ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΛΥΚΕΙΟ ΦΟΥΡΝΩΝ ΙΚΑΡΙΑΣ

Transcript

1 ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΛΥΚΕΙΟ ΦΟΥΡΝΩΝ ΙΚΑΡΙΑΣ Τίτλος προγρ/τος : «Το λιμάνι των Φούρνων ως πηγή ζωής των κατοίκων» Σχ. Χρονιά : Υπεύθυνες καθηγήτριες : Τσακού Αν., Παναγοπούλου Ελένη Περιβαλλοντική ομάδα

2 Το πρόγραμμα υλοποιήθηκε από τους μαθητές του Γυμνασίου Λυκείου Φούρνων και ανέδειξε την αξία του λιμανιού ώστε να καταστεί πρότυπο δημιουργίας και ανάπτυξης. Σκοπός μας ήταν να γνωρίσουν οι μαθητές τα προβλήματα του τόπου τους, να τα κρίνουν και να τα αξιολογήσουν για να βελτιώσουν τη ζωή τους στο νησί. Ο πρωταρχικός στόχος του προγράμματος είναι η κοινωνικοποίηση των μαθητών μέσα από τη συνεργασία τους και την επαφή τους με τους κατοίκους του νησιού και τις αρμόδιες υπηρεσίες, αλλά και η ανάπτυξη της ικανότητας τους να συλλέγουν στοιχεία και να τα καταγράφουν και να τα αναλύουν. Οι πληροφορίες που χρησιμοποιήθηκαν προέρχονται από το Δήμο Φούρνων, από το λιμεναρχείο, από συνεντεύξεις κατοίκων, από τη Βιβλιοθήκη του σχολείου και από το Διαδίκτυο. Οι περισσότερες εικόνες που παρουσιάζονται στην τελική έκθεση της εργασίας τους έχουν ληφθεί από τους ίδιους τους μαθητές κατά τη διάρκεια των περιηγήσεων στο λιμάνι και στο νησί γενικότερα, ενώ οι υπόλοιπες προέρχονται από το Διαδίκτυο. Οι μαθητές αφιέρωσαν αρκετό χρόνο για αναζήτηση πληροφοριών στο Διαδίκτυο και η χαρά τους ήταν μεγάλη όταν διαπίστωσαν ότι το νησί τους έχει φιλοξενηθεί τόσο σε ελληνικές, όσο και ξένες ιστοσελίδες. Οι καθηγήτριες: Τσακού Αναστασία Παναγοπούλου Ελένη 1. Η ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΛΙΜΑΝΙΟΥ Οι Φούρνοι είναι ένα από τα ομορφότερα συμπλέγματα νήσων της Ελλάδας, με πολύ δαιδαλώδεις ακτές και απόκρημνους βράχους καλυμμένους από αραιή θαμνώδη βλάστηση, που καταλήγουν στη θάλασσα. Αποτελείται από 25 νησιά με συνολική έκταση 45,7 τετραγωνικά χιλιόμετρα και μήκος ακτών 139,5 χιλιόμετρα. Βρίσκονται στο κεντρικό και ανατολικό Αιγαίο πέλαγος, μεταξύ Σάμου και Ικαρίας. Το σημαντικότερο νησί είναι η νήσος Φούρνοι, με το πολύ παράξενο σχήμα με έκταση 30,5 τετραγωνικά χιλιόμετρα και μήκος ακτών 73,6 χιλιόμετρα. Πρωτεύουσα των νησιών είναι οι Φούρνοι, μεγάλος παραλιακός οικισμός. Οι αρχαίοι Έλληνες ονόμαζαν τα νησιά αυτά Κόρσιες (Κόρσιαι), Κορσεές ( Κορσεαί) και Κρουσσές (Κρουσσαί). Σήμερα ονομάζονται Φούρνοι Κορσεών. Την ονομασία «Κορσεαί» άλλοι υποστηρίζουν ότι την πήραν τα νησιά αυτά από τους Κουρσάρους που κατά το Μεσαίωνα τα είχαν μεταβάλει σε ένα από τα πιο σπουδαία ορμητήριά τους στο Αιγαίο. Την ονομασία Φούρνοι, την πήραν μάλλον από το στόμιο του λιμανιού που μοιάζει με φούρνο, κατά άλλους πάλι από τους πολλούς φούρνους που υπήρχαν στο χωριό, ενώ κάποιοι υποστηρίζουν ότι προέρχεται από έναν Ιταλό ονόματι Φουρνάζι που χαρτογράφησε το νησί. 2. ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΛΙΜΑΝΙΟΥ ΚΑΙ ΤΩΝ ΦΟΥΡΝΩΝ Για τους πρώτους κατοίκους του νησιού δε γνωρίζουμε, δυστυχώς, τίποτε. Υπόθεση κάνουμε ότι, αφού οι Μιλήσιοι πρώτοι αποίκησαν τα γύρω νησιά και με δεδομένο ότι στους Φούρνους υπάρχουν τα μεγάλα λατομεία από τα οποία χτίστηκε η αρχαία Μίλητος, Μιλήσιοι (Ίωνες) θα ήταν οι πρώτοι που εγκαταστάθηκαν στους Φούρνους. Έχουν βρεθεί πολλά αρχαιολογικά ευρήματα

