ΔΙΔΑΣΚΟΝΤΕΣ κα. Παναγιωτάτου, κα. Κλαμπατσέα, κα. Βαλεριανού ΣΠΟΥΔΑΣΤΙΚΗ ΟΜΑΔΑ ΓΙΑΝΠΑΠΑ ΕΛΕΝΗ ΚΑΡΑΦΥΛΛΗ ΜΑΡΙΑ ΚΑΡΑΦΥΛΛΗ ΧΡΙΣΤΙΝΑ

Transcript

1 ΤΟ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ ΤΟΥ GENTRIFICATION ΚΑΙ Ο ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΣ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑΣ ΤΟΥ ΣΤΟ ΓΚΑΖΙ ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΣΧΟΛΗ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΩΝ ΤΟΜΕΑΣ ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΑΣ ΚΑΙ ΧΩΡΟΤΑΞΙΑΣ ΕΙΔΙΚΟ ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΑΣ 8 8 ο ΕΞΑΜΗΝΟ ΔΙΔΑΣΚΟΝΤΕΣ κα. Παναγιωτάτου, κα. Κλαμπατσέα, κα. Βαλεριανού ΣΠΟΥΔΑΣΤΙΚΗ ΟΜΑΔΑ ΓΙΑΝΠΑΠΑ ΕΛΕΝΗ ΚΑΡΑΦΥΛΛΗ ΜΑΡΙΑ ΚΑΡΑΦΥΛΛΗ ΧΡΙΣΤΙΝΑ

2 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Μεθοδολογία σελίδα 3 Ανάλυση του φαινομένου του Gentrification σελίδα 4 Αλλαγή της κοινωνικής σύνθεσης σελίδα 5 Προέλευση πληθυσμού - χωροθέτηση στον αστικό ιστό σελίδα 7 Δομημένος μη δομημένος χώρος στον αστικό ιστό σελίδα 9 Χάρτες - Δραστηριότητες-Χρήσεις Γης σελίδα 10 - Υποπεριοχές σελίδα 11 - Παλαιότητα κτηρίων σελίδα 12 - Αριθμός ορόφων σελίδα 13 Εντοπισμός υποπεριοχών μελέτης σελίδα 14 Περιοχές με ιδιάζουσα σημασία στην περιοχή - τοπόσημα σελίδα 16 Υφιστάμενο οδικό δίκτυο σελίδα 17 Ανάπτυξη της περιοχής στο χρόνο σελίδα 18 Απεικονίσεις της περιοχής μελέτης σελίδα 24 Αποτίμηση του φαινομένου σελίδα 25 Ερωτηματολόγιο σελίδα 26 Βιβλιογραφία Πρόσθετες Πηγές sσελίδα 27 2

3 ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ Για την διεξαγωγή της έρευνάς μας ακολουθήσαμε την παρακάτω μεθοδολογία: 1.Έρευνα για το φαινόμενο του Gentrification: επεξεργασία βιβλιογραφίας, μελέτη παραδειγμάτων άλλων περιοχών, ανάλυση των επιπτώσεων του φαινομένου στην κοινωνική δομή των περιοχών που υπόκεινται σε εξευγενισμό 2.Ιστορική μελέτη της περιοχής του Γκαζιού μέσω βιβλιογραφίας, συλλογή χαρτών και μελέτη στοιχείων παλαιότερων εποχών 3.Έρευνα πεδίου στην περιοχή μελέτης: αποτύπωση της υφιστάμενης κατάστασης στον τομέα των δραστηριοτήτων, των κοινωνικών δομών, των κυκλοφοριακών συνθηκών, του δομημένου-αδόμητου χώρου, τωνκατηγοριώντωνχρηστώντουχώρου 4.Σύνταξη χαρτών υφιστάμενης κατάστασης και σύγκρισή τους με τα στοιχεία παλαιότερων ετών 5.Σύνταξη ερωτηματολογίου και πραγματοποίηση συνεντεύξεων σε συγκεκριμένο δείγμα πληθυσμού με στόχο την ανεύρεση των σημαντικών φάσεων εξέλιξης της περιοχής μελέτης που σηματοδότησαν την εμφάνιση του φαινομένου του εξευγενισμού. 6.Επεξεργασία των στοιχείων και διεξαγωγή συμπερασμάτων 7.Σύνθεση της εργασίας 8.Αποτίμηση του φαινομένου και διαπίστωση των αναγκών μίας περαιτέρω μελέτης. 3

4 ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΟΥ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟΥ ΤΟΥ GENTRIFICATION Ο όρος Gentrification, ή αστικό gentrification, που αποδίδεται στα ελληνικά ως «εξευγενισμός», επινοήθηκε από την επιφανή κοινωνιολόγο Ruth Glass στο Λονδίνο, το 1964 και η περιγραφή που ακολουθεί αποδίδει το νόημά της. «Τοέναμετάτοάλλο, πολλά από τα εργατικά τετράγωνα του Λονδίνου είχαν δεχθεί την επιδρομή των μεσαίων τάξεων ανώτερων και κατώτερων. Παλιοί, ταπεινοί στάβλοι και αγροικίες δύο δωμάτια πάνω και δύο δωμάτια κάτω έχουν εξαγοραστεί από εταιρείες μετά τη λήξη των μισθώσεών τους και έχουν γίνει κομψές ακριβές κατοικίες. Μεγαλύτερα βικτωριανά σπίτια, υποβαθμισμένα σε μια προηγούμενη ή πρόσφατη περίοδο που είχαν χρησιμοποιηθεί ως οικοτροφεία ή καταλαμβάνονταν με άλλο τρόπο από πολλούς έχουν αναβαθμιστεί άλλη μια φορά ξανά. Από τη στιγμή που αυτή η διαδικασία του «εξευγενισμού» ξεκινά σε μια περιοχή, συνεχίζει γρήγορα μέχρις ότου όλοι ή οι περισσότεροι των αρχικών κατόχων από την εργατική τάξη εκτοπιστούν και αλλάξει ο συνολικός κοινωνικός χαρακτήρας της περιοχής». Συνεπώς, ο εξευγενισμόςεκφράζειτηδιαδικασία, κατά την οποία οι φτωχές εργατικές, αστικές συνοικίες στο κέντρο της πόλης αναμορφώνονται μέσω της δράσης του κατασκευαστικού κεφαλαίου, των μεσοαστών αγοραστών και ενοικιαστών ακινήτων, καθώς και των ιδιοκτητών γης και κατοικιών. Τις τελευταίες δεκαετίες, εμφανίστηκαν ορισμένα νέα μεσαία στρώματα, τα οποία ακολουθούν έναν καινούργιο τρόπο ζωής. Ιδιαίτερα, οι νεότερες ομάδες πληθυσμού της μεσαίας τάξης είναι αυτές που προσελκύονται από το αστικό περιβάλλον και από τις παρηκμασμένες περιοχές της πόλης, οι οποίες μπορεί να μη προσφέρουν καλύτερη ποιότητα ζωής με αντικειμενικούς όρους, όμως παρουσιάζουν άλλα πλεονεκτήματα σε σχέση με τα προάστια, όπως ανοχή στη διαφορετικότητα μέσω της ανωνυμίας που επικρατεί, πολυμορφία, έντονηζωήήεύκοληπρόσβασηστουςχώρους εργασίας και σε άλλες λειτουργίες πουείναι συγκεντρωμένες στο κέντρο της πόλης. Οι διακριτές κοινωνικές ομάδες με ιδιαίτερα ενδιαφέροντα και προτιμήσεις τείνουν να συγκεντρώνονται σε συγκεκριμένες περιοχές της πόλης, χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι οι περιπτώσεις των καλλιτεχνών ή των ομοφυλόφιλων. Αυτή η νέα μεσαία τάξη είναι που στελεχώνει τις τάξεις των εξευγενιστών. Η μετακίνηση έχει ως αποτέλεσμα την δημιουργία πολιτισμικού κεφαλαίου με την εμφάνιση εκθεσιακών χώρων και καλλιτεχνικών εργαστηρίων, αλλά και τη διοργάνωση καλλιτεχνικών γεγονότων στην περιοχή. Έτσι, η περιοχή αποκτά ένα καλλιτεχνικό χαρακτήρα που της προσδίδει υψηλή πολιτισμική και κατ' επέκταση συμβολική αξία προσελκύοντας το ενδιαφέρον της μεσαίας και ανώτερης τάξης. Αυτή η επιστροφή δίνει νέα αξία στην αστική γη του κέντρου, την οποία μέσω της διαδικασίας του εξευγενισμού, μπορεί πλέον να καρπωθεί το κατασκευαστικό κεφάλαιο. Σημαντική είναι η παρατήρηση των Ley και Bridge, ότι πολλές φορές το πολιτισμικό κεφάλαιο εμπορευματοποιείται, με αποτέλεσμα η περιοχή να αποκτά και μεγάλη οικονομική αξία. Αυτό προκαλεί το ενδιαφέρον του κτηματικού κεφαλαίου, το οποίο διακρίνοντας δυνατότητες κέρδους, επενδύει στην περιοχή με στόχο τη μεσαία και ανώτερη τάξη. Η επένδυση αυτή έχει ως αποτέλεσμα την αύξηση της αξίας της γης και συνεπώς την άνοδο των τιμών των ενοικίων σε υψηλά επίπεδα, εκτοπίζοντας τα ασθενέστερα κοινωνικά και οικονομικά στρώματα καθώς και τις φυλετικές μειονότητες. Είναι μια ριζική αλλαγή που συνδέεται με την κυκλοφορία των πιο εύπορων ατόμων σε μια περιοχή χαμηλότερης κατηγορίας. Η απασχόληση στις υπηρεσίες υπερτερεί σημαντικά αυτής της παραγωγής, οπότε οδηγούμαστε σε μια έμφαση στην κατανάλωση και την ψυχαγωγία και όχι στην παραγωγή. 4

