις προβλέψεις για επισφάλειες. Με τη μετοχή στις 0,95 φορές τη λογιστική αξία, η Morgan Stanley θέτει τον στόχο στις 1,2 φορές. Η Eurobank θεωρείται η τράπεζα που θα επηρεαστεί λιγότερο από τη μείωση του κόστους καταθέσεων, λόγω του μείγματος των δραστηριοτήτων της. Όμως, η ώθηση στα αποτελέσματά της ενδέχεται να έρθει από την παραδοσιακά ισχυρή παρουσία της στις business των προμηθειών μέσω του private banking και του investment banking για παράδειγμα, καθώς η δραστηριότητα στον τομέα αυτόν θα επιταχυνθεί. Η Morgan Stanley προβλέπει για τη Eurobank το χαμηλότερο core tier 1 στις ελληνικές τράπεζες (14% έως το 2018, έναντι 17%-21% των υπόλοιπων τραπεζών) και δεν περιλαμβάνει στις εκτιμήσεις της πλεονάζοντα κεφάλαια. Με τη μετοχή να διαπραγματεύεται στις 0,9 φορές τη λογιστική αξία, ο οίκος θέτει τον στόχο στη 1 φορά. Η πρόσφατη αδυναμία που εμφάνισαν οι ελληνικές τράπεζες προσφέρει άλλο ένα σημείο εισόδου, δήλωσε στην αρχή της εβδομάδας η JP Morgan, η οποία τόνισε πως προτιμά την Εθνική Τράπεζα, για την οποία αυξάνει την τιμή-στόχο στα 3,59 ευρώ ανά μετοχή, από τα 2,85 ευρώ προηγουμένως. Ο διεθνής οίκος αυξάνει την τιμή-στόχο επίσης για την Alpha Bank σε 1,01 ευρώ από 0,95 ευρώ προηγουμένως, και για την Τράπεζα Πειραιώς στα 2,45 ευρώ από 2,29 ευρώ προηγουμένως. Και για τις τρεις τράπεζες δίνει σύσταση «overweight». Σύμφωνα με την JP Morgan, οι ελληνικές τράπεζες προσφέρουν αξία, όπου η προοπτική για θετικές εκπλήξεις και η υποτίμηση από την αγορά της προοπτικής κερδοφορίας παραμένουν. Αν και προβλέπει μερίσματα από το 2017, σημειώνει πως τα πιστωτικά ιδρύματα θα μπορούσαν να εκπλήξουν θετικά σε αυτόν τον τομέα, ενώ υπογραμμίζει πως ήδη Alpha και Πειραιώς έχουν αποπληρώσει τις προνομιούχες μετοχές του Δημοσίου. Σύμφωνα με τον διεθνή οίκο, μετά τα αποτελέσματα που ανακοινώθηκαν για το α τρίμηνο και ύστερα από συναντήσεις με τις διοικήσεις των τραπεζών διατηρεί αμετάβλητες τις εκτιμήσεις του για την Alpha Bank και την Πειραιώς, ενώ αναβαθμίζει την εκτίμηση για τα κέρδη ανά μετοχή της Εθνικής για τα έτη κατά 26%, 16%, 9% και 7% αντίστοιχα. Όπως αναφέρει η JP Morgan, ο ελληνικός τραπεζικός τομέας είναι ανακεφαλαιοποιημένος με το core tier 1 της Alpha στο 121%, της Πειραιώς στο 11% και της Εθνικής στο 11,6%, και είναι μικρότερο το ρίσκο από τα επερχόμενα stress tests. Μετά τη συνδυασμένη αύξηση κεφαλαίου ύψους άνω των 8 δισ. ευρώ, το σύστημα έχει φτάσει σε επαρκή κεφαλαιακά επίπεδα, ενώ οι μακροοικονομικές υποθέσεις που χρησιμοποιούνται στο test της BlackRock είτε ευθυγραμμίζονται είτε είναι πιο συντηρητικές από τα επερχόμενα stress tests της ΕΚΤ, περιορίζοντας έτσι τον κίνδυνο αρνητικών εκπλήξεων το δ τρίμηνο του Παράλληλα, η JP Morgan κάνει λόγο για συνέχιση των θετικών τάσεων σε ό,τι αφορά την ποιότητα των