11 ο ΕΛΛΑΔΟ-ΚΥΠΡΙΑΚΟ ΑΘΛΗΤΙΑΤΡΙΚΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ

Transcript

1 ΝΕΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ ΣΤΗΝ ΑΘΛΗΤΙΑΤΡΙΚΗ ΤΟΜΟΣ ΙΑ (11 ος ) 11 ο ΕΛΛΑΔΟ-ΚΥΠΡΙΑΚΟ ΑΘΛΗΤΙΑΤΡΙΚΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΕΚΔΟΣΗΣ : ΑΘΛΗΤΙΑΤΡΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΚΥΠΡΟΥ ΜΑΡΤΙΟΣ 2015

2 ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΕΙΣ - ABSTRACTS

3 Αρχές αποκατάστασης και επανένταξης μετά από αθλητικές κακώσεις Δρος Νικόλα Κ. Χριστοδούλου MD, PhD, Ειδικευμένου στη Φυσική Ιατρική & Αποκατάσταση Καθηγητή Ιατρικής Σχολής Ευρωπαϊκού Πανεπιστημίου Κύπρου Μετά από ένα τραυματισμό αθλητή, θα του δοθούν οι πρώτες βοήθειες και θα γίνει η μεταφορά του σε ιατρείο ή νοσηλευτήριο για να τεθεί η διάγνωση και να ξεκινήσει η θεραπεία του τραυματισμού. Τόσο ο προπονητής όσο και οι παράγοντες του σωματείου του βρίσκονται σε τέτοιο συναγερμό, που όσο μικρό ή μεγάλο κι αν είναι το πρόβλημα καθίσταται επείγον στην αντιμετώπισή του. Δικαιολογημένα τόσο ο αθλητής όσο και οι γύρω του επιθυμούν να επανέλθει κατεπειγόντως στην αγωνιστική κονίστρα. Γι αυτό ακόμα και στη φάση που ο αθλητής υφίσταται φυσιοθεραπευτική αγωγή, εγείρονται αρκετά φυσιοθεραπευτικά διλήμματα που έχουν σχέση με την ταχύτητα ολοκλήρωσης των διαφόρων φάσεων φυσικοθεραπείας. Όμως η μεγάλη σπουδή για την επανένταξη ενός τραυματισμένου αθλητή στο προπονητικό ατομικό του πρόγραμμα ή της ομάδας στην οποία μετέχει, κρύβει πολλές φορές κινδύνους υποτροπής του προβλήματος με ανυπολόγιστες συνέπειες καμιά φορά για την αθλητική καριέρα του τραυματισμένου. Γι αυτό όλοι όσοι έχουν σχέση με τον τραυματισμένο αθλητή, γιατροί, θεραπευτές, γυμναστές προπονητές και παράγοντες του σωματείου σύμβουλοι, θα πρέπει να σπεύδουν για τη σωστή ολοκλήρωση κάθε φάσης ανάρρωσης και επανένταξης του αθλητή χωρίς άσκοπη απώλεια χρόνου. Με βάση τα προαναφερθέντα ακόμα και η φάση της επανένταξης του αθλητή αποτελεί επείγον ιατρικό πρόβλημα, για την αντιμετώπιση του οποίου η αρμονική συνεργασία ιατρού, φυσιοθεραπευτή, γυμναστή και προποντή μπορεί να επιφέρει τα καλύτερα και ταχύτερα αποτελέσματα. Βασική προϋπόθεση επανένταξης αποτελεί η όσο το δυνατό ασφαλέστερη και ταχύτερη άσκηση των μυών και αρθρώσεων του αθλητή ενόσω προχωρεί παράλληλα και η επούλωση των τραυματισθέντων ιστών με τις διάφορες φυσιοθεραπευτικές παρεμβάσεις. Τεράστια σημασία έχει επίσης, ο επανέλεγχος από τον εγκέγαλο της τραυματισμένης περιοχής, η ανάκτηση της γενικότερης φυσικής κατάστασης του αθλητή και η ψυχολογική προετοιμασία τόσο του ίδιου όσο και της ομάδας του για την ομαλή επιστροφή και επανένταξή του. 1. ΑΡΧΕΣ ΑΣΚΗΣΗΣ ΜΕΤΑ ΑΠΟ ΤΡΑΥΜΑΤΙΣΜΟ ΙΣΤΩΝ: Η αποκατάσταση και η άσκηση μετά από μυικό τραυματισμό ή βλάβη στους τένοντες ή αρθρώσεις απαιτεί αντιμετώπιση, τόσο από τον αθλητή όσο και από τον προπονητή και συμβούλους του, με βάση ειδικές πληροφορίες που θα τους παρασχεθούν από τους γιατρούς και θεραπευτές για αποφυγή λαθών που θα καθυστερήσουν την επανένταξη. Αν η ανθεκτικότητα του τραυματισθέντος ιστού υπερεκτιμηθεί, η επούλωση μπορεί να επηρεαστεί ή ο τραυματισμός μπορεί να παρουσιάσει υποτροπή. Οι στόχοι της άσκησης μυών, τενόντων και αρθρώσεων μετά από τραυματισμό είναι: 1. Ανάκτηση καλής κινητικότητας των αρθρώσεων 2. Διάταση των συνδετικών ινών των τενόντων & μυών σε ικανοποιητικό μήκος 3. Αύξηση της ισχύος και αντοχής των μυών 4. Αύξηση της ισχύος των μυο-τενοντίων εκφύσεων και καταφύσεων 5. Βελτίωση του συντονισμού των κινήσεων και της ιδιοδεκτικότητας. Α. Μυϊκή άσκηση μετά από τραυματισμό

4 Κατά την αποκατάσταση μετά από τραυματισμό, η άσκηση για την αύξηση της ισχύος πρέπει να φθάνει τα όρια της πρώτης αίσθησης του πόνου (στον ουδό του πόνου). Με στόχο τη μείωση του χρόνου ανάρρωσης, η άσκηση των μυών στην περιοχή τραυματισμού μπορεί να αρχίζει με βάση τις ακόλουθες κατευθυντήριες γραμμές: Στατική (ισομετρική) άσκηση: Σε πολλές κακώσεις αρθρώσεων και μυών, η ισομετρική άσκηση μπορεί να αρχίζει αμέσως. Για καλύτερα αποτελέσματα οι μυικές συσπάσεις μπορούν να είναι τόσο ισχυρές όσο ο πόνος το επιτρέπει. Μια αργή ισομετρική σύσπαση αυξάνει βαθμιαία τη φόρτιση στην περιοχή των τραυματισμένων ιστών, έτσι που είναι εύκολο να αποφύγεις να προχωρήσεις πέρα από τον ουδό του πόνου και το όριο της ισχύος. Η εξάσκηση ξεκινά με σχετικά λίγες συσπάσεις καθημερινά και αυξάνεται σταδιακά. Η αύξηση του αριθμού των συσπάσεων πρέπει να προηγείται της αύξησης του φορτίου. Πρέπει να υπάρχει ανάπαυση μεταξύ των ισομετρικών μυικών συσπάσεων ώστε να απομακρύνεται από την περιοχή το παραγόμενο γαλακτικό οξύ. Όταν φθάσει ο αθλητής να εκτελεί ισομετρικές ασκήσεις χωρίς πόνο, τότε μπορεί να αρχίσει τη δυναμική άσκηση. Δυναμική άσκηση: - Μετά την αφαίρεση οποιασδήποτε περίδεσης και με αποδοχή από ιατρικής πλευράς κινητοποίησης της σχετικής άρθρωσης, η δυναμική άσκηση μπορεί να ξεκινήσει, στην αρχή χρησιμοποιώντας μόνο το βάρος του σώματος ή το βάρος ενός άκρου ως βάρος αντίστασης. Στη συνέχεια το βάρος μπορεί να αυξηθεί βαθμιαία με την προσθήκη βαρών. Στη δυναμική άσκηση με βάρη (ισοτονική) η μάξιμουμ φόρτιση της άρθρωσης μπορεί να επιτευχθεί μόνο κατά τη διάρκεια μέρους του εύρους κίνησής της. Αυτό όμως ενέχει τον κίνδυνο υπερφόρτισης της άρθρωσης στα πιο αδύνατα σημεία της. Ο κίνδυνος αυτός περιορίζεται κατά την ισοκινητική άσκηση με χρήση ειδικής συσκευής με την οποία η άσκηση γίνεται με σταθερή ταχύτητα έναντι μάξιμουμ αντίστασης καθ όλο το εύρος κίνησης. Ο κίνδυνος περαιτέρω τραυματισμού είναι μικρός διότι η αντίσταση ρυθμίζεται σε κάθε φάση της κίνησης, ανάλογα με την ισχύ των τραυματισθέντων ιστών. - Η δυναμική άσκηση πρέπει να αρχίζει με χαμηλό φορτίο και στα αρχικά στάδια το πρόγραμμα άσκησης πρέπει να επεκτείνεται με αύξηση της συχνότητας των επαναλήψεων παρά του φορτίου. Αυτό επιτρέπει τη βελτίωση της αντοχής και κυκλοφορίας αίματος του μυός πριν να φορτιστεί περαιτέρω. Αυτές οι ασκήσεις δεν πρέπει να ξεπερνούν τον ουδό του πόνου καθώς ο πόνος δείχνει υπερχρήση των μυών και τενόντων. Μετά από την αρχική περίοδο αποκατάστασης, στο πρόγραμμα εξάσκησης, το όριο του πόνου μπορεί να ξεπερνιέται κατά τη διάρκεια λίγων τελικών συσπάσεων, με στόχο την αύξηση του ουδού του πόνου. Επιγραμματικά, είναι σημαντικό να λαμβάνονται υπ όψη τα ακόλουθα σημεία πριν την έναρξη άσκησης για αύξηση της μυικής ισχύος μετά από τραυματισμό: - Όλο το πρόγραμμα «αύξησης ισχύος» πρέπει να ξεκινά με ασκήσεις προθέρμανσης - Όλη η εξάσκηση πρέπει να ξεκινά χωρίς φορτίο και να μη ξεπερνά τον ουδό του πόνου - Θα ακολουθεί βαθμιαία αύξηση του φορτίου αλλά είναι καλύτερα να αυξάνονται οι επαναλήψεις με το ίδιο φορτίο πριν την αύξηση του φορτίου - Ασυμμετρικές ασκήσεις πρέπει να αποφεύγονται

