ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΤΗΣ Γ' ΛΥΚΕΙΟΥ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ

Μέγεθος: px

Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΤΗΣ Γ' ΛΥΚΕΙΟΥ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ"

Ἀνδρέας Κουβέλης
8 χρόνια πριν
Προβολές:

1 ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΤΗΣ Γ' ΛΥΚΕΙΟΥ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Διδαγμένο κείμενο Πλάτωνος Πολιτεία 615C 616A Αρδιαίος ο τύραννος Α. Μετάφραση Όταν βρισκόμασταν κοντά στο στόμιο όντας έτοιμοι να ανεβούμε και αφού είχαμε υποστεί όλες τις άλλες τιμωρίες, ξαφνικά διακρίναμε (είδαμε από μακριά) κι εκείνον και (κάποιους) άλλους -τους περισσότερους σχεδόν από αυτούς, τυράννους αλλά ήταν και κάποιοι απλοί πολίτες από αυτούς που είχαν διαπράξει μεγάλα αδικήματα- τους οποίους, όταν πια νόμιζαν ότι θα ανεβούν, δεν τους δεχόταν το στόμιο, αλλά μούγκριζε κάθε φορά που κάποιος από αυτούς που ήταν τόσο αθεράπευτα κακοί (κακοήθεις) ή (κάποιος) που δεν είχε τιμωρηθεί αρκετά επιχειρούσε να ανεβεί. Εκεί λοιπόν, είπε, άνδρες άγριοι, ένθερμοι στην όψη, που είχαν σταθεί δίπλα (στο στόμιο) και εξέταζαν τη φωνή (το μουγκρητό) [ή: καταλάβαιναν (τι σήμαινε) το μουγκρητό], άλλους, αφού τους άρπαξαν από τη μέση [ή: αφού τους ξεχώριζαν] τους απομάκρυναν, ενώ τον Αρδιαίο και (κάποιους) άλλους αφού τους έδεσαν χειροπόδαρα και στα χέρια και στα πόδια και στο κεφάλι, αφού τους έριξαν κάτω και τους μαστίγωσαν, τους τραβούσαν δίπλα από τον δρόμο, έξω (από αυτόν) γδέρνοντάς τους πάνω σε ασπαλάθους και φανερώνοντας σε αυτούς που κάθε τόσο περνούσαν και για ποιους λόγους (γινόταν αυτό) και ότι οδηγούνταν (μεταφέρονταν) για να ριχτούν στα Τάρταρα.»

περισσότερους σχεδόν από αυτούς, τυράννους αλλά ήταν και κάποιοι απλοί πολίτες από αυτούς που είχαν διαπράξει μεγάλα αδικήματα- τους οποίους, όταν πια νόμιζαν ότι θα ανεβούν, δεν τους δεχόταν το