5 ΑΛΛΑΓΗ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΣΥΝΘΕΣΗΣ Αστικός Εποικισμός και κοινωνικές αναδιατάξεις Συνέπεια της υποβάθμισης είναι η αποχώρηση των μεσαίων στρωμάτων από την περιοχή. Η εγκατάσταση μεταναστών και ομάδων που βρίσκονται χαμηλότερα στην κοινωνική ιεραρχία εντείνει αυτή την αποχώρηση, καθώς ενεργοποιεί συντηρητικά αντανακλαστικά των μεσοαστικών στρωμάτων. Ο εξευγενισμός που ακολούθησε τις διαδικασίες τριτογενοποίησης και αποβιομηχάνισης πήρε πολύ μεγάλες διαστάσεις, συμπαρέσυρε τις τιμές σε όλη την έκταση του αστικού χώρου και οι επεμβάσεις εξωραϊσμού συντελέστηκαν ταχύρυθμα. Πρόκειται για την εκ νέου ανακατάληψη των τμημάτων της πόλης, στα οποία καταφεύγουν οι φτωχοί, οι άστεγοι, οι εξαρτημένοι, οι μετανάστες, γενικά οι ευάλωτες κοινωνικές ομάδες, από τις νεοφιλελεύθερες διοικήσεις, τους επενδυτές, τους νέους επιχειρηματίες και τα εύπορα κοινωνικά στρώματα που απαιτούν μια σύγχρονη εκκαθάριση της πόλης από τους θυλάκους των απόκληρων, στους οποίους αποδίδονται όλα τα κοινωνικά προβλήματα: κίνδυνοι για τη δημόσια υγεία, πορνεία, ανηθικότητα, παραβατικότητα, εγκληματικότητα. Με την υποβάθμιση μιας περιοχής συντελείται η πρώτη μεταβολή στην κοινωνική σύνθεση του πληθυσμού της, αφού όποια μεσαία στρώματα κατοικούσαν στην περιοχή σταδιακά την εγκαταλείπουν, αφήνοντάς τη στα ασθενέστερα οικονομικά στρώματα και στους μετανάστες. Όταν η διαδικασία της υποβάθμισης έχει προχωρήσει αρκετά, εμφανίζονται στην περιοχή οι πρώτοι εξευγενιστές, οι οποίοι έχουν είτε οικονομικά είτε πολιτισμικά κίνητρα. Οι εξευγενιστές επενδύουν στη γη είτε κατασκευάζοντας καινούργια κτήρια, είτε ανακαινίζοντας παλαιότερα. Αυτά τα κτίρια σκοπεύουν να τα πουλήσουν και να αποκομίσουν το κέρδος, να τα νοικιάσουν διατηρώντας την κυριότητα της γης, ή και να εγκατασταθούν οι ίδιοι σε αυτά, σε περίπτωση επένδυσης μικρότερης κλίμακας που χαρακτηρίζεται από πολιτισμικά κίνητρα. Αυτές οι μαζικές ανακαινίσεις ακινήτων και αλλαγές χρήσεων αλλοίωσαν την προηγούμενη κοινωνική σύνθεση του πληθυσμού αφού λόγω της ανόδου των τιμών των ενοικίων, και συνακόλουθα της εκδίωξης παραδοσιακών επαγγελμάτων και λαϊκών κοινωνικών ομάδων, σταδιακά, τα χαμηλότερα οικονομικά στρώματα αναγκάζονται να την εγκαταλείψουν. Η κοινωνική σύνθεση της περιοχής αλλοιώνεται και την θέση των παλιών κατοίκων παίρνουν ανώτερα κοινωνικά στρώματα που κατοικούν στα καινούργια ή στα ανακαινισμένα διαμερίσματα. Έτσι, παρατηρείται μία κοινωνική μεταβολή η οποία συνδέεται με τον εκτοπισμό της εργατικής τάξης από την περιοχή. Οι παλιοί κάτοικοι που απωθούνται με τους μηχανισμούς της αγοράς ή με κρατικές παρεμβάσεις, αντιδρούν στα σχέδια αναπλάσεων, καταλαμβάνουν τους χώρους που τους ανήκουν και, εφ όσον δεν υποχωρήσουν, εκδιώκονται με μεθόδους καταστολής. Συνοψίζοντας, η περιοχή υφίσταται δημογραφικές αλλαγές, συμπεριλαμβανομένης της αύξησης του μέσου εισοδήματος και μείωση του μεγέθους του νοικοκυριού. Περισσότερα νοικοκυριά με υψηλότερα εισοδήματα οδηγούν σε αύξηση των τιμών των ακινήτων που συνδέεται με το υψηλότερο ενοίκιο, καθώς και την αύξηση των αντικειμενικών αξιών. Οι αλλαγές αυτές συχνά έχουν ως αποτέλεσμα τη μετατροπή του χαρακτήρα της γειτονιάς και του πολιτισμικού περιβάλλοντος. Οι προσπάθειες αυτές έχουν συνδεθεί με τη μείωση της τοπικής εγκληματικότητας. Πηγή: ΕΣΥΕ, 1991 Οι πυκνότητες μεταναστών της περιοχής Η περιοχή μελέτης αποτελεί πόλο έλξης για τους οικονομικούς μετανάστες αφού ως πυκνοκατοικημένη περιοχή παρέχει επαρκές κτιριακό απόθεμα. 5

6 Για να ξεκινήσει η διαδικασία του εξευγενισμού, πρέπει το χάσμα ενοικίων να γίνει ικανοποιητικά μεγάλο. Στη συνέχεια, επιχειρείται η ανάπτυξη της περιοχής είτε από επενδύσεις ιδιωτικών φορέων, είτε από τις δημόσιες επενδύσεις της κρατικής παρέμβασης. Οι ιδιωτικές επενδύσεις αφορούν στην ανέγερση κτιρίων υπερτοπικών πολιτιστικών ή εμπορικών χρήσεων ή πολυώροφων κτιρίων γραφείων, ενώ οι κρατικές επενδύσεις την διευκόλυνση των μετακινήσεων που παρέχει η γειτνίαση με κάποιο δίκτυο μέσων μαζικής μεταφοράς, μετρό ή τραμ ή στην βελτίωση των υποδομών της περιοχής. Ωστόσο, πολλοί μελετητές διακρίνουν και θετικές επιπτώσεις στο φαινόμενο του εξευγενισμού. Με την επένδυση του κατασκευαστικού κεφαλαίου στην περιοχή, υποστηρίζεται ότι επιχειρείται η διατήρηση και η αναβάθμιση του κτηριακού αποθέματος της περιοχής, βελτιώνοντας έτσι την εικόνα της πόλης και διατηρώντας την αρχιτεκτονική της κληρονομιά. Κάτι που σε ορισμένες περιπτώσεις αναπλάσεων έχει ως ένα βαθμό επιτευχθεί. (παράδειγμα της Πλάκας με την ενοποίηση των αρχαιολογικών χώρων). Ωστόσο, αν δεχθούμε ότι το αρχιτεκτονικό έργο είναι άμεσα συνδεδεμένο με τη ζωή που αναπτύσσεται μέσα και έξω από αυτό, η διατήρηση που προβάλλεται μόνο εικονική είναι. Αφού η πλειονότητα των χρήσεων αλλάζει, αλλάζουν και τα κτίρια που τις φιλοξενούν, άσχετα αν τα κελύφη παραμένουν ίδια, ή ανακαινισμένα. Επίσης, ως θετικό αποτέλεσμα του εξευγενισμού προβάλλεται η μείωση των τάσεων κοινωνικού διαχωρισμού και η αύξηση των τάσεων για την κοινωνική ανάμειξη διαφόρων στρωμάτων με στόχο την επίτευξη κοινωνικής συνοχής. Όπως είδαμε, όμως, τα ασθενέστερα στρώματα αναγκάζονται να εγκαταλείψουν την περιοχή, οπότε αντί για ανάμειξη των κοινωνικών στρωμάτων έχουμε αντικατάσταση των χαμηλότερων από υψηλότερα στρώματα. Χαρακτηριστικές είναι προσπάθειες που έχουν γίνει σε ορισμένες ευρωπαϊκές πόλεις για τον περιορισμό του φαινομένου του κοινωνικού εκτοπισμού που προκαλεί ο εξευγενισμός με την λήψη μέτρων σχετικά με τη διατήρηση ενός ποσοστού των ενοικίων σε χαμηλές τιμές. Άλλες θετικές παρατηρήσεις στο φαινόμενο του εξευγενισμού εστιάζουν στα οικονομικά οφέλη που αποκομίζει το κράτος από την αύξηση των αντικειμενικών αξιών των περιοχών του κέντρου και στην ώθηση που αποκτά η οικονομίατηςεξευγενισμένηςπεριοχήςμέσααπότηνκίνησητουκεφαλαίουκαι την αύξηση των επενδύσεων. ΗΠΕΡΙΟΧΗΜΕΛΕΤΗΣ, ΣΧΕΔΙΟ ΣΠΟΥΔΑΣΤΙΚΗΣ ΟΜΑΔΑΣ, 6

