ΣΥΓΓΡΑΦΗ ΕΡΕΥΝΗΤΘΚΗΣ ΕΡΓΑΣΘΑΣ ΜΕ ΘΕΜΑ ΤΗΝ ΑΡΦΘΤΕΚΤΟΝΘΚΗ ΤΗΣ ΚΟΖΑΝΗΣ

Transcript

1 ΣΥΓΓΡΑΦΗ ΕΡΕΥΝΗΤΘΚΗΣ ΕΡΓΑΣΘΑΣ ΜΕ ΘΕΜΑ ΤΗΝ ΑΡΦΘΤΕΚΤΟΝΘΚΗ ΤΗΣ ΚΟΖΑΝΗΣ 1

2 Η υγγραφική ομάδα Αγατσίκογλου Γεωργία Βασιλειάδου Γιώτα Κατακαλίδου Βασιλική Μανουσαρίδου Ραφαέλα Παυλίδου πυριδούλα Η Καθηγήτρια Καβούκα Έφη 2

3 Αρχιτεκτονική είναι τόσο η τέχνη όσο και η επιστήμη του σχεδιασμού (με την έννοια της μελέτης, όχι μόνο του γραφικού σχεδίου) και της υλοποίησης κτιρίων. Σο σχέδιο και η έκφραση του, που είναι ο σχεδιασμός,πραγματώνουν ένα αντικείμενο, ένα σύστημα μία αντικειμενική υλική διάσταση. Ένας πιο γενικός ορισμός θα περιελάμβανε το σχεδιασμό όλων των κτιστών υποδομών στο περιβάλλον, από το μακροσκοπικό επίπεδο του σχεδιασμού πόλεων ως το μικροσκοπικό του σχεδιασμού επίπλων και προϊόντων καθημερινής χρήσης. Η αρχιτεκτονική περιλαμβάνει όχι μόνο το σχεδιασμό αλλά και το προϊόν της υλοποίησης. Ετυμολογικά, ο όρος προέρχεται από το 3 ελληνικό αρχή και τέχνη - τεκτονική (κατασκευή/δημιουργία)

4 Ο ρόλος της αρχιτεκτονικής στις παραδοσιακές κοινωνίες είναι κυρίαρχος και οι άλλες τέχνες τείνουν να την υπηρετούν. Σα κτίσματα προσαρμόζονται στις κλιματολογικές συνθήκες του τόπου καθώς και στις φιλοδοξίες και τις οικονομικές δυνατότητες του ιδιοκτήτη, χωρίς να παραβλέπεται όμως ο ισχυρός παράγοντας της τοπικής παράδοσης. Σα δείγματα της αρχιτεκτονικής της κατοικίας είναι πολυάριθμα με σημαντικότερα τα περίφημα αρχοντόσπιτα του 18ου αιώνα στη ιάτιστα και την Κοζάνη, δείγματα της οικονομικής ανάπτυξης της περιοχής και της δημιουργίας μιας δραστήριας αστικής τάξης. Μικρότερων διαστάσεων οικίες με ιδιαίτερες αρχιτεκτονικές αρετές παρουσιάζονται από τις αρχές του 19ου αιώνα και σε άλλους οικισμούς του Νομού Κοζάνης. 4

5 Η ΑΡΦΙΣΕΚΣΟΝΙΚΗ ΗΜΕΡΑ Αναπτυσσόμενη και συνεχώς σε αλλαγή χάρη στις καινοτομίες ανθρώπων όπως ο Frank Lloyd Wright, η αρχιτεκτονική σήμερα καλύπτει ένα ευρύ φάσμα τεχνοτροπιών, που δείχνει να περιορίζεται μόνο από τα όρια της δημιουργικότητας. Απλές και καθαρές γραμμές, δραματικά σχήματα απελευθερωμένα από κάθε είδους στολίδι, είναι χαρακτηριστικά γνωρίσματα της σύγχρονης αρχιτεκτονικής. 5

6 Οι κινητήριες δυνάμεις πίσω από αυτές τις τάσεις είναι η κυρίαρχη αξία της προόδου και της καινοτομίας, η σταθερότητα της οικονομίας που συμβάλλει στην δημιουργική αρχιτεκτονική, καθώς και διαθεσιμότητα νέων υλικών όπως το γυαλί, ο χάλυβας, το σίδερο και το χημικά ενωμένο σκυρόδεμα. 6

7 ΔΙΑΗΜΟΙ ΑΡΦΙΣΕΚΣΟΝΕ Ο άνθρωπος που αναγνωρίζεται ως ο εμπνευστής της ιδέας ότι ο αρχιτέκτονας είναι και καλλιτέχνης, είναι ο Fillipo Brunelleschi, η ιδιοφυία πίσω από τον καθεδρικό ναό της Santa Maria στην Υλωρεντία. Αρχικά ο καθεδρικός σχεδιάστηκε στα 1300 από τον Arnolfo di Cambio, αλλά πέρασαν 200 χρόνια πριν να ολοκληρωθεί. 7

8 Σα σχέδια παρέμεναν ανεκπλήρωτα για δεκαετίες, καθώς οι άρχοντες αγωνίζονταν να λύσουν το πρόβλημα του πως θα ήταν δυνατό να χτιστεί ο τεράστιος θόλος που είχε σχεδιάσει ο Arnolfo. Σέλος ανακήρυξαν διαγωνισμό για να βρεθεί ο αρχιτέκτονας που θα μπορούσε να φέρει εις πέρας ένα τέτοιο εγχείρημα. Παρόμοιος θόλος -πάνω από 30 μέτρα σε μήκοςδεν είχε κατασκευασθεί ποτέ προηγουμένως. Κ.α. 8

