Ο ΡΟΛΟΣ, ΟΙ ΕΥΘΥΝΕΣ ΚΑΙ ΤΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΩΝ ΕΠΙΤΡΟΠΩΝ ΕΛΕΓΧΟΥ ΣΤΙΣ ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ

Transcript

1 ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙ ΕΥΤΙΚΟ Ι ΡΥΜΑ ΣΕΡΡΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥ ΩΝ ΣΤΗ ΙΟΙΚΗΣΗ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ: ΚΟΣΤΟΛΟΓΗΣΗ & ΕΛΕΓΚΤΙΚΗ Ο ΡΟΛΟΣ, ΟΙ ΕΥΘΥΝΕΣ ΚΑΙ ΤΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΩΝ ΕΠΙΤΡΟΠΩΝ ΕΛΕΓΧΟΥ ΣΤΙΣ ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ Η εργασία (Thesis) υποβάλλεται για τη µερική κάλυψη των απαιτήσεων για την απόκτηση Μεταπτυχιακού ιπλώµατος Ειδίκευσης ΠΑΠΑΘΑΝΑΣΙΟΥ ΑΘΑΝΑΣΙΑ Επιβλέπων Καθηγητής : Γεώργιος ρογαλάς, Λέκτορας (υπό διορισµό) Πανεπιστήµιο Μακεδονίας ΜΑΡΤΙΟΣ 2013

2 Copyright Παπαθανασίου Αθανασία, 2013 Με επιφύλαξη παντός δικαιώµατος. All rights reserved. Σελίδα 2 από 111

3 «ΗΛΩΣΗ ΜΗ ΛΟΓΟΚΛΟΠΗΣ ΚΑΙ ΑΝΑΛΗΨΗΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΗΣ ΕΥΘΥΝΗΣ» Με πλήρη επίγνωση των συνεπειών του νόµου περί πνευµατικών δικαιωµάτων, δηλώνω ενυπογράφως ότι είµαι αποκλειστικός συγγραφέας της παρούσας Μεταπτυχιακής ιπλωµατικής Εργασίας, για την ολοκλήρωση της οποίας κάθε βοήθεια είναι πλήρως αναγνωρισµένη και αναφέρεται λεπτοµερώς στην εργασία αυτή. Έχω αναφέρει πλήρως και µε σαφείς αναφορές, όλες τις πηγές χρήσης δεδοµένων, απόψεων, θέσεων και προτάσεων, ιδεών και λεκτικών αναφορών, είτε κατά κυριολεξία είτε βάσει επιστηµονικής παράφρασης. Αναλαµβάνω την προσωπική και ατοµική ευθύνη ότι σε περίπτωση αποτυχίας στην υλοποίηση των ανωτέρω δηλωθέντων στοιχείων, είµαι υπόλογος έναντι λογοκλοπής, γεγονός που σηµαίνει αποτυχία στην ιπλωµατική µου Εργασία και κατά συνέπεια αποτυχία απόκτησης του Μεταπτυχιακού Τίτλου των Μεταπτυχιακών Σπουδών, πέραν των λοιπών συνεπειών του νόµου περί πνευµατικών δικαιωµάτων. ηλώνω, συνεπώς, ότι αυτή η Μ Ε προετοιµάσθηκε και ολοκληρώθηκε από εµένα προσωπικά και αποκλειστικά και ότι, αναλαµβάνω πλήρως όλες τις συνέπειες του νόµου στην περίπτωση κατά την οποία αποδειχθεί, διαχρονικά, ότι η εργασία αυτή ή τµήµα της δεν µου ανήκει διότι είναι προϊόν λογοκλοπής άλλης πνευµατικής ιδιοκτησίας. Όνοµα & Επώνυµο Συγγραφέα : Παπαθανασίου Αθανασία Υπογραφή: Ηµεροµηνία Σελίδα 3 από 111

4 Αφιερώνεται στην αγαπηµένη µου θεία που έφυγε τόσο νωρίς Σελίδα 4 από 111

5 ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ Μέσα από τις επόµενες γραµµές, θα ήθελα να εκφράσω τις ειλικρινείς µου ευχαριστίες στον επιβλέποντα καθηγητή κύριο Γεώργιο ρογαλά για τη πολύτιµη συµβολή και βοήθειά τους στην επιτυχή ολοκλήρωση της παρούσας διπλωµατικής εργασίας. Ακόµη, θα ήθελα να ευχαριστήσω την οικογένεια µου, η οποία µε στήριξε µε κάθε δυνατό τρόπο, συναισθηµατικά και οικονοµικά, σε όλη τη διάρκεια των σπουδών µου. Σελίδα 5 από 111

6 ABSTRACT The role, the responsibilities and the characteristics of the Audit Committees are a research subject of great importance particularly in recent years. The existence of an effective Audit Committee is an issue of material significance for the modern enterprise. In this light, the present work aims to capture roles, responsibilities, characteristics and especially the effectiveness of Audit Committees in Greek enterprises. The results of the empirical research of this thesis both in theoretical and in empirical level emphasize the effective implementation of the Audit Committees in Greek enterprises. Key words: Audit Committee, Role, Responsibilities, Characteristics, Auditing, Internal Audit ΠΕΡΙΛΗΨΗ Ο ρόλος, οι ευθύνες και τα χαρακτηριστικά των Επιτροπών Ελέγχου αποτελούν ερευνητικό αντικείµενο εξέχουσας σηµασίας ειδικότερα τα τελευταία χρόνια. Σε αυτά τα πλαίσια η αποτελεσµατική ύπαρξη µιας Επιτροπής Ελέγχου αποτελεί ζήτηµα ουσιώδους σπουδαιότητας για τη σύγχρονη επιχείρηση. Υπό αυτό το πρίσµα η παρούσα εργασία σκοπεύει στην αποτύπωση των ρόλων, των ευθυνών, των χαρακτηριστικών και κυρίως της αποτελεσµατικότητας των Επιτροπών Ελέγχου στις ελληνικές επιχειρήσεις. Τα αποτελέσµατα της εµπειρικής έρευνας της διπλωµατικής εργασίας τόσο σε θεωρητικό όσο και σε εµπειρικό επίπεδο τονίζουν την αποτελεσµατική εφαρµογή των Επιτροπών Ελέγχου στις ελληνικές επιχειρήσεις. Λέξεις Κλειδιά: Επιτροπή Ελέγχου, Ρόλος, Ευθύνες, Χαρακτηριστικά, Ελεγκτική, Εσωτερικός Έλεγχος Σελίδα 6 από 111

7 ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ... 5 ABSTRACT... 6 ΠΕΡΙΛΗΨΗ... 6 ΑΝΑΓΚΑΙΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΙΑΡΘΡΩΣΗ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΕΛΕΓΧΟΥ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΓΕΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑ ΡΟΜΗ ΕΝΝΟΙΟΛΟΓΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΣΚΟΠΟΣ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΕΛΕΓΧΟΥ ΜΕΛΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΕΛΕΓΧΟΥ ΣΥΝΑΝΤΗΣΕΙΣ ΤΩΝ ΜΕΛΩΝ ΤΩΝ ΕΠΙΤΡΟΠΩΝ ΕΛΕΓΧΟΥ ΙΟΙΚΗΤΙΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΕΛΕΓΧΟΥ ΕΥΘΥΝΕΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΕΛΕΓΧΟΥ ΑΡΜΟ ΙΟΤΗΤΕΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΕΛΕΓΧΟΥ ΕΣΩΤΕΡΙΚΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ ΚΑΙ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΕΛΕΓΧΟΥ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ ΚΑΙ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΕΛΕΓΧΟΥ ΝΟΜΟΣ SARBANES OXLEY...33 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ ΕΡΕΥΝΩΝ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΙΣ ΕΠΙΤΡΟΠΕΣ ΕΛΕΓΧΟΥ ΕΙΣΑΓΩΓΗ...34 Σελίδα 7 από 111

8 2.2 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΗ ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ...34 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΜΕΘΟ ΟΛΟΓΙΑ ΕΡΕΥΝΑΣ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΟ ΕΙΓΜΑ ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ ΕΡΕΥΝΑΣ ΜΕΘΟ ΟΛΟΓΙΑ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗΣ ΑΝΑΛΥΣΗΣ ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟΥ...43 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΕΡΕΥΝΑΣ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟΥ...44 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΚΑΙ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΕΞΑΓΩΓΗ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΩΝ...93 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Ι. ΞΕΝΟΓΛΩΣΣΗ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Σελίδα 8 από 111

9 ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΙΝΑΚΩΝ Πίνακας 1 Περιληπτική επισκόπηση ερευνών...40 Πίνακας 2 Επωνυµία Επιχείρησης...45 Πίνακας 3 Περιγραφικά στοιχεία για δραστηριότητα επιχείρησης (ερώτηση Α2)...46 Πίνακας 4 Περιγραφικά στοιχεία για αριθµό προσωπικού της επιχείρησης(ερώτηση Α3)...47 Πίνακας 5 Περιγραφικά στοιχεία για την θέση στην επιχείρηση(ερώτηση Α4)...48 Πίνακας 6 Περιγραφικά στοιχεία για έτος εισαγωγής εσωτερικού ελέγχου (ερώτηση Α5)...49 Πίνακας 7 Περιγραφικά στοιχεία για την ύπαρξη επιτροπής ελέγχου (ερώτηση Β1)...50 Πίνακας 8 Περιγραφικά στοιχεία για την ανεξαρτησία των µελών (ερώτηση Β2)...51 Πίνακας 9 Περιγραφικά στοιχεία για το διορισµό ελεγκτή (ερώτηση Β3)...52 Πίνακας 10 Περιγραφικά στοιχεία για ύπαρξη εσωτερικού ελέγχου (ερώτηση Β4)...53 Πίνακας 11 Περιγραφικά στοιχεία για συνεδριάσεις επιτροπής ελέγχου (ερώτηση Γ1)...54 Πίνακας 12 Περιγραφικά στοιχεία για την ύπαρξη ευρέων ρόλων (ερώτηση Γ2)...55 Πίνακας 13 Περιγραφικά στοιχεία για χρηµατοοικονοµικές γνώσεις µελών (ερώτηση Γ3)...56 Πίνακας 14 Περιγραφικά στοιχεία για σχέση επιτροπής-εξωτερικού ελεγκτή(ερώτηση Γ4)...57 Πίνακας 15 Περιγραφικά στοιχεία για σύνδεσµο µεταξύ.σ και ελεγκτών (ερώτηση 1)...58 Πίνακας 16 Περιγραφικά στοιχεία για ορθή εταιρική διακυβέρνηση (ερώτηση 2)...59 Πίνακας 17 Περιγραφικά στοιχεία για ενίσχυση εσωτερικού ελέγχου (ερώτηση 3)...60 Πίνακας 18 Περιγραφικά στοιχεία για µείωση έκθεσης.σ σε κίνδυνο (ερώτηση 4)...61 Πίνακας 19 Περιγραφικά στοιχεία συντονισµού εσωτερικών-εξωτερικών (ερώτηση Ε1)...62 Πίνακας 20 Περιγραφικά στοιχεία για επίβλεψη εσωτερικού ελέγχου (ερώτηση Ε2)...63 Πίνακας 21 Περιγραφικά στοιχεία για διαχείριση οικονοµικών (ερώτηση Ε3)...64 Σελίδα 9 από 111

10 Πίνακας 22 Περιγραφικά στοιχεία για επίβλεψη εξωτερικού ελέγχου (ερώτηση Ε4)...65 Πίνακας 23 Περιγραφικά στοιχεία για µέλος ειδικό σε λογιστικά (ερώτηση ΣΤ1)...66 Πίνακας 24 Περιγραφικά στοιχεία για αναφορά επιτροπής σε.σ (ερώτηση ΣΤ2)...67 Πίνακας 25 Περιγραφικά στοιχεία για έκθεση επιτροπής ελέγχου(ερώτηση ΣΤ3)...68 Πίνακας 26 Περιγραφικά στοιχεία για ανεξάρτητους διευθυντές (ερώτηση ΣΤ4)...69 Πίνακας 27 Συσχέτιση ερώτησης Α1 µε ερώτηση Γ Πίνακας 28 Πίνακας συσχέτισης ερώτησης Α1 µε ερώτηση Γ Πίνακας 29 Συσχέτιση ερώτησης Α1 µε ερώτηση Ε Πίνακας 30 Πίνακας συσχέτιση ερώτησης Α1 µε ερώτηση Ε Πίνακας 31 Συσχέτιση ερώτησης Α1 µε ερώτηση ΣΤ Πίνακας 32 Πίνακας συσχέτισης ερώτησης Α1 µε ερώτηση ΣΤ Πίνακας 33 Συσχέτιση ερώτησης Α1 µε ερώτηση ΣΤ Πίνακας 34 Πίνακας συσχέτιση ερώτησης Α1 µε ερώτηση ΣΤ Πίνακας 35 Συσχέτιση ερώτησης Α2 µε ερώτηση Γ Πίνακας 36 Πίνακας συσχέτισης ερώτησης Α2 µε ερώτηση Γ Πίνακας 37 Συσχέτιση ερώτησης Α3 µε ερώτηση Β Πίνακας 38 Πίνακας συσχέτισης ερώτησης Α3 µε ερώτηση Β Πίνακας 39 Συσχέτιση ερώτησης Α3 µε ερώτηση Γ Πίνακας 40 Πίνακας συσχέτισης ερώτησης Α3 µε ερώτηση Γ Πίνακας 41 Συσχέτιση ερώτησης Α3 µε ερώτηση Ε Πίνακας 42 Πίνακας συσχέτισης ερώτησης Α3 µε ερώτηση Ε Πίνακας 43 Συσχέτιση ερώτησης Α3 µε ερώτηση ΣΤ Σελίδα 10 από 111

11 Πίνακας 44 Πίνακας συσχέτισης ερώτησης Α3 µε ερώτηση ΣΤ Πίνακας 45 Συσχέτιση ερώτησης Α5 µε ερώτηση Β Πίνακας 46 Πίνακας συσχέτισης ερώτησης Α5 µε ερώτηση Β Πίνακας 47 Συσχέτιση ερώτησης Α5 µε ερώτηση Πίνακας 48 Πίνακας συσχέτισης ερώτησης Α5 µε ερώτηση Πίνακας 49 Συσχέτιση ερώτησης Α5 µε ερώτηση Πίνακας 50 Πίνακας συσχέτισης ερώτησης Α5 µε ερώτηση Πίνακας 51 Συσχέτιση ερώτησης Α5 µε ερώτηση Ε Πίνακας 52 Πίνακας συσχέτισης ερώτησης Α5 µε ερώτηση Ε Πίνακας 53 Περιγραφικά στοιχεία ερωτήσεις Α1 Α Πίνακας 54 Περιγραφικά στοιχεία ερωτήσεις Β1 Β Πίνακας 55 Περιγραφικά στοιχεία ερωτήσεις Γ1 Γ Πίνακας 56 Περιγραφικά στοιχεία ερωτήσεις Πίνακας 57 Περιγραφικά στοιχεία ερωτήσεις Ε1 Ε Πίνακας 58 Περιγραφικά στοιχεία ερωτήσεις ΣΤ1 ΣΤ Σελίδα 11 από 111

12 ΠΙΝΑΚΑΣ ΕΙΚΟΝΩΝ Εικόνα 1 ιάγραµµα ράβδου για την κατηγορία δραστηριότητας (ερώτηση Α2)...46 Εικόνα 2 ιάγραµµα ράβδου για τον αριθµό του προσωπικού (ερώτηση Α3)...47 Εικόνα 3 ιάγραµµα ράβδου για την θέση στην επιχείρηση (ερώτηση Α4)...48 Εικόνα 4 ιάγραµµα ράβδου για έτος εισαγωγής εσωτερικού ελέγχου (ερώτηση Α5)...49 Εικόνα 5 ιάγραµµα ράβδου για την ύπαρξη επιτροπής ελέγχου (ερώτηση Β1)...50 Εικόνα 6 ιάγραµµα ράβδου για την ανεξαρτησία των µελών (ερώτηση Β2)...51 Εικόνα 7 ιάγραµµα ράβδου για το διορισµό ελεγκτή (ερώτηση Β3)...52 Εικόνα 8 ιάγραµµα ράβδου για ύπαρξη εσωτερικού ελέγχου (ερώτηση Β4)...53 Εικόνα 9 ιάγραµµα ράβδου για συνεδριάσεις επιτροπής ελέγχου (ερώτηση Γ1)...54 Εικόνα 10 ιάγραµµα ράβδου για την ύπαρξη ευρέων ρόλων (ερώτηση Γ2)...55 Εικόνα 11 ιάγραµµα ράβδου για χρηµατοοικονοµικές γνώσεις µελών (ερώτηση Γ3)...56 Εικόνα 12 ιάγραµµα ράβδου για σχέση επιτροπής-εξωτερικού ελεγκτή(ερώτηση Γ4)...57 Εικόνα 13 ιάγραµµα ράβδου για σύνδεσµο µεταξύ.σ και ελεγκτών (ερώτηση 1)...58 Εικόνα 14 ιάγραµµα ράβδου για ορθή εταιρική διακυβέρνηση (ερώτηση 2)...59 Εικόνα 15 ιάγραµµα ράβδου για ενίσχυση εσωτερικού ελέγχου (ερώτηση 3)...60 Εικόνα 16 ιάγραµµα ράβδου για µείωση έκθεσης.σ σε κίνδυνο (ερώτηση 4)...61 Εικόνα 17 ιάγραµµα ράβδου για συντονισµό εσωτερικών-εξωτερικών (ερώτηση Ε1)...62 Εικόνα 18 ιάγραµµα ράβδου για επίβλεψη εσωτερικού ελέγχου (ερώτηση Ε2)...63 Εικόνα 19 ιάγραµµα ράβδου για διαχείριση οικονοµικών (ερώτηση Ε3)...64 Εικόνα 20 ιάγραµµα ράβδου για επίβλεψη εξωτερικού ελέγχου (ερώτηση Ε4)...65 Εικόνα 21 ιάγραµµα ράβδου για µέλος ειδικό σε λογιστικά (ερώτηση ΣΤ1)...66 Εικόνα 22 ιάγραµµα ράβδου για αναφορά επιτροπής σε.σ (ερώτηση ΣΤ2)...67 Εικόνα 23 ιάγραµµα ράβδου για έκθεση επιτροπής ελέγχου(ερώτηση ΣΤ3)...68 Εικόνα 24 ιάγραµµα ράβδου για ανεξάρτητους διευθυντές (ερώτηση ΣΤ4)...69 Σελίδα 12 από 111

13 ΑΝΑΓΚΑΙΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΙΑΡΘΡΩΣΗ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Αναγκαιότητα ιπλωµατικής Εργασίας Η αδυναµία µιας επιχείρησης να επιβλέπει το σύνολο των λειτουργιών της δηµιουργεί την ανάγκη να καθιερωθεί µια Επιτροπή Ελέγχου η οποία θα ελέγχει την επιχείρηση και θα επιβλέπει τον εσωτερικό και εξωτερικό έλεγχο που πραγµατοποιείται σε αυτήν. Ταυτόχρονα, η απάτη και η διαφθορά είναι φαινόµενα που έχουν απασχολήσει, απασχολούν και θα συνεχίσουν να απασχολούν τον επιχειρηµατικό κόσµο. Ενδεδειγµένη λύση στα ανωτέρω προβλήµατα προβάλλεται η άσκηση αποτελεσµατικής διοίκησης µέσω νέων τρόπων και µε χρήση νέων µεθόδων και τεχνικών. Σε αυτά τα πλαίσια η Επιτροπή Ελέγχου των επιχειρήσεων προβάλει ως αναγκαία συνθήκη για την επιβίωση και µακροχρόνια ανάπτυξή τους. Παρά όµως τη σηµασία των Επιτροπών Ελέγχου, ελάχιστες έρευνες έχουν ασχοληθεί µε τη διερεύνηση του ρόλου, των ευθυνών και των χαρακτηριστικών των Επιτροπών Ελέγχου στις ελληνικές επιχειρήσεις. Υπό αυτό το πρίσµα σκοπός της παρούσας διπλωµατικής εργασίας είναι τόσο η θεωρητική διερεύνηση αναφορικά µε τις Επιτροπές Ελέγχου όσο και εµπειρική έρευνα του ρόλου, των ευθυνών και των χαρακτηριστικών των Επιτροπών Ελέγχου στις ελληνικές επιχειρήσεις. ιάρθρωση ιπλωµατικής Εργασίας Με γνώµονα την πληρέστερη επίτευξη του σκοπού της διπλωµατικής εργασίας, η εργασία απαρτίζεται από πέντε κεφάλαια. Στο πρώτο κεφάλαιο αρχικά παρουσιάζεται το εννοιολογικό πλαίσιο αναφορικά µε τις Επιτροπές Ελέγχου. Το κεφάλαιο χωρίζεται σε 12 ενότητες. Στην πρώτη ενότητα υπάρχει η εισαγωγή του κεφαλαίου. Στη δεύτερη ενότητα αναφέρονται γενικά στοιχεία για τις Επιτροπές Ελέγχου και µια ιστορική αναδροµή του όρου. Στην τρίτη ενότητα αναλύεται η έννοια του όρου της Επιτροπής Ελέγχου. Στην τέταρτη ενότητα αναφέρεται ποιος είναι ο σκοπός ύπαρξης µιας Επιτροπής Ελέγχου. Στην πέµπτη ενότητα αυτού του κεφαλαίου γίνεται αναφορά στα µέλη που απαρτίζουν µια τέτοια επιτροπή ενώ στην έκτη ενότητα Σελίδα 13 από 111