7 ΠΡΟΕΛΕΥΣΗ ΠΛΗΘΥΣΜΟΥ- ΧΩΡΟΘΕΤΗΣΗ ΣΤΟΝ ΑΣΤΙΚΟ ΙΣΤΟ Το Γκάζι ( Γκαζοχώρι ή Φωταέριο) συνιστά παλιά συνοικία της Αθήνας, ηοποίαγειτνιάζειμετο αστικό κέντρο της. Εντοπίζεται νοτιοδυτικά της διασταύρωσης της Ιεράς Οδού με την Οδό Πειραιώς και η ευρύτερη περιοχή οφείλει την ονομασία της στις εγκαταστάσεις του φωταερίου που λειτουργούσαν επίεκατόνείκοσιεπτάχρόνιαστονχώρο. Το εργοστάσιο παραγωγής αεριόφωτος ιδρύθηκε το Στην περιοχή εγκαθίστανται οι οικογένειες των εργατών που απασχολούνται στο φωταέριο αλλά και ανεπιθύμητες οχλούσες χρήσεις με άξονα την οδό Πειραιώς. (1) Σε αυτό συμβάλλει η κομβική θέση της περιοχής και οι χαμηλές τιμές γης. Τα σπίτια που χτίζονται είναι χαμηλά και στην πλειοψηφία τους αυθαίρετα. Παράλληλα με την κατοικία, αναπτύσσονται στους δρόμους εκατέρωθεν του εργοστασίου, την Βουτάδων και την Περσεφόνης, δραστηριότητες αναψυχής, με ταβέρνες και τεκέδες ενώ γύρω στο 1910, εγκαθίσταται στην περιοχή η πλειονότητα των οίκων ανοχής της Αθήνας. Εκείνη την περίοδο, η περιοχή αποκτά κακόφημο όνομα, και το προσωνύμιο «Γκαζοχωρίτης» δίνεται στον τακτικό θαμώνα των οίκων αυτών, ενώ «γκαζοχωρήτισσες» ονομάζονται οι ιερόδουλες που δουλεύουν εκεί. Στα μέσα του 20ου αιώνα, το εργοστάσιο φωταερίου αποτέλεσε πόλο έλξης των ασθενέστερων τάξεων. Σταδιακά άρχισαν να οικοδομούνται χαμηλές κατοικίες με λίγα δωμάτια και μεγάλες αυλές που φιλοξενούσαν πολυμελείς οικογένειες των Αθηνών. Η περιοχή δεν παρουσίαζε υψηλή εγκληματικότητα παρά την ανομοιογένεια των κατοίκων της. Οι κάτοικοι, εργάτες στην πλειοψηφία τους, απασχολούνταν κυρίως στο εργοστάσιο και στη βιοτεχνία, η οποία εντάθηκε με τη χάραξη των σιδηροδρομικών γραμμών. Ο χαρακτήρας της περιοχής έμεινε αναλλοίωτος για πολλά χρόνια, αφού το εργοστάσιο του γκαζιού αποτελούσε παράγοντα υποβάθμισης της. Η περιοχή αντιστάθηκε στον θεσμό της αντιπαροχής (λόγω των μικρών οικοπέδων και της υποβάθμισης της περιοχής, πιθανόν δεν ήταν συμφέρουσα περίπτωση για τους εργολάβους) και τα μονώροφα ή διώροφα σπίτια με αυλές στα μικρά οικόπεδα δεν αντικαταστάθηκαν με πολυώροφες πολυκατοικίες. Το 1967, εξαιτίας των δύσκολων κοινωνικοοικονομικών συνθηκών που επικρατούσαν στη Βόρειο Ελλάδα, οικογένειες μουσουλμάνων μετακινήθηκαν οργανωμένα με τη μορφή εσωτερικών μεταναστών στην Αθήνα και εγκαταστάθηκαν από την κυβέρνηση σε οικήματα στο Γκάζι, αναζητώντας εργασία στο εργοστάσιο παραγωγής αεριόφωτος.(2) Με το πέρασμα των ετών, στην περιοχή σταδιακά άνοιξαν πολυάριθμα συνεργεία αυτοκινήτων, βαφεία, φαναρτζίδικα και καταστήματα πώλησης ανταλλακτικών, στριμωγμένα το ένα δίπλα στο άλλο στα στενά δρομάκια της περιοχής και συνυπήρχαν με τη συνεχώς αναπτυσσόμενη πόλη της Αθήνας. Την απόσταση στις σχέσεις των κατοίκων επιχειρεί να περιορίσει το 1996 η ελληνική πολιτεία, όταν σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο των Αθηνών χαρακτηρίζεται το 87ο δημοτικό σχολείο στο Γκάζι "διαπολιτισμικό". Το 70% των μαθητών είναι μουσουλμάνοι ελληνικής υπηκοότητας, το 20% Έλληνες ορθόδοξοι και το 10% παιδιά από την Αλβανία και τη Ρουμανία. Ευρύτερη περιοχή. Ένταξη της περιοχής μελέτης στο λεκανοπέδιο Αττικής. ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΚΑΤΑΝΟΜΗ ΥΠΟΒΑΘΡΟ ΕΣΥΕ, ΑΠΟΓΡΑΦΗ ΚΤΗΡΙΩΝ, 2000 ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΣΠΟΥΔΑΣΤΙΚΗΣ ΟΜΑΔΑΣ, 1 2 7

8 Στις αρχές του 21ου αιώνα, στην περιοχή αυτή αναζητεί η καλλιτεχνική και η ομοφυλόφιλη κοινότητα των Αθηνών χώρο για την ανάπτυξη δεσμών. Τα μουσικά νυχτερινά κέντρα που λειτουργούν επί της Ιεράς Οδού προσελκύουν τα φώτα της νύχτας και οι μικρές παλαιές κατοικίες με τις αυλές και τους οίκους ανοχής αναπλάθονται και μετατρέπονται σε καφετέριες και bar. Σύντομα ανοίγουν εστιατόρια και μικρά club και η περιοχή αρχίζει να γνωρίζει δραστήρια νυχτερινή ζωή. Οι απαγορευτικές τιμές για εστίαση στα προάστια και τις ανεπτυγμένες περιοχές της Αθήνας έχουν ως επακόλουθο την αναζήτηση φθηνής κατοικίας την περιοχή του Γκαζιού. Έτσι, εγκαθίστανται στην περιοχή ιδιώτες που επιθυμούν να εξασφαλίσουν τον προσωπικό τους χώρο. Στην ανάπτυξη του χώρου ως περιοχή πρώτης κατοικίας ευνοούν οι ανακαινίσεις παλαιών διαμερισμάτων και η έντονη ανοικοδόμηση. Κατανοούμε λοιπόν, ότι το γκάζι χαρακτηρίζεται πλέον από έντονη πολυμορφία συνδυάζοντας ετερόκλητα στοιχεία σε μια ενιαία πορεία. (3) Σήμερα, η περιοχή βρίσκεται σε πλήρη χωροταξική ανάπλαση και παρατηρείται προσπάθεια αναβάθμισης της και μετατροπής της σε πυκνωτή πολιτιστικών γεγονότων. Οι δραστηριότητες που αναπτύσσονται στην περιοχή ωθούν τις παλαιότερες χρήσεις να μετακινηθούν. Η χρήση του χώρου από ιερόδουλες καταργείται και μετακινούνται βόρεια της Ιεράς οδού, κοντύτερα προς την πλατεία Ομονοίας. Στην περιοχή του Γκαζοχωρίου, οι χρήσεις ψυχαγωγικού και πολιτισμικού περιεχομένου που εγκαθίστανται, ως αποτέλεσμα της επιχειρηματικής εκμετάλλευσης που ακολουθεί την ανάπλαση, συμβάλλουν στην αύξηση της αξίας των ακινήτων, με αποτέλεσμα τη γενική αύξηση των ενοικίων, γεγονός που αναγκάζει πολλούς κατοίκους να εγκαταλείψουν την περιοχή(4). Έτσι, οι κάτοικοι της περιοχής μετακινούνται συνήθως δυτικότερα από το κέντρο της Αθήνας, αναζητώντας φθηνότερες γειτονιές και ο εργατικός συνοικισμός χάνει το χαρακτήρα του. Η λειτουργία του Σταθμού του Κεραμεικού, έδωσε ώθηση στην εντατικοποίηση της νυκτερινής διασκέδασης και στην αναβάθμιση της ποιότητάς της. Ταυτόχρονα, με τη σύνδεση του Γκαζιού με το Θησείο μέσω των πεζοδρομήσεων της Ερμού και την κατασκευή πάρκων και ελεύθερων χώρων, η περιοχή αναπτύσσεται με φρενήρεις ρυθμούς. Η περιοχή μελέτης μαζί με την ανάπτυξη των χρήσεων διασκέδασης, γνωρίζει και πολιτιστική άνθηση. Το Γκάζι σταδιακά μεταβλήθηκε σε πολιτιστικό κέντρο πολλαπλών χρήσεων, φιλοξενώντας ποικίλα γεγονότα Το νέο παράρτημα του Μουσείου Μπενάκη συμβάλλει στην αναβάθμιση της περιοχής, φιλοξενώντας εκθέσεις και πολιτιστικές εκδηλώσεις. Σημείο κατατεθέν αποτελεί η Τεχνόπολις των Αθηνών που λειτουργεί σήμερα ως πολυδύναμο πολιτιστικό κέντρο. 4 3 ΕΞΑΠΛΩΣΗ ΣΕ ΓΕΙΤΟΝΙΚΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ, ΥΠΟΒΑΘΡΟ ΕΣΥΕ, ΑΠΟΓΡΑΦΗ ΚΤΗΡΙΩΝ, 2000 ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΣΠΟΥΔΑΣΤΙΚΗΣ ΟΜΑΔΑΣ, 8

9 ΔΟΜΗΜΕΝΟΣ - ΜΗ ΔΟΜΗΜΕΝΟΣ ΧΩΡΟΣ ΣΤΟΝ ΑΣΤΙΚΟ ΙΣΤΟ ΔΟΜΗΜΕΝΟΣ ΧΩΡΟΣ, ΣΧΕΔΙΟ ΣΠΟΥΔΑΣΤΙΚΗΣ ΟΜΑΔΑΣ ΦΥΓΕΣ ΕΛΕΥΘΕΡΟΥ ΧΩΡΟΥ, ΥΠΟΒΑΘΡΟ ΕΣΥΕ, ΑΠΟΓΡΑΦΗ ΚΤΗΡΙΩΝ, 2000 ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΣΠΟΥΔΑΣΤΙΚΗΣ ΟΜΑΔΑΣ, ΑΔΟΜΗΤΟΣ ΧΩΡΟΣ ΔΟΜΗΜΕΝΟΣ ΧΩΡΟΣ 9

10 ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ- ΧΡΗΣΗ ΓΗΣ ΚΛΙΜΑΚΑ 1:6000 ΕΜΠΟΡΙΟ ΚΑΤΟΙΚΙΑ ΒΙΟΤΕΧΝΙΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ ΠΡΑΣΙΝΟ ΑΝΑΨΥΧΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΥΠΟΒΑΘΡΟ ΕΣΥΕ, ΑΠΟΓΡΑΦΗ ΚΤΗΡΙΩΝ, 2000 ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ : ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΑ 2, 5 Ο ΕΞΑΜΗΝΟ, 2008, ΜΠΕΛΑΒΙΛΑΣ, ΚΛΑΜΠΑΤΣΕΑ, ΣΕΡΡΑΟΣ ΚΕΝΟ ΙΣΟΓΕΙΟ ΚΑΙ ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΣΠΟΥΔΑΣΤΙΚΗΣ ΟΜΑΔΑΣ ΓΙΑΝΠΑΠΑ, ΚΑΡΑΦΥΛΛΗ, ΚΑΡΑΦΥΛΛΗ, 8 ο ΕΑΡΙΝΟ ΕΞΑΜΗΝΟ,