9 ΠΕΡΙ ΑΡΦΙΣΕΚΣΟΝΙΚΗ ΚΟΖΑΝΗ Σα αρχοντικά Αρτονηικό Λαζζάνη 9

10 Σα αρχοντικά του 18ου αιώνα οφείλουν τις ονομασίες τους στις ευκατάστατες και αξιόλογες οικογένειες που τα κατοίκησαν. Πολλοί από τους ιδιοκτήτες τους ήταν έμποροι που από τα ταξίδια τους έφερναν και μια διαφορετική, κοσμοπολίτικη αντίληψη. Καηοικία ζηη Σιάηιζηα 10

11 Πλούσια αρχοντικά, οικοδομημένα με αρχιτεκτονική που συνδυάζει βυζαντινά και οθωμανικά στοιχεία, δοξάζουν τους τεχνίτες που τα έχτισαν και τους ζωγράφους που τα διακόσμησαν. Είναι διώροφα και το ισόγειό τους είναι φτιαγμένο από πέτρα, για αντοχή. Ο επάνω όροφος έχει εξώστες και είναι διακοσμημένος με υαλογραφίες και περίτεχνα ξυλόγλυπτα. Πολλά αρχοντικά είχαν γύψινες διακοσμήσεις, προστατευτικές σιδεριές στα κάτω παράθυρα και, σε πολλές περιπτώσεις, η πόρτα της κύριας εισόδου ήταν διακοσμημένη με μεγάλα σιδερόκαρφα. 11

12 Σα αρχοντικά είναι βασικά διώροφα. το ισόγειο υπάρχουν οι αποθηκευτικοί χώροι, ενώ στην αυλή οι βοηθητικοί. το μεσαίο όροφο βρίσκονται τα δωμάτια χειμερινής διαμονής και ένας εσωτερικός ξύλινος εξώστης («ηλιακός»). τον επάνω όροφο, ο οποίος είναι κατασκευασμένος με ελαφρότερα υλικά και διευρύνεται με «σαχνισιά» (στεγασμένες προεξοχές), βρίσκονται οι χώροι υποδοχής. 12

13 Η εσωτερική διακόσμηση είναι πλούσια, με ξυλόγλυπτες επενδύσεις, τοιχογραφίες και φεγγίτες με χρωματιστά γυαλιά (vitraux). Αρχοντικά σώθηκαν κυρίως σε ορεινές πόλεις της δυτικής Μακεδονίας, όπως στην Κοζάνη κ.α. και χρονολογούνται από τα τέλη του 17ου αι. έως και το 19ο αι. 13

14 Σα απχξμσικά σηρ Κξζάμηρ Κάτοψη αρχοντικού της Κοζάνης. Η αρχιτεκτονική μορφή της κοζανίτικης αστικής κατοικίας ολοκληρώθηκε γύρω στα μέσα του 18ου αι., περίοδο κατά την οποία οι έμποροι και οι βιοτέχνες της πόλης απέκτησαν μεγάλη οικονομική δύναμη και ο τρόπος της ζωής έγινε πιο αστικός, επηρεασμένος από τη κεντρική Ευρώπη. το ισόγειο γύρω από την πλακόστρωτη ευρύχωρη "μεσιά" διαμορφώνονται το "ανηλιακό" (καθημερινό χειμωνιάτικο δωμάτιο), το κελλάρι, ο "μαγαζές" (αποθήκη) καθώς και ο "καφέ-οντάς" και ο "μουσαφίρ-οντάς" (χώροι υποδοχής). 14

15 Η ξύλινη σκάλα οδηγούσε στο "χαγιάτι" (σκεπαστή στοά) του ορόφου που έκλεινε με καταπακτή ("γκαβανή"). τις δύο πλευρές του υπερυψωμένου "δοξάτου" (χώρου γιορτών) διατάσσονταν οι "μουσαφίρ-οντάδες" (καλοκαιρινοί χώροι διαβίωσης), ένα κελλάρι ("μαερειός") και ο "καλοκαιρινός οντάς" που αποτελούσε ενιαίο χώρο με το "δοξάτο" και το "χαγιάτι". υνήθως στην αυλή ("νουβουρού") βρίσκονται βοηθητικοί χώροι ("αναγκαίο", πηγάδι, αποθήκες), ενώ διαμορφωνόταν και υπόγειο με θολωτή οροφή. 15

16 Από τη μικρή αυλή στο πίσω μέρος του σπιτιού διέφευγαν οι ένοικοι σε ώρες κινδύνου μέσω της "απάνοιξης" (σύστημα επικοινωνίας των γειτονικών αυλών) που συνδυαζόταν με το οδικό δίκτυο της πόλης. Σα κατάκοσμα κοζανίτικα αρχοντικά περιβάλλονταν από λίθινους τοίχους με λίγα σιδερόφρακτα ανοίγματα στις εξωτερικές πλευρές, ενώ στην ελαφριά κατασκευή του ορόφου (τσατμάς) ανοίγονταν "σαχνισιά" και "χαγιάτια" κυρίως προς την εσωτερική αυλή. 16

17 Απχξμσικά ( ) Η ανάπτυξη του εξαγωγικού εμπορίου των πόλεων της Μακεδονίας, όπως και η Κοζάνη, με τις χώρες της κεντρικής Ευρώπης δημιούργησε μια τάξη πλούσιων αστών, που ήλθαν σε επαφή με το δυτικό πολιτισμό. Έχοντας συνείδηση της δύναμής τους και με δεδομένη την αυστηρά οριοθετημένη κοινωνία στην οποία ζούσαν, έδωσαν στα σπίτια τους μορφή και διαστάσεις τέτοιες, ώστε να απολαύσουν τα αγαθά τους σε μια ψευδαίσθηση ελευθερίας. 17