2 Β1. Η αναφορά στον Αρδιαίο περιλαμβάνεται στο μύθο του Ηρός, με τον οποίο ολοκληρώνεται η «Πολιτεία». Μεταξύ άλλων, ο μύθος διδάσκει ότι οι άδικοι τιμωρούνται, με σκληρότητα ανάλογη των αδικημάτων τους, μετά το θάνατο τους. Στο κείμενο αναφέρεται ότι ο Αρδιαίος, τύραννος σε κάποια πόλη της Παμφυλίας, πατροκτόνος, αδερφοκτόνος, σφετεριστής της εξουσίας, ο οποίος είχε διαπράξει και πολλά άλλα ανοσιουργήματα, έχει ήδη εκτίσει ποινή χιλίων ετών («ἤδη χιλιοστόν ἒτος εἰς ἐκεῖνον τον χρόνον») στον τόπο της τιμωρίας των αδίκων. Κι όμως, αυτή η χιλιετής τιμωρία του Αρδιαίου και άλλων αθεράπευτων εγκληματιών («τῶν μεγάλα ἡμαρτηκότων τῶν οὓτως ἀνιάτως ἐχόντων εἰς πονηρίαν») δεν θεωρείται συχνά επαρκής («μή ἱκανῶς δεδωκώς δίκην») και πρέπει να επιστρέψουν στο κολαστήριο για να συνεχιστεί η τιμωρία τους. Όταν μάλιστα κάποιος ρωτά για την τύχη του Αρδιαίου, η απάντηση είναι «Δεν έχει έλθει και ούτε θα έλθει εδώ». Η δεύτερη πρόταση μπορεί να σημαίνει ότι δεν θα έλθει τώρα ή ότι δεν θα έλθει ποτέ. Άλλωστε σε άλλες μυθικές αφηγήσεις, κάποιοι, που θεωρήθηκαν εξαιρετικά άδικοι τιμωρούνται αιώνια. Ο Όμηρος στη Νέκυια της Οδύσσειας παρουσιάζει τον Τάνταλο, τον Σίσυφο και τον Τιτυό να τιμωρούνται αιωνίως. Επίσης η φράση «ἀνιάτως ἐχόντων εἰς πονηρίαν» υποδηλώνει ότι κάποιοι, αφού είναι αθεράπευτα κακοί, θα τιμωρούνται ίσως αιωνίως. Ο Αρδιαίος λοιπόν και άλλοι όμοιοι του επιστρέφουν στον Τάρταρο για να συνεχιστεί η τιμωρία τους για περισσότερο χρόνο («εἰς τον Τάρταρον ἐμπεσούμενοι ἂγοιντο»). Β2. Στο σημείο όπου ο Πλάτωνας περιγράφει πως το στόμιο δεν επέτρεπε στους εξαιρετικά άδικους να διαβούν, αναφέρει συγκεκριμένα: «σχεδόν τι αὐτῶν τους πλείστους τυράννους ἦσαν δε και ἰδιῶται τινές τῶν μεγάλα ἡμαρτηκότων.» στη φράση αυτή φαίνεται ότι οι τύραννοι αποτελούν την πλειονότητα των ιδιαίτερα άδικων ανθρώπων και λίγοι μόνο απλοί πολίτες μπορούν να γίνουν εξίσου άδικοι. Προφανώς δεν είναι τυχαία η επιλογή του Πλάτωνα να επινοήσει έναν τύραννο ως πρότυπο του ιδιαίτερα άδικου ανθρώπου (που τιμωρείται ανάλογα μετά θάνατον) και να επισημάνει -στην παραπάνω φράση- ότι η πλειονότητα των αθεράπευτα αδίκων κακούργων είναι τύραννοι. Κατά τον Πλάτωνα, ο τύραννος εκπροσωπεί το χειρότερο είδος ανθρώπου και ηγέτη όντας διαμετρικά αντίθετος στον φιλόσοφο βασιλιά. Όταν ο τύραννος αναλάβει την εξουσία λησμονεί τις υποσχέσεις που είχε δώσει στους φτωχούς που τον στήριξαν. Δεν προβαίνει σε αναδιανομή του πλούτου, κηρύσσει πολέμους για να αποσπά τον λαό από τα προβλήματα

Στο κείμενο αναφέρεται ότι ο Αρδιαίος, τύραννος σε κάποια πόλη της Παμφυλίας, πατροκτόνος, αδερφοκτόνος, σφετεριστής της εξουσίας, ο οποίος είχε διαπράξει και πολλά άλλα ανοσιουργήματα, έχει ήδη