11 ΥΠΟΠΕΡΙΟΧΕΣ ΚΛΙΜΑΚΑ 1:6000 ΠΕΡΙΟΧΗ 1 ΠΕΡΙΟΧΗ 2 ΠΕΡΙΟΧΗ 3 ΠΕΡΙΟΧΗ 4 ΠΕΡΙΟΧΗ 5 ΠΕΡΙΟΧΗ 6 ΠΕΡΙΟΧΗ 7 ΥΠΟΒΑΘΡΟ ΕΣΥΕ, ΑΠΟΓΡΑΦΗ ΚΤΗΡΙΩΝ, 2000 ΔΕΔΟΜΕΝΑ : ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΣΠΟΥΔΑΣΤΙΚΗΣ ΟΜΑΔΑΣ ΓΙΑΝΠΑΠΑ, ΚΑΡΑΦΥΛΛΗ, ΚΑΡΑΦΥΛΛΗ, 8 ο ΕΑΡΙΝΟ ΕΞΑΜΗΝΟ,2009 ΓΙΑΝΠΑΠΑ, ΚΑΡΑΦΥΛΛΗ, ΚΑΡΑΦΥΛΛΗ, 8 ο ΕΑΡΙΝΟ ΕΞΑΜΗΝΟ,

12 ΠΑΛΑΙΟΤΗΤΑ ΚΤΗΡΙΩΝ ΚΛΙΜΑΚΑ 1:6000 ΠΡΙΝ ΤΟ ΜΕΤΑ ΤΟ 1985 ΑΣΤΙΚΟΣ ΙΣΤΟΣ ΥΠΟΒΑΘΡΟ ΕΣΥΕ, ΑΠΟΓΡΑΦΗ ΚΤΗΡΙΩΝ, 2000 ΔΕΔΟΜΕΝΑ : ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΑ 2, 5 Ο ΕΞΑΜΗΝΟ, 2008, ΜΠΕΛΑΒΙΛΑΣ, ΚΛΑΜΠΑΤΣΕΑ, ΣΕΡΡΑΟΣ ΚΑΙ ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΣΠΟΥΔΑΣΤΙΚΗΣ ΟΜΑΔΑΣ ΓΙΑΝΠΑΠΑ, ΚΑΡΑΦΥΛΛΗ, ΚΑΡΑΦΥΛΛΗ, 8 ο ΕΑΡΙΝΟ ΕΞΑΜΗΝΟ,2009 ΓΙΑΝΠΑΠΑ, ΚΑΡΑΦΥΛΛΗ, ΚΑΡΑΦΥΛΛΗ, 8 ο ΕΑΡΙΝΟ ΕΞΑΜΗΝΟ,

13 ΑΡΙΘΜΟΣ ΟΡΟΦΩΝ ΚΛΙΜΑΚΑ 1:6000 ΙΣΟΓΕΙΟ ΔΙΩΡΟΦΟ ΤΡΙΩΡΟΦΟ ΤΕΤΡΑΩΡΟΦΟ ΥΠΟΒΑΘΡΟ ΕΣΥΕ, ΑΠΟΓΡΑΦΗ ΚΤΗΡΙΩΝ, 2000 ΔΕΔΟΜΕΝΑ : ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΑ 2, 5 Ο ΕΞΑΜΗΝΟ, 2008, ΜΠΕΛΑΒΙΛΑΣ, ΚΛΑΜΠΑΤΣΕΑ, ΣΕΡΡΑΟΣ ΚΑΙ ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΣΠΟΥΔΑΣΤΙΚΗΣ ΟΜΑΔΑΣ ΓΙΑΝΠΑΠΑ, ΚΑΡΑΦΥΛΛΗ, ΚΑΡΑΦΥΛΛΗ, 8 ο ΕΑΡΙΝΟ ΕΞΑΜΗΝΟ,2009 ΓΙΑΝΠΑΠΑ, ΚΑΡΑΦΥΛΛΗ, ΚΑΡΑΦΥΛΛΗ, 8 ο ΕΑΡΙΝΟ ΕΞΑΜΗΝΟ,

14 ΕΝΤΟΠΙΣΜΟΣ ΥΠΟΠΕΡΙΟΧΩΝ ΜΕΛΕΤΗΣ Περιοχή 1 Η Τεχνόπολις αποτελεί ένα από τα πιο ενδιαφέροντα ζωντανά βιομηχανικά μουσεία της Ευρώπης. Βρίσκεται στο πρώην εργοστάσιο γκαζιού. Η γοητεία, που θυμίζει άλλες εποχές, εκφράζεται μέσα από τις καμινάδες, τους τεράστιους λέβητες, τις χοάνες και τους φούρνους που δίνουν στο μέρος τον χαρακτηρισμό εργοστάσιο τέχνης. Εντός του πάρκου της Τεχνόπολις, μπορούμε να διακρίνουμε μία πραγματική κοινότητα. Το ξυλουργείο, το χυτήριο, τα μηχανήματα, το συνεργείο για τις επισκευές των οχημάτων, το εστιατόριο, το κουρείο, η κοινοτική κλινική ήταν μερικές μόνο από τις εγκαταστάσεις που περιελάμβανε αυτή η καλά οργανωμένη κλειστή οικονομία. Το συγκρότημα ανακαινίστηκε πλήρως από τον Δήμο Αθηναίων, του οποίου και αποτελεί ιδιοκτησία. Η Τεχνόπολις χρησιμοποιείται ως βιομηχανικό πάρκο και ως πολιτιστικό κέντρο από το Είναι αφιερωμένη στη μνήμη του συνθέτη Μάνου Χατζηδάκι. Τιμώντας την ελληνική ποίηση, οκτώ από τα κτήρια που λειτουργούν στην τοποθεσία φέρουν τα ονόματα σημαντικών ποιητών: Ανδρεάς Εμπειρίκος, Άγγελος Σικελιανός, Γιάννης Ρίτσος, Κωστής Παλαμάς, Τάκης Παπατσώνης, Κωνσταντίνος Καβάφης και Κώστας Βάρναλης. Το σύμβολο της Τεχνόπολις είναι Η Σφαίρα της Χιλιετίας, γλυπτό του Νίκου Γιώργου Παπουτσίδη. Ποικίλες εκθέσεις λαμβάνουν χώρα στην Τεχνόπολις, συμπεριλαμβανομένων μερικών καλλιτεχνικών εκθέσεων μεγάλης κλίμακας. Η Τεχνόπολις φιλοξενεί επίσης συναυλίες, αναγνώσεις και άλλες πολιτιστικές δραστηριότητες. Περιοχή 2 Η περιοχή μελέτης συνορεύει με την, πρώην υποβαθμισμένη και νυν αναπτυσσόμενη, περιοχή του Μεταξουργείου. Πρόκειται για το τμήμα του Γκαζοχωρίου που αναπτύσσεται παράλληλα με τον κύριο οδικό άξονα της Ιερά Οδού, πάνω στον οποίο λειτουργούν νυχτερινά κέντρα διασκέδασης. Χαρακτηρίζεται από πληθώρα κενών κελυφών που είναι εγκαταλειμμένα. Διάσπαρτα βιομηχανικά κελύφη έχουν αναπτύξει δραστηριότητες ψυχαγωγίας. Περιοχή 3 Αποτελείται από τα κτίσματα που έχουν μέτωπο στην πλατεία του Γκαζοχωρίου και έχουν ως όριο τον πολιτιστικό χώρο της Τεχνόπολις και τις γραμμές του τρένου. Πρόκειται για την υπο-περιοχή μελέτης στην οποία γίνονται οι μεγαλύτερες ζυμώσεις. Τα κενά βιομηχανικά κελύφη έχουν μετατραπεί σε χώρους αναψυχής που απευθύνονται σε ποίκιλλες αστικές τάξεις και γνωρίζουν ραγδαία ανάπτυξη. Η ανάπτυξη κορυφώθηκε με την ολοκλήρωση των έργων του μετρό που συνέδεσε την περιοχή με την υπόλοιπη Αθήνα. Η διαμορφωμένη πλατεία του μετρό και το πάρκο δίπλα της, είναι πλήρως αξιοποιημένα. Της καλοκαιρινές νύχτες που τα καταστήματα είναι ασφυκτικά γεμάτα οι πληθώρα των επισκεπτών της περιοχής διασκεδάζει επί της πλατείας. Οι εικόνες γνωστές, έχουν περιγραφεί χιλιάδες φορές, για αυτή την παράλληλη πόλη μέσα στην πόλη. Ο κόσμος που στέκεται σε ομάδες στη μέση του δρόμου, οι γωνίες ασφυκτικά γεμάτες από επισκέπτες της περιοχής, οι φωνές, μαγαζιά που μοιάζουν με βιοτεχνικά κτίρια. ΠΕΡΙΟΧΕΣ 1, 2 3, ΥΠΟΒΑΘΡΟ ΕΣΥΕ, ΑΠΟΓΡΑΦΗ ΚΤΗΡΙΩΝ, 2000 ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΣΠΟΥΔΑΣΤΙΚΗΣ ΟΜΑΔΑΣ 14

