EEO GROUP ΜΕΛΕΤΗ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ

Transcript

1 EEO GROUP ΜΕΛΕΤΗ ΑΝΑΛΥΣΗΣ ΚΑΤΑΓΡΑΦΗΣ ΚΑΙΝΟΤΟΜΩΝ ΕΚΠΑΙ ΕΥΤΙΚΩΝ ΑΝΑΓΚΩΝ ΓΙΑ ΝΕΟΥΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΕΣ Ή ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΕΣ ΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΣΤΗN ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΗΠΕΙΡΟΥ ΣΤΟΝ ΚΛΑ Ο ΤΟΥ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ ΑΘΗΝΑ, Σεπτέµβριος 2004

2 ΑΝΑΛΥΣΗ ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΚΑΙΝΟΤΟΜΩΝ ΕΚΠΑΙ ΕΥΤΙΚΩΝ ΑΝΑΓΚΩΝ ΓΙΑ ΝΕΟΥΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΕΣ Ή ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΕΣ ΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΗΠΕΙΡΟΥ ΣΤΟΝ ΚΛΑ Ο ΤΟΥ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ ii

3 ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ ΕΙΣΑΓΩΓΗ... 5 I. Εισαγωγή... 5 ΙΙ. Σκοπός της Μελέτης... 5 III. Μεθοδολογία και διάρθρωση της µελέτης... 6 ΗΜΟΓΡΑΦΙΚΑ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΗΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ ΗΠΕΙΡΟΥ Γενικά Γεωγραφικά και ηµογραφικά Χαρακτηριστικά Το Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν της Περιφέρειας Ηπείρου και η σχετική οικονοµική της θέση Απασχόληση, Ανεργία και Επιχειρηµατικότητα στην Περιφέρεια Ηπείρου Παράρτηµα Τοπική Ανάλυση Swot Των Νοµών Της Περιφέρειας Ηπείρου Ο ΚΛΑ ΟΣ ΤΟΥ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΗΠΕΙΡΟΥ Γενικά Οι ιδιαιτερότητες και οι επιπτώσεις του τουρισµού Το διεθνές περιβάλλον Το Ευρωπαϊκό περιβάλλον Το τουριστικό περιβάλλον της Ηπείρου Τα στατιστικά δεδοµένα του τουρισµού για την Περιφέρεια Ηπείρου ΜΕΘΟ ΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΕΡΕΥΝΑΣ ΑΝΙΧΝΕΥΣΗΣ ΤΩΝ ΕΚΠΑΙ ΕΥΤΙΚΩΝ ΑΝΑΓΚΩΝ ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ Εισαγωγή Προσέγγιση Θεµατολογία ερωτηµατολογίου Παρουσίαση των αποτελεσµάτων

4 3.5 Προτεινόµενα εκπαιδευτικά προγράµµτα Παράρτηµα Τρίτου Κεφαλαίου INNOVATIVE ACTIONS ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΌΓΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΤΑΓΡΑΦΉ ΤΩΝ ΕΚΠΑΙ ΕΥΤΙΚΏΝ ΑΝΑΓΚΏΝ ΝΈΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΏΝ Ή ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΏΝ ΡΑΣΤΗΡΙΟΤΉΤΩΝ ΣΤΟΝ ΤΟΜΈΑ ΤΟΥ ΤΟΥΡΙΣΜΟΎ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΦΈΡΕΙΑ ΤΗΣ ΗΠΕΊΡΟΥ

5 ΕΙΣΑΓΩΓΗ I. Εισαγωγή Η αναγκαιότητα της συστηµατικής παρακολούθησης της οικονοµικής δραστηριότητας σε περιφερειακή βάση αναδεικνύεται από την αυξανόµενη σηµασία του ρόλου των περιφερειών στη διαδικασία της ευρωπαϊκής ενοποίησης. Στο νέο θεσµικό πλαίσιο λειτουργίας τους, οι περιφέρειες αποκτούν συγκεκριµένη οικονοµική οντότητα και αρµοδιότητες. Κατά συνέπεια, η συστηµατική παρακολούθηση των περιφερειακών οικονοµικών εξελίξεων υποστηρίζει τη διαµόρφωση περιφερειακής πολιτικής για την αντιµετώπιση τοπικών προβληµάτων και αποτελεί απαραίτητο συµπλήρωµα της ανάλυσης της ελληνικής οικονοµίας ως σύνολο. Αναµφίβολα, το θέµα της απασχόλησης και της ανεργίας αποτελεί ένα από τα πιο καυτά κοινωνικά και οικονοµικά προβλήµατα. Πρώτον, για λόγους αποτελεσµατικότητας της παραγωγικής διαδικασίας και δεύτερον για λόγους κοινωνικής δικαιοσύνης. Ο πρώτος από τους λόγους αυτούς, έχει να κάνει µε την συµπεριφορά των ατόµων καθόσον η απασχόλησή τους σε θέση εργασίας που ταιριάζει µε τα ενδιαφέροντα και τα χαρακτηριστικά τους επηρεάζει το ενδιαφέρον τους για εργασία και προσπάθεια και συνεπώς τον όγκο του παραγόµενου προϊόντος. Ο δεύτερος λόγος σχετίζεται µε την αίσθηση του δικαιώµατος συµµετοχής των ατόµων στα κοινωνικά δρώµενα, όπως άλλωστε είναι και η παραγωγική διαδικασία, η οποία όσο περισσότερο αναπτύσσεται και διαχέεται σε µία κοινωνία τόσο πιο ευσταθής και αδιάρρηκτη είναι η κοινωνική ισορροπία και συνοχή. Η άµβλυνση της ανεργίας και το δικαίωµα συµµετοχής όλων στην παραγωγική διαδικασία θα πρέπει συνεπώς να αποτελούν στόχους πολιτικής κάθε σύγχρονου και αναπτυγµένου κράτους. Στα πλαίσια αυτά, και παρά τις σηµαντικές δυσκολίες που υπάρχουν, η παρούσα µελέτη προσπαθεί να συµβάλλει στοιχειωδώς στην εµπειρική κυρίως διερεύνηση ερωτηµάτων γύρω από τις προοπτικές ανάπτυξης νέων ή διεύρυνση επιχειρηµατικών πρωτοβουλιών που ήδη υφίστανται στην Περιφέρεια Ηπείρου. ΙΙ. Σκοπός της Μελέτης Η µελέτη έχει ως γενικό σκοπό να καταγράψει και να παρουσιάσει τις εκπαιδευτικές ανάγκες των εργαζόµενων ως επιχειρηµατίες στον ευρύτερο τοµέα του τουρισµού στην Περιφέρεια Ηπείρου. Για την καλύτερη προσέγγιση του στόχου αυτού αρχικά διερευνούνται και παρουσιάζονται από τη µελέτη τα ιδιαίτερα γεωγραφικά, δηµογραφικά, οικονοµικά και άλλα χαρακτηριστικά και οι προοπτικές ανάπτυξης τόσο της Π. της Ηπείρου γενικά, όσο και της τουριστικής δραστηριότητας στην περιφέρεια αυτή. Ειδικότερα στους στόχους της µελέτης περιλαµβάνονται: 5