3 του και καταδιώκει του εξέχοντες πολίτες. Συγκροτεί σωματοφυλακή από απελεύθερους για να τον προστατεύουν από τους αγανακτισμένους πολίτες κι από όσους επιδιώκουν την ελευθερία. Ζει παραδομένος στις ηδονές, κλέβει συκοφαντεί, αδικεί, διαπράττει κάθε ανόσια πράξη. Γι αυτό άλλωστε αναφέρεται ότι ο Αρδιαίος είχε σκοτώσει τον πατέρα του και τον μεγαλύτερο αδερφό του (πατροκτόνος, αδερφοκτόνος και σφετεριστής πιθανότατα της εξουσίας) και είχε διαπράξει πολλές ανόσιες πράξεις που δεν κατονομάζονται. Η διαφθορά του τυράννου, ο οποίος έχει καταλάβει την εξουσία με τη στήριξη του δήμου, οφείλεται στο ότι τελικά εξουσιάζει απόλυτα και ανεξέλεγκτα. Γι αυτό και ο τύραννος που αρχικά σήμαινε κάθε (νόμιμο) ηγέτη που εξουσιάζει σε μοναρχικό πολίτευμα με την αποδοχή της πόλεως, τελικά γίνεται συνώνυμο του καταπιεστικού άρχοντα. Και σε άλλα έργα του (Γοργίας) ο Πλάτωνας ισχυρίζεται ότι οι περισσότεροι αμετανόητοι εγκληματίες είναι τύραννοι και γενικά δυνάστες. Επικαλείται μάλιστα τη μαρτυρία του Ομήρου ο οποίος παρουσιάζει τον Τάνταλο, τον Σίσυφο και τον Τιτυό να τιμωρούνται αιωνίως (Οδύσσεια, Νέκκια). Όσον αφορά στη θέση της ιστορίας του Αριδαίου στο μύθο του Ηρός και γενικότερα στη «Πολιτεία» ο στόχος είναι να φανεί ότι τελικά η Δικαιοσύνη επικρατεί, έστω και μετά θάνατον. Ακόμη κι αν ο άδικος άνθρωπος φαίνεται ότι ευδαιμονεί και μένει ατιμώρητος όσο ζει (άποψη που είχε υποστηριχθεί νωρίτερα), η δίκαιη τιμωρία θα επέλθει στον άλλο κόσμο. Και μάλιστα όσο μεγαλύτερα είναι τα αδικήματα κάποιου τόσο σκληρότερη θα είναι η τιμωρία του. Η άποψη του Πλάτωνα για τους τυράννους πιθανότατα δεν έχει μόνο ιδεολογική-φιλοσοφική αφετηρία αλλά βασίζεται και σε προσωπικές του εμπειρίες : ο Πλάτωνας είχε γνωρίσει τον Διονύσιο Α και τον Διονύσιο Β πατέρα και γιο, τυράννους των Σρακουσών είχε συγκρουστεί μαζί τους, είχε γνωρίσει την αναξιοπιστία και τη φαυλότητά τους, και είχε διατρέξει προσωπικούς κινδύνους εξαιτίας τους. Άλλωστε, τον είχε σημαδέψει το καθεστώς των τριάκοντα στη Αθήνα, το οποίο τυπικά δεν ήταν τυραννικό (αφού δεν ήταν μοναρχικό) αλλά μεταχειρίστηκε όλες τις τυραννικές μεθόδους. Β3. Η απάντηση βρίσκεται στη σελίδα 100 του σχολικού βιβλίου, στην πρώτη παράγραφο του κεφαλαίου 13 «Η δικαιοσύνη» («Η ιδεώδης πολιτεία δεν πολυπραγμονεί.» )

Γι αυτό άλλωστε αναφέρεται ότι ο Αρδιαίος είχε σκοτώσει τον πατέρα του και τον μεγαλύτερο αδερφό του (πατροκτόνος, αδερφοκτόνος και σφετεριστής πιθανότατα της εξουσίας) και είχε διαπράξει πολλές

