ΔΚΠΑΙΓΔΤΗ ΚΑΙ ΑΝΑΠΣΤΞΗ ΠΡΟΩΠΙΚΟΤ ΣΟ ΠΛΑΙΙΟ ΣΩΝ ΔΠΙΥΔΙΡΗΔΩΝ ΣΟΤ ΓΗΜΟΙΟΤ ΣΟΜΔΑ

Transcript

1 ΡΑΝΕΡΙΣΤΘΜΙΟ ΡΑΤΩΝ ΤΜΘΜΑ ΔΙΟΙΚΘΣΘΣ ΕΡΙΧΕΙΘΣΕΩΝ ΜΕΤΑΡΤΥΧΙΑΚΟ ΡΟΓΑΜΜΑ ΣΡΟΥΔΩΝ «ΝΕΕΣ ΑΧΕΣ ΔΙΟΙΚΘΣΘΣ ΕΡΙΧΕΙΘΣΕΩΝ» (Μ.Β.Α ) ΔΚΠΑΙΓΔΤΗ ΚΑΙ ΑΝΑΠΣΤΞΗ ΠΡΟΩΠΙΚΟΤ ΣΟ ΠΛΑΙΙΟ ΣΩΝ ΔΠΙΥΔΙΡΗΔΩΝ ΣΟΤ ΓΗΜΟΙΟΤ ΣΟΜΔΑ Καραγεώργου Ναυσικά Ράτρα, 2008

2 ΠΑΝΔΠΙΣΗΜΙΟ ΠΑΣΡΩΝ ΣΜΗΜΑ ΓΙΟΙΚΗΗ ΔΠΙΥΔΙΡΗΔΩΝ ΜΔΣΑΠΣΤΥΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΟΤΓΩΝ Μ.Β.Α. «ΝΔΔ ΑΡΥΔ ΓΙΟΙΚΗΗ ΔΠΙΥΔΙΡΗΔΩΝ» Δκπαίδεςζη και Ανάπηςξη Πποζυπικού ζηο πλαίζιο ηυν επισειπήζευν ηος Γημοζίος Σομέα Καπαγεώπγος Κ. Ναςζικά Γιπλυμαηική Δπγαζία Σπιμελήρ ςμβοςλεςηική Δπιηποπή Δπιβλέπυν Καθηγηηήρ: Παναγιώηηρ Πολςσπονίος ςνεπιβλέπονηερ Καθηγηηέρ: Καπαγιάννη Γέζποινα Πεσλιβανίδηρ Πανηελήρ 2

3 Δςσαπιζηίερ Γηα ηελ πνιχηηκε ζπκβνιή ηνπ ζηελ νινθιήξσζε ηεο κειέηεο κνπ αηζζάλνκαη ηελ αλάγθε λα επραξηζηήζσ ζεξκά ηνλ Δπηβιέπνληα Καζεγεηή κνπ θ. Παλαγησηή Πνιπρξνλίνπ, Λέθηνξα ηνπ Παλεπηζηεκίνπ Παηξψλ, γηα ηελ πνιχηηκε βνήζεηά ηνπ θαη ηηο ζπκβνπιέο πνπ κνπ παξείρε ζε φιε ηε δηάξθεηα ηεο ζπγγξαθήο ηεο κειέηεο απηήο. Ζ ζπκβνιή ηνπ ζηελ πξνζπάζεηά κνπ γηα ηελ νινθιήξσζε ηεο Γηπισκαηηθήο Δξγαζίαο κνπ ήηαλ ζεκαληηθή, αθνχ κε ηελ πείξα θαη ηηο γλψζεηο ηνπ κε θαζνδήγεζε ζσζηά, πξνθεηκέλνπ λα θέξσ ζε πέξαο ηε κειέηε απηή κε ηνλ θαιχηεξν δπλαηφ ηξφπν. Αηζζάλνκαη ππνρξεσκέλε λα εθθξάζσ ηηο επραξηζηίεο ζηα ζηειέρε ηνπ Οξγαληζκνχ Ληκέλνο Παηξψλ πνπ ζπλέβαιαλ ζηελ εκπεηξηθή ηεθκεξίσζε ηνπ ζέκαηνο κνπ δίλνληαο κνπ πνιχηηκεο πιεξνθνξίεο θαη ζπκβνπιέο. Σέινο, επραξηζηψ ζεξκά ηφζν ηελ νηθνγέλεηα κνπ πνπ ηφζα ρξφληα είλαη δίπια κνπ θαη κε ζηεξίδεη ζε θάζε κνπ πξνζπάζεηα φζν θαη ηνλ Γξεγφξε πνπ κε ηε ζπλερή ηνπ παξφηξπλζε θαη ζπκπαξάζηαζε ζπλέβαιε νπζηαζηηθά ζην έξγν κνπ απηφ. 3

4 Πίνακαρ Πεπιεσομένυν ΕΥΧΑΙΣΤΙΕΣ... 3 ΡΙΝΑΚΑΣ ΡΕΙΕΧΟΜΕΝΩΝ... 4 ΕΥΕΤΘΙΟ ΡΙΝΑΚΩΝ ΚΑΙ ΔΙΑΓΑΜΜΑΤΩΝ... 7 ΣΥΝΟΡΤΙΚΘ ΡΕΙΛΘΨΘ... 8 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1. ΕΙΣΑΓΩΓΘ ΔΙΑΤΥΡΩΣΘ ΚΑΙ ΣΘΜΑΣΙΑ ΤΟΥ ΡΟΒΛΘΜΑΤΙΣΜΟΥ ΣΚΟΡΟΣ ΤΘΣ ΔΙΡΛΩΜΑΤΙΚΘΣ ΕΓΑΣΙΑΣ - ΤΟ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ ΚΑΙ ΟΙ ΣΤΟΧΟΙ ΤΘΣ ΔΟΜΘ ΤΘΣ ΔΙΡΛΩΜΑΤΙΚΘΣ ΕΓΑΣΙΑΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2. ΘΕΩΘΤΙΚΘ ΕΡΙΣΚΟΡΘΣΘ ΕΙΣΑΓΩΓΘ ΚΑΙ ΟΙΣΜΟΣ ΤΘΣ ΔΙΟΙΚΘΣΘΣ ΑΝΘΩΡΙΝΩΝ ΡΟΩΝ ΡΟΣΔΙΟΙΣΜΟΣ ΤΘΣ ΕΝΝΟΙΑΣ ΚΑΙ ΤΘΣ ΣΘΜΑΣΙΑΣ ΤΘΣ Δ.Α.Ρ Θ ΙΣΤΟΙΚΘ ΕΞΕΛΙΞΘ ΤΘΣ ΔΙΟΙΚΘΣΘΣ ΑΝΘΩΡΙΝΩΝ ΡΟΩΝ ΡΕΙΕΧΟΜΕΝΟ ΣΚΟΡΟΣ ΚΑΙ ΣΤΟΧΟΙ ΤΘΣ Δ.Α.Ρ ΣΤΑΤΘΓΙΚΘ ΣΘΜΑΣΙΑ ΤΘΣ ΔΙΟΙΚΘΣΘΣ ΑΝΘΩΡΙΝΩΝ ΡΟΩΝ Ο ΟΛΟΣ ΤΟΥ ΤΜΘΜΑΤΟΣ ΑΝΘΩΡΙΝΩΝ ΡΟΩΝ ΚΑΙ Ο ΟΛΟΣ ΤΩΝ ΣΤΕΛΕΧΩΝ ΓΑΜΜΘΣ ΔΑΣΤΘΙΟΤΘΤΕΣ ΤΘΣ Δ.Α.Ρ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3. ΕΚΡΑΙΔΕΥΣΘ ΡΟΣΩΡΙΚΟΥ ΕΙΣΑΓΩΓΘ: ΕΚΡΑΙΔΕΥΣΘ ΑΝΘΩΡΙΝΟΥ ΔΥΝΑΜΙΚΟΥ ΟΙΣΜΟΣ ΤΘΣ ΕΚΡΑΙΔΕΥΣΘΣ ΡΟΣΩΡΙΚΟΥ ΙΣΤΟΙΚΘ ΑΝΑΔΟΜΘ ΚΑΙ ΟΙΣΜΟΙ ΤΘΣ ΕΚΡΑΙΔΕΥΣΘΣ ΡΟΣΩΡΙΚΟΥ Θ ΣΘΜΑΣΙΑ ΤΘΣ ΕΚΡΑΙΔΕΥΣΘΣ ΑΙΤΙΕΣ ΡΟΥ ΚΑΘΙΣΤΟΥΝ ΑΝΑΓΚΑΙΑ ΤΘΝ ΕΚΡΑΙΔΕΥΣΘ ΣΤΟΧΟΙ ΚΑΙ ΤΟΜΕΙΣ ΕΚΡΑΙΔΕΥΣΘΣ ΡΟΣΩΡΙΚΟΥ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΤΘΣ ΕΚΡΑΙΔΕΥΣΘΣ ΡΟΣΩΡΙΚΟΥ

5 3.8 ΕΚΤΙΜΘΣΘ ΕΚΡΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΑΝΑΓΚΩΝ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΕΚΡΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΡΟΓΑΜΜΑΤΩΝ ΜΕΘΟΔΟΙ ΕΚΡΑΙΔΕΥΣΘΣ ΜΕΘΟΔΟΙ ΕΚΡΑΙΔΕΥΣΘΣ ΡΟΥ ΑΝΑΦΕΟΝΤΑΙ ΣΤΟΥΣ ΑΡΛΟΥΣ ΥΡΑΛΛΘΛΟΥΣ ΜΕΘΟΔΟΙ ΕΚΡΑΙΔΕΥΣΘΣ ΡΟΥ ΑΝΑΦΕΟΝΤΑΙ ΣΤΑ ΣΤΕΛΕΧΘ ΜΕΘΟΔΟΙ ΕΚΡΑΙΔΕΥΣΘΣ ΕΚΤΟΣ ΘΕΣΘΣ ΕΓΑΣΙΑΣ ΔΙΑΡΟΛΙΤΙΣΜΙΚΘ ΕΚΡΑΙΔΕΥΣΘ ΣΕ ΔΙΕΘΝΕΣ ΕΡΙΡΕΔΟ ΑΞΙΟΛΟΓΘΣΘ ΤΘΣ ΕΚΡΑΙΔΕΥΣΘΣ ΕΡΙΡΕΔΑ - ΚΙΤΘΙΑ ΑΞΙΟΛΟΓΘΣΘΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4. ΑΝΑΡΤΥΞΘ ΡΟΣΩΡΙΚΟΥ ΕΙΣΑΓΩΓΘ ΟΙΣΜΟΣ ΑΝΑΡΤΥΞΘΣ ΡΟΣΩΡΙΚΟΥ ΣΤΟΧΟΙ ΑΝΑΡΤΥΞΘΣ ΡΟΣΩΡΙΚΟΥ ΣΤΑΔΙΑ ΣΤΘΝ ΑΝΑΡΤΥΞΘ ΕΓΑΗΟΜΕΝΩΝ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5. ΡΛΕΟΝΕΚΤΘΜΑΤΑ ΡΟΥ ΑΡΟΕΟΥΝ ΑΡΟ ΤΘΝ ΕΚΡΑΙΔΕΥΣΘ ΚΑΙ ΑΝΑΡΤΥΞΘ ΤΟΥ ΡΟΣΩΡΙΚΟΥ ΟΦΕΛΘ ΤΘΣ ΕΚΡΑΙΔΕΥΣΘΣ ΓΙΑ ΤΘΝ ΕΡΙΧΕΙΘΣΘ ΟΦΕΛΘ ΤΘΣ ΕΚΡΑΙΔΕΥΣΘΣ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΕΓΑΗΟΜΕΝΟΥΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6. ΕΛΛΘΝΙΚΘ ΔΘΜΟΣΙΑ ΔΙΟΙΚΘΣΘ Θ ΕΛΛΘΝΙΚΘ ΔΘΜΟΣΙΑ ΔΙΟΙΚΘΣΘ ΙΔΙΩΤΙΚΟΣ ΔΘΜΟΣΙΟΣ ΤΟΜΕΑΣ ΕΚΡΑΙΔΕΥΣΘ ΡΟΣΩΡΙΚΟΥ ΣΤΟΝ ΔΘΜΟΣΙΟ ΤΟΜΕΑ ΤΙ ΡΕΙΛΑΜΒΑΝΕΙ Ο ΔΘΜΟΣΙΟΣ ΤΟΜΕΑΣ ΤΟ ΝΟΜΙΚΟ ΚΑΙ ΤΟ ΘΕΣΜΙΚΟ ΡΛΑΙΣΙΟ ΓΙΑ ΤΘΝ ΑΝΑΡΤΥΞΘ ΤΟΥ ΑΝΘΩΡΙΝΟΥ ΔΥΝΑΜΙΚΟΥ ΣΤΙΣ ΔΘΜΟΣΙΕΣ ΥΡΘΕΣΙΕΣ ΆΛΛΟΙ ΦΟΕΙΣ ΕΚΡΑΙΔΕΥΣΘΣ ΡΘΓΕΣ ΡΛΘΟΦΟΘΣΘΣ ΕΚΡΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΑΝΑΓΚΩΝ

6 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7: ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΣΚΟΡΟΣ ΤΘΣ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑΣ ΡΕΙΓΑΦΘ ΤΘΣ ΣΥΛΛΟΓΘΣ ΤΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ ΣΤΟΧΟΙ ΤΘΣ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8. ΕΚΡΑΙΔΕΥΣΘ ΚΑΙ ΑΝΑΡΤΥΞΘ ΡΟΣΩΡΙΚΟΥ ΣΤΟ ΡΛΑΙΣΙΟ ΤΟΥ ΟΓΑΝΙΣΜΟΥ ΛΙΜΕΝΟΣ ΡΑΤΩΝ ΕΙΣΑΓΩΓΘ - ΙΣΤΟΙΚΘ ΕΞΕΛΙΞΘ ΤΟ ΡΟΦΙΛ ΤΟΥ ΟΓΑΝΙΣΜΟΥ Ο ΟΛΟΣ ΤΟΥ Ο.Λ.ΡΑ. ΣΤΟ ΤΟΡΙΚΟ ΚΑΙ ΕΘΝΙΚΟ ΡΕΙΒΑΛΛΟΝ ΤΟ ΟΑΜΑ ΚΑΙ ΟΙ ΣΤΟΧΟΙ ΤΟΥ Ο.Λ.ΡΑ. Α.Ε ΤΑ ΠΓΑΝΑ ΔΙΟΙΚΘΣΘΣ ΤΟΥ Ο.Λ.ΡΑ. Α.Ε ΤΟΜΕΙΣ ΔΑΣΤΘΙΟΡΟΙΘΣΘΣ ΤΟΥ Ο.Λ.ΡΑ. Α.Ε ΡΑΟΥΣΙΑΣΘ ΚΑΙ ΑΝΑΛΥΣΘ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ ΑΝΘΩΡΙΝΩΝ ΡΟΩΝ ΡΕΙΓΑΦΘ ΣΥΣΤΘΜΑΤΟΣ ΕΚΡΑΙΔΕΥΣΘΣ ΚΑΙ ΑΝΑΡΤΥΞΘΣ ΡΟΣΩΡΙΚΟΥ ΑΝΑΛΥΣΘ ΣΥΣΤΘΜΑΤΟΣ ΑΜΟΙΒΘΣ ΕΓΑΗΟΜΕΝΩΝ ΜΕΘΟΔΟΙ ΑΞΙΟΛΟΓΘΣΘΣ ΡΟΣΩΡΙΚΟΥ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 9. ΣΥΜΡΕΑΣΜΑΤΑ- ΕΡΙΡΤΩΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΘΝ ΔΙΟΙΚΘΣΘ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 10. ΡΕΙΟΙΣΜΟΙ ΤΘΣ ΖΕΥΝΑΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 11. ΡΟΤΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΘ ΕΕΥΝΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 12. ΒΙΒΛΙΟΓΑΦΙΑ ΡΑΑΤΘΜΑ

7 Δςπεηήπιο Πινάκυν και Γιαγπαμμάηυν Πίλαθαο 1. Δπίπεδν εθπαίδεπζεο ηνπ πξνζσπηθνχ Πίλαθαο 2. Πνζνζηηαία θαηαλνκή ηνπ πξνζσπηθνχ αλά δηεχζπλζε θαη επίπεδν εθπαίδεπζεο Πίλαθαο 3. Ζιηθηαθή θαηαλνκή ηνπ πξνζσπηθνχ Γηάγξακκα 1. χζηεκα εθπαίδεπζεο πξνζσπηθνχ Γηάγξακκα 2. Σα ζπζηαηηθά ζηνηρεία ηεο αμηνιφγεζεο ηεο εθπαίδεπζεο Γηάγξακκα 3. Αμηνιφγεζεο εθπαίδεπζεο Γηάγξακκα 4. Ζιηθηαθή Καηαλνκή ηνπ Πξνζσπηθνχ ηνπ ΟΛΠΑ Γηάγξακκα 5. Καηαλνκή ηνπ πξνζσπηθνχ ζηνλ ΟΛΠΑ αλά δηεχζπλζε θαη επίπεδν εθπαίδεπζεο

8 ςνοπηική Πεπίλητη ηελ ζχγρξνλε επνρή ν δηεζλήο αληαγσληζκφο θαζψο θαη νη ξαγδαίεο εμειίμεηο ζε φινπο ηνπο ηνκείο ηεο δσήο (παγθνζκηνπνίεζε, ηερλνινγηθή επαλάζηαζε θηι), δεκηνπξγνχλ πηέζεηο ηφζν ζηνπο ηδησηηθνχο φζν θαη ζηνπο δεκφζηνπο θνξείο θαη νξγαληζκνχο γηα γξήγνξε πξνζαξκνγή ζην λέν ζπλερψο κεηαβαιιφκελν πεξηβάιινλ. Ζ πξνζαξκνγή θαη ε επειημία ελφο νξγαληζκνχ είλαη απαξαίηεηα ζηνηρεία γηα ηελ επηβίσζε ηνπ, θαη δελ εμαξηψληαη κφλν απφ ηα ηερλνινγηθά κέζα πνπ δηαζέηεη αιιά θαη απφ ηελ ηθαλφηεηα ησλ ζηειερψλ ηνπ. Άιισζηε ηα ηθαλά ζηειέρε ελφο νξγαληζκνχ απνηεινχλ ην αληαγσληζηηθφ πιενλέθηεκα ηνπ έλαληη ησλ αληαγσληζηψλ ηνπ. Ζ απφθηεζε ηθαλψλ ζηειερψλ κπνξεί λα επηηεπρζεί κέζσ ηεο θαηάιιειεο θαη ζπζηεκαηηθήο εθπαίδεπζεο. Με ηνλ φξν εθπαίδεπζε ελλννχκε κηα νξγαλσκέλε δηαδηθαζία ζχκθσλα κε ηελ νπνία νη άλζξσπνη απνθηνχλ γλψζεηο θαη δεμηφηεηεο γηα έλα νξηζκέλν ζθνπφ. Ζ εθπαίδεπζε ζεσξείηαη κηα απφ ηηο ζεκαληηθφηεξεο ιεηηνπξγίεο ηεο δηνίθεζεο αλζξσπίλσλ πφξσλ δηφηη κέζσ απηήο νη εξγαδφκελνη απνθηνχλ πξνζφληα θαη δεμηφηεηεο νη νπνίεο ζπκβάιινπλ ζηελ βειηίσζε ησλ παξερφκελσλ ππεξεζηψλ αιιά θαη γεληθφηεξα ζηνλ εθζπγρξνληζκφ θαη ζηελ αλαβάζκηζε ηνπ νξγαληζκνχ. Σν ελδηαθέξνλ καο επηθεληξψλεηε ζην δεκφζην ηνκέα δηφηη απηφο δηαηειεί ηηο ππεξεζίεο ηνπ θξάηνπο θαη γηα νξηζκέλεο ππεξεζίεο απνηειεί ην κνλαδηθφ θνξέα παξνρψλ. Ζ έλλνηα ηεο εθπαίδεπζεο ζηνπο δεκφζηνπο νξγαληζκνχο εζηηάδεηαη ζηε βειηίσζε ησλ γλψζεσλ θαη ησλ ηθαλνηήησλ ησλ ππαιιήισλ κε ζθνπφ ηνλ εθζπγρξνληζκφ θαη ηελ απνηειεζκαηηθή ιεηηνπξγία ησλ δεκνζίσλ νξγαληζκψλ. Ο ζηφρνο ηεο κειέηεο απηήο είλαη θαηαξρήλ, κε βάζε ηε ζεσξεηηθή επηζθφπεζε κηα δηεπξπκέλε αλαζθφπεζε ησλ φξσλ «Γηνίθεζε Αλζξσπίλσλ Πφξσλ» θαη θαη επέθηαζε ηεο «Δθπαίδεπζεο θαη Αλάπηπμεο Πξνζσπηθνχ» ε νπνία πξνθχπηεη απφ ηε δηεζλή βηβιηνγξαθία θαη αξζξνγξαθία. Ζ παξνχζα εξγαζία εζηηάδεηαη ζηελ εμέηαζε ηεο πθηζηάκελεο θαηάζηαζεο ζηνλ Οξγαληζκφ Λπκέλνο Παηξψλ ππφ ην πξίζκα ηεο Γ.Α.Π. Πην ζπγθεθξηκέλα επηρεηξεί λα δηεξεπλήζεη θαηά πφζν εθαξκφδνληαη εθπαηδεπηηθά πξνγξάκκαηα ηα νπνία ζπκβάιινπλ ζηελ αλαβάζκηζε θαη ηνλ εθζπγρξνληζκφ ηνπ νξγαληζκνχ. 8

9 πλζέηνληαο ινηπφλ ηνλ πξνβιεκαηηζκφ, ε δεπηεξνγελήο έξεπλα ηεο πξνθείκελεο εξγαζίαο αλαθέξεηαη: ζηε ζεσξία ηεο ΓΑΠ θαη πην εηδηθά ζηελ Δθπαίδεπζε θαη Αλάπηπμε Πξνζσπηθνχ θαη ζηελ εθαξκνγή ηεο ζηνλ ΟΛΠΑ. Αθνχ παξνπζηαζηνχλ αλαιπηηθά ηα ζέκαηα απηά, κειεηάηαη ην αλζξψπηλν δπλακηθφ ζηνπο Γεκφζηνπο Φνξείο. ηφρνο ηεο πξσηνγελνχο έξεπλαο είλαη ε κειέηε ηεο εθαξκνγήο ή κε ησλ κεζφδσλ εθπαίδεπζεο θαη αλάπηπμεο πξνζσπηθνχ ζηνλ εμεηαδφκελν δεκφζην θνξέα, φπσο πξνθχπηεη απφ ηηο απαληήζεηο ησλ αλψηεξσλ θαη κεζαίσλ δηνηθεηηθψλ ζηειερψλ ηνπ θνξέα ζρεηηθά κε ηηο πνιηηηθέο πνπ αθνινπζεί φζνλ αθνξά ηελ επηινγή ηνπ θαηάιιεινπ εθπαηδεπηηθνχ πξνγξάκκαηνο, ηνπ πξνζσπηθνχ πνπ ζα ζπκκεηάζρεη ζε απηά θαη ηελ αμηνιφγεζε ηνπ κεηά ην πέξαο ηεο εθπαίδεπζεο. θνπφο καο είλαη λα θαηαιήμνπκε ζε ζπκπεξάζκαηα πνπ ζα βνεζήζνπλ γεληθά ηνπο δεκφζηνπο θνξείο λα εθαξκφζνπλ πνιηηηθέο θαη ζπζηήκαηα δηνίθεζεο πξνζσπηθνχ πνπ ζα νδεγήζνπλ ζηελ αμηνπνίεζε ησλ δεμηνηήησλ ηνπο,ψζηε λα αληαπνθξίλνληαη ζηηο επηηαγέο ησλ θαηξψλ. Ζ άληιεζε ησλ πξσηνγελψλ ζηνηρείσλ πξαγκαηνπνηήζεθε κε ηε κέζνδν ηεο πξνζσπηθήο ζπλέληεπμεο, κε κε δνκεκέλα εξσηεκαηνιφγηα θαη εξσηήζεηο αλνηθηνχ ηχπνπ. Σα ζπκπεξάζκαηα πνπ πξνέθπςαλ ηνλίδνπλ ηηο ειιείςεηο πνπ ππάξρνπλ ζηνλ δεκφζην ηνκέα φζνλ αθνξά ηελ εθπαίδεπζε θαη αλάπηπμε ηνπ πξνζσπηθνχ, ησλ πξνγξακκάησλ πνπ εθαξκφδνληαη θαη γεληθφηεξα ηελ πνιηηηθή πνπ αθνινπζείηαη ζρεηηθά κε απηά. Δπίζεο παξαηεξείηαη απξνζπκία ηφζν απφ ηε κεξηά ηνπ δεκνζίνπ φζν θαη απφ ηε πιεπξά ησλ εξγαδνκέλσλ γηα ζπκκεηνρή ζε πξνγξάκκαηα εθπαίδεπζεο θαη αλάπηπμεο. Καηά ηελ δηάξθεηα ηνπ ζρεδηαζκνχ ηεο έξεπλαο θαηαβιήζεθε θάζε δπλαηή πξνζπάζεηα ψζηε λα αληιεζνχλ φζν ην δπλαηφλ αληηθεηκεληθφηεξα απνηειέζκαηα. Ωζηφζν ππήξραλ θαη νξηζκέλνη πεξηνξηζκνί φζνλ αθνξά ην γεγνλφο φηη ν ΟΛΠΑ δελ είλαη ν θεληξηθφο νξγαληζκφο ιηκέλσλ αιιά κέινο ηνπ Οξγαληζκνχ Ληκέλσλ, θαζψο επίζεο ζηε ζηειέρσζε ηνπ νξγαληζκνχ ιφγσ ηεο ειηθηαθήο γήξαλζεο ηνπ πξνζσπηθνχ θαη ηνπ ρακεινχ κνξθσηηθνχ επηπέδνπ ηνπ. Σα ζπκπεξάζκαηα αλαδεηθλχνπλ ρξήζηκα ζηνηρεία γηα κειινληηθή εμέηαζε. Έηζη είλαη δπλαηφλ λα πξαγκαηνπνηεζεί επηπιένλ έξεπλα σο πξνο θάπνηα άιια ζεκαληηθά ζέκαηα. 9