6 Η περιγραφή των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών της Περιφέρειας Ηπείρου µε έµφαση στη δοµή και τη διάρθρωση της οικονοµίας της περιφέρειας. Η διερεύνηση και παρουσίαση της σχετικής κοινωνικής και οικονοµικής θέσης της Περιφέρειας Ηπείρου σε σχέση µε το σύνολο της χώρας. Η παρουσίαση των ιδιαιτεροτήτων χαρακτηριστικών και των προοπτικών ανάπτυξης της τουριστικής δραστηριότητας καθώς και η αναγνώριση και προώθηση τυχόν νέων επενδυτικών ευκαιριών στον κλάδο αυτό. Η διερεύνηση και ανάλυση των νέων αναγκών κατάρτισης επιµόρφωσης σε θέµατα τουρισµού καθώς και επιχειρηµατικών δραστηριοτήτων που συνδέονται µε αυτά. Η πρόταση καινοτόµων µεθοδολογιών και τρόπων αντιµετώπισης των νέων εκπαιδευτικών αναγκών µέσω συγκεκριµένων καινοτόµων εκπαιδευτικών προγραµµάτων Ο εντοπισµός των αποδεκτών των προτεινόµενων καινοτόµων εκπαιδευτικών προγραµµάτων καθώς και των χαρακτηριστικών τους και των προοπτικών βελτίωσης της σχετικής τους οικονοµικής θέσης Η συστηµατική παρουσίαση και ανάλυση των καινοτόµων εκπαιδευτικών αναγκών των νέων επιχειρηµατιών ή επιχειρηµατικών ενεργειών ώστε η παρούσα µελέτη να αποτελέσει χρήσιµο εργαλείο για ανάλογες µελέτες στο µέλλον. Η διεύρυνση και διάδοση της πληροφόρησης για την ενηµέρωση της τοπικής επιχειρηµατικής κοινότητας και των δυνητικών επιχειρηµατιών σχετικά µε τις νέες ανάγκες και τις προτεινόµενες εκπαιδευτικές λύσεις. Η αναλυτική παρουσίαση και περιγραφή καινοτόµων εκπαιδευτικών προτάσεων σε ιδιαίτερα ενδιαφέροντα θέµατα όπως, τα επιχειρησιακά σχέδια, οι τεχνικές πωλήσεων και διαχείρισης, η χρηµατοδότηση καινοτόµων ιδεών, η δικτύωση, η εκµετάλλευση των κοινοτικών προγραµµάτων κ.ά. Ο σχεδιασµός, µε βάση τις διαπιστωµένες ανάγκες για την εκπαίδευση, επιλεγµένων καινοτόµων εκπαιδευτικών προγραµµάτων για την κάλυψη συγκεκριµένων σηµαντικών αναγκών µε απώτερο στόχο την κατάρτιση επιχειρηµατιών σε καινοτόµες δραστηριότητες σχετικές µε τον τουρισµό. III. Μεθοδολογία και διάρθρωση της µελέτης H παρούσα µελέτη προσέγγισε το θέµα µε δύο τρόπους. Πρώτον, µε την αξιοποίηση των επίσηµων στατιστικών πηγών πληροφόρησης και στοιχείων. Για την αξιοποίηση των στοιχείων αυτών η εµπειρία της οµάδας έργου ήταν καθοριστική. Έτσι στη 6

7 µελέτη παρουσιάζονται και αναλύονται τα πλέον πρόσφατα διαθέσιµα δεδοµένα διαφόρων φορέων (Υπουργεία, ΟΑΕ, ΕΟΤ, κ.λπ.) και κυρίως της Εθνικής Στατιστικής Υπηρεσίας Ελλάδος (ΕΣΥΕ). εύτερον, µε τη χρήση δοµηµένου ερωτηµατολογίου που σχεδιάστηκε ειδικά για το σκοπό της διερεύνησης των καινοτόµων εκπαιδευτικών αναγκών, ερωτηµατολογίου. Η σύνταξη του και ο σχεδιασµός του ερωτηµατολογίου προσανατολίζεται στην καταγραφή, των ιδιαίτερων εκπαιδευτικών αναγκών των επιχειρηµατιών και στελεχών που δραστηριοποιούνται ή προτίθενται σύντοµα να δραστηριοποιηθούν στον ευρύτερο τοµέα του τουρισµού της Περιφέρειας. Ηπείρου. Στο επόµενο κεφάλαιο παρουσιάζονται τα χαρακτηριστικά της Περιφέρειας Ηπείρου µε σκοπό την διαπίστωση της σχετικής θέσης της περιφέρειας αλλά και των νοµών της στον ευρύτερο γεωγραφικό χώρο της χώρας, ενώ στο δεύτερο κεφάλαιο της µελέτης παρουσιάζονται τα χαρακτηριστικά του τουριστικού κλάδου. Στο τρίτο και κύριο κεφάλαιο αρχικά παρουσιάζονται τα αποτελέσµατα της έρευνας πεδίου ανίχνευσης των εκπαιδευτικών αναγκών των επιχειρηµατιών της περιοχής ενώ στη συνέχεια παρουσιάζονται οι εκπαιδευτικές προτάσεις της µελέτης. 7

8 Κ Ε Φ Α Λ Α Ι Ο Π Ρ Ω Τ Ο ΗΜΟΓΡΑΦΙΚΑ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΗΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ ΗΠΕΙΡΟΥ 8