5 - Ανάπαυση και αποθεραπεία είναι σημαντικές σε όλους τους τύπους «άσκησης ισχύος» - Η άσκηση αύξησης της ισχύος πρέπει να συνδυάζεται με ασκήσεις ευελιξίας Β. Εξάσκηση της κινητικότητας μετά από τραυματισμό: Ένας παράγοντας που ερμηνεύει το συνολικό μήκος ενός μυός είναι ο βαθμός διατασιμότητας του συνδετικού ιστού που περιέχει. Αν μετά από ένα τραυματισμό ο βαθμός αυτός πρέπει να αυξηθεί, ο ιστός πρέπει να υποβάλλεται σε ασκήσεις διατασιμότητας για τουλάχιστον 6 10 δευτερόλεπτα ενώ η τάση του μυός είναι χαμηλή. Η τάση που αναπτύσσεται σε ένα μυ ερμηνεύει το βαθμό που ο μυς μπορεί να αυξηθεί σε μήκος και εξαρτάται από τη δραστηριότητα των νευρικών ινών που νευρώνουν τον μυ. Ο πόνος αυξάνει τη δραστηριότητά τους και έτσι συμβάλλει στη βράχυνση του μυός. Οι στατικές ασκήσεις διατασιμότητας περιλαμβάνουν και τις παθητικές διατατικές ασκήσεις ενός μυός που βρίσκεται ήδη σε θέση διάτασης. Η έκφυση και η κατάφυση βρίσκονται μεταξύ τους στη μέγιστη απόσταση. Αυτός ο τύπος εξάσκησης έχει επίδραση και στους ιστούς γύρω από τις αρθρώσεις και πρέπει να επαναλαμβάνεται μέχρι η διατασιμότητα να αυξηθεί. Οι στατικές ασκήσεις διατασιμότητας πρέπει να αποτελούν ένα ολόκληρο κομμάτι του προγράμματος αποκατάστασης μετά από τραυματισμό. Στις περισσότερες περιπτώσεις, μπορούν να αρχίζουν σχετικά σύντομα μετά από τραυματισμό, ενώ σε περιπτώσεις ρήξης μυών ή τενόντων πρέπει να αναβάλλεται μέχρι να δοθεί ιατρική έγκριση στην οποία λαμβάνομε υπ όψη το βαθμό επούλωσης. Ως κανόνας, οι στατικές ασκήσεις διατασιμότητας μπορούν να αρχίζουν όταν δεν υπάρχει τοπική ευαισθησία στην περιοχή τραυματισμού και όταν οι στατικές μυικές συσπάσεις μπορούν να εκτελούνται χωρίς πόνο. Γ. Ασκήσεις συντονισμού μετά από τραυματισμό: Ένας τραυματισμός επηρεάζει τον συντονισμό, ο οποίος πρέπει να επαναποκτηθεί προτού ο αθλητής επανέλθει σε αγώνα. Η επανεκπαίδευση του συντονισμού οδηγεί σε βελτίωση της ιδιοδεκτικότητας, η οποία αποτελεί την αισθητική διασύνδεση του κεντρικού νευρικού συστήματος με τους μυς, τους τένοντες, τις αρθρώσεις και τους συνδέσμους. Καθώς ο συντονισμός βελτιώνεται, οι κινήσεις μπορούν να εκτελούνται πιο σταθερά και με λιγότερη δαπάνη ενέργειας. Ατελής συντονισμός, από την άλλη πλευρά, μπορεί να συμβάλει σε λανθασμένη εκτέλεση κινήσεων κατά τη διάρκεια εξάσκησης ή αγώνα, που συχνά οδηγεί σε κακώσεις υπερπροπόνησης. Οι ασκήσεις συντονισμού πρέπει να προσαρμόζονται ώστε να εξυπηρετούν τις τεχνικές του αθλήματος του συγκεκριμένου αθλητή και πρέπει να εκτελούνται στην φάση επανένταξης του αθλητή στο προπονητικό του πρόγραμμα, χωρίς να υπερβαίνουν το όριο κόπωσης. Σε όλα τα προγράμματα αποκατάστασης, είναι αναγκαία η γενική εξάσκηση συντονισμού των μεγάλων μυικών ομάδων, τόσο της τραυματισμένης πλευράς όσο και της υγιούς και μάλιστα παράλληλα. Καθώς βέβαια επιστρέφουν η ισχύς, η αντοχή, το εύρος κίνησης των αρθρώσεων, ο συντονισμός και η ιδιοδεκτικότητα, μπορεί να προχωρήσει κανείς σε πιο εξειδικευμένη εξάσκηση με βάση το συγκεκριμένο άθλημα που επιδίδεται ο αθλητής. 2. ΒΕΛΤΙΩΣΗ ΦΥΣΙΚΗΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΑΘΛΗΤΗ ΜΕΤΑ ΑΠΌ ΤΡΑΥΜΑΤΙΣΜΟ (Conditioning):

6 Το τρέξιμο δεν πρέπει να αρχίζει μετά από τραυματισμό μέχρις ότου η στατική και δυναμική εξάσκηση με φόρτιση, μπορούν να εκτελούνται χωρίς προβλήματα. Ως κανόνας, η εξάσκηση για τη φυσική κατάσταση του αθλητή πρέπει να ξεκινά με ήπια ποδηλάτηση, κολύμβηση ή άλλες παρόμοιες ήπιες ασκήσεις. Μετά από ιατρική εξέταση μπορεί να αρχίσει επίσης το τρέξιμο. Τα ακόλουθα σημεία πρέπει να ληφθούν υπ όψη: - Το τρέξιμο βάζει σε μεγάλη ένταση το μυο-σκελετικό σύστημα - Η εξάσκηση για τη φυσική κατάσταση μετά από τραυματισμό πρέπει να επαναρχίζει με αργό τρέξιμο σε ομαλό και μαλακό έδαφος (π.χ. γρασίδι) - Το τρέξιμο στην αρχή πρέπει να γίνεται σε μικρές αποστάσεις, εναλλασσόμενο με τροχάδιν (jogging) ή βάδιν σε επίσης μικρές αποστάσεις - Η ενδυμασία (ειδικά τα παπούτσια) πρέπει να είναι κατάλληλη. - Η εξάσκηση στον αγωνιστικό χώρο πρέπει να συνδυάζεται και με ασκήσεις όλων των μυικών ομάδων. Στο αρχικό στάδιο η εξάσκηση πρέπει να είναι διακοπτόμενη (π.χ. ξεκίνημα με εναλλασσόμενο βάδιν 100 μ. και τζόγκινγκ 100 μ. και επανάληψη 10 φορές. Βαθμιαία αύξηση στις 20 φορές και μετά προ ώθηση σε εναλλασσόμενο τζόγκινγκ 100 μ. και τρέξιμο 100μ. σε μισή ταχύτητα για 10 φορές επαναληπτικά. Βαθμιαία αύξηση στις 20 φορές και τελικά εντατικοποίηση της εξάσκησης στον αγωνιστικό χώρο με εναλλασσόμενο τρέξιμο 100 μ. σε μισή ταχύτητα και τρέξιμο 100 μ. σε πλήρη ταχύτητα). 3. ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΗ ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ ΕΠΑΝΕΝΤΑΞΗΣ ΑΘΛΗΤΗ: Ειδικά σε ομαδικά αθλήματα, η ψυχολογική προετοιμασία για την επιστροφή αθλητή μετά από τραυματισμό που τον άφησε για κάποιο χρονικό διάστημα εκτός ομάδας, είναι κεφαλαιώδους σημασίας τόσο για τον ίδιο όσο και για τα υπόλοιπα μέλη της ομάδας. Ο προπονητής, ο αρχηγός και τα μέλη της ομάδας πρέπει να γνωρίζουν ότι παίκτης που δεν αποδίδει τόσο καλά όσο αναμένεται (π.χ. λόγω επιστροφής μετά από τραυματισμό), χρειάζεται ενθάρρυνση. Αν ο κόσμος γύρω του αντιδρά αρνητικά σε κάθε ανεπαρκή εκτέλεση, ο παίκτης κάτω από τη σκληρή κριτική, μπορεί να αντιδρά με διστακτικότητα και έλλειψη ακρίβειας, με αποτέλεσμα περαιτέρω αποδιοργάνωση της απόδοσής του. Ενώ, μια ατμόσφαιρα θετικής και εποικοδομητικής κριτικής και διάχυτα θετικής ενθάρρυνσης αποτελεί το εχέγγειο της επιτυχίας. Υπάρχουν σήμερα ψυχολόγοι με εξειδίκευση στην αθλητική ψυχολογία, η συμβολή των οποίων στην επανένταξη των αθλητών, με συμβουλές προς όλα τα εμπλεκόμενα άτομα, μπορεί να εξασφαλίσει την υψηλότερη απόδοση μιας ομάδας. Η ομάδα ως σύνολο επηρεάζεται από τη διάθεση κάθε ενός από τα μέλη της, που το καθένα έχει τη δική του προσωπικότητα και προβλήματα. Η αξία του προπονητή έγκειται στο να γνωρίζει τον κάθε παίκτη ξεχωριστά, και να γνωρίζει τη ψυχολογική και συναισθηματική κατάσταση της της ομάδας ως συνόλου. Πρέπει να εμπνέει εμπιστοσύνη και να τυγχάνει σεβασμού από τους παίκτες με βάση τις γνώσεις του και τη διδακτική ικανότητά του. Μα πάνω απ όλα πρέπει να κάνει την ομάδα του να έχει συνοχή και κάθε μέλος της να είναι αποδεκτό από τα υπόλοιπα μέσα σε πνεύμα ομοθυμίας για τον κοινό στόχο της νίκης. Ο επανεντασσόμενος αθλητής, από αδύνατος κρίκος, μπορεί να μετατραπεί στον ισχυρότερο για μια νέα επιτυχή πορεία της ομάδας του, εφ όσον θα αποτελέσει κίνητρο για την επιστημονική εφαρμογή των πιο πάνω.