14 αναφέρονται στοιχεία σχετικά µε τις συναντήσεις των µελών των Επιτροπών Ελέγχου. Στην επόµενη ενότητα αναφέρεται ο τρόπος και η συχνότητα επικοινωνίας της Επιτροπής Ελέγχου µε το ιοικητικό Συµβούλιο. Στην όγδοη ενότητα παρατίθενται οι ευθύνες της Επιτροπής Ελέγχου ενώ στην ένατη ενότητα παρατίθενται οι αρµοδιότητες των Επιτροπών Ελέγχου. Στην δέκατη ενότητα αναλύεται η σχέση µεταξύ Επιτροπής Ελέγχου και Εσωτερικού Ελέγχου. Κάτι αντίστοιχο γίνεται στην ενδέκατη ενότητα, αυτή τη φορά ανάµεσα στην Επιτροπή Ελέγχου και στον Εξωτερικό Έλεγχο. Τέλος, στη δωδέκατη ενότητα γίνεται αναφορά στο νόµο Sarbanes Oxley και στα όσα ο νόµος αυτός προβλέπει. Στη συνέχεια στο δεύτερο κεφάλαιο παρουσιάζεται µια επισκόπηση ορισµένων ερευνών που έχουν δηµοσιευτεί µέχρι σήµερα αναφορικά µε τη λειτουργία των Επιτροπών Ελέγχου. Στο τέλος του κεφαλαίου παρατίθεται ένας συνοπτικός πίνακας των ερευνών αυτών, των συγγραφέων τους, των ετών που δηµοσιεύτηκαν, τον σκοπό που η κάθε µία είχε και των βασικών τους συµπερασµάτων. Το εµπειρικό µέρος της διπλωµατικής εργασίας ξεκινάει στο τρίτο κεφάλαιο. Στο κεφάλαιο αυτό παρουσιάζεται η µεθοδολογία της εµπειρικής έρευνας. Αρχικά παρουσιάζεται το δείγµα της έρευνας και το περιεχόµενο του ερωτηµατολογίου που χρησιµοποιήθηκε στην εµπειρική έρευνα. Το κεφάλαιο ολοκληρώνεται µε την παράθεση της µεθοδολογίας της στατιστικής που χρησιµοποιήθηκε. Στο τέταρτο κεφάλαιο της διπλωµατικής εργασίας παρουσιάζονται τα αποτελέσµατα που προέκυψαν ύστερα από τη συλλογή και την επεξεργασία των ερωτηµατολογίων. Παρέχονται περιγραφικά στοιχεία και γραφήµατα, όπως διαµορφώθηκαν µέσα από τη στατιστική ανάλυση που προσφέρει το λογισµικό πακέτο SPSS. Στο πέµπτο και τελευταίο κεφάλαιο παρατίθενται συνοπτικά τα συµπεράσµατα της διπλωµατικής εργασίας. Τα συµπεράσµατα ολοκληρώνονται µε τη διατύπωση των βασικών περιορισµών της διπλωµατικής και των προτάσεων για µελλοντική έρευνα. Σελίδα 14 από 111

15 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΕΛΕΓΧΟΥ 1.1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Στο κεφάλαιο αυτό παρουσιάζονται τα θεωρητικά στοιχεία που αφορούν τις Επιτροπές Ελέγχου. Αρχικά παρουσιάζονται ορισµένα γενικά στοιχεία και µια ιστορική αναδροµή του όρου, έπειτα αναλύεται το εννοιολογικό πλαίσιο του όρου. Ακολουθούν τα µέλη των Επιτροπών Ελέγχου, οι συναντήσεις τους και η επικοινωνία τους µε το ιοικητικό Συµβούλιο. Έπειτα, αναφέρονται οι ευθύνες και οι αρµοδιότητες των Επιτροπών Ελέγχου και η σχέση τους µε τον Εσωτερικό και Εξωτερικό Έλεγχο αντίστοιχα. Στο τέλος του κεφαλαίου γίνεται αναφορά στο νόµο Sarbanes Oxley και στα όσα αυτός προβλέπει για τις Επιτροπές Ελέγχου. 1.2 ΓΕΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑ ΡΟΜΗ Η σύσταση Επιτροπής Ελέγχου είναι µια από τις προϋποθέσεις για την εισαγωγή εταιρειών σε πολλά χρηµατιστήρια του κόσµου. Η Επιτροπή Ελέγχου που αποτελείται από µη εκτελεστικά διοικητικά στελέχη, συµβάλλει στην ανεξαρτησία των ελεγκτών. Ειδικότερα επιλέγει τους εξωτερικούς ελεγκτές και τον διευθυντή εσωτερικού ελέγχου. Μια ισχυρή επιτροπή ελέγχου αποτρέπει τους ελεγκτές από συµβιβασµούς της ανεξαρτησίας τους και της αντικειµενικότητας τους. Πρόσφατη έρευνα της εταιρίας ερευνών Korn/ Ferry (2003), αναδεικνύει ότι περισσότερο από το 80% των ευρωπαϊκών επιχειρήσεων διαθέτουν Επιτροπή Ελέγχου. Αυτές οι Επιτροπές Ελέγχου αποτελούνται από µέλη πλήρως ανεξάρτητα. Επιπλέον είναι επιφορτισµένες µε ευθύνες όπως αυτές της επίβλεψης και του ελέγχου (Nestor, 2004). Η έννοια της Επιτροπής Ελέγχου εισήχθηκε για πρώτη φορά το 1939 από το Χρηµατιστήριο Αξιών της Νέας Υόρκης. Παράλληλα, το 1940 η Αµερικάνικη Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς αναγνωρίζει τη σηµασία και την ανάγκη ύπαρξης Επιτροπών Ελέγχου προκειµένου να εξασφαλιστεί η αξιοπιστία και η ακρίβεια των χρηµατοοικονοµικών πληροφοριών που δηµοσιεύονται από τις επιχειρήσεις. Με το πέραµα των χρόνων, ο θεσµός της Επιτροπής Ελέγχου λάµβανε ολοένα και µεγαλύτερη ισχύ και αναγνώριση. Το 1988 το Αµερικάνικο Σελίδα 15 από 111

16 Ινστιτούτο Ορκωτών Λογιστών Α.Ι.Ο.Λ. µε το SAS 61 Επικοινωνία µε τις Επιτροπές Ελέγχου ορίζει τις σχέσεις και την επικοινωνία µεταξύ Επιτροπής Ελέγχου, εξωτερικών ελεγκτών και της διοίκησης των επιχειρήσεων που δίνουν αναφορά στο SEC. Το 1999 µε µια συντονισµένη προσπάθεια των New York Stock Exchange, National Association of Securities Dealers, American Stock Exchange, Securities Exchange Commission και American Institute of Certified Public Accountants οριστικοποιούνται κάποιες σηµαντικές αλλαγές στον κανόνα για τις Επιτροπές Ελέγχου προκειµένου να βελτιωθεί η αποτελεσµατικότητά τους. Τέλος, το 2002 και µετά από µεγάλα εταιρικά σκάνδαλα εκδίδεται ο νόµος Sarbanes Oxley µε τον οποίο γίνονται περαιτέρω κανονισµοί και ρυθµίσεις στο θέµα των Επιτροπών Ελέγχου. 1.3 ΕΝΝΟΙΟΛΟΓΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ Η επιτροπή ελέγχου συγκροτείται µε στόχο την υποστήριξη του ιοικητικού Συµβουλίου στα καθήκοντά του σχετικά µε τη χρηµατοοικονοµική πληροφόρηση, τον εσωτερικό έλεγχο και την εποπτεία του τακτικού ελέγχου. Η επιτροπή ελέγχου θα πρέπει να αποτελείται αποκλειστικά από µη εκτελεστικά µέλη, στην πλειoνότητά τους ανεξάρτητα. Η επιτροπή ελέγχου είναι τουλάχιστον τριµελής. Τουλάχιστον ένα (1) ανεξάρτητο µέλος της έχει αποδεδειγµένη επαρκή γνώση σε θέµατα λογιστικής και ελεγκτικής. Η επιτροπή θα πρέπει να προεδρεύεται από ανεξάρτητο µη εκτελεστικό µέλος. Οι DeZoort and Salterio (2001), ασχολήθηκαν µε τη σύνθεση της Επιτροπής Ελέγχου, τις λειτουργίες της, τις ευθύνες της καθώς και την επίδραση που έχουν στην κρίση της Επιτροπής Ελέγχου η εταιρική διακυβέρνηση και η µόρφωση των ελεγκτών. Κατέληξαν στο συµπέρασµα ότι για την αποτελεσµατική εκπλήρωση των καθηκόντων της, η Επιτροπή Ελέγχου οφείλει να είναι ανεξάρτητη, ικανή, οικονοµικά αυτοτελής, επαρκώς εφοδιασµένη και καλά αµειβόµενη. Ο εξωτερικός ελεγκτής που διενεργεί τον έλεγχο σε µια επιχείρηση, επικοινωνεί µε το ιοικητικό Συµβούλιο µιας επιχείρησης δια µέσου µιας επιτροπής. Αυτή η επιτροπή που έχει διαµεσολαβητικό ρόλο µεταξύ του ανεξάρτητου εξωτερικού ελεγκτή και του ιοικητικού Συµβουλίου ονοµάζεται Επιτροπή Ελέγχου. Η Επιτροπή Ελέγχου (Audit Committee) λειτουργεί στα πλαίσια του ιοικητικού Συµβουλίου της επιχείρησης, δηλαδή απαρτίζεται Σελίδα 16 από 111

17 από µέλη του ιοικητικού Συµβουλίου. Παρ όλο όµως που η Επιτροπή Ελέγχου είναι µια επιτροπή του ιοικητικού Συµβουλίου, ταυτόχρονα πρέπει να είναι και όσο το δυνατόν πιο ανεξάρτητη. Το ιοικητικό Συµβούλιο θα πρέπει να συστήσει επιτροπές που να στηρίζουν την προετοιµασία των αποφάσεών του και να διασφαλίζουν την αποτελεσµατική διαχείριση των ενδεχόµενων συγκρούσεων συµφερόντων κατά τη διαδικασία λήψης αποφάσεων. Για το σκοπό αυτό θεσπίζεται επιτροπή ελέγχου, υπεύθυνη για την παρακολούθηση της οικονοµικής πληροφόρησης, της αποτελεσµατικής λειτουργίας του συστήµατος εσωτερικού ελέγχου και διαχείρισης κινδύνων, καθώς και για την εποπτεία και την παρακολούθηση του τακτικού ελέγχου και των θεµάτων που αφορούν στην αντικειµενικότητα και την ανεξαρτησία των νόµιµων ελεγκτών. Το ιοικητικό Συµβούλιο θα πρέπει επίσης να συστήσει µία ή δύο ξεχωριστές επιτροπές που να προΐστανται στη διαδικασία υποβολής υποψηφιοτήτων για εκλογή στο ιοικητικό Συµβούλιο και να προετοιµάζουν προτάσεις προς το ιοικητικό Συµβούλιο όσον αφορά στις αµοιβές των εκτελεστικών µελών και των βασικών ανώτατων στελεχών. Σύµφωνα µε τον Nashwa (2005), η ύπαρξη Επιτροπής Ελέγχου δεν απαλλάσσει τα κυβερνώντα σώµατα της επιχείρησης από τις ευθύνες των θεµάτων που εξετάζονται από την Επιτροπή. Μια Επιτροπή Ελέγχου πρέπει να έχει στην κατοχή της ένα καταστατικό χάρτη ο οποίος θα αναφέρει την αποστολή της, τους στόχους, την εξουσία, την οργάνωση και τη µεθοδολογία της. Επιπλέον, ο καταστατικός της χάρτης πρέπει να καθιερώνει τις διαδικασίες ψηφοφορίας, την ευθύνη των µελών και τη µέθοδο διορισµού της. Η έκθεση Cadbury (1992), προτείνει ένα πλαίσιο εταιρικής διακυβέρνησης το οποίο βασίζεται στον εσωτερικό έλεγχο, στην κατανοµή ευθυνών και στις ανεξάρτητες Επιτροπές Ελέγχου. Στην συγκεκριµένη έκθεση γίνονται έξι προτάσεις που αναφέρονται στην Επιτροπή Ελέγχου (Mitchell, 1993). Αρχικά τονίζει πως όλες οι επιχειρήσεις πρέπει να έχουν καθιερώσει αποτελεσµατικές Επιτροπές Ελέγχου µέχρι το τέλος του Έπειτα αναφέρει ότι πρέπει να συσταθούν τυπικά µε γραπτή αναφορά. Η επιτροπή αυτή θα πρέπει να αποτελείται από τουλάχιστον τρία µέλη και η ιδιότητα µέλους να περιοριστεί στους µηεκτελεστικούς διευθυντές. Ακόµη, σύµφωνα µε τις προτάσεις του, ο διευθυντής οικονοµικών, οι εξωτερικοί ελεγκτές και ο διευθυντής εσωτερικού ελέγχου πρέπει να συµµετέχουν στις συνεδριάσεις, αλλά όχι ως µέλη της επιτροπής ελέγχου. Αυτή η Επιτροπή Σελίδα 17 από 111

18 Ελέγχου θα πρέπει να διοργανώνει συνεδριάσεις µε τους εξωτερικούς ελεγκτές τουλάχιστον µια φορά το χρόνο. Επιπρόσθετα προτείνει η Επιτροπή να έχει τη ρητή δικαιοδοσία να ερευνήσει οποιαδήποτε θέµατα µέσα στα πλαίσια της αναφοράς της και να διαθέτει τους απαραίτητους πόρους. Τα καθήκοντα της Επιτροπής πρέπει να καθοριστούν λαµβάνοντας υπόψη τις ανάγκες της επιχείρησης, αλλά πρέπει κανονικά να περιλαµβάνουν τη σύσταση του διορισµού του εξωτερικού ελεγκτή και της αµοιβής του, τον έλεγχο των απολογισµών πριν από την υποβολή τους στο ιοικητικό Συµβούλιο, τη συζήτηση µε τον εξωτερικό ελεγκτή για τη φύση και το πεδίο του ελέγχου, τον έλεγχο του προγράµµατος εσωτερικού ελέγχου και τον έλεγχο της διοικητικής επιστολής του εξωτερικού ελεγκτή και της δήλωσης της επιχείρησης που αφορά στον εσωτερικό έλεγχο 1.4 ΣΚΟΠΟΣ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΕΛΕΓΧΟΥ Η επιτροπή ελέγχου απαρτίζεται από µέλη που είναι ανεξάρτητα από τη διοίκηση της επιχείρησης. Σκοπός της είναι να συµβάλλει στην ανεξαρτησία των εσωτερικών και εξωτερικών ελεγκτών και να διασφαλίσει ότι τα µέλη του διοικητικού συµβουλίου εξασκούν µε τη προσήκουσα επαγγελµατική επιµέλεια τα καθήκοντά τους. Είναι ευρέως γνωστό ότι ο ρόλος της επιτροπής ελέγχου ενισχύει τη θέση των εσωτερικών και εξωτερικών ελεγκτών. Κύριος στόχος της Επιτροπής Ελέγχου είναι η παροχή βοήθειας προς τους διευθυντές στη διεκπεραίωση των ευθυνών τους, οι οποίες σχετίζονται µε την κατάρτιση των οικονοµικών καταστάσεων των επιχειρήσεων. Επίσης, η Επιτροπή Ελέγχου συνεισφέρει στα συστήµατα εσωτερικού ελέγχου, στις ελεγκτικές διαδικασίες καθώς και στη διαδικασία συµµόρφωσης της εταιρίας µε τους νόµους και τους κανονισµούς. Η Επιτροπή Ελέγχου έχει ως κύριο έργο της την παροχή βοήθειας προς το ιοικητικό Συµβούλιο της επιχείρησης για την εκπλήρωση της εποπτικής του ευθύνης. Μια τέτοια επιτροπή συγκροτείται προκειµένου να εξασφαλίζει την ακεραιότητα του εξωτερικού ελέγχου, να περιφρουρήσει την ανεξαρτησία του εξωτερικού ελεγκτή, να εξασφαλίσει ότι οι διευθυντές και το ανώτερο µάνατζµεντ εφοδιάζονται µε πληροφορίες ανώτερης ποιότητας και αξιοπιστίας και να εξασφαλίσει ότι οι έλεγχοι έχουν καθιερωθεί και διατηρούνται ώστε να προστατεύουν τους φυσικούς και χρηµατοοικονοµικούς πόρους του οργανισµού. Ακόµη, σκοπός της είναι να επιβεβαιώσει ότι οι µέθοδοι και οι διαδικασίες που χρησιµοποιεί η Σελίδα 18 από 111

19 επιχείρηση συµφωνούν µε το ισχύον νοµικό και κανονιστικό πλαίσιο λειτουργίας αλλά και µε τον κώδικα δεοντολογίας, να εκτιµήσει τους χρηµατοοικονοµικούς κινδύνους που προκύπτουν από την λειτουργία της επιχείρησης καθώς επίσης και την καταλληλότητα των µέτρων που λαµβάνονται για την καταπολέµηση των κινδύνων αυτών και να ελέγχει τις οικονοµικές καταστάσεις πριν την έγκρισή τους από το ιοικητικό Συµβούλιο. Τέλος, πρέπει να διασφαλίζει την αποτελεσµατικότητα και αποδοτικότητα του Συστήµατος Μηχανισµών Ελέγχου, το οποίο έχει θεσπίσει η ιοίκηση και το ιοικητικό Συµβούλιο και να ασκεί εποπτεία επί της ελεγκτικής λειτουργίας και να αξιολογεί το έργο του εσωτερικού ελέγχου και των εξωτερικών ελεγκτών για τη διασφάλιση του συντονισµού του ελεγκτικού έργου, της ποιότητας, της ανεξαρτησίας και της απόδοσης των ελεγκτών. Η Γενική Συνέλευση της Εταιρίας ορίζει την Επιτροπή Ελέγχου µε σκοπό να παρέχει βοήθεια στην εκπλήρωση της αποστολής του ιοικητικού Συµβουλίου στους τοµείς που σχετίζονται µε τη διασφάλιση της καταλληλότητας και πληρότητας των λογιστικών και οικονοµικών συστηµάτων του Οµίλου, καθώς και της εύρυθµης λειτουργίας αποτελεσµατικών εσωτερικών και εξωτερικών ελεγκτικών µηχανισµών, και συστηµάτων προσδιορισµού και συνετής διαχείρισης των επιχειρηµατικών κινδύνων, σε τοµείς που αφορούν τη διασφάλιση της αξιοπιστίας και πληρότητας των δηµοσιευόµενων οικονοµικών καταστάσεων καθώς και τη διασφάλιση της συµµόρφωσης του Οµίλου προς τους νόµους και τις διατάξεις της Πολιτείας, καθώς και της αποτελεσµατικής εφαρµογής των Αρχών Εταιρικής ιακυβέρνησης του Οµίλου. Στην εκτέλεση των καθηκόντων της, η Επιτροπή Ελέγχου οφείλει να διατηρεί αποτελεσµατικές επαγγελµατικές σχέσεις µε την Εκτελεστική ιοίκηση του Οµίλου, καθώς και µε τους εξωτερικούς και εσωτερικούς ελεγκτές. Σελίδα 19 από 111

20 1.5 ΜΕΛΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΕΛΕΓΧΟΥ Σύµφωνα µε το άρθρο 37 του ν. 3693/2008 1, η εταιρία υποχρεούται να συστήσει και να διατηρεί Επιτροπή Ελέγχου, που αποτελείται από δύο τουλάχιστον µη εκτελεστικά µέλη και ένα ανεξάρτητο µη εκτελεστικό µέλος του οργάνου διοίκησης της. Όλα τα µέλη της Επιτροπής Ελέγχου ορίζονται από τη Γενική Συνέλευση των µετόχων ή εταίρων, το δε ανεξάρτητο µη εκτελεστικό µέλος της Επιτροπής Ελέγχου πρέπει να έχει αποδεδειγµένη επαρκή γνώση σε θέµατα λογιστικής και ελεγκτικής. Το µέγεθος των επιτροπών έχει αποδειχθεί ότι ασκεί επίδραση στην ποιότητα της εταιρικής διακυβέρνησης. ιάφορες µελέτες υποστηρίζουν την άποψη ότι οι µεγάλες επιτροπές είναι πιθανό να αποδειχθούν δυσλειτουργικές. Οι Hermalin and Weisbach (2003) θεωρούν ότι το µέγεθος των επιτροπών είναι υπεύθυνο και για την αποτελεσµατικότητά τους, κάτι το οποίο εξηγεί γιατί οι µικρότερες επιτροπές είναι προτιµότερες από τις µεγαλύτερες καθώς οι τελευταίες είναι πιθανότερο να µολυνθούν από προβλήµατα ελέγχου. Η Γενική Συνέλευση επιλέγει τα µέλη και η Επιτροπή στην πρώτη της συνεδρίαση επιλέγει τον Πρόεδρο της Επιτροπής Ελέγχου. Η Επιτροπή αποτελείται από τρία έως πέντε µη εκτελεστικά µέλη του ιοικητικού Συµβουλίου, εκ των οποίων το ένα τουλάχιστον οφείλει να είναι και ανεξάρτητο. Τα µέλη της Επιτροπής Ελέγχου πρέπει να έχουν βασικές γνώσεις στα χρηµατοοικονοµικά θέµατα, τουλάχιστον δε ένα εξ αυτών και συγκεκριµένα το ανεξάρτητο µη εκτελεστικό, πρέπει να έχει βαθύτερη χρηµατοοικονοµική ή λογιστική κατάρτιση. Επίσης, τα Μέλη πρέπει να έχουν ή να αποκτήσουν γνώση του επιχειρηµατικού αντικειµένου του Οµίλου. Η ανεξαρτησία θεωρείται σηµαντική για µια Επιτροπή Ελέγχου ώστε να αποτελεί αποτελεσµατικό όργανο ελέγχου. ο John and Senbet (1998) παραθέτουν στην εµπειρική τους 1 ΝΟΜΟΣ 3693/2008, ΦΕΚ Α 174/ «Εναρµόνιση της ελληνικής νοµοθεσίας µε την Οδηγία 2006/43/ΕΚ περί υποχρεωτικών ελέγχων των ετήσιων και των ενοποιηµένων λογαριασµών, για την τροποποίηση των Οδηγιών 78/660/ΕΟΚ και 83/349/ΕΟΚ του Συµβουλίου και για την κατάργηση της Οδηγίας 84/253/ΕΟΚ του Συµβουλίου και άλλες διατάξεις». Σελίδα 20 από 111