assets. Όπως επισημαίνει, το α τρίμηνο παρατηρήθηκε μείωση του σχηματισμού μη εξυπηρετούμενων δανείων, χαμηλότερες προβλέψεις και αύξηση στις αναλογίες κάλυψης. Οι τάσεις αυτές, όπως προκύπτει από τις συναντήσεις με τις διοικήσεις, αναμένεται να συνεχιστούν, με τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια να κορυφώνονται προς τα τέλη του α εξάμηνο του Ο οίκος υπογραμμίζει ότι το νέο πλαίσιο από την κεντρική τράπεζα για την αναδιάρθρωση των κόκκινων δανείων θα βοηθήσει περαιτέρω τη διαδικασία διαχείρισης των μη εξυπηρετούμενων δανείων. Η JP Morgan βλέπει επίσης διεύρυνση των περιθωρίων λόγω της μείωσης του κόστους χρηματοδότησης. Όπως επισημαίνει, η ανατιμολόγηση των προθεσμιακών καταθέσεων συνεχίζεται, με τις διοικήσεις των τραπεζών να εκτιμούν ή να αποσκοπούν σε βελτίωση των spreads των προθεσμιακών καταθέσεων προς το επίπεδο των 100 μ.β. (μέχρι το 2016), περιορίζοντας ταυτόχρονα τα spreads των assets. Οι πρόσφατες ενέργειες της ΕΚΤ αναμένεται να βοηθήσουν περαιτέρω στα κόστη χρηματοδότησης και να λειτουργήσουν θετικά για τις ελληνικές τράπεζες.

18 18 GOLDMAN SACHS: Ο ι ελληνικές τράπεζες δεν εμφανίζουν πλέον σημαντικό discount έναντι των υπόλοιπων ευρωπαϊκών, όμως εξακολουθούν να παρουσιάζουν περιθώρια ανόδου από 6% έως 19%, σημείωσε η Goldman Sachs σε τελευταία έκθεσή της. Η Goldman εκτιμά, σε κάθε περίπτωση, ότι η ανάκαμψη του ελληνικού τραπεζικού κλάδου έχει ισχυρά θεμέλια. Οι τέσσερεις τράπεζες είναι πολύ καλύτερα κεφαλαιοποιημένες και δείχνουν ότι θα ωφεληθούν από τη συνεχιζόμενη ανάκαμψη της οικονομίας και τις μεγάλες δομικές αλλαγές στην αγορά. Η έκταση της αναδιάρθρωσης που έχει επιτευχθεί στον κλάδο είναι σημαντική, οι χρηματοδοτικές συνθήκες έχουν βελτιωθεί και η εικόνα της ποιότητας κεφαλαίου αρχίζει να γίνεται πιο ξεκάθαρη. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις των αναλυτών, οι ελληνικές τράπεζες θα είναι σε θέση να εξυγιάνουν τους ισολογισμούς τους και να κινηθούν προς κανονικά επίπεδα ζημιών από δάνεια από το 2017 και μετά. Οι εκτιμήσεις της Goldman για τις ζημιές από δάνεια κατά τα επόμενα τρία χρόνια ευθυγραμμίζονται σε γενικές γραμμές με το βασικό σενάριο του stress test της Τράπεζας της Ελλάδος. Κάτω από αυτές τις συνθήκες, ο οίκος εκτιμά ότι η ανάκαμψη θα απαιτήσει καιρό, αλλά τελικά ο κλάδος θα δώσει ισχυρές αποδόσεις. Η Goldman Sachs συστήνει την αγορά των μετοχών της Alpha Bank και της Εθνικής Τράπεζας, δίνοντας τιμές-στόχους στα 0,80 ευρώ (περιθώριο ανόδου 18%) και στα 3,15 ευρώ (περιθώριο ανόδου 19%) αντίστοιχα. Για την Τράπεζα Πειραιώς, ο οίκος δίνει ουδέτερη σύσταση με στόχο το 1,75 ευρώ (+10%), όπως και για τη Eurobank, για την οποία ο στόχος τίθεται στα 0,40 ευρώ (+6%). Σύμφωνα με την ανάλυση της Goldman, η Alpha εμφανίζει P/E 11,7 με βάση τα