15 Περιοχή 4 Στο νότιο άκρο της πλατείας αναπτύσσεται μία περιοχή κατοικίας με μικρά, μονώροφα κτίρια με αυλές. Σε αυτό το χώρο τα κέντρα διασκέδασης είναι διάσπαρτα. Παρουσιάζεται εικόνα εγκατάλειψης σε ορισμένα σημεία και έλλειψη συντήρησης. Από μικρά σπίτια ξεπροβάλλουν πρόσωπα. Ίχνη ενός κόσμου, στον οποίο κάποτε κατοικούσαν οικογένειες. Σήμερα, στεγάζονται μετανάστες που δεν μπόρεσαν να μεταφέρουν τις κατοικίες του σε μία άλλη περιοχή με φθηνότερα ενοίκια. Πιο πέρα, δύο άλλοι κοιμούνται σε μια είσοδο πολυκατοικίας που μοιάζει από καιρό ακατοίκητη. Κι όμως από τα παράθυρά της ξεχειλίζει η στριμωγμένη ζωή. Κεφάλια ξεπροβάλλουν από ξεχαρβαλωμένα πατζούρια. Περιοχή 5 Μέτωπο περιοχής στην Πειραιώς. Το μέγεθος των οικοπέδων αυξάνει. Η χρήση της κατοικίας μειώνεται και δημιουργούνται ιδιωτικοί χώροι στάθμευσης. Περιοχή 6 Η περιοχή γνωρίζει ραγδαία ανοικοδόμηση. Οι πλειονότητα των κτιρίων δεν χαρακτηρίζεται ως διατηρητέα και κατεδαφίζεται. Κύρια χρήση είναι η κατοικία. Στην περιοχή συναντάμε κενά κελύφη. Η υπάρχουσα πλατεία δεν είναι επισκέψιμη από τους κατοίκους αφού το δυτικό της όριο είναι η οδός Πειραιώς. Περιοχή 7 H περιοχή μελέτης έχει ως όριο τη λεωφόρο Πέτρου Ράλλη. Η πολιτιστική της ανάπτυξη είναι ραγδαία αφού σε αυτή τοποθετηθήκαν οι εγκαταστάσεις του νέου μουσείου Μπενάκη. Παράλληλα, η ύπαρξη πληθώρας κέντρων διασκέδασης την καθιστά επισκέψιμη όλο το 24ωρο. Η πλατεία δεν είναι κατάλληλα διαμορφωμένη και τις νυχτερινές ώρες αποτελεί χώρο στάθμευσης. ΠΕΡΙΟΧΕΣ 4,5,6,7, ΥΠΟΒΑΘΡΟ ΕΣΥΕ, ΑΠΟΓΡΑΦΗ ΚΤΗΡΙΩΝ, 2000 ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΣΠΟΥΔΑΣΤΙΚΗΣ ΟΜΑΔΑΣ, 15

16 ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΜΕ ΙΔΙΑΖΟΥΣΑ ΣΗΜΑΣΙΑ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ- ΤΟΠΟΣΗΜΑ ΤΟΠΟΣΗΜΑ 1.Τεχνοπολις 2.Πλατεία 3. Μουσείο Μπενάκη 3 ΤΟΠΟΣΗΜΑ ΣΧΕΔΙΟ ΣΠΟΥΔΑΣΤΙΚΗΣ ΟΜΑΔΑΣ ΕΣΤΙΕΣ ΕΠΙΡΟΗΣ, ΥΠΟΒΑΘΡΟ ΕΣΥΕ, ΑΠΟΓΡΑΦΗ ΚΤΗΡΙΩΝ, 2000 ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΣΠΟΥΔΑΣΤΙΚΗΣ ΟΜΑΔΑΣ, 16

17 ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΟ ΟΔΙΚΟ ΔΙΚΤΥΟ ΑΛΛΗΛΕΠΙΔΡΑΣΗ ΜΕ ΤΟΝ ΑΣΤΙΚΟ ΙΣΤΟ, ΣΧΕΔΙΑ ΣΠΟΥΔΑΣΤΙΚΗΣ ΟΜΑΔΑΣ, ΟΔΟΣ ΥΠΕΡΤΟΠΙΚΗΣ ΣΗΜΑΣΙΑΣ ΣΥΛΛΕΚΤΗΡΙΑ ΟΔΟΣ ΠΕΖΟΔΡΟΜΟΙ ΟΔΙΚΟ ΔΙΚΤΥΟ, ΣΧΕΔΙΟ ΣΠΟΥΔΑΣΤΙΚΗΣ ΟΜΑΔΑΣ, ΜΑΙΟΣ

18 ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΣΤΟ ΧΡΟΝΟ Θα μπορούσαμε να πούμε ότι τα γεγονότα που σημάδεψαν τόσο την εξέλιξη της περιοχής του Γκαζιού όσο και την ανάπτυξη του φαινομένου του εξευγενισμού είναι τα ακόλουθα. -Η ύπαρξη της οδού Πειραιώς που αποτελεί κύριο οδικό άξονα και ενώνει το αστικό κέντρο με την περιοχή του Πειραιά συγκεντρώνοντας βιοτεχνικές δραστηριότητες.(χάρτης 1) -Η εγκατάσταση του εργοστασίου του Φωταερίου το 1857 σηματοδότησε την δημιουργία της γειτονιάς. Γύρω από το εργοστάσιο ο συνοικισμός ήταν εργατικός και αναπτύχθηκε λόγω των μεγάλων αδόμητων εκτάσεων εκτός σχεδίου πόλεως δίνοντας ώθηση στη βιοτεχνία της περιοχής. Βασικό στοιχείο της ανάπτυξής της αποτέλεσε η εγγύτητα της με την παραδοσιακή βιομηχανική περιοχή της Αθήνας. Χωροταξικά, η βιοτεχνία, αλλά και οι διάφορες οχλούσες χρήσεις τοποθετούνται περιμετρικά της περιοχής, παράλληλα με τους μεγάλους οδικούς άξονες, την Πειραιώς, την Πέτρου Ράλλη, την Ιερά Οδό και την Λεωφόρο Κωνσταντινουπόλεως. Στο εσωτερικό της περιοχής του Γκαζοχωρίου η κατοικία κυριαρχεί, εκτός από τους δρόμους γύρω από την πλατεία όπου εντοπίζονται οίκοι ανοχής, τεκέδες και ταβέρνες. Η περιοχή δεν έχει εμπορικά μαγαζιά, εκτός από κάποια λίγα μπακάλικα, και εξυπηρετείται κυρίως από την μεγάλη δημοτική αγορά στον Κεραμικό.(χάρτης 2) -Το 1968 είναι η χρονιά της έλευσης της μουσουλμανικής τουρκικής μειονότητας στο Γκαζοχώρι. Οι μετανάστες έρχονται οργανωμένα από την Θράκη και η πολιτεία τους υποδεικνύει το Γκάζι ως την περιοχή εγκατάστασής τους. Συγκεκριμένα, εγκαθίστανται στην υποπεριοχή 3, όπου οι παλιοί κάτοικοι τους νοικιάζουν κατοικίες. Ταυτόχρονα, όμως, παρατηρείται ένα έντονο φαινόμενο ρατσισμού και ξενοφοβίας. Οι παλιοί Γκαζοχωρίτες θεωρώντας ότι η εγκατάσταση των μουσουλμάνων υποβαθμίζει την περιοχή ακόμη περισσότερο, φεύγουν από το Γκάζι είτε νοικιάζοντας τα σπίτια τους στους μετανάστες, είτε πουλώντας τα. Είναι πολύ σημαντικό να παρατηρηθεί ότι σε αυτό το σημείο έχουμε την πρώτη αλλαγή στην οικονομική και κοινωνική θέση των κατοίκων του Γκαζιού. Ένα πολύ μεγάλο ποσοστό μετακομίζει σε καλύτερη περιοχή αγοράζοντας εκεί κατοικία, ενώ ταυτόχρονα διατηρεί το ακίνητό του στο Γκάζι, αποκτώντας ένα σταθερό εισόδημα από το ενοίκιο. Αυτό ακριβώς το ποσοστό σταματά να αντιμετωπίζει την παλιά του γειτονιά ως περιοχή κατοικίας, και τη βλέπει πλέον τελείως επενδυτικά. Θεωρούμε ότι αυτή είναι και η αρχή του gentrification στην περιοχή μελέτης μας.(χάρτης 3) ΦΑΣΕΙΣ 1,2,3, ΟΙΚΙΣΤΙΚΗΣ ΕΞΕΛΙΞΗΣ, ΥΠΟΒΑΘΡΟ ΕΣΥΕ, ΑΠΟΓΡΑΦΗ ΚΤΗΡΙΩΝ, 2000 ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΣΠΟΥΔΑΣΤΙΚΗΣ ΟΜΑΔΑΣ, 18

19 -Η επόμενη πολύ σημαντική αλλαγή θα συμβεί στο Γκάζι την δεκαετία του 90. Η πληροφορία ότι το Γκάζι θα είναι η επόμενη περιοχή που θα επέλθει ανάπλαση και θα δημιουργηθεί πολιτιστικό κέντρο στο χώρο του φωταερίου, αλλά και η γνώση του κορεσμού της περιοχής του Ψυρρή, διαρρέει σε λίγους, οι οποίοι σπεύδουν να αγοράσουν πολύ φτηνά ακίνητα, ή να ανακαινίσουν αυτά που ήδη έχουν. Η περιοχή γύρω από την πλατεία θα είναι το κέντρο αυτού του νέου προορισμού διασκέδασης και οι ιδιοκτήτες των γειτονικών ακινήτων λύουν τα συμβόλαια με τους ενοικιαστές τους (κυρίως μουσουλμάνοι), αναγκάζοντάς τους να μεταφερθούν στην υποπεριοχή (3). Παράλληλα, τα πρώτα μπαρ, αλλά και χώροι πολιτιστικής χρήσης (αίθουσες τέχνης, θεατρικές σκηνές) εγκαθίστανται στο Γκάζι, ενώ με την έναρξη των έργων ανάπλασης αρχίζει η προσέλευση επισκεπτών στην περιοχή. Το gentrification έχει πλέον αρχίσει και επίσημα. Το 1999 εγκαινιάζεται η Τεχνόπολις του Δήμου Αθηναίων. Η αποκατάσταση και επανάχρηση του εργοστασίου του Γκαζιού ως εκθεσιακό-συναυλιακό χώρο σηματοδοτεί την αρχή της αλλαγής του χαρακτήρα της περιοχής, από εργατική συνοικία σε προορισμό αναψυχής.(χάρτης 4) -Με την κατασκευή και λειτουργία του Μετρό του Κεραμεικού το 2007 η έλευση νέων επιχειρήσεων διασκέδασης και πολιτισμού εντείνεται και παίρνει καθολική μορφή στην ευρύτερη περιοχή του Γκαζιού. Χαρακτηριστική για αυτή την τελευταία φάση, είναι η περίπτωση της πλατείας στο Γκάζι. Με τον σχεδιασμό της και την κατασκευή του νέου, εμβληματικού σταθμού, δημιουργήθηκαν οι κατάλληλες συνθήκες για την ανάπτυξη της νέας βιομηχανίας εναλλακτικής νυχτερινής διασκέδασης της Αθήνας. Αποτελεί τον νέο προορισμό των Αθηναίων όλων των ηλικιακών βαθμίδων, εισοδημάτων και κοινωνικών ομάδων, που βρίσκουν στους κόλπους του Γκαζιού την νέα μορφή κατοικίας και αναψυχής. Αυτή η μεγάλη συγκέντρωση των χρήσεων διασκέδασης, και αναψυχής έχει ως αποτέλεσμα την σημαντική αλλοίωση του ύφους και της φυσιογνωμίας της συνοικίας του Γκαζοχωρίου. (χάρτης 5) ΦΑΣΕΙΣ 4,5, ΟΙΚΙΣΤΙΚΗΣ ΕΞΕΛΙΞΗΣ, ΥΠΟΒΑΘΡΟ ΕΣΥΕ, ΑΠΟΓΡΑΦΗ ΚΤΗΡΙΩΝ, 2000 ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΣΠΟΥΔΑΣΤΙΚΗΣ ΟΜΑΔΑΣ, 19