10 ΚΔΦΑΛΑΙΟ 1. Διζαγυγή 1.1 Γηαηχπσζε θαη ζεκαζία ηνπ πξνβιεκαηηζκνχ ηελ ζχγρξνλε επνρή ν δηεζλήο αληαγσληζκφο θαζψο θαη νη ξαγδαίεο εμειίμεηο ζε φινπο ηνπο ηνκείο ηεο δσήο (παγθνζκηνπνίεζε, ηερλνινγηθή επαλάζηαζε θηι), δεκηνπξγνχλ πηέζεηο ηφζν ζηνπο ηδησηηθνχο φζν θαη ζηνπο δεκφζηνπο θνξείο θαη νξγαληζκνχο γηα γξήγνξε πξνζαξκνγή ζην λέν ζπλερψο κεηαβαιιφκελν πεξηβάιινλ. Ζ πξνζαξκνγή θαη ε επειημία ελφο νξγαληζκνχ είλαη απαξαίηεηα ζηνηρεία γηα ηελ επηβίσζε ηνπ θαη δελ εμαξηψληαη κφλν απφ ηα ηερλνινγηθά κέζα πνπ δηαζέηεη αιιά θαη απφ ηελ ηθαλφηεηα ησλ ζηειερψλ ηνπ. Άιισζηε ηα ηθαλά ζηειέρε ελφο νξγαληζκνχ απνηεινχλ ην αληαγσληζηηθφ πιενλέθηεκα ηνπ έλαληη ησλ αληαγσληζηψλ ηνπ. Ζ απφθηεζε ηθαλψλ ζηειερψλ κπνξεί λα επηηεπρζεί κέζσ ηεο θαηάιιειεο θαη ζπζηεκαηηθήο εθπαίδεπζεο. Με ηνλ φξν εθπαίδεπζε ελλννχκε κηα νξγαλσκέλε δηαδηθαζία ζχκθσλα κε ηελ νπνία νη άλζξσπνη απνθηνχλ γλψζεηο θαη δεμηφηεηεο γηα έλα νξηζκέλν ζθνπφ. Ο αληηθεηκεληθφο ζθνπφο ηεο εθπαίδεπζεο είλαη ε επηηπρία κηαο κεηαβνιήο ζηε ζπκπεξηθνξά ησλ εθπαηδεπνκέλσλ πνπ ζηηο επηρεηξήζεηο ζεκαίλεη απφθηεζε λέσλ δεμηνηήησλ ρεηξηζκνχ, ηερληθψλ γλψζεσλ, ηθαλφηεηα ζηε ιχζε πξνβιεκάησλ ή ζηάζεσλ πνπ ζηε ζπλέρεηα νθείινπλ λα ρξεζηκνπνηήζνπλ θαηά ηξφπν πνπ λα επηηεπρζνχλ νη ζηφρνη ηνπ νξγαληζκνχ (Καλειιφπνπινο, 1991). ην δεκφζην ηνκέα νη αιιαγέο επέξρνληαη κε πην αξγνχο ξπζκνχο απφ φηη ζηνλ ηδησηηθφ ηνκέα (γξαθεηνθξαηία, πνιηηηθφ θφζηνο, έιιεηςε ζπζηεκαηηθήο έξεπλαο θαη αλάπηπμεο θηι). πλεπψο ε Γεκφζηα Γηνίθεζε έρεη λα αληηκεησπίζεη πνιιαπιά πξνβιήκαηα πξνθεηκέλνπ λα πξνζαξκνζηεί ζηνπο ξπζκνχο ηεο ζχγρξνλεο πξαγκαηηθφηεηαο. Ζ Γεκφζηα Γηνίθεζε απνηειεί ζεκαληηθφ παξάγνληα ηεο θνηλσληθφνηθνλνκηθήο αλάπηπμεο ηεο ρψξαο, θαζψο κέζσ απηήο ελεξγνπνηνχληαη ηα ζεζκηθά πιαίζηα θαη νη κεραληζκνί ζηήξημεο, ιεηηνπξγίαο θαη ειέγρνπ νηθνλνκηθψλ αιιά θαη θνηλσληθψλ δξαζηεξηνηήησλ ηφζν ζε ζεζκηθφ φζν θαη ζε πεξηθεξεηαθφ θαη ζε ηνπηθφ επίπεδν ηεο ρψξαο. 10

11 1.2 θνπφο ηεο Γηπισκαηηθήο Δξγαζίαο - Σν Αληηθείκελν θαη νη ηφρνη ηεο ηελ παξνχζα εξγαζία κειεηήζακε ην ζέκα ηεο εθπαίδεπζεο θαη αλάπηπμεο ηνπ πξνζσπηθνχ ζηνλ δεκφζην ηνκέα. Ζ εθπαίδεπζε ζεσξείηαη κηα απφ ηηο ζεκαληηθφηεξεο ιεηηνπξγίεο ηεο δηνίθεζεο αλζξσπίλσλ πφξσλ δηφηη κέζσ απηήο νη εξγαδφκελνη απνθηνχλ πξνζφληα θαη δεμηφηεηεο νη νπνίεο ζπκβάιινπλ ζηελ βειηίσζε ησλ παξερφκελσλ ππεξεζηψλ αιιά θαη γεληθφηεξα ζηνλ εθζπγρξνληζκφ θαη ζηελ αλαβάζκηζε ηνπ νξγαληζκνχ. Σν ελδηαθέξνλ καο επηθεληξψλεηε ζην δεκφζην ηνκέα δηφηη απηφο δηαηειεί ηηο ππεξεζίεο ηνπ θξάηνπο θαη γηα νξηζκέλεο ππεξεζίεο απνηειεί ην κνλαδηθφ θνξέα παξνρψλ. Ζ κνλαδηθφηεηα ηεο παξνρήο νξηζκέλσλ ππεξεζηψλ απφ ην δεκφζην ηνκέα απνηειεί θαη ηνλ βαζηθφηεξν ιφγν γηα ηελ αλαγθαηφηεηα εθζπγρξνληζκνχ θαη αλαβάζκηζεο ηνπ. Σα παξαπάλσ φπσο πξναλαθέξακε κπνξνχλ λα επηηεπρζνχλ κέζσ ηεο θαηάιιειεο θαη ζπζηεκαηηθήο εθπαίδεπζεο ηνπ αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ. Άιισζηε πνιιά απφ ηα ζεκεξηλά πξνβιήκαηα πνπ αληηκεησπίδεη ν δεκφζηνο ηνκέαο νθείινληαη ζηελ έιιεηςε θαηάιιειεο εθπαίδεπζεο θαη εμεηδίθεπζεο ησλ ζηειερψλ ηνπ. ηφρνο ηεο παξνχζαο εξγαζίαο είλαη λα εμεηάζεη ηελ πθηζηάκελε θαηάζηαζε ζηνλ Οξγαληζκφ Λπκέλνο Παηξψλ ππφ ην πξίζκα ηεο Γ.Α.Π. Πην ζπγθεθξηκέλα επηρεηξεί λα δηεξεπλήζεη θαηά πφζν εθαξκφδνληαη εθπαηδεπηηθά πξνγξάκκαηα ηα νπνία ζπκβάιινπλ ζηελ αλαβάζκηζε θαη ζηνλ εθζπγρξνληζκφ ηνπ νξγαληζκνχ. 11

12 1.3 Γνκή ηεο Γηπισκαηηθήο Δξγαζίαο Ζ Γηπισκαηηθή Δξγαζία απνηειείηαη απφ( 12 )θεθάιαηα Σν πρώτο θεθάιαην απνηειεί κηα εηζαγσγή ζην αληηθείκελν ηεο εξγαζίαο, δηαηππψλεηαη ν πξνβιεκαηηζκφο πνπ καο πξνθάιεζε ην ελδηαθέξνλ λα αζρνιεζνχκε κε ην ζέκα θαζψο θαη ν ζθνπφο ηεο κειέηεο. ην δεύτερο θεθάιαην γίλεηαη ε ζεσξεηηθή επηζθφπεζε ηνπ ζέκαηνο ην νπνίν αλαιχεηαη δηεμνδηθά ζηα επηκέξνπο θεθάιαηα. ην τρίτο θεθάιαην πεξηγξάθεηαη ε δηαδηθαζία εθπαίδεπζεο πξνζσπηθνχ, νη ζηφρνη, νη αηηίεο θαη ε αλαγθαηφηεηα ησλ ζπζηεκάησλ, φπσο επίζεο νη κέζνδνη εθπαίδεπζεο θαη αμηνιφγεζεο ηνπ πξνγξάκκαηνο εθπαίδεπζεο. ην τέταρτο θεθάιαην αλαθεξφκαζηε ζην πεξηερφκελν, ηηο αξρέο, ηνπο ζηφρνπο θαζψο θαη ηα ζηάδηα ηεο αλάπηπμεο πξνζσπηθνχ. ην πέμπτο θεθάιαην αλαθεξφκαζηε, ζηα νθέιε ηεο επηρείξεζεο θαη ηνπ εξγαδνκέλνπ απφ ηε ζπκκεηνρή ηνπο ζε πξνγξάκκαηα εθπαίδεπζεο ην έκτο θεθάιαην θάλνπκε αλαθνξά ζηελ Διιεληθή δεκφζηα δηνίθεζε θαη κία ζπγθξηηηθή παξάζεζε κεηαμχ δεκφζηνπ θαη ηδησηηθνχ ηνκέα θαζψο θαη κηα αλαθνξά ζηελ εθπαίδεπζε ζηνλ δεκφζην ηνκέα. ην έβδομο θεθάιαην πεξηγξάθεηαη ε εξεπλεηηθή κεζνδνινγία ε νπνία αθνινπζήζεθε γηα ηελ νινθιήξσζε ηεο έξεπλαο. ην όγδοο θεθάιαην θάλνπκε παξνπζίαζε θαη αλάιπζε ηεο κειέηεο πεξίπησζεο ηνπ ΟΛΠΑ.Α.Δ. Παξνπζηάδεηαη ην πξνθίι ηνπ νξγαληζκνχ, ε ζηξαηεγηθή ηνπ θαη πνιηηηθή πνπ αθνινπζεί ζρεηηθά κε ηελ εθαξκνγή πξνγξακκάησλ εθπαίδεπζεο θαη αλάπηπμεο. ην ένατο θεθάιαην αλαιχεηαη ε εξκελεία ησλ απνηειεζκάησλ ηεο έξεπλαο θαη ε ζπλεηζθνξά ησλ απνηειεζκάησλ ηεο παξνχζαο εξγαζίαο ζηελ επηζηήκε θαη ζηηο επηπηψζεηο γηα ηε Γηνίθεζε ην δέκατο θεθάιαην ηίζεληαη νη πεξηνξηζκνί ηεο έξεπλαο θαη νη αληηθεηκεληθέο δπζθνιίεο πνπ αληηκεησπίζηεθαλ ζηε δηεθπεξαίσζε ηεο. ην ενδέκατο θεθάιαην πξνηείλνληαη θάπνηα αιιά ζέκαηα πνπ ζα κπνξνχζαλ λα απνηειέζνπλ ελδηαθέξνλ αληηθείκελν έξεπλαο ζην κέιινλ. ην δωδέκατο θεθάιαην παξνπζηάδεηαη ε ειιεληθή θαη μέλε βηβιηνγξαθία θαη αξζνγξαθία ζηελ νπνία ζηεξίρηεθε ε ζεσξεηηθή επηζθφπεζε. 12

13 ΚΔΦΑΛΑΙΟ 2. Θευπηηική επιζκόπηζη 2.1 Δηζαγσγή θαη Οξηζκφο ηεο Γηνίθεζεο Αλζξψπηλσλ πφξσλ χκθσλα κε ηνπο Παπαιεμαλδξή, Υαιηθηά θαη Παλαγησηνπνχινπ (2001) ε έλλνηα ηεο Γηνίθεζεο Πξνζσπηθνχ νξηνζεηείηαη σο εμήο: Ζ Γηνίθεζε Πξνζσπηθνχ αζρνιείηαη κε ηα άηνκα θαη ηνλ θχθιν δσήο ηνπο κέζα ζηνλ νξγαληζκφ. ε γεληθέο γξακκέο νη εξγαδφκελνη πξνζιακβάλνληαη ζηνλ νξγαληζκφ, εθπαηδεχνληαη, πξνζθέξνπλ ηηο ππεξεζίεο ηνπο, αμηνινγνχληαη, ακείβνληαη θαη απνρσξνχλ γηα ηνλ έλα ή ηνλ άιιν ιφγν. Έηζη, ηα εξγαιεία ηεο Γηνίθεζεο Πξνζσπηθνχ είλαη: ε ζηειέρσζε θαη ε επηινγή, ε εθπαίδεπζε, νη ακνηβέο θαη παξνρέο γηα επίηεπμε ηθαλνπνηεηηθήο απφδνζεο θαη ηέινο ε απνρψξεζε, ελψ ζπγρξφλσο, ε επαθή θαη νη δηαπξαγκαηεχζεηο κε ηηο ζπλδηθαιηζηηθέο νξγαλψζεηο γηα ηε δηαηήξεζε ηεο εξγαζηαθήο εηξήλεο απνηεινχλ ην θπξηφηεξν κέιεκα ζηηο κεγαιχηεξεο επηρεηξήζεηο. χκθσλα κε ηνπο Σεξδίδε Σδσξηδάθε ε Γηνίθεζε Πξνζσπηθνχ κειεηά ηνπο ππαιιήινπο φρη σο ζπληειεζηή πνπ πξνθαιεί θφζηνο, αιιά σο πεξηνπζηαθφ ζηνηρείν ζην νπνίν θάζε επηρείξεζε πξέπεη λα επελδχεη. Υάξε ζηελ ππνζηήξημε ηεο ζεσξίαο θαη ηηο ξπζκίζεηο ηεο λνκνζεζίαο, ε νπνία πξνβιέπεη απζηεξέο δηαηάμεηο θαη ειέγρνπο γηα ηπρφλ θαθνκεηαρείξηζε ησλ εξγαδνκέλσλ, ε δηνίθεζε πξνζσπηθνχ έρεη αλαπηπρζεί ζεκαληηθά είηε πξφθεηηαη γηα δηεπζπληέο, επφπηεο ή ππαιιήινπο κηαο επηρείξεζεο. Οη Jackson θαη Schuler (2000) νξίδνπλ ηνπο αλζξψπηλνπο πφξνπο σο ηα δηαζέζηκα πξνζφληα θαη ηηο δξαζηεξηφηεηεο ησλ αλζξψπσλ πνπ είλαη δηαζέζηκνη ζε έλαλ νξγαληζκφ θαη ζπλεηζθέξνπλ δπλακηθά ζηε δεκηνπξγία θαη ζηελ πξαγκαηνπνίεζε ηεο απνζηνιήο, ηνπ νξάκαηνο, ηεο ζηξαηεγηθήο θαη ησλ ζηφρσλ ηνπ νξγαληζκνχ. Σν αλζξψπηλν θεθάιαην κπνξεί λα νξηζηεί σο ε γλψζε, νη ηθαλφηεηεο θαη νη επηδεμηφηεηεο ησλ αηφκσλ πνπ έρνπλ θάπνηα νηθνλνκηθή αμία ζε έλαλ νξγαληζκφ (Sherman et al,1998 ). Βιέπνπκε, δειαδή, πσο ζχκθσλα κε απηή ηελ άπνςε ζηελ έλλνηα ηνπ αλζξψπηλνπ θεθαιαίνπ ζρεηίδεηαη θαη ν νηθνλνκηθφο παξάγνληαο. Οη ίδηνη ζπγγξαθείο ππνζηεξίδνπλ πσο ν φξνο «αλζξψπηλνη πφξνη» ππνδειψλεη φηη νη άλζξσπνη έρνπλ δπλαηφηεηεο πνπ νδεγνχλ ηελ νξγαλσζηαθή απφδνζε. Ζ δηνίθεζε αλζξσπίλσλ πφξσλ κπνξεί επίζεο λα νξηζζεί: σο κηα ζεηξά απφ ξφινπο θαη ιεηηνπξγίεο, πνπ αλαγλσξίδνπλ ηε ζεκαζία ηνπ αλζξψπηλνπ παξάγνληα ζηελ εξγαζία θαη ζηνρεχνπλ ζηε δεκηνπξγία αληαγσληζηηθνχ πιενλεθηήκαηνο κέζσ 13

14 ηεο ζηξαηεγηθήο αλάπηπμεο ελφο ηθαλνχ θαη αθνζησκέλνπ αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ θαη κέζσ ηεο ρξήζεο ηερληθψλ δηνίθεζεο αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ πνπ επεξεάδνπλ ηελ θνπιηνχξα θαη ηε δνκή κηαο επηρείξεζεο, ζπκβάιινληαο κε απηφλ ηνλ ηξφπν ζηελ ελαξκφληζή ηεο κε ηηο γεληθέο ζηξαηεγηθέο ηεο θαη ην πεξηβάιινλ( Παπαιεμαλδξή θαη Μπνπξαληάο, 2003). Έρεη αλαθεξζεί φηη ε Γηνίθεζε Αλζξψπηλσλ Πφξσλ απνηειείηαη απφ εθείλεο ηηο δξαζηεξηφηεηεο πνπ έρνπλ ζρεδηαζηεί γηα λα ζπληνλίδνπλ ηνπο αλζξψπνπο ελφο νξγαληζκνχ (Byars & Rue, 1991). Οη δξαζηεξηφηεηεο απηέο πεξηιακβάλνπλ ην λα παίξλεη θαλείο απνθάζεηο γηα ηηο αλάγθεο ηεο επηρείξεζεο ζε ζρέζε κε ην αλζξψπηλν δπλακηθφ ηεο, λα βνεζά ζην ζρεδηαζκφ ησλ ζπζηεκάησλ εξγαζίαο, αιιά θαη δξαζηεξηφηεηεο φπσο ε επηινγή, ε εθπαίδεπζε θαη αλάπηπμε, ε ζπκβνπιή, ε ππνθίλεζε θαη ε αλαγλψξηζε ησλ εξγαδνκέλσλ. Δπίζεο, νη δξαζηεξηφηεηεο απηέο πεξηιακβάλνπλ ην λα δξα θαλείο ζαλ ζπλδεηηθφο θξίθνο αλάκεζα ζηα ζπλδηθάηα θαη ζηνπο δεκφζηνπο νξγαληζκνχο, θαζψο θαη ζηε θξνληίδα άιισλ ζεκάησλ πνπ ζρεηίδνληαη κε ηελ επεκεξία ησλ εξγαδνκέλσλ. Ζ Γηνίθεζε Αλζξψπηλσλ Πφξσλ επηρεηξεί λα δεκηνπξγήζεη θαη λα ζπληεξήζεη έλα πεξηβάιινλ πνηνηηθήο ππεξνρήο, δίλνληαο ηελ επθαηξία ζην εξγαηηθφ δπλακηθφ λα επηηχρεη ηνπο ζηφρνπο ηεο επηρείξεζεο ηφζν ηνπο πνηνηηθνχο φζν θαη ηνπο ζηφρνπο απφδνζεο, φληαο πνιχηηκν εξγαιείν ζηα ρέξηα ηεο επηρείξεζεο γηα ζπζηεκαηηθή θαη εληαηηθή νξγάλσζε, απαξαίηεηε γηα ηε βειηίσζε ηεο παξνχζαο θαη ηεο κειινληηθήο επίδνζεο ησλ εξγαδνκέλσλ κέζσ ηεο αχμεζεο ησλ ηθαλνηήησλ ηνπο. 2.2 Πξνζδηνξηζκφο ηεο έλλνηαο θαη ηεο ζεκαζίαο ηεο Γ.Α.Π. ηελ θνηλσλία ηεο πιεξνθνξίαο, νη νξγαλψζεηο ζα πξέπεη λα επηδηψθνπλ κε νινέλα εληαηηθφηεξνπο ξπζκνχο, ηελ αλάπηπμε ηεο γλψζεο, ησλ ηθαλνηήησλ θαη ηεο δεκηνπξγηθήο ζθέςεο ησλ ζηειερψλ ηνπο, πξνθεηκέλνπ απηά λα είλαη ζε ζέζε λα αληεπεμέξρνληαη ζηηο ζπλερείο αιιαγέο ησλ ζπλζεθψλ θαη ησλ απαηηήζεσλ ηνπ πεξηβάιινληνο ησλ ζεκεξηλψλ θνηλσληψλ. Λεηηνπξγψληαο ζε πιαίζην ζπλερψλ θαη πνιχπινθσλ αιιαγψλ, νη ζχγρξνλεο νξγαλψζεηο πξέπεη λα είλαη επέιηθηεο. Απαξαίηεηε πξνυπφζεζε ηεο επειημίαο ππνζηεξίδεηαη φηη είλαη ε χπαξμε πςεινχ επηπέδνπ εθπαηδεπκέλσλ ζηειερψλ. 14

15 Έηζη ζήκεξα φηαλ κηινχκε γηα θνηλσληθνπνίεζε ηνπ αηφκνπ κέζα ζηελ επηρείξεζε (socialization) ελλννχκε ηε δηδαζθαιία θαη αθνκνίσζε ηεο επηρεηξεζηαθήο θνπιηνχξαο θαη ηεο θηινζνθίαο δηνίθεζεο (Schuler, 1990). Όιν θαη πεξηζζφηεξν νη νξγαλψζεηο επηδεηνχλ ηελ αλάπηπμε αληαγσληζηηθνχ πιενλεθηήκαηνο κέζσ πςειήο πνηφηεηαο εθπαηδεπκέλνπ αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ (Pfeffer, 1994). Γελ πξέπεη φκσο λα παξαβιέπεηαη ην γεγνλφο φηη ε αλάπηπμε ησλ ηθαλνηήησλ ελφο ζηειέρνπο ην θαζηζηά, θαηά ηεθκήξην, ηθαλφηεξν λα αληηιεθζεί ηηο δπλάκεηο ηνπ εξγαζηαθνχ ηνπ πεξηβάιινληνο, γεγνλφο ην νπνίν πηζηεχεηαη φηη δηεπθνιχλεη ηελ αθνζίσζε ηνπ αηφκνπ ζηελ νξγάλσζε. Γηα έλαλ λενπξνζιακβαλφκελν ζηελ επηρείξεζε, ην πξφβιεκα είλαη απιφ θαη ίζσο αλχπαξθην, γηαηί ην άηνκν απηφ ζεσξεί ζπλήζσο ζαλ απηνλφεην ην λα πεξάζεη απφ θάπνην ζηάδην εθπαίδεπζεο, ψζηε λα θαηαηνπηζηεί θαη λα πξνζαξκνζζεί ζην θαηλνχξγην ηνπ πεξηβάιινλ. ρεηηθά φκσο κε ηνπο εξγαδνκέλνπο πνπ ήδε απαζρνινχληαη ζηελ επηρείξεζε θαη ρξεηάδεηαη λα εθπαηδεπζνχλ είηε γηαηί εκθαλίζζεθαλ θαηλνχξγηεο κέζνδνη εθηέιεζεο ηνπ έξγνπ ην νπνίν αζθνχλ είηε γηαηί πξφθεηηαη λα ζηειερψζνπλ θάπνηνλ άιιν ηνκέα ηεο επηρείξεζεο είηε ηέινο, γηαηί πξννξίδνληαη λα αλαιάβνπλ θάπνηα εγεηηθή ζέζε, ην πξφβιεκα εκθαλίδεηαη πην πνιχπινθν. Καηαξρήλ, ν εξγαδφκελνο πξέπεη λα ζπλεηδεηνπνηήζεη ην «γηαηί» εθπαηδεχεηαη. Δάλ δελ ην έρεη επηηχρεη ήδε κφλνο ηνπ, ηφηε πξέπεη ν αξκφδηνο εθπαηδεπηήο λα ηνλ βνεζήζεη, πείζνληάο ηνλ γηα ηε ρξεζηκφηεηα απηψλ πνπ ζα κάζεη γηα ηε ζσζηή αληηκεηψπηζε ησλ πξνβιεκάησλ πνπ ζα ζπλαληήζεη, ζπλδπάδνληαο ηελ πξνζπκία γηα κάζεζε κε φιεο ηηο ελδερφκελεο αληακνηβέο πνπ κπνξεί λα απνθνκίζεη ν εξγαδφκελνο (Bernardin & Russell, 1998). Δάλ ε νξγάλσζε επηζπκεί νη εξγαδφκελνη λα απνθηήζνπλ πνηθίιεο ηθαλφηεηεο (multiskilled) ζα πξέπεη λα αλακνξθψζεη ηελ πνιηηηθή αληακνηβψλ έηζη ψζηε λα αληακείβεηαη κάιινλ ε απφθηεζε λέσλ ηθαλνηήησλ παξά ε παξνρή ζπγθεθξηκέλνπ έξγνπ. Όηαλ ν εξγαδφκελνο πεηζηεί γηα ηελ αλαγθαηφηεηα ηεο εθπαίδεπζήο ηνπ θαη ζεσξήζεη φηη ε εθπαίδεπζε απηή απνηειεί έλα κέζν γηα ηελ επίηεπμε ησλ ζηφρσλ ηνπ θαη ηελ εμέιημε ηνπ, ηφηε έρεη γίλεη έλα κεγάιν βήκα γηα κηα ζσζηή θαη επηηπρή εθπαίδεπζε. Δηδηθφηεξα κε ηνλ φξν «επαγγεικαηηθή εθπαίδεπζε», ελλννχκε ηελ παξνρή εθνδίσλ γηα ηελ άζθεζε ελφο επαγγέικαηνο ή ελφο έξγνπ. Με ηνλ φξν 15