εκτιμώμενα κέρδη του 2016 και 10,1 για το 2017, η Τράπεζα Πειραιώς 14,9 για το 2016 και 10 για το 2017, η Eurobank 12,7 για το 2016 και 7,9 για το 2017 και η Εθνική 9,7 για το 2016 και 8,4 για το Σε επίπεδο τιμή/ λογιστική αξία για το 2014 η Alpha και η Εθνική κυμαίνονται στο 1,0 ενώ η Τράπεζα Πειραιώς και η Eurobank στο 1,1. Και οι τέσσερεις τράπεζες έχουν καταρτίσει σχέδια για την ανάκαμψη της κερδοφορίας τους σε μεσοπρόθεσμο ορίζοντα, με την Goldman να εκτιμά πως, παρότι η πιο αξιοσημείωτη πρόοδος έχει ήδη γίνει, το timing και η έκταση της ανάκαμψης παραμένουν αβέβαια, εμφανίζοντας τόσο θετικά όσο και αρνητικά ρίσκα. Σύμφωνα με τον οίκο, ο κλάδος θα βρεθεί σε break even επίπεδο το 2015 και θα εμφανίσει απόδοση ενεργητικού γύρω στο 15% έως το Πάντως, οι αναλυτές τονίζουν πως οι εσωτερικές προσδοκίες των τραπεζών (οι οποίες δεν αποτελούν ωστόσο επίσημους στόχους) εμφανίζονται συχνά πιο φιλόδοξες. - Εθνική: Η τράπεζα θεωρείται καλά τοποθετημένη για να ωφεληθεί από τη μακροοικονομική ανάκαμψη στην Ελλάδα, το σημαντικά αλλαγμένο σκηνικό του ανταγωνισμού, τη συνεχιζόμενη αναδιάρθρωση και τη σταδιακή βελτίωση των λειτουργικών τάσεων. Η Goldman εκτιμά ότι η ΕΤΕ θα χτίσει λογιστική αξία σε υψηλότερο ρυθμό από ό,τι οι εγχώριοι ανταγωνιστές της, λόγω των περαιτέρω κινήσεων που κάνει στο μέτωπο των κεφαλαίων και της ισχυρότερης δυναμικής των εσόδων. Τελικά, ο οίκος εκτιμά ότι η Εθνική θα είναι αυτή που θα δώσει τις καλύτερες αποδόσεις στον κλάδο, επωφελούμενη από την ισχυρή ανάκαμψη των εσόδων της εγχώριας αγοράς, τον αυστηρό έλεγχο του κόστους, τη βελτίωση της ποιότητας κεφαλαίου καθώς και τη συνεισφορά της Finansbank. - Alpha Bank: Και αυτή η τράπεζα θεωρείται καλά τοποθετημένη για να ωφεληθεί από το περιβάλλον στην οικονομία και τον τραπεζικό κλάδο. Η εξοικονόμηση κόστους από την αναδιάρθρωση και από τις συνέργειες των συγχωνεύσεων είναι σημαντική, ενώ το ρίσκο υλοποίησης παραμένει διαχειρίσιμο, σημειώνει η Goldman. Η ανάκαμψη των κερδών θα απαιτήσει καιρό, αλλά τελικά η τράπεζα αναμένεται να εμφανίσει ισχυρή απόδοση κεφαλαίων στο 13%-14% το 2017/2018. Η πρόσφατη ενίσχυση των κεφαλαίων περιορίζει τους κινδύνους γύρω από τα ευρωπαϊκά stress tests και οδηγεί στην επαναφορά των μερισμάτων, σε μεσοπρόθεσμο ορίζοντα. - Τράπεζα Πειραιώς: Η Goldman Sachs κάνει λόγο για ένα ισχυρό εγχώριο δίκτυο που εμφανίζει θετική έκθεση στη μακροοικονομική ανάκαμψη και τις βελτιούμενες λειτουργικές τάσεις του τραπεζικού κλάδου. Ο όμιλος είναι ένας από τους βασικούς ωφελημένους της συγκέντρωσης του κλάδου και αναμένεται να είναι σε θέση να επιτύχει σημαντικές συνέργειες (παρότι η διαδικασία ενοποίησης είναι περίπλοκη, η πρόοδος που έχει γίνει μέχρι στιγμής εμφανίζεται καθησυχαστική). Με τις τελευταίες κινήσεις της στο μέτωπο των κεφαλαίων, η