20 Το Γκάζι σήμερα, παρουσιάζει μία διαστρεβλωμένη εικόνα του παρελθόντος, με μόνα ενθύμια όσον αφορά στις λειτουργίες του τα παλιά κελύφη των βιομηχανικών χώρων και κάποια νεοκλασικά. Μια επιπλέον τάση που κυριαρχεί τα τελευταία χρόνια στην περιοχή είναι η κατασκευή αμερικανικών lofts, δηλαδή η μετατροπή σε κατοικίες πρώην βιοτεχνικών και επαγγελματικών χώρων, αλλά και η αποκατάσταση νεοκλασικών μονοκατοικιών. Οι χώροι αγοράζονται ή ενοικιάζονται αρχικά από καλλιτέχνες, οι οποίοι συνδυάζουν την κατοικία με το ατελιέ τους, και προοδευτικά και από στελέχη επιχειρήσεων που εργάζονται στο κέντρο της Αθήνας και θέλουν έναν όμορφο χώρο κοντά στο γραφείο τους αλλά και γενικότερα από ανθρώπους με οικονομική άνεση που θέλουν να ζήσουν μέσα στον πυρήνα των πολιτιστικών εξελίξεων και της νυχτερινής διασκέδασης στο Γκάζι και στον Ψυρρή. Επομένως εξετάζοντας στο Γκάζι τη διαδικασία του gentrification καταλήξαμε στο συμπέρασμα ότι αυτή εγγράφεται σε προγενέστερα δεδομένα και δεν συνιστά μια ριζικά νέα πραγματικότητα. Διαπιστώνουμε τρεις τομείς αλλαγών: ενίσχυση των δομικών χωρικών διαιρέσεων με αυξανόμενη ανισότητα μεταξύ τους και περιχαράκωση στο εσωτερικό τους μειονοτήτων τόσο σε κοινωνικό όσο και σε κατασκευαστικό επίπεδο, ιδιαίτερες νέες χωρικές διαμορφώσεις μέσα στις δομικές διαιρέσεις και ένα σύνολο «χαλαρών» ή «ευέλικτων» τόπων στους οποίους λαμβάνουν χώρα οι αλλαγές. Στα χαλαρά και εύκολα υποκείμενα, σε αναπλάσεις τμήματα του Γκαζιού συγκαταλέγονται προηγούμενες βιομηχανικές εκτάσεις, ιστορικές κατασκευές, δημόσιοι χώροι, συγκεντρώσεις κοινωνικής κατοικίας, τοποθεσίες στις παρυφές των κεντρικών περιοχών επιχειρήσεων. Σ αυτούς τους χώρους άρχισαν να αναπτύσσονται οι παρεμβάσεις εξευγενισμού. Η υποβάθμιση του αστικού περιβάλλοντος είναι αποτέλεσμα της φυσικής φθοράς των κτιρίων και της έλλειψης υποδομών. Στον τομέα της οικοδόμησης, παρατηρείται μία τάση για τη διατήρηση των νεοκλασικών κτισμάτων αλλά και για την δημιουργία νέων κτιρίων καθώς και για την επανάχρηση εγκαταλελειμμένων, καθώς και της επισκευής και επανάχρησης πρώην βιοτεχνικών χώρων και εργοστασίων. Πράγματι, παρατηρούμε ότι οι νέοι πόλοι έλξης που λειτουργούν και ως κέντρα ενδιαφέροντος είναι ο πολυχώρος της Tεχνόπολις και το Mουσείο Μπενάκη. ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΝΕΩΝ ΣΥΓΚΡΟΤΗΜΑΤΩΝ ΚΑΤΟΙΚΙΩΝ, ΣΧΕΔΙΟ ΣΠΟΥΔΑΣΤΙΚΗΣ ΟΜΑΔΑΣ, 20

21 Η καταγραφή των χρήσεων γης έδειξε ότι το εμπόριο, η αναψυχή και οι υπηρεσίες έχουν εκτοπίσει την κατοικία. Στο τμήμα του Γκαζιού που συνορεύει με τον αστικό ιστό του Μεταξουργείου, εντοπίζεται ο κύριος όγκος των χρήσεων ψυχαγωγίας, ενώ ο κύριος όγκος των κατοικιών στις περιοχές πιο απομακρυσμένες από την πλατεία και δείχνουν εμφανή σημάδια εγκατάλειψης. ΣτοσημερινόχώροπίσωαπότομουσείοΜπενάκη, η έρευνα πεδίου έδειξε ότι κατοικείτο κυρίως από χαμηλές τάξεις και μετανάστες. Οι οικονομικά ασθενέστερες οικογένειες εντοπίζονται στο κάτω γκάζι λόγω των συνθηκών υποβάθμισης που υπάρχουν στην περιοχή. Η αναβάθμιση μιας περιοχής σαν το Γκάζι, ήταν αναμενόμενο να οδηγήσει σε μεγάλη αύξηση των αξιών γης, με αποτέλεσμα αρχικά τη μετατόπιση των χαμηλότερων κοινωνικών στρωμάτων στα όρια της περιοχής, και τελικά την απομάκρυνσή τους, κατάσταση που δεν έγινε καμία κίνηση για να αποφευχθεί. Οι δραστηριότητες της αναψυχής και του πολιτισμού εκτόπισαν το προϋπάρχον παραδοσιακό καθημερινό εμπόριο και τη βιοτεχνία και εξακολουθούν να αλλοιώνουν μορφολογικά τα κτίρια στα οποία στεγάζονται. ΟεξευγενισμόςτουΓκαζιού, ιστορικά λαϊκής συνοικίας, με παραγωγικές επιχειρήσεις και εμπόριο επιτεύχθηκε με ευνοϊκές προς τον εξευγενισμό ρυθμίσεις με την είσοδο στο χώρο επενδυτών, οι οποίοι αγόρασαν φτηνά ακίνητα, ασυντήρητα μεν αλλά υψηλής αρχιτεκτονικής αξίας, γιανατα εκμεταλλευτούν με τεράστια κέρδη στη συνέχεια. Αυτή η στρατηγική του εξευγενισμού, παρ ότι υλοποιείται ασύνταχτα και σε ορισμένες περιπτώσεις αντιφατικά, λειτουργεί πολλαπλώς εκτοπιστικά στον ιδιωτικό χώρο κατοικία, εμπόριο, παραγωγή και ταυτόχρονα καθορίζει τη φυσιογνωμία και περιορίζει δραστικά την αξία χρήσης του δημόσιου χώρου της πόλης και τη δυνατότητα οικειοποίησής του από το σύνολο τωνκατοίκωντουγκαζιού. Αλλά ο εξευγενισμός είναι μια ουσιωδώς διαμφισβητούμενη έννοια. Σε αντίθεση με την κοινωνικοταξική προσέγγιση των χωρικών ανακατατάξεων στην πόλη που αναγνωρίζει τις κερδοσκοπικές κινητήριες δυνάμεις της αγοράς γης και ακινήτων, οι επιχειρηματίες που επενδύουν σε εξωραϊζόμενες περιοχές και οι παλιές ή νέες κοινωνικές ομάδες που αγοράζουν ή ενοικιάζουν για χρήσεις κατοικίας, εμπορίου, αναψυχής κ.λπ. καθώς και μια μεγάλη μερίδα των μέσων μαζικής ενημέρωσης, προβάλλουν τον εξευγενισμό ως μια ανανεωτική διαδικασία της πόλης ανεξάρτητα από τις κοινωνικές της επιπτώσεις. Το αποτέλεσμα της ανάπλασης στο Γκάζι, ήταν σε μεγάλο βαθμό αρνητικό για τους κατοίκους και οι αποκλίσεις που παρουσιάζονται από τους αρχικούς στόχους οφείλονται στην αναποτελεσματική υποστήριξη των παραδοσιακών δραστηριοτήτων (βιοτεχνία), κάτι που οδήγησε στην απομάκρυνσή τους και την αντικατάστασή τους από χώρους αναψυχής και πολιτισμού, εμπόριο, κτλ. και τέλος στον κακό σχεδιασμό της κυκλοφορίας. 21