18 Η κάτοψή των αρχοντικών έχει τη μορφή Γ, με την είσοδο στη γωνία και στην πιο μεγάλη πλευρά του, όπως φαίνεται στο διπλανό σχήμα. Με τον τρόπο αυτό προφυλάσσεται η είσοδος. Ση μορφή αυτή των αρχοντικών επέβαλαν - κατά την άποψη του καθηγητή Γ. Μέγα - λόγοι ασφάλειας. 18

19 Για το λόγο αυτό η Κοζάνη έχει ενταχθεί στο Εθνικό Πολιτιστικό Δίκτυο Πόλεων με αντικείμενο προώθησης το Βιβλίο και την Ανάγνωση. Έτσι συστήθηκε το Ινστιτούτο Βιβλίου και Ανάγνωσης και καθιερώθηκε η Κοζάνη ως πόλη του Βιβλίου. 19

20 Όλα τα αρχοντικά είναι διατηρητέα με Βασιλικά ή Προεδρικά Διατάγματα το επάνω σχήμα σημειώνονται τα μέρη του αρχοντικού που στο βιβλίο του καθηγητή Ν.Μουτσόπουλου. Σα αρχοντικά της ιάτιστας χαρακτηρίζονται λαμπάδες Σο σχέδιο είναι από το βιβλίο αυτό. Γείγμα αρτονηικού 20

21 τους επίσημους χώρους, στο κέντρο του ταβανιού, δημιουργείται ένα τετράγωνο σχήμα με πολλά επάλληλα πλαίσια, συχνά πιο βαθύ από την άλλη επιφάνεια του ταβανιού, ο κουμπές ή ταβλάς. Μέσα στο τετράγωνο αυτό σχήμα με μικρές, πολύ λεπτές πηχούλες δημιουργούνται τα τυπικά αραβουργήματα. Σο τετράγωνο αυτό σχήμα έχει κάποτε μεγάλο βάθος και εγγράφεται σε άλλα κανονικά γεωμετρικά σχήματα, ή τέλος διαμορφώνεται σε εξάγωνο, οκτάγωνο ή σε κύκλο, οπότε δημιουργείται ο ψευτοκουμπές που στη ιάτιστα λέγεται νουφαλός (ομφαλός). 21

22 Οι θύρες της αυλής και όλες του ισογείου είναι καρφωτές. είναι πυκνά - πυκνά καρφωμένες με γύφτικα καρφιά, με θυροκάρφια με μεγάλο στρογγυλό κεφάλι, τις φόλιες για να αντέχουν στα χτυπήματα του τσεκουριού σε καιρούς εχθρικών επιδρομών. 22

23 υγκεκριμένα: Σξ απφξμσικό σξτ Λαςςάμη Η Φαρτοθήκη στεγάζεται στο Αρχοντικό Λασσάνη, το σπίτι που γεννήθηκε ο Υιλικός Γεώργιος Λασσάνης, στην ομώνυμη πλατεία της Κοζάνης 23

24 το αρχοντικό δεν υπάρχει οργανωμένη έκθεση. Υυλάσσεται σ' αυτό σημαντικός αριθμός μαρμάρινων αρχιτεκτονικών μελών και ψηφιδωτών από τον Κόμανο και άλλες περιοχές του νομού Κοζάνης, καθώς και ένα σύνολο φορητών εικόνων και λειτουργικών βιβλίων από τους Πύργους και την Αιανή του νομού Κοζάνης. 24

25 ΑΡΦΟΝΣΙΚΟ ΒΟΤΡΚΑ Σο αρχοντικό Γρ. Βούρκα είναι κτίσμα του 18ου αι., το οποίο παρουσιάζει ενδιαφέρον από αρχιτεκτονικής κυρίως άποψης και έχει χαρακτηρισθεί ως ιστορικό μνημείο. Διασώζει τον περίβολο και την αυλή του και αποτελεί χαρακτηριστικό δείγμα της αστικής μακεδονικής αρχιτεκτονικής. 25

26 Μουσάντρα του αρχοντικού Γ. Μασσάνη από τον βορειοδυτικό οντά του ορόφου, β' μισό 18ου αι., Κοζάνη, αρχοντικό Γεωργίου Λασσάνη. 26 Μοσζάνηρα

27 Ο 'μπας-οντάς' του αρχοντικού Βούρκα- Κατσικά 1762, Κοζάνη, αρχοντικό Βούρκα Κατσικά. 27

28 Ο 'νουμφαλός' του αρχοντικού Γρ. Βούρκα 1748, Κοζάνη, αρχοντικό Γρηγορίου. 28

29 Η Κξβεμσάπειξρ Δημξσική Βιβλιξθήκη της Κοζάνης είναι η δεύτερη μεγαλύτερη στην Ελλάδα μετά από αυτή της Αθήνας, και διαθέτει τόμους, περισσότερα από 380 χειρόγραφα, 315 κώδικες και πολλές σπάνιες εκδόσεις, μεταξύ των οποίων και ένα από τα 17 σωζόμενα πρωτότυπα της Φάρτας του Ρήγα Υεραίου. 29

30 Οθωμαμική οεπίξδξρ - Βαλκαμικξί οόλεμξι - ύγχπξμξι καιπξί. Σο καμπαναριό του Αγίου Νικολάου, η αλλιώς ο Μαμάτσιος (από τον ομογενή Κοζανίτη που προσέφερε το ρολόι), κατά το

