Τροποποιόςεισ των τεχνικών χαρακτηριςτικών των ιχθυοπαγύδων και μελϋτη των επιπτώςεών τουσ ςτην αλιευτικό διαχεύριςη τησ λιμνοθϊλαςςασ Μεςολογγύου

Transcript

1 Σμόμα Βιολογύασ Πρϐγραμμα Μεταπτυχιακών πουδών Κατεϑθυνςη: Οικολογύα, Διαχεύριςη και Προςταςύα Υυςικοϑ Περιβϊλλοντοσ Τροποποιόςεισ των τεχνικών χαρακτηριςτικών των ιχθυοπαγύδων και μελϋτη των επιπτώςεών τουσ ςτην αλιευτικό διαχεύριςη τησ λιμνοθϊλαςςασ Μεςολογγύου Νικολύα Ηλιοπούλου, Βιολόγοσ Πϊτρα, 213

2 Επιβλϋπων: Κουτςικϐπουλοσ Κωνςταντύνοσ (Καθηγητόσ, Πανεπιςτόμιο Πατρών) Σριμελόσ επιτροπό: Κουτςικϐπουλοσ Κωνςταντύνοσ (Καθηγητόσ, Πανεπιςτόμιο Πατρών) Σζανϊτοσ Βαγγϋλησ (Λϋκτορασ, Πανεπιςτόμιο Πατρών) Υραγκοποϑλου Νύνα (Επύκουροσ Καθηγότρια, Πανεπιςτόμιο Πατρών)

3 ΠΡΟΛΟΓΟ Η παρούςα διπλωματικό εργαςύα εκπονόθηκε ςτην κατεύθυνςη Οικολογύα, Διαχεύριςη και Προςταςύα Φυςικού Περιβϊλλοντοσ του Προγρϊμματοσ Μεταπτυχιακών Σπουδών του τμόματοσ Βιολογύασ του Πανεπιςτημύου Πατρών. Η υλοπούηςη τησ εργαςύασ ςυγχρηματοδοτόθηκε μϋςω του Έργου «Υποτροφύεσ ΙΚΥ» από πόρουσ του ΕΠ «Εκπαύδευςη και Δια Βύου Μϊθηςη», του Ευρωπαώκού Κοινωνικού Ταμεύου (ΕΚΤ) και του ΕΣΠΑ, Με τη ςυγγραφό και ολοκλόρωςη τησ εργαςύασ αυτόσ θα όθελα να ευχαριςτόςω τον καθηγητό κ. Κωνςταντύνο Κουτςικόπουλο που εύχε την επύβλεψη τησ εργαςύασ για τη ςυνεργαςύα, τη ςυνεχό καθοδόγηςη και τισ εποικοδομητικϋσ μασ ςυζητόςεισ. Ευχαριςτώ επύςησ, την επύκουρη καθηγότρια κ. Νύνα Φραγκοπούλου και τον λϋκτορα κ. Βαγγϋλη Τζανϊτο που δϋχτηκαν να εύναι μϋλη τησ τριμελούσ επιτροπόσ. Η παρουςύα και των δύο υπόρξε πολύ ςημαντικό για την ολοκλόρωςη τησ παρούςασ εργαςύασ. Θερμϋσ ευχαριςτύεσ εκφρϊζω ςτον κ. Βαγγϋλη Δημητρύου, προώςτϊμενο τησ Διεύθυνςησ Αλιεύασ του Νομού Αιτωλοακαρνανύασ για τισ ςημαντικϋσ παρατηρόςεισ και προτϊςεισ του καθ όλη τη διϊρκεια τησ εργαςύασ. Ένα ιδιαύτερα μεγϊλο ευχαριςτώ οφεύλω ςτο Νύκο Δημητρύου για την πολύτιμη βοόθεια του ςτην οργϊνωςη και διεξαγωγό των δειγματοληψιών ςτο πεδύο. Για την παροχό των μετεωρολογικών δεδομϋνων τησ περιοχόσ μελϋτησ ευχαριςτώ το Ινςτιτούτο Ερευνών Περιβϊλλοντοσ και Βιώςιμησ Ανϊπτυξησ του Εθνικού Αςτεροςκοπεύου Αθηνών. Θα όταν παρϊλειψό μου να μην ευχαριςτόςω τουσ αλιεύσ ςτισ περιοχϋσ μελϋτησ για τη ςυνεργαςύα τουσ και την όμορφη φιλοξενύα που μου προςϋφεραν ςτο χώρο εργαςύασ τουσ. Τϋλοσ, για την πολύ καλό ςυνεργαςύα και την εξαςφϊλιςη ενόσ ιδιαύτερα ευχϊριςτου περιβϊλλοντοσ εργαςύασ θα όθελα να ευχαριςτόςω όλουσ τουσ φοιτητϋσ του εργαςτηρύου.