16 «κεηεθπαίδεπζε», ελλννχκε ηε ζπκπιεξσκαηηθή εθπαίδεπζε, πνπ γίλεηαη αθνχ ηειεηψζεη θάπνηα άιιε γεληθή εθπαίδεπζε. Έηζη, π.ρ., κηινχκε γηα κεηεθπαίδεπζε ή επηκφξθσζε ζε ζέκαηα δηνηθήζεσο, ζηειερψλ, ηα νπνία έρνπλ ζπνπδάζεη θάπνηα άιιε επηζηήκε (Καλειιφπνπινο, 1991). πρλά ρξεζηκνπνηείηαη θαη ν φξνο «αλάπηπμε εγεηηθψλ ζηειερψλ», πνπ αλαθέξεηαη ζηα κέζα κε ηα νπνία έλα ζηέιερνο θαιιηεξγεί ηηο ηθαλφηεηεο εθείλεο κε ηηο νπνίεο ζα επηηεπρζνχλ θαηά ηνλ θαιχηεξν δπλαηφ ηξφπν ηα αλακελφκελα απνηειέζκαηα ζε έλα ηνκέα(υπηήξεο, 2001). Δλδεηθηηθά, ζαλ ηέηνηεο ηθαλφηεηεο κπνξνχλ λα αλαθεξζνχλ: ε ζπγθέληξσζε ηεο πξνζνρήο ζηηο θαηάιιειεο ιεπηνκέξεηεο, ε αληίιεςε θαη αλάιπζε ησλ πξνβιεκάησλ κέζα ζην ζπγθεθξηκέλν πεξηβάιινλ (δει. κηα ζθαηξηθή αληίιεςε ησλ πξαγκάησλ), ε ελζάξξπλζε ησλ εξγαδνκέλσλ ψζηε λα επηδεηθλχνπλ δήιν ζηε δνπιεηά ηνπο, ε δπλαηφηεηα ζπλεξγαζίαο, ε εθηίκεζε ηνπ παξφληνο θαη ηνπ κέιινληνο θαη ε ζσζηή θαηαλνκή ηνπ ρξφλνπ. Με άιια ιφγηα, αλάπηπμε εγεηηθψλ ζηειερψλ, ζεκαίλεη εθκάζεζε ηνπ ηξφπνπ δηνίθεζε (Εαβιαλφο, 2002). Δπεηδή νη δηαθνξέο κεηαμχ ησλ ηξηψλ φξσλ είλαη ιεπηέο, θαζφζνλ ζηελ νπζία θαη νη ηξεηο ζεκαίλνπλ εθνδηαζκφ κε γλψζεηο θαη εκπεηξία, γηα ιφγνπο απινπνίεζεο, ζα ηνπο ζεσξήζνπκε ζπλψλπκνπο θαη ζην εμήο ζα ρξεζηκνπνηνχκε ηνλ φξν εθπαίδεπζε, φηαλ ζέινπκε λα αλαθεξζνχκε ζε νπνηαδήπνηε κέζα κε ηα νπνία βειηηψλνληαη νη ηθαλφηεηεο θαη επαπμάλνληαη νη γλψζεηο ηνπ εξγαδνκέλνπ. 2.3 Ζ Ηζηνξηθή Δμέιημε ηεο Γηνίθεζεο Αλζξψπηλσλ Πφξσλ Παξφιν πνπ νη αλζξψπηλεο ζρέζεηο ππάξρνπλ απφ ηφηε πνπ ππάξρεη ν άλζξσπνο, ε επηζηήκε πνπ ζρεηίδεηαη κε ηνλ αλζξψπηλν παξάγνληα είλαη ζρεηηθά πξφζθαηε. Με ηε βηνκεραληθή επαλάζηαζε, ε θαηάζηαζε ησλ αλζξψπσλ ζηελ εξγαζία ηνπο άξρηζε ζηαδηαθά λα θαιπηεξεχεη, αθνχ νη άλζξσπνη κε ην πέξαζκα ησλ ρξφλσλ πέηπραλ λα έρνπλ θαιχηεξνπο κηζζνχο, κηθξφηεξα σξάξηα εξγαζίαο θαη πεξηζζφηεξε ηθαλνπνίεζε απφ ηελ εξγαζία ηνπο (Newstrom & Davis, 1993). Ζ αξρή γηα πην αλζξψπηλεο ζπλζήθεο εξγαζίαο έγηλε κε ηνλ Robert Owen, έλαλ επηηπρεκέλν επηρεηξεκαηία πνπ πεξίπνπ ζην 1799 δεκηνχξγεζε έλαλ ζπλεηαηξηζκφ ζην New Lanark. Ο άλζξσπνο απηφο ελδηαθέξζεθε γηα ηνπο εξγαδνκέλνπο ηνπ, αξλήζεθε λα πξνζιάβεη παηδηά λα δνπιεχνπλ γη απηφλ, κείσζε ην σξάξην εξγαζίαο, δεκηνχξγεζε 16

17 αζθαιέζηεξεο ζπλζήθεο εξγαζίαο θη ελδηαθέξζεθε αθφκα θαη γηα ηε ζηέγαζε ησλ εξγαδνκέλσλ ηνπ. Μεγάιν ελδηαθέξνλ γηα ηηο ζπλζήθεο εξγαζίαο ησλ αλζξψπσλ έδεημε θαη ν Frederick Taylor, ζηηο αξρέο ηεο δεθαεηίαο ηνπ 1900 ζηηο Ζλσκέλεο Πνιηηείεο. Ο Taylor, πνπ ππνζηήξηδε πσο, φπσο ππάξρνπλ ηέιεηεο κεραλέο γηα κία δνπιεηά έηζη ππάξρνπλ θαη ηέιεηνη ηξφπνη γηα λα θάλεη έλαο εξγαδφκελνο ηε δνπιεηά ηνπ, νδήγεζε ζε κεγαιχηεξε αλαγλψξηζε θαη παξαγσγηθφηεηα ηνπο εξγαδφκελνπο θαη νλνκάζηεθε παηέξαο ηνπ επηζηεκνληθνχ κάλαηδκελη (Newstrom & Davis, 1993). Σε δεθαεηία ηνπ 1920, ζηα εξγνζηάζηα ηεο Hawthorne Works ηεο Western Electric Company δηάθνξνη εξεπλεηέο κε αξρεγφ ηνπο ηνλ Elton Mayo ζέιεζαλ κέζσ κηαο ζεηξάο πεηξακάησλ λα απνδείμνπλ φηη νη εάλ αιιάμεη έλαο απφ ηνπο φξνπο εξγαζίαο, ζίγνπξα ζα επεξεαζηνχλ θαη άιιεο κεηαβιεηέο. Γηα λα απνδείμνπλ ην παξαπάλσ, άιιαδαλ ην θσηηζκφ ησλ εξγαηψλ θαηά ηε δηάξθεηα ηεο δνπιεηάο ηνπο θαη ε παξαγσγηθφηεηά ηνπο πάληα κεηαβαιιφηαλ (Cascio, 1998). Πνιιέο επηρεηξήζεηο εθείλε ηελ επνρή άξρηζαλ λα εμειίζζνληαη ζε κεγάιεο βηνκεραλίεο, (π.ρ. General Motors, Ford Motor Company, Boeing θαη άιιεο) θαη έγηλε αηζζεηή ε αλάγθε πξφζιεςεο πνιιψλ εξγαηψλ. Έηζη, νη επηρεηξήζεηο απηέο δεκηνχξγεζαλ λέα ηκήκαηα γηα λα κπνξνχλ λα πξνζιακβάλνπλ επθνιφηεξα λένπο εξγάηεο. Ζ Ford, γηα παξάδεηγκα, δεκηνχξγεζε έλα λέν ηκήκα ην νπνίν νλφκαζε «Σκήκα Απαζρφιεζεο». Παξάιιεια κε ηηο εμειίμεηο πνπ αλαθέξζεθαλ, ππήξμε θαη ε εκθάληζε πνιιψλ ζεσξεηηθψλ ηεο δηνηθεηηθήο επηζηήκεο, νη νπνίνη άξρηζαλ λα αλαπηχζζνπλ δηάθνξεο ζεσξίεο ζρεηηθά κε ηελ αλζξψπηλε ζπκπεξηθνξά ζην ρψξν εξγαζίαο. Έμη κειεηεηέο, νη Abraham Maslow, Frederick Herzberg, Douglas McGregor, Victor Vroom, Lyman Porter θαη Edward Lawler, παξνπζίαζαλ κνληέια πνπ ζρεηίδνληαλ κε ηελ ππνθίλεζε (Petrick & Furr, 1995). Ωζηφζν, παξάιιεια κε ηελ αλάπηπμε κίαο ζπγθεθξηκέλεο πξνζέγγηζεο, απηήο ησλ αλζξψπηλσλ ζρέζεσλ, δελ έπαπαλ λα δηακνξθψλνληαη θαη άιιεο ζρνιέο ζθέςεο. Μία απφ απηέο ήηαλ θαη ε πξνζέγγηζε ηεο Γηνίθεζεο Αλζξψπηλσλ Πφξσλ, πνπ ηφηε νλνκαδφηαλ Γηνίθεζε Πξνζσπηθνχ θαη άξρηζε λα αλαπηχζζεηαη ζηε δεθαεηία ηνπ 1930 θαη ηνπ Ζ επηζηήκε ηεο δηνίθεζεο ηνπ αλζξψπηλνπ παξάγνληα πξνρψξεζε ιίγν πην κπξνζηά θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ β παγθνζκίνπ πνιέκνπ. Ο ζηξαηφο θαη νη θχξηνη 17

18 πξνκεζεπηέο ηνπ άξρηζαλ λα δείρλνπλ κεγαιχηεξν ελδηαθέξνλ ζην ζπληαίξηαζκα ησλ εξγαδνκέλσλ κε ηηο ζέζεηο εξγαζία ηνπο. Δηδηθνί ςπρνιφγνη θιήζεθαλ απφ αξθεηέο επηρεηξήζεηο πξνθεηκέλνπ λα βνεζήζνπλ θηηάρλνληαο ηεζη ηθαλνηήησλ πνπ ζα δίλνληαλ ζηνπο ππνςήθηνπο λα ηα ζπκπιεξψζνπλ. Καηά ηε δηάξθεηα ηεο δεθαεηίαο ηνπ 1980, ε Γηνίθεζε Αλζξψπηλσλ Πφξσλ πέξαζε ζε κία άιιε θάζε αλάπηπμεο: ζην λα θεξδίζεη θαη λα δηαηεξήζεη έλα αληαγσληζηηθφ πιενλέθηεκα. Ζ αλψηαηε δηνίθεζε ηεο εθάζηνηε επηρείξεζεο πξνζπαζνχζε κέζσ ηνπ Σκήκαηνο Αλζξψπηλνπ Γπλακηθνχ λα αλεβάζεη ηελ αληαγσληζηηθφηεηα νιφθιεξεο ηεο επηρείξεζεο θαη λα δψζεη πξνζηηζέκελε αμία ζηνλ νξγαληζκφ. Γηα λα κπνξέζεη λα επηηεπρζεί ε εξγαζία πξνο φθεινο ηνπ νξγαληζκνχ, βαζηθή πξνυπφζεζε είλαη θαη λα έρεη γίλεη ε ζσζηή επηινγή ησλ αηφκσλ γηα ηηο αλάινγεο ζέζεηο εξγαζίαο, θάηη πνπ ππνζηεξίρηεθε πνιχ ζηε δεθαεηία ηνπ 1980 (Gordon, 1999). χκθσλα κε φιεο ηηο παξαπάλσ εμειίμεηο, αιιά θαη κε άιιεο ιηγφηεξν ή πεξηζζφηεξν ζεκαληηθέο, ε Γηνίθεζε Πξνζσπηθνχ άξρηζε λα αλαπηχζζεηαη θαη λα εμειίζζεηαη θαη ζηαδηαθά πεξάζακε απφ ηνλ φξν Γηνίθεζε Πξνζσπηθνχ ζηνλ φξν Γηνίθεζε Αλζξψπηλσλ Πφξσλ, ν νπνίνο ζήκεξα ρξεζηκνπνηείηαη εθηελέζηεξα θαη ηείλεη λα αληηθαηαζηήζεη ηνλ πξψην. 2.4 Πεξηερφκελν ζθνπφο θαη ζηφρνη ηεο Γ.Α.Π Βαζηθφο ζθνπφο ηεο Γ.Α.Π είλαη ε δηαζθάιηζε ηεο ηθαλφηεηαο ηεο επηρείξεζεο λα απνθηά ηελ επηηπρία κέζσ ησλ αλζξψπσλ. πγθεθξηκέλα ε Γ.Α.Π ζηνρεχεη (Καλειιφπνπινο, 1991; Jackson & Schuler, 2006): 1. ηελ ππνζηήξημε ηεο επίηεπμεο ησλ ζπιινγηθψλ ζηφρσλ ηεο επηρείξεζεο σο ηκήκα ηεο δηαδηθαζίαο αλάπηπμεο ηεο επηρείξεζεο. 2. ηελ παξνρή δπλαηφηεηαο ζηελ επηρείξεζε λα απνθηά θαη λα δηαηεξεί ην εηδηθεπκέλν εξγαηηθφ δπλακηθφ πνπ ρξεηάδεηαη. 3. ην λα δίλεη νδεγίεο ζηελ επηρείξεζε γηα λα πξνζαξκφδεηαη θαη λα ηθαλνπνηεί ηηο αλάγθεο φισλ ησλ εκπιεθφκελσλ κεξψλ ηεο. 4. ηελ απφθηεζε θαη δηαηήξεζε αληαγσληζηηθνχ πιενλεθηήκαηνο. 5. ηελ δεκηνπξγία ελφο πεξηβάιινληνο ζην νπνίν ε νκαδηθή εξγαζία θαη ε επειημία κπνξνχλ λα αθκάζνπλ. 6. ηελ παξνρή ίζσλ επθαηξηψλ ζε φινπο θαη ηεο αμηνιφγεζεο επί ίζεο φξνηο. 18

19 7. ηελ παξνρή ίζσλ επθαηξηψλ ζηελ εθπαίδεπζε θαη αλάπηπμε ησλ δεμηνηήησλ ηνπ πξνζσπηθνχ. 8. ηελ παξαθίλεζε ησλ εξγαδνκέλσλ κέζσ αληακνηβψλ γηα ηελ αχμεζε ηεο απνδνηηθφηεηαο ηνπο. 9. ηελ δηαηήξεζε θαη βειηίσζε ησλ εξγαζηαθψλ ζρέζεσλ, ζεβφκελνη ηα δηθαηψκαηα ηνπο. 2.5 ηξαηεγηθή ζεκαζία ηεο Γηνίθεζεο Αλζξψπηλσλ Πφξσλ Σα ηειεπηαία ρξφληα, νη επηρεηξήζεηο θαη ε θνηλσλία ππνζηεξίδνπλ φηη ε επηηπρία ελφο νξγαληζκνχ βαζίδεηαη ζηελ ζεηηθή αμηνιφγεζε ησλ ζπκκεηερφλησλ κεξψλ ηεο (κέηνρνη, ππάιιεινη, θνηλσλία, πξνκεζεπηέο, επελδπηέο, πειάηεο θ.α.) πνπ πεγάδεη απφ ηε ηθαλνπνίεζε ησλ αλαγθψλ ηνπο (Jackson & Schuler, 2006). Γηα απηφ ην ιφγν ε Γ.Α.Π. ρξεζηκνπνηείηαη απφ πιήζνο εηαηξεηψλ σο εξγαιείν απφθηεζεο θαη δηαηήξεζεο αληαγσληζηηθνχ πιενλεθηήκαηνο. Γηα λα γίλεη φκσο απηφ απαηηείηαη λα πιεξνχληαη νη εμήο πξνυπνζέζεηο: α) Να δηαζέηεη ε επηρείξεζε ππαιιήινπο εξγαδνκέλνπο πνπ απνηεινχλ πξνζηηζέκελε αμία γη απηήλ. πλήζσο ηέηνηνη ππάιιεινη είλαη απηνί πνπ είλαη πην «θνληά» ζηηο δξαζηεξηφηεηεο ηεο επηρείξεζεο, δειαδή ππάιιεινη «ππξήλεο» απαξαίηεηνη γηα ηελ εθηέιεζε ησλ απαηηνχκελσλ εξγαζηψλ ηνπ νξγαληζκνχ. Ζ πξφζιεςε εμεηδηθεπκέλσλ, ηαιαληνχρσλ ππαιιήισλ πνπ δηαζέηνπλ θίλεηξα, απνηειεί ζεκαληηθφ κέξνο ηεο δηνίθεζεο αλζξσπίλσλ πφξσλ ( Σεξδίδεο θαη Σδσξηδάθεο, 2004). β) Να δηαζέηεη ε επηρείξεζε ππαιιήινπο εξγαδνκέλνπο κε εηδηθέο δεμηφηεηεο θαη ηαιέληα θαη ζρέζε κε ηνλ αληαγσληζκφ. γ) Να παξέρνληαη απφ φιεο ηεο επηρεηξήζεηο αλεμαξηήηνπ κεγέζνπο, ηθαλνπνηεηηθέο ακνηβέο, δπλαηφηεηεο αλάπηπμεο θαη εμέιημεο θαη θίλεηξα ζηνπο εξγαδνκέλνπο πνπ πξνζιακβάλνληαη. δ) Να έρεη πςειφ δείθηε παξακνλήο εξγαδνκέλσλ ζηνλ νξγαληζκφ. Σν λα επηιέγεηο ππαιιήινπο κε δεμηφηεηεο ή ηαιέληα κελ κπνξψληαο λα ηνπο δηαηεξήζεηο ζην εξγαηηθφ ζνπ δπλακηθφ γηα κεγάια ρξνληθά δηαζηήκαηα δελ βνεζάεη ζηελ δηαηήξεζεαπφθηεζε αληαγσληζηηθνχ πιενλεθηήκαηνο. Ζ επηρείξεζε ζα πξέπεη λα αζθεί κε ηέηνην ηξφπν ηελ Γ.Α.Π ψζηε λα δεκηνπξγήζεη κηα δπλαηή εηαηξηθή θνπιηνχξα πνπ ζα δηαηεξεί ηνπο εξγαδνκέλνπο επραξηζηεκέλνπο θαη παξαγσγηθνχο. Ζ θαηάιιειε ρξεζηκνπνίεζε ηνπ αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ πξνυπνζέηεη ηελ θαηαλφεζε ησλ αλαγθψλ 19

20 ηφζν ησλ εξγαδνκέλσλ φζν θαη ηεο επηρείξεζεο, πξνθεηκέλνπ λα αμηνπνηεζεί ζην έπαθξν ην δπλακηθφ ηνπ ζπλφινπ ησλ εξγαδνκέλσλ(σεξδίδεο θαη Σδσξηδάθεο, 2004). 2.6 Ο Ρφινο ηνπ Σκήκαηνο Αλζξψπηλσλ Πφξσλ θαη ν ξφινο ησλ ζηειερψλ γξακκήο Ζ εθπαίδεπζε ηνπ πξνζσπηθνχ, απαηηεί ηε ζπλερή εκπινθή θαη ζπκκεηνρή ηφζν ηνπ Σκήκαηνο Αλζξψπηλσλ Πφξσλ, ηνπ νπνίνπ ν ξφινο πιένλ έρεη δηεπξπλζεί θαη έρεη απνθηήζεη νπζηαζηηθή ζεκαζία, φζν ησλ ζηειερψλ γξακκήο, ε εκπινθή ησλ νπνίσλ ζηελ εθπαηδεπηηθή δηαδηθαζία είλαη θξίζηκε θαη ζεκαληηθή (Jackson & Schuler, 2006). Πην αλαιπηηθά, νξηζκέλεο απφ ηηο ππεπζπλφηεηεο ηνπ Σκήκαηνο Αλζξψπηλσλ Πφξσλ είλαη (Υπηήξεο, 2001): Ο ζπληνληζκφο ηεο δηαδηθαζίαο εθηίκεζεο ησλ εθπαηδεπηηθψλ αλαγθψλ ζε ζπλεξγαζία κε ηα ζηειέρε γξακκήο. Ζ αλάπηπμε πξνγξακκάησλ πνπ θαιχπηνπλ ηηο αλάγθεο ηεο επηρείξεζεο. Ζ ελεκέξσζε ησλ εξγαδνκέλσλ γηα ηα πξνγξάκκαηα. Ζ αμηνιφγεζε ησλ εθπαηδεπηηθψλ πξνγξακκάησλ. Ζ δηάδνζε ηεο θηινζνθίαο θαη νξγαλσζηαθήο θνπιηνχξαο. Όζνλ αθνξά ηα ζηειέρε γξακκήο, απηά: πλεξγάδνληαη κε ην ηκήκα αλζξψπηλσλ πφξσλ θαη ηνπο εξγαδνκέλνπο γηα λα πξνζδηνξίζνπλ ηηο εθπαηδεπηηθέο αλάγθεο. Βνεζνχλ ηνπο εξγαδνκέλνπο λα αλαπηχμνπλ ην πξνζσπηθφ ηνπο πξφγξακκα εθπαίδεπζεο θαη αλάπηπμεο. Αλαιακβάλνπλ ηελ επζχλε δηάδνζεο ηεο θηινζνθίαο πνπ δηέπεη ηε δηνίθεζε ηεο επηρείξεζεο θαη ηεο νξγαλσζηαθήο θνπιηνχξαο. Λεηηνπξγνχλ σο «ζχκβνπινη» (mentors) πξνο ηνπο εξγαδνκέλνπο. πκκεηέρνπλ, αλ ρξεηαζζεί ζηα εθπαηδεπηηθά πξνγξάκκαηα. 20

21 2.7 Γξαζηεξηφηεηεο ηεο Γ.Α.Π. ηηο ζχγρξνλεο επηρεηξήζεηο παξαηεξείηαη ε χπαξμε μερσξηζηνχ ηκήκαηνο δηνίθεζεο αλζξψπηλσλ πφξσλ, γεγνλφο πνπ απνδεηθλχεη ην ζεκαληηθφ ξφιν πνπ παίδνπλ νη άλζξσπνη ζε κηα επηρείξεζε( Schuler, 1994). Οη θχξηεο αξκνδηφηεηεο θαη ππνρξεψζεηο ηνπ ηκήκαηνο αλζξψπηλσλ πφξσλ είλαη: Μειέηε θαη ζρεδηαζκφο γηα ηελ αληηκεηψπηζε κειινληηθψλ αιιαγψλ. Πεξηγξαθή ηεο ζέζεο εξγαζίαο θαη ηνπ κνληέινπ αληαγσληζηηθφηεηαο πνπ αθνινπζεί ε επηρείξεζε. «ηξαηνιφγεζε», πξφζιεςε θαη δηαηήξεζε ππαιιήισλ κε εηδηθέο δεμηφηεηεοπξνζφληα. Δπηινγή ηνπ θαηάιιεινπ εξγαδνκέλνπ γηα ηελ θαηάιιειε ζέζε (Σhe right person to the right place) Δθπαίδεπζε θαη αλάπηπμε αληαγσληζηηθνχ πξνζσπηθνχ Αληηζηαζκηζηηθά νθέιε Μέηξεζε απφδνζεο εξγαδνκέλσλ Υξήζε ρξεκαηηθψλ θηλήηξσλ ζπλδεδεκέλα κε ηελ απφδνζε γηα ηελ παξαθίλεζε ησλ εξγαδνκέλσλ Παξνρή κε ρξεκαηννηθνλνκηθψλ θηλήηξσλ Θέκαηα πγηεηλήο θαη αζθάιεηαο ζηελ εξγαζία 21

22 2.8 πκπεξάζκαηα Παξαηεξνχκε φηη νινέλα θαη πεξηζζφηεξεο επηρεηξήζεηο ιακβάλνπλ ππφςε ηνπο ηνλ παξάγνληα «αλζξψπηλνη πφξνη», γηα ηελ επηηπρεκέλε πξαγκαηνπνίεζε ησλ ζηφρσλ ηνπο. Σν θαηλφκελν πνπ παξαηεξείηαη ηα ηειεπηαία ρξφληα ζηνλ ηνκέα ηεο δηνίθεζεο αλζξψπηλσλ πφξσλ είλαη κηα κνξθή επαλάζηαζεο. Απηή ε ιεηηνπξγία είλαη πην ζεκαληηθή απφ πνηέ. Μεγάιν κέξνο ησλ ειιεληθψλ επηρεηξήζεσλ έρεη πιένλ Σκήκα Αλζξψπηλνπ Γπλακηθνχ ή νξίδεη θάπνηνλ ππεχζπλν γηα ζέκαηα πξνζσπηθνχ. Ο ππεχζπλνο Γ.Α.Π. είλαη ζπλήζσο κέινο ηνπ νξγαληζκνχ είηε απηφο είλαη δηεπζπληηθφ ζηέιερνο ή θάπνην άηνκν κε ηα αλάινγα πξνζφληα θαη γλψζεηο. Σα ηειεπηαία ρξφληα παξνπζηάδεηαη επίζεο κηα εμεηδίθεπζε απφ κνξθσηηθήο πιεπξάο πάλσ ζην αληηθείκελν ηεο Γ.Α.Π. Δπαγγεικαηίεο ζχκβνπινη επηρεηξήζεσλ κε ηα απαξαίηεηα πξνζφληα θαη γλψζεηο πάλσ ζην αληηθείκελν, πξνζιακβάλνληαη απφ ηηο επηρεηξήζεηο γηα ηελ ζσζηή πξνζέιθπζε, επηινγή, εθπαίδεπζε θαη ακνηβή πξνζσπηθνχ. Ζ επζχλε γηα ηηο δξαζηεξηφηεηεο ηεο Γ.Α.Π. είλαη ζπλεξγαζία ησλ επαγγεικαηηψλ (professionals) θαη ησλ ζηειερψλ γξακκήο (line managers), νη νπνίνη παίξλνπλ θαη ηηο νξηζηηθέο απνθάζεηο. Ζ ζπκκεηνρή ησλ εξγαδνκέλσλ γίλεηαη πην ελεξγεηηθή θαζψο θαινχληαη λα αμηνινγήζνπλ νη ίδηνη ηνπο εαπηνχο ηνπο αιιά θαη ηελ απφδνζε ζπλαδέιθσλ ηνπο. Δπίζεο νη εξγαδφκελνη κπνξνχλ λα δψζνπλ κηα ζαθή πεξηγξαθή ηεο ζέζεο εξγαζίαο ηνπο θαη ησλ θαζεθφλησλ πνπ απηνί αλαιακβάλνπλ. Ζ ρξήζε ζπζηεκάησλ αμηνιφγεζεο νδεγεί ζηελ δηάγλσζε εθπαηδεπηηθψλ ειιείςεσλ θαζψο επίζεο θαη ζηελ αλάπηπμε ηεο θαξηέξαο κέζσ ηνπ ζπζηήκαηνο αληακνηβψλ (πξναγσγέο, bonus θ.ι.π) αλάινγα κε ηελ επηδησθφκελε απφδνζε. Δλζαξξχλεηαη ε επηθνηλσλία κεηαμχ ησλ εξγαδνκέλσλ κέζσ ελεκεξσηηθψλ ζπδεηήζεσλ θαη ζπλαληήζεσλ. Γλσζηνπνηνχληαη νη ζηφρνη θαη ε νξγάλσζε ηεο επηρείξεζεο γηα ηελ επίηεπμε ηνπο. Σα ηειεπηαία ρξφληα ε χπαξμε ηεο Γ.Α.Π. ζηηο ειιεληθέο επηρεηξήζεηο θαη ε κειέηε εηο βάζνο ησλ ζεκάησλ πνπ αθνξά απφ εμεηδηθεπκέλα ζηειέρε νδήγεζε ζε ζεκαληηθέο εμειίμεηο. πγθεθξηκέλα: Παξνπζηάδεηαη κεγάιε αχμεζε ζηηο ππεξεζίεο Γ.Α.Π. νη νπνίεο αλαηίζεηαη ζε εμεηδηθεπκέλνπο ζπκβνχινπο επηρεηξήζεσλ κε ηε κέζνδν outsourcing, κε έκθαζε ζηελ επηινγή θαη εθπαίδεπζε ηνπ πξνζσπηθνχ. 22

