9. K a p itu lu a. Ekuazio d iferen tzial arrun tak

Μέγεθος: px

Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "9. K a p itu lu a. Ekuazio d iferen tzial arrun tak"

Λυκούργος Μεσσηνέζης
5 χρόνια πριν
Προβολές:

1 9. K a p itu lu a Ekuazio d iferen tzial arrun tak 27

2 28 9. K A P IT U L U A E K U A Z IO D IF E R E N T Z IA L A R R U N T A K UEP D o n o stia M ate m atik a A p lik atu a S aila

3 29 Oharra: iku rra rekin m a rka tu ta ko a riketa k eba zteko fu n tzioen a d iera zpen g ra fi kora ko prog ra m a in form a tiko ba t beha r d a, W inplot a d ibid ez O n d oren g o eku a zio d iferen tzia la k eba tzi eta solu zio pa rtiku la r ba tzu k m a rra ztu. a ) dy dx = x + 2 d ) x = t(1 + x) dy b) dx = 5t x e) dy dx = y + 2 c) (1 + x 2 )y 2xy = 0 dz f) dx = xz g ) dz y dy = h) xy + y = 100x 3z 9.2. O n d oren g o en u n tzia tu eta n d eskriba tzen d iren eku a zio d iferen tzia la k id a tzi eta eba tzi: 1. Q-ren t-rekiko a ld a tzeko erritm oa t-ren ka rra tu a rekiko proportzion a la d a. 2. P -ren t-rekiko a ld a tzeko erritm oa 10 t-rekiko a ld era n tziz proportzion a la d a. 3. R-ren t-rekiko a ld a tzeko erritm oa L R-rekiko proportzion a la d a S u posa d eza g u n y-ren a ld a tzeko erritm oa y-rekiko proportzion a la d ela. B a d a kig u x = 0 d en ea n y = 4 d ela, eta x = 3 ba d a y = 10. K a lku la tu y(x) A ztertu on d oren g o eku a zio d iferen tzia len y(x) solu zioa zein kod ra n teeta n d en g ora korra ed o behera korra. a ) dy dx = 1 2 xy dy b) dx = 1 2 x2 y 9.5. O n d oren g o problem en solu zioa hu rbiltzeko M cl a u rin -en 3.ord en a ko polin om ioa a u rkitu : dy a ) dx = xy2 y(0) = 0. 5 d 2 R dz d ) 2 = Rz + z2 + 1 R(0) = 1 R (0) = 2 dy b) dx = y y(0) = 2 d 2 H du e) 2 = (u + 1)e H H(0) = 1 H (0) = 3 dn c) dy = N + y N(0) = 1

4 30 9. KAPITULUA EKUAZIO DIFERENTZIAL ARRUNTAK 9.6. Ondorengo E D A zehatza dela egiaztatu eta bere soluzio orkorra aurkitu: (2xy 2 y sin x + 2x 1) dx + (2x 2 y + co s x + 1/ y) dy = y(x) funtzioak aurkitu, kasu guztietan (x, y) puntuan ukitzailea den zuzenak OX ardatza (x + 2, 0) puntuan ebaki dezaten y(x) funtzioak aurkitu, kasu guztietan (x, y) puntuan ukitzailea den zuzena jatorritik pasa dadin Ondoren azaltzen den irudi bakoitzak ekuazio diferentzial bati dagokion maldaeremua adierazten du: Kontsideratu ondorengo bi problemak: dy = x(1 y) dy a) dx b) dx = xy y(0) = 0. 4 y(0) = 0. 5 E skatzen da: a) E kuazio bakoitzaren malda-eremua identifikatu. b) P roblemaren soluzioa aurreko irudietan marraztu. c) Soluzioa x = 0 punturen ingurune batean hurbiltzeko McLaurin-en hirugarren ordenako polinomioa kalkulatu.