21 έρευνα στοιχεία που δείχνουν ότι η παρουσία συντονιστικών επιτροπών σχετίζεται θετικά µε παράγοντες που συνδέονται µε τα οφέλη του ελέγχου. Τονίζουν το γεγονός ότι η παρουσία µελών που προέρχονται από την επιχείρηση στις επιτροπές αυξάνει τη πιθανότητα λήψης αποφάσεων ευνοϊκών προς τα διευθυντικά στελέχη. Ακόµη, όταν ένα διευθυντικό στέλεχος συµµετέχει σε επιτροπή επίβλεψης, οι εταιρείες προσλαµβάνουν λιγότερους ανεξάρτητους εξωτερικούς διευθυντές. Τέλος, ο Klein (2002) αναφέρει ότι οι ανεξάρτητες επιτροπές ελέγχου µειώνουν τη πιθανότητα διαχείρισης κερδών, βελτιώνοντας κατά συνέπεια τη διαφάνεια. Για τη διατήρηση αυτής της ισορροπίας έχει µεγάλη σηµασία η σύνθεση της Επιτροπής, δηλαδή τα µέλη της. Σύµφωνα και µε το νόµο 3693/2008 Κάθε οντότητα δηµόσιου ενδιαφέροντος είναι υποχρεωµένη να συστήσει και να διατηρεί Επιτροπή Ελέγχου η οποία θα αποτελείται από δύο τουλάχιστον µη εκτελεστικά µέλη και ένα ανεξάρτητο µη εκτελεστικό µέλος του οργάνου της διοίκησης της. Καθώς τα µέλη της Επιτροπής δεν έχουν εκτελεστικές αρµοδιότητες (non-executive directors), διασφαλίζεται η αµερόληπτη λειτουργία της. Τα µέλη της Επιτροπής Ελέγχου πρέπει συλλογικά να διαθέτουν επαρκή γνώση και εµπειρία επί θεµάτων οικονοµικών αναφορών, λογιστικής και ελεγκτικής. Συγκεκριµένα, σύµφωνα και µε το νόµο 3693/2008 το ανεξάρτητο µη εκτελεστικό µέλος της Επιτροπής Ελέγχου πρέπει να έχει αποδεδειγµένη και επαρκή γνώση σε θέµατα λογιστικής και ελεγκτικής. Ο όρος που χρησιµοποιείται για αυτό το µέλος στην ξενόγλωσση βιβλιογραφία είναι Audit Committee Financial Expert και αυτό το µέλος πρέπει να διαθέτει προσόντα όπως να µπορεί να κατανοεί τις γενικές αποδεκτές λογιστικές αρχές αλλά και τη χρήση οικονοµικών καταστάσεων, να έχει την ικανότητα να εκτιµά τη γενική εφαρµογή αυτών των αρχών σε συνδυασµό µε τη λογιστική για εκτιµήσεις, επαυξήσεις και περιορισµούς, να έχει εµπειρία στην προετοιµασία, την ανάλυση, την εκτίµηση και τον έλεγχο των χρηµατοοικονοµικών καταστάσεων, να µπορεί να κατανοεί τους εσωτερικούς ελέγχους και να µπορεί να κατανοεί τις λειτουργίες της Επιτροπής Ελέγχου. Οι ιδιότητες των µελών των Επιτροπών Ελέγχου πρέπει να είναι µερικές ή όλες από τις ακόλουθες. Θα πρέπει να έχουν δεξιότητες επικοινωνίας και δυνατότητα συνεργασίας, να έχουν γνώση των αναγκών, των ενδιαφερόντων και των ανησυχιών της Επιτροπής Ελέγχου, να έχουν γνώσεις και πείρα σε θέµατα λογιστικής και ελέγχου και να έχουν την προθυµία να ασχοληθούν µε διφορούµενα και αµφισβητούµενα θέµατα. Σελίδα 21 από 111

22 Τα µέλη της επιτροπής ελέγχου είναι υπεύθυνα για την επιτήρηση του εσωτερικού ελέγχου και την υποβολή των οικονοµικών εκθέσεων, εποµένως θα πρέπει να κατέχουν ένα υψηλό επίπεδο ικανοτήτων και γνώσεων (Bedard et. al., 2004). 1.6 ΣΥΝΑΝΤΗΣΕΙΣ ΤΩΝ ΜΕΛΩΝ ΤΩΝ ΕΠΙΤΡΟΠΩΝ ΕΛΕΓΧΟΥ Για να διεξάγει τη λειτουργία ελέγχου η Επιτροπή Ελέγχου πρέπει να διατηρήσει ένα ορισµένο επίπεδο δραστηριότητας µέσω της συχνότητας των συνεδριάσεων (Bedard et. al., 2004). Οι συσκέψεις των Επιτροπών Ελέγχου πρέπει να γίνονται τουλάχιστον τέσσερις φορές το χρόνο, σε συνδυασµό µε τη δηµοσίευση των οικονοµικών καταστάσεων του Οµίλου. Επιπλέον συναντήσεις συγκαλούνται κατά περίπτωση, όταν παρουσιάζεται ανάγκη. Στις συσκέψεις της Επιτροπής Ελέγχου µπορούν να συµµετέχουν µόνο τα µέλη της. Όποτε όµως αυτό κρίνεται χρήσιµο η Επιτροπή Ελέγχου µπορεί να προσκαλεί και άλλα πρόσωπα. Ο Πρόεδρος της Επιτροπής οφείλει να κοινοποιεί τα πρακτικά των συσκέψεων στο ιοικητικό Συµβούλιο της εταιρίας. Ακόµη, µε την ολοκλήρωση του ετήσιου εξωτερικού ελέγχου συγκαλείται σύσκεψη µε τη συµµετοχή όλων των αρµόδιων υπηρεσιακών παραγόντων και των Εξωτερικών Ελεγκτών, κατά την οποία εξετάζονται τα αποτελέσµατα του ελέγχου. Τέλος, τουλάχιστον µία φορά το χρόνο, η Επιτροπή Ελέγχου συνεδριάζει µε τους εξωτερικούς ελεγκτές χωρίς την παρουσία µελών της Εκτελεστικής ιοίκησης. Στις υποχρεώσεις της Επιτροπής Ελέγχου συγκαταλέγεται και η συνάντησή της µε τη ιοίκηση σε τακτά χρονικά διαστήµατα. Συγκεκριµένα, το Ινστιτούτο Εσωτερικών Ελεγκτών (IIA 1993) ενθαρρύνει τις Επιτροπές Ελέγχου να συνεδριάζουν µε τον διευθυντή εσωτερικού ελέγχου και οι συνεδριάσεις αυτές θα πρέπει να γίνονται σε τριµηνιαία βάση. Εκτός από τις πληροφορίες για την ύπαρξη και τη συχνότητα των συνεδριάσεων µεταξύ της Επιτροπής Ελέγχου και του διευθυντή εσωτερικού ελέγχου τα στοιχεία της έρευνας των Myers and Ziegenfuss (2006), περιλαµβάνουν πληροφορίες για δεκαπέντε πιθανά σηµεία συζήτησης µεταξύ των διευθυντών εσωτερικού ελέγχου και των Επιτροπών Ελέγχου. Αυτά τα θέµατα συζήτησης αποτελούνται από τρεις διαφορετικές κατηγορίες, τις διαδικασίες εσωτερικού ελέγχου, τα θέµατα εταιρικού περιβαλλοντικού ελέγχου και τα αποτελέσµατα του εσωτερικού ελέγχου. Σελίδα 22 από 111

23 1.7 ΙΟΙΚΗΤΙΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΕΛΕΓΧΟΥ Η Επιτροπή Ελέγχου οφείλει να ενηµερώνει το ιοικητικό Συµβούλιο σε τακτά χρονικά διαστήµατα για τις δραστηριότητες της Επιτροπής. Επιπρόσθετα, οφείλει να επανεξετάζει τις Αρχές Εταιρικής ιακυβέρνησης του Οµίλου, καθώς και τον παρόντα Κανονισµό και να εισηγείται προς το ιοικητικό Συµβούλιο για κάθε απαιτούµενη αλλαγή. Τέλος, οφείλει να εισηγείται στο ιοικητικό Συµβούλιο προς συζήτηση τις βασικές αρχές και τους άξονες πάνω στους οποίους θα χαραχτεί η πολιτική εντοπισµού και διαχείρισης κινδύνων. 1.8 ΕΥΘΥΝΕΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΕΛΕΓΧΟΥ Οι ευθύνες που αναλαµβάνει µια Επιτροπή Ελέγχου είναι πολλές και περιλαµβάνουν τις οικονοµικές καταστάσεις, τον εσωτερικό έλεγχο, τον εξωτερικό έλεγχο, τη συµµόρφωση και την υποβολή των εκθέσεων ελέγχου. Αναλυτικότερα, η επιτροπή ελέγχου οφείλει να έχει καταστατικό, το οποίο διαµορφώνεται σύµφωνα µε το ρόλο της στην εταιρική διακυβέρνηση, και περιγράφει τα καθήκοντα και τις υποχρεώσεις της, να επιβλέπει την ανεξαρτησία των εξωτερικών ελεγκτών και να αναφέρει στους άµεσα ή έµµεσα συµµετέχοντες (µετόχους, stakeholders) στην επιχείρηση. Οι αναφορές πρέπει να περιλαµβάνουν µια επιστολή από τον πρόεδρο της επιτροπής ελέγχου που να περιγράφει τις υποχρεώσεις της και τις δραστηριότητές της. Ακόµη, ευθύνη της είναι να επιµελείται τη συµµόρφωση µε τους κώδικες συµπεριφοράς και τις νοµοθετικές και κανονιστικές απαιτήσεις, να έχει επαρκής πόρους, να επιβλέπει τις διαδικασίες αναφορών και τις περιπτώσεις που η ανώτατη διοίκηση αναζητά µια δεύτερη γνώµη σε σοβαρά λογιστικά ζητήµατα. Σελίδα 23 από 111

24 1.9 ΑΡΜΟ ΙΟΤΗΤΕΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΕΛΕΓΧΟΥ Οι κύριες αρµοδιότητες της επιτροπής ελέγχου χωρίζονται σε τρεις κατηγορίες. Η πρώτη κατηγορία είναι το σύστηµα εσωτερικού ελέγχου και τα συστήµατα πληροφόρησης, η δεύτερη κατηγορία είναι η µονάδα του εσωτερικού ελέγχου και η τρίτη κατηγορία είναι ο τακτικός έλεγχος. Όσον αφορά στο σύστηµα εσωτερικού ελέγχου και τα συστήµατα πληροφόρησης, η επιτροπή ελέγχου οφείλει να παρακολουθεί τη διαδικασία χρηµατοοικονοµικής πληροφόρησης και την αξιοπιστία των οικονοµικών καταστάσεων της εταιρείας. Επίσης, θα πρέπει να επιβλέπει κάθε επίσηµη ανακοίνωση που αφορά στη χρηµατοοικονοµική απόδοση της εταιρείας, και να εξετάζει τα βασικά σηµεία των οικονοµικών καταστάσεων που εµπεριέχουν σηµαντικές κρίσεις και εκτιµήσεις από πλευράς ιοίκησης. Αρµοδιότητά της είναι και να εποπτεύει τους εσωτερικούς χρηµατοοικονοµικούς ελέγχους της εταιρείας και να παρακολουθεί την αποτελεσµατικότητα των συστηµάτων εσωτερικού ελέγχου και διαχείρισης κινδύνων της εταιρείας, εκτός εάν αυτή η ευθύνη ανήκει ρητά στο ίδιο το ιοικητικό Συµβούλιο ή σε κάποια άλλη επιτροπή του. Για τον σκοπό αυτό, η επιτροπή ελέγχου θα πρέπει να εξετάζει σε περιοδική βάση το σύστηµα εσωτερικού ελέγχου και διαχείρισης κινδύνων της εταιρείας, ώστε να διασφαλίζει ότι οι κυριότεροι κίνδυνοι προσδιορίζονται, αντιµετωπίζονται και δηµοσιοποιούνται µε ορθό τρόπο. Επίσης, θα πρέπει να εξετάζει συγκρούσεις συµφερόντων κατά τις συναλλαγές της εταιρείας µε συνδεδεµένα µε αυτήν πρόσωπα και να υποβάλλει στο ιοικητικό Συµβούλιο σχετικές αναφορές και να εξετάζει την ύπαρξη και το περιεχόµενο των διαδικασιών εκείνων, σύµφωνα µε τις οποίες το προσωπικό της εταιρείας θα µπορεί, υπό εχεµύθεια, να εκφράσει τις ανησυχίες του για ενδεχόµενες παρανοµίες και παρατυπίες σε θέµατα χρηµατοοικονοµικής πληροφόρησης ή για άλλα ζητήµατα που άπτονται της λειτουργίας της επιχείρησης. Η επιτροπή ελέγχου θα πρέπει να διασφαλίζει την ύπαρξη διαδικασιών για την αποτελεσµατική και ανεξάρτητη διερεύνηση τέτοιων ζητηµάτων, καθώς και για την κατάλληλη αντιµετώπισή τους. Όσον αφορά στην εποπτεία της µονάδας εσωτερικού ελέγχου, η επιτροπή ελέγχου θα πρέπει να εξασφαλίζει τη λειτουργία της µονάδας εσωτερικού ελέγχου σύµφωνα µε τα διεθνή πρότυπα για την επαγγελµατική εφαρµογή του εσωτερικού ελέγχου, θα πρέπει να προσδιορίζει και να εξετάζει τον κανονισµό λειτουργίας της µονάδας εσωτερικού ελέγχου της εταιρείας, να παρακολουθεί και επιθεωρεί την ορθή λειτουργία της µονάδας εσωτερικού Σελίδα 24 από 111

25 ελέγχου, και εξετάζει τις τριµηνιαίες εκθέσεις ελέγχου της µονάδας και να διασφαλίζει την ανεξαρτησία του εσωτερικού ελέγχου, προτείνοντας στο ιοικητικό Συµβούλιο το διορισµό και την ανάκληση του επικεφαλής της µονάδας εσωτερικού ελέγχου. Όσον αφορά στην εποπτεία του τακτικού ελέγχου, η επιτροπή ελέγχου θα πρέπει, µέσω του ιοικητικό Συµβούλιο, να κάνει προτάσεις στη Γενική Συνέλευση σχετικά µε το διορισµό, τον επαναδιορισµό και την ανάκληση του τακτικού ελεγκτή, καθώς και για την έγκριση της αµοιβής και τους όρους πρόσληψης του τακτικού ελεγκτή, να εξετάζει και παρακολουθεί την ανεξαρτησία του τακτικού ελεγκτή και την αντικειµενικότητα και την αποτελεσµατικότητα της ελεγκτικής διαδικασίας, λαµβάνοντας υπόψη τις σχετικές επαγγελµατικές και κανονιστικές απαιτήσεις στην Ελλάδα και να εξετάζει και παρακολουθεί την παροχή επιπρόσθετων υπηρεσιών στην εταιρεία από την ελεγκτική εταιρεία στην οποία ανήκει ο/οι τακτικός/οί ελεγκτής/ές για τον σκοπό αυτό, θα πρέπει να αναπτύξει και να εφαρµόζει πολιτική για την πρόσληψη τακτικών ελεγκτών σχετικά µε την παροχή µη ελεγκτικών υπηρεσιών, και να επιβλέπει την εφαρµογή της. Η Επιτροπή Ελέγχου στο πλαίσιο των αρµοδιοτήτων της θα πρέπει να έχει απεριόριστη πρόσβαση στα µέλη της Εκτελεστικής ιοίκησης, στους υπαλλήλους και στη σχετική πληροφόρηση, να εποπτεύει την ιεύθυνση Υπηρεσιών Εσωτερικού Ελέγχου, να εισηγείται στο ιοικητικό Συµβούλιο τους άξονες χάραξης εκ µέρους της Εταιρίας πολιτικής διαχείρισης κινδύνων, να εισηγείται την πρόσληψη των Εξωτερικών Ελεγκτών του Οµίλου και να εποπτεύει το έργο τους και τέλος να προσλαµβάνει ανεξάρτητους συµβούλους, αν το κρίνει απαραίτητο, για την εκτέλεση των καθηκόντων της. Αναλυτικά, οι δραστηριότητες της Επιτροπής Ελέγχου είναι να επιλέγει τους εξωτερικούς ελεγκτές και να επιθεωρεί τη σύµβαση και τις αµοιβές τους, να επιθεωρεί το συνολικό ελεγκτικό πλάνο των εξωτερικών ελεγκτών και να επιθεωρεί το προσχέδιο των ετήσιων και ενδιάµεσων οικονοµικών καταστάσεων και τα αποτελέσµατα των ελέγχων των εξωτερικών ελεγκτών. Η Επιτροπή Ελέγχου επίσης εγκρίνει το καταστατικό της υπηρεσίας εσωτερικού ελέγχου, επιθεωρεί και εγκρίνει το πλάνο και τους απαιτούµενους πόρους της υπηρεσίας εσωτερικού ελέγχου και λαµβάνει από την υπηρεσία εσωτερικού ελέγχου το πρόγραµµα εργασιών της, το πλάνο στελέχωσης και τον προϋπολογισµό της. Ακόµη, επικοινωνεί απευθείας µε το διευθυντή εσωτερικού ελέγχου, ο οποίος συχνά συµµετέχει στις επισκέψεις της επιτροπής, επιθεωρεί την αξιολόγηση της διαχείρισης κινδύνων, των συστηµάτων Σελίδα 25 από 111

26 ελέγχου και της εταιρικής διακυβέρνησης, όπως αυτά αναφέρονται από τους εξωτερικούς ελεγκτές, διασφαλίζει ότι δίνεται η πρέπουσα προσοχή στα αποτελέσµατα των ελέγχων και επιβλέπει τις πολιτικές της επιχείρησης σε ανήθικες και παράνοµες διαδικασίες. Ανάµεσα στις αρµοδιότητες της Επιτροπής Ελέγχου είναι να ελέγχει τις οικονοµικές καταστάσεις που θα δοθούν σε ρυθµιστικές αρχές, να συµµετέχει στη διαµόρφωση των πολιτικών της λογιστικής, να επανεξετάζει τις επιδράσεις των νέων νοµοθεσιών ρυθµίσεων ή κανονισµών, να επιθεωρεί το πρόγραµµα ασφάλειας της επιχείρησης, να αξιολογεί την αποτελεσµατικότητα και αποδοτικότητα των πληροφοριακών συστηµάτων καθώς και την απόδοση και τις αµοιβές των στελεχών. Όσον αφορά τον ορισµό του νόµιµου ελεγκτή ή του ελεγκτικού γραφείου, η πρόταση του οργάνου διοίκησης της εταιρίας στη Γενική Συνέλευση για τον ορισµό αυτό γίνεται µετά από σύσταση της Επιτροπής Ελέγχου. Ο νόµιµος ελεγκτής ή το ελεγκτικό γραφείο οφείλει να αναφέρει στην Επιτροπή Ελέγχου κάθε θέµα που έχει σχέση µε την πορεία και τα αποτελέσµατα του υποχρεωτικού ελέγχου και να επιδώσει ιδιαίτερη έκθεση µε τις αδυναµίες του συστήµατος εσωτερικού ελέγχου, ιδίως, µε τις αδυναµίες των διαδικασιών που αφορούν τη χρηµατοοικονοµική πληροφόρηση και τη σύνταξη των χρηµατοοικονοµικών καταστάσεων. Η Επιτροπή Ελέγχου έχει όπως είναι φυσικό και υποχρεώσεις, χωρίς αυτό να σηµαίνει πως µεταβάλλονται ή µειώνονται οι υποχρεώσεις των µελών των οργάνων διοίκησης που ορίζονται από τη Γενική Συνέλευση των µετόχων της εταιρίας. Οι υποχρεώσεις αυτές αφορούν την παρακολούθηση της διαδικασίας της χρηµατοοικονοµικής πληροφόρησης, την παρακολούθηση της αποτελεσµατικής λειτουργίας του συστήµατος εσωτερικού ελέγχου και του συστήµατος διαχείρισης κινδύνων, καθώς και την παρακολούθηση της ορθής λειτουργίας της µονάδας των εσωτερικών ελεγκτών της ελεγχόµενης οντότητας. Επίσης, αφορούν την παρακολούθηση της πορείας του υποχρεωτικού ελέγχου των ατοµικών και ενοποιηµένων οικονοµικών καταστάσεων και την επισκόπηση και παρακολούθηση θεµάτων συναφών µε την ύπαρξη και διατήρηση της αντικειµενικότητας και ανεξαρτησίας του νόµιµου ελεγκτή ή του ελεγκτικού γραφείου, ιδιαιτέρως όσον αφορά την παροχή στην ελεγχόµενη οντότητα άλλων υπηρεσιών από τον νόµιµο ελεγκτή ή το ελεγκτικό γραφείο. Σελίδα 26 από 111