7 Θέμα : Ο ρόλος του φυσικοθεραπευτή στην αποκατάσταση / επανένταξη αθλητών Εισηγητές : Ρεντζιάς Παναγιώτης/Στέλιος Χατζησάββας Ειδικότητα : Αθλητική-Μυοσκελετική Φυσικοθεραπεία Στοιχεία Επικοινωνίας : rentzias.panagiotis@gmail.com Εισαγωγή : Ένας τραυματισμένος αθλητής πρόκειται να απολέσει τη φυσιολογική λειτουργία της τραυματισμένης περιοχής. Πέραν αυτού όμως, παρατηρείται διατάραξη στην ισορροπία δυνάμεων και στο ευρύτερο περιφερικό κομμάτι που σχετίζεται με τον τραυματισμό, αλλά και στο κεντρικότερο τμήμα της περιοχής. Γι αυτόν τον λόγο ο Φ/Θ καλείται να αντιμετωπίσει την συμπτωματολογία του εκάστοτε τραυματισμού, να επαναφέρει στην προ-τραυματισμού κατάσταση τον παθολογικό ιστό και να αποκαταστήσει τυχόν ελλείμματα που προέκυψαν. Λαμβάνοντας υπ όψιν τα βασικά στοιχεία της αποκατάστασης που είναι, η ανάκτηση της μυικής δύναμης, του εύρους τροχιάς, της αντοχής, της νευρομυικού ελέγχου και γενικότερα της λειτουργικής ικανότητας του τραυματισμένου, πρέπει να δημιουργείται ένα πλάνο αποκατάστασης εξατομικευμένο στον αθλητή και το άθλημα του για την όσο το δυνατό καλύτερη και ασφαλέστερη επάνοδο. Σκοπός : Να διαφανεί η σημαντικότητα του ρόλου του Φ/Θ στην αποκατάσταση/επανένταξη ενός αθλητή. Μέθοδολογία : Η αναζήτηση της αρθρογραφίας έγινε από βάσεις δεδομένων όπως η Pubmed, η ScienceDirect, η SportsDiscus. Η γλώσσα αναζήτησης ήταν αυστηρά η αγγλική και σκοπός ήταν η συλλογή των απαραίτητων δεδομένων που αφορούσαν το θέμα αυτό. Λέξεις κλειδιά : Rehabilitation, progression, competitive athletes, football, basketball, volleyball, healing process.

8 Συμπεράσματα : Η αποκατάσταση των τραυματισμένων αθλητών και η σταδιακή επαναφορά τους στο άθλημα μπορεί να επιτευχθεί με ποικίλες φυσικοθεραπευτικές παρεμβάσεις. Ωστόσο για τους επαγγελματίες υγείας, οι απαιτήσεις αυξάνονται συνεχώς όσον αφορά την γρήγορη επάνοδο ενός αθλητή. Για να επιτευχθεί μια γρήγορη και ασφαλής επάνοδος, θα πρέπει ο σχεδιασμός ενός προγράμματος αποκατάστασης να είναι εξατομικευμένος, να περιλαμβάνει τις σωστές τεχνικές με βάση τον τραυματισμό και το άθλημα και να προλαμβάνει το φαινόμενο του επανατραυματισμού. Αυτό γίνεται πάντα σύμφωνα με την πορεία της επούλωσης και οι φυσικοθεραπευτικές παρεμβάσεις που περιλαμβάνονται στο πρόγραμμα ορίζονται με βάση τους στόχους που θέτονται στο κάθε στάδιο της επούλωσης. Οπωσδήποτε δεν μπορεί κάποια τεχνική από μόνη της να προσφέρει θεραπεία. Αρθρογραφία : Joel W. Beam, Rehabilitation including sport-specific functional progression for the competitive athlete, Bodywork and Movement Ther, 2002 Stracciolini A., Meehan W.P., Hemecourt P.A., Sports Rehabilitation of the Injured Athlete, Elsevier,8:43-53, 2007 Canavan PK, editor. Rehabilitation in sports medicine: a comprehensive guide. Stamford, CT: Appleton and Lange; p Gustafson C. General principles of rehabilitation (Lecture). Boston, MA: Sports and Physical Therapy Associates; Losito JM, O Neil J. Rehabilitation of foot and ankle injuries. Sports Med Rehab 1997;14: Wilk KE, Reinold MM, Andrews JR. Rehabilitation of the thrower s elbow. Clin Sports Med 2004;23: Balduini FC, Vegzo JJ, Torg JS, et al. Management and rehabilitation of ligamentous injuries to the ankle. Am J Sports Med 1987;4: Nicola Maffulli, Umile Giuseppe Longo, Nikolaos Gougoulias, Dennis Caine, and Vincenzo Denaro, Sport injuries: a review of outcomes, Br. Medical Bull., 97:47-80, 2011.

9 ΤΡΑΥΜΑΤΙΣΜΟΙ ΣΤΟ ΠΟΔΟΣΦΑΙΡΟ: ΠΡΟΛΗΨΗ, ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ & ΕΠΑΝΕΝΤΑΞΗ Δρ. Μάριος Χρίστου, Εργοφυσιολόγος Ε.Σ.Υ.Α.Α./Κυπριακός Οργανισμός Αθλητισμού, Παν/μίο Λευκωσίας Τμήμα Επιστημών Ζωής & Υγείας, Παν/μίο Κύπρου Αθλητικό Κέντρο INJURIES IN SOCCER: PREVENTION, REHABILITATION & RETURN TO PLAY Dr. Marios Christou, Exercise Physiologist Cyprus Sports Organization, University of Nicosia-Department of Life and Health Sciences, University of Cyprus-Sports Center Εισαγωγή Το ποδόσφαιρο είναι ένα σύνθετο και δυναμικό άθλημα, το οποίο θέτει πολύ υψηλές απαιτήσεις στα συστήματα του οργανισμού. Οι υψηλές δυνάμεις που τίθενται στο μυοτενόντιο σύστημα (λόγω της υψηλής/μέγιστης ταχύτητας, των απότομων αλλαγών κατεύθυνσης, στη σωματική επαφή κλπ) έχουν σαν συνέπεια την πρόκληση τραυματισμών. Οι τραυματισμοί αποτελούν ένα από τα συχνότερα και σοβαρότερα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι ποδοσφαιριστές και οι προπονητικές ομάδες. Σε ομάδες υψηλού επιπέδου (25-28 ποδοσφαιριστών) παρατηρούνται μέχρι και 50 τραυματισμοί/περίοδο, που αντιστοιχούν σε 1.8 τραυματισμούς/ποδοσφαιριστή, με συνέπεια 12% των ποδοσφαιριστών να είναι εκτός ομάδας. Συχνότερα οι τραυματισμοί αφορούν τους μύες, τους συνδέσμους και τους τένοντες και εμφανίζονται κυρίως στο μηρό, στο γόνατο και στον αστράγαλο. Ο τραυματισμός ενός ποδοσφαιριστή και η αποχή του από την αγωνιστική δράση έχει άμεσες και αρνητικές συνέπειες για την ομάδα (απόδοση, τελική κατάταξη, οικονομικό κόστος κλπ). Αν και το κρίσιμο πρόβλημα των τραυματισμών απασχολεί την επιστημονική και προπονητική κοινότητα τις τελευταίες δεκαετίες, εντούτοις τα τελευταία χρόνια η διερεύνηση του θέματος έχει εντατικοποιηθεί. Όμως, αρκετά ερωτήματα παραμένουν ακόμη αναπάντητα και τα αποτελέσματα των ερευνών πολλές φορές είναι αντικρουόμενα. Σκοπός Είναι η παρουσίαση σύγχρονων επιστημονικών δεδομένων σχετικά με τους τραυματισμούς στο μυοτενοντίο σύστημα των αθλητών ποδοσφαίρου. Ιδιαίτερη έμφαση δίδεται στους μυϊκούς τραυματισμούς, στη διαδικασία αποκατάστασης και την επιστροφή του ποδοσφαιριστή στην ενεργό δράση. Μεθοδολογία Οι πηγές που χρησιμοποιήθηκαν για την εύρεση, ανάλυση και παρουσίαση των δεδομένων ήταν: α) Σύγχρονα επιστημονικά άρθρα και ανασκοπήσεις εργασιών, β) Έρευνα της UEFA «Elite Club Injury Study report», γ) Κατευθυντήριες γραμμές (guidelines) από ιατρικούς και αθλητικούς επιστημονικούς φορείς, δ) Προγράμματα αποκατάστασης και κριτήρια επιστροφής που εφαρμόζονται με επιτυχία από ομάδες υψηλού επιπέδου. Συμπεράσματα Μυϊκοί τραυματισμοί