23 Παξνπζηάδεηαη κεγαιχηεξε ζπλεξγαζία κεηαμχ ησλ ζηειερψλ πξνζσπηθνχ θαη ησλ ζηειερψλ γξακκήο φζνλ αθνξά ηελ πξνζέιθπζε θαη επηινγή πξνζσπηθνχ, ηελ εθπαίδεπζε, ηηο ακνηβέο θαη ηηο εξγαζηαθέο ζρέζεηο θαζψο επίζεο θαη ηηο απμνκεηψζεηο ηνπ πξνζσπηθνχ. Απμάλεηαη ην πνζνζηφ ησλ επηρεηξήζεσλ πνπ μνδεχνπλ κέξνο ησλ θεξδψλ ηνπο γηα ηελ εθπαίδεπζε ηνπ πξνζσπηθνχ ηνπο ελψ πνιιέο επηρεηξήζεηο εμαθνινπζνχλ λα ζηέιλνπλ ην πξνζσπηθφ ηνπο γηα παξαθνινχζεζε ζεκηλαξίσλ θαη άιισλ επηκνξθσηηθψλ πξνγξακκάησλ. Απμάλεηαη ε ρξήζε ησλ ζπζηεκάησλ αμηνιφγεζεο ησλ εξγαδνκέλσλ εηδηθφηεξα ησλ ρακειψλ ηεξαξρηθά επηπέδσλ. Ο πξντζηάκελνο παίδεη ην ξφιν ηνπ επηβιέπνληα ζηε δηαδηθαζία ηεο αμηνιφγεζεο αθνινπζνχκελνο απφ ηνλ πξντζηάκελν αλψηεξεο βαζκίδαο. Παξαηεξνχκε φηη ε ζπκκεηνρή ησλ πθηζηακέλσλ ζηελ δηαδηθαζία ηεο αμηνιφγεζεο παξακέλεη αθφκα ρακειή. εκαληηθή παξνπζηάδεηαη ε αχμεζε ηεο αμηνιφγεζεο σο κεζφδνπ δηάγλσζεο ησλ εθπαηδεπηηθψλ αλαγθψλ επίζεο ζεκαληηθφ ξφιν παίδεη ε αμηνιφγεζε ζηελ εμέιημε ηεο θαξηέξαο ζαλ ζχλδεζε ακνηβψλ κα απφδνζε. Αχμεζε επίζεο παξνπζηάδεη ε επηθνηλσλία κεηαμχ ησλ ζηειερψλ κε ελεκεξσηηθέο ζπλαληήζεηο θαη δηελέξγεηα εξεπλψλ γηα ηελ άπνςε ηνπο θαζψο θαη αχμεζε ηεο ρξήζεο ηεο ηερλνινγίαο κε ηε κνξθή ειεθηξνληθνχ ηαρπδξνκείνπ. Απμεκέλε είλαη επίζεο ε ελεκέξσζε φισλ ησλ βαζκψλ ησλ εξγαδνκέλσλ ζρεηηθά κε ηελ νξγάλσζε ηεο επηρείξεζεο ελψ ζε ζέκαηα ζηξαηεγηθήο ελεκεξψλνληαη θπξίσο ηα ζηειέρε. Γηαπηζηψλνπκε ηειηθά πσο ν αλζξψπηλνο παξάγνληαο απνηειεί θαζνξηζηηθφ παξάγνληα γηα ηελ χπαξμε θαη ηελ δηαηήξεζε αληαγσληζηηθνχ πιενλεθηήκαηνο ησλ επηρεηξήζεσλ. 23

24 ΚΔΦΑΛΑΙΟ 3. Δκπαίδεςζη Πποζυπικού 3.1 Δηζαγσγή: εθπαίδεπζε αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ. Οη θνηλσληθέο αιιαγέο, ε ξαγδαία εμέιημε ησλ επηζηεκψλ, ε ζπζζψξεπζε λέσλ πιεξνθνξηψλ θαη ε θαηλνχξγηα γλψζε ζηε δηαδηθαζία ηεο κάζεζεο θαζηζηά ηελ εθπαίδεπζε ησλ ππαιιήισλ θαη ησλ δηεπζπληψλ ηειείσο απαξαίηεηε. Ζ επηβίσζε ελφο νξγαληζκνχ εμαξηάηαη απφ ηελ ηθαλφηεηα ηνπ λα καζαίλεη γξεγνξφηεξα απφ ηνπο αληαγσληζηέο ηνπ, λα εμειίζζεηαη θαη λα πξνζαξκφδεηαη ζηηο απαηηήζεηο ησλ πειαηψλ ηνπ θαη ζηηο δηάθνξεο αιιαγέο, νηθνλνκηθέο, ηερλνινγηθέο πνπ παξαηεξνχληαη ζην πεξηβάιινλ (Μπνπξαληάο, 2003). Γηα λα γίλεη απηφ, απαηηείηαη ζπζηεκαηηθή θαη καθξνρξφληα πξνζπάζεηα νχησο ψζηε νη εξγαδφκελνη λα είλαη θαηάιιεια εθπαηδεπκέλνη θαη λα πινπνηνχλ κε ηνλ θαιχηεξν δπλαηφ ηξφπν ηνπο ζηφρνπο ηεο επηρείξεζεο. H εθπαίδεπζε ρξεζηκνπνηείηαη γηα ηελ επίιπζε κηαο κεγάιεο πνηθηιίαο νξγαλσηηθψλ πξνβιεκάησλ. Τπφζρεηαη λα βειηηψζεη ηελ αηνκηθή θαη ζπιινγηθή απφδνζε ψζηε λα απμήζεη ηελ παξαγσγηθφηεηα - λα βειηηψζεη ηελ πνηφηεηα ηνπ παξαγφκελνπ έξγνπ, λα κεηψζεη ηε ζπαηάιε, ηηο δαπάλεο θαη ηηο θαζπζηεξήζεηο, λα ζπκβάιεη ζηε ζσζηή θαη πιήξε ρξήζε ηνπ εμνπιηζκνχ, λα απμήζεη ην δήιν θαη λα αλπςψζεη ην εζηθφ ησλ ππαιιήισλ, λα κεηψζεη ην θφζηνο ηεο επίβιεςεο, λα πξνεηνηκάζεη ηηο αληηθαηαζηάζεηο θαη ηηο πξναγσγέο, λα βνεζήζεη ηελ νξγάλσζε λα αληηκεησπίζεη ηηο αιιαγέο ηνπ πεξηβάιινληνο, λα δηεπθνιχλεη ηελ εθαξκνγή κεηαξξπζκίζεσλ, λέσλ δηαδηθαζηψλ ή λέαο πνιηηηθήο θαη, ηέινο, λα θάλεη δπλαηή ηελ αιιαγή ηεο νξγαλσηηθήο παηδείαο (Εαβιαλφο, 2002; Υπηήξεο, 2001; Μπνπξαληάο, 2003). Σα νθέιε απηά πξνθχπηνπλ ράξε ζηε κεηάδνζε γλψζεσλ, ζηελ αλάπηπμε δεμηνηήησλ θαη ζηελ αιιαγή ζηάζεσλ πνπ επηηπγράλνληαη κέζσ ηεο εθπαίδεπζεο. 3.2 Οξηζκφο ηεο Δθπαίδεπζεο Πξνζσπηθνχ Δκπαίδεςζη είλαη ε νξγαλσκέλε δηαδηθαζία κάζεζεο πνπ ζηνρεχεη ζηελ απφθηεζε γλψζεσλ θαη ηθαλνηήησλ γηα έλα νξηζκέλν ζθνπφ. Ζ εθπαίδεπζε ζηφρν έρεη ηελ κεηαθνξά γλψζεσλ, ή δεμηνηήησλ απφ έλα πνκπφ (εθπαηδεπηή), ζε έλα δέθηε (εθπαηδεπφκελν), κέζσ κηαο ηππηθήο δηαδηθαζίαο (δηδαζθαιία) πάλσ ζε έλα ή πεξηζζφηεξα αληηθείκελα (Μπνπξαληάο, 2003). 24

25 Ο αληηθεηκεληθφο ζθνπφο ηεο εθπαίδεπζεο είλαη ε κεηαβνιή ζηε ζπκπεξηθνξά ησλ εθπαηδεπφκελσλ, κε ηέηνηνλ ηξφπν πνπ ζα νδεγήζεη ζηελ απφθηεζε λέσλ ηθαλνηήησλ ρεηξηζκνχ, ηερληθψλ θαη δηνηθεηηθψλ γλψζεσλ, φπσο επίζεο θαη ζηελ ηθαλφηεηα απφ ηελ πιεπξά ησλ εξγαδνκέλσλ επίιπζεο ησλ πξνβιεκάησλ πνπ παξνπζηάδνληαη κε ηξφπν απνηειεζκαηηθφ. Με ηελ εθπαίδεπζε απμάλεηαη ε απνηειεζκαηηθφηεηα θαη ε παξαγσγηθφηεηα ησλ εξγαδνκέλσλ θαη ζπλεπψο απμάλεηαη θαη ε επίδνζε ηεο επηρείξεζεο (Παπαιεμαλδξή θαη Μπνπξαληάο, 2002). Ωο εθπαίδεπζε κπνξεί λα νξηζηεί ε αιιεινπρία ησλ εκπεηξηψλ ή επθαηξηψλ πνπ έρνπλ ζθνπφ λα ηξνπνπνηήζνπλ ηελ αλζξψπηλε ζπκπεξηθνξά γηα ηελ επίηεπμε θάπνηνπ ζηφρνπ. Δίλαη ε δξαζηεξηφηεηα πνπ πξνζπαζεί λα βειηηψζεη ηηο ηθαλφηεηεο ηνπ αηφκνπ γηα λα κπνξέζεη λα αληαπνθξηζεί απνηειεζκαηηθά ζηηο απαηηήζεηο ηεο ζέζεο εξγαζίαο(hamblin, 1974). Αλ έλαο εξγαδφκελνο ή κία νκάδα δελ κπνξεί λα παξάγεη ζην αλψηαην φξην ηεο επίδνζεο πνπ έρεη νξηζηεί σο πξνδηαγξαθή απφ ηελ επηρείξεζε, ηφηε ππάξρεη δηαθνξά αλάκεζα ζηελ πξαγκαηηθή θαη επηζπκεηή επίδνζε θαη ε παξαγσγηθφηεηα θινλίδεηαη. Ζ εθπαίδεπζε κπνξεί λα κεηψζεη ή λα εμαιείςεη απηή ηελ δηαθνξά(craig, 1976). Έηζη ην ράζκα απφδνζεο θαη ε αλαπνηειεζκαηηθή αμηνπνίεζε ησλ παξαγσγηθψλ πφξσλ, πνπ νθείινληαη ζηελ αλεπάξθεηα ησλ εξγαδνκέλσλ απνηειεί κηα απφ ηηο αηηίεο, πνπ θαζηζηνχλ αλαγθαία ηελ εθπαίδεπζε ησλ εξγαδνκέλσλ. Οη αηηίεο απηέο ζρεηίδνληαη κε ηηο ζεκαληηθέο αιιαγέο ζηηο επηθξαηνχζεο ζπλζήθεο, ηφζν ζην εμσηεξηθφ φζν θαη ζην εζσηεξηθφ πεξηβάιινλ ηεο επηρείξεζεο( Υπηήξεο, 2001). Καηαιήγνληαο, ζα κπνξνχζακε λα πνχκε φηη αληηθεηκεληθφο ζθνπφο ηεο εθπαίδεπζεο είλαη ε κεηαβνιή ζηε ζπκπεξηθνξά ησλ εθπαηδεπφκελσλ, κε ηέηνηνλ ηξφπν πνπ ζα νδεγήζεη ζηελ απφθηεζε λέσλ ηθαλνηήησλ ρεηξηζκνχ, ηερληθψλ θαη δηνηθεηηθψλ γλψζεσλ, φπσο επίζεο θαη ζηελ ηθαλφηεηα απφ ηελ πιεπξά ησλ εξγαδνκέλσλ επίιπζεο ησλ πξνβιεκάησλ πνπ παξνπζηάδνληαη κε ηξφπν απνηειεζκαηηθφ. 25

26 3.3 Ηζηνξηθή Αλαδξνκή θαη Οξηζκνί ηεο Δθπαίδεπζεο Πξνζσπηθνχ Μέρξη ηε δεθαεηία ηνπ 1970 ε εθπαίδεπζε απνηεινχζε κία δηαδηθαζία ξνπηίλαο γηα ηηο επηρεηξήζεηο ζηελ ειιεληθή ηνπιάρηζηνλ πξαγκαηηθφηεηα θαη πεξηνξηδφηαλ ζηνλ ηξφπν κε ηνλ νπνίν ν εξγαδφκελνο ζα απνθηνχζε ηηο απαξαίηεηεο ηερληθέο δεμηφηεηεο γηα ηελ θαιχηεξε επηηέιεζε ηνπ έξγνπ ηνπ. Απφ ηα κέζα ηεο δεθαεηίαο ηνπ 1980 ε εθπαίδεπζε ηνπ πξνζσπηθνχ άξρηζε λα παίδεη ηζρπξφηεξν ξφιν ζηηο επηρεηξήζεηο, κε επηδίσμε ηεο απφθηεζεο επξχηεξσλ δεμηνηήησλ απφ ηελ πιεπξά ησλ εξγαδνκέλσλ (Υπηήξεο, 1996). ηφρνο ησλ νξγαληζκψλ άξρηζε λα γίλεηαη λα θάλνπλ ην αλζξψπηλν δπλακηθφ λα «δεζεί» κε ηελ επηρείξεζε αιιά θαη λα δηεπξχλεη ηηο ηθαλφηεηέο ηνπ, θάηη ην νπνίν ζρεηίδεηαη θαη κε ηελ αλάπηπμε ησλ αηφκσλ. ήκεξα ηα πξάγκαηα έρνπλ δηαθνξνπνηεζεί θαηά πνιχ, αθνχ ν αληαγσληζκφο θαη ε ηερλνινγηθή πξφνδνο απαηηνχλ εμεηδίθεπζε θαη αμηνπνίεζε ηνπ ππάξρνληνο αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ κηαο επηρείξεζεο κέζσ ηεο εθπαίδεπζεο. ηε ζχγρξνλε πιένλ πξαγκαηηθφηεηα, νη επηρεηξήζεηο πνπ πηνζεηνχλ ηελ πνηφηεηα ζηελ εξγαζία επελδχνπλ κεγάια πνζά θάζε ρξφλν ζηελ εθπαίδεπζε θαη ηελ αλάπηπμε ησλ εξγαδνκέλσλ ηνπο. Γηα παξάδεηγκα, ε Xerox Business Products and Systems έρεη επελδχζεη πεξηζζφηεξα απφ 125 εθαηνκκχξηα δνιάξηα γηα εθπαίδεπζε. Ζ Motorola θαη ε Texas Instruments παξέρνπλ ηνπιάρηζηνλ 40 ψξεο εθπαίδεπζεο ζε θάζε ππάιιειν. Κάπνηα απφ ηα πιενλεθηήκαηα πνπ έρεη έλαο νξγαληζκφο πνπ επηηπγράλεη ζσζηφ ζπλδπαζκφ κεηαμχ ησλ ηθαλνηήησλ ησλ εξγαδνκέλσλ ηνπ απφ ηελ εθπαίδεπζε θαη ησλ πξνζδνθηψλ ησλ πειαηψλ, είλαη ην πςειφηεξν επίπεδν πνηφηεηαο ζηελ αληίιεςε ησλ πειαηψλ θαη ε αχμεζε ηνπ επηπέδνπ επαγγεικαηηθήο ηθαλνπνίεζεο ζην πξνζσπηθφ. Με ηα παξαπάλσ παξαδείγκαηα δηαπηζηψλνπκε φηη νη νξγαληζκνί πνπ πηζηεχνπλ ζηελ πνηφηεηα επελδχνπλ ζηελ εθπαίδεπζε θαη ηελ αλάπηπμε ηνπ αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ ηνπο. ην ηέινο ηεο δεθαεηίαο ηνπ 1980 ε εθπαίδεπζε είρε νξηζηεί σο «πξνγξακκαηηζκέλα πξνγξάκκαηα πνπ έρνπλ ζρεδηαζηεί γηα λα βειηηψζνπλ ηελ απφδνζε ζε αηνκηθφ, νκαδηθφ θαη νξγαλσζηαθφ επίπεδν. Πεξλψληαο ζηνλ νξηζκφ ηεο αλάπηπμεο ηνπ αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ, μεθηλάκε κε έλαλ νξηζκφ πνπ έρεη δηαηππσζεί ζπζρεηηδφκελνο κε απηφλ ηεο κάζεζεο. Ζ 26

27 κάζεζε είλαη ε δηαδηθαζία πνπ έρεη σο απνηέιεζκα ηελ αιιαγκέλε απφδνζε, ε νπνία ζρεηίδεηαη πεξηζζφηεξν κε ηελ εκπεηξία παξά κε ηελ σξίκαλζε θαη έρεη θαιχηεξα απνηειέζκαηα φηαλ εκείο νη ίδηνη δίλνπκε πεξηζζφηεξε πξνζνρή ζηε δηαδηθαζία απηή. Αληίζεηα, ε αλάπηπμε είλαη ε δηαδηθαζία ηνπ λα γίλεη θαλείο ζπλερψο πην ιεπηνκεξήο, πεξίπινθνο θαη δηαθνξνπνηεκέλνο, ιφγσ ηεο κάζεζεο θαη ηεο σξίκαλζεο (Beardwell & Holden, 1997). ε θάζε άηνκν απηή ε πνιππινθφηεηα αλνίγεη λένπο δξφκνπο γηα λα ελεξγεί ζην πεξηβάιινλ. Δπνκέλσο, ε κάζεζε βνεζά ζηελ αλάπηπμε. Ζ αλάπηπμε, κε ηε ζεηξά ηεο, δελ κπνξεί λα πξαγκαηνπνηεζεί ρσξίο ηε δηαδηθαζία ηεο κάζεζεο. Ζ αλάπηπμε ησλ αλζξψπηλσλ πφξσλ είλαη θαη απηή κηα δηαδηθαζία κάζεζεο, φπσο ππνζηεξίδεη θαη ν Υπηήξεο, (2001) φκσο έρεη κεγαιχηεξν ρξνληθφ νξίδνληα θαη ν ζηφρνο είλαη ν εξγαδφκελνο λα απνθηήζεη γλψζεηο θαη λα αλαπηχμεη ηθαλφηεηεο πνπ ζα ηηο ρξεζηκνπνηήζεη ζην κέιινλ, ζε εξγαζίεο πνπ απαηηνχλ πεξηζζφηεξε επζχλε θαη πξσηνβνπιία Σα ηειεπηαία ρξφληα νη ζχγρξνλνη ζπγγξαθείο πνπ αζρνινχληαη κε ηε Γηνίθεζε ηνπ Αλζξψπηλνπ Γπλακηθνχ ηείλνπλ λα παξαζέηνπλ ηελ έλλνηα ηεο εθπαίδεπζεο ζε ζπλδπαζκφ κε ηελ έλλνηα ηεο αλάπηπμεο. Έηζη, ινηπφλ, ν φξνο εθπαίδεπζε έρεη ζπρλά ρξεζηκνπνηεζεί γηα λα πεξηγξάςεη ην ζχλνιν ησλ πξνζπαζεηψλ κηαο επηρείξεζεο γηα λα θαιιηεξγήζεη ηε κάζεζε ζηνπο εξγαδφκελνπο ηεο. Πνιινί κειεηεηέο, φκσο θάλνπλ ην δηαρσξηζκφ ζε ζρέζε κε ηελ αλάπηπμε, ε νπνία πξνζαλαηνιίδεηαη ζηε δηεχξπλζε ησλ δεμηνηήησλ ηνπ αηφκνπ γηα ηελ εθπιήξσζε ησλ κειινληηθψλ ηνπ επζπλψλ (Sherman et al, 1998). Δπίζεο, γίλεηαη ζπρλά κηα δηαθνξνπνίεζε σο πξνο ηε ζέζε εξγαζίαο θαη ηνπο δχν παξαπάλσ νξηζκνχο. Δλψ, δειαδή ε εθπαίδεπζε παξέρεη θπξίσο γλψζε θαη ηθαλφηεηεο ζην πξνζσπηθφ γηα ηελ παξνχζα ζέζε εξγαζίαο ηνπ, ε αλάπηπμε αλαθέξεηαη ζηελ παξνρή ηθαλνηήησλ ζηα άηνκα πνπ ζα ηα βνεζήζνπλ θαη ζηηο κειινληηθέο ηνπο εξγαζίεο. 27

28 3.4 Ζ ζεκαζία ηεο εθπαίδεπζεο Οη Baroukh θαη Kleiner (2002) ζε άξζξν ηνπο αλαθέξνπλ φηη ν θπξηφηεξνο πφξνο ελφο νξγαληζκνχ είλαη νη άλζξσπνη ηνπ θαη φηη έλα θαιφ πξφγξακκα εθπαίδεπζεο λενεηζεξρφκελσλ ζην δεκφζην ηνκέα πξέπεη λα ζπκβάιεη ζην: 1. λα αλαπηχμνπλ θξηηηθή ηθαλφηεηα ψζηε λα έρνπλ ηελ ηθαλφηεηα λα καζαίλνπλ θαζ φιε ηελ δηάξθεηα ηεο δσήο ηνπο 2. λα ππνθηλνχληαη γηα κάζεζε 3. λα πξνζθέξνπλ θαιχηεξεο ππεξεζίεο 4. λα δπλακψλνληαη νη αμίεο ηνπο γηα θνηλσληθέο θαη πνιηηηζκηθέο ππεπζπλφηεηεο 5. λα ηνπο δεκηνπξγείηαη ην αίζζεκα ηεο δέζκεπζεο ζηελ επίιπζε πξνβιεκάησλ ηεο θνηλσλίαο 6. λα θαηαλννχλ πξνβιήκαηα κε πνιινχο ηξφπνπο ψζηε λα βξίζθνπλ ελαιιαθηηθέο ιχζεηο 7. λα ζπλεηδεηνπνηνχλ φηη απηνί έρνπλ ηελ δχλακε λα θάλνπλ ηελ δηαθνξά. Οη Παπαιεμαλδξή θαη Μπνπξαληάο (2002), δηαηππψλνπλ ηελ άπνςε φηη ε επηβίσζε ελφο νξγαληζκνχ εμαξηάηαη απφ ηελ ηθαλφηεηα ηνπ λα καζαίλεη γξεγνξφηεξα απφ ηνπο αληαγσληζηέο ηνπ. Απηφ φκσο απαηηεί ζπζηεκαηηθή θαη καθξφρξνλε πξνζπάζεηα νχησο ψζηε νη εξγαδφκελνη λα είλαη θαηάιιεια εθπαηδεπκέλνη θαη λα πινπνηνχλ κε ηνλ θαιχηεξν δπλαηφ ηξφπν ηνπο ζηφρνπο ηνπ νξγαληζκνχ. Οη παξαπάλσ ζπγγξαθείο αθφκε δηαηππψλνπλ ηελ άπνςε φηη ε ζπζηεκαηηθή εθπαίδεπζε ηνπ πξνζσπηθνχ νδεγεί ζηελ αχμεζε ηεο παξαγσγηθφηεηαο θαζψο θαη ζηελ αλάπηπμε ησλ ηθαλνηήησλ ηνπ ελψ επίζεο βειηηψλεη ηελ αηνκηθή απφδνζε ησλ εξγαδνκέλσλ θαη ζπλεηζθέξεη ζηελ ζπλνιηθή αλάπηπμε ηνπ νξγαληζκνχ. χκθσλα κε ηνπο Evans θαη Lindsay (1999) ην αλζξψπηλν δπλακηθφ ελφο νξγαληζκνχ είλαη ε δχλακή ηνπ θαη απηφ πνπ ην θάλεη λα δηαθέξεη απφ ηνπο άιινπο νξγαληζκνχο.. Ζ επηηπρία ελφο νξγαληζκνχ εμαξηάηαη ζε κεγάιν βαζκφ απφ ην πξνζσπηθφ ηνπ γηα απηφ ε επέλδπζε ζηελ εθπαίδεπζε ηνπ πξνζσπηθνχ ζεσξείηαη ε πην θεξδνθφξα θαη ε πην ζίγνπξε απφ φιεο ηηο ππφινηπεο επελδχζεηο. Καηαιήγνπλ ζην ζπκπέξαζκα φηη πνιιέο επηρεηξήζεηο δείρλνπλ απξνζπκία λα επελδχζνπλ ζηελ 28