Πειραιώς βρίσκεται σε ισχυρότερη θέση εν όψει των ευρωπαϊκών stress tests και αναμένεται να αυξήσει την ευελιξία της σε ό,τι αφορά το μέρισμα. - Eurobank: Είναι κατάλληλα τοποθετημένη να ωφεληθεί από τις τάσεις στην οικονομία και στον κλάδο. Η κεφαλαιακή ενίσχυση αποτέλεσε ένα σημαντικό ορόσημο, αλλά οι σχετικοί δείκτες της τράπεζας είναι κατώτεροι σε σχέση με τους αντίστοιχους της Alpha Bank και της Πειραιώς. Η απόφαση της Eurobank να διατηρήσει τις προνομιούχες μετοχές του κράτους αυξάνει τους κινδύνους dilution στο μέλλον, εκτιμά η Goldman. BOFA ML: Μ ε τιμή-στόχο τα 3,30 ευρώ ανά μετοχή και σύσταση «buy» (από «neutral») ξεκίνησε και πάλι την κάλυψη της μετοχής της Εθνικής Τράπεζας η Bank of America Merrill Lynch. Όπως αναφέρει ο αμερικανικός οίκος, του «αρέσει» το χαμηλό προφίλ ρίσκου της ΕΤΕ σε σχέση με τις άλλες ελληνικές τράπεζες, αλλά και η βελτιωμένη κεφαλαιακή της θέση. Καθώς διαθέτει τη χαμηλότερη αναλογία δανείων προς καταθέσεις μεταξύ των ελληνικών τραπεζών, η Εθνική φαίνεται να βρίσκεται στην καλύτερη θέση για να αντιμετωπίσει την αντικατάσταση της χρηματοδότησης από την ΕΚΤ το 2015, σχολιάζει η BofAML. Παράλληλα, όπως αναφέρει, είναι η μόνη τράπεζα με κάλυψη επισφαλών δανείων μέσω προβλέψεων και collateral σε ποσοστό που ξεπερνά το 100%, που σημαίνει ότι βρίσκεται σε καλύτερη θέση για τη δημοσιοποίηση καλύψεων. Σύμφωνα με την BofA, η κάλυψη 115% που προσφέρει η Εθνική για μη εξυπηρετούμενα δάνεια και προβλέψεις την καθιστά ελπιδοφόρα. Την ίδια ώρα η κάλυψη της Alpha είναι 90%, της Πειραιώς 75% και της Eurobank 84%. Επίσης, η έκθεση της Εθνικής στην Τουρκία προσθέτει μια ισορροπία στο επενδυτικό story της τράπεζας. «Μας αρέσει η μετοχή, καθώς διαπραγματεύεται 1,1 φορές την εκτιμώμενη λογιστική της αξία για φέτος (P/BV) και 6,8 φορές τα εκτιμώμενα κέρδη του 2017 (P/E), ενώ η απόδοση των ιδίων κεφαλαίων (ROAE) εκτιμάται στο 12,4%», σημειώνουν οι αναλυτές της επενδυτικής. Από την άλλη, οι επενδυτές της BofA σημειώνουν πως η Εθνική είναι λιγότερη ελκυστική για εκείνους τους επενδυτές που θέλουν να πιάσουν την ανοδική αντίδραση μιας ισχυρότερης ανάκαμψης των περιθωρίων κέρδους. Μειώνει τα επιτόκια από μια χαμηλή βάση, έχει ήδη το υψηλότερο μερίδιο στο περιθώριο κέρδους από τις δραστηριότητες της εκτός Ελλάδας, και ένα χαμηλότερο μερίδιο στα δάνεια χωρίς απόδοση. Σύμφωνα με την BofA, η έκθεση στην Τουρκία ενισχύει την ισορροπία στο επενδυτικό στόρι της Εθνικής. Όπως σημειώνει χαρακτηριστικά, προσφέρει στον όμιλο μια τάση ανάπτυξης, αλλά την ίδια ώρα μειώνει την προοπτική μιας απότομης σημαντικής αύξησης των περιθωρίων κέρδους και βελτίωσης της κεφαλαιακής της θέσης. Η Finansbank προσφέρει ανθεκτικότητα στα έσοδα της Εθνικής στην περίπτωση που η ελληνική ανάκαμψη απογοητεύσει, καταλήγει η BofA.