10 Σε ομάδες υψηλού επιπέδου παρατηρούνται περίπου 15 τραυματισμοί/περίοδο, οι οποίοι αντιστοιχούν στο 33% του συνόλου/τραυματισμών. Συχνότητα εμφάνισης τραυματισμών: α) οπίσθιοι μηριαίοι (37%), β) βουβωνικής περιοχής (28%), γ) τετρακέφαλου (17%), δ) γαστροκνημίου (13%). Περίοδος πρόκλησης τραυματισμών: Αν και τραυματισμοί μπορεί να συμβούν κατά τη διάρκεια όλης της αγωνιστικής περιόδου, εντούτοις έχει παρατηρηθεί ότι κατά τον Απρίλιο υπάρχει αύξηση στον αριθμό τους, με τη σοβαρότητα τους να κορυφώνεται τον Μάρτιο. Παράγοντες πρόκλησης τραυματισμού: α) προηγούμενος τραυματισμός, β) αύξηση ηλικίας, γ) απότομες αλλαγές κατεύθυνσης (επιτάχυνση, επιβράδυνση), δ) ανεπαρκής δύναμη και/ή μυϊκή αντοχή, ε) μυϊκές ανισορροπίες (ίδιας μυϊκής ομάδας/μυών στα δύο άκρα, ανταγωνιστών/αγωνιστών), στ) ανεπαρκής νευρομυϊκός συντονισμός, ζ) ελλιπής φυσική κατάσταση, η) συχνότητα αγώνων, θ) σημασία αγώνων, ι) χρόνος επαναφοράς/αποκατάστασης. Μέρες απουσίας του ποδοσφαιριστή με βάση το σημείο τραυματισμού: Αν και ο μέσος όρος απουσίας από την αγωνιστική δράση για το σύνολο των μυϊκών τραυματισμών είναι περίπου 14 μέρες, εντούτοις δεν υπάρχει σαφής εικόνα λόγω της μεγάλης απόκλισης: α) οπίσθιων μηριαίων: 18±19 μέρες, β) προσαγωγών: 15±22 μέρες, γ) τετρακέφαλων: 19±22 μέρες, δ) γαστροκνημίων: 18±16 μέρες. Μέρες απουσίας του ποδοσφαιριστή με βάση το μέγεθος του τραυματισμού: Κατά μέσο όρο: α) 1 ου βαθμού: 22 μέρες, β) 2 ου βαθμού: 28 μέρες και γ) 3 ου βαθμού: 60 μέρες. Υποτροπή τραυματισμού (τραυματισμός στο ίδιο σημείο, ίδιου τύπου, μέσα σε 2 μήνες): Ο μέσος όρος των πιθανοτήτων υποτροπής των μυϊκών τραυματισμών ανέρχεται στο 14-16%. Ειδικότερα: α) οπίσθιοι μηριαίοι 16%, β) τετρακέφαλοι 15%, γ) προσαγωγοί 16% και δ) γαστροκνήμιοι 13%. Παρεμβατικά προγράμματα πρόληψης Τα παρεμβατικά προγράμματα πρόληψης θα πρέπει να είναι εξατομικευμένα και να λαμβάνουν υπόψη τη θέση / ρόλο του ποδοσφαιριστή. Τα αποτελεσματικότερα παρεμβατικά προγράμματα περιλαμβάνουν τη βελτίωση της νευρομυϊκής λειτουργίας (δύναμης, συντονισμού, ισορροπίας, ιδιοδεκτικότητας, ευκαμψίας) με μεθόδους οι οποίες είναι λειτουργικές και όσο το δυνατό εξειδικευμένες ως προς το ποδόσφαιρο. Γενικά, όσον αφορά τη δύναμη, έμφαση δίδεται στον κορμό και τους γλουτούς και τη μείωση των μυϊκών ανισορροπιών στους πρόσθιους και οπίσθιους μηριαίους (σχέση: οπίσθιων/πρόσθιων μηριαίων και μεταξύ των ίδιων μυϊκών ομάδων στα δύο άκρα). Ειδικότερα, για τους οπίσθιους μηριαίους έμφαση δίδεται στη βελτίωση της δύναμης και αντοχής κατά την έκκεντρη ενεργοποίηση τους. Προγράμματα αποκατάστασης

11 Αποτελούνται κυρίως από 5 βασικά στάδια και ένα παρεμβατικό πρόγραμμα πρόληψης: 1 ο ) Μείωση πόνου και αιμορραγίας/πρηξίματος, 2 ο ) Αποκατάσταση εύρους κίνησης στην άρθρωση και στην ευλυγισία του μυός, 3 ο ) Επαναφορά δύναμης και αντοχής (στα επίπεδα πριν τον τραυματισμό), 4 ο ) Επαναφορά ιδιοδεκτικότητας και συντονισμού, 5 ο ) Επαναφορά ικανότητας για προπόνηση σε αγωνιστικές συνθήκες (τόσο σε ένταση όσο και σε διάρκεια). Τέλος, όταν ο ποδοσφαιριστής προοδευτικά εκπληρώσει και τα 5 στάδια, τότε πριν την επιστροφή του στην αγωνιστική δράση θα πρέπει να πραγματοποιήσει ακόμη ένα παρεμβατικό πρόγραμμα πρόληψης διάρκειας τουλάχιστο μίας εβδομάδας. Για τη μείωση της πιθανότητας υποτροπής προτείνεται όπως ο αριθμός των προπονήσεων αποκατάστασης/πρόληψης εντός του γηπέδου ανέρχονται στις 11. Είναι πολύ σημαντικό η μετάβαση από το ένα στάδιο στο άλλο να βασίζεται στην εκπλήρωση του στόχου που πρέπει να εκπληρωθεί στο κάθε στάδιο και όχι στο χρόνο. Κριτήρια επιστροφής στην αγωνιστική δράση Για την επιστροφή του ποδοσφαιριστή στην αγωνιστική δράση θα πρέπει να εκπληρώνονται τα ακόλουθα κριτήρια: 1 ο ) Καθαρή απεικόνιση από MRI και Ultrasound (Imaging criteria). Τα αποτελέσματα από μετρήσεις σε MRI και Ultrasound (στατική και δυναμική αξιολόγηση) πρέπει να μην εμφανίζουν πρόβλημα στο μυϊκό ιστό και να είναι απολυτός συγκρίσιμα με την κατάσταση προ του τραυματισμού. 2 ο ) Απουσία αίσθησης πόνου. Ο αθλητής με την προοδευτική αύξηση της επιβάρυνσης (π.χ έντασης) δεν πρέπει να αισθάνεται πόνο στο σημείο του τραυματισμού και η μυϊκή αίσθηση να είναι όπως πριν τον τραυματισμό και/ή η ίδια με τα μη τραυματισμένα σημεία. Σε περίπτωση αίσθησης πόνου θα πρέπει να γίνεται επιστροφή στο προηγούμενο στάδιο, σε μικρότερες εντάσεις. 3 ο ) Αποκατάσταση πλήρους εύρους κίνησης της άρθρωσης και ευλυγισίας του μυός. Ο ποδοσφαιριστής δεν πρέπει να αισθάνεται κανένα πόνο όταν εκτελούνται παθητικές και ενεργητικές διατάσεις στο πλήρες εύρος κίνησης της άρθρωσης, όπως επίσης και σε μέγιστα τεστ ευκαμψίας ή ευλυγισίας. 4 ο ) Αποκατάσταση δύναμης. Απουσία μυϊκών ανισορροπιών σε ισοκινητικά τεστ αξιολόγησης ( 10%), όπως επίσης και επαναφορά της δύναμης του τραυματισμένου μυός σε επίπεδα προ του τραυματισμού. 5 ο ) Αποκατάσταση συντονισμού. 6 ο ) Αποκατάσταση ειδικής λειτουργικής ικανότητας (π.χ αξιολόγηση μέσω ειδικών μετρήσεων ποδοσφαίρου και φυσικής κατάστασης). Την τελευταία εβδομάδα αποκατάστασης ο ποδοσφαιριστής θα πρέπει να είναι ικανός να εκτελεί προπονήσεις σε συνθήκες αγώνα (έντασης, διάρκειας, κόπωσης). Επιπλέον, να ικανός να εκτελεί με μέγιστη ένταση: α) ταχύτητες σε ευθεία 20m και με αλλαγές κατεύθυνσης 30m (συνολικός όγκος: 10 Χ 20-30m, χωρίς σημαντική πτώση της ταχύτητας), β) άλματα, γ) πάσες και μακρινές μεταβιβάσεις, δ) σουτ και ε) 1 v 1 (αμυντικά και επιθετικά). Τα αποτελέσματα των μετρήσεων και τα δεδομένων των προπονήσεων [π.χ. %ΚΣ, συγκέντρωση γαλακτικού, ταχύτητα μετακίνησης (km/h) και συνολική απόσταση (m) αξιολόγηση μέσω GPS] θα πρέπει να είναι σχεδόν στα ίδια επίπεδα με αυτά πριν τον τραυματισμό του ποδοσφαιριστή. 7 ο ) Ψυχολογία του ποδοσφαιριστή. Η επιθυμία του για την επιστροφή στην ενεργό δράση. 8 ο ) Οι αρχικοί αγώνες μετά τον τραυματισμό πρέπει να χρησιμοποιηθούν σαν μέρος της διαδικασίας αποκατάστασης (π.χ προοδευτική αύξηση χρόνου συμμετοχής). Επίλογος