29 εθπαίδεπζε ηνπ πξνζσπηθνχ ηνπο δηφηη δπζθνιεχνληαη λα κεηξήζνπλ ηα νθέιε έλαληη ηνπ θφζηνπο πνπ πξνθχπηεη. Ο Pfeffer (1994) ζεσξεί φηη ε απνηειεζκαηηθή αμηνπνίεζε ηνπ αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ δεκηνπξγεί αληαγσληζηηθφ πιενλέθηεκα γηα κηα επηρείξεζε. Ο Riggs (1964) ηνλίδεη φηη ε επηκφξθσζε είλαη ην κέζν κε ην νπνίν εμαζθαιίδεηαη ε αιιαγή ηεο ζπκπεξηθνξάο ησλ αηφκσλ γηα ηελ επίηεπμε ησλ θνηλσληθψλ ζηφρσλ. Ο Καλειιφπνπινο (1991), δε, αλαθέξεη φηη νξηζκέλεο απφ ηηο θπξηφηεξεο επηδξάζεηο ηεο εθπαίδεπζεο ζε έλα νξγαληζκφ είλαη: - ε κείσζε ηνπ ρξφλνπ εθκαζήζεσο γηα ηελ επίηεπμε παξαδεθηήο εθηέιεζεο - ε θαιπηέξεπζε εθηειέζεσο ζην παξφλ έξγν - ε δηακφξθσζε ζηάζεσλ - ε βνήζεηα γηα ιχζε ιεηηνπξγηθψλ πξνβιεκάησλ - ε πιήξσζε αλαγθψλ ζε πξνζσπηθφ - ηα σθειήκαηα ζηνπο ίδηνπο εξγαδνκέλνπο. Δλψ ν Μηραιφπνπινο (1998) ζε άξζξν ηνπ δηαηππψλεη φηη είλαη απαξαίηεην ε εθπαηδεπηηθή δηαδηθαζία λα έρεη αλνηρηφ ραξαθηήξα, λα βαζίδεηαη ζην δηάινγν θαη λα δηαζθαιίδεη φξνπο ζπκκεηνρήο θαη φρη παζεηηθήο ζπκκφξθσζεο ζηνλ ιφγν ηνπ εθπαηδεπηή. Ο Brown (1992) ζεκεηψλεη φηη ε ζπκκεηνρή θαη ε εθπαίδεπζε ησλ εξγαδνκέλσλ ρξεηάδεηαη λα γίλεηαη ζηα κέηξα ηνπ θάζε θνξά εξγαηηθνχ δπλακηθνχ. Ο Παπαδεκεηξφπνπινο (1997) ζε άξζξν ηνπ αλαθέξεη φηη ε εθπαίδεπζε πξέπεη λα απεπζχλεηαη ζε δηάθνξεο θαηεγνξίεο πξνζσπηθνχ, ζηνπο ζρεδηαζηέο πξνγξακκάησλ θαζψο θαη ζην πξνζσπηθφ πνπ εμππεξεηεί ην θνηλφ θαη αλαθέξεη σο παξάδεηγκα φηη εθπαηδεπηηθφ πξφγξακκα ζηελ Γαλία γηα απινχο ππαιιήινπο δελ απέδσζε ηα αλακελφκελα παξά κφλν φηαλ επεθηάζεθε θαη ζηνπο πξντζηακέλνπο ηνπο. Ο Λπκπεξφπνπινο (2001) αλαθέξεη ζε άξζξν ηνπ φηη φινη νη εξγαδφκελνη ζε φια ηα επίπεδα ηεο ηεξαξρίαο πξέπεη λα εθπαηδεχνληαη ζπλερψο θαη λα ζπλεηδεηνπνηήζνπλ φηη ε βειηίσζε ηεο πνηφηεηαο ζπλεπάγεηαη πηψζε ηνπ θφζηνπο ηεο. χκθσλα κε ηνλ Argyris (1991), γηα λα έρεη ηα επηδησθφκελα ζπγθεθξηκέλα απνηειέζκαηα ε εθπαίδεπζε δειαδή γηα: 29

30 α) λα κάζεη ν εξγαδφκελνο β) λα κεηαθέξεη θαη λα αμηνπνηήζεη ηε γλψζε ζηε δνπιεηά ηνπ θαη γ) λα επηηεπρζνχλ νη ζπγθεθξηκέλνη ζηφρνη, ζα πξέπεη λα αληηκεησπηζηεί ζνβαξά σο κηα δξαζηεξηφηεηα πνπ θαζνξίδεη ην κέιινλ ηνπ νξγαληζκνχ. Οη Υαιηθηάο (2001), δηαηππψλεη φηη κηα απφ ηηο κεζφδνπο δηαπίζησζεο ηεο ζεκαζίαο πνπ απνδίδεη ν νξγαληζκφο ζηνπο εξγαδνκέλνπο ηνπ είλαη θαη ην πνζνζηφ εξγαδνκέλσλ πνπ παξαθνινπζνχλ εθπαηδεπηηθά πξνγξάκκαηα, θαζψο θαη ην χςνο ηεο δαπάλεο γηα εθπαίδεπζε ζε ζρέζε κε ηηο ζπλνιηθέο δαπάλεο κηζζνδνζίαο. Ο ατηήο (1997) ζε άξζξν ηνπ αλαθέξεη φηη ε εθπαηδεπηηθή δηαδηθαζία είλαη κηα δπλακηθή έλλνηα ε νπνία πξέπεη λα πξνζαξκφδεηαη ζηα εθάζηνηε πεξηβαιινληηθά δεδνκέλα. Σνλίδεη αθφκε φηη ε δπλακηθή ζπλερνχο πξνζαξκνγήο έρεη ηδηαίηεξε βαξχηεηα αλ ιάβνπκε ππφςε καο φηη ε εθπαίδεπζε απνηειεί ην ζεκαληηθφηεξν παξάγνληα ηεο θνηλσληθήο, πνιηηηζκηθήο, νηθνλνκηθήο θαη πνιηηηζκηθήο αλάπηπμεο κηαο ρψξαο θαη φηη ε κεηαβίβαζε απφ κηα δεδνκέλε ζε κηα επηζπκεηή εθπαηδεπηηθή θαηάζηαζε, ζα πξέπεη λα γίλεηαη ζηα πιαίζηα ελφο νξζνινγηθνχ εθπαηδεπηηθνχ πξνγξακκαηηζκνχ θαη λα ζπκβαδίδεη κε ηηο αλάγθεο ησλ πειαηψλ ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ζπζηήκαηνο. 3.5 Αηηίεο πνπ θαζηζηνχλ αλαγθαία ηελ εθπαίδεπζε Οη αηηίεο πνπ θαζηζηνχλ αλαγθαία ηελ εθπαίδεπζε ησλ εξγαδνκέλσλ ζρεηίδνληαη κε ηηο ζεκαληηθέο αιιαγέο ή επηθξαηνχζεο ζπλζήθεο, ηφζν ζην εμσηεξηθφ φζν θαη ζην εζσηεξηθφ πεξηβάιινλ ηεο επηρείξεζεο. Δλδεηθηηθά νη αηηίεο απηέο είλαη(μπνπξαληάο, 2003; Schuler & Jackson, 2006; Υπηήξεο, 2001): Σεσνολογική ππόοδορ απαηηεί λέεο εηδηθφηεηεο, λέεο γλψζεηο, εθαξκνγή λέσλ κεζφδσλ θαη δηαδηθαζηψλ εθηέιεζεο έξγνπ. Απαιηήζειρ και ανάγκερ καηαναλυηή απαηηνχλ λέεο ζέζεηο εξγαζίαο κε λέν ή θαη δηαθνξεηηθφ πεξηερφκελν. ςγσυνεύζειρ και εξαγοπέρ- απαηηνχλ λέα νξγαλσζηαθή θνπιηνχξα, λέεο ζέζεηο εξγαζίαο. Δπαναζσεδιαζμόρ λειηοςπγιών και οπγανυηικέρ αλλαγέρ- απαηηνχλ λέεο αξκνδηφηεηεο, δηεπξπκέλα θαζήθνληα. χκθσλα κε ηνλ Υπηήξε (2001), νη πεγέο απφ ηηο νπνίεο ζπιιέγνληαη νη πιεξνθνξίεο γηα ηελ αλαγθαηφηεηα εθπαίδεπζεο είλαη απφ: - ηνπο ίδηνπο ηνπο εξγαδφκελνπο 30

31 - ηνπο άκεζα πξντζηάκελνπο ηνπο - ηα ππάξρνληα αξρεία δεδνκέλσλ - ηνπο πειάηεο - ηνπο εηδηθνχο ζε ζέκαηα εθπαίδεπζεο ηεο Γηεχζπλζεο Αλζξσπίλσλ Πφξσλ - ηα αλψηεξα ζηειέρε - ζπκβνχινπο επηρεηξήζεσλ. 3.6 ηφρνη θαη Σνκείο Δθπαίδεπζεο Πξνζσπηθνχ Θεκειηψδεο ζηφρνο ηεο εθπαίδεπζεο είλαη λα βνεζήζεη ηελ επηρείξεζε λα επηηχρεη ηνπο ζηξαηεγηθνχο ηεο ζηφρνπο, πξνζζέηνληαο αμία ζηελ εξγαζία ησλ αλζξψπσλ πνπ απαζρνιεί. Δθπαίδεπζε ζεκαίλεη επέλδπζε ζηνπο αλζξψπνπο ψζηε λα απνδίδνπλ θαιχηεξα θαη λα θάλνπλ θαιχηεξε ρξήζε ησλ θπζηθψλ ηνπο ηθαλνηήησλ(παπαιεμαλδξή θαη Μπνπξαληάο, 2002) H εθπαίδεπζε ρξεζηκνπνηείηαη γηα ηελ επίιπζε κηαο κεγάιεο πνηθηιίαο νξγαλσηηθψλ πξνβιεκάησλ. Τπφζρεηαη λα βειηηψζεη ηελ αηνκηθή θαη ζπιινγηθή απφδνζε ψζηε λα απμήζεη ηελ παξαγσγηθφηεηα - λα βειηηψζεη ηελ πνηφηεηα ηνπ παξαγφκελνπ έξγνπ, λα κεηψζεη ηε ζπαηάιε, ηηο δαπάλεο θαη ηηο θαζπζηεξήζεηο, λα ζπκβάιεη ζηε ζσζηή θαη πιήξε ρξήζε ηνπ εμνπιηζκνχ, λα απμήζεη ην δήιν θαη λα αλπςψζεη ην εζηθφ ησλ ππαιιήισλ, λα κεηψζεη ην θφζηνο ηεο επίβιεςεο, λα πξνεηνηκάζεη ηηο αληηθαηαζηάζεηο θαη ηηο πξναγσγέο, λα βνεζήζεη ηελ νξγάλσζε λα αληηκεησπίζεη ηηο αιιαγέο ηνπ πεξηβάιινληνο, λα δηεπθνιχλεη ηελ εθαξκνγή κεηαξξπζκίζεσλ, λέσλ δηαδηθαζηψλ ή λέαο πνιηηηθήο θαη, ηέινο, λα θάλεη δπλαηή ηελ αιιαγή ηεο νξγαλσηηθήο παηδείαο. Σα νθέιε απηά πξνθχπηνπλ ράξε ζηε κεηάδνζε γλψζεσλ, ζηελ αλάπηπμε δεμηνηήησλ θαη ζηελ αιιαγή ζηάζεσλ πνπ επηηπγράλνληαη κέζσ ηεο εθπαίδεπζεο. ηφρνη ηεο εθπαίδεπζεο είλαη( Μπνπξαληάο, 2003): -Αλάπηπμε ησλ ππαξρνπζψλ επαγγεικαηηθψλ δεμηνηήησλ (competencies) ησλ εξγαδνκέλσλ νχησο ψζηε λα βειηησζεί ε επίδνζε ηνπο ζηα θαζήθνληά ηνπο. -Αλάπηπμε δηαθνξεηηθψλ ή λέσλ επαγγεικαηηθψλ δεμηνηήησλ ζηνπο εξγαδφκελνπο ψζηε λα κπνξέζνπλ λα αλαιάβνπλ λέα θαζήθνληα θαη λα ηθαλνπνηεζνχλ νη κειινληηθέο αλάγθεο ηεο επηρείξεζεο φζν ην δπλαηφλ θαιχηεξα απφ ηνπο ππάξρνληεο εξγαδφκελνπο. -Μείσζε ηνπ ρξφλνπ κάζεζεο θαη πξνζαξκνγήο θαηά ηελ αλάιεςε λέαο ζέζεο εξγαζίαο, κεηάζεζεο ή πξναγσγήο. 31

32 Οη ηνκείο νη νπνίνη κε ηελ εθπαίδεπζε κπνξνχλ λα βειηησζνχλ αλάινγα κε ηα ήδε ππάξρνληα έκθπηα ή επίθηεηα πξνζφληα θάζε ζηειέρνπο είλαη νη αθφινπζνη( Μπνπξαληάο, 2003; Schuler & Jackson, 2006): Γλψζεηο (Knowledge): Οη γλψζεηο απνηεινχληαη απφ έλα απφζεκα παξαηεξήζεσλ, γεγνλφησλ θαη πιεξνθνξηψλ, ην νπνίν αθνξά ζηελ εθάζηνηε ζέζε εξγαζίαο, ηηο δηαδηθαζίεο, ηα πξφζσπα θαη ηα ηππηθά θαζήθνληα πνπ ηελ αθνξνχλ. Ηθαλφηεηεο(Skills): Οη ηθαλφηεηεο αλαθέξνληαη ζηηο ηθαλφηεηεο κε ηηο νπνίεο γίλνληαη νξηζκέλεο ελέξγεηεο. Ζ αλάπηπμε ησλ ηθαλνηήησλ πεξηιακβάλεη ηε βειηίσζε ησλ δηαλνεηηθψλ θαη δηαπξνζσπηθψλ ηθαλνηήησλ, ψζηε λα απμεζεί ε απνηειεζκαηηθφηεηα ηεο δξάζεο ηνπ ππαιιήινπ, φπσο ε ηθαλφηεηα αλάιπζεο πξνβιεκάησλ, ιήςεο απνθάζεσλ, ρεηξηζκνχ πξνβιεκάησλ, δηαπξνζσπηθήο επηθνηλσλίαο. 3.7 Γηαδηθαζία ηεο εθπαίδεπζεο πξνζσπηθνχ Γηα λα έρεη ε επηρείξεζε ηα επηδησθφκελα απνηειέζκαηα ζα πξέπεη λα αληηκεησπίζεη ηελ εθπαίδεπζε ηνπ πξνζσπηθνχ σο κηα δξαζηεξηφηεηα πνπ ζα θαζνξίζεη ην κέιινλ ηεο. Κάζε επηρείξεζε ζα πξέπεη λα θαζνξίζεη ηα ζηάδηα ηεο εθπαηδεπηηθήο δηαδηθαζίαο. Απηά είλαη ηα αθφινπζα(υπηήξεο, 2001): 1 ε Φάζε: Δθηίκεζε εθπαηδεπηηθψλ αλαγθψλ 2 ε Φάζε: ρεδηαζκφο εθπαηδεπηηθψλ πξνγξακκάησλ 3 ε Φάζε: Μέζνδνη εθπαίδεπζεο 4 ε Φάζε: Αμηνιφγεζε ηνπ εθπαηδεπηηθνχ έξγνπ. 3.8 Δθηίκεζε Δθπαηδεπηηθψλ Αλαγθψλ Ζ εθηίκεζε ησλ εθπαηδεπηηθψλ αλαγθψλ είλαη κηα δηαδηθαζία ζπιινγήο θαη αλάιπζεο πιεξνθνξηψλ, δεδνκέλσλ θαη απφςεσλ γηα λα εθηηκήζεη ε επηρείξεζε αλ ρξεηάδεηαη εθπαίδεπζε, γηαηί, ηη εθπαίδεπζε, ζε πνηα ηκήκαηα, γηα πφζνπο θαη πνηνπο, πφζε εθπαίδεπζε θαη πφηε (Υπηήξεο, 2001). Οη κέζνδνη θαη πεγέο άληιεζεο απηψλ ησλ πιεξνθνξηψλ είλαη αξθεηέο θαη ε θάζε κηα ή ζπλδπαζκφο απηψλ είλαη θαηάιιειε αλάινγα κε ην ζθνπφ ηεο εθπαίδεπζεο. Οη ζπλήζεηο κέζνδνη ζπιινγήο πιεξνθνξηψλ γηα ηηο εθπαηδεπηηθέο αλάγθεο είλαη: εξσηεκαηνιφγηα, έξεπλα δεδνκέλσλ θαη ζηνηρείσλ, ζπλεληεχμεηο, γξαπηέο δνθηκαζίεο, παξαηήξεζε, θέληξα αμηνιφγεζεο, 32

33 θαηαγξαθή θξίζηκσλ πεξηζηαηηθψλ, αλάιπζε θαζεθφλησλ θαη αλάιπζε επηρεηξεκαηηθψλ ζρεδίσλ. ε κεξηθέο επηρεηξήζεηο, ε παξαθνινχζεζε εθπαηδεπηηθψλ πξνγξακκάησλ γηα ζηειέρε απνηειεί κέξνο ηεο επηβξάβεπζεο απφ πιεπξάο επηρείξεζεο ηνπ εξγαδνκέλνπ γηα ηελ ζπλνιηθή απφδνζε ηνπ. ε άιιεο επηρεηξήζεηο ε παξαθνινχζεζε ελφο εθπαηδεπηηθνχ πξνγξάκκαηνο απνηειεί κέξνο κηαο γεληθφηεξεο ηεξνηειεζηίαο πνπ ζεκαηνδνηεί ηελ πξφζθαηε πξναγσγή ηνπ εξγαδνκέλνπ. Πνιιέο θνξέο ζηα πξνγξάκκαηα εθπαίδεπζεο ζπκκεηέρεη φρη κφλν ν εξγαδφκελνο πνπ πξνήρζε αιιά θαη ε νκάδα εξγαζίαο ηνπ (Schuler & Jackson, 2006). Σν πξψην ζεκαληηθφ βήκα ζηε δηαδηθαζία ηεο εθπαίδεπζεο θαη αλάπηπμεο ηνπ αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ κηαο επηρείξεζεο απνηειεί ε αλαγλψξηζε ησλ απαξαίηεησλ ηθαλνηήησλ πνπ ρξεηάδεηαη λα δηαζέηνπλ ηα άηνκα ελφο νξγαληζκνχ, ζε ζπλδπαζκφ κε ηελ επηρεηξεκαηηθή ζηξαηεγηθή θαη ηνπο επηδησθφκελνπο ζηφρνπο. Γηα λα είλαη απνηειεζκαηηθή ε εθπαίδεπζε ζα πξέπεη λα δηαθξίλεηαη φρη κφλν ην πνηεο είλαη νη εθπαηδεπηηθέο αλάγθεο ησλ αηφκσλ θαη ησλ νκάδσλ, αιιά θαη ην πψο νη αλάγθεο απηέο ζρεηίδνληαη κε ηνπο επηρεηξεζηαθνχο ζηφρνπο. Οη δηεπζπληέο θαη ην πξνζσπηθφ ηεο Γηεχζπλζεο Αλζξψπηλσλ Πφξσλ ελφο νξγαληζκνχ ζα πξέπεη λα πξνβαίλνπλ ζπρλά ζε θαζνξηζκφ ησλ εθπαηδεπηηθψλ αλαγθψλ. Οη επηρεηξήζεηο πξνθεηκέλνπ λα δηαπηζηψζνπλ ηηο αλάγθεο απηέο βαζίδνληαη θπξίσο ζηα πξνβιήκαηα πνπ αλαθχπηνπλ θαη ζηα αηηήκαηα ησλ αλψηεξσλ ζηειερψλ. ηελ Διιάδα, νη κέζνδνη γηα ηνλ εληνπηζκφ ησλ εθπαηδεπηηθψλ αλαγθψλ πεξηιακβάλνπλ θπξίσο ηα αηηήκαηα ησλ άκεζσλ πξντζηακέλσλ, ελψ αθνινπζνχλ ηα ζηνηρεία πνπ πξνθχπηνπλ απφ ηελ αμηνιφγεζε ησλ απνδφζεσλ θαη ηελ αλάιπζε ησλ επηρεηξεζηαθψλ ζρεδίσλ (Παπαιεμαλδξή, Υαιηθηάο θαη Παλαγησηνπνχινπ, 2001). Γηα λα πξνζδηνξηζηνχλ νη εθπαηδεπηηθέο αλάγθεο ελφο νξγαληζκνχ ζσζηά θαη κε αθξίβεηα ζα πξέπεη λα ιάβνπλ ρψξα ηέζζεξα είδε αλαιχζεσλ : Αλάιπζε ζε επίπεδν επηρείξεζεο. Αλάιπζε θαζήθνληνο. Αλάιπζε αηφκνπ - εξγαδνκέλνπ. Αλάιπζε δεκνγξαθηθψλ ζηνηρείσλ ε πξψην επίπεδν έρνπκε ηελ αλάιπζε ηνπ νξγαληζκνχ, πνπ νξίδεηαη σο ε εμέηαζε ηνπ πεξηβάιινληνο, ησλ ζηξαηεγηθψλ θαη ησλ πφξσλ ηνπ νξγαληζκνχ γηα λα 33

34 απνθαζηζηεί πνχ ζα πξέπεη λα δνζεί ε έκθαζε ηεο εθπαίδεπζεο. Ο Υπηήξεο (2001) ππνζηεξίδεη φηη ζε απηφ ην επίπεδν αλαιχνληαη νη παξάγνληεο ηνπ εμσηεξηθνχ πεξηβάιινληνο, ηα κειινληηθά επηρεηξεκαηηθά ζρέδηα ηεο επηρείξεζεο θαη νη δείθηεο ηεο απφδνζεο ησλ εξγαδφκελσλ πνπ απαζρνινχληαη ζήκεξα ζηνλ νξγαληζκφ. Ο Κάληαο ππνζηεξίδεη φηη απηή ε αλάιπζε απνηειεί αξθεηά δχζθνιν έξγν, ην νπνίν ζπλίζηαηαη νπζηαζηηθά ζηε δηάγλσζε ησλ αδπλακηψλ θαη ηνπ ζεκείνπ ζην νπνίν απηέο εληνπίδνληαη κέζα ζηνλ νξγαληζκφ. ην δεχηεξν επίπεδν αλαιχνληαη ηα θαζήθνληα ηνπ εξγαδφκελνπ, δειαδή ηη αθξηβψο ζα πξέπεη λα θάλεη ν θνξέαο ηεο θάζε ζέζεο εξγαζίαο, πνηεο νη ππεπζπλφηεηεο ηνπ θαη πνηεο δεμηφηεηεο απαηηνχληαη γηα ηελ απνηειεζκαηηθή εθηέιεζε ηεο ζπγθεθξηκέλεο εξγαζίαο. Ζ αλάιπζε θαζεθφλησλ κπνξεί κεξηθέο θνξέο λα γίλεη πην ιεπηνκεξήο θαη απφ ηελ πεξηγξαθή ζέζεο εξγαζίαο (job description), αιιά ν ζθνπφο ηεο είλαη λα θαηαζηεί ζαθέο ην αθξηβέο πεξηερφκελν ηνπ εθπαηδεπηηθνχ πξνγξάκκαηνο. Αθνχ γίλεη πεξηγξαθή ησλ θαζεθφλησλ ηνπ θαηφρνπ ηεο ζέζεο εξγαζίαο, γίλεηαη κία ιίζηα κε ηα βήκαηα πνπ αθνινπζεί ν θάζε εξγαδφκελνο γηα λα νινθιεξψζεη ην θάζε έξγν πνπ ηνπ έρεη αλαηεζεί. Αθνχ θαηαλνεζεί πιήξσο ε δνπιεηά ηνπ, ε απφδνζε πνπ ρξεηάδεηαη λα ππάξρεη απ ηνλ εξγαδφκελν, ηφηε κπνξεί λα πξνζδηνξηζηεί πιήξσο ηη δεμηφηεηεο ρξεηάδνληαη λα ππάξρνπλ απφ ηνλ θάηνρν απηήο ηεο ζέζεο εξγαζίαο(παηξηλφο, 2005;Υπηήξεο, 2001). Αθνχ γίλνπλ νη δχν πξνεγνχκελεο αλαιχζεηο, πεξλάκε ζην επφκελν επίπεδν αλάιπζεο, ην νπνίν έρεη λα θάλεη κε ηελ αλάιπζε ηνπ εξγαδφκελνπ, δειαδή ζρεηίδεηαη άκεζα κε ηελ απφθαζε απφ ηνπο αξκφδηνπο ζρεηηθά κε ην πνηα άηνκα ρξεηάδνληαη εθπαίδεπζε. Π.ρ., ε εθπαίδεπζε ηειηθά ζα πξνζθεξζεί ζε φινπο ηνπο εξγαδφκελνπο ή ζε ζπγθεθξηκέλεο νκάδεο (π.ρ. λενπξνζιεθζέληεο); Ζ αλάιπζε εξγαδνκέλσλ είλαη εμαηξεηηθά ρξήζηκε, αθνχ βνεζά ηνπο αξκφδηνπο λα πξνζδηνξίζνπλ ηα ζσζηά άηνκα πνπ πξαγκαηηθά έρνπλ αλάγθε λα εθπαηδεπηνχλ αιιά θαη λα δηαπηζηψζνπλ ζε πνηα ζεκεία ζα πξέπεη λα δνζεί έκθαζε, αλάινγα κε ηα άηνκα πνπ πξφθεηηαη λα εθπαηδεπηνχλ. ε απηφ ην ζεκείν παξαζέηνπκε πην αλαιπηηθά ην πεξηερφκελν ησλ ηεζζάξσλ επηπέδσλ πνπ πξέπεη λα ιεθζνχλ ππφςε γηα ηνλ πξνζδηνξηζκφ ησλ εθπαηδεπηηθψλ αλαγθψλ. 34