9 ΗΜΟΓΡΑΦΙΚΑ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΗΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ ΗΠΕΙΡΟΥ 1.1 Γενικά Η Ήπειρος βρίσκεται στο βορειοδυτικό τµήµα της Ελλάδας. Συνορεύει βόρεια µε την Αλβανία, ανατολικά µε τη. Μακεδονία και τη Θεσσαλία, νότια µε τη Στερεά Ελλάδα και δυτικά βρέχεται από τον Αµβρακικό κόλπο και από το Ιόνιο Πέλαγος. Περιλαµβάνει τους νοµούς Άρτας, Θεσπρωτίας, Ιωαννίνων και Πρέβεζας. Το φυσικό και οικονοµικό της στοιχείο περιλαµβάνει τη Ζώνη των ορεινών όγκων (Ζαγόρι, Μέτσοβο, Κόνιτσα, Τζουµέρκα, κα.) µε σηµαντική ιστορία και φυσικό τοπίο, αλλά και έντονο κτηνοτροφικό προφίλ, την παράκτια ζώνη ανάπτυξης τουρισµού µαζικής µορφής (Πρέβεζα, Θεσπρωτία) αλλά και θαλάσσιων µεταφορών και αλιείας, ένα σηµαντικό πλέγµα σηµαντικών φυσικών οικοσυστηµάτων (28% της συνολικής έκτασης της περιφέρειας όπως ο Αµβρακικός, πολλές περιοχές NATURA 2000, τα στενά του Αχέροντα, η λίµνη Ξηρού, οι εθνικοί δρυµοί Πίνδου και Αώου Βοϊδοµάτη, κα.) καθώς και ένα µικρό αλλά εύφορο πεδινό τµήµα γεωργικής γης (πεδινά Πρέβεζας- Άρτας) µε χαρακτηριστικά προϊόντα (εσπεριδοειδή, ελαιοκαλλιέργεια, κα.). Με βάση την ετήσια Βιοµηχανική Έρευνα της ΕΣΥΕ, η πλειοψηφία των µονάδων του δευτερογενή τοµέα είναι µικρές και απευθύνονται κατά κύριο λόγο στις τοπικές αγορές. Υπάρχουν 40 βιοµηχανικά καταστήµατα µε απασχόληση πάνω από 20 άτοµα. Υπάρχουν ορισµένες µεγάλες καθετοποιηµένες µονάδες µε εξαγωγικό προσανατολισµό, όπως οι γαλακτοβιοµηχανίες, µονάδες κρέατος και πουλερικών, µονάδες εµφιάλωσης νερού και παραγωγής-τυποποίησης ιχθηρών. Στον τοµέα της µεταποίησης, ο κλάδος µε την µεγαλύτερη συµµετοχή είναι αυτός των τροφίµων και ποτών (64%) και ακολουθούν ως πιο σηµαντικοί οι κλάδοι της κατασκευής προϊόντων από µη µεταλλικά ορυκτά και της κατασκευής µεταλλικών προϊόντων. Η Ήπειρος διαθέτει ονοµαστούς τεχνίτες, πέτρας και µαρµάρου, αργυροχοΐας και ξυλογλυπτικής, που έχουν αφήσει σηµαντικό έργο, αλλά σιγά σιγά εκλείπουν. Επίσης είναι σηµαντικό ενεργειακό κέντρο που εξάγει ηλεκτρική ενέργεια και που σε συνδυασµό µε την αποπεράτωση των προγραµµατισµένων Υδροηλεκτρικών Σταθµών, αλλά και τον αγωγό φυσικού αερίου στην Ηγουµενίτσα, αναδεικνύεται σε ενεργειακό κέντρο υπερτοπικής σηµασίας. Ο κύριος όγκος της παραγωγής είναι προσανατολισµένος στον τριτογενή τοµέα µε συνεχείς τάσεις ανάπτυξης. Όπως άλλωστε και στη χώρα, ο τριτογενής τοµέας της Ηπείρου συµµετέχει µε το µεγαλύτερο ποσοστό στο Ακαθάριστο Προϊόν (71%) παρουσιάζοντας συνεχή αύξηση τα τελευταία χρόνια. Ο τουριστικός τοµέας έχει µικρή, αλλά συνεχώς αυξανόµενη συµµετοχή στη διαµόρφωση του προϊόντος των υπηρεσιών της Ηπείρου. Το µεγαλύτερο ποσοστό των τουριστών είναι ηµεδαποί (70%). 9

10 1.2 Γεωγραφικά και ηµογραφικά Χαρακτηριστικά 1.2α Γεωγραφικά Χαρακτηριστικά Στον Πίνακα 1.1 που ακολουθεί παρουσιάζονται οι εκτάσεις των νοµών της Περιφέρειας Ηπείρου. Ο Ν. Ιωαννίνων κατέχοντας το 54,2% της συνολικής έκτασης της Περιφέρειας είναι ο µεγαλύτερος σε έκταση νοµός της περιφέρειας µε επιφάνεια τ.χ. Παράλληλα καταλαµβάνει το 3,8% της συνολικής έκτασης της χώρας που ανέρχεται σε τετραγωνικά χιλιόµετρα. Ο δεύτερος σε έκταση νοµός, ο Ν. Άρτας, κατέχει το 18,1% της συνολικής έκτασης της Περιφέρειας µε επιφάνεια τ.χ., ενώ τα αντίστοιχα ποσοστά του Ν. Θεσπρωτίας και του Ν. Πρέβεζας είναι 16,5% και 11,3%, αντίστοιχα. ΠΙΝΑΚΑΣ 1.1 ΕΠΙΦΑΝΕΙΑ ΚΑΙ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΝΟΜΩΝ ΤΗΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ ΝΟΜΟΣ Έκταση Συµµετοχή στην Συµµετοχή στη (σε τετρ.χιλ.) Περιφέρεια χώρα Άρτας ,1% 1,3% Θεσπρωτίας ,5% 1,1% Ιωαννίνων ,2% 3,8% Πρέβεζας ,3% 0,8% Περιφέρεια ,0% 7,0% ΣΥΝΟΛΟ ΧΩΡΑΣ ,0% ΠΗΓΗ: ΕΣΥΕ 1.2β ηµογραφικές εξελίξεις και χαρακτηριστικά Η σηµερινή δηµογραφική κατάσταση της Ηπείρου, είναι αποτέλεσµα ιστορικών γεγονότων, οικονοµικών, κοινωνικών και πολιτικών διαδικασιών, που συντελέσθηκαν στη διάρκεια µίας µακράς περιόδου και ιδιαίτερα µετά το Β παγκόσµιο πόλεµο. Ο πόλεµος αυτός, καθώς και τα ιστορικά γεγονότα που ακολούθησαν, αλλά και η µικρή ανάπτυξη της περιοχής, δηµιούργησαν ισχυρό µεταναστευτικό ρεύµα τόσο προς το εξωτερικό όσο και προς την υπόλοιπη Ελλάδα, ιδιαίτερα προς την Αθήνα, τα οποία είχαν σοβαρό αντίκτυπο στον πληθυσµό της Ηπείρου κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 60 και κατέληξαν στη µείωση του (11,6% για την Ήπειρο και 13,3% για το Ν. Ιωαννίνων, έναντι αύξησης στο σύνολο της χώρας κατά 4,5%). Οι αρνητικές συνέπειες των πληθυσµιακών κινήσεων της περιόδου αυτής, είχαν ισχυρή επίδραση στην µετέπειτα δηµογραφική εξέλιξη της Ηπείρου και τη διαµόρφωση των πληθυσµιακών της δεικτών (πυραµίδα ηλικιών - χωροταξική κατανοµή κλπ). Στον Πίνακα 1.2, δίνεται ο πληθυσµός της Ηπείρου κατά τις απογραφές από το 1961 µέχρι το Το µεταναστευτικό ρεύµα της δεκαετίας του 60 στην Ήπειρο περιορίστηκε σηµαντικά στην 10