31 To ερειπωμένο ιστορικό κτίριο έχει αποκατασταθεί από το Δήμο Κοζάνης, με την εποπτεία της Σεχνικής Τπηρεσίας του, μετά την παραχώρηση της χρήσης από το ΤΠΠΟ. Σο κτίριο εγκαινιάστηκε στις 11 Οκτωβρίου 2008, 96η επέτειο από την Απελευθέρωση της πόλης. Αρχιτέκτων: Γιώργος αμαρνιώτης Κατασκευή έργου: Γιάννης Μπηλιώνης 31

32 Από την είσοδο του σπιτιού μπαίνουμε σε κεντρική ισόγεια πλακοστρωμένη εσωτερική αυλή, τη μεσιά Σο 1ο πάτωμα της οικοδομής λέγεται μετζοπάτωμα και έχει τα δωμάτια ηλιακό και χειμωνιάτικα. Σο 2ο πάτωμα της οικοδομής λέγεται όροφος. τον όροφο βρίσκεται η μεγάλη σάλα, που ονομάζεται ανώι και οι καλοί οντάδες, δηλαδή τα δωμάτια υποδοχής. Άλλες ονομασίες των δωματίων αυτών είναι: καλοκαιρινά καφέοντάδες, μπας-οντάδες. 32

33 Σο ανώι κάποτε δημιουργεί σαχνισί. Σα δωμάτια υποδοχής βρίσκονται ανά δύο δεξιά και αριστερά της σάλας (ανώι). Από τα 4 καλά ή καλοκαιρινά δωμάτια τα δυο βορινά ποτέ δεν προεξέχουν τα άλλα δυο συνήθως προεξέχουν (δημιουργούν σαχνισί). σαχνισί =τμήμα της όψης του σπιτιού που βρίσκεται σε προεξοχή, συναντιέται στον όροφο. ηλιακός ή ντηλιακός = ο βασικός χώρος του μετζοπατώματος. ανώι = η σάλα του δευτέρου πατώματος, του ορόφου. Υαρσώματα = ταμπλαδωτές ξυλεπενδύσεις. 33

34 Οι ναοί Καθεδρικός ναός Αγίοσ Νικολάοσ 34

35 Η λαμπρή βυζαντινή περίοδος άφησε ένα μεγάλο αριθμό ναών και μοναστηριών. Η αυστηρότητα της θρησκευτικής τέχνης αυτών των μνημείων εκφράζει το πνεύμα του Βυζαντίου: Ο ναός ήταν ένας ιερός χώρος, απαλλαγμένος από όλα τα "διαταρακτικά στοιχεία" της καθημερινής ζωής, με χαρακτηριστικό αρχιτεκτονικό ύφος, τοιχογραφίες, εικόνες, μωσαϊκά, ξυλόγλυπτα και χρυσά αντικείμενα που αποτυπώνουν το θρησκευτικό ζήλο των Βυζαντινών. 35

36 Αντιπροσωπευτικά δείγματα της βυζαντινής τέχνης του 11ου αιώνα αποτελούν πέντε ναοί που οικοδομήθηκαν σχεδόν ταυτόχρονα, της Θεοτόκου και του Αγίου Δημητρίου στην Αιανή, της Αγίας Σριάδας στη Μονή Ιλαρίωνος, στην τοποθεσία Λαριού, ο επισκοπικός ναός ισανίου και ο ναός του Αγίου Δημητρίου στο βυζαντινό λόφο των ερβίων. 36

37 Ενδιαφέρον επίσης παρουσιάζουν ο ναός της Αγίας Παρασκευής στον Πελεκάνο, που οικοδομήθηκε το 13ο αιώνα και ανακαινίστηκε το , όπως επίσης και ο ναός της Μεταμόρφωσης στο Δρυόβουνο. Καθεδρικός ναός Αγίας Παραζκεσής 37

38 ΠΟΙΕ ΕΚΚΛΗΙΕ ΚΑΙ ΜΟΝΑΣΗΡΙΑ ΜΠΟΡΩ ΝΑ ΕΠΙΚΕΥΣΩ; τη Βυζαντινή Εποχή, ο Νομός Κοζάνης επηρεάζεται από τις διάφορες επιδρομές βόρειων φύλων. Σις επιδρομές των Γότθων κατά τον 5ο αι. μ.φ. ακολούθησαν οι επιδρομές των λάβων από τα μέσα του 6ου αι. και έπειτα. Ση μικρή περίοδο ειρήνης αναστάτωσαν οι επεκτατικές διαθέσεις των Βουλγάρων, τις οποίες το 1018 ο Βασίλειος ο Β κατάφερε να τιθασεύσει. Ακολουθούν οι Νορμανδοί στο τέλος του 11ου αι., και οι έρβοι από τα τέλη του 13ου αι., κυρίως με τον τέφανο Ντούσαν από το 1333, ο οποίος εκμεταλλεύτηκε τις εμφύλιες 38 διαμάχες των Βυζαντινών.