27 1.10 ΕΣΩΤΕΡΙΚΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ ΚΑΙ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΕΛΕΓΧΟΥ Η Επιτροπή Ελέγχου αποτελεί το συνδετικό κρίκο µεταξύ της λειτουργίας του εσωτερικού ελέγχου, του ιοικητικού Συµβουλίου και του εκτελεστικού management. Κύρια αρµοδιότητά της είναι η εποπτεία των διαδικασιών κατάρτισης των οικονοµικών καταστάσεων και η διασφάλιση της ποιότητάς τους µέσα από µια συντονισµένη προσπάθεια αποτροπής και εκµηδενισµού των περιπτώσεων απάτης που ενδέχεται να πλήξουν την εµπιστοσύνη και τις προσδοκίες του επενδυτικού κοινού και των αναλυτών απέναντι στην εταιρεία. Η Επιτροπή Ελέγχου έχει γενική ευθύνη απέναντι στην εταιρική διακυβέρνηση, στη διαδικασία κατάρτισης των οικονοµικών καταστάσεων, στις λειτουργίες του εσωτερικού ελέγχου καθώς και στις δραστηριότητες του εξωτερικού ελέγχου (Rezaee et. al. 2003). Είναι γεγονός ότι η λειτουργία µιας τέτοιας Επιτροπής είναι υποχρεωτική για τις εισηγµένες εταιρείες βάσει νοµοθετικού πλαισίου για την ενίσχυση της εταιρικής διακυβέρνησης αλλά και των κανονιστικών ρυθµίσεων που εισάγουν µε διάφορες αποφάσεις οι χρηµατιστηριακές και εποπτικές αρχές. Σύµφωνα µε το άρθρο 7 του ν. 3016/2002, η οργάνωση και λειτουργία εσωτερικού ελέγχου αποτελεί προϋπόθεση για την εισαγωγή των µετοχών ή άλλων κινητών αξιών σε οργανωµένη χρηµατιστηριακή αγορά. Η διενέργεια εσωτερικού ελέγχου πραγµατοποιείται από ειδική υπηρεσία της εταιρίας. Οι εσωτερικοί ελεγκτές κατά την άσκηση των καθηκόντων τους είναι ανεξάρτητοι, δεν υπάγονται ιεραρχικά σε καµία άλλη υπηρεσιακή µονάδα της εταιρίας και εποπτεύονται από ένα έως τρία µη εκτελεστικά µέλη του διοικητικού συµβουλίου. Οι εσωτερικοί ελεγκτές αυτοί ορίζονται από το ιοικητικό Συµβούλιο της εταιρίας και είναι πλήρους και αποκλειστικής απασχόλησης. εν µπορούν να ορισθούν ως εσωτερικοί ελεγκτές µέλη του ιοικητικού Συµβουλίου, διευθυντικά στελέχη τα οποία έχουν και άλλες εκτός του εσωτερικού ελέγχου αρµοδιότητες ή συγγενείς των παραπάνω µέχρι και του δεύτερου βαθµού εξ αίµατος ή εξ αγχιστείας. Η εταιρία υποχρεούται να ενηµερώνει την Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς για οποιαδήποτε µεταβολή στα πρόσωπα ή την οργάνωση του εσωτερικού ελέγχου εντός δέκα εργάσιµων ηµερών από τη µεταβολή αυτήν. Κατά την άσκηση των καθηκόντων τους οι εσωτερικοί ελεγκτές δικαιούνται να λάβουν γνώση οποιουδήποτε βιβλίου, εγγράφου, αρχείου, τραπεζικού λογαριασµού και Σελίδα 27 από 111

28 χαρτοφυλακίου της εταιρίας και να έχουν πρόσβαση σε οποιαδήποτε υπηρεσία της εταιρίας. Τα µέλη του διοικητικού συµβουλίου οφείλουν να συνεργάζονται και να παρέχουν πληροφορίες στους εσωτερικούς ελεγκτές και γενικά να διευκολύνουν µε κάθε τρόπο το έργο τους. Η διοίκηση της εταιρίας οφείλει να παρέχει στους εσωτερικούς ελεγκτές όλα τα απαραίτητα µέσα για τη διευκόλυνση του έργου τους. Σύµφωνα µε το άρθρο 8 του ν. 3016/2002, ορισµένες από τις αρµοδιότητες της υπηρεσίας εσωτερικού ελέγχου είναι να παρακολουθεί την εφαρµογή και τη συνεχή τήρηση του εσωτερικού κανονισµού λειτουργίας και του καταστατικού της εταιρίας, καθώς και της εν γένει νοµοθεσίας που αφορά την εταιρία και ιδιαίτερα της νοµοθεσίας των ανωνύµων εταιριών και της χρηµατιστηριακής και να αναφέρει στο διοικητικό συµβούλιο της εταιρίας περιπτώσεις σύγκρουσης των ιδιωτικών συµφερόντων των µελών του διοικητικού συµβουλίου ή των διευθυντικών στελεχών της εταιρίας µε τα συµφέροντα της εταιρίας, τις οποίες διαπιστώνει κατά την άσκηση των καθηκόντων του. Οι εσωτερικοί ελεγκτές είναι αρµόδιοι να ενηµερώνουν εγγράφως µια φορά τουλάχιστον το τρίµηνο το ιοικητικό Συµβούλιο για το διενεργούµενο από αυτούς έλεγχο και να παρίστανται κατά τις γενικές συνελεύσεις των µετόχων και να παρέχουν, µετά από έγκριση του ιοικητικού Συµβουλίου της εταιρίας, οποιαδήποτε πληροφορία ζητηθεί εγγράφως από εποπτικές αρχές, να συνεργάζονται µε αυτές και να διευκολύνουν µε κάθε δυνατό τρόπο το έργο παρακολούθησης, ελέγχου και εποπτείας που αυτές ασκούν. Περαιτέρω, σύµφωνα µε το άρθρο 4 της απόφασης ΕΚ 5/204/ , στις αρµοδιότητες της υπηρεσίας εσωτερικού ελέγχου συµπεριλαµβάνονται επιπροσθέτως και ο έλεγχος τήρησης των υποχρεώσεων που προβλέπονται στην ανωτέρω απόφαση, ο έλεγχος τήρησης των δεσµεύσεων που περιέχονται στα ενηµερωτικά δελτία και τα επιχειρηµατικά σχέδια της εταιρίας σχετικά µε τη χρήση των κεφαλαίων που αντλήθηκαν από το χρηµατιστήριο, ο έλεγχος της νοµιµότητας των αµοιβών και πάσης φύσεως παροχών προς τα µέλη της διοικήσεως αναφορικά µε τις αποφάσεις των αρµόδιων οργάνων της εταιρίας και ο έλεγχος των σχέσεων και συναλλαγών της εταιρίας µε τις συνδεδεµένες µε αυτήν εταιρίες, κατά την έννοια του άρθρου 42ε παρ. 5 του κ.ν. 2190/1920, καθώς και των σχέσεων της εταιρίας µε τις εταιρίες στο κεφάλαιο των οποίων συµµετέχουν µε ποσοστό τουλάχιστον 10% µέλη του ιοικητικού Συµβουλίου ή µέτοχοί της µε ποσοστό τουλάχιστον 10%. Σελίδα 28 από 111

29 Το εκέµβριο του 2002, το Ινστιτούτο Εσωτερικών Ελεγκτών δηµοσίευσε το Practice Advisory µε θέµα Σχέσεις µε την Επιτροπή Ελέγχου, µε σκοπό την περαιτέρω διευκρίνιση των σχέσεων µεταξύ Επιτροπής Ελέγχου και εσωτερικού ελέγχου. Σε αυτή τη συµβουλευτική πρακτική εξηγείται ότι στα πλαίσια είναι δυνατό να υπάρχουν οµάδες που παραβλέπονται, αλλά οι οποίες διεξάγουν τις συνήθεις λειτουργίες της Επιτροπής Ελέγχου. Στην πλειονότητά τους αυτές οι οµάδες φέρουν άλλες ονοµασίες αλλά παρ όλα αυτά θα πρέπει να αντιµετωπίζονται ως ελεγκτικές οντότητες. Κατ επέκταση, ο διευθυντής της εκάστοτε οικονοµικής µονάδας θα πρέπει να διαβεβαιώσει ότι οι δραστηριότητες και οι διαδικασίες τους είναι κατάλληλες. Επίσης, θα πρέπει να διαβεβαιώσει ότι ο ρόλος και οι δραστηριότητες του εσωτερικού ελέγχου γίνονται ξεκάθαρα αντιληπτές και ανταποκρίνονται στις ανάγκες της Επιτροπής Ελέγχου. Μια Επιτροπή Ελέγχου πρέπει να κατανοεί πλήρως τους εσωτερικούς ελέγχους της οικονοµικής οντότητας και να εξασφαλίζει ότι τα πέντε χαρακτηριστικά του εσωτερικού ελέγχου σύµφωνα µε το πλαίσιο COSO (περιβάλλον ελέγχου, αξιολόγηση κινδύνου, δραστηριότητες ελέγχου, επικοινωνία και επίβλεψη) υπάρχουν και λειτουργούν αποτελεσµατικά µέσα στην οργάνωση (Nashwa, 2005). Η λειτουργία του εσωτερικού ελέγχου πρέπει να βοηθάει την Ελεγκτική Επιτροπή ώστε η τελευταία να αντιλαµβάνεται και να ενισχύει τη βοήθεια του εσωτερικού ελέγχου. Στοιχεία αυτής της βοήθειας είναι η αναθεώρηση και ανακεφαλαίωση µαζί µε την Επιτροπή Ελέγχου των λειτουργικών και διοικητικών ορίων του εσωτερικού ελέγχου, µε απώτερο σκοπό τη διασφάλιση της ανεξαρτησίας των εσωτερικών ελέγχων, η ενσωµάτωση θεµάτων όπως απολύσεις, προσλήψεις, αποζηµιώσεις και αξιολογήσεις των διοικητικών στελεχών στις αρµοδιότητες της Επιτροπής Ελέγχου και η ενσωµάτωση της δραστηριότητας της ανάθεσης δραστηριοτήτων εσωτερικού ελέγχου σε εξωτερικούς συνεργάτες στην Επιτροπή Ελέγχου. Ακόµη, η Επιτροπή Ελέγχου βοηθάει στην αξιολόγηση της επάρκειας του προσωπικού και των χρηµατικών πόρων, καθώς και του σκοπού και των αποτελεσµάτων των δραστηριοτήτων του εσωτερικού ελέγχου. Επιπρόσθετα, συµβάλει στην παροχή πληροφοριών στην Επιτροπή Ελέγχου για τη συνεργασία µε άλλες λειτουργίες ελέγχου και επίβλεψης, στην παροχή πληροφοριών που αφορούν στα αποτελέσµατα του ετήσιου ελεγκτικού πλάνου χρησιµοποιώντας τη κατάλληλη µέθοδο και αποστολή αυτού του πλάνου στην Ελεγκτική Επιτροπή για έγκριση και στην ενσωµάτωση στις δραστηριότητες του εσωτερικού ελέγχου Σελίδα 29 από 111

30 την υποχρέωση έκθεσης στην Επιτροπή Ελέγχου κάθε πιθανής απάτης από τη ιοίκηση ή τους εργαζόµενους που εµπλέκονται µε τον εσωτερικό έλεγχο. Η Επιτροπή Ελέγχου πρέπει να έχει µια πλήρη εικόνα και να κατανοεί τη λειτουργία του εσωτερικού ελέγχου, όπως αναφέρθηκε και παραπάνω. Μερικές περιοχές στις οποίες ο εσωτερικός ελεγκτής µπορεί να βοηθήσει την Επιτροπή Ελέγχου για να επιτευχθεί κατανόηση είναι ο τρόπος µε τον οποίο ο εσωτερικός ελεγκτής αξιολογεί τα εσωτερικά συστήµατα ελέγχου, η επάρκεια των εσωτερικών ελέγχων της εταιρείας και ο βαθµός στον οποίο οι εσωτερικοί ελεγκτές συνεργάζονται µε τον εξωτερικό ελεγκτή. Μερικές ακόµη περιοχές στις οποίες ο εσωτερικός ελεγκτής µπορεί να βοηθήσει την Επιτροπή Ελέγχου είναι οι σηµαντικοί τοµείς ελέγχου, ο τρόπος που ο εσωτερικός ελεγκτής χρησιµοποιεί την τεχνολογία, η επίδραση των σηµαντικών αλλαγών της επιχείρησης στο λογιστικό έλεγχο και η επίδραση των οικονοµικών ή λειτουργούντων προβληµάτων που απασχολούν την επιχείρηση στο λογιστικό έλεγχο(rezaee and Lander, 1993). Παρ όλα αυτά η αναγκαιότητα ύπαρξης µιας ουσιαστικής σχέσης µεταξύ Επιτροπής Ελέγχου και τµήµατος εσωτερικού ελέγχου γίνεται φανερή και µέσω της βιβλιογραφίας. Τα αποτελέσµατα των Raghunandan et. al. (1998) επίσης αναδεικνύουν τη συµβιωτική σχέση µεταξύ της Επιτροπής Ελέγχου και του εσωτερικού ελέγχου όπως περιγράφεται από την Treadway Committee (Raghunandan et. al., 2001, Raghunandan et. al., 1998). To 1998, η επιτροπή Treadway εξέδωσε ένα εκτενές έγγραφο που περιέγραφε τις συστάσεις της όσων αφορά τη ψευδή υποβολή των οικονοµικών καταστάσεων. Αναγνώρισε ότι οι Επιτροπές Ελέγχου και οι εσωτερικοί ελεγκτές διαδραµατίζουν ένα σηµαντικό ρόλο στην ανίχνευση και την αποτροπή ψευδούς υποβολής των οικονοµικών καταστάσεων. Συγκεκριµένα, η Επιτροπή αναφέρει ότι όλες οι επιχειρήσεις πρέπει να καθιερώσουν τις Επιτροπές Ελέγχου οι οποίες θα αποτελούνται από ανεξάρτητους διευθυντές και θα έχουν γενική ευθύνη στους τοµείς της υποβολής των οικονοµικών καταστάσεων και του εσωτερικού ελέγχου (Rezaee and Lander, 1993). Η Επιτροπή Ελέγχου είναι υπεύθυνη να εποπτεύει τις δραστηριότητες και την οργανωτική δοµή της ιεύθυνσης Υπηρεσιών Εσωτερικού Ελέγχου, να διασφαλίζει την απρόσκοπτη λειτουργία τους εντοπίζοντας τυχόν αδυναµίες του, να δίνει οδηγίες, να εγκρίνει το προτεινόµενο ετήσιο πρόγραµµα εσωτερικού ελέγχου και να βεβαιώνει ότι καλύπτει τους κύριους τοµείς επιχειρηµατικού κινδύνου. Επίσης, η Επιτροπή Ελέγχου εξασφαλίζει την Σελίδα 30 από 111

31 ύπαρξη συντονισµού µε τους εξωτερικούς ελεγκτές, αξιολογεί το έργο της ιεύθυνσης Υπηρεσιών Εσωτερικού Ελέγχου και του ιευθυντή της. Ζητεί την άποψη της Εκτελεστικής ιοίκησης και των εξωτερικών ελεγκτών για την αποτελεσµατικότητα των παρεχόµενων υπηρεσιών εσωτερικού ελέγχου και συµµετέχει στις αποφάσεις πρόσληψης ή απόλυσης του ιευθυντή της ιεύθυνσης Υπηρεσιών Εσωτερικού Ελέγχου, καθώς και στον καθορισµό των αποδοχών του. Από τη συνεργασία µεταξύ εσωτερικού ελέγχου και Επιτροπής Ελέγχου µπορεί να αποκοµιστούν διάφορα οφέλη. Αρχικά, η καλύτερη οικονοµική υποβολή των οικονοµικών εκθέσεων πρέπει να είναι αποτέλεσµα του ότι ο εσωτερικός ελεγκτής είναι βέβαιος ότι η Επιτροπή Ελέγχου είναι ενήµερη ως προς την εφαρµογή των αρχών της λογιστικής. εύτερον, η προσπάθεια των εσωτερικών ελεγκτών να κρατούν ενήµερη την Επιτροπή Ελέγχου για θέµατα µη συµµόρφωσης µπορεί να έχει ως αποτέλεσµα την καλύτερη συµµόρφωση µε τον κώδικα της επιχείρησης. Τρίτον, η γρηγορότερη συνειδητοποίηση των προβληµάτων µεταξύ ιοίκησης και εσωτερικού ελέγχου µπορεί να θεωρηθεί ως αποτέλεσµα µιας συνεχούς και ανοικτής επικοινωνίας της Επιτροπής Ελέγχου µε τον εσωτερικό έλεγχο. Τέλος, το σηµαντικότερο όφελος που αποκοµίζεται προέρχεται από την ανεξαρτησία τόσο της Επιτροπής Ελέγχου όσο και των εσωτερικών ελεγκτών. Η ανεξαρτησία τους θα βοηθήσει στην ύπαρξη δικαιοσύνης όχι µόνο στις οικονοµικές δηλώσεις αλλά και συνολικά στην επιχείρηση. Σύµφωνα µε έρευνα των Cohen, Krishnamoorthy και Wright (2002), αποδείχτηκε ότι οι συζητήσεις των εσωτερικών ελεγκτών µε την Επιτροπή Ελέγχου ή το ιοικητικό Συµβούλιο έχουν θετικό αντίκτυπο στις αξιολογήσεις του κινδύνου και στη φάση προγραµµατισµού του ελέγχου. Αυτές οι συζητήσεις µπορούν να αφορούν τοµείς σχετικούς µε πιθανούς κινδύνους, οι οποίοι έχουν επιπτώσεις στον προγραµµατισµό όπως για παράδειγµα την κατανοµή του προσωπικού. Σελίδα 31 από 111

32 1.11 ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ ΚΑΙ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΕΛΕΓΧΟΥ Όσον αφορά τον εξωτερικό ελεγκτή, η Επιτροπή Ελέγχου είναι αρµόδια για το διορισµό του και τη παύση του, τον καθορισµό της αµοιβής του, την εποπτεία και αξιολόγηση της αποδοτικότητας και της ποιότητας του έργου του καθώς και τη διασφάλιση της ανεξαρτησίας του. Για να είναι ανεξάρτητος ένας ελεγκτής πρέπει να µπορεί να εκφράζει αµερόληπτη και αντικειµενική γνώµη για τον πελάτη του σε όσα θέµατα η γνώµη του είναι απαραίτητη. Η ανεξαρτησία του ελεγκτή είναι καθοριστικός παράγοντας για την εγκυρότητα του ελέγχου. Η επιτροπή ελέγχου εµπλέκεται στην επιλογή του ελεγκτή προκειµένου να διασφαλίσει την εγκυρότητα του ελέγχου. Μια Επιτροπή Ελέγχου µπορεί συχνά να είναι εξουσιοδοτηµένη από τη ιοίκηση για την πρόταση και την επιλογή των εξωτερικών ελεγκτών. Σύµφωνα µε αυτό, η Επιτροπή Ελέγχου πρέπει να εξετάσει τους παράγοντες: ανεξαρτησία ελεγκτών, φήµη και αµοιβή της ελεγκτικής εταιρείας, το πεδίο των υπηρεσιών που παρέχει η εταιρεία, την εµπειρία της και τα πρότυπα ποιότητας και ελέγχου που εφαρµόζει. Γενικά οι Επιτροπές Ελέγχου ενισχύουν την ανεξαρτησία των εξωτερικών ελεγκτών λειτουργώντας ως κανάλι επικοινωνίας µεταξύ της ιοίκησης και των ελεγκτών (Zaman, 2001). Όσον αφορά τους εξωτερικούς ελεγκτές, η Επιτροπή Ελέγχου οφείλει να εξετάζει και να αξιολογεί σε ετήσια βάση το βαθµό αντικειµενικότητας και την απόδοση των Εξωτερικών Ελεγκτών, και να εισηγείται στο ιοικητικό Συµβούλιο τη συνέχιση ή τη λήξη του συµβολαίου τους και την προσφυγή σε διαγωνισµό. Σε περίπτωση διαγωνισµού, εποπτεύει τη διαδικασία επιλογής και εισηγείται στο ιοικητικό Συµβούλιο την πρόσληψη των επιλεχθέντων. Επίσης, εξετάζει και εγκρίνει την έκταση ετήσιου εξωτερικού ελέγχου, η οποία προτείνεται από την Εκτελεστική ιοίκηση στο πλαίσιο των τρεχουσών απαιτήσεων του Οµίλου και των γενικότερων συνθηκών που επικρατούν στο επιχειρηµατικό περιβάλλον του και συστήνει στο αρµόδιο όργανο διοίκησης τον νόµιµο ελεγκτή ή ελεγκτική εταιρεία Για την ουσιαστική ποιοτική αναβάθµιση και ισχυροποίηση της εταιρικής διακυβέρνησης, η Επιτροπή Ελέγχου συνιστάται να διευκολύνει και να ενθαρρύνει τη συνεργασία του εσωτερικού ελέγχου µε τους εξωτερικούς ελεγκτές και το management. Σελίδα 32 από 111