3 στο νησί, που βεβαιώνουν ότι στα αρχαϊκά, κλασικά και ελληνιστικά χρόνια πρέπει να υπήρξε αξιόλογος οικισμός. Είναι βεβαιωμένο ότι από τα πρώτα χρόνια της βυζαντινής εποχής και ολόκληρο το μεσαίωνα, οι Φούρνοι, όταν ξένοι και Έλληνες πειρατές λυμαίνονταν το Αιγαίο, ερημώθηκαν κι έγιναν ένα από τα σπουδαιότερα ορμητήριά τους. Πολλά θρυλούνται μέχρι σήμερα για εγκαταλειμμένους θησαυρούς και φονικές περιπέτειες, ανάμεσα στους πειρατές. Οι Φούρνοι πρωτοκατοικήθηκαν το 1770 μ. Χ. Ο πρώτος κάτοικος ήταν Πάτμιος και λεγόταν Μάρκος Καμίτσης. Σε λίγο τον ακολούθησαν και μερικοί άλλοι, επίσης Δωδεκανήσιοι κι έτσι έγινε ο πρώτος οικισμός, του οποίου η εξέλιξη ήταν καταπληκτική. Κατά την ελληνική Επανάσταση, ο ιστορικός της Σάμου, Σταματιάδης, μας αναφέρει ότι ο Μιαούλης μετά τη ναυμαχία της Μυκάλης, άραξε με ένα μέρος του στόλου του, στη θέση Καμάρι, για να επιδιορθώσει μερικά από τα καράβια του. Μετά το τέλος της Επανάστασης οι Φούρνοι με σουλτανικό φιρμάνι, περιήλθαν στην κυριότητα Πάτμιου ναυτικού. Η ένωση των νησιών με τη μητέρα πατρίδα επικυρώθηκε επίσημα από την Ελληνική Κυβέρνηση στις 3 Νοεμβρίου του ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΟΥ ΛΙΜΑΝΙΟΥ ΚΑΙ ΤΩΝ ΦΟΥΡΝΩΝ Οι ακτές των Φούρνων κατά το μεγαλύτερο μέρος τους είναι απότομες και κατατεμαχισμένες από μικρούς γραφικούς κόλπους και ορμίσκους. Πολλοί από τους κόλπους αυτούς κλείνονται από μικρά νησιά και σχηματίζουν αραξοβόλια, που μπορούν να ασφαλιστούν πλοία με όλους τους ανέμους. Τρεις από αυτούς, το Σκαλόφωνο, το Μπαλί και το Ελιδάκι, μαζί με το λιμάνι των Φούρνων ήταν γνωστά από τα πανάρχαια χρόνια. Από γεωλογική πλευρά οι Φούρνοι ανήκουν στην Κυκλαδική ενότητα και τα πετρώματα που υπάρχουν είναι ασβεστολιθικά και σχιστολιθικά. Η χλωρίδα και πανίδα των νησιών δεν έχουν μελετηθεί από ειδικούς επιστήμονες. Άφθονα αρωματικά φυτά με κυρίαρχα το θυμάρι, το θρούμπι, τη φασκομηλιά και το ρείκι αφθονούν στο σχιστολιθικά εδάφη, ενώ στα ασβεστολιθικά ο σχίνος, η κουμαριά και η φίδα. Παλαιότερα υπήρχαν σε βορινές ως επί το πλείστον περιοχές δασύλλια από κουμαριές, σχίνους και χαρουπιές, πλην όμως η αλόγιστη υλοτομία κατά τα χρόνια του μεσοπολέμου,που υπήρχε μεγάλη φτώχεια στο νησί και η εντατική βόσκηση που γίνεται μέχρι σήμερα, έχουν προκαλέσει μεγάλη υποβάθμιση. 4. ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗ Στο λιμάνι των Φούρνων υπάρχει Λιμενικός και Αστυνομικός Σταθμός,ενώ Λιμενικό Ταμείο, Τελωνείο και Υγειονομείο δεν υπάρχουν, λόγω της μικρής δυναμικότητας του νησιού. Οι παραπάνω υπηρεσίες βρίσκονται στο Βαθύ της νήσου Σάμου από τις οποίες εξυπηρετούνται και οι κάτοικοι της νήσου των Φούρνων. Το νησί διαθέτει κλιμάκιο πυροπροστασίας και δημοτικό πυροσβεστικό όχημα, αφού δεν υπάρχει ούτε Πυροσβεστική Υπηρεσία. Το λιμάνι των Φούρνων δε διαθέτει μηχανικό εξοπλισμό, αποθήκες, δεξαμενές, υδροδότηση, μαρίνες και δε γίνονται ρυμουλκήσεις ή πλοηγήσεις πλοίων. Η ηλεκτροδότηση του λιμανιού γίνεται δια μέσου υποθαλασσίου καλωδίου τάσης 220 volt από τη νήσο Σάμο.