5 31 d) Problema analitikoki ebatzi eta soluzio zehatza aurreko ataletan lortutako soluzio hurbilduekin konparatu Modelo matematiko bat aurkitu N ew ton-en hoztearen legea deskribatzeko: " Objetu baten tenperatura aldatzeko erritmoa bere tenperatura eta giro-tenperaturaren arteko diferentziarekiko proportzionala da". Suposa dezagun etx ebizitza baten jangelako tenperatura 18 C dela eta plater batean dagoen zopa 5 5 C-etatik 30 C-etara hiru minutuetan aldatzen dela. Z opa tenperaturaren grafikoa marraztu. Z ein unean izango da zoparen tenperatura 18 C? Ondorengo ariketetan, azaltzen den funtzioen familiak dagokion EDA betetzen duela egiaztatu. Kasu bakoitzean funtzioen familia grafikoki adierazi eta hasierako baldintza betetzen duen soluzio partikularra kalkulatu: a) y = Ke 2x y + 2y = 0 y(0) = 3 c) y = K 1 sin(3x) + K 2 cos(3x) y + 9y = 0 y(π/6 ) = 2 y (π/6 ) = 1 b) 3x 2 + 2y 2 = K 3x + 2yy = 0 y(1) = 3 c) y = K 1 x + K 2 x 3 x 2 y 3xy + 3y = 0 y(2) = 0 y (2) = Ondorengo EDA ebatzi eta soluzio orokorra grafikoki adierazi. a) 3x 2 (1 + y 2 )dx + dy = 0 c) y y 2 1 dx = 1 x 2 dy b) e x2 y 2 + y dy dy x 2 = 0 d) (1 + y) dx + dx x 2 2x = Ondorengo EDA ebatzi, F (x, y) = x n y m motako integrazio-faktore bat aurkituz: a) 2y dx + (3y 2x) dy = 0 b) 1 x (2x e y2 ) dx 3y 2 dy = 0

6 32 9. KAPITULUA EKUAZIO DIFERENTZIAL ARRUNTAK c) y dx + (x 2 y 2 x) dy = Ondorengo EDA ebatzi: a) (2x + y) dy = (x 2) dx b) y = 4y2 + xy 2y 2 x 2 c) x dy y dx = x 2 + y 2 dx Ondorengo EDA ebatzi, u = 2y 3 aldagai-aldaketa aplikatuz: (x + 2y 3 ) dx + 6xy 2 dy = Ondorengo EDA ebatzi: x 2 y + 2xy = z(x) funtzioa y + P (x)y = 0 EDA linealaren soluzioa bada, orduan u(x) = Kz(x) funtzioa ere soluzioa dela frogatu Ondorengo EDA linealak ebatzi: a) dy dx + y x = 3x + 4 dy b) dx 3x2 y = e x3 c) dy dx 3y x 2 = 1 x 2 d) y y = cos x e) y + 2xy = 2x f) (x + y) dx x dy = Ondorengo problemak ebatzi: y cos x + y 1 = 0 a) b) y(0) = 5 x 2 y + 2y = e 1 x 2 y(1) = e x dy = (x + y + 2) dx c) y(1) = 10 d) 2xy y = x 3 x y(4) = R L zirkuitu batetik zirkulatzen den I(t) intentsitateak LI + RI = E ekuazio diferentziala betetzen du, non L induktantziaren balioa, R erresistentzia eta E aplikatutako tentsioa diren. Eskatzen da:

7 33 a) I(t) kalkulatu, E 0 tentsio konstante baterako. b) Aurreko kasuan I(t)-ren portaera aztertu denborako epe luzea pasatu ondoren. c) I(t) kalkulatu, I(0) = 0 A, E 0 = 110 V, R = 550 Ω eta L = 4 H direnean. d) I(t) kalkulatu E(t) = E 0 sin(t) tentsioa aplikatzen bada. e) Aurreko d) kasuan I(t)-ren portaera aztertu denborako epe luzea pasatu ondoren Ondorengo EDA linealen soluzio orokorra aurkitu: a) y 4y + 13y = 0 b) y + 6y + 10y = 0 c) y + 6y + 25y = 0 d) y + 2y = 0 e) y IV + y 3y 5y 2y = Koefiziente indeterminatuen metodoa erabiliz, ondorengo EDA ebatzi: a) y + 2y = 36 cos x b) y + y 2y = 2x 2 3x d) y 2y + y = e x e) y y 9y + 9y = 2x Eragileen metodoa erabiliz, ondorengo EDA ebatzi: a) y 2y = cos x b) y + 2y 2y = x + 2 d) y 2y y + 2y = xe x e) y 4y + 4y = e x sin 2x

8 34 9. KAPITULUA EKUAZIO DIFERENTZIAL ARRUNTAK

Σχετικά έγγραφα

DERIBAZIO-ERREGELAK 1.- ALDAGAI ERREALEKO FUNTZIO ERREALAREN DERIBATUA. ( ) ( )

DERIBAZIO-ERREGELAK 1.- ALDAGAI ERREALEKO FUNTZIO ERREALAREN DERIBATUA. ( ) ( ) DERIBAZIO-ERREGELAK.- ALDAGAI ERREALEKO FUNTZIO ERREALAREN DERIBATUA. Izan bitez D multzo irekian definituriko f funtzio erreala eta puntuan deribagarria dela esaten da baldin f ( f ( D puntua. f zatidurak