39 Η σημαντικότερη και σπουδαιότερη πόλη αυτής της περιόδου στο Νομό Κοζάνης είναι τα έρβια. Η οχύρωση της πόλης χτίστηκε σταδιακά και φαίνεται ότι ανακατασκευάσθηκε ριζικά μετά τις καταστροφές που υπέστη από τους ταυροφόρους κατά τον 13ο αι. Σο κάστρο αυτό αποτελεί σήμερα και το σπουδαιότερο επισκέψιμο αμυντικό μνημείο της μεσαιωνικής περιόδου στο Νομό Κοζάνης. Από αυτή τη περίοδο δεν λείπουν και τα λατρευτικά μνημεία, κυρίως εκκλησίες, και κάποια μοναστήρια, τα οποία βρίσκονται επίσης στο Βελβεντό, την Αιανή, στο Βόιο (ισάνι) και στην Εορδαία (Πύργοι). 39

40 ΤΠΑΡΦΟΤΝ ΝΕΟΣΕΡΑ ΜΝΗΜΕΙΑ ΣΟ ΝΟΜΟ; Από τα μέσα του 18ου αι. η ενασχόληση των κατοίκων της περιοχής με το εμπόριο προς τη Κεντρική, Βόρεια και Ανατολική Ευρώπη οδήγησε σε σημαντική οικονομική ανάπτυξη και στην άνθηση των τεχνών και της αρχιτεκτονικής στη περιοχή. Δυστυχώς στη Κοζάνη σώζονται μόνο λίγα παραδείγματα από τα αρχοντικά αυτής της εποχής, όπως αυτό του Βούρκα, του Βούρκα-Κατσικά και του Λασσάνη. Περισσότερα αρχοντικά διατηρήθηκαν στη ιάτιστα, η οποία υπήρξε σπουδαίο οικονομικό κέντρο. Η ανάπτυξη αυτή διαφαίνεται μέσα από την ποσότητα και ποιότητα των αρχοντικών της. 40

41 Σα γευύπια Ο ιστορικός και αρχαιολόγος Αντώνιος Κεραμόπουλος αναφέρει: "Σο τμήμα της Δυτικής Μακεδονίας που βρίσκεται γύρω από τον Αλιάκμονα είναι, κατά τη γνώμη μου, το ωραιότερο. Ο παρατηρητής θα δει τις ποικιλίες του εδάφους, των φυτών και των καλλιεργειών και μια εναλλαγή χρωμάτων και εικόνων. Κάθε βήμα εδώ ανοίγει νέους ορίζοντες." Σα γεφύρια στο Βόιο, χτισμένα από μαστόρους που μαθήτευσαν σε έμπειρους τεχνίτες, στεφανώνουν την ομορφιά του Πραμόριτσα, παραποτάμου του Αλιάκμονα, με πέτρινα μονότοξα και πολύτοξα μνημεία που ζεύγουν τις όχθες του. τέκονται υπερήφανα εδώ και πολλά χρόνια και οι επισκευές τους, όταν χρειάζεται, γίνονται την άνοιξη από ντόπιους μαστόρους που συνεχίζουν την παράδοση. 41

42 το παρελθόν, τα χωριά του Βοΐου ήταν ονομαστά σε όλη την Ευρώπη ως "τα χωριά των μαστόρων". Έχουν βρεθεί συμβόλαια, από το 19ο αιώνα, ανάμεσα σε Ολλανδούς της Νότιας Αφρικής και βοϊώτες μαστόρους, προκειμένου οι τεχνίτες να ταξιδέψουν ως εκεί για να χτίσουν πέτρινες επαύλεις που αντιπροσώπευαν το κύρος και την επαγγελματική επιτυχία των Ολλανδών. ήμερα τα πέτρινα αυτά γεφύρια αποτελούν μια μοναδική κληρονομιά που γεφυρώνει το χρόνο. Γεθύρι ζηο Βόιο 42

43 ΠΕΡΙ ΑΡΦΙΣΕΚΣΟΝΙΚΗ Ο ΛΟΓΟ τη νέα πτέρυγα του Ιστορικού Λαογραφικού Μουσείου, στο Μουσείο Υυσικής Ιστορίας Κοζάνης, λειτουργεί από τις αρχές του Απρίλη μια έκθεση αρχιτεκτονικής που στόχο έχει να παραδώσει ένα μάθημα αρχιτεκτονικής παράδοσης στους επισκέπτες της. Η έκθεση αυτή οργανώνεται από το Σμήμα Αρχιτεκτόνων του Α.Π.θ σε συνεργασία με το Λαογραφικό Μουσείο Κοζάνης, το Διεθνές Ινστιτούτο Παραδοσιακής Αρχιτεκτονικής της Βέροιας και το Λαογραφικό Εθνολογικό Μουσείο Μακεδονίας-Θράκης και αποτελεί ένα ελάχιστο δείγμα αναγνώρισης του έργου του ομότιμου καθηγητή του τμήματος Νίκου Μουτσόπουλου. την έκθεση παραδίδεται ένα μάθημα στο κοινό για να θυμηθεί ή και να γνωρίσει και ταυτόχρονα να θαυμάσει τα 43 αρχιτεκτονικά επιτεύγματα της Μακεδονίας των δύο περασμένων αιώνων.

44 Πιο συγκεκριμένα, επιχειρείται µία πρώτη παρουσίαση στο ευρύτερο κοινό ενός μέρους των αρχιτεκτονικών προπλασμάτων που έγιναν από τους φοιτητές στα ειδικά μαθήματα και σεμινάρια του Εργαστηρίου Αρχιτεκτονικής Μορφολογίας της Πολυτεχνικής χολής του Α.Π.Θ., µε την καθοδήγηση του καθηγητή Ν. Μουτσόπουλου και των συνεργατών του από το 1958 έως το 1996 και φυλάσσονται στο Μουσείο Αρχιτεκτονικής του Σμήματος Αρχιτεκτόνων. 44

45 Σα μοντέλα-προπλάσματα αυτά κατασκευάστηκαν από τους τότε φοιτητές της Αρχιτεκτονικής χολής για να κατανοήσουν τις μορφές, τη δομή των όγκων και τη λειτουργία της παραδοσιακής μακεδονίτικης κατοικίας, αλλά ταυτόχρονα να διδαχθούν και τις διάφορες τεχνικές και μεθόδους κατασκευής των αρχιτεκτονικών προπλασμάτων-μακετών. Λαογραθικό Μοσζείο Κοζάνης 45