35 1. Αλάιπζε εθπαηδεπηηθψλ αλαγθψλ ζε επίπεδν επηρείξεζεο ε απηφ ην ζηάδην ζα αλαιχζνπκε : Σνπο παξάγνληεο δπλάκεηο ηνπ εμσηεξηθνχ πεξηβάιινληνο (π.ρ. αλεπαξθψο εθπαηδεπκέλνη ππνςήθηνη απφ ηελ αγνξά εξγαζίαο, λέεο ηερλνινγίεο, ππνρξεσηηθέο θπβεξλεηηθέο δηαηάμεηο(schuler, 1994; Jackson & Schuler, 2006). Σηο ζηξαηεγηθέο ηεο επηρείξεζεο θαη ηα κειινληηθά επηρεηξεκαηηθά ζρέδηα πνπ αθνξνχλ λέεο δξαζηεξηφηεηεο γξακκέο παξαγσγήο, ζπγρσλεχζεηο θαη εμαγνξέο, εηζαγσγή λέαο ηερλνινγίαο, αλαδηνξγάλσζε, εθαξκνγή λέσλ ζπζηεκάησλ θαη λέαο αληίιεςεο δηνίθεζεο(π.ρ. δηνίθεζε νιηθήο πνηφηεηαο), δηεζλείο ζπλεξγαζίεο. Σελ απφδνζε ησλ εξγαδνκέλσλ, ηφζν ζε επίπεδν επηρείξεζεο φζν θαη ζε επίπεδν δηεχζπλζεο ή ηκήκαηνο, γηα λα θαηαδεηρζνχλ νη φπνηεο αδπλακίεο, ειιείςεηο θαη αλαπνηειεζκαηηθφηεηα ηνπο, πνπ ζρεηίδνληαη κε: ηα παξάπνλα εξγαδνκέλσλ θαη πειαηψλ, ηα αηπρήκαηα, ην κηθξφ πνζνζηφ αμηνπνίεζεο ηνπ εμνπιηζκνχ, ηηο ζπαηάιεο θαη θζνξέο, ηε ρακειή πνηφηεηα, ηε ρακειή παξαγσγηθφηεηα, ην πςειφ θφζηνο παξαγσγήο, ηηο πνιιέο απνρσξήζεηο εξγαδνκέλσλ, ηε ζπλερή αδπλακία επίηεπμεο ησλ ζηφρσλ θαη ηε κε ηθαλνπνηεηηθή επηθνηλσλία θαη ζπλεξγαζία κεηαμχ ησλ ηκεκάησλ (Schuler, 1994). Κιείλνληαο θαη ζέινληαο λα δψζνπκε ην πιαίζην ηεο αλάιπζεο ησλ νξγαλσζηαθψλ αλαγθψλ ζα κπνξνχζακε λα πνχκε φηη είλαη ε αμηνιφγεζε βξαρππξφζεζκσλ θαη καθξνπξφζεζκσλ ζηξαηεγηθψλ ζηφρσλ θαη ηεο ζηξαηεγηθήο ηεο επηρείξεζεο. Ζ αλάιπζε ησλ επηρεηξεζηαθψλ αλαγθψλ κνηάδεη κε ηελ αμηνιφγεζε ηεο επηρείξεζεο κε κφλε δηαθνξά φηη εζηηάδεη ζπγθεθξηκέλα ζηελ αλαγλψξηζε ησλ απνηειεζκάησλ κειινληηθψλ πξνγξακκάησλ εθπαίδεπζεο θαη αλάπηπμεο πξνζσπηθνχ. Σν απνηέιεζκα ηεο αλάιπζεο ηεο επηρείξεζεο ζα πξέπεη λα είλαη έλα ζχλνιν ζαθψο πξνζδηνξηζκέλσλ ζηφρσλ ε εθπιήξσζε ησλ νπνίσλ ζα πξέπεη λα επηηπγράλεηαη κέζσ ησλ πξνγξακκάησλ εθπαίδεπζεο θαη αλάπηπμεο πξνζσπηθνχ. 2.Αλάιπζε εξγαζίαο / θαζεθφλησλ Σν αληηθείκελν ηεο αλάιπζεο, ζε απηφ ην ζηάδην είλαη ηη ζπγθεθξηκέλα θάλεη ή ζα πξέπεη λα θάλεη θαη πφζν ζπρλά ν θνξέαο ηεο θάζε ζέζεο εξγαζίαο, πνηεο νη ππεπζπλφηεηεο ηνπ θαη ηη γλψζεηο, δεμηφηεηεο θαη ηθαλφηεηεο απαηηνχληαη γηα ηελ απνηειεζκαηηθή εθηέιεζε ηεο εξγαζίαο. Κξίλεηαη δε ηδηαίηεξα απαξαίηεηε γηα 35

36 λενπξνζιεθζέληεο, ψζηε λα ιάβνπλ ηελ θαηάιιειε εθπαίδεπζε. Θέινληαο λα δψζνπκε ην πιαίζην ηεο αλάιπζεο ησλ εξγαζηαθψλ θαζεθφλησλ ζα κπνξνχζακε λα πνχκε φηη ε αλάιπζε ησλ εξγαζηαθψλ θαζεθφλησλ πεξηγξάθεη ηηο αθξηβήο ηθαλφηεηεο δεμηφηεηεο, γλψζεηο θαη ζπκπεξηθνξέο πνπ πξέπεη λα δηαζέηεη ν εθάζηνηε εξγαδφκελνο ψζηε λα θέξεη εηο πέξαο επηηπρψο ηηο εξγαζίεο πνπ απαηηνχληαη ή ζα απαηηεζνχλ ζηελ ησξηλή ή κειινληηθή ηνπ ζέζε κέζα ζηελ επηρείξεζε (Schuler, 1994; Jackson & Schuler, 2006). 3.Αλάιπζε εξγαδνκέλσλ Αθνχ έρεη πξνεγεζεί ε αλάιπζε ησλ εξγαζηαθψλ θαζεθφλησλ θαη έρνπλ ζπγθεληξσζεί φιεο νη απαηηνχκελεο πιεξνθνξίεο απφ ηελ επηρείξεζε, ζπλερίδνπκε ζην επφκελν ζηάδην αλαιχνληαο ηνλ εξγαδφκελν. Ζ αλάιπζε ηνπ εξγαδνκέλνπ πξνζδηνξίδεη θελά (εθπαηδεπηηθέο αλάγθεο) κεηαμχ ησλ ησξηλψλ δεμηνηήησλ - ηθαλνηήησλ ηνπ εξγαδφκελνπ θαη ησλ απαηηνχκελσλ ή επηζπκεηψλ δεμηνηήησλ - ηθαλνηήησλ. Πην αλαιπηηθά ζε απηφ ην επίπεδν γίλεηαη αλάιπζε ησλ δπλαηνηήησλ ή αδπλακηψλ ησλ εξγαδνκέλσλ, ζε ηη θαη πνην βαζκφ απηνί ελδηαθέξνληαη λα εθπαηδεπηνχλ. Απηφ επηηπγράλεηαη ζε επίπεδν δηεχζπλζεο, ηκήκαηνο ή νκάδαο εξγαδνκέλσλ, ρξεζηκνπνηψληαο θπξίσο ηηο πιεξνθνξίεο απφ ηα δειηία αμηνιφγεζεο. Σα απνηειέζκαηα ηεο αλάιπζεο (ειιείςεηο δεμηνηήησλ, δείθηεο παξαγσγηθφηεηαο, παξάπνλα θαηαλαισηψλ θ.ι.π) φπσο επίζεο θαη ζπγθξηηηθνί δείθηεο απφδνζεο, παξέρνπλ ζηελ επηρείξεζε ηα απαξαίηεηα ζηνηρεία γηα ηε ζπγθξφηεζε ηνπ θαηάιιεινπ εθπαηδεπηηθνχ πξνγξάκκαηνο. Μέζσ ηεο αλάιπζεο απηήο ε επηρείξεζε επηηπγράλεη ην ηαίξηαζκα ησλ εξγαδνκέλσλ κε ην θαηάιιειν γηα απηνχο εθπαηδεπηηθφ πξφγξακκα, ην νπνίν έρεη σο απνηέιεζκα ηελ άκεζε εκθάληζε ζεηηθψλ ζηνηρείσλ παξαγσγηθφηεηαο ιφγσ ηεο ζπκκεηνρήο ζην εθπαηδεπηηθφ πξφγξακκα (Schuler, 1994; Jackson & Schuler, 2006). 4. Αλάιπζε δεκνγξαθηθψλ ζηνηρείσλ θνπφο ηεο δεκνγξαθηθήο αλάιπζεο είλαη λα θαζνξίζεη ηηο εθπαηδεπηηθέο αλάγθεο ζπγθεθξηκέλνπ πιεζπζκνχ εξγαδφκελσλ. Ζ αλάιπζε δεκνγξαθηθψλ αλαγθψλ κπνξεί λα ρξεζηκνπνηεζεί θαη σο εξγαιείν αμηνιφγεζεο παξνρήο ίζσλ επθαηξηψλ ζηελ απφθηεζε εκπεηξίαο θαη επθαηξηψλ αλάπηπμεο, δχν παξάγνληεο πνπ ε 36

37 επηξξνή ηνπο είλαη θξίζηκε ζηελ αλάπηπμε δεμηνηήησλ κε ηε κέζνδν εθπαίδεπζεο πάλσ ζηελ εξγαζία (Schuler, 1994; Jackson & Schuler, 2006). 3.9 ρεδηαζκφο Δθπαηδεπηηθψλ Πξνγξακκάησλ Αθνχ πξαγκαηνπνηεζεί ε εθηίκεζε ησλ εθπαηδεπηηθψλ αλαγθψλ, ε επηρείξεζε είλαη πιένλ έηνηκε λα ζρεδηάζεη ην εθπαηδεπηηθφ ηεο πξφγξακκα. Οη εηδηθνί έρνπλ δηαηππψζεη ηελ άπνςε φηη ν ζρεδηαζκφο ησλ εθπαηδεπηηθψλ πξνγξακκάησλ ζα πξέπεη λα εζηηάδεη ηνπιάρηζηνλ ζηα ηέζζεξα παξαθάησ ζέκαηα (Sherman et al, 1998): ηνπο εθπαηδεπηηθνχο ζηφρνπο. ηελ εηνηκφηεηα θαη ζηελ ππνθίλεζε ησλ εθπαηδεπνκέλσλ. ηελ εθαξκνγή ησλ αξρψλ ηεο κάζεζεο. ηα ραξαθηεξηζηηθά ησλ εθπαηδεπηψλ Ζ επηηπρεκέλε εθαξκνγή πξνγξάκκαηνο εθπαίδεπζεο θαη αλάπηπμεο εμαξηάηαη απφ ηνλ θαηάιιειν ζρεδηαζκφ ηνπ θαζψο θαη ηελ δεκηνπξγία ηθαλνπνηεηηθψλ ζπλζεθψλ γηα ηελ παξαθνινχζεζε ηνπ(schuler, 1994; Jackson & Schuler, 2006).Αθνχ εληνπηζηνχλ νη εθπαηδεπηηθέο αλάγθεο, νη ππεχζπλνη εθπαίδεπζεο πξέπεη λα πξνρσξήζνπλ ζην ζρεδηαζκφ πνπ πεξηιακβάλεη ηελ επηινγή θαη ηνλ θαζνξηζκφ ηνπ πεξηερνκέλνπ θαη ησλ ζηφρσλ ηεο εθπαίδεπζεο, ησλ εθπαηδεπνκέλσλ θαη ησλ εθπαηδεπηψλ, ηεο εθπαηδεπηηθήο κεζφδνπ, θαζψο θαη ηνπ ρξφλνπ θαη ηνπ ρψξνπ πνπ ζα ιάβεη ρψξα ε εθπαίδεπζε (Μπνπξαληάο, 2003; Υπηήξεο, 2001) ην ζηάδην απηφ αλαιχνπκε ηα βήκαηα πνπ πξέπεη λα αθνινπζήζεη κηα επηρείξεζε γηα ην ζρεδηαζκφ ελφο απνηειεζκαηηθνχ εθπαηδεπηηθνχ πξνγξάκκαηνο. Καζνξηζκφο εθπαηδεπηηθψλ ζηφρσλ. A. Γεκηνπξγία θαηάιιειψλ ζπλζεθψλ εθπαίδεπζεο χκθσλα κε ηελ PDI δηεζλή ζπκβνπιεπηηθή εηαηξία ζηνλ ηνκέα ηεο Γ.Α.Π, γηα ηε δεκηνπξγία ελφο θαηάιιεινπ εθπαηδεπηηθνχ πξνγξάκκαηνο πξέπεη λα αθνινπζεζνχλ ηα εμήο 5 βήκαηα (Sloan, 2000) Δπίγνυζη αηομικών αναγκών: Οη εξγαδφκελνη πξέπεη λα γλσξίδνπλ πνηεο είλαη νη αδπλακίεο ηνπο ψζηε λα πξνζπαζήζνπλ λα ηηο θαιχςνπλ κέζσ ησλ εθπαηδεπηηθψλ πξνγξακκάησλ (Jackson & Schuler, 2006). 37

38 Παπακίνηζη: Ζ παξνρή εθ κέξνπο ηεο επηρείξεζεο θηλήηξσλ, κε ηε κνξθή πξναγσγήο, κέηξεζε ηεο απφδνζεο θαη επηβξαβεχζεσλ, εληζρχεη ηελ επηζπκία ησλ εξγαδνκέλσλ λα ζπκκεηάζρνπλ ζηα εθπαηδεπηηθά πξνγξάκκαηα. Αθφκα θαη ε ζπκκεηνρή ζε θάπνην εθπαηδεπηηθφ πξφγξακκα δελ είλαη ζπλδεδεκέλε κε θάπνηα αληακνηβή, ε επηρείξεζε ζα πξέπεη λα θαζηζηά ζαθέο ζηνπο εξγαδνκέλνπο φηη ζα απνηηκήζεη ζεηηθά απηή ηνπ ηε ζπκκεηνρή (Jackson & Schuler, 2006). Ππακηική ζε αληθινέρ ζςνθήκερ επγαζίαρ: Όηαλ ην πεξηερφκελν ηνπ πξνγξάκκαηνο πεξηιακβάλεη πξαγκαηηθά ζελάξηα, ηφηε είλαη πην πηζαλφ νη εξγαδφκελνη λα ρξεζηκνπνηήζνπλ ηηο γλψζεηο πνπ απνθφκηζαλ ζηελ θαζεκεξηλφηεηα ηνπο. Σελ επζχλε γηα ηελ αμηνπνίεζε ηεο λέαο γλψζεο απφ ηνπο εξγαδφκελνπο έρνπλ νη πξντζηάκελνη ηνπο θαη νη ζπλάδειθνη ηνπο πνπ ζα ηνπο παξαθηλήζνπλ πξνο απηή ηελ θαηεχζπλζε (Jackson & Schuler, 2006). Αηομική Δςθύνη: Δθηφο απφ ηνπο πξντζηακέλνπο ή δηεπζπληέο πνπ νθείινπλ λα παξαθηλνχλ ηνπο εξγαδφκελνπο λα θάλνπλ πξάμε ηηο γλψζεηο πνπ απέθηεζαλ, είλαη επζχλε θαη ηνπ θάζε εξγαδφκελνπ μερσξηζηά λα ρξεζηκνπνηήζεη φηη έκαζε γηα λα βειηηψζεη ηελ απφδνζε ηνπ (Jackson & Schuler, 2006). B. Δθπαηδεπηέο χκθσλα κε ηελ αξρή φηη ε εθπαίδεπζε πξέπεη λα αληηκεησπίδεηαη ζαλ νπζηψδεο κέξνο ηεο εξγαζίαο πνπ απαηηεί ηε ζπκκεηνρή θαη ζπλεξγαζία φισλ ησλ εξγαδνκέλσλ, πξέπεη λα ελζαξξχλνληαη φζα ζηειέρε έρνπλ ηηο απαξαίηεηεο γλψζεηο λα αλαιακβάλνπλ ην ξφιν ηνπ εθπαηδεπηή (Μπνπξαληάο, 2003). Ο εθπαηδεπηήο ελδείθλπηαη λα έρεη εκπεηξία ζηελ αλάιπζε αλαγθψλ εθπαίδεπζεο θαη ζην ζρεδηαζκφ εθπαηδεπηηθψλ πξνγξακκάησλ, λα είλαη ελεκεξσκέλνο ζε ζέκαηα ηεο επηθαηξφηεηαο πνπ αθνξνχλ ηνλ ηνκέα ηνπ, φπσο ζε αμηνιφγεζε επίδνζεο, ηερληθέο εθπαίδεπζεο θαη ζηαηηζηηθέο ηερληθέο Γ. Δθπαηδεπφκελνη ην ζεκείν απηφ ζα πξέπεη λα νξηζηεί ν αξηζκφο ησλ εθπαηδεπνκέλσλ, ηα ηκήκαηα απφ ηα νπνία ζα πξνέξρνληαη απηνί θαη ζπγθεθξηκέλα πξφζσπα απφ θάζε ηκήκα, ζχκθσλα κε ηηο αλάγθεο εθπαίδεπζεο ηνπο, ηηο πξνζσπηθέο πξνηηκήζεηο ηνπο θαη ηνλ ρξφλν πνπ έρεη πεξάζεη απφ ηελ ηειεπηαία θνξά πνπ έιαβαλ θάπνηνπ είδνπο εθπαίδεπζε. 38

39 Οη βαζηθνί παξάγνληεο πνπ πξέπεη λα ιεθζνχλ ππφςε θαηά ηελ επηινγή ησλ εθπαηδεπνκέλσλ είλαη (Μπνπξαληάο, 2003): Οη εθπαηδεπφκελνη ζα πξέπεη λα έρνπλ κεγάιεο πηζαλφηεηεο λα παξακείλνπλ ζηελ επηρείξεζε, λα επηδεηθλχνπλ πξνζσπηθφ ελδηαθέξνλ λα βειηηψζνπλ ηελ απφδνζε ηνπο θαη λα έρνπλ μεπεξαζηεί νη γλψζεηο- δεμηφηεηεο πνπ θαηέρνπλ ιφγσ ηεο ηερλνινγηθήο εμέιημεο. Δπίζεο νη εθπαηδεπφκελνη ζα πξέπεη λα επηζπκνχλ ηελ πξνζσπηθή εμέιημε αιιά θαη ηελ αλάπηπμε ηεο επηρείξεζεο Θα πξέπεη λα αλαδεηνχλ ηελ ππνθίλεζε, θαη ηελ αλαηξνθνδφηεζε πνπ ζα ηνπο επηηξέςεη λα βειηηψζνπλ ηελ επίδνζή ηνπο, αλ ρξεηαζηεί. Δπίζεο, ζα πξέπεη λα έρνπλ φξακα θαη δηάζεζε γηα νκαδηθή εξγαζία (Latham & Wexley, 1981). Οη κέζνδνη πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη ζπλήζσο γηα ηελ επηινγή ησλ εθπαηδεπνκέλσλ είλαη ζπλεληεχμεηο θαη άληιεζε πιεξνθνξηψλ απφ ηνπο ακέζνπο πξντζηακέλνπο. Γ. Υψξνο θαη ρξφλνο ηεο εθπαίδεπζεο: Τπάξρνπλ δχν κέξε φπνπ κπνξεί λα ιάβεη κέξνο ε εθπαίδεπζε: α) ζηε ζέζε εξγαζίαο θαη β) εθηφο ηεο ζέζεο εξγαζίαο, είηε ελδνεπηρεηξεζηαθά είηε εμσεπηρεηξεζηαθά. Κάζε πεξίπησζε ζα αλαιπζεί κε πεξηζζφηεξε ιεπηνκέξεηα ζηε ζπλέρεηα. Ζ δηάξθεηα ηνπ εθπαηδεπηηθνχ πξνγξάκκαηνο εμαξηάηαη απφ ην πεξηερφκελν ηνπο. Καηά ηελ απφθαζε γηα ηε δηάξθεηα ηνπ πξνγξάκκαηνο, ηδηαίηεξε πξνζνρή πξέπεη λα δνζεί ζηε δπλαηφηεηα λα επηηαρπλζεί ε εθπαηδεπηηθή δηαδηθαζία κε ηε ρξήζε, ηερληθψλ βνεζεκάησλ (ειεθηξνληθνί ππνινγηζηέο). Δπίζεο πξέπεη λα αμηνινγεζνχλ θαη νη καζεζηαθέο ηθαλφηεηεο ηνπ θάζε εθπαηδεπφκελνπ φζνλ αθνξά ην ρξφλν αθνκνίσζεο ησλ γλψζεσλ ηνπο (Μπνπξαληάο, 2003; Υπηήξεο, 2001; Jackson & Schuler, 2006) Μέζνδνη εθπαίδεπζεο ην θεθάιαην απηφ ζα πεξηγξάςνπκε ηηο κεζφδνπο εθπαίδεπζεο ηνπ πξνζσπηθνχ. Όπσο έρνπκε ήδε αλαθέξεη ε εθπαίδεπζε φζνλ αθνξά ην ρψξν εξγαζίαο κπνξεί λα γίλεη πάλσ ζηε ζέζε εξγαζίαο γηα απινχο ππαιιήινπο ή ζηειέρε θαη έθηνο ηεο ζέζεο εξγαζίαο επίζεο γηα απινχο ππαιιήινπο ή ζηειέρε (Υπηήξεο, 2001; Παηξηλφο, 2005; Μπνπξαληάο, 2003; Jackson & Schuler, 2006; Σεξδίδεο θαη Σδσξηδάθεο, 2004). 39

40 Καηά ηε δηάξθεηα ελφο πξνγξάκκαηνο εθπαίδεπζεο ζηε ζέζε εξγαζίαο, ν ππάιιεινο αζθείηαη ζηελ εθηέιεζε ησλ θαζεθφλησλ ηνπ θαη καζαίλεη λα ηα επηηειεί ράξε ηφζν ζηελ άζθεζε, φζν θαη ζηηο θαηεπζχλζεηο θαη ππνδείμεηο ηνπ πξντζηακέλνπ ηνπ - ή ηνπ ππαιιήινπ πνπ έρεη νξηζζεί γηα ην ζθνπφ απηφ. Αλάινγα κε ην ρξφλν πξαγκαηνπνίεζήο ηεο, ε εθπαίδεπζε δηαθξίλεηαη ζε εηζαγσγηθή, πξναγσγηθή ή δηαξθή (Υπηήξεο, 2001; Παηξηλφο, 2005; Μπνπξαληάο, 2003). Ζ εηζαγσγηθή εθπαίδεπζε ή εθπαίδεπζε πξνζαλαηνιηζκνχ, απνζθνπεί ζηε δηεπθφιπλζε ηεο έληαμεο ηνπ λενεηζεξρνκέλνπ ζηελ νξγάλσζε. πλήζσο απνηειείηαη απφ δχν ελφηεηεο: α) γλσξηκία κε ηελ νξγάλσζε (δνκή, ζηειέρσζε, δξαζηεξηφηεηεο, αξρέο θαη ζηφρνη), θαη β) βαζηθέο γλψζεηο θαη δεμηφηεηεο πνπ απαηηνχληαη γηα ηε ζπγθεθξηκέλε ζέζε εξγαζίαο. Ζ εηζαγσγηθή εθπαίδεπζε βνεζά ηνλ λέν ππάιιειν, αθελφο λα απνθηήζεη ηα αλαγθαία εθφδηα γηα ηελ άζθεζε ηνπ έξγνπ ηνπ θαη αθεηέξνπ λα κάζεη ηί αλακέλεηαη απφ απηφλ σο πξνο ηελ απφδνζε θαη ηελ ελ γέλεη ζπκπεξηθνξά. Απνηειεί ζπλέρεηα ηεο δηαδηθαζίαο επηινγήο, θαηά ηελ νπνία γίλεηαη ε δηάγλσζε ηεο θαηαιιειφηεηαο ελφο αηφκνπ γηα κηα ζπγθεθξηκέλε ζέζε θαη εληνπίδνληαη νη ειιείςεηο γλψζεσλ θαη δεμηνηήησλ(υπηήξεο, 2001; Παηξηλφο, 2005; Μπνπξαληάο, 2003). Ζ πξναγσγηθή εθπαίδεπζε, πξνεηνηκάδεη ηνλ εξγαδφκελν γηα κηα ζέζε πςειφηεξεο επζχλεο. Ζ πξναγσγή ζεκαίλεη, ζπρλά, ηε κεηάβαζε ζε ζέζε πξντζηακέλνπ άιισλ ππαιιήισλ. ηελ πεξίπησζε απηή, ε πξναγσγηθή εθπαίδεπζε ζπλίζηαηαη, θαηά ην κεγαιχηεξν κέξνο ηεο, ζηελ επηκφξθσζε ζε ζέκαηα δηνίθεζεο αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ( Υπηήξεο, 2001; Παηξηλφο, 2005; Μπνπξαληάο, 2003). Σέινο, σο δηαξθήο εθπαίδεπζε ζα κπνξνχζε λα ραξαθηεξηζζεί θάζε εθπαηδεπηηθή δξαζηεξηφηεηα πνπ ιακβάλεη ρψξα θαηά ηε δηάξθεηα ηεο ζηαδηνδξνκίαο ηνπ ππαιιήινπ. Ζ δξαζηεξηφηεηα απηή κπνξεί λα έρεη ραξαθηήξα ζεξαπεπηηθφ, δειαδή λα ζηνρεχεη ζηελ θάιπςε θελψλ θαη ζηελ άξζε αδπλακηψλ, ή αλαπηπμηαθφ, δειαδή λα απνζθνπεί ζηελ πεξαηηέξσ βειηίσζε ηνπ εθπαηδεπνκέλνπ. ηε ζπλέρεηα απηνχ ηνπ θεθαιαίνπ ζα αλαπηχμνπκε ιεπηνκεξέζηεξα ηηο ππάξρνπζεο κεζφδνπο εθπαίδεπζεο Μέζνδνη εθπαίδεπζεο πνπ αλαθέξνληαη ζηνπο απινχο ππαιιήινπο 1. Δθπαίδεπζε πάλσ ζηε ζέζε εξγαζίαο (On the job training) Σν κεγαιχηεξν κέξνο ηεο εθπαίδεπζήο ηνπ εξγαδφκελνπ πξαγκαηνπνηείηαη θαηά ηε δηάξθεηα ηεο εξγαζίαο απφ ηνπο ακέζσο αλψηεξνπο ηνπ (Μπνπξαληάο, 2003; 40