33 1.12 ΝΟΜΟΣ SARBANES OXLEY Σύµφωνα µε τη συνθήκη Sarbanes Oxley Act που ψήφισε το Αµερικανικό Κογκρέσο το 2002 και αφορά τις επιχειρήσεις που είναι εισηγµένες σε οργανωµένη χρηµατιστηριακή αγορά στις ΗΠΑ (περιλαµβανοµένων και των ξένων εταιρειών), η Επιτροπή Ελέγχου πρέπει να απαρτίζεται από µέλη που είναι ανεξάρτητα από το διοικητικό συµβούλιο της επιχείρησης και ένα τουλάχιστον να είναι ειδικό σε χρηµατοοικονοµικά θέµατα και να είναι άµεσα υπεύθυνη για το διορισµό, την αµοιβή και την επίβλεψη της εταιρείας ορκωτών ελεγκτώνλογιστών (εξωτερικών ελεγκτών). Οι εξωτερικοί ελεγκτές πρέπει να δίνουν αναφορά απευθείας στην επιτροπή ελέγχου και όχι στη διοίκηση της επιχείρησης. Τέλος, η Επιτροπή Ελέγχου πρέπει να εισάγει διαδικασίες για να δέχεται και να επιλύει παράπονα που αναδεικνύονται σε λογιστικά και ελεγκτικά θέµατα, να χρηµατοδοτείται επαρκώς και να έχει τη δυνατότητα να προσλάβει ανεξάρτητους συµβούλους. Σελίδα 33 από 111

34 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ ΕΡΕΥΝΩΝ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΙΣ ΕΠΙΤΡΟΠΕΣ ΕΛΕΓΧΟΥ 2.1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Όπως γίνεται φανερό, η Επιτροπή Ελέγχου κατέχει σηµαντικό ρόλο στην όλη διαδικασία του ελέγχου των επιχειρήσεων από ορκωτούς ελεγκτές προκειµένου να πιστοποιηθεί η αντικειµενικότητα και η αξιοπιστία των οικονοµικών καταστάσεων που δηµοσιεύουν. Για τον λόγο αυτό παρουσιάζονται παρακάτω κάποιες έρευνες που αναφέρονται στην αποδοτικότητα των Επιτροπών Ελέγχου αναφορικά µε τα χαρακτηριστικά τους, τις ευθύνες τους και το ρόλο τους. 2.2 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΗ ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ Οι Christopher, J. et al (2009), στην ερευνά τους επιχείρησαν να αναλύσουν την ανεξαρτησία της λειτουργίας εσωτερικού ελέγχου µέσα από τη σχέση της µε τη διοίκηση και την επιτροπή ελέγχου. Για να πραγµατοποιηθεί η µελέτη αυτή βασίστηκαν στην κριτική σύγκριση των απαντήσεων από ερωτηµατολόγια που στάλθηκαν σε Αυστραλούς διευθύνοντες συµβούλους ελέγχου ενάντια στην υπάρχουσα βιβλιογραφία και στις καλύτερες κατευθυντήριες γραµµές για την πρακτική. Με σεβασµό στις σχέσεις της λειτουργίας εσωτερικού ελέγχου µε τη διοίκηση, οι απειλές που εντοπίστηκαν περιλαµβάνουν: την χρήση της λειτουργίας εσωτερικού ελέγχου ως µέσο προόδου για άλλες θέσεις, η έγκριση από τον διευθύνων σύµβουλο ή από τον γενικό διευθυντή οικονοµικών για τον προϋπολογισµό της λειτουργίας του εσωτερικού ελέγχου, η παροχή ενέργειας για το σχέδιο του εσωτερικού ελέγχου και η θεώρηση του εσωτερικού ελεγκτή ως ένα συνεργάτη, ειδικά όταν συνεργάζεται µε άλλες έµµεσες απειλές. Με σεβασµό στις σχέσεις της λειτουργίας εσωτερικού ελέγχου µε την επιτροπή ελέγχου, σηµαντικές απειλές αναγνωρίστηκαν, συµπεριλαµβανοµένου ότι οι διευθύνοντες σύµβουλοι ελέγχου δεν αναφέρονται λειτουργικά στην επιτροπή ελέγχου, η επιτροπή ελέγχου δεν έχει αποκλειστική ευθύνη για το διορισµό, Σελίδα 34 από 111

35 την απόλυση και την αξιολόγηση των διευθυνόντων συµβούλων ελέγχου, και δεν έχουν όλα τα µέλη της επιτροπής ελέγχου ή τουλάχιστον ένα µέλος εξειδίκευση στη λογιστική. Με βάση ένα µοναδικό δείγµα που αποτελείται από παρατηρήσεις και στο οποίο πραγµατοποιήθηκε µια σειρά από γραµµικά και λογιστικά µοντέλα παλινδροµήσεων, οι Hoitash, R. and Hoitash, U. (2009), επιχείρησαν να εξετάσουν τη σχέση ανάµεσα στα χαρακτηριστικά των επιτροπών ελέγχου και τις αποζηµιώσεις και απολύσεις των ελεγκτών µετά τη ψήφιση του νόµου Sarbanes Oxley. Συµπερασµατικά, παρατηρήθηκε ότι ισχυρότερες επιτροπές ελέγχου απαιτούν ένα υψηλότερο επίπεδο διαβεβαίωσης και είναι λιγότερο πιθανές να απολύσουν τους ελεγκτές τους. Επίσης, µια αύξηση βρέθηκε στην ανεξαρτησία του ελεγκτή καθώς µετρήθηκε από µειωµένη συµµετοχή του συµβουλίου και λιγότερες απολύσεις µετά από αρνητική γνώµη ελέγχου. Συνολικά αποτελέσµατα δείχνουν ότι η αύξηση των ρόλων της επιτροπής ελέγχου και της ανεξαρτησίας µετά το νόµο Sarbanes Oxley συµβάλλουν στην ανεξαρτησία των ελεγκτών και την ποιότητα των ελέγχων Μια πιο πρόσφατη εργασία των Avison, L. and Cowton, C.J. (2012), είχε ως στόχο να εξετάσει και να συζητήσει τη συµπεριφορά των εταιρειών, µετά τις αναθεωρήσεις στο Αναθεωρηµένο Κώδικα του Ηνωµένου Βασιλείου. Μια ποικιλία από δεδοµένα ετήσιων εκθέσεων από ένα δείγµα των 50 εταιρειών του Ηνωµένου Βασιλείου, κατηγοριοποιήθηκαν ανάλογα µε το µέγεθος, συλλέχθηκαν και αναλύθηκαν. Βρέθηκε ότι υπάρχει γενική συµµόρφωση µε πολλές διατάξεις του αναθεωρηµένου Κώδικα. Όλες εκτός από µία εταιρεία είχαν µια ελεγκτική επιτροπή να αποτελείται αποκλειστικά µη εκτελεστικά µέλη. Όµως, σε περίπου ένα τέταρτο των περιπτώσεων ο πρόεδρος ήταν µέλος, και σε ορισµένες περιπτώσεις οι διευθυντές δεν ήταν ανεξάρτητοι σύµφωνα µε τον ορισµό του Κώδικα. Παρ 'όλα αυτά, πολλές εταιρείες υπερβαίνουν το ελάχιστο όριο που ορίζουν οι απαιτήσεις, για παράδειγµα, ο αριθµός των µη εκτελεστικών διευθυντών στην επιτροπή ελέγχου ή τον αριθµό των συναντήσεων. Ορισµένες εταιρείες, όµως, δεν ακολουθούν τις συνιστώµενες πρακτικές, ιδιαίτερα όσον αφορά τη δηµοσιοποίηση των πληροφοριών, καθώς και κάποιες εξηγήσεις για τη µη συµµόρφωση ήταν αδύναµες. Όσον αφορά τη λειτουργία των Επιτροπών Ελέγχου στις διάφορες χώρες, οι Lin, Z. J. et al (2008), ερεύνησαν τους ρόλους, τις ευθύνες και τα βασικά χαρακτηριστικά των επιτροπών ελέγχου στο τρέχον επιχειρηµατικό περιβάλλον της Κίνας, από τις προοπτικές των Σελίδα 35 από 111

36 επενδυτών/πιστωτών, ανεξάρτητων διευθυντών, υπαλλήλων γραφείου και ελεγκτών. Η έρευνα διεξήχθη µέσα από µια έρευνα ερωτηµατολογίου σε τέσσερις οµάδες µετόχων µε δύο εργαλεία ερευνών να διανέµονται σε τυχαία επιλεγµένα αντικείµενα έρευνας. Τα στοιχεία, τα οποία συλλέχτηκαν από τα επιστραµµένα ερωτηµατολόγια αναλύθηκαν και σε συνολικό, αλλά και σε υπό-δείγµα επίπεδο. Η έρευνα ανακαλύπτει πως ποικίλες οµάδες µετόχων έχουν γενικά αποδεχτεί τους εθιµοτυπικούς ρόλους και τις ευθύνες των επιτροπών ελέγχου στους όρους της ανύψωσης της εικόνας της καλής εταιρικής διακυβέρνησης, της ενίσχυσης της επικοινωνίας µεταξύ των συµβουλίων των διευθυντών και των ελεγκτών και της µετρίασης των διαµαχών µεταξύ των διευθύνσεων και των ελεγκτών. Ωστόσο, οι πιο συγκεκριµένοι ρόλοι επίβλεψης των επιτροπών ελέγχου και οι ευθύνες για βελτίωση του εσωτερικού ελέγχου, των κανόνων πολλαπλής συµµόρφωσης, της υγιής εταιρικής χρηµατοοικονοµικής πληροφόρησης και των διαδικασιών ελέγχου δεν έχουν αναγνωριστεί πλήρως στο παρόν, ειδικά από τη διεύθυνση της εταιρείας και τους ανεξάρτητους διευθυντές. Επίσης, η µελέτη αποκαλύπτει πως οι πραγµατικές λειτουργίες των επιτροπών ελέγχου στην πράξη είναι αναποτελεσµατικές παρά το γεγονός ότι ένα µεγάλο µερίδιο των Κινέζικων εταιρειών έχουν εγκαθιδρύσει επιτροπές ελέγχου. Οι Alleyne, P. Et al (2006), πραγµατοποίησαν µια εργασία µε σκοπό να εξετάσουν το ρόλο και τη λειτουργία των επιτροπών ελέγχου στις δηµόσιες εταιρείες στα Μπαρµπάντος από το εταιρικό σκάνδαλο Enron και WorldCom στις Ηνωµένες Πολιτείες Αµερικής. Για την εξαγωγή των συµπερασµάτων χρησιµοποιήθηκε µια προσέγγιση συνδυασµένων µεθόδων από αυτό-διαχειριζόµενα ερωτηµατολόγια, συνεντεύξεις µε διευθυντές, µέλη επιτροπών ελέγχου και ελεγκτές και µια ανάλυση περιεχοµένου των δηµοσιευµένων ετήσιων αναφορών. Προέκυψε πως δεν υπήρξε πλήρους κλίµακας υιοθέτηση των επιτροπών ελέγχου. Τα µέλη των επιτροπών ελέγχου έτειναν να ποικίλουν µεταξύ τριών και τεσσάρων και οι συναντήσεις των επιτροπών ελέγχου ήταν κατά µέσο όρο τέσσερις φορές το χρόνο. Υπήρξαν συγχεόµενες απόψεις στο να έχουν οι επιτροπές ελέγχου ευρύτερους ρόλους όπως της επιχειρηµατικής στρατηγικής, της αποτίµησης και διαχείρισης κινδύνου. Υπήρξαν επίσης εξαιρετικές σχέσεις ανάµεσα στις επιτροπές ελέγχου, τους εσωτερικούς ελεγκτές και τους εξωτερικούς ελεγκτές. Αποδείχτηκε πως η ανεξαρτησία των επιτροπών ελέγχου είναι αµφισβητήσιµη. Ο Baxter, P. (2010), από την πλευρά του, ανέλυσε τις ετήσιες αναφορές του 2001 ενός τυχαίου δείγµατος 200 εισηγµένων εταιρειών της Αυστραλίας και συνέλλεξε δεδοµένα για Σελίδα 36 από 111

37 αρκετούς δείκτες ποιότητας των επιτροπών ελέγχου, όπως η ανεξαρτησία, η ειδίκευση, το µέγεθος και η δραστηριότητα. Σκοπός της εργασίας αυτής ήταν να αναλύσει εάν διάφοροι δείκτες της ποιότητας των επιτροπών ελέγχου σχετίζονται µε παράγοντες προσφοράς και ζήτησης όπως τη σύνθεση του διοικητικού συµβουλίου, τη διοικητική δραστηριότητα, τον τύπο των ελεγκτών και τη µόχλευση. Τα αποτελέσµατα υποδεικνύουν ότι, το 2001 πολλές εισηγµένες εταιρείες της Αυστραλίας ήδη συµµορφώνονταν µε αρκετές από τις συστάσεις του Australian Securities Exchange (ASX) συµβουλίου εταιρικής διακυβέρνησης που αναφερόταν στις επιτροπές ελέγχου. Επίσης, σε µια περίοδο χρόνου που απουσιάζει η ρύθµιση της ελεγκτικής επιτροπής, υπήρχε ισχυρή υποστήριξη για την επιρροή του διοικητικού συµβουλίου στη σύνθεση και τη δραστηριότητα της επιτροπής ελέγχου. Όσον αφορά τα κέρδη των επιχειρήσεων στην Τζακάρτα, οι Siagian, F. T. and Tresnaningsih, E. (2011), έκαναν µια µελέτη µε σκοπό να ερευνήσουν εάν οι ανεξάρτητοι διευθυντές και οι επιτροπές ελέγχου, οι οποίοι έχουν ως πρόεδρο έναν ανεξάρτητο διευθυντή όπως απαιτείται από το χρηµατιστήριο της Τζακάρτα, επηρεάζουν την ποιότητα των αναφερόµενων κερδών. Η µελέτη αυτή χρησιµοποιεί και συνολικά διακριτικά δεδουλευµένα (DA) και τα κέρδη του συντελεστή απόκρισης (ERC) ως πληρεξούσια για τα κέρδη ποιότητας. Βρέθηκε ότι, και τα διακριτικά δεδουλευµένα (DA) και τα κέρδη του συντελεστή απόκρισης (ERC) βελτιώνονται σηµαντικά όταν οι εταιρείες αποκτούν ανεξάρτητους διευθυντές και ανεξάρτητες επιτροπές ελέγχου. Χαµηλότερα διακριτικά δεδουλευµένα (DA) συµβαίνουν το πρώτο και δεύτερο έτος αφού η εταιρεία συναντήσει τις απαιτήσεις του χρηµατιστηρίου της Τζακάρτα. Υπάρχει µια βελτίωση στα κέρδη του συντελεστή απόκρισης (ERC) στα πρώτα χρόνια αφού οι εταιρείες συναντήσουν τις απαιτήσεις. Ακόµη µια µελέτη για τις Επιτροπές Ελέγχου έγινε αυτή τη φορά σε σχέση µε τη λειτουργία τους στο Μπαχρέιν. Σύµφωνα µε τη µελέτη των Joshi, P. L. and Wakil, A. (2004), η οποία εξετάζει τη λειτουργία των επιτροπών ελέγχου στο Μπαχρέιν µέσω των απαντήσεων των 30 εταιρειών που είναι εισηγµένες στο χρηµατιστήριο του Μπαχρέιν, οι επιτροπές ελέγχου είναι ένα δυναµικό εργαλείο αποτελεσµατικής εταιρικής διακυβέρνησης. Η µελέτη αρχικά επικεντρώνεται στην έκταση κατά την οποία οι εταιρείες στο Μπαχρέιν ακολουθούν τυποποιηµένες συστάσεις και κατευθυντήριες γραµµές που παρέχονται από την Blue Ribbon Committee. Το µέγεθος, ο τύπος των ελεγκτών και ο τύπος της βιοµηχανίας επηρεάζουν την εγκαθίδρυση των επιτροπών ελέγχου στο Μπαχρέιν. Η εγκαθίδρυση τους είναι αργή ακόµη. Σελίδα 37 από 111

38 Οι περισσότερες από τις εταιρείες ακολουθούν τις συστάσεις της Blue Ribbon Committee. Ωστόσο, οι επιτροπές ελέγχου δεν αναφέρουν τα πορίσµατά τους στους µετόχους, αλλά άλλες λειτουργίες δείχνουν να συµφωνούν µε τις συστάσεις της Blue Ribbon Committee. Ωστόσο, κάποιες αντιλήψεις των ελεγκτικών γραφείων αναιρούν τους ισχυρισµούς των εταιρειών να συµµορφωθούν µε τις συστάσεις της Blue Ribbon Committee. Την ίδια χρονιά, ο Goodwin, J. (2004), στην έρευνα που διενήργησε, προσπάθησε σύµφωνα µε στοιχεία των επικεφαλών εσωτερικών ελεγκτών σε οργανισµούς σε Αυστραλία και Νέα Ζηλανδία, να διερευνήσει τις οµοιότητες και τις διαφορές του εσωτερικού ελέγχου στο δηµόσιου τοµέα και τον οµόλογό του στον ιδιωτικό τοµέα. Κατέληξε πως υπάρχουν διαφορές στην κατάσταση µεταξύ των εσωτερικών ελέγχων στους δύο τοµείς, µε τους εσωτερικούς ελεγκτές στο δηµόσιο τοµέα να είναι λιγότερο πιθανό να αναφερθούν στον επικεφαλή των οικονοµικών. Ενώ ένα παρόµοιο ποσό της εργασίας αναθέτεται σε εξωτερικούς συνεργάτες, οι οργανισµοί του δηµόσιου τοµέα είναι πιο πιθανό από εκείνους του ιδιωτικού τοµέα να το αναθέσουν στον εξωτερικό ελεγκτή. Ακόµη, συµπέρανε πως υπάρχει µικρή διαφορά µεταξύ των δραστηριοτήτων εσωτερικού ελέγχου και των αλληλεπιδράσεων µε τον εξωτερικό έλεγχο στους δύο τοµείς. Ωστόσο, ο εσωτερικός έλεγχος στον ιδιωτικό τοµέα γίνεται αντιληπτός για να οδηγήσει σε µεγαλύτερη µείωση των τελών ελέγχου σε σύγκριση µε αυτόν στον δηµόσιο τοµέα. Την σχέση των διευθυντών και των εξωτερικών ελεγκτών ερεύνησαν οι Saleh, N. M. et al (2007). Υποστηρίζουν ότι διαµάχες µεταξύ των διευθυντών και των εξωτερικών ελεγκτών µπορεί να υπάρχουν σε εναλλακτική επιλογή λογιστικών διαδικασιών. Από τη στιγµή που οι ελεγκτές διορίζονται από την εταιρεία, είναι υποκείµενοι σε απόλυση εάν οι αποκλίνουσες απόψεις δεν µπορούν να λυθούν. Σε ένα µικρότερο βαθµό, οι οικονοµικές αναφορές συχνά διαπραγµατεύονται. Προκειµένου να παραχθούν αµερόληπτες οικονοµικές εκθέσεις, τα µέλη των επιτροπών ελέγχου διορίζονται για να ενεργούν ανεξάρτητα προκειµένου να λύσουν διαµάχες µεταξύ των διευθυντών και των εξωτερικών ελεγκτών. Σκοπός τους στην εργασία αυτή ήταν να αξιολογήσουν την αποτελεσµατικότητα κάποιων χαρακτηριστικών των επιτροπών ελέγχου όπως την ανεξαρτησία των µελών, του µεγέθους, της συχνότητας των συναντήσεων και των γνώσεων των µελών, να παρακολουθεί τη συµπεριφορά της διαχείρισης µε σεβασµό στα κίνητρα για να διαχειρίζονται τα έσοδα. Τα αποτελέσµατα δείχνουν ότι η παρουσία µιας πλήρως ανεξάρτητης επιτροπής ελέγχου µειώνει τα κέρδη των Σελίδα 38 από 111

39 πρακτικών διαχείρισης. Επίσης, οι Saleh, N. M. et al (2007) βρήκαν ότι οι εταιρείες των οποίων τα µέλη των επιτροπών είχαν περισσότερες γνώσεις και έκαναν περισσότερες συναντήσεις κατέγραφαν λιγότερα κέρδη από πρακτικές διαχείρισης συγκρινόµενες µε άλλες επιχειρήσεις. ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ ΕΤΟΣ ΣΚΟΠΟΣ ΕΡΕΥΝΑΣ Christopher, J., 2009 Ανάλυση Sarens, G., Leung, P. ανεξαρτησίας εσωτερικού ελέγχου µέσα από τη σχέση της µε τη διοίκηση και την επιτροπή Hoitash, R. and Hoitash, U. Avison, L. and Cowton, C. J. Lin, Z. J., Xiao, J. Z. and Tang, Q. Alleyne, P., Howard, M. and Greenidge, D. ελέγχου 2009 Σχέση ανάµεσα σε χαρακτηριστικά επιτροπών ελέγχου και αποζηµιώσεις και απολύσεις των ελεγκτών µετά την ψήφιση του νόµου Sarbanes-Oxley 2012 Συµπεριφορά εταιριών µετά τις αναθεωρήσεις στον Αναθεωρηµένο Κώδικα του Ηνωµένου Βασιλείου 2008 Έρευνα ρόλου, ευθυνών και χαρακτηριστικών επιτροπών ελέγχου στην Κίνα 2006 Ρόλος και λειτουργία των επιτροπών ελέγχου στις δηµόσιες εταιρίες στα Μπαρµπάντος από το σκάνδαλο Enron WorldCom ΒΑΣΙΚΟ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ Εντοπίστηκαν απειλές στις σχέσεις της λειτουργίας εσωτερικού ελέγχου µε τη διοίκηση αλλά και µε την επιτροπή ελέγχου Η αύξηση των ρόλων των επιτροπών ελέγχου και της ανεξαρτησίας συµβάλλουν στην ανεξαρτησία των ελεγκτών και την ποιότητα των ελέγχων Υπάρχει γενική συµµόρφωση µε πολλές διατάξεις του Αναθεωρηµένου Κώδικα. Ορισµένες όµως εταιρίες δεν ακολουθούν τις συνιστώµενες πρακτικές Οι πραγµατικές λειτουργίες των επιτροπών ελέγχου στην πράξη είναι αναποτελεσµατικές παρά το ότι οι περισσότερες εταιρίες τις έχουν εγκαθιδρύσει εν υπήρξε πλήρης υιοθέτηση των Επιτροπών Ελέγχου, υπήρξαν συγχεόµενες απόψεις για το ρόλο τους και η ανεξαρτησία τους Σελίδα 39 από 111