46 Επιχειρείται επομένως να παρουσιαστεί ο τρόπος διδασκαλίας της παράδοσης στην Αρχιτεκτονική χολή του ΑΠΘ από τον καθηγητή Μουτσόπουλο, προβάλλοντας σε κοινή θέαση σχέδια και προπλάσματα μακεδονικών κτιρίων - κυρίως κατοικιών και μάλιστα ομαδοποιημένα κατά περιοχές, στα οποία η ακριβής αναπαράσταση υλικών και μορφολογικών στοιχείων απαίτησε αρκετή δεξιότητα και υπομονή για να μπορούμε εμείς σήμερα να έχουμε µια ολοκληρωμένη εικόνα της κατασκευής των παραδοσιακών μας κτιρίων. 46

47 τα 35 λοιπόν, χρόνια παρουσίας του καθηγητή Μουτσόπουλου στην Αρχιτεκτονική χολή του ΑΠΘ, οι εργασίες των φοιτητών, επεξεργασμένες οι περισσότερες µε ακρίβεια και εξαιρετική σχεδιαστική επιμέλεια, δημιούργησαν ένα ανυπολόγιστης αξίας αρχείο παραδοσιακής αρχιτεκτονικής παραδίνοντας μας μια εκτεταμένη καταγραφή ενός κόσμου που δεν έμελλε να διατηρηθεί, καθώς η προστασία του έναντι της πιεστικής ανάγκης εκμετάλλευσης του χώρου, των νέων αναγκών στέγασης και των νέων προτύπων κατοίκησης, δεν έγινε εφικτή. 47

48 Επομένως, η αναγνώριση των κατασκευαστικών επιτευγμάτων, της αισθητικής και μορφολογικής ποιότητας, του τυπολογικού πλούτου, αλλά και της περιβαλλοντικής απόκρισης αυτών των κτιρίων θα μπορούσαν να αποτελέσουν αντικείμενο έρευνας χρησιμοποιώντας το πολύτιμο αυτό αρχείο, επαναπροσδιορίζοντας έτσι το μάθημα της παράδοσης στις σημερινές συνθήκες. Και το μάθημα αυτό καλούμαστε όλοι να παρακολουθήσουμε μέχρι τα τέλη της χρονιάς στο Ιστορικό Λαογραφικό Μουσείο Κοζάνης, που αποτελεί το ίδιο αντιπροσωπευτικό δείγμα παραδοσιακής μακεδονικής αρχιτεκτονικής. 48

49 Γείγμαηα αρτιηεκηονικής 49

50 Γείγμαηα Αρτιηεκηονικής 50

51 τμέμσετνη αοό σξμ απχισέκσξμα Πξλτμίκη Αγγέλη: Πξια είμαι η δική ςαρ γμώμη για σημ απφισεκσξμική σηρ Κξζάμηρ ςήμεπα; Η αρχιτεκτονική είναι απρόσωπη, εργολαβική, η αρχιτεκτονική του κεφαλαίου, διότι υπήρχε κάποια γη, κάποιος συντελεστής γης. Με αυτόν τον τρόπο κατορθώσαμε ό,τι παλιό και ό,τι καλό υπήρχε να το κάνουμε πολυκατοικία, δηλαδή πολλά «κουτιά»-σπίτια, για να ζούνε οι άνθρωποι μέσα. 51

52 υγκεκριμένα, το παλιό συνεχές σύστημα και η αρχιτεκτονική της Κοζάνης, η αρχιτεκτονική που προέβλεπε την εξοικονόμηση χώρου με σπίτια στενά κολλημένα μεταξύ τους και στενά μπαλκόνια, αντικαταστήθηκε με τις πολυκατοικίες. Όμως, πιστεύω ότι καλύτερο θα ήταν να διατηρηθεί ο παλιός ιστός της πόλης, να συντηρηθούν τα κτίρια τα παλιά και η νέα πόλη να πάει κάπου έξω με σύγχρονα δεδομένα και σύγχρονες αρχές που δυστυχώς έγινε το αντίθετο 52

53 Πιςσεύεσε δηλαδή όσι δεμ τοάπφει οαπαδξςιακή απφισεκσξμική ςσημ Κξζάμη; Σα παραδοσιακά κτήρια είναι ελάχιστα όπως το Κατσικάρι, του Βούρκα τα δυο σπίτια, άλλα δύο τρία του Βαμβακά και μερικά νεοκλασικά που ανήκουνε. 53

54 τμέμσετνη σξτ οξλισικξύ μηχαμικξύ Χπίςσξτ Μεσανά: Θα θέλαμε μα μαρ οείσε κάοξιερ οληπξυξπίερ για σξ εοάγγελμά ςαρ. Οι μηχανικοί γενικά ασχολούνται με την μελέτη, την οργάνωση, την επίβλεψη κάθε δομικού έργου, κατοικιών, χώρων συνάντησης κοινού, κοινόχρηστων έργων όπως οι πλατείες, δρόμων, υδραυλικών έργων και γενικά με οτιδήποτε χτίζει ο άνθρωπος. 54

55 Σι ςαρ οαπόσπτμε μα αςφξληθείσε με ατσό σξ εοάγγελμα; Σο επάγγελμα του μηχανικού είναι ένα επάγγελμα το οποίο δημιουργεί πολύ έντονα συναισθήματα που πηγάζουν από την χαρά της δημιουργίας. Είναι έντονα δημιουργικό, μελετάς κάτι και στη συνέχεια το βλέπεις να υλοποιείται και αυτό σε κάνει να χαίρεσαι ιδιαίτερα. Επίσης είναι ένα επάγγελμα το οποίο εξαιτίας της μεγάλης ποικιλίας των αρμοδιοτήτων και των υποχρεώσεων που έχει ένας μηχανικός και των θεμάτων με τα οποία πρέπει να ασχοληθεί δεν τον αφήνουν να πλήξει ή να βαρεθεί ποτέ. Ένας χαρακτήρας που αγαπάει τη δράση, είναι πολύπλοκος βρίσκει τη χαρά του. 55