41 Υπηήξεο, 2001; Παηξηλφο, 2005; Jackson & Schuler, 2006; Σεξδίδεο θαη Σδσξηδάθεο, 2004). Ζ κέζνδνο ηεο εθπαίδεπζεο πάλσ ζηε ζέζε εξγαζίαο ρξεζηκνπνηείηαη απφ πνιιέο επηρεηξήζεηο θαη νξγαληζκνχο. Οη κέζνδνη εθπαίδεπζεο πνπ κπνξνχλ λα ιάβνπλ ρψξα είλαη νη αθφινπζεο: Α. Δθπαίδεπζε ζηε ζέζε εξγαζίαο ( πάλσ ζηε δνπιεηά ). χκθσλα κε ηε κέζνδν απηή έλαο ππάιιεινο πνπ έρεη πείξα ή ν πξντζηάκελνο δείρλνπλ ζε απηφλ πνπ ζα εθπαηδεπηεί, ηνλ ηξφπν ή ηελ κέζνδν ζχκθσλα κε ηελ νπνία εθηειείηαη κηα ζπγθεθξηκέλε δνπιεηά, ζηε ζπλέρεηα ηνλ παξαθνινπζνχλ, ηνλ δηνξζψλνπλ θαη ηνπ δίλνπλ ρξήζηκεο θαηεπζχλζεηο γηα λα ηελ θάλεη ζσζηά (Παηξηλφο, 2005). Σα πιενλεθηήκαηα απηήο ηεο κεζφδνπ είλαη ηα εμήο : 1. Γελ απαηηείηαη επηπιένλ εμνπιηζκφο γηα ηελ εηαηξεία 2. Παξνπζηάδεη ζρεηηθά κηθξφ θφζηνο εθαξκνγήο 3.Βνεζάεη ζηελ άκεζε δηφξζσζε ησλ ιαζψλ ηνπ εθπαηδεπφκελνπ 4. Δπηηξέπεη ηελ άκεζε ρξήζε λέαο γλψζεο 5. Δπηηπγράλεη άκεζε αχμεζε ηεο απφδνζεο ηνπ εξγαδνκέλνπ Ζ κέζνδνο απηή, αλ θαη ρξεζηκνπνηείηαη επξέσο παξνπζηάδεη θάπνηα ζεκαληηθά κεηνλεθηήκαηα φπσο (Παηξηλφο, 2005; Μπνπξαληάο, 2003; Υπηήξεο, 2001): 1. πλήζσο, ιφγσ θφξηνπ εξγαζίαο ηνπ εθπαηδεπηή ν εθπαηδεπφκελνο αθήλεηαη κφλνο ηνπ λα κάζεη ηε δνπιεηά 2. Ο εθπαηδεπηήο ίζσο δελ έρεη εθπαηδεπηεί γηα λα δηδάμεη θαη απηφ δπζθνιεχεη ην έξγν ηνπ 3.Απνπζία ζπζηεκαηηθήο δηαδηθαζίαο εθπαίδεπζεο(ρξφλνο, αληηθείκελν, δηάξθεηα, πξφηππν αμηνιφγεζεο) 4. Ζ εθπαίδεπζε ζπλήζσο κπνξεί λα δηαθφπηεηαη 5. Ζ εθπαίδεπζε θαηά ηε δηάξθεηα εξγαζίαο επηβαξχλεη ηελ θαλνληθή εθηέιεζε θαη ξνή ηεο δνπιεηάο. 41

42 Β. Δθπαίδεπζε κε καζεηεία (εθηφο ζέζεο εξγαζίαο) Καηά απηή ηε κέζνδν, νη εθπαηδεπφκελνη δηδάζθνληαη απφ εηδηθνχο ηφζν ζην ζεσξεηηθφ φζν θαη ζην ηερληθφ κέξνο ηεο δνπιείαο ηνπο. Ζ εθπαίδεπζε ζε βαζηθά ζεσξεηηθά ζέκαηα κπνξεί λα γίλεη εθηφο ζέζεο εξγαζίαο, ελψ γηα ην πξαθηηθφ κέξνο ρξεζηκνπνηνχληαη ηα πξαγκαηηθά κεραλήκαηα / εμνπιηζκφο.(παηξηλφο, 2005; Μπνπξαληάο, 2003; Υπηήξεο, 2001; Jackson & Schuler, 2006; Σεξδίδεο θαη Σδσξηδάθεο, 2004). Γ. Δθπαίδεπζε κέζσ πξαθηηθήο εμάζθεζεο (Internships) (εθηφο ζέζεο εξγαζίαο) Οη επηρεηξήζεηο ζε ζπλεξγαζία κε ηα Παλεπηζηήκηα θαη ηα ΣΔΗ απαζρνινχλ θνηηεηέο ππαιιήινπο γηα έλα δηάζηεκα, ζπλήζσο 6κελν, πξνθεηκέλνπ νη ηειεπηαίνη λα νινθιεξψζνπλ ηηο απαηηήζεηο ηνπ πξνγξάκκαηνο ζπνπδψλ ηνπο. Σα άηνκα απηά δνπιεχνπλ ζηελ επηρείξεζε θαη ηαπηφρξνλα καζαίλνπλ ηε ζπγθεθξηκέλε εξγαζία (Υπηήξεο, 2001; Παηξηλφο, 2005; Μπνπξαληάο, 2003; Jackson & Schuler, 2006; Σεξδίδεο θαη Σδσξηδάθεο, 2004) Γ. Δθπαίδεπζε ζην εξγαζηήξην(simulation Training)(εθηφο ζέζεο εξγαζίαο) H εθπαίδεπζε ζχκθσλα κε απηή ηε κέζνδν γίλεηαη εθηφο ζέζεο εξγαζίαο ζε εηδηθά δηακνξθσκέλν ρψξν (εξγαζηήξην), είηε κέζα ζηελ επηρείξεζε είηε εθηφο ησλ εγθαηαζηάζεσλ ηεο. Οη εθπαηδεπφκελνη καζαίλνπλ ρξεζηκνπνηψληαο ηα ίδηα κεραλήκαηα/ εμνπιηζκφ ή πνιχ θαιέο πξνζνκνηψζεηο ηνπο. Ζ κέζνδνο απηή είλαη θαηάιιειε φηαλ ε εθπαίδεπζε ζηε ζέζε εξγαζίαο είλαη αλέθηθηε ή παξνπζηάδεη θηλδχλνπο γηα ηνλ εθπαηδεπφκελν. Ζ κέζνδνο απηή είλαη επξέσο δηαδεδνκέλε. Γηα παξάδεηγκα, ζηελ Pizza Hut κεξηθέο ρηιηάδεο δηεπζπληηθψλ ζηειερψλ έρνπλ δεη ην πψο ε εξγαζία ηνπο επεξεάδεη ηελ φιε επηρείξεζε κέζσ απηήο ηεο κεζφδνπ (Υπηήξεο., 2001; Παηξηλφο, 2005 ; Μπνπξαληάο, 2003; Jackson & Schuler, 2003). Δ. Δθπαίδεπζε ζε αίζνπζεο δηδαζθαιίαο. Δίλαη ε παξαδνζηαθή κέζνδνο φπνπ ν εθπαηδεπφκελνο απιά αθνχεη παζεηηθά. Ζ κέζνδνο απηή έρεη δερηεί αξθεηά ππξά, αθνχ δελ αθήλεη νχηε πξσηνβνπιία ζηνπο εθπαηδεπφκελνπο αιιά νχηε θαη πεξηζψξηα εμαηνκίθεπζεο ηνπ καζήκαηνο, αλάινγα κε ηηο δπλαηφηεηεο ησλ εθπαηδεπφκελσλ (Κάληαο, 1991) 42

43 Μέζνδνη εθπαίδεπζεο πνπ αλαθέξνληαη ζηα ζηειέρε Α. Δθπαίδεπζε κέζσ θαζνδήγεζεο ζηε ζέζε εξγαζίαο(coaching) χκθσλα κε ηε κέζνδν ηεο θαζνδήγεζεο ν λένο εξγαδφκελνο εθπαηδεχεηαη ζηε ζέζε εξγαζίαο ηνπ απφ έλαλ παιηφηεξν θάηνρν απηήο ή ηνλ άκεζν πξντζηάκελν ηνπ, ν νπνίνο ηνπ δίλεη νδεγίεο θαη ζρνιηάδεη ηελ απφδνζε ηνπ. ηφρνο είλαη ε αλάπηπμε πξνζσπηθψλ ηθαλνηήησλ, γλψζεσλ θαη ζπκπεξηθνξψλ (Παηξηλφο, 2005; Μπνπξαληάο, 2003; Jackson & Schuler, 2003). Σα νθέιε απηήο ηεο κεζφδνπ είλαη: - Διάρηζην θφζηνο - Καζεκεξηλή θαη επνηθνδνκεηηθή ζρέζε εθπαηδεπηή-εθπαπδεπφκελνπ - Πξαγκαηηθφ πεξηβάιινλ εξγαζίαο - Άκεζε πιεξνθφξεζε - Γηφξζσζε ιαζψλ - Άκεζε εθαξκνγή ηεο γλψζεο. Ζ επηρείξεζε ζα πξέπεη λα νξίζεη ζπγθεθξηκέλα, έκπεηξα θαη κε ηθαλφηεηεο λα θαζνδεγνχλ ζηειέρε ή λα ηα εθπαηδεχζεη γη απηφ, ηα νπνία ζα αλαιάβνπλ λα εθπαηδεχζνπλ ηα λέα ζηειέρε (Υπηήξεο, 2001; Παηξηλφο, 2005; Μπνπξαληάο, 2003; Jackson & Schuler, 2003). Β. Δθπαίδεπζε κέζσ Μέληνξα Ζ εθπαίδεπζε κέζσ Μέληνξα είλαη ε δηαδηθαζία κε ηελ νπνία εηδηθά επηιεγκέλα θαη εθπαηδεπκέλα άηνκα παξέρνπλ θαζνδήγεζε θαη ζπκβνπιέο πνπ ζα βνεζήζνπλ ζηελ αλάπηπμε ηεο θαξηέξαο ησλ «πξνζηαηεπνκέλσλ» ηνπο. Σν mentoring ρξεζηκνπνηείηαη σο άηππν ζπκπιήξσκα ζηελ επίζεκε εθπαίδεπζε πνπ ιακβάλεη ν εξγαδφκελνο απφ ηελ επηρείξεζε. Ο κέληνξαο ζπλήζσο πξνζθέξεη ζηνλ «πξνζηαηεπφκελν» ηνπ (Παηξηλφο, 2005; Μπνπξαληάο, 2003; Jackson & Schuler, 2003): -ζπκβνπιέο γηα λα δηακνξθψζεη πξνγξάκκαηα απηφ-αλάπηπμεο ή ζπκθσλίεο εθπαίδεπζεο θαη αλάπηπμεο(learning & development contracts) - θαζνδήγεζε ζηελ απφθηεζε ησλ απαξαίηεησλ γλψζεσλ θαη ηθαλνηήησλ γηα λα θάλεη κηα λέα δνπιεία - πιεξνθνξίεο γηα ηελ επηρεηξεζηαθή θνπιηνχξα - θαζνδήγεζε ζε ζπγθεθξηκέλεο ηθαλφηεηεο. 43

44 Σα κεηνλεθηήκαηα πνπ αληηπαξαηάζζνληαη ζε απηή ηε κέζνδν είλαη: α) ηα ζηειέρε-κέληνξεο λα κελ γίλνληαη κεξνιεπηηθά ζηελ επηινγή ππνζηήξημεο εθπαηδεπνκέλνπ β) έιιεηςε λέσλ ηδεψλ θαη δηαηψληζε ηεο ίδηαο πξαθηηθήο, γ) ε ηθαλφηεηα ηνπ ζηειέρνπο κέληνξα σο εθπαηδεπηή δ) ε πηζαλφηεηα άληζεο κεηαρείξηζεο (Υπηήξεο, 2001). Γ. Δλαιιαγή ζέζεσλ εξγαζίαο χκθσλα κε ηε κέζνδν απηή ην ππφ εθπαίδεπζε ζηέιερνο κεηαθηλείηαη νξηδφληηα απφ ιεηηνπξγία ζε ιεηηνπξγία αλαιακβάλνληαο κηα δηνηθεηηθή ζέζε γηα δηάζηεκα 3-6 κελψλ. Σα νθέιε ηνπ ζηειέρνπο απφ απηή ηε δηαδηθαζία είλαη πνιιαπιά. (Παηξηλφο, 2005; Μπνπξαληάο, 2003; Jackson & Schuler, 2003): Ο εθπαηδεπφκελνο απνθηά εκπεηξίεο ζε δηαθνξεηηθέο ιεηηνπξγίεο θαη ηκήκαηα, γλσξίδεη κε απηφ ηνλ ηξφπν ηνπο ζηφρνπο, ηνπο ζθνπνχο θαη ηα πξνβιήκαηα θαη απνθηά θαιχηεξε εηθφλα θαη αληίιεςε γηα ηελ θνπιηνχξα ηεο επηρείξεζεο. Σν ζηέιερνο κε απηφλ ηνλ ηξφπν δελ πεξηνξίδεηαη ζε κηα θαξηέξα εηδηθνχ αιιά απνθηά γεληθφηεξεο γλψζεηο θαη ηθαλφηεηεο πνπ ζα ηνλ βνεζήζνπλ λα αλαιάβεη ζέζεηο γεληθφηεξνπ δηνηθεηηθνχ ραξαθηήξα. Ζ κεηαθίλεζε έρεη ζαλ απνηέιεζκα ηε δεκηνπξγία λέσλ γλσξηκηψλ θαη δηαπξνζσπηθέο ζρέζεηο θάηη ην νπνίν ζπκβάιιεη ζηε δηαηκεκαηηθή ζπλεξγαζία. Δπίζεο ν εθπαηδεπφκελνο έρεη ηελ επθαηξία λα γλσξίζεη ηελ θνπιηνχξα ησλ πειαηψλ ηεο επηρείξεζεο ην νπνίν ηεο δίλεη αληαγσληζηηθφ πιενλέθηεκα. Έλα αθφκα φθεινο γηα ηνλ εθπαηδεπφκελν είλαη φηη κέζα απφ απηή ηε δηαδηθαζία αλάιεςεο δηαθνξεηηθψλ έξγσλ, δηαπηζηψλεη ηα δπλαηά θαη αδχλαηα ζεκεία ηνπ θαη ην νπνίν ζα ηνλ βνεζήζεη ζηνλ θαιχηεξν ζρεδηαζκφ ηεο ζηαδηνδξνκίαο ηνπ. Σα κεηνλεθηήκαηα απηήο ηεο κεζφδνπ πξνθχπηνπλ απφ ην γεγνλφο φηη α)ε παξακνλή ζηελ εθάζηνηε ζέζε είλαη πξνζσξηλή θαη απηφ κπνξεί λα πξνθαιέζεη αδηαθνξία θαη ραιάξσζε θαζεθφλησλ γηα ηνλ εθπαηδεπφκελν. β) ε ςπρνινγηθή επίπησζε πνπ κπνξεί λα έρεη ε ζπλερήο κεηαθίλεζε θαη ε αλάιεςε δηαθνξεηηθψλ θαζεθφλησλ θαζψο θαη γ)ε αληηκεηψπηζε πνπ ζα δερζεί ην λενθεξκέλν άηνκν απφ ηα είδε ππάξρνληα (Υπηήξεο, 2001). 44

45 Γ. πκκεηνρή ζε επηηξνπέο χκθσλα κε απηή ηε κέζνδν, ην ππφ εθπαίδεπζε ζηέιερνο ζπκκεηέρεη ζε κφληκεο ή εηδηθέο επηηξνπέο (επηηξνπή εξγαζηαθψλ δηαθνξψλ, αμηνιφγεζεο πξνζθνξψλ). Με ηε ζπκκεηνρή ηνπ απηή ην ζηέιερνο απνθηά εκπεηξίεο ζηε δηαδηθαζία επίιπζεο πξνβιεκάησλ θαη ιήςεο απνθάζεσλ, γλσξίδεη θαη αληηκεησπίδεη δηάθνξεο πξνζσπηθφηεηεο θαη ζπκπεξηθνξέο. Δπίζεο ε ζπκκεηνρή ηνπ ζηηο δηάθνξεο επηηξνπέο ηνπ δίλεη ηελ επθαηξία λα κάζεη γηα ζέκαηα θαη δηαδηθαζίεο πνπ αθνξνχλ νιφθιεξε ηελ επηρείξεζε ή ηκήκαηα εθηφο απφ εθείλν ζην νπνίν εξγάδεηαη (Υπηήξεο, 2001; Παηξηλφο, 2005; Μπνπξαληάο, 2003; Jackson & Schuler, 2003; Σεξδίδεο θαη Σδσξηδάθεο, 2004) Μέζνδνη Δθπαίδεπζεο Δθηφο Θέζεο Δξγαζίαο Τπάξρνπλ θαη κέζνδνη εθπαίδεπζεο ζηειερψλ πνπ εθαξκφδνληαη εθηφο ηεο ζέζεο εξγαζίαο είηε ζε εηδηθή αίζνπζα κέζα ζηελ επηρείξεζε είηε εθηφο ηεο επηρείξεζεο. αο παξνπζηάδνπκε θάπνηεο απφ απηέο. 1. Μειέηε πεξηπηψζεσλ (Case studies) Καηά ηε δηάξθεηα ηεο κεζφδνπ απηήο ηα ζηειέρε- εθπαηδεπφκελνη νξγαλσκέλνη ζε κηθξέο νκάδεο κειεηνχλ έλα νξγαλσζηαθφ πξφβιεκα πξνθεηκέλνπ λα δηαγλψζνπλ ηηο αηηίεο ηνπ πξνβιήκαηνο θαη λα αλαθαιχςνπλ πψο λα ην ιχζνπλ. Ζ κειέηε πεξηπηψζεσλ, σο εθπαηδεπηηθή κέζνδνο αλαπηχρζεθε ηε δεθαεηία ηνπ 1920 ζην Παλεπηζηήκην ηνπ Harvard (Andrews & Noel., 1986; Argyris, 1980). Ο ζηφρνο ηεο κεζφδνπ απηήο είλαη νη εθπαηδεπφκελνη λα θαηαλνήζνπλ ην επηρεηξεζηαθφ πεξηβάιινλ, λα αληαιιάμνπλ ηδέεο θαη εκπεηξίεο. Σα ραξαθηεξηζηηθά ηεο κεζφδνπ απηήο είλαη (Υπηήξεο, 2001; Παηξηλφο,2005; Μπνπξαληάο, 2003; Σεξδίδεο θαη Σδσξηδάθεο, 2004): 1. Σα πξνβιήκαηα πνπ δίλνληαη γηα κειέηε είλαη, ζπλήζσο πξαγκαηηθά 2. Οη εθπαηδεπφκελνη ζπκκεηέρνπλ ελεξγά, παξνπζηάδνληαο ηηο ηδέεο ηνπο, δεηψληαο απφ ηνπο άιινπο ηδέεο θαη ζπκκεηνρή θαη αληηπαξαζέηνληαο επηρεηξήκαηα θαη απφςεηο 3. Ζ ζπκκεηνρή ηνπ δηδάζθνληνο, ζηε ιχζε ηνπ πξνβιήκαηνο είλαη ειάρηζηε. Οη εθπαηδεπφκελνη βαζίδνληαη ζηνπο εαπηφ ηνπο (γλψζεηο, εκπεηξίεο, πιεξνθνξίεο) γηα λα βξνπλ ιχζε. 45

46 4. Οη εθπαηδεπφκελνη καζαίλνπλ φηη ζπάληα ππάξρεη κηα άξηζηε ιχζε, αιιά θαη φηη ζπάληα κηα ιχζε πνπ πξνηείλεηαη είλαη εμνινθιήξνπ ιάζνο αθνχ, φπσο θαη ζηελ πξαγκαηηθφηεηα ζπκβαίλεη, νη πιεξνθνξίεο θαη ηα ζηνηρεία δελ είλαη πάληα πιήξε. 5. Ο εθπαηδεπηήο ιεηηνπξγεί σο ζπληνληζηήο ηεο ζπδήηεζεο κεηαμχ κειψλ ηεο νκάδαο, πξνθαιεί εξσηήζεηο, δίλεη πιεξνθνξίεο αιιά δελ δηδάζθεη νχηε δίλεη ιχζε ζην πξφβιεκα. 2. Γηνηθεηηθά ή επηρεηξεκαηηθά παηρλίδηα(management Games) χκθσλα κε ηελ κέζνδν απηή ηα εθπαηδεπφκελα ζηειέρε ρσξίδνληαη ζε νκάδεο, θάζε νκάδα αληηπξνζσπεχεη κηα επηρείξεζε θαη αληαγσλίδεηαη ε κηα ηελ άιιε, γηα ηελ επίηεπμε ζπγθεθξηκέλσλ ζηφρσλ, ζε έλα ππνζεηηθφ πεξηβάιινλ αγνξάο. Οη ζπκκεηέρνληεο ζε θάζε νκάδα πξέπεη λα πάξνπλ ζεηξά απνθάζεσλ γηα πνιιέο κεηαβιεηέο(π.ρ. πσιήζεηο, απνζέκαηα, πξνζιήςεηο, ιεηηνπξγηθά έμνδα θαη επίπεδα παξαγσγήο) (Υπηήξεο,, 2001; Παηξηλφο, 2005; Μπνπξαληάο, 2003; Σεξδίδεο & Σδσξηδάθεο, 2004). Ζ κέζνδνο απηή βνεζά ζηελ αλάπηπμε ηθαλνηήησλ ιήςεο απνθάζεσλ νξγάλσζεο θπξίσο, πξνγξακκαηηζκνχ θαη εγεζίαο. 3. Τπφδεζε ξφισλ Οη ζπκκεηέρνληεο θαινχληαη λα παίμνπλ ζπγθεθξηκέλνπο ξφινπο, πνπ αλαθέξνληαη ζε πξφζσπα πνπ ππνηίζεηαη φηη εκπιέθνληαη ζε έλα πεξηζηαηηθφ. Ο ζηφρνο ηεο κεζφδνπ απηήο είλαη νη ζπκκεηέρνληεο πνπ ππνδχνληαη θάπνηνλ άιιν, λα θαηαλνήζνπλ ηηο επζχλεο ηνπ, λα δνπλ ηα πξάγκαηα απφ κηα άιιε ζθνπηά θαη λα δνθηκάζνπλ ζπκπεξηθνξέο. Ζ ππφδεζε ξφισλ είλαη έλαο αλέμνδνο θαη επράξηζηνο ηξφπνο εθπαίδεπζεο. Υξεζηκνπνηείηαη γηα λα δψζεη ζε ζηειέρε εκπεηξία θαη λα αλάπηπμε ηθαλφηεηεο πάλσ ζηηο δηαπξνζσπηθέο ζρέζεηο (Υπηήξεο, 2001; Παηξηλφο,2005; Μπνπξαληάο, 2003; Σεξδίδεο θαη Σδσξηδάθεο, 2004). 4. εκηλάξηα Σα ζεκηλάξηα είλαη κέζνδνο παζεηηθήο κάζεζεο, ζε αίζνπζεο δηδαζθαιίαο, πνπ βαζίδεηαη ζηε δηάιεμε. Οη εθπαηδεπφκελνη παξαθνινπζνχλ καζήκαηα (ε δηάξθεηα ησλ νπνίσλ θπκαίλεηαη απφ κεξηθέο εκέξεο έσο αξθεηνχο κήλεο) πάλσ ζε έλα ζπγθεθξηκέλν γλσζηηθφ πεδίν π.ρ. εγεζία, επίβιεςε πθηζηακέλσλ θ.ι.π. Σα ζεκηλάξηα δηνξγαλψλνληαη απφ ηελ επηρείξεζε, απφ γξαθεία ζπκβνχισλ 46

47 επηρεηξήζεσλ, απφ εθπαηδεπηηθνχο νξγαληζκνχο, απφ ζπιιφγνπο εξγαδνκέλσλ, απφ παλεπηζηεκηαθά ηδξχκαηα θαη θξαηηθνχο θνξείο. Γηα λα είλαη απνηειεζκαηηθή ε κέζνδνο ησλ ζεκηλαξίσλ ζα πξέπεη ε επηρείξεζε λα εμαζθαιίζεη φηη ην πξνζθεξφκελν πξφγξακκα-ζεκηλάξην θαιχπηεη ηθαλνπνηεηηθά ηηο αλάγθεο ησλ εθπαηδεπνκέλσλ ζηειερψλ ηεο (Υπηήξεο, 2001; Παηξηλφο, 2005; Μπνπξαληάο, 2003; Σεξδίδεο θαη Σδσξηδάθεο, 2004). 5. Γηαιέμεηο Ζκεξίδεο πλέδξηα Μέζνδνη αλάπηπμεο ζηειερψλ πνπ ζηνρεχνπλ ζηελ ελεκέξσζε ησλ ζηειερψλ, γηα ηηο εμειίμεηο γεληθά ζηε δηνίθεζε επηρεηξήζεσλ ή ζε ζπγθεθξηκέλεο πεξηνρέο ηεο δηνηθεηηθήο πξαθηηθήο (Υπηήξεο, 2001; Παηξηλφο, 2005; Μπνπξαληάο, 2003;Σεξδίδεο θαη Σδσξηδάθεο, 2004). 6. Μέζνδνο εγεζίαο Vroom Yetton Πξφθεηηαη γηα έλα πξφγξακκα αλάπηπμεο ζηειερψλ πνπ επηθεληξψλεηαη ζηε ιήςε απνθάζεσλ. Βαζίδεηαη ζηε ζεσξία εγεζίαο ησλ δπν ζπγγξαθέσλ (Vroom Yetton) πνπ εμεγεί πσο νη εγέηεο ζα πξέπεη λα παίξλνπλ ηηο απνθάζεηο ηνπο, κε βάζε ζπγθεθξηκέλα θξηηήξηα φπσο: πνηφηεηα, απνδνρή θαη ρξφλνο ιήςεο απφθαζεο. Ζ ζπκκεηνρή ησλ πθηζηακέλσλ εμαξηάηαη απφ ην είδνο ηεο απφθαζεο. Με απηφ ην πξφγξακκα εθπαίδεπζεο, ηα ζηειέρε καζαίλνπλ ηα βαζηθά ζηνηρεία ηεο ζεσξίαο απηήο θαη καζαίλνπλ λα ρξεζηκνπνηνχλ δέληξν ιήςεο απνθάζεσλ, γηα λα πξνζδηνξίζνπλ ην πην απνηειεζκαηηθφ ζηπι εγεζίαο γηα ιήςε απνθάζεσλ (Υπηήξεο, 1996; Υπηήξεο, 2001; Παηξηλφο, 2005; Μπνπξαληάο, 2003; Σεξδίδεο θαη Σδσξηδάθεο, 2004). 7. Δθπαίδεπζε επαηζζεζίαο Δίλαη εξγαζηεξηαθήο κνξθήο εθπαίδεπζε, πνπ ζηνρεχεη ζην λα απμήζνπλ νη εθπαηδεπφκελνη ηελ απηνγλσζία ηνπο θαη ηελ θαηαλφεζε ηνπο γηα ηε ζπκπεξηθνξά ησλ άιισλ, ψζηε λα βειηησζνχλ θαη αλαπηπρζνχλ ε δηαπξνζσπηθή επαηζζεζία θαη νη δηαπξνζσπηθέο ζρέζεηο. Ζ κέζνδνο απηή, γλσζηή θαη σο εθπαίδεπζε νκάδσλ (T- Group Training), ιεηηνπξγεί σο εμήο: Μηα νκάδα εθπαηδεπνκέλσλ επξίζθνληαη ζε κηα αίζνπζα θαη κε έλαλ ζπληνληζηή ζπδήηεζεο, ζπδεηνχλ δηάθνξα ζέκαηα φρη πξνθαζνξηζκέλα. Καηά ηε ζπδήηεζε ελζαξξχλνληαη θαη πξνθαινχληαη λα εθθξάζνπλ 47