4 ΠΕΡΙΛΗΧΗ Σο πρϐβλημα τησ αυξημϋνησ ςϑλληψησ υπομεγεθών ατϐμων τςιποϑρασ (Sparus aurata, Linnaeus 1758) ςτισ ιχθυοςυλληπτικϋσ εγκαταςτϊςεισ τησ λιμνοθϊλαςςασ Μεςολογγύου- Αιτωλικοϑ τισ τελευταύεσ δεκαετύεσ ϋχει αποκτόςει ςοβαρϋσ διαςτϊςεισ. Σο φαινϐμενο αυτϐ εκτϐσ του ϐτι ςυνιςτϊ περιβαλλοντικό απειλό ϋχει επιφϋρει ςημαντικό μεύωςη τησ εμπορικόσ αξύασ του αλιεϑματοσ με αποτϋλεςμα τη ςυρρύκνωςη του ειςοδόματοσ των αλιϋων. Η παροϑςα εργαςύα μελετϊ την επιλεκτικϐτητα νϋων τροποποιημϋνων ιχθυοπαγύδων που ϋχουν εγκαταςταθεύ ςτη λιμνοθϊλαςςα ςτο πλαύςιο μιασ πρωτοβουλύασ για την αντιμετώπιςη του ςυγκεκριμϋνου προβλόματοσ. Η παρακολοϑθηςη αυτόσ τησ πρωτοβουλύασ ϋδειξε ϐτι οι νϋεσ ιχθυοπαγύδεσ ςυμβϊλλουν ςτη διαφυγό των υπομεγεθών ψαριών, οπϐτε και ςτη μεύωςη των ποςοτότων των απορριπτϐμενων ψαριών διαςφαλύζοντασ ϋτςι τη βιωςιμϐτητα του ιχθυοπληθυςμοϑ. Επύςησ, αυξϊνονται τα ϋςοδα τησ αλιευτικόσ εκμετϊλλευςησ και βελτιώνεται η καθημερινϐτητα των αλιϋων δεδομϋνου ϐτι δε μεςολαβεύ το ςτϊδιο του διαχωριςμοϑ των μη εμπορεϑςιμων απϐ τα εμπορεϑςιμα ψϊρια. Οι διαφυγϋσ των ψαριών απϐ τισ ιχθυοπαγύδεσ φϊνηκε να επηρεϊζονται απϐ την αφθονύα του αλιεϑματοσ και πιο ςυγκεκριμϋνα ςε περιπτώςεισ μεγϊλησ αφθονύασ παρατηρόθηκε να δυςχεραύνεται η διαφυγό των υπομεγεθών ψαριών απϐ τισ ιχθυοπαγύδεσ. Ενδεχομϋνωσ, αυτϐ να δημιουργεύ την ανϊγκη επϋκταςησ τησ τροποποιημϋνησ επιφϊνειασ των ιχθυοπαγύδων. Η παροϑςα εργαςύα αποτελεύ πηγό ςημαντικών πληροφοριών ςτη λόψη μϋτρων με ςτϐχο τη βελτύωςη του προτϑπου τησ αλιευτικόσ εκμετϊλλευςησ τησ λιμνοθϊλαςςασ.

5 ABSTRACT The problem of increased capture of undersized individuals of gilthead seabream (Sparus aurata, Linnaeus, 1758) at the Messolonghi - Etoliko lagoon fish traps, the last decades has become serious. This phenomenon apart from the ecological threat has decreased the commercial value of the catch thus leading to a reduction of the fishermen income. The present study investigates the selectivity of new fish traps installed in the lagoon in order to deal with this problem. It was found that modified traps contribute to the escapement of undersized individuals thus decreasing the discards as well as ensuring the sustainability of fish population. Furthermore, new traps exploitation leads to an increase of the income. Also, there is no need to sort undersized fish from the catch thus improving the daily lives of the fishermen. Fish escapement was found to be affected by the abundance of fish catch. In more details, high abundance was observed to make fish escapement difficult. Perhaps, this highlights the need of modified area extension. The present study reflects a source of useful information to take into consideration for the improvement of the lagoon fishery exploitation.