56 Πξιερ ενελίνειρ οαπασηπείσε ςε ατσό σξμ σξμέα με σημ οάπξδξ σξτ φπόμξτ; Μετά από 15 χρόνια που βρίσκομαι σε αυτό το επάγγελμα, αυτό που μπορώ να σας πω είναι πως βλέπω μεγάλες αλλαγές στην πόλη, όσων αφορά τα ιδιωτικά έργα, εννοώ ότι μετά το σεισμό η πόλη μας απέκτησε πολλά νέα κτίρια που της δίνει ένα χρώμα μιας σύγχρονης πόλης. Ακόμη διαπιστώνω ότι γίνονται προσπάθειες ώστε να βελτιωθούν και να δημιουργηθούν καινούργιοι κοινόχρηστοι χώροι. Ξέρετε πιθανώς ότι υπάρχει ένα καινούργιο πάρκο που είναι πάρα πολύ όμορφο κοντά στο γήπεδο την Κοζάνης. Θα ξέρετε επίσης ότι υπάρχει ένα νέο κτίριο μουσείου- βιβλιοθήκης που χτίζεται τώρα, θα είναι πολύ μοντέρνο και θα αποτελεί ένα στολίδι για την πόλη. 56

57 Έχει γίνει ένας αρχιτεκτονικός διαγωνισμός για την ανάπλαση της πλατείας μας που θα δώσει έναν αέρα καινούργιο αν αυτό το έργο υλοποιηθεί. Βλέπω δηλαδή ότι γίνεται μια προσπάθεια να βελτιωθούν οι κοινόχρηστοι χώροι από αρχιτεκτονικής απόψεως στην πόλη μας. Πξια είμαι η δικιά ςαρ γμώμη για σημ απφισεκσξμική σηρ Κξζάμηρ; Η Κοζάνη όσο αφορά την αρχιτεκτονική της αποτελεί μια τυπική ελληνική πόλη, χωρίς έντονα στοιχεία αρχιτεκτονικής ιδιαιτερότητας. 57

58 Πξια σα μειξμεκσήμασα και οξια σα ολεξμεκσήμασα σηρ απφισεκσξμικήρ σηρ Κξζάμηρ; Ας αρχίσουμε από τα μειονεκτήματα της πόλης Αρχικά υπάρχει έλλειψη από χώρους πρασίνου, μεγάλα πάρκα δηλαδή, που θα μπορούσε κάποιος να περπατήσει και να κάνει διάφορες δραστηριότητες ή ό,τι άλλο μπορεί να κάνει κανείς σε ένα πάρκο. Επιπλέον υπάρχει έλλειψη από μεγάλες πλατείες, για να μπορεί να συγκεντρώνετε και να συναθροίσετε ο κόσμος άνετα, όπως και επίσης από πεζοδρόμους. 58

59 Σέλος, υπάρχει ένα θέμα με την πολεοδόμηση της πόλης η οποία δεν αποτελεί πρότυπο. Από την άλλη πλευρά υπάρχουν και τα πλεονεκτήματα, καθώς η πόλη μας έχει ένα αμφιθεατρικό ανάγλυφο, χάρη στην γεωγραφική της θέση, το οποίο μπορεί να την βοηθήσει να αποκτήσει ένα πολύ μεγάλο ενδιαφέρον. Όπως επίσης και τα παραδοσιακά κτίρια, τα οποία οφείλουν την ύπαρξή τους στην τότε οικονομικά ενεργεί Κοζάνη. Εκείνη την περίοδο λοιπόν χτίστηκαν πολλά τέτοια ωραία κτίρια, κάποια από τα οποία σώζονται μέχρι σήμερα, δεν καταστράφηκαν όλα ευτυχώς και αν ανακαινίζονταν θα αποκτούσε η πόλη ένα ιδιαίτερο ενδιαφέρον. 59

60 Διαυέπει η απφισεκσξμική σηρ Κξζάμηρ με σιρ γύπω οεπιξφέρ; Οι γύρω περιοχές της Κοζάνης έχουν ένα ανάγλυφο παρόμοιο της πόλης της Κοζάνης, οπότε δεν έχουν μεγάλες διαφορές, δηλαδή θα μπορούσαμε να πούμε ότι τόσο η Κοζάνη, όσο και η ιάτιστα ή η Καστοριά έχουν παρόμοια χαρακτηριστικά όσων αφορά την αρχιτεκτονική τους. 60

61 Τοάπφξτμ απφισεκσξμικά σξοόςημα σα ξοξία μα φαπακσηπίζξτμ σημ απφισεκσξμική σηρ Κξζάμηρ; Τπάρχουν αρκετά τοπόσημα της Κοζάνης, όχι πολύ έντονα αλλά υπάρχουνε, όπως το καμπαναριό που το γνωρίζουμε όλοι. Ένα ακόμη είναι το Ερμιόνιο, που έχει ανακαινιστεί πρόσφατα και αποτελεί ένα κτίριο τοπόσημο για την πόλη μας. Τπάρχει η κατοικία του Λασσάνη, καθώς επίσης και το Λαογραφικό Μουσείο, το οποίο αν και νεότερο κτίριο αποτελεί ένα πολύ έντονα αρχιτεκτονικά κτίριο και θα μπορούσε να χαρακτηριστεί τοπόσημο. 61 Σέλος η Μητρόπολη, η οποία έχει ανακαινιστεί πρόσφατα δε θα μπορούσε να λείψει από την