48 εηιηθξηλψο ηα αηζζήκαηα ηεο, λα πνπλ πσο βιέπνπλ ν έλαο ηνλ άιινλ, πσο αμηνινγνχλ ηε ζπκπεξηθνξά ηνπ θαη ηη αηζζήκαηα αληηδξάζεηο ηνπο πξνθαιεί. Γηα λα έρεη ζεηηθά απνηειέζκαηα κηα ηέηνηα εθπαίδεπζε ζα πξέπεη νη εθπαηδεπφκελνη λα δερζνχλ ζπκπεξηθνξέο άιισλ, πνπ ππφ θαλνληθέο ζπλζήθεο δελ ζα δερφληνπζαλ θαη λα κελ αηζζάλνληαη δπζθνιία ή πίεζε λα εθθξάζνπλ εηιηθξηλψο ηα αηζζήκαηα ηνπο γηα ηνπο άιινπο (π.ρ. ζεβαζκνχ ζηνλ αλψηεξν θαη ζπλαδεξθηθήο αιιειεγγχεο). (Καλειιφπνπινο, 1991; Υπηήξεο, 2001; Παηξηλφο, 2005; Μπνπξαληάο, 2003; Σεξδίδεο θαη Σδσξηδάθεο, 2004; Καλειιφπνπινο, 1991). 8. Παλεπηζηεκηαθά καζήκαηα / πξνγξάκκαηα Ζ κέζνδνο απηή ρξεζηκνπνηείηαη επξέσο ζηελ Δπξψπε, ηελ Ακεξηθή θαη ηειεπηαία θαη ζηε ρψξα καο. Οξηζκέλα Παλεπηζηεκηαθά ηδξχκαηα πξνζθέξνπλ(ζε επίπεδν κάζηεξ) κηα ζεηξά καζεκάησλ (πξφγξακκα) δηνίθεζεο επηρεηξήζεσλ, γηα αλψηαηα ζηειέρε ή κεηαπηπρηαθά πξνγξάκκαηα εηδηθνχ ελδηαθέξνληνο. Σα πξνγξάκκαηα απηά πξνζθέξνληαη απφ θξαηηθνχο ή ηδησηηθνχο νξγαληζκνχο, θαη κπνξνχλ λα ηα παξαθνινπζήζνπλ θαη ζηειέρε επηρεηξήζεσλ. Δπίζεο, ε ζρεηηθφηεηα ηνπ πξνγξάκκαηνο κε ηε δηνηθεηηθή πξαγκαηηθφηεηα θαη ηηο εμαηνκηθεπκέλεο αλάγθεο ησλ ζηειερψλ, επεξεάδεη θαζνξηζηηθά ηελ πνζφηεηα θαη ηελ πνηφηεηα ηεο κάζεζεο (Υπηήξεο, 2001; Παηξηλφο, 2005; Μπνπξαληάο, 2003; Σεξδίδεο &Σδσξηδάθεο, 2004). 9. Δλεξγφο κάζεζε Ζ κέζνδνο Action Learning ζχκθσλα κε ηνλ Reg Revans είλαη θαηάιιειε γηα ηελ εθπαίδεπζε κεζαίσλ θαη αλψηεξσλ ζηειερψλ, φζνλ αθνξά ζηε ιήςε απνθάζεσλ, ζπλδπάδνληαο ηε κάζεζε ζηελ αίζνπζα δηδαζθαιίαο θαη ηε κάζεζε κέζσ ηεο εθηέιεζεο ζπγθεθξηκέλνπ έξγνπ ζην ρψξν εξγαζίαο (Raelin & Lebien,1993; Marsick, 1990). Σα ζηειέρε αλαιακβάλνπλ λα πάξνπλ απφθαζε γηα έλα πξφβιεκα πνπ αθνξά άιιν ηκήκα ηεο επηρείξεζεο. Σν ρξνληθφ πεξηζψξην ηεο εθπαίδεπζεο απηήο είλαη κεξηθνί κήλεο ζηε δηάξθεηα ησλ νπνίσλ νη εθπαηδεπφκελνη παξαθνινπζνχλ καζήκαηα ζρεηηθά κε ηε δηνίθεζε θαη αλαιακβάλνπλ ηελ επίιπζε ηνπ πξνβιήκαηνο βάζεη ηνπ νπνίνπ ζα αμηνινγεζνχλ θαη ζην ηέινο ηεο εθπαίδεπζεο. (Υπηήξεο, 2001; Παηξηλφο, 2005; Μπνπξαληάο, 2003; Σεξδίδεο θαη Σδσξηδάθεο, 2004) 48

49 10. Δθπαίδεπζε επηβίσζεο Ζ αλαδήηεζε ηθαλψλ ζηειερψλ πνπ κε ζάξξνο θαη ηφικε ζα αληηκεησπίζνπλ θαη ζα επηβηψζνπλ ζην αληαγσληζηηθφ θαη γεκάην πξνθιήζεηο θαη αιιαγέο θφζκν ησλ επηρεηξήζεσλ, νδεγνχλ ηηο εηαηξίεο ζε αθξαίεο κεζφδνπο εθπαίδεπζεο (Outdoor Training). Σα ηειεπηαία ρξφληα αξθεηέο επηρεηξήζεηο ζηελ Ακεξηθή θπξίσο, ζηέιλνπλ αλψηεξα ζηειέρε ηνπο ζε πεξηπεηεηψδε θαη επηθίλδπλα ηαμίδηα κε ζθνπφ λα δνθηκάζνπλ ηφζν ηεο ζσκαηηθή φζν θαη ηελ ςπρηθή ηνπο ηθαλφηεηα λα αληέμνπλ ζε αληίμνεο ζπλζήθεο (Wagner et.al., 1991;Buller et.al., 1991; Υπηήξεο, 2001; Παηξηλφο, 2005; Μπνπξαληάο, 2003). 11. Δμ απνζηάζεσο εθπαίδεπζε E-learning Ζ ειεθηξνληθή εθπαίδεπζε γίλεηαη κέζσ ηνπ Παγθφζκηνπ Ηζηνχ. Ζ ειεθηξνληθή εθπαίδεπζε δηαθξίλεηαη απφ ηα εμήο βαζηθά ραξαθηεξηζηηθά (Σεξδίδεο θαη Σδσξηδάθεο,2004): Α) Γίλεηαη κε ηε βνήζεηα ειεθηξνληθψλ δηθηχσλ θαη ππνινγηζηψλ πνπ επηηξέπνπλ ηε κεηάδνζε ησλ πιεξνθνξηψλ θαη ηεο δηδαζθαιίαο, ηε ζπκκεηνρή αιια θαη ηελ άκεζε ελεκέξσζε ησλ εθπαηδεπνκέλσλ. Β) Δζηηάδεη ηελ πξνζνρή ηεο ζε καζεζηαθέο ηερληθέο αλψηεξεο απφ ηελ παξαδνζηαθή εθπαίδεπζε θαη ελζσκαηψλνπλ πιεξνθνξίεο, νη νπνίεο βειηηψλνπλ ηελ απφδνζε. Ζ ειεθηξνληθή εθπαίδεπζε πεξηιακβάλεη ζπλεξγαζία θαη ζπκκεηνρή ησλ εθπαηδεπνκέλσλ, δπλαηφηεηα ζχλδεζεο κε ηηο πεγέο πιεξνθφξεζεο, έιεγρν ηνπ εθπαηδεπφκελνπ, παξάδνζε θαη δηνίθεζε(σεξδίδεο θαη Σδσξηδάθεο, Ζ ειεθηξνληθή κάζεζε δίλεη ηελ επθαηξία ζηνπο εθπαηδεπφκελνπο λα ζπλεξγάδνληαη ή λα αιιειεπηδξνχλ κε άιινπο εθπαηδεπφκελνπο θαη εηδηθνχο. Απηή ε κνξθή εθπαίδεπζεο ρξεζηκνπνηείηαη απφ κεγάιεο επηρεηξήζεηο κε πνιιά γεσγξαθηθά δηαζθνξπηζκέλα ππνθαηαζηήκαηα, γηα ηελ παξνρή πιεξνθνξηψλ γηα λέα πξντφληα, πνιηηηθέο, αιιά θαη δεμηφηεηεο θαη εηζεγήζεηο ζε εμεηδηθεπκέλα ζέκαηα. (Μπνπξαληάο, 2003; Jackson & Schuler, 2003; Σεξδίδεο & Σδσξηδάθεο, 2004) Γηαπνιηηηζκηθή εθπαίδεπζε ζε Γηεζλέο επίπεδν Παγθνζκηνπνίεζε: είλαη κηα δηαδηθαζία αιιειεπίδξαζεο θαη αιιειεμάξηεζεο αγνξψλ-θαηαλαισηψλ- επηρεηξήζεσλ, ζπκθψλα κε ηελ νπνία γεγνλφηα, απνθάζεηο, δξαζηεξηφηεηεο θαη εμειίμεηο πνπ ζπκβαίλνπλ ζε έλα κέξνο ηνπ θφζκνπ έρνπλ 49

50 ζεκαληηθέο επηπηψζεηο ζε άηνκα θαη θνηλσλίεο ζε καθξηλά κέξε ηνπ θφζκνπ. Ζ παγθνζκηνπνίεζε κπνξεί λα πξνζεγγηζηεί απφ ηε ζεσξία ηνπ δηεζλνχο εκπνξίνπ,απφ ηηο πνιπεζληθέο επηρεηξήζεηο θαη απφ ην νηθνλνκηθφ πεξηβάιινλ ρσξίο ζχλνξα. ηα πιαίζηα ηεο παγθνζκηνπνίεζεο νη επηρεηξήζεηο ζα ιεηηνπξγνχλ ζε έλαλ πην αιιειέλδεην θφζκν. Οη επθαηξίεο γηα εθπαίδεπζε θαη αλάπηπμε ζε παγθφζκηεο επηρεηξήζεηο είλαη πάξα πνιιέο. Οη δηαθνξεηηθέο νκάδεο εξγαδνκέλσλ πνπ κπνξνχλ λα επσθειεζνχλ απφ απηή είλαη ηα αλψηεξα δηνηθεηηθά ζηειέρε, παγθφζκηνη κάλαηδεξο, νη εθπαηξηζκέλνη (expatriates), κέιε ησλ νηθνγελεηψλ ηνπο θαη άηνκα κε δηαθνξεηηθή ππεθνφηεηα. ηε ρξνληθή δηάξθεηα πνπ πξνζθέξνληαη ηα εθπαηδεπηηθά πξνγξάκκαηα πεξηιακβάλεηαη θαη πξηλ ηελ αλαρψξεζε ησλ εθπαηξηζκέλσλ θαη θαηά ηε δηάξθεηα παγθφζκησλ απνζηνιψλ θαη κεηά ηελ επηζηξνθή ησλ εθπαηξηζκέλσλ (Jackson & Schuler, 2006; Hellriegel, Jackson & Slocum, 2002). 1.Δπηινγή ησλ ζηειερψλ Οη δηαδηθαζίεο πνπ ρξεζηκνπνηνχλ νη επηρεηξήζεηο γηα λα επηιέμνπλ ηνπο κάλαδηεξο γηα ηηο εγρψξηεο ιεηηνπξγίεο είλαη αληίζηνηρεο κε απηέο πνπ ρξεζηκνπνηνχλ γηα ηηο ιεηηνπξγίεο ζην εμσηεξηθφ (Σεξδίδεο θαη Σδσξηδάθεο, 2004). Καη ζηηο δχν πεξηπηψζεηο ν ππνςήθηνο πξέπεη λα δηαζέηεη ηελ ηερληθή γλψζε αιιά θαη ηηο δεμηφηεηεο ψζηε λα θέξεη εηο πέξαο ηελ εξγαζία απνζηνιή, θαζψο θαη ηελ επθπΐα θαη ηηο αλζξψπηλεο δεμηφηεηεο γηα λα είλαη έλαο επηηπρεκέλνο κάλαηδεξ. Σν ζηέιερνο πνπ ζα επηιεγεί γηα λα εθπαηξηζηεί έρεη λα αληηκεησπίζεη ζπλαδέιθνπο κε δηαθνξεηηθή θνπιηνχξα απ ηε δηθή ηνπ, θαη ην άγρνο πνπ κπνξεί λα πξνθαιέζεη ην λα είλαη θαλείο κφλνο ηνπ ζε μέλε ρψξα. Καη αλ ν κάλαηδεξ έρεη νηθνγέλεηα πνπ ζα πξέπεη λα ηνλ αθνινπζήζεη, ηφηε ππάξρνπλ πξφζζεηεο πεξηπινθέο θαη πηέζεηο πνπ ζα ρξεηαζηεί λα αληηκεησπίζεη, φπσο ε εθκάζεζε ηεο μέλεο γιψζζαο, ε αλεχξεζε λέσλ θίισλ θαη ε παξαθνινχζεζε καζεκάησλ ζε λέν ζρνιείν γηα ηα παηδηά (Σεξδίδεο Σδσξηδάθεο, 2004; Schuler, 1994; Schuler & Jackson, 2006; Hellriegel, Jackson & Slocum, 2002) Σα ζηειέρε πνπ ζα επηιεγνχλ γηα ηηο ζέζεηο ηνπ εμσηεξηθνχ ζα πξέπεη εθηφο ησλ άιισλ πξνζφλησλ πνπ ζα πξέπεη λα δηαζέηνπλ, λα κπνξνχλ λα πξνζαξκφδνληαη εχθνια ζην λέν πεξηβάιινλ ηεο θηινμελνχζαο ρψξαο. χκθσλα κε έξεπλα νη πέληε παξάγνληεο πνπ ζπκβάιινπλ ζηελ επηηπρή έληαμε ησλ ηνπνζεηήζεσλ απηψλ είλαη: 50

51 γλψζε ηεο ζέζεο εξγαζίαο θαη θίλεηξα, δεμηφηεηεο, πξνζαξκνζηηθφηεηα, επθνιία απνδνρήο ησλ πνιηηηζκηθψλ δηαθνξψλ θαη νηθνγελεηαθή θαηάζηαζε. 2. Γηαπνιηηηζκηθή εθπαίδεπζε γηα εθπαηξηζκέλνπο (expatriates) θαη (impatriates) Expatriates: Ζ εθπαίδεπζε ησλ εθπαηξηζκέλσλ εξγαηψλ ή κειψλ ησλ νηθνγελεηψλ ηνπο πεξηιακβάλεη καζήκαηα ζρεηηθά κε ηηο αμίεο, ηα έζηκα θαη ηηο παξαδφζεηο ηεο ρψξαο πξννξηζκνχ. Σν εξψηεκα πνπ αλαθχπηεη είλαη αλ ηα δηαπνιηηηζκηθά καζήκαηα απηά πξέπεη λα γίλνληαη πξηλ ηελ αλαρψξεζε ή κε ηελ άθημε ηνπ εξγαδφκελνπ ζηελ ρψξα πξννξηζκνχ ηνπ. Πνιιέο εηαηξίεο επηιέγνπλ ηελ εθπαίδεπζε πξηλ ηελ αλαρψξεζε (Jackson & Schuler, 2006; Σεξδίδεο θαη Σδσξηδάθεο, 2004; Hellriegel, Jackson & Slocum, 2002). Έλα ηππηθφ πξφγξακκα δηαπνιηηηζκηθήο εθπαίδεπζεο πεξηιακβάλεη ιεπηνκέξεηεο ζρεηηθά κε ηελ θαζεκεξηλή δσή ζηε λέα ρψξα, ηηο απαξαίηεηεο γλψζεηο γηα λα εξγαζηεί θάπνηνο ζηελ άιιε ρψξα, ην ξφιν ηεο γπλαίθαο ζηε μέλε θνπιηνχξα, θαη κηα ζπδήηεζε ζρεηηθά κε ην άγρνο θαη ηελ αγσλία πνπ κπνξεί λα βηψζεη ν εξγαδφκελνο ή ε νηθνγέλεηα ηνπ ζηελ πξνζπάζεηα εγθιηκάηηζεο ηνπο ζηελ μέλε ρψξα. Μηα κέζνδνο πνπ ρξεζηκνπνηείηαη γηα ηελ νκαιή πξνζαξκνγή ηνπ αηφκνπ ζην λέν πεξηβάιινλ ιέγεηαη (cultural-general assimilator) θαη βνεζάεη ηα άηνκα λα απνθηήζνπλ επίγλσζε ηνπ εαπηνχ ηνπο θαη ηεο θνπιηνχξαο ηνπο θαη κε απηφ ηνλ ηξφπν λα πξνεηνηκαζηνχλε γηα ηελ αιιειεπίδξαζε κε ηηο άιιεο θνπιηνχξεο. Γηα άηνκα πνπ ηαμηδεχνπλ ζπρλά ζε δηαθνξεηηθέο ρψξεο απηή ε κέζνδνο βνεζά ψζηε λα είλαη πξντδεαζκέλνη κε ην ηη ζα αληηκεησπίζνπλ θαη λα αληαπεμέξρνληαη πην εχθνια ζε ηέηνηνπ είδνπο αιιαγέο (Schuler, 1994; Σεξδίδεο & Σδσξηδάθεο, 2004). Impatriates: Δίλαη εξγάηεο απφ άιιεο ρψξεο πνπ έξρνληαη λα εξγαζηνχλ ζηελ επηρείξεζε. Έλα ζεκαληηθφ πξφβιεκα πνπ αληηκεησπίδνπλ είλαη ε γιψζζα θαη ε δηάθνξεο δηάιεθηνη. Όπσο θαη νη εθπαηξηζκέλνη έρνπλ αλάγθε απφ εθπαίδεπζε ζρεηηθά κε ηνλ ηξφπν δσήο θαη ηηο ζπλζήθεο εξγαζίαο ζηελ ρψξα πνπ ζα εξγαζηνχλ(hellriegel, Jackson & Slocum, 2002) Αμηνιφγεζε ηεο εθπαίδεπζεο Ζ αλαγθαηφηεηα ηεο αμηνιφγεζεο κπνξεί λα ππνζηεξηρζεί κε δχν βαζηθά επηρεηξήκαηα( Υπηήξεο, 2001): α) Κάζε εθπαηδεπηηθφ πξφγξακκα πξαγκαηνπνηείηαη κε ζθνπφ λα ηθαλνπνηεζνχλ θάπνηεο αλάγθεο θαη λα επηηεπρζνχλ θάπνηνη - καζεζηαθνί θαηαξρήλ, 51

52 αιιά θαη επξχηεξνη νξγαλσηηθνί - ζηφρνη. Δίλαη εχινγν, ινηπφλ, απηφο πνπ ζα απνθαζίζεη ηελ πξαγκαηνπνίεζε ελφο πξνγξάκκαηνο, λα επηζπκεί λα δηαπηζηψζεη θαηά πφζν θαιχθζεθαλ νη αλάγθεο θαη επηηεχρζεθαλ νη ζηφρνη(ξεξνηχξε Κνπθίδνπ, 2001). β) Κάζε εθπαηδεπηηθφ πξφγξακκα ζπλεπάγεηαη κεγάιν θφζηνο, ηφζν άκεζν (νηθνλνκηθφ), φζν θαη έκκεζν, ιφγσ ηεο απνπζίαο ησλ εξγαδνκέλσλ απφ ηα θαζήθνληα ηνπο. Θα πξέπεη, επνκέλσο, λα ειέγρεηαη ε απνηειεζκαηηθφηεηα θάζε εθπαηδεπηηθήο δξαζηεξηφηεηαο, ψζηε λα επηιέγνληαη εθείλεο νη δξάζεηο πνπ έρνπλ απνδεηρζεί πην απνδνηηθέο. Ζ εθπαίδεπζε ζεσξείηαη σο θαηαιχηεο γηα αιιαγέο ζηνλ ηξφπν πνπ νη άλζξσπνη ελεξγνχλ. Μεηξψληαο ηα απνηειέζκαηα πνπ επηηεχρζεθαλ κε ηελ εθπαίδεπζε, δειαδή ηε κάζεζε θαη επίζεο κεηξψληαο ηελ επίδξαζή ηεο ζε αλζξψπνπο, ηκήκαηα, πειάηεο, επηρεηξήζεηο θιπ., νη άλζξσπνη κπνξνχλ λα βνεζεζνχλ λα αιιάμνπλ ηηο θαζεκεξηλέο ηνπο πξαθηηθέο. Όινη νη εκπιεθφκελνη ζηε δηαδηθαζία εθπαίδεπζεο ζα πξέπεη λα ζπκβάινπλ ζηε ζπγθέληξσζε ζηνηρείσλ θαη λα δείμνπλ εάλ ε κάζεζε έγηλε θαη ζε πνηα έθηαζε έρεη επεξεάζεη ηνλ ηξφπν εξγαζίαο. Σα ζηνηρεία κπνξνχλ λα είλαη πνζνηηθά εμαγφκελα απφ πξαθηηθά ηεζη, κε δείθηεο ηνπ νξγαληζκνχ θιπ., αιιά κπνξνχλ επίζεο λα είλαη πνηνηηθά, πνπ εμάγνληαη απφ ηηο αληηιήςεηο ησλ αλζξψπσλ, ηα αηζζήκαηα θαη ηε ζηάζε ηνπο φζνλ αθνξά ζηελ εθπαίδεπζε, ζηελ εξγαζία θιπ. Απφ ηε ζχγθξηζε ησλ ζηνηρείσλ, ζα γίλεη γλσζηφ αλ ε κάζεζε έρεη κεηαθεξζεί ζηελ θαζεκεξηλή ξνπηίλα θαη αλ έρεη έηζη θάπνηα επίδξαζε ζηελ επηρείξεζε. Δπίζεο σο αμηνιφγεζε κπνξεί λα νξηζηεί ε ζπζηεκαηηθή ζπιινγή θαη εθηίκεζε ζηνηρείσλ θαη πιεξνθνξηψλ πνπ αθνξνχλ ηελ επίηεπμε ησλ πξνθαζνξηζκέλσλ ζηφρσλ, ηνπ θάζε εθπαηδεπηηθνχ πξνγξάκκαηνο. Με άιια ιφγηα, ν ζηφρνο ηεο αμηνιφγεζεο ηεο εθπαίδεπζεο είλαη λα πξνζδηνξηζηεί ε απνηειεζκαηηθφηεηα ηεο. Ζ αδπλακία λα θαζνξηζηνχλ πάληα κεηξήζηκνη ζηφρνη, νη εγγελείο δπζρέξεηεο ζηε κέηξεζε ηεο απφδνζεο ησλ ππαιιήισλ, ην γεγνλφο φηη πνιιέο θνξέο ηα νθέιε ηεο εθπαίδεπζεο γίλνληαη νξαηά κεηά απφ αξθεηφ ρξφλν, ε ηάζε ησλ εθπαηδεπνκέλσλ λα εκθαλίδνληαη πιήξσο ηθαλνπνηεκέλνη απφ ηα εθπαηδεπηηθά πξνγξάκκαηα, είλαη κεξηθνί απφ ηνπο ιφγνπο πνπ σζνχλ ηνπο αμηνινγεηέο λα αξθεζηνχλ ζε γεληθέο επηδνθηκαζίεο (Σεξδίδεο θαη Σδσξηδάθεο, 2004). 52

53 Ζ αμηνιφγεζε ελφο εθπαηδεπηηθνχ πξνγξάκκαηνο είλαη πιεξέζηεξε φηαλ γίλεηαη ζε δχν ζηάδηα: θαηά ην ρξφλν ηεο ιήμεο ηνπ θαη κεηά απφ δηάζηεκα ιίγσλ κελψλ, φηαλ ππάξρεη πην ζαθήο εηθφλα γηα ηα νπζηαζηηθά πιενλεθηήκαηα θαη κεηνλεθηήκαηα ηνπ πξνγξάκκαηνο θαζψο θαη γηα ηελ πξαθηηθή ηνπ ρξεζηκφηεηα (Υπηήξεο, 2001; Μπνπξαληάο, 2003; Schuler, 1994). Μία δηαγξακκαηηθή απεηθφληζε ελφο ζπζηήκαηνο εθπαίδεπζεο πξνζσπηθνχ, θαίλεηαη ζην παξαθάησ δηάγξακκα. Γιάγπαμμα 1. ύζηημα εκπαίδεςζηρ πποζυπικού 3.13 Δπίπεδα - θξηηήξηα αμηνιφγεζεο Ο ζθνπφο πνπ επηδηψθεηαη απφ ηελ πιεπξά ηεο επηρείξεζεο κε ηελ εθπαίδεπζε είλαη ε κεγαιχηεξε απνηειεζκαηηθφηεηα ηεο ζε νξγαλσζηαθφ θαη ιεηηνπξγηθφ επίπεδν θαη ε βειηίσζε ηεο ηθαλφηεηαο ηεο λα πξνζαξκφδεηαη θαη λα αληαπνθξίλεηαη ζηηο κεηαβαιιφκελεο ζπλζήθεο ηεο ζχγρξνλεο επηρεηξεκαηηθήο θαη θνηλσληθήο δσήο. 53