6 ΠΙΝΑΚΑ ΠΕΡΙΕΦΟΜΕΝΨΝ 1. ΕΙΑΓΨΓΗ Γενικϊ για τισ λιμνοθϊλαςςεσ Φαρακτηριςτικϊ οικοςυςτόματοσ Αλιευτικό εκμετϊλλευςη Αλιευτικό διαχεύριςη Απορριπτϐμενα αλιεϑματα Απορριπτϐμενα αλιεϑματα και επιλεκτικϐτητα αλιευτικών εργαλεύων ϑμπλεγμα λιμνοθαλαςςών Μεςολογγύου- Αιτωλικοϑ Γενικϊ για το οικοςϑςτημα Οικολογικό ςημαςύα και καθεςτώσ προςταςύασ Αλιευτικό δραςτηριϐτητα Σο πρϐβλημα των απορριπτϐμενων αλιευμϊτων τςιποϑρασ ΜΕΛΕΣΗ ΣΨΝ ΣΕΦΝΙΚΨΝ ΠΑΡΕΜΒΑΕΨΝ ΣΗΝ ΕΠΙΛΕΚΣΙΚΟΣΗΣΑ ΣΨΝ ΙΦΘΤΟΠΑΓΙΔΨΝ ΣΗ ΛΙΜΝΟΘΑΛΑΑ ΜΕΟΛΟΓΓΙΟΤ κοπϐσ Τλικϊ και μϋθοδοι Περιοχϋσ μελϋτησ Δειγματοληψύεσ Ανϊλυςη δεδομϋνων Αποτελϋςματα... 26

7 2.3.1 χϋςη μόκουσ - πϊχουσ Κατϊ μόκοσ ςυνθϋςεισ των δειγματοληψιών Τπολογιςμϐσ πιθανοτότων ςϑλληψησ ςτισ ιχθυοπαγύδεσ Καταςκευό μοντϋλου επιλεκτικϐτητασ των τροποποιημϋνων ιχθυοπαγύδων Εκτύμηςη των παραμϋτρων του μοντϋλου επιλεκτικϐτητασ των τροποποιημϋνων ιχθυοπαγύδων Μελϋτη τησ ςυμπεριφορϊσ του μοντϋλου επιλεκτικϐτητασ των τροποποιημϋνων ιχθυοπαγύδων Προςαρμογό του μοντϋλου επιλεκτικϐτητασ των τροποποιημϋνων ιχθυοπαγύδων ςτα πειραματικϊ δεδομϋνα υζότηςη υμπερϊςματα ΠΡΟΕΚΣΑΕΙ ΣΨΝ ΣΕΦΝΙΚΨΝ ΣΡΟΠΟΠΟΙΗΕΨΝ ΣΨΝ ΙΦΘΤΟΠΑΓΙΔΨΝ ΣΗΝ ΑΛΙΕΤΣΙΚΗ ΔΙΑΦΕΙΡΙΗ ΣΗ ΛΙΜΝΟΘΑΛΑΑ ΜΕΟΛΟΓΓΙΟΤ κοπϐσ Τλικϊ και μϋθοδοι υλλογό δεδομϋνων Καταχώρηςη δεδομϋνων Ανϊλυςη αλιευτικών δεδομϋνων Αποτελϋςματα Περιβαλλοντικϊ δεδομϋνα ϑνθεςη αλιεϑματοσ... 73

8 3.4.3 Μελϋτη τησ μεταναςτευτικόσ ςυμπεριφορϊσ των ειδών Μελϋτη τησ οικονομικόσ διϊςταςησ τησ χρόςησ των τροποποιημϋνων ιχθυοπαγύδων υζότηςη υμπερϊςματα ΤΝΟΧΗ ΠΡΟΟΠΣΙΚΕ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΥΙΑ ΠΑΡΑΡΣΗΜΑ... 15