19 ΑΠΟΨΗ ΣΑΜΑΡΑΣ ΕΝΑΝΤΙΟΝ ΓΕΝΟΠ

20 2/20 ΑΠΟΨΗ «Οι εκπρόσωποι του χτες δεν θα οδηγήσουν τη χώρα πίσω. Δεν θα τους αφήσω. Αυτά που ήξεραν να τα ξεχάσουν οι βολεμένοι. Δεν πρόκειται η Ελλάδα και οι Έλληνες να ξαναγίνουν όμηροι συντεχνιών. Το χτες μπορεί μόνο να καθυστερήσει το αύριο, δεν μπορεί να το νικήσει. Το μέλλον θα νικήσει». Με τα λόγια αυτά σχολίασε, σύμφωνα με πληροφορίες της «Α», σε στενό του συνεργάτη ο Α. Σαμαράς το σκληρό μπρα-ντε-φερ που έχει ξεσπάσει με τους συνδικαλιστές της ΓΕΝΟΠ, που αντιδρούν στο νομοσχέδιο για τη «μικρή ΔΕΗ». Η κυβέρνηση έχει αποφασίσει να πάρει όλα τα μέτρα που θα απαιτηθούν ώστε να μη γίνει όμηρος κανένας Έλληνας από μια δράκα συνδικαλιστών που αναζητούν προνόμια και dolce vita που ανήκουν στο παρελθόν. ΜΠΡΑ-ΝΤΕ-ΦΕΡ ΣΑΜΑΡΑ ΜΕ ΤΟΥΣ ΣΥΝΔΙΚΑΛΙΣΤΕΣ ΤΗΣ ΓΕΝΟΠ «ΒΕΛΗ» ΑΠΟ ΤΟΝ ΠΡΩΘΥΠΟΥΡΓΟ ΠΡΟΣ ΟΛΟΥΣ ΟΣΟΙ ΑΝΤΙΤΙΘΕΝΤΑΙ ΣΤΟ ΝΟΜΟΣΧΕΔΙΟ ΓΙΑ ΤΗ «ΜΙΚΡΗ ΔΕΗ» επιστράτευση είναι ante portas, καθώς, σύμφωνα με πληροφορίες της «Α», η κυβέρνηση δεν πρόκειται να ρισκάρει ζημιά στην οικονομία της χώρας, ιδίως σε μια περίοδο που ο τουρισμός είναι συνεχώς ανοδικός. Αναμένει την απόφαση του δικαστηρίου και αναλόγως θα πράξει. «Οι παρανομούντες θα υποστούν τις νόμιμες συνέπειες. Εκβιασμοί δεν περνούν» είναι το μήνυμα που εκπέμπει η κυβέρνηση. Πόλεμος με ΣΥΡΙΖΑ Η κόντρα με τον ΣΥΡΙΖΑ για το θέμα έχει πάρει μεγάλες διαστάσεις, καθώς ο ΣΥΡΙΖΑ επενδύει πολιτικά ελπίζοντας σε μια αναταραχή προπαρασκευαστική εν όψει φθινοπώρου. Επιχειρεί να χτυπήσει την κυβέρνηση στο μαλακό υπογάστριο ψάχνοντας 120 ψήφους ώστε να γίνει δημοψήφισμα για τη ΔΕΗ. Μέχρι στιγμής δεν έχει το αναμενόμενο αποτέλεσμα, αφού το ΚΚΕ κατεβάζει δική του πρόταση, ενώ απαιτούνται και πολλές ψήφοι ανεξάρτητων βουλευτών. Ο Α. Τσίπρας χαρακτήρισε «εθνικό έγκλημα» την ιδιωτικοποίηση της ΔΕΗ και τόνισε: «Μόνο ο ελληνικός λαός έχει αρμοδιότητα να πάρει μια τέτοια απόφαση. Τελείωσαν τα ψέματα. Δεν θα παίζουν ο κ. Σαμαράς και ο κ. Βενιζέλος με το μέλλον του τόπου, ούτε ο ΣΥΡΙΖΑ θα είναι το κόμμα που θα επωμιστεί μια εθνική καταστροφή. Δεν θα πάρουν εν κρυπτώ την απόφαση για διάλυση και εκποίηση της ΔΕΗ. Αν έχουν τα κότσια, ας την πάρουν στο φως της μέρας. Η κυβέρνηση σαν τον κλέφτη επιδιώκει να περάσει το νομοσχέδιο σε θερινό τμήμα της Βουλής και με επιλεγμένους βουλευτές της Ν.