12 Οι τραυματισμοί αποτελούν ίσως το πιο συχνό και σοβαρό πρόβλημα για ποδοσφαιριστές, προπονητικές ομάδες και συλλόγους. Οι προπονητικές ομάδες (προπονητές, γυμναστές, φυσιοθεραπευτές, γιατροί, εργοφυσιολόγοι κλπ) θα πρέπει να λαμβάνουν υπόψη όλους εκείνους τους παράγοντες, που θα τους βοηθήσουν στον καταρτισμό των καταλληλότερων παρεμβατικών προγραμμάτων πρόληψης και μείωσης των πιθανοτήτων πρόκλησης τραυματισμών. Σε περιπτώσεις τραυματισμών, η προπονητική ομάδα θα πρέπει να εφαρμόζει εξειδικευμένα προγραμμάτων αποκατάστασης, με προοδευτική αύξηση της έντασης. Ιδιαίτερη έμφαση θα πρέπει να δίδεται στην εκτέλεση ικανοποιητικού αριθμού προπονήσεων αποκατάστασης εντός του γηπέδου (ειδικών ως προς το άθλημα του ποδοσφαίρου). Η ακολουθία των πιο πάνω σε συνδυασμό με τη χρήση των «κριτηρίων επιστροφής» ως οδηγού προοδευτικής αποκατάστασης, θα προετοιμάσει κατάλληλα τον ποδοσφαιριστή για την επανένταξη του στην αγωνιστική δράση και θα μειώσει τις πιθανότητες για υποτροπή του τραυματισμού. Βιβλιογραφία Hallén, A. & Ekstrand, J. Return to play following muscle injuries in professional footballers, J Sports Sciences, 32:13, , Beijsterveldt, M.V. et al. How Effective are Exercise-Based Injury Prevention Programmes for Soccer Players? A Systematic Review. Sports Med. 43: , Creighton, D., et al. Return-to-Play in Sport: A Decision-based Model. Clin J Sport Med. 20: , Delvaux, F. et al. Return-To-Play Criteria after Hamstring Injury: Actual Medicine practice in Professional Soccer Teams. J Sports Science Med. 13, , Ekstrand et al. Hamstring muscle injuries in professional football association of injury by MRI. Br J Sp Med Ekstrand et al. UEFA Champions League injury study. Sport Congress Brussel, Ekstrand, J. et al. Fewer ligament injuries but no preventive effect on muscle injuries and severe injuries: an 11-year follow-up of the UEFA Champions League injury study. Br J Sports Med 2013;47: Medical Services. Futbol Club Barcelona. Clinical Practice Guide for muscular injuries. Epidemiology, diagnosis, treatment and prevention. Apunts Mede Sport. 164: , Pruna, R. and Medina, D. Which is our return to play criteria? First Team Football, F.C. Barcelona utm_source=slideshow02&utm_medium=ss &utm_campaign=share_slideshow Tencone, F. Isokinetic Medical Group. Juventus FC. From injury to return to sport. 25 yrs of experience in Italian football. Barcelona, October Til, L. et al. Muscle Tech Network. Football Club Barcelona Injury Study Tol J.L., et al. At return to play following hamstring injury the majority of professional football players have residual isokinetic deficits. Br J Sports Med 48: Visser, H.M. et al. Risk factors of recurrent hamstring injuries: a systematic review. Br J Sports Med. 46: , UEFA.com:

13 Διαιτολόγος και Αποκατάσταση επανένταξη Οι τραυματισμοί που προκαλούνται από αθλητικές δραστηριότητες (π.χ. διάφορες μορφές κακώσεων, εγχειρητικές παρεμβάσεις κλπ), συχνά εμποδίζουν τη σωστή προπόνηση και την ανταγωνιστική επιτυχία για έναν αθλητή. Η ταχύτερη δυνατή αποκατάσταση των αθλητικών κακώσεων είναι πολύ σημαντική. H διατροφή παίζει σημαντικό ρόλο στην αποκατάσταση - επανένταξη του αθλητή μετά από κάποιο τραυματισμό. Οι περισσότεροι τραυματισμένοι αθλητές μειώνουν δραματικά την κατανάλωση των ημερήσιων θερμίδων για να αποφύγουν να πάρουν βάρος με κίνδυνο να καθυστερήσουν την επανένταξη τους. Ο τραυματισμένος αθλητής έχει μειωμένη αθλητική δραστηριότητα με συνέπεια οι θερμιδικές ανάγκες να μειώνονται κατά την διάρκεια του τραυματισμού. Παρόλα αυτά θα πρέπει να λάβουμε υπόψην ότι ένας τραυματισμός αυξάνει τις ημερήσιες θερμιδικές ανάγκες ιδιαίτερα αν το περπάτημα γίνεται με τη χρήση πατερίτσας όπου η ενεργειακή δαπάνη αυξάνετε 2-3 φορές περισσότερο από το κανονικό περπάτημα. Επίσης μετά από κάποιο τραυματισμό ή χειρουργική επέμβαση ή συνδυασμός και των δυο, παρατηρείται μεγάλος καταβολισμός των πρωτεϊνών με συνέπεια την απώλεια μυϊκού ιστού και παράλληλες απώλειες καλίου, θείου, φωσφόρου και ασβεστίου. Αλλά θρεπτικά συστατικά που μπορεί να βοηθούν στην επανένταξη του αθλητή είναι η βιταμίνες Α και Γ, τα αμινοξέα, τα ωμέγα 3, μονοακόρεστα λιπαρά κ.α. Αναμφίβολα η επανένταξη ενός αθλητή από έναν ατυχή τραυματισμό πρέπει να ακολουθείται η κατάλληλη εξατομικευμένη και ισορροπημένη διατροφή. Προτεραιότητα αυτής είναι η επαρκής πρόσληψη ενέργειας, πρωτεΐνης, βιταμινών και ιχνοστοιχείων για ανταποκριθεί στο στρες του τραυματισμού, στην ακινησία και στην απώλεια μυϊκού ιστού. Δρ. Χριστιάνα Φιλίππου Κλινική Διαιτολόγος & Αθλητική Διατροφολόγος Αντιπρόεδρος Συν. Διαιτολόγων και Διατροφολόγων Κύπρου

14 Αρχές αποκατάστασης μετά από τραυματισμό της ποδοκνημικής Λυρτζής Χρήστος, Ορθοπαιδικός Χειρουργός Η ποδοκνημική είναι μια σύνθετη άρθρωση πολύ επιρρεπής στους τραυματισμούς. Οι συχνότεροι τραυματισμοί της περιοχής της ποδοκνημικής είναι τα κατάγματα, τα διαστρέμματα και οι ρήξεις αχιλλείου. Συμβαίνουν σε όλα τα αθλήματα, αλλά κυρίως στην καλαθοσφαίριση και το ποδόσφαιρο. Τα διαστρέμματα αποτελούν το συχνότερο τραυματισμό της ποδοκνημικής. Αποτελούν τραυματικές κακώσεις ή ρήξεις κυρίως συνδεσμικών στοιχείων από υπερβολική τους διάταση. Τα διαστρέμματα ταξινομούνται σε 3 κατηγορίες ανάλογα με τη βαρύτητα τους. Σημαντικά για την αποκατάσταση μίας κάκωσης της ποδοκνημικής είναι το προηγούμενο ιστορικό κακώσεων, ο μηχανισμός κάκωσης, η βαρύτητα του διαστρέμματος και τα υποκειμενικά συμπτώματα κατά την κλινική εξέταση. Ακτινολογικός έλεγχος γίνεται σύμφωνα με τους κανόνες της Ottawa. Μερικές φορές είναι απαραίτητες ειδικές ακτινογραφίες υπό stress και σε κάποιες περιπτώσεις περεταίρω έλεγχος με μαγνητική ή αξονική τομογραφία. Στόχος της θεραπείας είναι η ανατομική αποκατάσταση, η πρόληψη της χρόνιας αστάθειας και η ταχύτερη επιστροφή στις καθημερινές δραστηριότητες. Αυτό επιτυγχάνεται με μείωση του άλγους, του οιδήματος και της φλεγμονής, επανάκτηση του πλήρους εύρους κίνησης και της μυϊκής ισχύος, διατήρηση της ιδιοδεκτικότητας και επανάκτηση του φυσιολογικού πρότυπου βάδισης. Στόχος είναι η πλήρης και ταχεία επιστροφή στην εργασία ή στο άθλημα στο ίδιο επίπεδο πριν τον τραυματισμό. Κατά κύριο λόγο χρησιμοποιούνται πρωτόκολλα που περιλαμβάνουν την ανάπαυση, την παγοθεραπεία, την ελαστική επίδεση και την ανύψωση του σκέλους. Τις πρώτες μέρες θεραπείας χρησιμοποιείται φαρμακευτική αγωγή για την μείωση της φλεγμονής, του άλγους και του οιδήματος. Επίσης χρησιμοποιούνται διαφορετικά πρωτόκολλα που βασίζονται στην ακινητοποίηση ή στη λειτουργική αποκατάσταση της ποδοκνημικής. Πολύ σπάνια επιλέγεται η χειρουργική θεραπεία μετά από αποτυχία της συντηρητικής θεραπείας, υποτροπιάζουσες σοβαρές κακώσεις και αστάθεια σε συνδεσμικές κακώσεις, καθώς επίσης και σε παρεκτοπισμένα κατάγματα. Φυσιοθεραπευτικά μέσα χρησιμοποιούνται για τη μείωση του άλγους και του οιδήματος, την αποκατάσταση του εύρους κίνησης, την ενδυνάμωση των μυών και για ασκήσεις ιδιοδεκτικότητας που προσομοιάζουν με το άθλημα. Κατά την προσέγγιση ενός αθλητή με κάκωση ποδοκνημικής στον αγωνιστικό χώρο όταν υπάρχει ήπιος πόνος, λίγα συμπτώματα και δυνατότητα πλήρους φόρτισης του σκέλους επιτρέπεται να συνεχίσει ο αθλητής τον αγώνα. Όταν κατά την εξέταση, έξω από τις γραμμές του γηπέδου, τα συμπτώματα εμμένουν και υπάρχει αδυναμία πλήρους φόρτισης, επιμονή του άλγους, έντονο οίδημα επιβάλλεται η εξέταση στο ιατρείο και περαιτέρω έλεγχος. Κριτήριο για την επιστροφή στις αθλητικές δραστηριότητες είναι η ικανότητα τρεξίματος, άλματος με το ένα πόδι καθώς και ισορροπία στο ένα πόδι για ένα λεπτό ανώδυνα.