9 1. ΕΙΑΓΨΓΗ 1.1 Γενικϊ για τισ λιμνοθϊλαςςεσ Χαρακτηριςτικϊ οικοςυςτόματοσ Οι λιμνοθϊλαςςεσ αποτελοϑν αβαθό υδϊτινα ςώματα τησ παρϊκτιασ ζώνησ τα οπούα διαχωρύζονται απϐ τη θϊλαςςα με αναχώματα ϊμμου (αμμονηςύδεσ) αλλϊ ταυτοχρϐνωσ επικοινωνοϑν με αυτό μϋςω διαϑλων (τεχνητών ό φυςικών) που υπϊρχουν ςτισ νηςύδεσ, (Kapetsky 1984). Απϐ την ανταλλαγό νεροϑ μεταξϑ λιμνοθϊλαςςασ και θϊλαςςασ επηρεϊζονται τα υδροδυναμικϊ και γεωμορφολογικϊ χαρακτηριςτικϊ των λιμνοθαλαςςών (Kjerfve & Magill 1989). Σο ςχετικϊ μικρϐ βϊθοσ των λιμνοθαλαςςών, οι ϋντονεσ αλληλεπιδρϊςεισ τουσ με τη ςτεριϊ και την ατμϐςφαιρα καθώσ επύςησ η ϊμεςη επικοινωνύα τουσ με τη θϊλαςςα τισ καθιςτοϑν ιδιαιτϋρωσ αςταθό οικοςυςτόματα με ϋντονεσ διακυμϊνςεισ των φυςικοχημικών τουσ παραμϋτρων (θερμοκραςύα, αλατϐτητα, ςυγκϋντρωςη διαλυμϋνου οξυγϐνου κ.α.) τϐςο ςε εποχιακό ϐςο και ςε ημερόςια κλύμακα (Kapetsky 1984, Aliaume et al. 27). Οι αλλαγϋσ ςτα φυςικϊ και χημικϊ χαρακτηριςτικϊ των λιμνοθαλαςςών επηρεϊζουν ςημαντικϊ τα ιχθυαποθϋματα και η απϐκτηςη τησ γνώςησ των επιπτώςεων των αλλαγών αυτών ςτα ιχθυαποθϋματα κρύνεται απαραύτητη για τη ςωςτό αλιευτικό διαχεύριςη (Bigelow et al. 1999) Αλιευτικό εκμετϊλλευςη Η ιχθυοπαραγωγό ςτισ λιμνοθϊλαςςεσ εύναι ςε γενικϋσ γραμμϋσ υψηλό γεγονϐσ που τισ καθιςτϊ ιδιαύτερα ςημαντικϊ αλιευτικϊ πεδύα (Yanez -Arancibia et al. 1994). Σα εύδη των ψαριών των λιμνοθαλαςςών διακρύνονται ςτα μϐνιμα εύδη δηλαδό, ςε αυτϊ που περνοϑν ϐλο τον κϑκλο τησ ζωόσ τουσ ςτισ λιμνοθϊλαςςεσ, ςτα εποχικϊ μεταναςτευτικϊ εύδη δηλαδό, ςε αυτϊ που μεταναςτεϑουν ςυγκεκριμϋνη εποχό προσ και απϐ τη λιμνοθϊλαςςα και ςτουσ ευκαιριακοϑσ επιςκϋπτεσ δηλαδό, ςτα εύδη που δεν ακολουθοϑν ςυγκεκριμϋνο πρϐτυπο μετανϊςτευςησ απϐ και προσ τη λιμνοθϊλαςςα (Pauly & Yanez-Arancibia 1994). 1