Δ. και του ΠΑΣΟΚ». Ο πρωθυπουργός είχε στείλει το μήνυμα Ως απάντηση στο ότι «η αντιπολίτευση κατηγορεί την κυβέρνηση πως ξεπουλά τα πάντα» Η Ελλάδα διέψευσε τις κασσάνδρες ΤΗΝ ΩΡΑ που δίνει μάχη η κυβέρνηση με τις συντεχνίες, ο Α. Σαμαράς, στον απολογισμό της ελληνικής προεδρίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης, στον χαιρετισμό που απηύθυνε στην τελετή λήξης στο Ζάππειο, τόνισε ότι η Ελλάδα και Ευρώπη διέψευσαν εκείνους που στοιχημάτισαν στην αποτυχία και στη διάλυση. «Κάποιοι προεξοφλούσαν και την αναγκαστική έξοδό της από την Ευρωζώνη. Την ίδια εποχή, πριν από δύο χρόνια, πολλοί θεωρούσαν ότι και η Ευρωζώνη δεν θα τα καταφέρει. Κάποιοι στοιχημάτιζαν στη διάλυσή της», φωτογραφίζοντας τον ΣΥΡΙΖΑ. «Υπήρξαν και κάποιοι που είδαν την κρίση της Ευρώπης ως ευκαιρία για να αποδομήσουν και να ενταφιάσουν το ευρωπαϊκό εγχείρημα. Είναι οι γνωστοί καιροσκόποι του λαϊκισμού, που πότε στρέφονται κατά του ΝΑΤΟ, πότε αμφισβητούν τη δύναμη του ευρώ, πότε υιοθετούν οτιδήποτε θα μπορούσε να διαλύσει την Ευρώπη. Έχουν ως πρότυπά τους τις χρεοκοπίες της Λατινικής Αμερικής, που η Ευρωπαϊκή Ένωση κατάφερε να αποτρέψει. Και για την Ελλάδα και για άλλες χώρες που είχαν πρόβλημα. Θεωρούν την καταστροφή της Ευρώπης δήθεν λύτρωση. Και το ίδιο το ευρωπαϊκό εγχείρημα δήθεν καταστροφή! Ευτυχώς, όμως, οι δυνάμεις αυτές ήταν και παραμένουν μειοψηφία» πρόσθεσε ο πρωθυπουργός. Ο Α. Σαμαράς επισήμανε ότι η Ελλάδα τούς διέψευσε όλους, πέτυχε τη δημοσιονομική εξυγίανση, σταθεροποίησε τη θέση της χώρας, εφάρμοσε τις μεταρρυθμίσεις, βγήκε στις αγορές και τώρα βγαίνει από τη μακροχρόνια ύφεση. Στον σύντομο απολογισμό του, αφού τόνισε ότι η Ελλάδα χρησιμοποίησε μόνο το 40% του προϋπολογισμού, υπογράμμισε: «Ενισχύσαμε την εμβάθυνση της ΟΝΕ! Με προτεραιότητα την τραπεζική ένωση, ώστε να αντιμετωπιστούν οι κατασκευαστικές αδυναμίες του ευρώ. Αυτές που αναδείχθηκαν από την κρίση. Προωθήσαμε ουσιαστικά τη δημιουργία μιας τραπεζικής ένωσης που παραμερίζει τις εσωτερικές ανισότητες, που εγγυάται τις καταθέσεις όλων των Ευρωπαίων και τις ίσες δυνατότητες πρόσβασης σε πηγές χρηματοδότησης για όλες τις επιχειρήσεις. Πολεμήσαμε την οικονομική στασιμότητα και την ύφεση. Με προτεραιότητα την αντιμετώπιση της ανεργίας. Προωθήσαμε σε νομοθετικό επίπεδο εκείνες τις παρεμβάσεις και τα νομοθετήματα που διασφαλίζουν έγκαιρη και σταθερή χρηματοδότηση των ευρωπαϊκών πολιτικών. Κυρίως, όμως, η ελληνική προεδρία ανέδειξε την ανάπτυξη και την απασχόληση ως κορυφαίο πολιτικό ζήτημα για την Ευρώπη σήμερα. Επίσης, για πρώτη φορά, με τον πιο επίσημο τρόπο, αναδείξαμε την προστασία των ευρωπαϊκών συνόρων και τη διαχείριση των μεταναστευτικών ροών. Με ανθρωπιστικούς όρους, πάντα, αλλά τα αναδείξαμε ως αυτό που πραγματικά είναι: ως ζήτημα ασφαλείας για το σύνολο της Ευρώπης! Κορυφαίο επίτευγμα της προεδρίας ο καθορισμός των κατευθυντήριων γραμμών για τον νομοθετικό και επιχειρησιακό σχεδιασμό στον τομέα Δικαιοσύνης και Εσωτερικών Υποθέσεων (αυτό που ονομάζεται Post-Stockholm). Κυρίως, όμως, η