11 επόµενη δεκαετία ( ), για να αντιστραφεί τελικά τη δεκαετία του 80. Έτσι, η περίοδος χαρακτηρίζεται από πληθυσµιακή ανάκαµψη, η οποία όµως φέρει έντονα τα χαρακτηριστικά των εξελίξεων του µεταναστευτικού κύµατος των προηγούµενων δεκαετιών. ΠΙΝΑΚΑΣ 1.2 ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ ΗΠΕΙΡΟΥ ΚΑΤΑ ΝΟΜΟ ( ) ΝΟΜΟΣ Ε Τ Η ΑΡΤΑΣ ΘΕΣΠΡΩΤΙΑΣ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ ΠΡΕΒΕΖΑΣ ΗΠΕΙΡΟΣ ΣΥΝΟΛΟ ΧΩΡΑΣ ΠΗΓΗ : ΕΣΥΕ ΠΙΝΑΚΑΣ 1.3 ΡΥΘΜΟΙ ΜΕΤΑΒΟΛΗΣ ΠΛΗΘΥΣΜΟΥ (%) ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ / ΝΟΜΟΣ 71 / / / / 91 ΑΡΤΑΣ -3,5 0,4-1,7-0,7 ΘΕΣΠΡΩΤΙΑΣ -21,9 1,5 7,0 4,3 ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ -13,3 9,4 7,4 7,6 ΠΡΕΒΕΖΑΣ -9,2 1,1 4,9 1,2 ΗΠΕΙΡΟΣ -11,6 4,5 4,7 4,1 ΣΥΝΟΛΟ ΧΩΡΑΣ 4,5 11,1 5,3 6,9 ΠΗΓΗ : ΕΣΥΕ Από την ανάλυση των στοιχείων των πινάκων που προηγήθηκαν, προκύπτει ότι ο πολυπληθέστερος Νοµός της Ηπείρου είναι ο Ν. Ιωαννίνων, ενώ ακολουθούν µε σηµαντική διαφορά οι Νοµοί Άρτας και Πρέβεζας και την τελευταία θέση κατέχει ο Ν. Θεσπρωτίας. 11

12 ΙΑΓΡΑΜΜΑ 1.1 ΡΥΘΜΟΙ ΜΕΤΑΒΟΛΗΣ ΠΛΗΘΥΣΜΟΥ 15,0 10,0 5,0 0,0 71 / / / / 91 ΗΠΕΙΡΟΣ ΕΛΛΑ Α -5,0-10,0-15,0 Την δεκαετία 1960 παρατηρείται σηµαντική µείωση σε όλους τους Νοµούς της Ηπείρου, µε µεγαλύτερο όµως ρυθµό αρνητικής µεταβολής στους Νοµούς Ιωαννίνων (-13,3%) και Θεσπρωτίας (-21,9%). Ο ρυθµός µεταβολής για τον πληθυσµό της Ηπείρου για τις επόµενες δεκαετίες ( 70, 80 και 90) είναι µικρός, περίπου σταθερός, και κυµαίνεται στο 4,5 για τη δεκαετία , στο 4,7 για τη δεκαετία και στο 4,1 για τη δεκαετία Τη δεκαετία παρατηρείται αύξηση του πληθυσµού σε όλους τους Νοµούς της Ηπείρου εκτός του Νοµού Άρτας όπου παρατηρείται µια µικρή µείωση (-0,7%), µε µεγαλύτερο ρυθµό αύξησης στους Νοµούς Ιωαννίνων και Θεσπρωτίας. Πάντως ο ρυθµός µεταβολής του πληθυσµού της Ηπείρου υπολείπεται του αντίστοιχου ρυθµού µεταβολής της χώρας και στις τρεις τελευταίες δεκαετίες. Η κατανοµή του πληθυσµού της Ηπείρου σε Αστικό, Ηµιαστικό και Αγροτικό, σύµφωνα µε τα στοιχεία των απογραφών των ετών της περιόδου φαίνεται στον πίνακα που ακολουθεί. 12

13 ΠΙΝΑΚΑΣ 1.4 ΚΑΤΑΝΟΜΗ ΠΛΗΘΥΣΜΟΥ ΤΗΣ ΗΠΕΙΡΟΥ ΣΕ ΑΣΤΙΚΟ, ΗΜΙΑΣΤΙΚΟ ΚΑΙ ΑΓΡΟΤΙΚΟ ( ) ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ ΑΣΤΙΚΟΣ (18,6%) (23,7%) (24,2%) (30,7%) (42,0%) ΗΜΙΑΣΤΙΚΟΣ (8,0%) (8,2%) (9,1%) (9,8%) ΑΓΡΟΤΙΚΟΣ (73,4%) (68,1%) (66,8%) (59,4%) (58,0%) ΣΥΝΟΛΟ (100,0%) (100,0%) (100,0%) (100,0%) (100,0%) ΠΗΓΗ : ΕΣΥΕ Η τάση της κατανοµής του πληθυσµού όλων των Νοµών της Ηπείρου σε αστικό, ηµιαστικό και αγροτικό, τη χρονική περίοδο ακολουθεί, µε µικρές διαφοροποιήσεις, την τάση του συνόλου της Ηπείρου. Από τον παραπάνω πίνακα, προκύπτει ότι ο αγροτικός πληθυσµός της Ηπείρου από το 73,4% του συνολικού πληθυσµού που ήταν το 1961, περιορίστηκε στο 58% το Το ποσοστό αυτό θεωρείται ιδιαίτερα υψηλό, συγκριτικά µε τις υπόλοιπες περιφέρειες της χώρας, όσο και µε τις περιφέρειες των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ο αστικός και ηµιαστικός πληθυσµός της Ηπείρου, αντιπροσώπευε το 33,2% του συνολικού πληθυσµού το 1981 και το 42% το Η εικόνα αυτή διαφοροποιείται σε µικρό βαθµό για τους επιµέρους νοµούς της Ηπείρου. Γενικά, διαπιστώνεται µια σταθερή τάση του πληθυσµού να µετακινείται προς τα µεγαλύτερα ηµιαστικά και αστικά κέντρα και ιδιαίτερα προς τις πρωτεύουσες των Νοµών. Είναι χαρακτηριστικό ότι, ο πληθυσµός του ήµου Ιωαννίνων ( κάτοικοι) αντιπροσωπεύει το 36,5% του συνολικού πληθυσµού του Νοµού. Ο πληθυσµός των ήµων Άρτας, Ηγουµενίτσας, Ιωαννίνων και Πρέβεζας αθροιστικά αντιπροσωπεύει το 29,5% του συνολικού πληθυσµού της Ηπείρου. Ο ήµος Ιωαννίνων αντιπροσωπεύει περισσότερο από το 1/3 και οι ήµοι Άρτας και Πρέβεζας αντιπροσωπεύουν περισσότερο από το 1/4 του συνολικού πληθυσµού των αντίστοιχων Νοµών. Η πληθυσµιακή σύνθεση της Ηπείρου διαφέρει από Νοµό σε Νοµό. Οι διαφορές αυτές δεν είναι ιδιαίτερα µεγάλες και πάντως είναι εξηγήσιµες. Οι Νοµοί που προσφέρουν µεγαλύτερες δυνατότητες απασχόλησης, κυρίως στον πρωτογενή τοµέα και τον τουρισµό, διαθέτουν ηλικιακή πυραµίδα υγιέστερη απ ότι των υπόλοιπων Νοµών. Γενικά πάντως η σύνθεση της πληθυσµιακής πυραµίδας της Ηπείρου, σε σχέση µε την αντίστοιχη της χώρας, δεν προδιαγράφει θετικά την δηµογραφική της εξέλιξη και ιδιαίτερα στις παραγωγικές και αποδοτικές ηλικίες. 13