15 Η ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΗΣ ΡΗΞΗΣ ΠΡΟΣΘΙΟΥ ΧΙΑΣΤΟΥ ΣΥΝΔΕΣΜΟΥ ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ ΚΑΙ ΠΡΟΣΦΑΤΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ Δρ. Οδυσσέας Αθάνατος FRCS (UK) Ορθοπαιδικός Χειρούργος Ιπποκράτειο Ιδιωτικό Νοσοκομείο Σκοπός της παρουσίασής μου είναι να φέρω στην επιφάνεια την δική μου εμπειρία μέσα από τα 35 χρόνια άσκησης της ορθοπαιδικής με ιδιαίτερο ενδιαφέρον στις αθλητικές κακώσεις και πιο εξειδικευμένα στις κακώσεις γόνατος που παρατηρούμε ένα εξελικτικό ενδιαφέρον ως προς τις διαχρονικές αλλαγές στη χειρουργική αντιμετώπιση της Ρήξης του Προσθίου Χιαστού Συνδέσμου. Το ενδιαφέρον μου αρχίζει ακόμα πριν ασχοληθώ με την ορθοπαιδική το 1972, όταν ασχολήθηκα με το ποδόσφαιρο σε υψηλό επίπεδο Α κατηγορίας στη Κύπρο, ευρωπαϊκό κύπελλο πρωταθλητριών και Α Εθνική Κατηγορία Ελλάδος, με τα χρώματα του ΑΠΟΕΛ. Σε σχέση με την ύπαρξη και τη σημασία του Προσθίου Χιαστού Συνδέσμου στη δεκαετία του 70, υπήρχε πλήρες σκότος όχι μόνο στη Κύπρο, αλλά και στον υπόλοιπο κόσμο. Λανθασμένες εκτιμήσεις από κορυφαίους ορθοπαιδικούς (Jack Hughston) ως προς τη σημασία του προσθίου χιαστού συνδέσμου και λειτουργικότητα του γόνατος, κράτησε αυτό το σκοτάδι για αρκετό καιρό. Από το 1978 και με την εισαγωγή του αρθροσκοπίου άρχισε μια φρενήρης έρευνα για αποκωδικοποίηση της σημασίας του Προσθίου Χιαστού Συνδέσμου. Είχα ζήσει την εμπειρία τραυματισμών μεγάλων ποδοσφαιριστών με ρήξη προσθίου χιαστού συνδέσμου οι οποίοι λόγω άγνοιας της επιστήμης υποβάλλονταν σε ανοικτές μηνισεκτομές οι οποίες ασφαλώς δεν έλυαν το πρόβλημα και τελικά αναγκάζοντο να κρεμάσουν τα παπούτσια πρόωρα. Η δική μου εμπειρία ως προς την χειρουργική αντιμετώπιση, αρχίζει από το 1980 όταν ειδικευόμενος στην Αγγλία, είχα τη τύχη να εργασθώ με τον Mr. Tricky και Johnireland, οποίοι υπήρξαν πρωτοπόροι στην αντιμετώπιση των κακώσεων του προσθίου χιαστού συνδέσμου. /2

16 2 Η παρουσίασή μου κάνει ένα ταξίδι στο παρελθόν με τα διάφορα στάδια διαφορετικών χειρουργικών επεμβάσεων που ξεκινά από την εξωαρθρική ενίσχυση του συνδέσμου μέχρι τις νέες μεθόδους αρθροσκοπικής αποκατάστασης με τους καμπτήρες του μηρού (Hamshings) ως αυτομόσχευμα και ανατομική τοποθέτηση του μοσχεύματος στο μηρό για καλύτερο έλεγχο της στροφικής κίνησης. Στο τέλος δίδεται μια εικόνα των τελευταίων εξελίξεων της χειρουργικής αντιμετώπισης του προσθίου χιαστού συνδέσμου με θέματα τα οποία εξακολουθούν να προκαλούν διαφωνίες και προβληματισμούς μεταξύ των ειδικών. Τη τελευταία διετία η αποκάλυψης ενός επικουρικού συνδέσμου στο γόνατο (Antiriolateral ligament) δίνει ένα καινούργιο ενδιαφέρον ως προς τον έλεγχο της στροφικής κίνησης του γόνατος στη περίπτωση ρήξη προσθίου χιαστού συνδέσμου.

17 Ποδολογική προσέγγιση στον αθλητισμό Κοινές παθήσεις των ποδιών μπορούν να παρουσιαστούν σε όλες τις ηλικίες ανεξαρτήτως φύλου και εθνικότητας. Εκείνο που θα μπορούσαμε να κατηγοριοποιήσουμε είναι πως ομάδες ανθρώπων με συγκεκριμένες ασχολίες παρουσιάζουν πιο συχνά κάποιες παθήσεις σε σχέση με κάποιες άλλες ομάδες. Αυτές οι ομάδες θα μπορούσαν να είναι οι ηλικιωμένοι, οι αθλητές, τα παιδιά, άτομα με ρευματοπάθειες, άτομα με έντονη καθιστική ζωή, άτομα με μεταγχειρητικά προβλήματα, άτομα με διαβήτη και άτομα με κινητικά προβλήματα. Σε κάποιες περιπτώσεις ένα άτομο μπορεί να εντάσεται σε δύο από τις προαναφερθέντες ομάδες ίσως και σε τρεις. Ακόμα και μέσα στην ίδια την ομάδα ο κάθε άνθρωπος μπορεί να τύχει διαφορετικής προσέγγισης για την θεραπεία του. Μια από αυτές τις ομάδες είναι σίγουρα αυτή του αθλητή. Τύλοι, ονυχοκρύπτωση, σκαθάρια, μυκητιάσεις, πελματιαία απονευροσίτιδα, πόνοι στην φτέρνα και στα γόνατα, μυϊκές κακώσεις, στραμπούληγμα του αστραγάλου και φλεγμονή κνήμης είναι από τις πιο κοινές παθήσεις των αθλητών. Ένας σημαντικός παράγοντας στην κατανόηση και αντιμετώπιση των προβλημάτων είναι η εμβιομηχανική ανάλυση του κάτω άκρου και του άκρου ποδός. Μέσα από την μελέτη βάδισης μπορεί να εντοπιστούν και να αντιμετωπιστούν έγκαιρα προβλήματα όπως είναι η πλατυποδία, η κοιλοποδία, η ανισοσκέλια και η μη σωστή ευθυγράμμιση των γονάτων. Δήμος Βοσκαρίδης Ποδολόγος B.Sc. (Hons), S.R.POD

18 ΕΛΕΝΑ ΑΒΡΑΑΜ ΑΘΛΗΤΙΚΗ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ Η Ψυχολογία του αθλητισμού είναι ένας σχετικά καινούργιος κλάδος της αθλητικής επιστήμης που μελετά τα ψυχολογικά θεμέλια της φυσικής δραστηριότητας και αναλύει τη συμπεριφορά των ατόμων που ασχολούνται με τον αθλητισμό. Η απόδοση στον αθλητισμό δεν εξαρτάται μόνο από την σωματική άσκηση αλλά και από την άσκηση της ψυχής και του μυαλού. Είναι πλέον αποδεκτή η άποψη ότι στο μέλλον οι διαφορές μεταξύ των κορυφαίων αθλητών που θα κρίνουν τις παγκόσμιες επιδόσεις και τα ολυμπιακά μετάλλια θα προκύπτουν από ψυχολογικούς παράγοντες. Χαρακτηριστικά του Σύγχρονου Αθλητισμού Η αθλητική ψυχολογία αναπτύχθηκε στην σύγχρονη εποχή ακόμη περισσότερο. Αναπτύχθηκε κυρίως μέσα από την ανάγκη της αντιμετώπισης των προβλημάτων που αντιμετωπίζει ο σύγχρονος αθλητισμός. Μερικά από αυτά είναι: Ο ολοένα και μεγαλύτερος αριθμός συμμετεχόντων, που οδηγεί στην ανάδειξη όλο και περισσοτέρων ταλέντων, με αποτέλεσμα να υπάρχει υψηλότερος συναγωνισμός. Ο επιταχυνόμενος ρυθμός της κατάρριψης των ρεκόρ - που οφείλεται στη μεγαλύτερη συμμετοχή και στη συμβολή της επιστημονικής έρευνας και τεχνολογίας, δημιουργεί αυξημένες απαιτήσεις από τον αθλητή. Ο μεγάλος συναγωνισμός, γιατί όλοι οι αθλητές διαθέτουν σχεδόν τις ίδιες δυνάμεις. Οι διαφορές μεταξύ νικητών και νικημένων είναι τόσο μικρές που δύσκολα τους ξεχωρίζει κανεiς. Η φόρτωση των προπονητικών προγραμμάτων των αθλητών. Πριν από μερικά χρόνια οι δυο - τρεις ώρες προπόνησης την ημέρα φαίνονταν αρκετές. Σήμερα, υπάρχουν αθλητές που γυμνάζονται οκτώ ώρες την ημέρα, πρωi και απόγευμα και δεν κάνουν καθόλου διακοπές. Η πίεση που ασκείται στο νέο αθλητή (ιδιαίτερα στον Κυπριακό χώρο) από τους άλλους τομείς της κοινωνικής του ζωής - κυρiως από την εκπαίδευση, αλλά και τον έντονο ρυθμό της ζωής - είναι τέτοια, που δεν αφήνει περιθώρια για ανάπαυση και ηρεμία του αθλητή. Η συμμετοχή των αθλητών σε αγώνες από πολύ μικρή ηλικία, η οποiα δημιουργεί καινούργια προβλήματα. Με τους αγώνες αναπτύσσονται οι κοινωνικές σχέσεις μεταξύ ανθρώπων και λαών. Ο αθλητής απεικονίζει την ελπίδα, τις προσδοκίες του συλλόγου του και της πατρiδας του. Η εμφάνισή του επηρεάζεται από πολλούς παράγοντες. Η ευθύνη απέναντι στον εαυτό του, στην ομάδα του και στην πατρίδα «σημαδεύουν» την απόδοσή του. Ρόλος Αθλητικού Ψυχολόγου Ο ρόλος του αθλητικού ψυχολόγου ως συμβούλου εστιάζει στην βοήθεια που παρέχεται στους αθλητές/τριες σχετικά με τις αρχές της αθλητικής ψυχολογίας. Για αυτό και μια ονομασία που χρησιμοποιείται ευρέως είναι «Σύμβουλος Μεγιστοποίησης Απόδοσης». Πολύ σημαντική είναι η εφαρμογή ψυχολογικών τεχνικών με σκοπό να βοηθηθούν οι αθλητές με τέτοιο τρόπο ώστε να αυξήσουν την απόδοσή τους. Ορισμένες από αυτές τις τεχνικές σχετίζονται με την αύξηση της αυτοπεποίθησης, την νοερή εξάσκηση και προετοιμασία για των αγώνα, τον καθορισμό καταλλήλων αγωνιστικών στόχων και την ενίσχυση της αυτοσυγκέντρωσης την ώρα του αγώνα. Επίσης ο αθλητικός ψυχολόγος ασχολείται και με θέματα πέρα του αθλητισμού που μπορεί όμως να επηρεάζουν έμμεσα την απόδοση του αθλητή/τριας. Για περισσότερες πληροφορίες ή συμβουλευτικές ερωτήσεις παρακαλώ επικοινωνήστε με την Έλενα Αβραάμ, τηλ: , eavraamsp@gmail.com.