40 Baxter, P είκτες ποιότητας των επιτροπών ελέγχου και η σχέση τους µε παράγοντες προσφοράς και ζήτησης Siagan, F. T. and 2011 Σχέση ανάµεσα Tresnaningshih, E. στους ανεξάρτητους διευθυντές και τις επιτροπές ελέγχου και την ποιότητα των αναφερόµενων κερδών Joshi, P. L and 2004 Λειτουργία των Wakil, A. επιτροπών ελέγχου στο Μπαχρέιν Goodwin, J Οµοιότητες και διαφορές του εσωτερικού ελέγχου στο δηµόσιο και τον ιδιωτικό τοµέα Saleh, M., Iskandar, T. M. and Rahmat, M. M. Πίνακας 1 Περιληπτική επισκόπηση ερευνών 2007 Αποτελεσµατικότητα χαρακτηριστικών επιτροπών ελέγχου αποδείχτηκε αµφισβητήσιµη. Πολλές εταιρίες συµµορφώνονται µε τις συστάσεις του ASX συµβουλίου εταιρικής διακυβέρνησης Οι ανεξάρτητοι διευθυντές και οι ανεξάρτητες επιτροπές ελέγχου βελτιώνουν τα κέρδη Η εγκαθίδρυση των επιτροπών ελέγχου είναι αργή, οι περισσότερες εταιρίες ακολουθούν τις συστάσεις αλλά δεν αναφέρουν τα πορίσµατά τους Υπάρχουν διαφορές στους δυο τοµείς και οι εσωτερικοί ελεγκτές είναι λιγότερο πιθανό να αναφερθούν στον επικεφαλή των οικονοµικών Μια πλήρως ανεξάρτητη επιτροπή ελέγχου µειώνει τα κέρδη των πρακτικών διαχείρισης Σελίδα 40 από 111

41 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΜΕΘΟ ΟΛΟΓΙΑ ΕΡΕΥΝΑΣ 3.1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Στο παρόν κεφάλαιο θα γίνει αναφορά στη µεθοδολογία της εµπειρικής έρευνας που χρησιµοποιήθηκε. Αρχικά παρουσιάζεται το δείγµα της έρευνας και το περιεχόµενο του ερωτηµατολογίου που χρησιµοποιήθηκε στην εµπειρική έρευνα αυτή. Στο τέλος του κεφαλαίου γίνεται παράθεση της µεθοδολογίας της στατιστικής που χρησιµοποιήθηκε. 3.2 ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΟ ΕΙΓΜΑ Η ύπαρξη Επιτροπής Ελέγχου εφαρµόζεται υποχρεωτικά από όλες τις εισηγµένες επιχειρήσεις. Με σκοπό την ύπαρξη οµοιόµορφης εµπειρικής έρευνας, το δείγµα που χρησιµοποιήθηκε αφορά επιχειρήσεις που είναι εισηγµένες στο Χρηµατιστήριο Αξιών Αθηνών. Ο κλάδος δραστηριότητας δεν αποτέλεσε περιοριστικό στοιχείο, γι αυτό και στην έρευνα συµµετείχαν επιχειρήσεις ανεξαρτήτου τοµέα παραγωγικότητας. 3.3 ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ ΕΡΕΥΝΑΣ Για τη διενέργεια της εµπειρικής έρευνας δηµιουργήθηκε ηλεκτρονικό ερωτηµατολόγιο, το οποίο στάλθηκε στις εισηγµένες επιχειρήσεις του Χρηµατιστηρίου Αθηνών µέσα από το δικτυακό τόπο του επιβλέποντα καθηγητή. Ειδικότερα µέσα από την εφαρµογή «διενέργεια εµπειρικών ερευνών» εστάλησαν τα ερωτηµατολόγια σε δύο διαφορετικές στιγµές. Οι ερωτήσεις που χρησιµοποιήθηκαν ήταν ανοιχτού τύπου, κλειστού τύπου, πολλαπλής επιλογής και βαθµολογικής κλίµακας Likert (πενταβάθµια κλίµακα), όπου ο ερωτώµενος καλείται να δηλώσει το βαθµό συµφωνίας ή διαφωνίας του µε µια σειρά προτάσεων σχετικά µε το αντικείµενο που πραγµατεύεται η έρευνα. Σελίδα 41 από 111

42 Το ερωτηµατολόγιο είναι σχεδιασµένο έτσι ώστε να µην απαιτείται από τους συµµετέχοντες να δαπανήσουν πολύ χρόνο για τη συµπλήρωση του. Για το λόγο αυτό είναι διαιρεµένο σε έξι κατηγορίες ανάλογα µε το αντικείµενο των ερωτήσεων. Ειδικότερα, το µέρος Α αφορά γενικά χαρακτηριστικά της επιχείρησης και του προσώπου που συµπλήρωσε το ερωτηµατολόγιο, ενώ το µέρος Β αφορά τη γενική αξιολόγηση των συστηµάτων ελέγχου. Το µέρος Γ αφορά τη γενική αξιολόγηση της Επιτροπής Ελέγχου, το µέρος αφορά την αξιολόγηση του ρόλου της Επιτροπής Ελέγχου ενώ το µέρος Ε αφορά την αξιολόγηση των ευθυνών της Επιτροπής Ελέγχου. Τέλος, το µέρος ΣΤ αφορά την αξιολόγηση των χαρακτηριστικών της Επιτροπής Ελέγχου. Πιο συγκεκριµένα, το τµήµα Α αποτελείται από πέντε ερωτήσεις. Μέσω του τµήµατος αυτού εξετάζεται η επωνυµία της επιχείρησης, η κατηγορία δραστηριότητας στην οποία ανήκει η επιχείρηση, ο αριθµός του προσωπικού, το οποίο απασχολεί η επιχείρηση, η θέση η οποία κατέχει το πρόσωπο που συµπλήρωσε το ερωτηµατολόγιο και το έτος εισαγωγής του εσωτερικού ελέγχου στην επιχείρηση. Το τµήµα Β, το οποίο αφορά τη γενική αξιολόγηση των συστηµάτων ελέγχου, αποτελείται από τέσσερις ερωτήσεις. Η ερώτηση 1 του τµήµατος Β εξετάζει εάν η συγκεκριµένη επιχείρηση διαθέτει τµήµα εσωτερικού ελέγχου ενώ η ερώτηση 2 εξετάζει εάν η συγκεκριµένη επιχείρηση διαθέτει Επιτροπή Ελέγχου. Η ερώτηση 3 αυτού του τµήµατος εξετάζει το αν το πρόσωπο που απαντά στο ερωτηµατολόγιο πιστεύει πως τα µέλη της Επιτροπής Ελέγχου πρέπει να µην έχουν οικονοµικούς δεσµούς µε την επιχείρηση ή όχι. Η ερώτηση 4 ελέγχει εάν η Επιτροπή Ελέγχου θα πρέπει να ορίζει ελεγκτή. Το τµήµα Γ, το οποίο αφορά τη γενική αξιολόγηση της Επιτροπής Ελέγχου, απαρτίζεται από τέσσερις ερωτήσεις. Αρχικά, η ερώτηση 1 του τµήµατος Γ εξετάζει το επίπεδο στο οποίο η Επιτροπή Ελέγχου συνεδριάζει τακτικά. Η ερώτηση 2 του τµήµατος αυτού ερευνά το κατά πόσο η Επιτροπή Ελέγχου θα πρέπει να έχει πιο ευρείς ρόλους όπως την επιχειρηµατική στρατηγική και τη διαχείριση κινδύνων. Η ερώτηση 3 εξετάζει το αν και σε ποιο βαθµό τα µέλη της Επιτροπής Ελέγχου έχουν χρηµατοοικονοµικές γνώσεις. Η ερώτηση 4 του τµήµατος Γ εξετάζει τη σχέση ανάµεσα στην Επιτροπή Ελέγχου και τον εξωτερικό ελεγκτή. Το τµήµα, το οποίο αφορά την αξιολόγηση του ρόλου της Επιτροπής Ελέγχου, αποτελείται από τέσσερις ερωτήσεις. Η ερώτηση 1 του τµήµατος ερευνά το κατά πόσο η Επιτροπή Σελίδα 42 από 111

43 Ελέγχου αποτελεί σύνδεσµο µεταξύ του ιοικητικού Συµβουλίου και των ελεγκτών. Η ερώτηση 2 εξετάζει το βαθµό στον οποίο η Επιτροπή Ελέγχου προωθεί την ορθή εταιρική διακυβέρνηση ενώ η ερώτηση 2 το επίπεδο στο οποίο η Επιτροπή Ελέγχου ενισχύει τον εσωτερικό έλεγχο. Τέλος, η ερώτηση 4 του τµήµατος εξετάζει το βαθµό στον οποίο η Επιτροπή Ελέγχου µειώνει την έκθεση του ιοικητικού Συµβουλίου σε κίνδυνο. Έπειτα, το τµήµα Ε, το οποίο αφορά την αξιολόγηση των ευθυνών της Επιτροπής Ελέγχου, αποτελείται από τέσσερις ερωτήσεις. Η ερώτηση 1 του τµήµατος Ε ερευνά το κατά πόσο η Επιτροπή Ελέγχου συντονίζει τις εσωτερικές και εξωτερικές ελεγκτικές εργασίες. Ακολουθεί η ερώτηση 2, η οποία ερευνά το επίπεδο στο οποίο η Επιτροπή Ελέγχου επιβλέπει τις εργασίες του εσωτερικού ελέγχου. Η ερώτηση 3 του τµήµατος Ε εξετάζει το βαθµό στον οποίο η Επιτροπή Ελέγχου παρακολουθεί την διαχείριση των οικονοµικών επιδόσεων της επιχείρησης ενώ, τελικά, στην ερώτηση 4 διερευνάται ο βαθµός στον οποίο η Επιτροπή Ελέγχου επιβλέπει τη διαδικασία του εξωτερικού ελέγχου. Το τελευταίο τµήµα του ερωτηµατολογίου, το ΣΤ, το οποίο αφορά την αξιολόγηση των χαρακτηριστικών των Επιτροπών Ελέγχου, επίσης αποτελείται από τέσσερις ερωτήσεις. Η ερώτηση 1 του τµήµατος αυτού εξετάζει το βαθµό στον οποίο πρέπει η Επιτροπή Ελέγχου να περιλαµβάνει έναν ειδικό στα λογιστικά. Η ερώτηση 2 του τµήµατος ΣΤ εξετάζει το κατά πόσο πρέπει η Επιτροπή Ελέγχου να αναφέρεται στο ιοικητικό Συµβούλιο. Έπειτα, η ερώτηση 3 ελέγχει το αν η έκθεση της Επιτροπής Ελέγχου πρέπει να συµπεριλαµβάνεται στην ετήσια έκθεση ελέγχου. Τέλος, η ερώτηση 4 του τµήµατος ΣΤ εξετάζει το επίπεδο στο οποίο τα µέλη της Επιτροπής Ελέγχου πρέπει να είναι ανεξάρτητοι διευθυντές. 3.4 ΜΕΘΟ ΟΛΟΓΙΑ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗΣ ΑΝΑΛΥΣΗΣ ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟΥ Για τη στατιστική επεξεργασία και ανάλυση των απαντήσεων του ερωτηµατολογίου χρησιµοποιήθηκε το στατιστικό πακέτο λογισµικού SPSS 17 (Statistical Package for Social Sciences). Πιο συγκεκριµένα, από την ηλεκτρονική εφαρµογή που εστάλησαν τα ερωτηµατολόγια, εξήχθησαν οι απαντήσεις σε µορφή λογιστικού φύλου excel και στη συνέχεια τα συγκεκριµένα αριθµητικά στοιχεία εισήχθησαν στο στατιστικό πακέτο SPSS 17. Από το στατιστικό πακέτο εξήχθησαν τα δεδοµένα τόσο µε µορφή πινάκων όσο και µε µορφή διαγραµµάτων. Σελίδα 43 από 111

44 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΕΡΕΥΝΑΣ 4.1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Μετά τη συλλογή των ερωτηµατολογίων που απαντήθηκαν, σειρά έχει η επεξεργασία και η παρουσίαση των αποτελεσµάτων που προέκυψαν. Στο παρόν κεφάλαιο παρέχονται περιγραφικά στοιχεία και γραφήµατα, όπως διαµορφώθηκαν µέσα από τη στατιστική ανάλυση που προσφέρει το λογισµικό πακέτο SPSS 17 (Statistical Package for Social Sciences). 4.2 ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟΥ Για τη διεξαγωγή της παρούσας έρευνας, απεστάλησαν ερωτηµατολόγια σε 220 εισηγµένες εταιρείες. Από το σύνολο των εταιρειών αυτών ανταποκρίθηκαν 31, δηλαδή ποσοστό της τάξης του 14,09% επί του συνόλου. Όπως αναφέρθηκε και στο προηγούµενο κεφάλαιο το τµήµα Α του ερωτηµατολογίου περιλαµβάνει γενικές ερωτήσεις, οι οποίες αναφέρονται σε γενικά στοιχεία αναφορικά µε την επιχείρηση και το πρόσωπο που συµπλήρωσε το ερωτηµατολόγιο. Πιο συγκεκριµένα µε την ερώτηση 1 του τµήµατος Α εξετάζεται η επωνυµία της επιχείρησης. Τα αποτελέσµατα εµφανίζονται στο παρακάτω πίνακα. Σελίδα 44 από 111

45 ΕΠΩΝΥΜΙΑ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗΣ Frequency Percent Valid Percent Cumulative Percent Valid 21 67,7 67,7 67,7 ALPHA BANK 1 3,2 3,2 71,0 F.G EUROPE Α.Ε 1 3,2 3,2 74,2 FOURLIS A.E 1 3,2 3,2 77,4 ΤΣΙΜΕΝΤΩΝ ΤΙΤΑΝ 1 3,2 3,2 80,6 ΓΕΝ. ΕΜΠΟΡ & ΒΙΟΜ 1 3,2 3,2 83,9 ΑΣΦ 1 3,2 3,2 87,1 Ε ΡΑΣΗ Χ.ΨΑΛΛΙ ΑΣ 1 3,2 3,2 90,3 ΕΛΤΟΝ ΙΕΘΝΟΥΣ 1 3,2 3,2 93,5 ΤΗΛΕΤΥΠΟΣ Α.Ε 1 3,2 3,2 96,8 ΧΑΤΖΗΙΟΑΝΝΟΥ ΑΒΕΕ 1 3,2 3,2 100,0 Total ,0 100,0 Πίνακας 2 Επωνυµία Επιχείρησης Όπως διακρίνεται από τον Πίνακα, από τις 31 αυτές επιχειρήσεις, το µεγαλύτερο ποσοστό, δηλαδή το 67,7% δεν απάντησε στη συγκεκριµένη ερώτηση. Αντίθετα, 10 επιχειρήσεις θέλησαν να απαντήσουν σχετικά µε την επωνυµία της επιχείρησης τους. Η ερώτηση 2 του τµήµατος Α αναφέρεται στην κατηγορία δραστηριότητας που ανήκει η συγκεκριµένη επιχείρηση. Τα αποτελέσµατα εµφανίζονται στο παρακάτω πίνακα. Σελίδα 45 από 111

46 ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ ΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑΣ Frequency Percent Valid Percent Cumulative Percent Valid ΕΜΠΟΡΙΚΗ 10 32,3 33,3 33,3 ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΗ 2 6,5 6,7 40,0 ΕΜΠΟΡΙΚΗ & ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΗ 9 29,0 30,0 70,0 ΠΑΡΟΧΗ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ 4 12,9 13,3 83,3 ΑΛΛΟ 5 16,1 16,7 100,0 Total 30 96,8 100,0 Missing System 1 3,2 Total ,0 Πίνακας 3 Περιγραφικά στοιχεία για δραστηριότητα επιχείρησης (ερώτηση Α2) Όπως διακρίνεται από τον πίνακα, από τις 31 επιχειρήσεις που απάντησαν στο ερωτηµατολόγιο, υπήρξε µια επιχείρηση, η οποία δεν δήλωσε την κατηγορία στην οποία ανήκει η βασική δραστηριότητα της επιχείρησης. Από όσες απάντησαν, το µεγαλύτερο ποσοστό 33,3% είναι εµπορικές επιχειρήσεις ενώ το µικρότερο ποσοστό 6,7% είναι παραγωγικές επιχειρήσεις. Σηµαντικό ποσοστό, 30% δήλωσαν ότι είναι και εµπορική αλλά και παραγωγική επιχείρηση. Τα παραπάνω αποτελέσµατα παρουσιάζονται και διαγραµµατικά. Εικόνα 1 ιάγραµµα ράβδου για την κατηγορία δραστηριότητας (ερώτηση Α2) Σελίδα 46 από 111

47 Συνεχίζοντας στις ερωτήσεις του τµήµατος Α, η ερώτηση 3 του τµήµατος αυτού αναφέρεται στον αριθµό του προσωπικού που απασχολεί η συγκεκριµένη επιχείρηση. Τα αποτελέσµατα εµφανίζονται στο παρακάτω πίνακα. ΑΡΙΘΜΟΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ Frequency Percent Valid Percent Cumulative Percent Valid <10 3 9,7 9,7 9, ,7 9,7 19,4 > ,6 80,6 100,0 Total ,0 100,0 Πίνακας 4 Περιγραφικά στοιχεία για αριθµό προσωπικού της επιχείρησης(ερώτηση Α3) Όπως φαίνεται και στον πίνακα, ένα πολύ µεγάλο ποσοστό των επιχειρήσεων, το 80,6%, απασχολούν πάνω από 50 άτοµα προσωπικό. Οι δύο άλλες κατηγορίες είναι ισάξιες και η κάθε µία αγγίζει το 9,7% των επιχειρήσεων που απάντησαν. Συνεπώς, πρόκειται για µεγάλες επιχειρήσεις όσον αφορά το προσωπικό που απασχολούν. Τα παραπάνω αποτελέσµατα παρουσιάζονται και διαγραµµατικά. Εικόνα 2 ιάγραµµα ράβδου για τον αριθµό του προσωπικού (ερώτηση Α3) Σελίδα 47 από 111

48 Η ερώτηση 4 του τµήµατος Α αφορά την θέση την οποία κατέχει αυτός που απάντησε το ερωτηµατολόγιο. Τα αποτελέσµατα εµφανίζονται στο παρακάτω πίνακα. ΘΕΣΗ ΣΤΗΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ Frequency Percent Valid Percent Cumulative Percent Valid ΕΣΩΤΕΡΙΚΟΣ ΕΛΕΓΚΤΗΣ 20 64,5 64,5 64,5 ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΛΟΓΙΣΤΗΡΙΟΥ 2 6,5 6,5 71,0 ΑΛΛΟ 9 29,0 29,0 100,0 Total ,0 100,0 Πίνακας 5 Περιγραφικά στοιχεία για την θέση στην επιχείρηση(ερώτηση Α4) Όπως προκύπτει και από τον παραπάνω πίνακα, η πλειοψηφία αυτών που απάντησαν στο ερωτηµατολόγιο είναι εσωτερικοί ελεγκτές της επιχείρησης µε ποσοστό 64,5%. Ακολουθούν µε ποσοστό 29% αυτοί που δήλωσαν άλλο και δεν είναι ούτε εσωτερικοί ελεγκτές ούτε υπεύθυνοι λογιστηρίου και µε µικρότερο ποσοστό, 6,5% είναι οι υπεύθυνοι λογιστηρίου. Τα παραπάνω αποτελέσµατα παρουσιάζονται και διαγραµµατικά. Εικόνα 3 ιάγραµµα ράβδου για την θέση στην επιχείρηση (ερώτηση Α4) Σελίδα 48 από 111

49 Η 5 η και τελευταία ερώτηση του τµήµατος Α, αναφέρεται στην χρονική περίοδο κατά την οποία εισήχθη ο εσωτερικός έλεγχος στην επιχείρηση. Τα αποτελέσµατα εµφανίζονται στο παρακάτω πίνακα. ΕΤΟΣ ΕΙΣΑΓΩΓΗΣ ΕΣΩΤΕΡΙΚΟΥ ΕΛΕΓΧΟΥ Frequency Percent Valid Percent Cumulative Percent Valid ΠΡΙΝ 3 ΧΡΟΝΙΑ 1 3,2 3,2 3,2 ΠΑΝΩ ΑΠΟ 6 ΧΡΟΝΙΑ ΠΡΙΝ 30 96,8 96,8 100,0 Total ,0 100,0 Πίνακας 6 Περιγραφικά στοιχεία για έτος εισαγωγής εσωτερικού ελέγχου (ερώτηση Α5) Όπως διακρίνεται και από τον πίνακα, από τις 31 επιχειρήσεις που συµµετείχαν στο ερωτηµατολόγιο, οι 30, δηλαδή το 96,8% των επιχειρήσεων εισήγαγαν τον εσωτερικό έλεγχο πάνω από 6 χρόνια πριν στην επιχείρησή τους. Ενώ, βρέθηκε µόνο µία επιχείρηση η οποία εισήγαγε τον εσωτερικό έλεγχο πριν 3 χρόνια. Τα παραπάνω αποτελέσµατα παρουσιάζονται και διαγραµµατικά. Εικόνα 4 ιάγραµµα ράβδου για έτος εισαγωγής εσωτερικού ελέγχου (ερώτηση Α5) Σελίδα 49 από 111