14 Η πληθυσµιακή σύνθεση των επαρχιών (περιφερειών), της Ηπείρου και κυρίως των ορεινών, είναι ιδιαίτερα αρνητική, µε τάσεις διαρκούς επιδείνωσης. Η δυσµενής αυτή κατάσταση είναι δυνατό να αντιστραφεί, σ ένα τουλάχιστο βαθµό, µε την εξασφάλιση ευκαιριών απασχόλησης στον πληθυσµό των περιοχών αυτών. Ως µία τέτοια ευκαιρία και δυνατότητα, θεωρείται ο αγροτουρισµός, αφού οι προϋποθέσεις για την ανάπτυξή του στις ορεινές περιοχές της Ηπείρου, θεωρούνται ικανοποιητικές. Στην συνέχεια (πίνακας 1.5) παρατίθεται η φυσική κίνηση του πληθυσµού για τo Η φυσική κίνηση (γεννήσεις-θάνατοι) είναι µια από τις σηµαντικότερες παραµέτρους στις µεταβολές του πληθυσµού που παρατηρούνται διαχρονικά. Μία αύξηση του πληθυσµού είναι πιθανόν να προκύπτει από την υπεροχή των γεννήσεων, που πολύ απλά είναι ο αριθµός των γεννήσεων µειωµένος κατά τον αριθµό των θανάτων ή από άλλους λόγους όπως είναι η µετανάστευση. Από τον πίνακα προκύπτει ότι οι θάνατοι είναι περισσότεροι από τις γεννήσεις σε όλους τους νοµούς της Ηπείρου και το ποσοστό συµµετοχής της υπεροχής γεννήσεων των νοµών στο σύνολο της περιφέρειας είναι µικρότερο για τους Νοµούς Θεσπρωτίας (11,0%) και Πρέβεζας (21,6%) και περίπου ίδιο για το Ν. Ιωαννίνων (30,9%) και Άρτας (36,5%). ΠΙΝΑΚΑΣ 1.5 ΦΥΣΙΚΗ ΚΙΝΗΣΗ ΤΟΥ ΠΛΗΘΥΣΜΟΥ ΝΟΜΟΣ Γεννήσεις Θάνατοι Υπεροχή Γεννήσεων Συµµετοχή Υπεροχής Γεννήσεων στην Περιφέρεια Άρτας ,5% Θεσπρωτίας ,0% Ιωαννίνων ,9% Πρέβεζας ,6% Περιφέρεια ,0% ΣΥΝΟΛΟ ΧΩΡΑΣ ΠΗΓΗ: ΕΣΥΕ 14

15 ΙΑΓΡΑΜΜΑ 1.2 ΥΠΕΡΟΧΗ ΓΕΝΝΗΣΕΩΝ ΑΝΑ 1000 ΚΑΤΟΙΚΟΥΣ 0,5 0,0-0,5-1,0-1,5 ΗΠΕΙΡΟΣ ΕΛΛΑ Α -2,0-2,5-3, Το Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν της Περιφέρειας Ηπείρου και η σχετική οικονοµική της θέση Στην ενότητα αυτή το ενδιαφέρον θα επεκταθεί στα οικονοµικά χαρακτηριστικά και τη σχετική θέση των νοµών σε σχέση µε αυτήν της Περιφέρειας της Ηπείρου και του συνόλου της χώρας. Ειδικότερα, εξετάζεται η συµβολή των νοµών στο Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν και στην Ακαθάριστη Προστιθέµενη Αξία της Περιφέρειας Ηπείρου και της χώρας τόσο σε απόλυτους όσο και σε κατά κεφαλή όρους καθώς και η συµβολή των επιµέρους κλάδων στα µεγέθη αυτά. Ως δείκτης της σχετικής οικονοµικής θέσης των περιφερειών µιας χώρας λαµβάνεται συνήθως το Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν (ΑΕΠ) ή το κατά κεφαλή προϊόν τους. Τα µεγέθη αυτά δείχνουν το τελικό αποτέλεσµα της λειτουργίας και της αποδοτικότητας των διαφόρων συντελεστών παραγωγής των περιφερειών. Ωστόσο, η συγκέντρωση του ενδιαφέροντος σε ένα µονοδιάστατο οικονοµικό δείκτη (ΑΕΠ ή κατά κεφαλή ΑΕΠ) δεν παρέχει πάντα την δυνατότητα πλήρους αποτύπωσης της σχετικής οικονοµικής θέσης µιας περιοχής και επιπλέον δεν λαµβάνει υπόψη του τις δυνατότητες και προοπτικές ανάπτυξης της περιοχής αυτής, καθώς και το βαθµό της ορθολογικής εκµετάλλευσης των µέσων παραγωγής της. Για το λόγο αυτό, η προσέγγιση που ακολουθούµε στην παρούσα µελέτη αποβλέπει σε µια διευρυµένη και πολυδιάστατη έννοια της οικονοµικής θέσης της Ηπείρου τόσο από την πλευρά του ΑΕΠ και του κατά κεφαλή ΑΕΠ του νοµού, όσο και από την κατά τοµέα οικονοµική επίδοση και δραστηριότητα του νοµού αλλά και τους άλλους κοινωνικοοικονοµικούς δείκτες. Με την προσέγγιση αυτή θα γίνει δυνατή η καλύτερη ανάλυση του πλέγµατος των παραγόντων που προσδιορίζουν την οικονοµική θέση της Περιφέρειας Ηπείρου. 15