4 Β4. ἔτος ετήσιος, πολυετής, επετηρίδα, χιλιετία, κλπ. κατείδομεν αόρατος, οπτικός, υποψία, όραση, κλπ. πλείστους πλειστηριασμός, πλειοδοσία, πολυάσχολος, πολύκροτος, κλπ. ἐδεχετο ανάδοχος, διαδοχικός, ανεπίδεκτος, διαδοχή, κλπ. ἐμπεσούμενοι πτώση, κατάπτωση, πτωτικός, αδιάπτωτος, κλπ. Γ. Αδίδακτο κείμενο Πλάτων, Ἀλκιβιάδης Α 133 B-C Γ1. Μετάφραση Σωκράτης : Το μάτι επομένως, αν πρόκειται να δει τον εαυτό του, πρέπει (αυτό το ίδιο) να δει στο μάτι, και σ εκείνο τον τόπο (σημείο) του ματιού, στο οποίο τυχαίνει να βρίσκεται η αρετή του ματιού είναι αυτό σε κάποια περίπτωση όραση(θέαση); Αλκιβιάδης : Έτσι (είναι). Σωκράτης : Λοιπόν, φίλε Αλκιβιάδη, και η ψυχή αν πρόκειται να γνωρίσει τον εαυτό της, στην ψυχή πρέπει (η ίδια) να κοιτάξει και κυρίως σ αυτό τον τόπο της, στον οποίο βρίσκεται η αρετή της ψυχής, η σοφία, και σ άλλο (σημείο), με το οποίο τούτο τυχαίνει να είναι όμοιο; Αλκιβιάδης : Εγώ, τουλάχιστον, έτσι νομίζω Σωκράτη. Σωκράτης : Μπορούμε λοιπόν να πούμε ότι υπάρχει μέρος της ψυχής πιο θείο απ ό,τι αυτό, στο οποίο υπάρχει και η γνώση και η φρόνηση; Αλκιβιάδης : Δεν μπορούμε. Σωκράτης : Επομένως, αυτό το μέρος μοιάζει με το θεό και κάποιος αν βλέπει σ αυτό και αν γνωρίσει κάθε τι θεϊκό, και το θεό και τη φρόνηση, έτσι κυρίως θα γνωρίσει και τον εαυτό της. Γ2α. ἰδέ ἐτύγχανον γνόντων / γνώτωσαν εἰδῶμεν ἔσχηκε

Μετάφραση Σωκράτης : Το μάτι επομένως, αν πρόκειται να δει τον εαυτό του, πρέπει (αυτό το ίδιο) να δει στο μάτι, και σ εκείνο τον τόπο (σημείο) του ματιού, στο οποίο τυχαίνει να βρίσκεται η αρετή του

5 Γ2β. ὄμματι οὗτοι ὁμοίοις πάσης φρονήσεσι Γ3α. ἰδεῖν: τελικό απαρέμφατο, αντικείμενο στο απαρέμφατο ἰδεῖν, ταυτοπροσωπία. ἐγγιγνομένη: κατηγορηματική μετοχή από το τυγχάνει, αναφέρεται στο υποκείμενο του ρήματος ἀρετή. αὑτήν: αντικείμενο στο απαρέμφατο γνώσεσθαι. ὅμοιον: κατηγορούμενο από το ὄν στο υποκείμενό του τοῦτο. τὸ εἰδέναι: έναρθρο απαρέμφατο, υποκείμενο στο ἔστιν. Γ3β. Οι υποθετικές μετοχές γνούς και βλέπων αναλύονται σε δευτερεύουσες υποθετικές προτάσεις: εἰ γνοίη καὶ εἰ βλέποι Η απόδοσή τους: ἄν γνοίη (δυνητική ευκτική). Υποθετικός λόγος: εἰ γνοίη καὶ εἰ βλέποι ἄν γνοίη. Επομένως, ο υποθετικός λόγος εκφράζει την απλή σκέψη του λέγοντος.

ὅμοιον: κατηγορούμενο από το ὄν στο υποκείμενό του τοῦτο. τὸ εἰδέναι: έναρθρο απαρέμφατο, υποκείμενο στο ἔστιν. Γ3β.

Σχετικά έγγραφα

ΚΟΡΙΝΘΟΥ 255, ΚΑΝΑΚΑΡΗ 101 ΤΗΛ , , FAX

ΚΟΡΙΝΘΟΥ 255, ΚΑΝΑΚΑΡΗ 101 ΤΗΛ , , FAX ΛΥΣΕΙΣ ΘΕΜΑΤΩΝ Αρχαία Θεωρητικής Κατεύθυνσης 29-05-2007 A. όταν βρισκόμασταν κοντά στο στόμιο, σκοπεύοντας να ανεβούμε, και αφού είχαμε υποστεί όλα τα άλλα, είδαμε από ψηλά ξαφνικά και εκείνον και άλλους