50 Ακολουθεί το τµήµα Β του ερωτηµατολογίου το οποίο αποτελείται από 4 ερωτήσεις και ασχολείται µε την γενική αξιολόγηση των συστηµάτων ελέγχου. Στην ερώτηση 1 του τµήµατος αυτού εξετάζεται εάν η εταιρεία διαθέτει επιτροπή ελέγχου. Τα αποτελέσµατα εµφανίζονται στο παρακάτω πίνακα. ΕΧΕΙ Η ΕΤΑΙΡΙΑ ΣΑΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΕΛΕΓΧΟΥ; Frequency Percent Valid Percent Cumulative Percent Valid ΝΑΙ 26 83,9 83,9 83,9 ΟΧΙ 5 16,1 16,1 100,0 Total ,0 100,0 Πίνακας 7 Περιγραφικά στοιχεία για την ύπαρξη επιτροπής ελέγχου (ερώτηση Β1) Όπως προκύπτει και από τον πίνακα, το 83,9% των επιχειρήσεων έχουν επιτροπή ελέγχου, ενώ µόνο 5 επιχειρήσεις, που αντιστοιχούν στο 16,1% των επιχειρήσεων δεν διαθέτουν επιτροπή ελέγχου. Τα παραπάνω αποτελέσµατα παρουσιάζονται και διαγραµµατικά. Εικόνα 5 ιάγραµµα ράβδου για την ύπαρξη επιτροπής ελέγχου (ερώτηση Β1) Σελίδα 50 από 111

51 Η ερώτηση 2 του τµήµατος Β εξετάζει εάν τα µέλη της επιτροπής ελέγχου είναι ανεξάρτητα, δηλαδή εάν έχουν οικονοµικούς δεσµούς µε την εταιρεία. Τα αποτελέσµατα εµφανίζονται στο παρακάτω πίνακα. ΕΙΝΑΙ ΤΑ ΜΕΛΗ ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΑ; Frequency Percent Valid Percent Cumulative Percent Valid ΝΑΙ 25 80,6 83,3 83,3 ΟΧΙ 5 16,1 16,7 100,0 Total 30 96,8 100,0 Missing System 1 3,2 Total ,0 Πίνακας 8 Περιγραφικά στοιχεία για την ανεξαρτησία των µελών (ερώτηση Β2) Όπως διακρίνεται και από τον πίνακα, από τις 31 επιχειρήσεις που απάντησαν στο ερωτηµατολόγιο, υπήρξε µια επιχείρηση, η οποία δεν δήλωσε εάν τα µέλη της επιτροπής ελέγχου είναι ανεξάρτητα ή όχι. Από όσες απάντησαν, το µεγαλύτερο ποσοστό, το 83,3% απάντησαν ότι τα µέλη δεν έχουν οικονοµικούς δεσµούς µε την επιχείρηση. Ενώ, το υπόλοιπο ποσοστό, 16,7% απάντησαν ότι τα µέλη της επιτροπής ελέγχου δεν είναι ανεξάρτητα. Τα παραπάνω αποτελέσµατα παρουσιάζονται και διαγραµµατικά. Εικόνα 6 ιάγραµµα ράβδου για την ανεξαρτησία των µελών (ερώτηση Β2) Σελίδα 51 από 111

52 Η ερώτηση 3 του τµήµατος Β ασχολείται µε το διορισµό του ελεγκτή του ελεγκτή και αν αυτός γίνεται από την επιτροπή ελέγχου. Τα αποτελέσµατα εµφανίζονται στο παρακάτω πίνακα. H ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΕΛΕΓΧΟΥ ΙΟΡΙΖΕΙ ΕΛΕΓΚΤΗ; Frequency Percent Valid Percent Cumulative Percent Valid ΝΑΙ 13 41,9 50,0 50,0 ΟΧΙ 13 41,9 50,0 100,0 Total 26 83,9 100,0 Missing System 5 16,1 Total ,0 Πίνακας 9 Περιγραφικά στοιχεία για το διορισµό ελεγκτή (ερώτηση Β3) Όπως διακρίνεται από τον πίνακα από τις 31 επιχειρήσεις που απάντησαν στο ερωτηµατολόγιο, υπήρξαν 5 επιχειρήσεις, οι οποίες δεν απάντησαν στη συγκεκριµένη ερώτηση. Από όσες απάντησαν, οι µισές, δηλαδή το 50% απάντησαν πως η επιτροπή ελέγχου διορίζει ελεγκτή ενώ το άλλο 50% απάντησε πως η επιτροπή ελέγχου δεν διορίζει ελεγκτή. Τα παραπάνω αποτελέσµατα παρουσιάζονται και διαγραµµατικά. Εικόνα 7 ιάγραµµα ράβδου για το διορισµό ελεγκτή (ερώτηση Β3) Σελίδα 52 από 111

53 Η τελευταία ερώτηση, δηλαδή η ερώτηση 4 του τµήµατος Β εξετάζει την ύπαρξη ή µη τµήµατος εσωτερικού ελέγχου στην επιχείρηση. Τα αποτελέσµατα εµφανίζονται στο παρακάτω πίνακα. ΕΧΕΤΕ ΤΜΗΜΑ ΕΣΩΤΕΡΙΚΟΥ ΕΛΕΓΧΟΥ; Frequency Percent Valid Percent Cumulative Percent Valid ΝΑΙ ,0 100,0 100,0 Πίνακας 10 Περιγραφικά στοιχεία για ύπαρξη εσωτερικού ελέγχου (ερώτηση Β4) Όπως προκύπτει και από τον παραπάνω πίνακα όλες οι επιχειρήσεις, δηλαδή το 100%, διαθέτουν τµήµα εσωτερικού ελέγχου. Το παραπάνω αποτέλεσµα παρουσιάζεται και διαγραµµατικά Εικόνα 8 ιάγραµµα ράβδου για ύπαρξη εσωτερικού ελέγχου (ερώτηση Β4) Σελίδα 53 από 111

54 Ακολουθεί το τµήµα Γ του ερωτηµατολογίου το οποίο αποτελείται από 4 ερωτήσεις και ασχολείται µε την εξέταση αξιολόγηση των επιτροπών ελέγχου. Η ερώτηση 1 του τµήµατος αυτού εξετάζει το βαθµό κατά τον οποίο η ελεγκτική επιτροπή συνεδριάζει τακτικά. Τα αποτελέσµατα εµφανίζονται στο παρακάτω πίνακα. Η ΕΛΕΓΚΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΣΥΝΕ ΡΙΑΖΕΙ ΤΑΚΤΙΚΑ; Frequency Percent Valid Percent Cumulative Percent Valid ΚΑΘΟΛΟΥ 2 6,5 6,5 6,5 ΣΕ ΜΙΚΡΗ ΚΛΙΜΑΚΑ 4 12,9 12,9 19,4 ΣΕ ΜΕΤΡΙΑ ΚΛΙΜΑΚΑ 17 54,8 54,8 74,2 ΣΕ ΜΕΓΑΛΗ ΚΛΙΜΑΚΑ 8 25,8 25,8 100,0 Total ,0 100,0 Πίνακας 11 Περιγραφικά στοιχεία για συνεδριάσεις επιτροπής ελέγχου (ερώτηση Γ1) Όπως διακρίνεται από το συγκεκριµένο πίνακα, το µεγαλύτερο ποσοστό των επιχειρήσεων που απάντησαν, δηλαδή το 54,8%, συνεδριάζουν σε µέτρια κλίµακα. Ακολουθούν µε 25,8% οι επιχειρήσεις των οποίων οι ελεγκτικές επιτροπές συνεδριάζουν σε µεγάλη κλίµακα, µε ποσοστό 12,9% οι επιχειρήσεις των οποίων οι ελεγκτικές επιτροπές συνεδριάζουν σε µικρή κλίµακα και τέλος µε ποσοστό 6,5% οι επιχειρήσεις των οποίων οι ελεγκτικές επιτροπές δεν συνεδριάζουν καθόλου. Εικόνα 9 ιάγραµµα ράβδου για συνεδριάσεις επιτροπής ελέγχου (ερώτηση Γ1) Σελίδα 54 από 111

55 Η ερώτηση 2 του τµήµατος Γ εξετάζει εάν θα έπρεπε, και σε ποιο βαθµό, µια επιτροπή ελέγχου να έχει πιο ευρείς ρόλους όπως την επιχειρηµατική στρατηγική και την εκτίµηση και διαχείριση των κινδύνων. Τα αποτελέσµατα εµφανίζονται στο παρακάτω πίνακα. ΘΑ ΕΠΡΕΠΕ ΜΙΑ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΕΛΕΓΧΟΥ ΝΑ ΕΧΕΙ ΠΙΟ ΕΥΡΕΙΣ ΡΟΛΟΥΣ; Frequency Percent Valid Percent Cumulative Percent Valid ΚΑΘΟΛΟΥ 4 12,9 12,9 12,9 ΣΕ ΜΙΚΡΗ ΚΛΙΜΑΚΑ 12 38,7 38,7 51,6 ΣΕ ΜΕΤΡΙΑ ΚΛΙΜΑΚΑ 8 25,8 25,8 77,4 ΣΕ ΜΕΓΑΛΗ ΚΛΙΜΑΚΑ 5 16,1 16,1 93,5 ΠΑΡΑ ΠΟΛΥ 2 6,5 6,5 100,0 Total ,0 100,0 Πίνακας 12 Περιγραφικά στοιχεία για την ύπαρξη ευρέων ρόλων (ερώτηση Γ2) Όπως διακρίνεται από τον πίνακα, το µεγαλύτερο ποσοστό που αντιστοιχεί στο 38,7% πιστεύει ότι µια επιτροπή ελέγχου θα έπρεπε σε µικρή κλίµακα να έχει πιο ευρείς ρόλους. Το 25,8% πιστεύουν ότι θα έπρεπε να έχει πιο ευρείς ρόλους σε µέτρια κλίµακα ενώ το 12,9% πιστεύει ότι δεν θα έπρεπε να έχει πιο ευρείς ρόλους καθόλου. Τέλος, το 6,5% πιστεύει σε πάρα πολύ µεγάλο βαθµό ότι µια επιτροπή ελέγχου θα έπρεπε να έχει πιο ευρείς ρόλους. Τα παραπάνω αποτελέσµατα παρουσιάζονται και διαγραµµατικά. Εικόνα 10 ιάγραµµα ράβδου για την ύπαρξη ευρέων ρόλων (ερώτηση Γ2) Σελίδα 55 από 111

56 Η ερώτηση 3 του τµήµατος Γ εξετάζει το επίπεδο κατά το οποίο θα έπρεπε τα µέλη της επιτροπής ελέγχου να έχουν χρηµατοοικονοµικές γνώσεις. Τα αποτελέσµατα εµφανίζονται στο παρακάτω πίνακα. ΕΧΟΥΝ ΤΑ ΜΕΛΗ ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΓΝΩΣΕΙΣ; Frequency Percent Valid Percent Cumulative Percent Valid ΣΕ ΜΙΚΡΗ ΚΛΙΜΑΚΑ 1 3,2 3,2 3,2 ΣΕ ΜΕΤΡΙΑ ΚΛΙΜΑΚΑ 4 12,9 12,9 16,1 ΣΕ ΜΕΓΑΛΗ ΚΛΙΜΑΚΑ 16 51,6 51,6 67,7 ΠΑΡΑ ΠΟΛΥ 10 32,3 32,3 100,0 Total ,0 100,0 Πίνακας 13 Περιγραφικά στοιχεία για χρηµατοοικονοµικές γνώσεις µελών (ερώτηση Γ3) Όπως διακρίνεται από τα στοιχεία του πίνακα, το µεγαλύτερο ποσοστό, δηλαδή το 51,6% έχουν σε µεγάλη κλίµακα χρηµατοοικονοµικές γνώσεις. Ακολουθούν µε ποσοστό 32,3% οι επιχειρήσεις των οποίων τα µέλη έχουν σε πάρα πολύ µεγάλο βαθµό χρηµατοοικονοµικές γνώσεις. Η µέτρια κλίµακα αντιστοιχεί στο 12,9% των επιχειρήσεων ενώ το 3,2% των επιχειρήσεων, τα µέλη των επιτροπών ελέγχου των επιχειρήσεων έχουν σε µικρή κλίµακα χρηµατοοικονοµικές γνώσεις. Αξίζει να σηµειωθεί πως κανείς δεν απάντησε καθόλου. Τα παραπάνω αποτελέσµατα παρουσιάζονται και διαγραµµατικά. Εικόνα 11 ιάγραµµα ράβδου για χρηµατοοικονοµικές γνώσεις µελών (ερώτηση Γ3) Σελίδα 56 από 111

57 Η ερώτηση 4 και τελευταία του τµήµατος Γ εξετάζει εάν υπάρχει και σε ποιο βαθµό καλή σχέση ανάµεσα στην επιτροπή ελέγχου και τον εξωτερικό ελεγκτή. Τα αποτελέσµατα εµφανίζονται στο παρακάτω πίνακα. ΥΠΑΡΧΕΙ ΚΑΛΗ ΣΧΕΣΗ ΑΝΑΜΕΣΑ ΣΤΗΝ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΚΑΙ ΤΟΝ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ ΕΛΕΓΚΤΗ; Frequency Percent Valid Percent Cumulative Percent Valid ΣΕ ΜΙΚΡΗ ΚΛΙΜΑΚΑ 1 3,2 3,6 3,6 ΣΕ ΜΕΤΡΙΑ ΚΛΙΜΑΚΑ 6 19,4 21,4 25,0 ΣΕ ΜΕΓΑΛΗ ΚΛΙΜΑΚΑ 13 41,9 46,4 71,4 ΠΑΡΑ ΠΟΛΥ 8 25,8 28,6 100,0 Total 28 90,3 100,0 Missing System 3 9,7 Total ,0 Πίνακας 14 Περιγραφικά στοιχεία για σχέση επιτροπής-εξωτερικού ελεγκτή(ερώτηση Γ4) Όπως προκύπτει από τα στοιχεία του πίνακα, το 46,4% απάντησε πως υπάρχει καλή σχέση ανάµεσα στην επιτροπή ελέγχου και στον εξωτερικό ελεγκτή σε µεγάλη κλίµακα. Το 28,6% απάντησε πως υπάρχει πάρα πολύ καλή σχέση, το 21,4% απάντησε πως υπάρχει καλή σχέση σε µέτρια κλίµακα ενώ το 3,6% απάντησε πως υπάρχει καλή σχέση ανάµεσα στην επιτροπή ελέγχου και στον εξωτερικό ελεγκτή σε µικρή κλίµακα. Τα παραπάνω αποτελέσµατα παρουσιάζονται και διαγραµµατικά. Εικόνα 12 ιάγραµµα ράβδου για σχέση επιτροπής-εξωτερικού ελεγκτή(ερώτηση Γ4) Σελίδα 57 από 111

58 Το τµήµα του ερωτηµατολογίου ασχολείται µε το ρόλο της επιτροπής ελέγχου. Το τµήµα αυτό αποτελείται από 4 ερωτήσεις. Η ερώτηση 1 του τµήµατος ελέγχει το βαθµό στον οποίο είναι ρόλος της επιτροπής ελέγχου να αποτελέσει σύνδεσµο µεταξύ του διοικητικού συµβουλίου και των ελεγκτών. Τα αποτελέσµατα εµφανίζονται στο παρακάτω πίνακα. ΕΙΝΑΙ ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΝΑ ΑΠΟΤΕΛΕΙ ΣΥΝ ΕΣΜΟ ΜΕΤΑΞΥ.Σ ΚΑΙ ΕΛΕΓΚΤΩΝ; Frequency Percent Valid Percent Cumulative Valid ΣΕ ΜΙΚΡΗ ΚΛΙΜΑΚΑ 5 16,1 16,7 16,7 ΣΕ ΜΕΤΡΙΑ ΚΛΙΜΑΚΑ 12 38,7 40,0 56,7 ΣΕ ΜΕΓΑΛΗ ΚΛΙΜΑΚΑ 9 29,0 30,0 86,7 ΠΑΡΑ ΠΟΛΥ 4 12,9 13,3 100,0 Total 30 96,8 100,0 Missing System 1 3,2 Total ,0 Πίνακας 15 Περιγραφικά στοιχεία για σύνδεσµο µεταξύ.σ και ελεγκτών (ερώτηση 1) Όπως φαίνεται από τον πίνακα, µία από τις επιχειρήσεις που ανταποκρίθηκαν στο ερωτηµατολόγιο δεν απάντησαν στη συγκεκριµένη ερώτηση. Το 40% αυτών που απάντησαν πιστεύουν σε µέτριο βαθµό ότι είναι ρόλος της επιτροπής ελέγχου να αποτελέσει σύνδεσµο µεταξύ του διοικητικού συµβουλίου και των ελεγκτών και το 30% πιστεύουν ότι είναι ρόλος της να συµβεί αυτό σε µεγάλη κλίµακα. Το 16,7% όσων απάντησαν πιστεύουν ότι είναι ρόλος της επιτροπής ελέγχου να αποτελέσει σύνδεσµο µεταξύ του διοικητικού συµβουλίου και των ελεγκτών σε µικρή κλίµακα και τέλος το 13,3% πιστεύουν ότι αυτό πρέπει να συµβεί σε πολύ µεγάλο βαθµό. Τα παραπάνω αποτελέσµατα παρουσιάζονται και διαγραµµατικά. Εικόνα 13 ιάγραµµα ράβδου για σύνδεσµο µεταξύ.σ και ελεγκτών (ερώτηση 1) Σελίδα 58 από 111

59 Η ερώτηση 2 του τµήµατος εξετάζει το βαθµό κατά τον οποίο είναι ρόλος της επιτροπής ελέγχου να προωθήσει την ορθή εταιρική διακυβέρνηση. Τα αποτελέσµατα εµφανίζονται στο παρακάτω πίνακα. ΕΙΝΑΙ ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΝΑ ΠΡΟΩΘΗΣΕΙ ΤΗΝ ΟΡΘΗ ΕΤΑΙΡΙΚΗ ΙΑΚΥΒΕΡΝΗΣΗ; Frequency Percent Valid Percent Cumulative Percent Valid ΣΕ ΜΙΚΡΗ ΚΛΙΜΑΚΑ 3 9,7 9,7 9,7 ΣΕ ΜΕΤΡΙΑ ΚΛΙΜΑΚΑ 5 16,1 16,1 25,8 ΣΕ ΜΕΓΑΛΗ ΚΛΙΜΑΚΑ 16 51,6 51,6 77,4 ΠΑΡΑ ΠΟΛΥ 7 22,6 22,6 100,0 Total ,0 100,0 Πίνακας 16 Περιγραφικά στοιχεία για ορθή εταιρική διακυβέρνηση (ερώτηση 2) Όπως προκύπτει από τα στοιχεία του πίνακα, το 51,6% των επιχειρήσεων πιστεύουν σε µεγάλο βαθµό ότι είναι ρόλος της επιτροπής ελέγχου να προωθήσει την ορθή εταιρική διακυβέρνηση. Επίσης, το 22,6% πιστεύουν ακόµη περισσότερο σε αυτό καθώς απάντησαν πάρα πολύ. Ακολουθεί το 16,1% που πιστεύουν ότι αυτός ο ρόλος πρέπει να είναι περιορισµένος σε µέτρια κλίµακα, ενώ το 9,7% πιστεύουν ότι αυτός ο ρόλος πρέπει να είναι περιορισµένος σε µικρή κλίµακα. Αξίζει να σηµειωθεί πως πάνω από το 70% πιστεύουν ότι αυτός ο ρόλος της επιτροπής ελέγχου είναι πολύ σηµαντικός. Τα παραπάνω αποτελέσµατα παρουσιάζονται και διαγραµµατικά. Εικόνα 14 ιάγραµµα ράβδου για ορθή εταιρική διακυβέρνηση (ερώτηση 2) Σελίδα 59 από 111

60 Η ερώτηση 3 του ίδιου τµήµατος ασχολείται µε το επίπεδο κατά το οποίο είναι ρόλος της επιτροπής ελέγχου να ενισχύει τον εσωτερικό έλεγχο. Τα αποτελέσµατα εµφανίζονται στο παρακάτω πίνακα. ΕΙΝΑΙ ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΝΑ ΕΝΙΣΧΥΣΕΙ ΤΟΝ ΕΣΩΤΕΡΙΚΟ ΕΛΕΓΧΟ; Frequency Percent Valid Percent Cumulative Percent Valid ΣΕ ΜΕΤΡΙΑ ΚΛΙΜΑΚΑ 10 32,3 32,3 32,3 ΣΕ ΜΕΓΑΛΗ ΚΛΙΜΑΚΑ 14 45,2 45,2 77,4 ΠΑΡΑ ΠΟΛΥ 7 22,6 22,6 100,0 Total ,0 100,0 Πίνακας 17 Περιγραφικά στοιχεία για ενίσχυση εσωτερικού ελέγχου (ερώτηση 3) Όπως φαίνεται από τον πίνακα, το 45,2% των επιχειρήσεων που απάντησαν στο ερωτηµατολόγιο πιστεύουν σε µεγάλη κλίµακα ότι είναι ρόλος της επιτροπής ελέγχου να ενισχύσει τον εσωτερικό έλεγχο. Το 32,3% πιστεύουν ότι αυτό αποτελεί ρόλο της επιτροπής ελέγχου σε µέτρια κλίµακα ενώ το 22,6% πιστεύει ότι αυτός είναι πάρα πολύ σηµαντικός ρόλος της επιτροπής ελέγχου. Τα παραπάνω αποτελέσµατα παρουσιάζονται και διαγραµµατικά. Εικόνα 15 ιάγραµµα ράβδου για ενίσχυση εσωτερικού ελέγχου (ερώτηση 3) Σελίδα 60 από 111