22 Κυριαρχία της αγοράς και δημόσια παρέμβαση Ο εξευγενισμός προχωρεί σήμερα στην περιοχή του Γκαζιού, ανεβάζοντας μέχρι και την τιμή ανά τετραγωνικό μέτρο σε νέα κτίρια κατοικίας. Τα νυχτερινά κέντρα, που δημιουργούν ασφυξία στους κατοίκους των περιοχών γύρω από την Πειραιώς και την Ιερά Οδό, συνδυάζονται και συνυπάρχουν με θέατρα, πολιτιστικούς χώρους και κέντρα όλων των ειδών και των life styles. Η παρουσία των μεταναστών στο Ιστορικό Κέντρο είναι ακόμα ισχυρή στις περιοχές της Αγοράς, από την Αθηνάς μέχρι την Πειραιώς, το Γκάζι και το Μεταξουργείο. Ο εξευγενισμός δεν έχει κυριαρχήσει ολοκληρωτικά στο χώρο. Ήδη, όμως, ασκούνται μεγάλες πιέσεις. Νέοι κάτοικοι των περιοχών, ορισμένοι των οποίων λαμβάνουν υψηλά ενοίκια για ιδιαίτερα ευτελή κτίσματα, διαμαρτύρονται για τους θύλακες φτώχειας και λαϊκότητας και πιέζουν για την αποκατάσταση μιας ταξικής και κοινωνικής ομοιογένειας. Το δημόσιο προτίθεται τότε να εκμεταλλευτεί τον μεγάλο αριθμό ακινήτων των εγκαταστάσεων φωταερίου στην περιοχή για να στεγάσει πολιτιστικές χρήσεις, ως άλλος αγοραίος επιχειρηματίας με κερδοσκοπικές επιλογές εκμετάλλευσής τους. Αυτή η πρόσφατη αλλαγή χρήσεων εντός της Τεχνόπολις, ώστε να επιτρέπονται κέντρα αναψυχής, χαρακτηρίζει τις θεσμικές διευκολύνσεις και ενισχύσεις υπέρ των σημερινών αγοραίων τάσεων. Συμπέρασμα: η ελευθερία κίνησης των δυνάμεων του κατασκευαστικού κεφαλαίου στην αγορά ακινήτων και μάλιστα η διευκόλυνση της απρόσκοπτης προώθησης των σχεδίων τους από το κεντρικό κράτος ή τις δημοτικές αρχές, οδηγεί στον εξευγενισμό του Γκαζοχωρίου, στη σταδιακή απομάκρυνση των πιο ευάλωτων κοινωνικών ομάδων και χρήσεων, τέλος στη συρρίκνωση του δημόσιου κοινόχρηστου χώρου και των δυνατοτήτων προσβασιμότητας της μεγάλης πλειοψηφίας του λαού της πόλης σ αυτόν. Οι πελάτες καταναλωτές, τουρίστεςκαικάτοικοιτηςαθήναςκαιτασύγχροναμεσοαστικάστρώματαπουενσωματώνουν ιστορικά σύμβολα στα life styles τους, αποτελούν σήμερα τις βασικές αναφορές των επενδυτών του Γκαζιού. Με βάση πολιτικές αποφάσεις και επεμβάσεις το Γκάζι υφίσταται τον αγοραίο εξευγενισμό, επαναφέροντας την επικαιρότητα των μεγάλων δημόσιων παρεμβάσεων και των θεσμικών ρυθμίσεων αξιών γης και χρήσεων στο χώρο της πόλης. Ο εξευγενισμός δεν έχει μόνο οικονομικό περιεχόμενο. Μαζί με την προώθηση οικονομικών στόχων, ανατρέπει παλιές και προωθεί νέες αξίες, συμβολισμούς και ερμηνείες που αφορούν το χώρο της πόλης. Λόγω του κερδοσκοπικού χαρακτήρα του έρχεται σε σύγκρουση με το δικαίωμα σε μια βιώσιμη καθημερινή ζωή για όλους τους κατοίκους της. Ο μύθος του αστικού ορίου Ένα πολύ σημαντικό φαινόμενο που παρατηρείται σε μία περιοχή στην οποία ξεκινά η διαδικασία του εξευγενισμού είναι η ανάπτυξη μίας μυθολογίας γύρω από αυτήν, κυρίως με τη συμβολή των μέσων μαζικής ενημέρωσης. Η μυθολογία αυτή, προσπαθεί να προσδιορίσει την περιοχή ως κάτι το άγνωστο, το μακρινό, το πιθανόν επικίνδυνο, ένα κομμάτι της πόλης εκτός των ασφαλών ορίων της. Ταυτόχρονα όμως η περιοχή παρουσιάζεται και ιδιαίτερα ελκυστική. Αυτό το ελκυστικό προφίλ είναι που διαφημίζει την περιοχή και τις επιχειρήσεις και ευνοεί τη μετατροπή της σε περιζήτητο προορισμό τόσο για επισκέπτες όσο και για υποψήφιους επενδυτές. 22

23 Επιπτώσεις στον αστικό χώρο Η βασική επίπτωση του φαινομένου του εξευγενισμού στο Γκάζι είναι ο εκτοπισμός των ασθενέστερων οικονομικά τάξεων από τις περιοχές στις οποίες κατοικούν και η αντικατάστασή τους από μεσαία και ανώτερα κοινωνικά στρώματα. Στο Γκάζι, η αλλαγή αυτή συντελείται διαφορετικά. Τα νέα στρώματα που εγκαθίστανται στην περιοχή δραστηριοποιούνται στον τομέα τις διασκέδασης και του πολιτισμού, και καθώς οι νέοι αυτοί επιχειρηματίες έχουν υψηλότερη θέση στην κοινωνική ιεραρχία έχουν και μεγαλύτερη πρόσβαση στους μηχανισμούς λήψης αποφάσεων με αποτέλεσμα να επιβάλλουν τις θέσεις τους, οι οποίες είναι προσαρμοσμένες στις δικές τους ανάγκες. Έτσι, οι διεκδικήσεις των λιγοστών πια κατοίκων που αφορούν την αξιοπρεπή διαβίωση του συνόλου υποκαθίστανται από διεκδικήσεις που αφορούν κυρίως την αισθητική αναβάθμιση της περιοχής, ή τα ωράρια λειτουργίας των νυχτερινών κέντρων. Πέρα από τις επιπτώσεις του εξευγενισμού στους κατοίκους μιας περιοχής, σημαντικές είναι και οι αλλαγές που παρατηρούνται στις χρήσεις γης της περιοχής. Οι μικρής κλίμακας, εμπορικές και βιοτεχνικές δραστηριότητες που παραδοσιακά κυριαρχούσαν στο Γκάζι, εκτοπίζονται και αντικαθίστανται μαζικά από χώρους είτε αναψυχής είτε με πολιτιστική χρήση. Ταυτόχρονα, εκτοπίζονται ακόμα και οι δραστηριότητες τοπικής σημασίας όπως το εμπόριο που εξυπηρετούσε τους κατοίκους της περιοχής, καθώς πλέον οι μόνιμοι κάτοικοι μειώνονται ενώ αυξάνονται οι επισκέπτες. Το μεγαλύτερο ποσοστό, δηλαδή, των κτηρίων αλλάζουν χρήση και δεν στεγάζουν πλέον κατοικίες. ΠΙΕΣΕΙΣ ΑΠΌ ΓΕΙΤΟΝΙΚΟΥΣ ΟΙΚΙΣΜΟΥΣ, ΣΧΕΔΙΟ ΣΠΟΥΔΑΣΤΙΚΗΣ ΟΜΑΔΑΣ, ΤΑΣΕΙΣ ΟΙΚΙΣΤΙΚΗΣ ΕΞΑΠΛΩΣΗΣ ΥΠΟΒΑΘΡΟ ΕΣΥΕ, ΑΠΟΓΡΑΦΗ ΚΤΗΡΙΩΝ, 2000 ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΣΠΟΥΔΑΣΤΙΚΗΣ ΟΜΑΔΑΣ,, 23

24 ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΕΙΣ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟΣ ΧΩΡΟΣ ΤΕΧΝΟΠΟΛΗΣ, ΣΧΕΔΙΟ ΣΠΟΥΔΑΣΤΙΚΗΣ ΟΜΑΔΑΣ, ΛΑΝΘΑΝΟΝ ΔΥΝΑΜΙΚΟ ΚΑΤΑ ΜΗΚΟΣ ΤΗΣ ΠΛΑΤΕΙΑΣ, ΣΧΕΔΙΟ ΣΠΟΥΔΑΣΤΙΚΗΣ ΟΜΑΔΑΣ, 24

25 AΠΟΤΙΜΗΣΗ ΤΟΥ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟΥ Συνοψίζοντας, θα μπορούσαμε να πούμε ότι στο Γκάζι το φαινόμενο του εξευγενισμού αναπτύσσεται με ταχείς ρυθμούς. Μπορέσαμε να μελετήσουμε την ιστορία της περιοχής, να αναγνωρίσουμε τα γεγονότα που σηματοδότησαν την γέννηση του φαινομένου του εξευγενισμού, να αποτυπώσουμε την υφιστάμενη κατάσταση, αλλά και προσπαθήσαμε να αποδώσουμε τις φάσεις εξέλιξης τις περιοχής, τόσο χωρικά όσο και κοινωνικά. Ωστόσο η έκταση και το βάθος ανάλυσης της εργασίας δεν μας επιτρέπει μία ολοκληρωμένη κριτική προσέγγιση ενός τόσο σύνθετου φαινομένου όπως ο εξευγενισμός, το οποίο ακόμα βρίσκεται σε στάδιο της εξέλιξης. Μία μελλοντική. πιοεκτεταμένηέρευναθαπρέπει, κατά τη γνώμη μας, να εμβαθύνει σε τρεις τομείς. Πρώτον, σε μία αναλυτική καταγραφή του τύπου των δραστηριοτήτων στην περιοχή, της ιστορικής εξέλιξής τους και των αλλαγών που έχουν επέλθει με την πάροδο του χρόνου, αλλά και την πιθανή κατάληξή τους. Δεύτερον, ιδιαίτερη προσοχή θα πρέπει να δοθεί στην ανάλυση της κοινωνικής διάστασης των νοικοκυριών στην περιοχή μελέτης, με καταγραφή του είδους του πληθυσμού που κατοικεί εκεί, της σύνθεσης των νοικοκυριών τόσο στην παρούσα κατάσταση όσο και στο παρελθόν, ώστε να μπορεί να γίνει μία συγκριτική αποτίμηση της επίδρασης του φαινομένου του εξευγενισμού στον κοινωνικό χαρακτήρα του Γκαζιού. Τέλος, αναγκαία κρίνεται μία μελέτη σε βάθος των οικονομικών φαινομένων που παρατηρήθηκαν παλιότερα και αναπτύσσονται σήμερα και οδήγησαν τον εξευγενισμό στην περιοχή του Γκαζιού. 25