19 Σύνδρομο Υπερπροπόνησης: Ενδείξεις, Αίτια, Αποκατάσταση/Επανένταξη Μάριος Αργυρού 1,2,3 MSc. Εργοφυσιολογία της Άσκησης (PhD. Cand.) Προπονητής 1 Ε.Σ.Υ.Α.Α./Κ.Ο.Α. 2 Πανεπιστήμιο Λευκωσίας Πρόγραμμα Επιστημών Αθλητισμού 3 Πανεπιστήμιο Κύπρου-Αθλητικό Κέντρο, Τμήμα Επιστημών της Αγωγής ΕΙΣΑΓΩΓΗ Το σύνδρομο υπερπροπόνησης απασχολεί τους ερευνητές από την δεκαετία του 60 μέχρι και σήμερα (Barron et al. 1985, Birrer, Lienhard, Williams, Röthlin, & Morgan, 2013). Εντούτοις το εν λόγο σύνδρομο αποτελεί συγχρόνως και ένα από τα πιο παρεξηγημένα και κακώς εννοούμενα φαινόμενα στην αθλητική επιστήμη (Birrer et al., 2013). Η εκτενής μελέτη του φαινομένου υπερπροπόνησης έχει δείξει ότι περιλαμβάνει πληθώρα συμπτωμάτων και παθολογικών διαταραχών όχι μόνο του μυϊκού αλλά διαφόρων συστημάτων στον άνθρωπο που συνολικά οδηγούν σε ελάττωση της απόδοσης, σε ενδοκρινικές διαταραχές, σε λοιμώξεις και σε μεταβολές της ψυχολογίας του πάσχοντα αθλητή (Meeusen et al., 2013). Ο εννοιολογικός ορισμός των λέξεων Υπερπροπόνηση (Overtraining), Υπέρχρηση (Overreaching) και Σύνδρομο Υπερπροπόνησης (Overtraining Syndrome) διατυπώθηκε αρχικά από τους Urhausen & Kindermann το 2002 και αργότερα από τους Halson & Jeukendrup το 2004 (Halson & Jeukendrup, 2004; Urhausen & Kindermann, 2002) όπου ο όρος «υπερπροπόνηση» χρησιμοποιείται ως «ρήμα», και εννοεί στη διαδικασία εντατικής προπόνησης σε βραχυπρόθεσμα προγράμματα εκγύμνασης, στη λειτουργική «υπέρχρηση της προπόνησης» που αφορά κυρίως αθλητές ατομικών αθλημάτων όπως επίσης και σε περιπτώσεις όπου συγκεκριμένοι προπονητές ήθελαν εσκεμμένα να φτάσουν στο όριο της υπερπροπόνησης ούτος ώστε με το κατάλληλο διάλειμμα/ξεκούραση, να επιτύχουν τελικά το φαινόμενο του υπερσυμψηφισμού («supercompensation effect»-functional Overreaching) ή ακόμη και τη «μη λειτουργική υπέρχρηση» της προπόνησης (non-functional Overreaching). Ο συνδυασμός των πιο πάνω παραπέμπει στη χρήση της έκφρασης «σύνδρομο». Εδώ θα πρέπει να τονιστεί ότι το σύνδρομο υπερπροπόνησης αποτελεί μία πολυπαραγοντική κατάσταση και η

20 σωματική άσκηση (προπόνηση) από μόνη της δεν είναι κατ ανάγκην ο μοναδικός αιτιολογικός παράγοντας του συνδρόμου. Σε γενικές γραμμές το σύνδρομο υπερπροπόνησης αποτελεί μια «ανισορροπία» σε μια, κατά τ άλλα, απλή εξίσωση, αυτή του συνόλου της προπόνησης σε σχέση με την προπονητική μονάδα και την ξεκούραση (Training=Workout+Recovery). Το σύνδρομο αυτό στην ολότητά του μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα ορμονικές ή/και διατροφικές διαταραχές, ή ακόμη και συναισθηματικές, μυϊκές ή νευρομυϊκές ανισορροπίες (Halson & Jeukendrup, 2004; Kreher & Schwartz, 2012; Meeusen et al., 2006). Αν και η μελέτη του συνδρόμου υπερπροπόνησης μετρά ήδη αρκετά χρόνια, εντούτοις η αναγνώρισή/διάγνωσή του στον αθλητή καθώς και η χρονική στιγμή έναρξής του παραμένει ασαφής. Ένας από τους λόγους ίσως να είναι και η χρήση όχι τόσο αποτελεσματικών μεθοδολογιών και εργαλείων από τους ερευνητές κατά την προσπάθεια μελέτης του (Urhausen & Kindermann, 2002). Άλλες ερευνητικές προσεγγίσεις είχαν ως στόχο την πρόκληση του συνδρόμου υπερπροπόνησης, χωρίς όμως να καταλήγουν με σιγουριά στην επίτευξή του φτάνοντας απλά στο όριο της υπέρχρησης της προπόνησης (overreaching) (Meeusen et al., 2013). Ενδείξεις Η έρευνα μέχρι σήμερα έχει εντοπίσει και καταγράψει σωρεία συμπτωμάτων ως αποτελέσματα του συνδρόμου υπεροπροπόνησης. Όσο καλύτερα διατυπωμένα είναι αυτά στην αντίληψη των προπονητών και γυμναστών των ομάδων τόσο πιο εύκολο θα είναι και να εντοπιστεί -και γιατί όχι- και να προληφθεί πιθανή έναρξη του συνδρόμου υπερποπόνησης στους αθλητές τους. Αυτό που πρέπει όμως να ληφθεί σοβαρά υπόψη είναι ότι καμία ένδειξη από μόνη της δεν είναι αρκετή ώστε να υποδηλώσει με βεβαιότητα το σύνδρομο αλλά μάλλον απαιτείται η εμφάνιση συνδυασμού διαφόρων συμπτωμάτων. Τα συμπτώματα αυτά συνοψίζονται στον Πίνακα 1 και διαχωρίζονται βάση των ιδιαιτεροτήτων τους όπως έχουν προκύψει από διάφορες μελέτες (Johnson & Thiese, 1992; Kreher & Schwartz, 2012; Meeusen et al., 2006, 2013; Urhausen & Kindermann, 2002):

21 Πίνακας 1: Συμπτώματα συνδρόμου υπερπροπόνησης Ψυχολογικοί δείκτες Φυσιολογικοί δείκτες Δείκτες απόδοσης Βιοχημικοί δείκτες Διαταραχές στον ύπνοαυπνία Μείωση της αυτοπεποίθησης Απάθεια/χάσιμο ενδιαφέροντος Συναισθηματικές διαταραχές Υπερβολική και Παρατεταμένη κόπωση Μείωση της όρεξης (ανορεξία) Υψηλοί παλμοί ηρεμίας Μεταβολή στη αρτηριακή πίεση Μειωμένη ικανότητα αποκατάστασης παλμών μετά από την άσκηση Αύξηση του βασικού μεταβολισμού Αύξηση της θερμοκρασίας του σώματος Μείωση σωματικού βάρους Μείωση της αγωνιστικής απόδοσης Μείωση των επιδόσεων σε εργομετρικές εξετάσεις Μείωση αγωνιστικής διάθεσης (γκρίνια, παράπονα) Καθυστερημένη αποκατάσταση μετά από την προπόνηση ή από τραυματισμό Συχνοί τραυματισμοί/ενοχλήσεις Επανεμφάνιση λαθών στη τεχνική που είχαν διορθωθεί στο παρελθόν Εξάντληση Αφυδάτωση Απώλεια συναρμογής των κινήσεων Κατάθλιψη Δυσκολία στην αναπνοή Άμεση κούραση στην προπόνηση δυσκολία στην επαναφορά Άγχος Διαταραχές του εντέρου Μεγάλη προσπάθεια να τερματίσει την προπόνηση Αδικαιολόγητος Θυμός Συχνές αρρώστιες Γαλακτικό οξύ (max. Exercise) Κρεατινική Κινάση (CK)/Ουρία (at rest) Τεστοστερόνη (at rest) Κορτιζόλη (at rest) (max. Exercise) ACTH (max. Exercise) Κατεχολαμίνες (στα ούρα) (max. Exercise plasma) Γλουταμίνη Σύγχυση Αίτια Το σύνδρομο υπερπροπόνησης αποτελεί μια πολύπλοκη, πολυπαραγοντική κατάσταση, δύσκολη πολλές φορές στον εντοπισμό, ακόμα και του πιο έμπειρου προπονητή ή γυμναστή. Εντούτοις, όπως και με όλα τα σύνδρομα, καλύτερη είναι η πρόληψη από την θεραπεία. Συνεπώς, κρίνεται άκρως απαραίτητο να αναζητηθούν τα αίτια που προκαλούν το σύνδρομο και μετά από σωστή μελέτη να διαμορφωθούν αναλόγως οι συνθήκες για την υγιή ανάπτυξη του αθλητή μέσα από σωστές και καλά δομημένες προπονητικές διαδικασίες.