4 Ακόμη, υπάρχει ανάγκη κατασκευής νέου λιμενοβραχίονα ώστε να μπορούν να προσδένουν τα πλοία ανεξαρτήτως διευθύνσεως και εντάσεως των ανέμων για την καλύτερη και ασφαλέστερη εξυπηρέτηση των επιβατών. Μερικές φορές η πρόσδεση των πλοίων καθίσταται αδύνατη λόγω δυσμενών καιρικών συνθηκών. Σήμερα κατασκευάζεται νέος λιμένας στην περιοχή Ψιλή Άμμος, σε απόσταση δύο χιλιομέτρων από το λιμάνι των Φούρνων, το οποίο όμως δεν έχει περατωθεί ακόμη. 5. ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΚΑΙ ΧΡΗΣΕΙΣ ΤΟΥ ΛΙΜΑΝΙΟΥ Η επιβατική και εμπορευματική κίνηση του λιμανιού είναι αντίστοιχη της δυναμικότητας τoυ νησιού. Σύμφωνα με στοιχεία του Λιμενικού Σταθμού Φούρνων, κατά το έτος 2003 καταγράφηκαν από-επιβιβασθέντες, ενώ τα φορτο-εκφορτωθέντα εμπορεύματα, κυρίως καύσιμα, οικοδομικά υλικά, είδη διατροφής και ζωντανά ζώα ανέρχονται σε τόνους, προϊόντα που αφορούν κυρίως τη διαβίωση των κατοίκων. Από το λιμάνι των Φούρνων διακινούνται κυρίως προς το λιμάνι του Πειραιά μεγάλες ποσότητες ψαριών, αν και τα τελευταία πέντε χρόνια παρουσιάζεται μια σοβαρή μείωση στην αλιευτική κίνηση του νησιού. 6. ΣΥΝΔΕΣΗ ΜΕ ΛΟΙΠΟ ΣΥΓΚΟΙΝΩΝΙΑΚΟ ΔΙΚΤΥΟ Δεν υπάρχει στο νησί σιδηροδρομικό δίκτυο, ούτε αυτό διαθέτει αεροδρόμιο, παρά μόνο ένα ελικοδρόμιο για τις ανάγκες των κατοίκων. Το νησί συνδέεται με θαλάσσια μέσα μεταφοράς με τα λιμάνια του Βαθέως και Καρλοβασίου της νήσου Σάμος, Αγίου Κηρύκου και Ευδήλου της νήσου Ικαρίας, με τη νήσο Πάτμο και με το λιμάνι του Πειραιά. Οι μαθητές μελέτησαν και τα επιβατικά-τουριστικά δρομολόγια του λιμανιού των Φούρνων. 7. ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ Πριν μερικά χρόνια η οικονομία του νησιού στηριζόταν εξ ολοκλήρου στην αλιεία. Σήμερα,δυστυχώς, η θάλασσα «έχει στερέψει», όπως λένε οι ψαράδες. Παλαιότερα υπήρχαν πολλά συγκροτήματα γρι-γρι. Τώρα, δυστυχώς, έχουν αποσυρθεί, λειτουργώντας μόνο ένα- δύο συγκροτήματα. Οι ψαράδες έχουν περιοριστεί επαγγελματικά και δουλεύουν ερασιτεχνικά οι περισσότεροι. Η κτηνοτροφία παραμένει σημαντική για το νησί οικονομική δραστηριότητα, ενώ η γεωργία έχει σχεδόν εγκαταλειφθεί. Συμπληρωματική είναι επίσης η μελισσοκομία, που όπως φαίνεται έχει περιθώρια βελτίωσης, μιας και το παραγόμενο μέλι είναι εκλεκτό και περιζήτητο. Τα τελευταία 15 χρόνια παρουσιάζεται στο νησί έντονη τουριστική ανάπτυξη. Κάθε χρόνο όλο και περισσότεροι τουρίστες επισκέπτονται το νησί. Οι κάτοικοι προσπαθούν κάθε χρόνο να επενδύσουν σε μονάδες μικρές και μεγάλες με ενοικιαζόμενα δωμάτια, studios και διαμερίσματα. Υπάρχουν σήμερα περίπου 18 μονάδες πλήρως εξοπλισμένες. Επισκέπτονται το νησί περίπου τουρίστες τον χρόνο σταδιακά. Για το νησί η ανάπτυξη του τουρισμού είναι πολύ σημαντική πηγή οικονομίας. Αν και παραδοσιακά οι κάτοικοι ασχολούνταν αποκλειστικά με την αλιεία και τη ναυτιλία, αυτό φαίνεται να έχει αλλάξει σήμερα. Τα μόνιμα ως τώρα επαγγέλματα των αλιέων και ναυτικών έχουν παρουσιάσει μείωση ως προς τον αριθμό τους, ενώ παράλληλα νέα επαγγέλματα όπως αυτά που έχουν άμεση