26 ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ Στα ερωτήματα που θέσαμε και στη συζήτηση που ακολούθησε απάντησαν με πολύ ευγένεια: -Οι κυρίες Α. και Μ., μέλη της τούρκικης μειονότητας που εγκαταστάθηκαν πριν 38 χρόνια στο Γκάζι, -Η κυρίαφ., ετών 78 και μόνιμη κάτοικος όλα αυτά τα χρόνια, -Ο κύριοςν., ιδιοκτήτης μαγαζιού και κάτοικος της περιοχής από την γέννησή του -και ο κύριος Β., παλιός κάτοικος του Γκαζιού που γεννήθηκε και μεγάλωσε στην οδό Βουτάδων και πλέον δραστηριοποιείται επαγγελματικά στην περιοχή. Δενερωτήθηκανεπισκέπτεςτηςπεριοχής καθώς οι ίδιες αποτελούμε θαμώνες στα μέρη ψυχαγωγίας της και έχουμε μια σφαιρική αντίληψη της κατάστασης. Οι ερωτήσεις αφορούσαν στις παρακάτω γενικές κατευθύνσεις: Την περίοδο εγκατάστασης στο Γκάζι και τις συνθήκες που επικρατούσαν τη δεδομένη χρονική στιγμή. Την υποπεριοχή του Γκαζιού που διέμεναν ή διαμένουν και την κατηγορία κτίσματος (ενοίκιο/ιδιόκτητο)(μονοκατοικία/πολυκατοικία). Τους λόγους που τους ώθησαν να κατοικήσουν στην περιοχή. Τους λόγους που τους ώθησαν να φύγουν από περιοχή. Την ιστορική περιγραφή της περιοχής μέσα από την προσωπική οπτική γωνία. Πιθανές αλλαγές στην λειτουργία των κτισμάτων που γνωρίζουν. Τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα που εντοπίζουν στην περιοχή. Ροές: Ιστορική διαδρομή του Γκαζιού και ως προς τις χρήσεις γης αλλά και ως κατηγορίες ανθρώπων και τις συνήθειές τους. Κοινωνικός και χωρικός διαχωρισμός βάσει της καταγωγής και της προέλευσης. Γεγονότα που επηρέασαν την ιστορική πορεία του Γκαζιού. Δραστηριότητες που υπήρχαν και σημερινές διαφοροποιήσεις. Εντοπισμός γειτονιών και υποπεριοχών. Πληροφορίες και συμπεράσματα που συλλέχτηκαν από το ελεύθερο ερωτηματολόγιο που τέθηκε στους κατοίκους και παρουσιάζονται αναλυτικότερα στην εργασία: -Εικόνα του κοινωνικού και χωρικού χάρτη που αναλύθηκε στην εργασία σε συνδυασμό με επιπλέον πηγές Μετοίκηση Τούρκων από την Θράκη και συγκεκριμένα από την Κομοτηνή το χωριό Ήφαιστος και ίδρυση της μουσουλμανικής κοινότητας. Έρχονται Αθήνα τοποθετούνται οργανωμένα από το κράτος στο Γκάζι αλλά δεν τους επιτρέπεται να εργαστούν στο εργοστάσιο φωταερίου. Μετά την εγκατάστασή τους η σταδιακή εγκατάλειψη της περιοχής από πληθώρα μόνιμων κατοίκων είχε ως βασικά αίτια τηνξενοφοβία, τον ρατσισμό και την υποβάθμιση των περιοχών κατοικίας. -Η πλατεία έχει οίκους ανοχής και τεκέδες και στα σπίτια οι πληθυσμοί ζούνε μεικτά. Σταδιακά τα παλιά μαγαζιά της αλλάζουν από οικογενειακές ταβέρνες σε κέντρα αναψυχής. Για παράδειγμα η μπακαλοταβέρνα του Πλατανίτη έγινε το σημερινό ΜΑΜΑCAS και το διπλανό ουζερί του Παπαγεωργίου μετατράπηκε σε cafe. Περιγραφή της ιδιοκτησιακή εικόνας. - Όταν έκλεισε το εργοστάσιο οι εργάτες αναζήτησαν νέες κατοικίες πλησιέστεραστονκαινούργιοτόποεργασίαςτους. -Τα ερειπωμένα σπίτια τα άλλαξαν ιδιοκτήτες που όμως δεν τα επισκεύασαν καθώς η περιοχή ήταν ιδιαίτερα υποβαθμισμένη. - Έπειτα αρκετά κτίσματα αγοράζονται από ξένης εθνικότητας κατοίκους που έχουν ζήσει το φαινόμενο του εξευγενισμού στις πατρίδες τους. - Δεκαπέντε χρόνια πριν η πληροφορία ότι το Γκάζι θα γίνει ο νέος Ψυρρής ωθεί τους μαγαζάτορες να αγοράσουν. Όσοι κάτοικοι έχουν την οικονομική δυνατότητα φτιάχνουν τις οικίες τους και περιμένουν την έλευση του μετρό για να τα ενοικιάζουν ακριβά. -Οι υπόλοιποι τα δίνουν για αντιπαροχή και τα μεταπωλούν σε αστρονομικές τιμές. Τα εργοστάσια και οι βιοτεχνίες γίνονται χώροι τέχνης και διασκέδασης. -Τα εγκαταλελειμμένα κτίρια δεν αλλάζουν και δεν μεταβιβάζονται γιατί οι κληρονόμοι τους είναι υπεράριθμοι, ή γιατί το κόστος ανακαίνισης είναι δυσβάσταχτο. -Η έλευσητουμετροεπιδεινώνειτηνκατάσταση. 26

27 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ- ΠΡΟΣΘΕΤΕΣ ΠΗΓΕΣ Θ.Βλαστός, Το φαινόμενο της περιθωριοποίησης των μειονοτήτων στο λεκανοπέδιο Αττικής, ΑΘΗΝΑ, ( ), -ΑΝΑΠΛΑΣΗ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΓΚΑΖΙ- ΚΕΡΑΜΕΙΚΟΣ, ΑΘΗΝΑ, (1996), Δ. ΚΑΡΥΔΗΣ, Μ. ΜΑΝΤΟΥΒΑΛΟΥ,Μ. ΜΑΥΡΙΔΟΥ, Ι. ΠΟΛΥΖΟΣ, Α. ΣΑΡΗΓΙΑΝΝΗ Χάρτες, ΟΔΟΣ ΠΕΙΡΑΙΩΣ, Ε.Μ.Π., Μπελαβίλας, Κλαμπατσέα - ΑΝΑΘΕΩΡΗΣΗ από τη σπουδαστική ομάδα, (Μάιος 2009) Πανουργιάς Χ., Ζαβαντής Δ. (2004), «Πολεοδομική Ανάπλαση περιοχών κατοικίας. Μικροπολεοδομικά στοιχεία», Εκδόσεις Αθ. Σταμούλης, Αθήνα ΕΜΠ, Τομέας Πολεοδομίας και Χωροταξίας (2008), «Σχεδιασμός του Αστικού Χώρου, τεύχος σημειώσεων για το Συνθετικό Θέμα 7Α» Αραβαντινός Α. (2007), «Πολεοδομικός Σχεδιασμός. Για μια βιώσιμη ανάπτυξη του αστικού χώρου», Εκδόσεις Συμμετρία, Αθήνα Αγγελίδης Μ. (2004), «Αειφόρος ανάπτυξη των πόλεων στην Ευρώπη και στην Ελλάδα», ΕΜΠ- ΥΠΕΧΩΔΕ, Αθήνα Αραβαντινός Α., Κοσμάκη Π. (1988), «Υπαίθριοι χώροι στην πόλη, Θέματα ανάλυσης και πολεοδομικής οργάνωσης αστικών πρασίνου», Εκδόσεις Συμεών, Αθήνα ελεύθερων χώρων και Καρύδης Δ. Ν. (2006), «Τα επτά βιβλία της πολεοδομίας», Εκδόσεις Παπασωτηρίου, Αθήνα Πολύζος Ι. (1997), «Το μέλλον του αστικού περιβάλλοντος. Αιτία υποβάθμισης και αρχές βελτίωσης της ποιότητας ζωής», ΕΜΠ, Τομέας Πολεοδομίας και Χωροταξίας, Περιβαλλοντικές επιπτώσεις του σχεδιασμού και της οικιστικής ανάπτυξης, Αθήνα Τραυλός Ι. (1993), «Πολεοδομική εξέλιξις των Αθηνών: από των προϊστορικών χρόνων μέχρι των αρχών του 19ου αιώνος», Εκδόσεις ΚΑΠΟΝ, Αθήνα Φιλιππίδης Δ. (1990), «Για την ελληνική πόλη. Μεταπολεμική πορεία και μελλοντικές προοπτικές», Εκδόσεις Θεμέλιο, Αθήνα Μπίρης Κ. Η. (1999), «Αι Αθήναι», Εκδόσεις ΜΕΛΙΣΣΑ ΕΜΠ, Τομέας Πολεοδομίας και Χωροταξίας (2007), «Πολεοδομικές επεμβάσεις στον αστικό χώρο, τεύχος σημειώσεων για το μάθημα της Πολεοδομίας 2» Μουκούλης Πολύβιος, διπλωματική εργασία «Φαινόμενα Gentrification στην Αθήνα; Διερεύνηση των χωρικών, λειτουργικών και κοινωνικών αναδιαρθώσεων και σύγκριση με την διεθνή εμπειρία» ΕΜΠ, 2008 Άρθρο Η ΑΥΓΗ, ΤΟ ΘΕΜΑ, (4 Φεβρουαρίου 1998) 27 Διαδίκτυο