16 1.3α Ακαθάριστη Προστιθέµενη Αξία και Προϊόν Στους επόµενους πίνακες παρουσιάζονται τα βασικά εθνικολογιστικά µεγέθη για τους νοµούς της Ηπείρου, όπως αυτά δίνονται από τα επίσηµα στοιχεία της /νσης Εθνικών Λογαριασµών της ΕΣΥΕ. ΠΙΝΑΚΑΣ 1.6 ΑΚΑΘΑΡΙΣΤΗ ΠΡΟΣΤΙΘΕΜΕΝΗ ΑΞΙΑ: 2001 ΝΟΜΟΣ ΑΠΑ Συµµετοχή στην Συµµετοχή στη (σε εκ. ρχ.) Περιφέρεια χώρα Άρτας ,8% 0,4% Θεσπρωτίας ,6% 0,3% Ιωαννίνων ,3% 1,3% Πρέβεζας ,4% 0,4% Περιφέρεια ,0% 2,5% ΣΥΝΟΛΟ ,0% ΧΩΡΑΣ ΠΗΓΗ: ΕΣΥΕ ΠΙΝΑΚΑΣ 1.7 ΑΚΑΘΑΡΙΣΤΟ ΕΓΧΩΡΙΟ ΠΡΟΪΟΝ: 2001 ΝΟΜΟΣ ΑΕΠ Συµµετοχή στην Συµµετοχή στη (σε εκ. ρχ.) Περιφέρεια χώρα Άρτας ,8% 0,4% Θεσπρωτίας ,6% 0,3% Ιωαννίνων ,3% 1,3% Πρέβεζας ,4% 0,4% Περιφέρεια ,0% 2,5% ΣΥΝΟΛΟ ,0% ΧΩΡΑΣ ΠΗΓΗ: ΕΣΥΕ Σύµφωνα µε τα προηγούµενα στοιχεία (πίνακας 1.7) η Περιφέρεια Ηπείρου παρήγαγε το 2001 το 2,5% του ΑΕΠ της Ελλάδας. Αναλυτικότερα, στην πρώτη θέση βρίσκονται τα Ιωάννινα που παρήγαγαν το 54,3% του ΑΕΠ της Περιφέρειας και το 1,3 % του συνολικού ΑΕΠ της χώρας, ενώ στη 16

17 δεύτερη η Άρτα που παρήγαγε το 17,8% του ΑΕΠ της Ηπείρου και το 0,4 % του συνολικού ΑΕΠ της χώρας και ακολουθούν η Πρέβεζα (συµµετοχή στην περιφέρεια 16,4%) και τέλος η Θεσπρωτία (11,6%). ΠΙΝΑΚΑΣ 1.8 ΚΑΤΑ ΚΕΦΑΛΗ ΑΚΑΘΑΡΙΣΤΟ ΕΓΧΩΡΙΟ ΠΡΟΪΟΝ: 2001 ΝΟΜΟΣ ΑΕΠ κατά κεφαλή Σχετική θέση ως προς την (σε ρχ.) Περιφέρεια (Περιφέρεια=100%) Σχετική θέση ως προς τη χώρα (χώρα = 100%) Άρτας ,1% 65,0% Θεσπρωτίας ,9% 71,3% Ιωαννίνων ,6% 91,1% Πρέβεζας ,6% 75,9% Περιφέρεια ,0% 80,2% ΣΥΝΟΛΟ ΧΩΡΑΣ ,0% ΠΗΓΗ: ΕΣΥΕ Σύµφωνα µε τον πίνακα 1.8 το κατά κεφαλή ΑΕΠ του Νοµού Ιωαννίνων το 2001 έφτασε πάνω από το µέσο όρο της Περιφέρειας και στο 91,1% του µέσου όρου της Ελλάδας. Ακολουθεί ο Νοµός Πρέβεζας στο 94,6% του µέσου όρου της Περιφέρειας και στο 75,9% του µέσου όρου της Ελλάδας. Στην τρίτη θέση βρίσκεται ο Νοµός Άρτας µε 81,1% και µόλις 65,0%, αντίστοιχα. Γενικά, όλοι οι νοµοί της περιφέρειας απολαµβάνουν ένα σηµαντικά κατώτερο βιοτικό επίπεδο, ιδιαίτερα οι τρεις από αυτούς, σε σχέση µε το σύνολο της χώρας. Η υστέρηση αυτή στο σύνολο της περιφέρειας µε βάση τον δείκτη του κατά κεφαλή ΑΕΠ φθάνει στο 20%. Τα στοιχεία για την κατανοµή του ΑΕΠ κατά κλάδο οικονοµικής δραστηριότητας για την Περιφέρεια Ηπείρου δίδονται στους παρακάτω πίνακες. Τα στοιχεία αυτά είναι σε τρέχουσες τιµές και αφορούν το έτος Όπως προκύπτει, στην Ήπειρο παράγεται το 3,5% του προϊόντος του πρωτογενή τοµέα της χώρας. Συγκεκριµένα, ο νοµός Ιωαννίνων παράγει το 43,1% του προϊόντος του πρωτογενή τοµέα της Ηπείρου, ο νοµός Άρτας το 22,3%, ο νοµός Πρέβεζας το 21,7% και ο νοµός Θεσπρωτίας το 12,9%. 17

18 ΠΙΝΑΚΑΣ 1.9α ΠΡΩΤΟΓΕΝΗΣ ΤΟΜΕΑΣ ΝΟΜΟΣ Πρωτογενής Συµµετοχή στην Συµµετοχή στη τοµέας Περιφέρεια χώρα (σε δισεκ. ρχ.) Άρτας 21,9 22,3% 0,8% Θεσπρωτίας 12,7 12,9% 0,4% Ιωαννίνων 42,4 43,1% 1,5% Πρέβεζας 21,3 21,7% 0,7% Περιφέρεια 98,3 100,0% 3,5% ΣΥΝΟΛΟ ΧΩΡΑΣ 2847,3 100,0% ΠΗΓΗ: ΕΣΥΕ ΠΙΝΑΚΑΣ 1.9β ΕΥΤΕΡΟΓΕΝΗΣ ΤΟΜΕΑΣ ΝΟΜΟΣ ευτερογενής Συµµετοχή στην Συµµετοχή στη τοµέας Περιφέρεια χώρα (σε δισεκ. ρχ.) Άρτας 25,9 16,0% 0,3% Θεσπρωτίας 12,3 7,6% 0,1% Ιωαννίνων 93,3 57,7% 1,1% Πρέβεζας 30,3 18,7% 0,3% Περιφέρεια 161,8 100,0% 1,9% ΣΥΝΟΛΟ ΧΩΡΑΣ 8732,6 100,0% ΠΗΓΗ: ΕΣΥΕ Στην Ήπειρο παράγεται το 1,9% του προϊόντος του δευτερογενή τοµέα της χώρας. Σε επίπεδο νοµών µεγαλύτερη συµµετοχή έχει ο νοµός Ιωαννίνων ο οποίος παράγει το 57,7% του προϊόντος του δευτερογενή τοµέα της Ηπείρου. Τα αντίστοιχα ποσοστά για το νοµό Άρτας είναι 16,0%, για το νοµό Πρέβεζας 18,7% και για το νοµό Θεσπρωτίας 7,6%. Η συµµετοχή της περιφέρειας στο προϊόν του τριτογενή τοµέα οικονοµικής δραστηριότητας ήταν το ,5%. Ο νοµός Ιωαννίνων βρίσκεται στην πρώτη θέση αφού παράγει το 55,0% του προϊόντος του τριτογενή τοµέα της Ηπείρου και ακολουθούν ο νοµός Άρτας µε το 17,5%, ο νοµός Πρέβεζας µε το 15,2% και ο νοµός Θεσπρωτίας µε το 12,2%. 18