61 Η τελευταία ερώτηση του τµήµατος, δηλαδή η ερώτηση 4, εξετάζει το ρόλο που έχει η επιτροπή ελέγχου στη µείωση της έκθεσης του διοικητικού συµβουλίου σε κίνδυνο. Τα αποτελέσµατα εµφανίζονται στο παρακάτω πίνακα. ΕΙΝΑΙ ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΝΑ ΜΕΙΩΣΗ ΤΗΝ ΕΚΘΕΣΗ ΤΟΥ.Σ ΣΕ ΚΙΝ ΥΝΟ; Frequency Percent Valid Percent Cumulative Percent Valid ΣΕ ΜΙΚΡΗ ΚΛΙΜΑΚΑ 2 6,5 6,5 6,5 ΣΕ ΜΕΤΡΙΑ ΚΛΙΜΑΚΑ 9 29,0 29,0 35,5 ΣΕ ΜΕΓΑΛΗ ΚΛΙΜΑΚΑ 12 38,7 38,7 74,2 ΠΑΡΑ ΠΟΛΥ 8 25,8 25,8 100,0 Total ,0 100,0 Πίνακας 18 Περιγραφικά στοιχεία για µείωση έκθεσης.σ σε κίνδυνο (ερώτηση 4) Όπως προκύπτει από τα στοιχεία του πίνακα, το 38,7% των επιχειρήσεων πιστεύουν ότι είναι σε µεγάλο βαθµό ρόλος της επιτροπής ελέγχου να µειώνει την έκθεση του διοικητικού συµβουλίου σε κίνδυνο. Ακολουθεί το 29% το οποίο πιστεύει ότι αυτό πρέπει να γίνεται σε µέτρια κλίµακα και το 25,8% το οποίο πιστεύει ότι είναι πάρα πολύ σηµαντικός αυτός ο ρόλος της επιτροπής ελέγχου. Τέλος, µόνο το 6,5% πιστεύει αυτός ο ρόλος της επιτροπής ελέγχου περιορίζεται σε µικρή κλίµακα. Τα παραπάνω αποτελέσµατα παρουσιάζονται και διαγραµµατικά. Εικόνα 16 ιάγραµµα ράβδου για µείωση έκθεσης.σ σε κίνδυνο (ερώτηση 4) Σελίδα 61 από 111

62 Το τµήµα Ε του ερωτηµατολογίου αποτελείται και αυτό από 4 ερωτήσεις και αξιολογεί τις ευθύνες της επιτροπής ελέγχου. Η ερώτηση 1 του τµήµατος αυτού εξετάζει σε ποιο βαθµό είναι ευθύνη της επιτροπής ελέγχου να συντονίζει τις εσωτερικές και εξωτερικές ελεγκτικές εργασίες. Τα αποτελέσµατα εµφανίζονται στο παρακάτω πίνακα. ΕΙΝΑΙ ΕΥΘΥΝΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΝΑ ΣΥΝΤΟΝΙΖΕΙ ΤΙΣ ΕΣΩΤΕΡΙΚΕΣ ΚΑΙ ΕΞΩΤΕΡΙΚΕΣ Frequency Percent Valid Percent Cumulative Percent Valid ΚΑΘΟΛΟΥ 3 9,7 10,3 10,3 ΣΕ ΜΙΚΡΗ ΚΛΙΜΑΚΑ 9 29,0 31,0 41,4 ΣΕ ΜΕΤΡΙΑ ΚΛΙΜΑΚΑ 8 25,8 27,6 69,0 ΣΕ ΜΕΓΑΛΗ ΚΛΙΜΑΚΑ 4 12,9 13,8 82,8 ΠΑΡΑ ΠΟΛΥ 5 16,1 17,2 100,0 Total 29 93,5 100,0 Missing System 2 6,5 Total ,0 Πίνακας 19 Περιγραφικά στοιχεία συντονισµού εσωτερικών-εξωτερικών (ερώτηση Ε1) Όπως προκύπτει από τον πίνακα, το 31% πιστεύουν σε µικρό βαθµό ότι αυτό αποτελεί ευθύνη της επιτροπής ελέγχου ενώ το 27,6% πιστεύουν ότι αυτό είναι ευθύνη της επιχείρησης σε µέτριο βαθµό. Αντίθετα, το 17,2% πιστεύει ότι αυτή είναι µια πάρα πολύ σηµαντική ευθύνη της επιχείρησης και το 13,8% ότι είναι σηµαντική ευθύνη της επιχείρησης. Τέλος, το 10,3% πιστεύει ότι ο συντονισµός των εσωτερικών και εξωτερικών εργασιών δεν θα έπρεπε να είναι ευθύνη της επιτροπής ελέγχου. Τα παραπάνω αποτελέσµατα παρουσιάζονται και διαγραµµατικά. Εικόνα 17 ιάγραµµα ράβδου για συντονισµό εσωτερικών-εξωτερικών (ερώτηση Ε1) Σελίδα 62 από 111

63 Η ερώτηση 2 του τµήµατος αυτού εξετάζει το βαθµό στον οποίο είναι ευθύνη της επιτροπής ελέγχου ναι επιβλέπει τις εργασίες του εσωτερικού ελέγχου. Τα αποτελέσµατα εµφανίζονται στο παρακάτω πίνακα. ΕΙΝΑΙ ΕΥΘΥΝΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΝΑ ΕΠΙΒΛΕΠΕΙ ΤΙΣ ΕΡΓΑΣΙΕΣ ΤΟΥ ΕΣΩΤΕΡΙΚΟΥ ΕΛΕΓΧΟΥ; Frequency Percent Valid Percent Cumulative Valid ΣΕ ΜΙΚΡΗ ΚΛΙΜΑΚΑ 1 3,2 3,3 3,3 ΣΕ ΜΕΤΡΙΑ ΚΛΙΜΑΚΑ 7 22,6 23,3 26,7 ΣΕ ΜΕΓΑΛΗ ΚΛΙΜΑΚΑ 15 48,4 50,0 76,7 ΠΑΡΑ ΠΟΛΥ 7 22,6 23,3 100,0 Total 30 96,8 100,0 Missing System 1 3,2 Total ,0 Πίνακας 20 Περιγραφικά στοιχεία για επίβλεψη εσωτερικού ελέγχου (ερώτηση Ε2) Όπως φαίνεται από τον πίνακα, από τις 30 επιχειρήσεις που απάντησαν στην ερώτηση, το 50% πιστεύει ότι είναι σε µεγάλο βαθµό ευθύνη της επιτροπής ελέγχου να επιβλέπει τις εργασίες του εσωτερικού ελέγχου. Έπειτα ισοβαθµούν µε ποσοστό 23,3% αυτοί που πιστεύουν ότι αυτό είναι ευθύνη της επιτροπής ελέγχου σε πάρα πολύ µεγάλο βαθµό και σε µέτριο βαθµό αντίστοιχα, ενώ µε ποσοστό 3,3% πιστεύουν ότι η επίβλεψη των εργασιών του εσωτερικού ελέγχου είναι ευθύνη της επιτροπής ελέγχου σε µικρή κλίµακα. Τα παραπάνω αποτελέσµατα παρουσιάζονται και διαγραµµατικά. Εικόνα 18 ιάγραµµα ράβδου για επίβλεψη εσωτερικού ελέγχου (ερώτηση Ε2) Σελίδα 63 από 111

64 Η ερώτηση 3 του τµήµατος Ε ασχολείται µε το επίπεδο στο οποίο είναι ευθύνη της επιχείρησης η παρακολούθηση της διαχείρισης των οικονοµικών επιδόσεων της επιχείρησης. Τα αποτελέσµατα εµφανίζονται στο παρακάτω πίνακα. ΕΙΝΑΙ ΕΥΘΥΝΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΝΑ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΕΙ ΤΗ ΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΩΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ Frequency Percent Valid Percent Cumulative Percent Valid ΚΑΘΟΛΟΥ 1 3,2 3,3 3,3 ΣΕ ΜΙΚΡΗ ΚΛΙΜΑΚΑ 3 9,7 10,0 13,3 ΣΕ ΜΕΤΡΙΑ ΚΛΙΜΑΚΑ 11 35,5 36,7 50,0 ΣΕ ΜΕΓΑΛΗ ΚΛΙΜΑΚΑ 11 35,5 36,7 86,7 ΠΑΡΑ ΠΟΛΥ 4 12,9 13,3 100,0 Total 30 96,8 100,0 Missing System 1 3,2 Total ,0 Πίνακας 21 Περιγραφικά στοιχεία για διαχείριση οικονοµικών (ερώτηση Ε3) Τα στοιχεία του πίνακα δείχνουν πως ισοβαθµούν µε ποσοστό 36,7% όσων απάντησαν στη συγκεκριµένη ερώτηση αυτοί που πιστεύουν ότι είναι ευθύνη της επιτροπής ελέγχου σε µέτρια και αντίστοιχα σε µεγάλη κλίµακα η παρακολούθηση της διαχείρισης των οικονοµικών επιδόσεων της επιχείρησης. Ακολουθούν µε ποσοστό 13,3% αυτοί που πιστεύουν ότι αυτή είναι µια πολύ σηµαντική ευθύνη της επιχείρησης και µε ποσοστό 10% αυτοί που πιστεύουν ότι είναι ευθύνη της επιχείρησης σε µικρή κλίµακα. Τέλος, το 3,3% πιστεύει ότι η παρακολούθηση της διαχείρισης των οικονοµικών επιδόσεων δεν είναι ευθύνη της επιχείρησης. Τα παραπάνω αποτελέσµατα παρουσιάζονται και διαγραµµατικά. Εικόνα 19 ιάγραµµα ράβδου για διαχείριση οικονοµικών (ερώτηση Ε3) Σελίδα 64 από 111

65 Η τελευταία ερώτηση του τµήµατος Ε ασχολείται µε το βαθµό κατά τον οποίο είναι ευθύνη της επιχείρησης η επίβλεψη της διαδικασίας του εξωτερικού ελέγχου. Τα αποτελέσµατα εµφανίζονται στο παρακάτω πίνακα. ΕΙΝΑΙ ΕΥΘΥΝΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΝΑ ΕΠΙΒΛΕΠΕΙ ΤΗ ΙΑ ΙΚΑΣΙΑ ΤΟΥ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΥ ΕΛΕΓΧΟΥ; Frequency Percent Valid Percent Cumulative Percent Valid ΚΑΘΟΛΟΥ 1 3,2 3,6 3,6 ΣΕ ΜΙΚΡΗ ΚΛΙΜΑΚΑ 4 12,9 14,3 17,9 ΣΕ ΜΕΤΡΙΑ ΚΛΙΜΑΚΑ 14 45,2 50,0 67,9 ΣΕ ΜΕΓΑΛΗ ΚΛΙΜΑΚΑ 4 12,9 14,3 82,1 ΠΑΡΑ ΠΟΛΥ 5 16,1 17,9 100,0 Total 28 90,3 100,0 Missing System 3 9,7 Total ,0 Πίνακας 22 Περιγραφικά στοιχεία για επίβλεψη εξωτερικού ελέγχου (ερώτηση Ε4) Όπως φαίνεται και από τον πίνακα, στη συγκριµένη ερώτηση απάντησε το 90,3% των ερωτηθέντων. Έτσι προκύπτει ότι το 50% πιστεύουν ότι η επίβλεψη του εξωτερικού ελέγχου είναι ευθύνη της επιτροπής σε µέτριο βαθµό και ότι το 17,9% πιστεύουν σε πάρα πολύ µεγάλο βαθµό ότι αυτό είναι ευθύνη της επιχείρησης. Έπειτα η µέτρια και η µεγάλη κλίµακα αντιστοιχούν στο ίδιο ποσοστό, δηλαδή 14,3% ενώ το 3,6% πιστεύουν ότι αυτό δεν είναι ευθύνη της επιτροπής ελέγχου. Τα παραπάνω αποτελέσµατα παρουσιάζονται και διαγραµµατικά. Εικόνα 20 ιάγραµµα ράβδου για επίβλεψη εξωτερικού ελέγχου (ερώτηση Ε4) Σελίδα 65 από 111

66 Το τελευταίο τµήµα του ερωτηµατολογίου, δηλαδή το τµήµα ΣΤ, αποτελείται από 4 ερωτήσεις και προσπαθεί να αξιολογήσει τα χαρακτηριστικά των επιτροπών ελέγχου. Η ερώτηση 1 του τµήµατος εξετάζει το βαθµό κατά τον οποίο πρέπει η επιτροπή ελέγχου να περιλαµβάνει έναν ειδικό στα λογιστικά. Τα αποτελέσµατα εµφανίζονται στο παρακάτω πίνακα. ΠΡΕΠΕΙ Η ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΝΑ ΠΕΡΙΛΑΜΒΑΝΕΙ ΕΝΑΝ ΕΙ ΙΚΟ ΣΤΑ ΛΟΓΙΣΤΙΚΑ; Frequency Percent Valid Percent Cumulative Percent Valid ΣΕ ΜΕΤΡΙΑ ΚΛΙΜΑΚΑ 2 6,5 6,9 6,9 ΣΕ ΜΕΓΑΛΗ ΚΛΙΜΑΚΑ 11 35,5 37,9 44,8 ΠΑΡΑ ΠΟΛΥ 16 51,6 55,2 100,0 Total 29 93,5 100,0 Missing System 2 6,5 Total ,0 Πίνακας 23 Περιγραφικά στοιχεία για µέλος ειδικό σε λογιστικά (ερώτηση ΣΤ1) Όπως φαίνεται από τα στοιχεία του πίνακα, στη συγκεκριµένη ερώτηση 2 επιχειρήσεις δεν απάντησαν. Από τις υπόλοιπες επιχειρήσεις, το 55,2% πιστεύουν σε πάρα πολύ µεγάλο βαθµό ότι οι επιτροπές ελέγχου πρέπει να περιλαµβάνουν ένα ειδικό στα λογιστικά. Ακολουθεί το 37,9% το οποίο πιστεύει σε µεγάλη κλίµακα ότι η επιτροπή ελέγχου πρέπει να περιλαµβάνει έναν ειδικό στα λογιστικά και τέλος το 6,9% ότι αυτό πρέπει να συµβαίνει σε µέτρια κλίµακα. Αξίζει να σηµειωθεί ότι όλες οι απαντήσεις ήταν από µέτρια κλίµακα και πάνω. Τα παραπάνω αποτελέσµατα παρουσιάζονται και διαγραµµατικά. Εικόνα 21 ιάγραµµα ράβδου για µέλος ειδικό σε λογιστικά (ερώτηση ΣΤ1) Σελίδα 66 από 111

67 Η ερώτηση 2 του τµήµατος αυτού αξιολογεί σε ποιο βαθµό είναι χαρακτηριστικό της επιτροπής ελέγχου να αναφέρεται στο διοικητικό συµβούλιο. Τα αποτελέσµατα εµφανίζονται στο παρακάτω πίνακα. ΠΡΕΠΕΙ Η ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΝΑ ΑΝΑΦΕΡΕΤΑΙ ΣΤΟ.Σ; Frequency Percent Valid Percent Cumulative Percent Valid ΣΕ ΜΕΤΡΙΑ ΚΛΙΜΑΚΑ 4 12,9 13,3 13,3 ΣΕ ΜΕΓΑΛΗ ΚΛΙΜΑΚΑ 13 41,9 43,3 56,7 ΠΑΡΑ ΠΟΛΥ 13 41,9 43,3 100,0 Total 30 96,8 100,0 Missing System 1 3,2 Total ,0 Πίνακας 24 Περιγραφικά στοιχεία για αναφορά επιτροπής σε.σ (ερώτηση ΣΤ2) Όπως φαίνεται από τον πίνακα, µία επιχείρηση δεν απάντησε στην ερώτηση αυτή. Από τις απαντήσεις όσων απάντησαν προκύπτει πως ισοδυναµούν µε ποσοστό 43,3% όσοι πιστεύουν ότι η αναφορά στο διοικητικό συµβούλιο είναι χαρακτηριστικό της επιτροπής ελέγχου σε πάρα πού µεγάλο βαθµό και σε µεγάλο βαθµό. Τέλος, το 13,3% πιστεύει ότι αυτό είναι χαρακτηριστικό της επιτροπής ελέγχου σε µέτριο βαθµό. Αξίζει να σηµειωθεί πως το 86,6% των απαντήσεων κυµαίνεται από τη µεγάλη κλίµακα και πάνω. Τα παραπάνω αποτελέσµατα παρουσιάζονται και διαγραµµατικά. Εικόνα 22 ιάγραµµα ράβδου για αναφορά επιτροπής σε.σ (ερώτηση ΣΤ2) Σελίδα 67 από 111

68 Η ερώτηση 3 του τµήµατος ΣΤ εξετάζει το βαθµό κατά τον οποίο είναι χαρακτηριστικό η έκθεση της επιτροπής ελέγχου να περιλαµβάνεται στην ετήσια έκθεση ελέγχου. Τα αποτελέσµατα εµφανίζονται στο παρακάτω πίνακα. ΠΡΕΠΕΙ Η ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΕΛΕΓΧΟΥ ΝΑ ΑΝΑΦΕΡΕΤΑΙ ΣΤΗΝ ΕΤΗΣΙΑ ΕΚΘΕΣΗ; Frequency Percent Valid Percent Cumulative Percent Valid ΚΑΘΟΛΟΥ 1 3,2 3,6 3,6 ΣΕ ΜΙΚΡΗ ΚΛΙΜΑΚΑ 7 22,6 25,0 28,6 ΣΕ ΜΕΤΡΙΑ ΚΛΙΜΑΚΑ 5 16,1 17,9 46,4 ΣΕ ΜΕΓΑΛΗ ΚΛΙΜΑΚΑ 9 29,0 32,1 78,6 ΠΑΡΑ ΠΟΛΥ 6 19,4 21,4 100,0 Total 28 90,3 100,0 Missing System 3 9,7 Total ,0 Πίνακας 25 Περιγραφικά στοιχεία για έκθεση επιτροπής ελέγχου(ερώτηση ΣΤ3) Όπως προκύπτει από τα στοιχεία του πίνακα, 3 επιχειρήσεις δεν απάντησαν στη συγκεκριµένη ερώτηση. Από τις απαντήσεις των υπόλοιπων επιχειρήσεων προκύπτει ότι το 32,1% πιστεύουν ότι αυτό είναι χαρακτηριστικό της επιτροπής ελέγχου σε µεγάλη κλίµακα ενώ το 25% ότι είναι σε µικρή κλίµακα. Ακολουθεί το 21,4% το οποίο πιστεύει ότι είναι πάρα πολύ σηµαντικό η έκθεση της επιτροπής ελέγχου να περιλαµβάνεται στην ετησία έκθεση ελέγχου ενώ το 17,9% ότι αυτό πρέπει να γίνεται σε µέτρια κλίµακα. Τέλος, το 3,6% πιστεύει ότι αυτό δεν πρέπει να γίνεται καθόλου. Τα παραπάνω αποτελέσµατα παρουσιάζονται και διαγραµµατικά. Εικόνα 23 ιάγραµµα ράβδου για έκθεση επιτροπής ελέγχου(ερώτηση ΣΤ3) Σελίδα 68 από 111

69 Η τελευταία ερώτηση του τµήµατος ΣΤ και του ερωτηµατολογίου εξετάζει το βαθµό κατά τον οποίο είναι χαρακτηριστικό της επιτροπής ελέγχου όλα τα µέλη της να είναι ανεξάρτητοι διευθυντές. Τα αποτελέσµατα εµφανίζονται στο παρακάτω πίνακα. ΠΡΕΠΕΙ ΟΛΑ ΤΑ ΜΕΛΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΝΑ ΕΙΝΑΙ ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΟΙ ΙΕΥΘΥΝΤΕΣ; Frequency Percent Valid Percent Cumulative Percent Valid ΚΑΘΟΛΟΥ 2 6,5 7,4 7,4 ΣΕ ΜΙΚΡΗ ΚΛΙΜΑΚΑ 1 3,2 3,7 11,1 ΣΕ ΜΕΤΡΙΑ ΚΛΙΜΑΚΑ 9 29,0 33,3 44,4 ΣΕ ΜΕΓΑΛΗ ΚΛΙΜΑΚΑ 4 12,9 14,8 59,3 ΠΑΡΑ ΠΟΛΥ 11 35,5 40,7 100,0 Total 27 87,1 100,0 Missing System 4 12,9 Total ,0 Πίνακας 26 Περιγραφικά στοιχεία για ανεξάρτητους διευθυντές (ερώτηση ΣΤ4) Όπως προκύπτει από τα στοιχεία του πίνακα, ότι το 40,7% πιστεύουν ότι αυτό είναι χαρακτηριστικό της επιτροπής ελέγχου σε πάρα πολύ µεγάλο βαθµό. Το 33,3% ότι το να είναι όλα τα µέλη της επιτροπής ελέγχου ανεξάρτητοι διευθυντές είναι χαρακτηριστικό σε µέτρια κλίµακα και το 14,8% ότι είναι χαρακτηριστικό σε µεγάλη κλίµακα. Τέλος, το 7,4% πιστεύει ότι αυτό δεν θα έπρεπε να είναι χαρακτηριστικό της επιτροπής ελέγχου και το 3,7% ότι το να είναι όλα τα µέλη ανεξάρτητοι διευθυντές είναι χαρακτηριστικό της επιτροπής ελέγχου σε µικρή κλίµακα. Τα παραπάνω αποτελέσµατα παρουσιάζονται και διαγραµµατικά. Εικόνα 24 ιάγραµµα ράβδου για ανεξάρτητους διευθυντές (ερώτηση ΣΤ4) Σελίδα 69 από 111