5 σχέση με την τουριστική ανάπτυξη του νησιού έχουν κάνει την εμφάνισή τους. Η απόσυρση των αλιευτικών σκαφών η οποία έγινε σύμφωνα με τις οδηγίες και τα κίνητρα που δόθηκαν από την Ευρωπαϊκή Ένωση επέφερε μείωση του αριθμού των αλιέων του νησιού, ενώ παράλληλα η επένδυση των επιδοτήσεων που λάμβαναν οι κάτοικοι από την απόσυρση των αλιευτικών τους σκαφών σε τουριστικές μονάδες είχε σαν αποτέλεσμα την εμφάνιση επαγγελμάτων που έχουν άμεση σχέση με τον τουρισμό, όπως εστιάτορες, επιχειρηματίες, ξενοδοχοϋπάλληλοι, μαγαζάτορες, έμποροι και υπάλληλοι. 8. ΑΝΘΡΩΠΙΝΟΙ ΠΟΡΟΙ 8.1 Τα επαγγέλματα των προηγούμενων δεκαετιών στους Φούρνους Οι Φουρνιώτες ασχολούνταν με τη γεωργία, την κτηνοτροφία και την αλιεία. Το ψάρεμα ήταν η κύρια ενασχόληση τους,αφού διέθεταν έναν από τους μεγαλύτερους αλιευτικούς στόλους στην Ελλάδα. Άλλα επαγγέλματα στους Φούρνους ήταν του μυλωνά, του χτίστη, του ντελάλη,του οργανοπαίκτη και του βιοτέχνη, αλλά οι περισσότεροι Φουρνιώτες γίνονταν ναυτικοί και μπάρκαραν για τα καράβια. 8.2 Ήθη και Έθιμα στους Φούρνους Τα κυριότερα ήθη και έθιμα στους Φούρνους είναι τα ακόλουθα: Τον Αύγοστο διοργανώνεται το "πανηγύρι της Παναγίας" στην κεντρική πλατεία των Φούρνων με σπιτικούς μεζέδες από τον πολιτιστικό σύλλογο και με τοπικούς χορούς. Στις 28 Αυγούστου διοργανώνεται το "πανηγύρι του Αϊ-Γιάννη του Αποκεφαλιστή και Θερμαστή" στον περίβολο της ομώνυμης Μονής στον οικισμό του Αϊ-Γιάννη. Με ιδιαίτερες εκδηλώσεις γιορτάζεται το Πάσχα στους Φούρνους. Τη Μεγάλη Παρασκευή όλοι συμμετέχουν στο μάζεμα των κλαδιών για το "σωρό".τη νύχτα της Ανάστασης πυροτεχνήματα φωτίζουν τον ουρανό, ενώ "πύρινα γράμματα" στις πλαγιές μαζί με τη φωτιά του σωρού στέλνουν το μήνυμα της Ανάστασης σε όλο το Αιγαίο.Την Κυριακή του Πάσχα το "κάψιμο του Ιούδα" έρχεται να ολοκληρώσει τις εκδηλώσεις. Του Αγίου Γεωργίου: Ο πολιτιστικός σύλλογος της Θύμαινας οργανώνει πανηγύρι στη σκεπασμένη από πλατάνια πλατεία του χωριού. Το κέφι, ο χορός αλλά και οι μεζέδες περισσεύουν. Του Αγίου Νικολάου: Στη Θύμαινα,στη μικρή παραλία στο Αϊ Νικολάκι στήνεται μικρό πανηγύρι. 9. ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΚΑΙ ΒΙΩΣΙΜΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΟΥ ΛΙΜΑΝΙΟΥ Είναι φυσικό το λιμάνι των Φούρνων σαν χώρος που βρίσκεται μακριά από τη βιομηχανική ανάπτυξη και εμπορική κίνηση να έχει διατηρήσει το φυσικό τοπίο αναλλοίωτο. Εδώ δεν μπορεί να μιλήσει κανείς για ατμοσφαιρική ρύπανση ή μόλυνση των θαλασσίων και υδάτινων οικοσυστημάτων. Είναι κάτι για το οποίο οι κάτοικοι του νησιού είναι υπερήφανοι και χαίρονται να ζουν στον τόπο αυτό!

6