62 Θα αλλάζατε κάτι στην αρχιτεκτονική της Κοζάνης αν μπορούσατε και γιατί; Ναι θα άλλαζα, παραδείγματος χάρη θα δημιουργούσα περισσότερους χώρους πρασίνου, περισσότερους πεζοδρόμους και πιθανώς θα επέβαλα όρους δόμησης για παραδοσιακή αρχιτεκτονική σε επιλεγμένες περιοχές της Κοζάνης, με αυτό τον τρόπο πιστεύω ότι θα υπήρχε ένα μεγαλύτερο ενδιαφέρον στην πόλη και θα βελτίωνα την ποιότητα ζωής των πολιτών. 62

63 Σελειώμξμσαρ, οόςξ ςημαμσικό πόλξ οαίζει η απφισεκσξμική ςε μια οόλη; Η αρχιτεκτονική σε μια πόλη και κατ επέκταση στις ζωές των πολιτών της πόλης παίζει πάρα πολύ σημαντικό ρόλο, τόσο η αρχιτεκτονική των ιδιωτικών κτιρίων, όσο και η αρχιτεκτονική των κοινόχρηστων χώρων και των δημόσιων κτιρίων μπορούμε να πούμε ότι καθορίζει τις συνθήκες διαβίωσης του κόσμου και χωρίς να είναι υπερβολή μπορούμε να πούμε ότι καθορίζει ακόμη και τους χαρακτήρες των πολιτών, δηλαδή μπορεί να κάνει πολίτες πιο κοινωνικούς, πιο ανοιχτούς ή μπορεί να κάνει πολίτες πιο μονόχνοτους, πιο κλειστούς, έτσι συμβάλει και στην ποιότητα ζωής των πολιτών. 63

64 Η ΝΕΑ ΚΟΖΑΝΗ- ΠΛΑΣΕΙΑ 64

65 65

66 66

67 67

68 68

69 69

70 Η γεωμετρία της πλατείας ενισχύεται με την τοποθέτηση στο σημείο σύγκλισης των κεκλιμένων επιπέδων της, ενός πίδακα υψηλής πίεσης νερού που αναβιώνει την έννοια του σιντριβανιού. Κατά τους θερινούς μήνες, χάρη στον ψεκασμό και τον άμεσο δροσισμό της πλατειάς αλλά και στο κατάβρεγμα των επιφανειών, δημιουργείται μικροκλίμα προσφέροντας υψηλά επίπεδα θερμικής άνεσης για το κλίμα της πόλης. 70

71 Σο κεντρικό στόμιο περιστοιχίζεται από μικρότερα στόμια υδρονέφωσης τα οποία δημιουργούν ένα σύννεφο και μια ασυνήθιστη χωρική εμπειρία. Κεντρικά στην πλατεία και με σημείο αναφοράς το σιντριβάνι προκύπτει ένας χώρος δράσης, παιχνιδιού, επαφής με το νερό. Αυτός ο ασχεδίαστος τμηματικός ορισμός του χαρακτήρα της πλατείας είναι πολύτιμο στοιχείο που συνάγει στην ευελιξία της λειτουργίας της πλατείας. 71

72 Η λειτουργία του σιντριβανιού ορίζεται και αλλάζει ανάλογα με τις κλιματικές αλλαγές ενώ διακοπή της λειτουργίας του δημιουργεί έναν ενιαίο ελεύθερο αμφιθεατρικό χώρο, ιδανικό για παραστάσεις, εκδηλώσεις, ομιλίες, παιχνίδι, ξεκούραση και στάση. Πανελλήνιος αρχιτεκτονικός διαγωνισμός για την ανάπλαση της Πλατείας Νίκης στη Κοζάνη, 2010 Αρχιτέκτονες: Δήμος Μωυσιάδης, Φάρης Σσίτσικας. 72

73 Υωσξπεαλιςσική αοεικόμιςη 73

74 Ετφαπιςσίερ: Θα θέλαμε να ευχαριστήσουμε τον πολιτικό μηχανικό Χρίστο Μεταξά και τον αρχιτέκτονα Πολυνίκη Αγγέλη για το χρόνο τους και τις πληροφορίες που μας έδωσαν για την εργασία μας. Επίσης το λαογραφικό μουσείο Κοζάνης που μας έδωσε την ευκαιρία να το επισκεφτούμε. Και τέλος, το σχολείο μας, το 4 ο γενικό λύκειο Κοζάνης, γιατί μας στήριξε στην προσπάθειά μας. 74

75 Πηγές - Βιβλιογραφία com gr gr/ Kozani kozani.net/ dimoi/ kozani/ arxontika. htm Wikipedia 75

76 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ελ 2 υγγραφική ομάδα ελ 3 Αρχιτεκτονική ελ 5 Αρχιτεκτονική σήμερα ελ 7 Διάσημοι αρχιτέκτονες ελ 9 Περί αρχιτεκτονική Κοζάνης ελ 14 Σα αρχοντικά της Κοζάνης ελ 17 Αρχοντικά ( ) ελ 23 Αρχοντικό Λασσάνη ελ 25 Αρχοντικό Βούρκα 76

77 ελ 29 Κοβεντάριος Δημοτική Βιβλιοθήκη ελ 30 Καμπαναριό ελ 37 Ναοί ελ 41 Γεφύρια ελ 49 Εικόνες ελ 51 υνεντεύξεις ελ 64 Νέα Κοζάνη ελ 76 Περιεχόμενα 77

78 Στέδιο αρτιηεκηονικής 78