19 ΠΙΝΑΚΑΣ 1.9γ ΤΡΙΤΟΓΕΝΗΣ ΤΟΜΕΑΣ ΝΟΜΟΣ Τριτογενής τοµέας Συµµετοχή στην Συµµετοχή στη (σε δισεκ. ρχ.) Περιφέρεια χώρα Άρτας 130,2 17,5% 0,4% Θεσπρωτίας 90,7 12,2% 0,3% Ιωαννίνων 408,5 55,0% 1,4% Πρέβεζας ,2% 0,4% Περιφέρεια 742,4 100,0% 2,5% ΣΥΝΟΛΟ ΧΩΡΑΣ 29169,5 100,0% ΠΗΓΗ: ΕΣΥΕ Στα δύο παρακάτω διαγράµµατα απεικονίζεται η κατανοµή του ΑΕΠ κατά κλάδο οικονοµικής δραστηριότητας για την Περιφέρεια της Ηπείρου και για την Ελλάδα. Στην Περιφέρεια της Ηπείρου ο πρωτογενής τοµέας είναι αυξηµένος κατά 3% περισσότερο σε σχέση µε την Ελλάδα και ο τριτογενής κατά 2%, ενώ αντίστοιχα ο δευτερογενής είναι µειωµένος κατά 5% σε σχέση µε τη χώρα. ΙΑΓΡΑΜΜΑ 1.3α ΚΑΤΑΝΟΜΗ ΑΕΠ ΚΑΤΑ ΚΛΑ Ο ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΤΗΣ ΗΠΕΙΡΟΥ ΠΡΩΤΟΓΕΝΗΣ ΤΟΜΕΑΣ 10% ΕΥΤΕΡΟΓΕΝΗΣ ΤΟΜΕΑΣ 16% ΤΡΙΤΟΓΕΝΗΣ ΤΟΜΕΑΣ 74% 19

20 ΙΑΓΡΑΜΜΑ 1.3β ΚΑΤΑΝΟΜΗ ΑΕΠ ΚΑΤΑ ΚΛΑ Ο ΣΤΗΝ ΕΛΛΑ Α ΠΡΩΤΟΓΕΝΗΣ ΤΟΜΕΑΣ 7% ΕΥΤΕΡΟΓΕΝΗΣ ΤΟΜΕΑΣ 21% ΤΡΙΤΟΓΕΝΗΣ ΤΟΜΕΑΣ 72% 1.3β Άλλοι κοινωνικοοικονοµικοί δείκτες Για τη µελέτη της οικονοµικής ανάπτυξης και του βιοτικού επιπέδου της Ηπείρου, στον παρακάτω πίνακα παρουσιάζονται ορισµένοι βασικοί κοινωνικοοικονοµικοί δείκτες για το έτος Σε γενικές γραµµές οι περισσότεροι δείκτες της περιοχής είναι χαµηλότεροι από τις αντίστοιχες Εθνικές µέσες. Φαίνεται ότι ο Ν. Ιωαννίνων είναι ο πλέον ανεπτυγµένος από τους τέσσερις νοµούς της περιφέρειας. Ο αριθµός των νέων κατοικιών ανά 100 κατοίκους είναι κοντά στον Εθνικό µέσο όρο, ενώ τα αυτοκίνητα ΙΧ ανά 100 κατοίκους υπολείπονται σηµαντικά στην περιφέρεια (19,9) και σε όλους τους νοµούς από το σύνολο της χώρας (30,9). Όµοια σηµαντική υστέρηση της περιφέρειας κατά 40% παρατηρείται και στις κατά κεφαλή καταθέσεις, σε σχέση µε την χώρα. Ο αριθµός των µαθητών Β/άθµιας εκπαίδευσης ανά 1000 κατοίκους είναι κοντά στον Εθνικό µέσο όρο, ενώ ο αριθµός των µαθητών δηµοτικού ανά 1000 κατοίκους είναι µεγαλύτερος στην Νοµαρχία Πρέβεζας, και ακολουθεί η Νοµαρχία Θεσπρωτίας. Τέλος, ο αριθµός των ιατρών ανά 1000 κατοίκους είναι µεγαλύτερος της χώρας στην Νοµαρχία Ιωαννίνων, ενώ και οι τρεις άλλοι νοµοί υπολείπονται σηµαντικά της χώρας. Τέλος αξίζει να σηµειωθεί ότι µε βάση τα πρώτα αποτελέσµατα της Έρευνας Εισοδήµατος και συνθηκών διαβίωσης των νοικοκυριών (EU-SILC 2003) που παρουσιάσθηκαν πρόσφατα από την ΕΣΥΕ και το Εθνικό Κέντρο κοινωνικών Ερευνών (ΕΚΚΕ) κατέγραψαν για την περιφέρεια Ηπείρου το υψηλότερο όλων των περιφερειών της χώρας ποσοστό φτώχειας που έφτασε το 32% έναντι 21,1% στη χώρα. 20