22 Σύμφωνα με τους Johnson & Thiese και Kreher & Schwartz, έχουν εντοπιστεί παράγοντες οι οποίοι προκαλούν το σύνδρομο μέσα από τη διαδικασία της προπόνησης. Οι παράγοντες είναι: 1. Αυξημένη ένταση της προπόνησης χωρίς επαρκές διάλειμμα 2. Μονοτονία της προπόνησης 3. Μεγάλος αριθμός αγώνων 4. Διαταραχές ή μη επαρκής ύπνος 5. Το αγωνιστικό στρες καθώς και το στρες της προσωπικής ζωής (οικογένεια, προσωπικές σχέσεις κ.α.) 6. Πρόσφατη ασθένεια 7. Μη περιοδικότητα της προπόνησης 8. Μη εξατομίκευση της προπόνησης Τακτικές πρόληψης του συνδρόμου Υπερπροπόνησης Θέλοντας να προληφθεί το σύνδρομο και κατ επέκταση να διασφαλιστεί η ομαλή λειτουργία μιας ομάδας ή ενός αθλητή δύο ερευνητικές ομάδες πρόσφατα δημοσίευσαν τρόπους πρόληψης του συνδρόμου καθώς και κατευθυντήριες γραμμές προς τους προπονητές και γυμναστές των ομάδων (Kreher & Schwartz, 2012; Meeusen et al., 2013). 1. Η σωστή και καθημερινή διατήρηση αρχείου καταγραφής των επιδόσεων των αθλητών σε αγώνες και προπόνηση είναι μέτρο πρόληψης του συνδρόμου. Πρέπει ο γυμναστής να προσαρμόζει την προπόνηση (ένταση και ποσότητα) και να δίνεται στους αθλητές μέρα ξεκούρασης όταν η απόδοση του μειώνεται ή μετά από έναν αγώνα ή ακόμη και όταν ο αθλητής παραπονιέται για πρόσκαιρη κούραση. 2. Να αποφεύγεται η μονοτονία της προπόνησης 3. Πάντα να εξατομικεύεται η ένταση της προπόνησης 4. Να ενθαρρύνεται ο αθλητής να ακολουθεί σωστή διατροφή, να ενυδατώνεται συχνά και να κοιμάται σε σωστά ωράρια

23 5. Να λαμβάνονται υπόψη, εκτός από το αγωνιστικό στρες, και άλλα είδη στρες όπως η έλλειψη ή διαταραχή του ύπνου μετά από ένα μακρινό ταξίδι (π.χ. jet lag), ή οικογενειακά προβλήματα ή ακόμη και μια απλή μετακόμιση που πιθανόν να προκαλεί επιπρόσθετο βάρος/στρες στον αθλητή 6. Σε περίπτωση που έχει γίνει υπέρχρηση της προπόνησης (overreaching) θα ήταν καλό να μειωθεί ο προπονητικός όγκος 7. Είναι πολύ σημαντικό να υπάρχει άμεση επικοινωνία με τον άθλητη (ατομικό βιβλιάριο για τον καθένα) σχετικά με την φυσική, πνευματική και συναισθηματική του υγεία (Halson, 2014) 8. Μπορείτε να συμπεριλάβετε ερωτηματολόγιο ώστε να αξιολογείτε την συναισθηματική και ψυχολογική κατάσταση του αθλητή σας 9. Διατηρείστε την εμπιστευτικότητα των στοιχείων των αθλητών σας όσον αφορά την κατάσταση τους (φυσική, πνευματική, ψυχική) 10. Πολύ σημαντικό οι αθλητές να εξετάζονται τακτικά από το ιατρικό επιτελείο της ομάδας (παθολόγους, διατροφολόγους, ψυχολόγους κ.α.) 11. Σε περίπτωση ασθένειας ή τραυματισμού του αθλητή δώστε τον ανάλογο χρόνο αποκατάστασης 12. Να ελέγχετε τους αθλητές για επεισόδια λοιμώξης ή άλλης ασθένειας. Ο αθλητής πρέπει να ενθαρρύνεται να αναστείλει ή να μειώσει την ένταση της προπόνησης όταν υπάρχουν παθολογικά συμπτώματα 13. Πάντα να ελέγχεται την πιθανότητα ύπαρξης νόσου όταν μειώνονται οι επιδόσεις του αθλητή. Ιογενείς λοιμώξεις οι οποίες δεν έχουν θεραπευτεί πλήρως πολλές φορές δεν αξιολογούνται στους ελίτ αθλητές. Κάτι τέτοιο θα πρέπει να διερευνάται σε αθλητές που εμφανίζουν σημάδια κόπωσης και χαμηλές επιδόσεις.

24 Αποκατάσταση/Επανένταξη Σύμφωνα με τους Meeusen και συνεργάτες, (Meeusen et al., 2006, 2013)σήμερα δεν υπάρχουν κάποιες συγκεκριμένες οδηγίες θεραπείας του συνδρόμου υπερπροπόνησης. Το σύνδρομο αυτό δεν μπορεί να θεραπευτεί όπως ένας συνηθισμένος ορθοπεδικός τραυματισμός. Απαιτείται ξεκούραση και χρόνος για να επανέλθει ο αθλητής στην αρχική του κατάσταση. Η ξεκούραση και η πολύ ελαφριά προπόνηση φαίνεται να είναι οι πιο αποτελεσματικές μέθοδοι αποκατάστασης από το σύνδρομο. Η σωστή διάγνωση του συνδρόμου από τον εκάστοτε προπονητή ή γυμναστή κρίνεται αναγκαία. Όταν γίνει ορθή διάγνωση του συνδρόμου τότε υπάρχουν διάφορες τεχνικές που μπορούν να ακολουθηθούν. Οι περισσότερες έρευνες προτείνουν αρχικώς την πλήρη ανάπαυση και τον καλό ύπνο (DiFiori et al., 2014; Halson, 2014). Άλλοι υποστηρίζουν πως καλό θα ήταν σε μερικές περιπτώσεις να υπάρξει ενεργητική αποκατάσταση ξεκινώντας από 5-10 λεπτά τζόκινγκ την ημέρα και σταδιακά να φτάνει και τη μία ώρα (Kreher & Schwartz, 2012). Ακόμη, διατροφή πλούσια σε υδατάνθρακες και ενυδάτωση μπορούν να βοηθήσουν στην ενδυνάμωση του οργανισμού του αθλητή (Meeusen et al., 2013; Urhausen & Kindermann, 2002). Σύμφωνα με τους Johnson & Thiese, 1992 το σύνδρομο υπερπροπόνησης είναι μια πολύπλοκη διαδικασία που μπορεί να εκδηλωθεί εντελώς διαφορετικά στον εκάστοτε αθλητή. Ειδικότερα, αθλητές υψηλού επιπέδου είναι επιρρεπής στο σύνδρομο αναλόγως της φύσης και της έντασης της προπόνησης. Ο κάθε αθλητής αντιδρά διαφορετικά στα διάφορα ερεθίσματα και έχει διαφορετικές προσαρμογές σε σχέση με ένα συναθλητή του. Σε αυτές τις περιπτώσεις ο προπονητής ή ο γυμναστής της ομάδας διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο, κυρίως όσον αφορά στη πρόληψη και προστασία των αθλητών τους από μυϊκούς τραυματισμούς. Με αυτό τον τρόπο θα μπορέσουν να έχουν το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα από τον αθλητή τους και κατ επέκταση τη συνολική απόδοση της ομάδας. Στον πίνακα 2 παρατίθενται τα διαφορετικά στάδια του συνδρόμου και ο ανάλογος χρόνος αποκατάστασης των αθλητών.

25 Πίνακας 2: Διαφορετικά στάδια της προπόνησης (training), της υπέρχρησης (overreaching) και της υπερπροπόνησης (overtraining syndrome). (Διαμορφωμένος πίνακας από Meeusen et al., 2013) ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΙΚΑ Αν και το σύνδρομο υπερπροπόνησης μετράει πολλά χρόνια έρευνας εντούτοις οι επιστημονική κοινότητα δεν έχει καταφέρει να καταλήξει με απόλυτη σιγουριά στο κατά πόσο οι αθλητές οι οποίοι ήταν υπό μελέτη κατατάσσονταν στο επίπεδο της υπέρχρησης ή είχαν όντως φτάσει το επίπεδο του συνδρόμου (Birrer et al., 2013; Kreher & Schwartz, 2012; Meeusen et al., 2013). Η πολύ σημαντική όμως ανατροφοδότηση μέσα από τα χρόνια και την έρευνα γύρω από το θέμα αυτό σίγουρα διασφαλίζει ότι σε αρκετές περιπτώσεις μπορούμε να προλάβουμε το σύνδρομο κυρίως με την κατάλληλη δομή του μακροχρόνιου προγραμματισμού των προπονητών, αλλά και με εξειδικευμένες εξετάσεις (εργομετρικά, αιματολογικά, συμπτώματα κ.α.). Στο θέμα της αποκατάστασης των αθλητών τείνουν οι έρευνες να επιμένουν στην ξεκούραση και τον πολύ ύπνο (Halson, 2014; Meeusen et al., 2013), αλλά και μερικές άλλες να προτρέπουν τους αθλητές σε ένα πρόγραμμα εξατομικευμένο άθλησης πολύ χαμηλής έντασης (Kreher & Schwartz, 2012). Άλλες πιθανές μέθοδοι ενεργητικής αποκατάστασης των αθλητών αποτελούν η ενασχόληση τους με κάποια άλλη δραστηριότητα ώστε να υπάρξει ενεργητική αποκατάσταση αλλά με εικόνες και επαφή με άλλο άθλημα/δραστηριότητα (κολύμπι, γιόγκα, μασάζ, περπάτημα στη φύση κ.α.). Όπως αναφέρουν οι Difiori και οι συνεργάτες του, 2014, (ref?) ίσως αθλητές που είχαν