21 ΠΙΝΑΚΑΣ 1.10 ΒΑΣΙΚΟΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ-ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΙ ΕΙΚΤΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΗΠΕΙΡΟ είκτες Πυκνότητα πληθυσµού (κάτοικοι/τ.χµ.) Φυσική αύξηση πληθυσµού ανά 1000 κατοίκους ΑΕΠ ανά κάτοικο % µέσου όρου χώρας Αριθµός νέων κατοικιών ανά 100 κατοίκους Αυτοκίνητα ΙΧ ανά 100 κατοίκους Καταθέσεις ανά κάτοικο σε εκατ. δρχ. (για το έτος 2000) ηλωθέν εισόδηµα ανά φορολογούµενο σε δρχ. Μαθητές Β/άθµιας εκπαίδευσης ανά 1000 κατοίκους Μαθητές δηµοτικού ανά 1000 κατοίκους Αριθµός ιατρών ανά 1000 κατοίκους Πρέβεζα Ιωάννινα Θεσπρωτία Άρτα Ήπειρος Ελλάδα 57,3 34,1 30,4 47,0 38,4 83,1-3,4-1,7-2,2-4,3-2,6 0,0 75,9 91,1 71,3 65,0 80,2 100,0 1,22 1,09 1,02 0,92 1,1 0,98 17,3 22,3 16,2 18,9 19,9 30, ,98 68,16 70,98 66,60 68,83 68,37 57,82 49,03 56,41 49,21 51,51 59,01 1,8 6,3 2,9 2,4 4,2 4,4 Παρά την δυσµενή θέση της περιφέρειας σε σχέση µε την χώρα που προκύπτει από τα δεδοµένα του προηγούµενου πίνακα θα πρέπει να σηµειωθεί ότι το επίπεδο ανάπτυξής αυξάνεται µε ετήσιο ρυθµό (4,7%) ελαφρά υψηλότερο από το σύνολο της χώρας. Η παραγωγικότητα στην Ήπειρο αν και χαµηλή φαίνεται να βελτιώνεται συνεχώς τα τελευταία έτη. Το βιοτικό επίπεδο και οι συνθήκες διαµονής των πολιτών βελτιώνονται καθώς οι νέες ιδιωτικές κατοικίες ανά κάτοικο αυξάνονται. Τα ΙΧ αυτοκίνητα διπλασιάστηκαν από το 1994 µέχρι σήµερα ενώ και η αύξηση των τραπεζικών καταθέσεων στην Ήπειρο φανερώνει την άνοδο των εισοδηµάτων και της αποταµίευσης. Η κατοχή δεύτερου αυτοκινήτου, δεύτερης κατοικίας και ηλεκτρικών οικιακών συσκευών δείχνουν επίσης τη βελτίωση του βιοτικού επιπέδου τα τελευταία έτη. 1.3γ Προοπτικές Ανάπτυξης και προβλήµατα Η Ήπειρος βρίσκεται σε στρατηγική θέση ως προς την υτική Ευρώπη, η οποία εκτιµάται ότι θα αξιοποιηθεί µε το λιµάνι της Ηγουµενίτσας και θα αποκτήσει ρόλο «πύλης» της Ελλάδας προς την υτική Ευρώπη. ραστική παρέµβαση για την άρση της αποµόνωσης της Περιφέρειας από την υπόλοιπη Ελλάδα αποτελεί το έργο της Εγνατίας οδού, που εκτελείται σε συνδυασµό µε το έργο του 21

22 υτικού άξονα, όπως και η σύνδεση Ρίου-Αντιρρίου και η ζεύξη Ακτίου Πρέβεζας, οι οποίες έχουν ήδη ολοκληρωθεί και αναµένεται να έχουν θετική επίδραση στην ανάπτυξη της Περιφέρειας. Η Περιφέρεια της Ηπείρου έχει να παρουσιάσει µεγάλη ποικιλία αξιόλογων φυσικών οικοσυστηµάτων και πολιτιστικών µνηµείων. Παρατηρείται ισόρροπη διασπορά των τουριστικών πόλων έλξης στο χώρο της Περιφέρειας, η οποία διαθέτει τόσο ορεινό όσο και παραθαλάσσιο στοιχείο. Παρουσιάζονται σηµαντικές δυνατότητες παραπέρα τουριστικής ανάπτυξης και αξιοποίησης της περιοχής. Η ποιότητα των καταλυµάτων της Περιφέρειας θεωρείται ικανοποιητική, χωρίς να λείπουν και οι εξαιρέσεις (κυρίως στην παραθαλάσσια ενότητα της). Περίπου το 30% της ξενοδοχειακής προσφοράς της Περιφέρειας ανήκει στη Β κατηγορία, ενώ ένα ποσοστό περίπου 10% ανήκει στην κατηγορία πολυτελείας και Α κατηγορίας και έχει άµεση σχέση µε την πραγµατοποίηση πολλών συνεδρίων κυρίως στα Ιωάννινα. Υπάρχουν πολλαπλές επιλογές διαφορετικού τύπου τουριστικών προορισµών. Τα τελευταία χρόνια παρουσιάζονται κάποιες θετικές τάσεις για την ανάπτυξη της τουριστικής ζήτησης και προσφοράς της Περιφέρειας, σηµείο ιδιαίτερα ενθαρρυντικό. Ωστόσο, ο βαθµός τουριστικής εκµετάλλευσης των πόρων της περιοχής παραµένει χαµηλός. Οι περισσότεροι από τους φυσικούς όσο και τους πολιτιστικούς πόρους της περιοχής, παραµένουν µάλλον αναξιοποίητοι µέχρι τώρα (Νεκροµαντείο, ωδώνη, Αρχαία Νικόπολη). Επίσης παρουσιάζονται ενδοπεριφερειακές ανισότητες κατανοµής της τουριστικής δραστηριότητας στον χώρο και χαµηλή ποιότητα των δικτύων µεταφοράς στην Περιφέρεια. Υπάρχει ελλιπής προσπέλαση, κυρίως στην ορεινή ενδοχώρα και ελλιπής αστική υποδοµή, καθώς και ανεπάρκεια υποστηρικτικών υποδοµών αναψυχής (γκολφ, µαρίνες, θεµατικά πάρκα, κ.α) και ειδικών µορφών τουρισµού (ράφτινγκ, καγιακ, παραπέντε, κ.α). Παρατηρείται µικρή διάρκεια τουριστικής περιόδου µε έντονη εποχικότητα που εστιάζεται στους θερινούς µήνες, στα τριήµερα και στις περιόδους των εορτών. εν υπάρχει ικανοποιητική αξιοποίηση των συνεδριακών κέντρων και του συνεδριακού τουρισµού. Η Περιφέρεια απευθύνεται κυρίως στον εσωτερικό τουρισµό, ενώ δεν υπάρχει παρουσία διεθνών ξενοδοχειακών αλυσίδων. Η µέση διάρκεια διαµονής είναι πολύ χαµηλή - κατά µέσο όρο 3 διανυκτερεύσεις έναντι 6 για το σύνολο της χώρας για τους αλλοδαπούς επισκέπτες και κάτω των 2 διανυκτερεύσεων έναντι 2,5 για τους Έλληνες επισκέπτες. ιακρίνεται συχνά δόµηση χωρίς περιβαλλοντική συµβατότητα µε σηµειακές συγκεντρώσεις κύριων και βοηθητικών καταλυµάτων. Στις περιοχές που παρουσιάζεται κορεσµός ξενοδοχειακών καταλυµάτων - µεσαίας/χαµηλής ποιότητας (Πάργα, Σύβοτα)- παρουσιάζεται αδυναµία διαπραγµάτευσης ικανοποιητικών τιµών µε τους tour operators. Ακόµη στις ίδιες περιοχές παρουσιάζονται διοικητικά εµπόδια για την είσοδο νέων ξενοδοχειακών επιχειρήσεων που έχουν σαν συνέπεια την έλλειψη κινήτρων αναβάθµισης και την παράνοµη λειτουργία καταλυµάτων. Η παράκτια ζώνη παρουσιάζει ανεξέλεγκτη τουριστική και οικιστική ανάπτυξη και αυθαίρετη δόµηση σε τοπική κλίµακα, η οποία θα πρέπει να διαφοροποιηθεί (ακαλαίσθητη αρχιτεκτονική, ρύπανση). Θα 22