10 Όπωσ αναφϋρθηκε προηγουμϋνωσ, οι λιμνοθϊλαςςεσ λϐγω του μικροϑ τουσ βϊθουσ, επηρεϊζονται ϊμεςα απϐ τουσ κλιματολογικοϑσ παρϊγοντεσ (ϋνταςη ανϋμων, θερμοκραςύα, βροχοπτώςεισ, βαρομετρικό πύεςη κ.λπ.) προκαλώντασ ϋντονεσ αυξομειώςεισ των φυςικοχημικών παραμϋτρων τουσ. Οι διακυμϊνςεισ των φυςικοχημικών χαρακτηριςτικών των λιμνοθαλαςςών, με τη ςειρϊ τουσ επηρεϊζουν τισ ςυνθόκεσ διαβύωςησ των ψαριών ςτη λιμνοθϊλαςςα (Ardizzone et al. 1988). Καθύςταται επομϋνωσ ςαφϋσ ϐτι η ςϑνθεςη των αλιευμϊτων ςτισ λιμνοθϊλαςςεσ εξαρτϊται απϐ τισ αβιοτικϋσ προτιμόςεισ του κϊθε εύδουσ αλλϊ και την αντοχό τουσ ςτισ ςυχνϋσ διακυμϊνςεισ των αβιοτικών παραμϋτρων των λιμνοθαλαςςών κϊτι που ιςχϑει γενικϐτερα ςτα ρηχϊ παρϊκτια οικοςυςτόματα (Rogers & Millner 1996). Μεταξϑ των ειδών που απαντοϑν ςτισ λιμνοθϊλαςςεσ, κυριαρχοϑν εποχικϊ μεταναςτευτικϊ εύδη (Pauly & Yanez-Arancibia 1994). Οι μαζικϋσ μεταναςτεϑςεισ των ψαριών των λιμνοθαλαςςών προσ τη θϊλαςςα ςυμβαύνουν για δϑο βαςικοϑσ λϐγουσ. Σα ψϊρια μεταναςτεϑουν για την αποφυγό αντύξοων περιβαλλοντικών ςυνθηκών οι οπούεσ μπορεύ για παρϊδειγμα να αφοροϑν ςε τιμϋσ θερμοκραςύασ ό αλατϐτητασ του νεροϑ εκτϐσ των ορύων ανοχόσ των οργανιςμών. Αυτϋσ οι ςυνθόκεσ εμφανύζονται ςυνηθϋςτερα το καλοκαύρι και το χειμώνα οπϐτε και ςυμβαύνουν ακραύεσ αλλαγϋσ των περιβαλλοντικών παραμϋτρων. Επύςησ, τα ψϊρια μεταναςτεϑουν μαζικϊ προσ τη θϊλαςςα αναζητώντασ κατϊλληλεσ ςυνθόκεσ για την αναπαραγωγό τουσ. Προφανώσ, οι μεταναςτεϑςεισ αυτϋσ ςυμβαύνουν ςε διαφορετικό εποχό ανϊλογα με το πϐτε εύναι η αναπαραγωγικό περύοδοσ κϊθε εύδουσ. τισ μεταναςτευτικϋσ κινόςεισ των ψαριών απϐ και προσ τη λιμνοθϊλαςςα βαςύζεται η αλιευτικό εκμετϊλλευςη των λιμνοθαλαςςών η οπούα αςκεύται απϐ αλιεύεσ των τοπικών κοινωνιών (Kapetsky 1984). Θεμελιώδεισ υποδομϋσ των λιμνοθαλαςςών μϋςω των οπούων αςκεύται η αλιευτικό εκμετϊλλευςη αποτελοϑν οι ιχθυοςυλληπτικϋσ εγκαταςτϊςεισ. Πρϐκειται για ςταθερϊ, παθητικϊ εργαλεύα που τοποθετοϑνται ςτα ςημεύα επικοινωνύασ τησ θϊλαςςασ με τη λιμνοθϊλαςςα ϐπου παγιδεϑονται και ςυλλαμβϊνονται τα ψϊρια κατϊ την μετανϊςτευςη τουσ προσ την ανοιχτό θϊλαςςα. Η επιλεκτικϐτητα των ιχθυοςυλληπτικών 2

11 εγκαταςτϊςεων εξαρτϊται απϐ το μϋγεθοσ των ψαριών και το ϊνοιγμα ματιοϑ του πλϋγματοσ που τισ επενδϑει (Ardizzone et al. 1988). Επειδό ςτην πλειοψηφύα τουσ τα ψϊρια των λιμνοθαλαςςών αναπαρϊγονται ςτην ανοιχτό θϊλαςςα οι ςυλλόψεισ τουσ ςτισ ιχθυοςυλληπτικϋσ εγκαταςτϊςεισ μεγιςτοποιοϑνται κατϊ την περύοδο τησ αναπαραγωγόσ τουσ, οπϐτε και μεταναςτεϑουν μαζικϊ προσ τη θϊλαςςα. Γι αυτϐ το λϐγο, η ςϑνθεςη των αλιευμϊτων που προϋρχονται απϐ τισ ιχθυοςυλληπτικϋσ εγκαταςτϊςεισ αντανακλϊ την κοινϐτητα των ειδών που μεταναςτεϑουν και μπορεύ να χρηςιμοποιηθεύ επομϋνωσ για την ανϊλυςη των μεταναςτευτικών προτϑπων των ειδών τα οπούα καθορύζονται απϐ οντογενετικϋσ αλλαγϋσ και περιβαλλοντικϋσ πιϋςεισ. Παρϊλληλα, η αλιεύα ςτισ λιμνοθϊλαςςεσ πραγματοποιεύται και μϋςω ποικύλων αλιευτικών εργαλεύων ϐπωσ, η ςυρτό, το παραγϊδι, το ςταφνοκϊρι, το πυροφϊνι και ϊλλα απϐ τουσ λεγϐμενουσ «ελεϑθερουσ» αλιεύσ. Η μεγϊλη οικονομικό εξϊρτηςη των κατούκων τησ παρϊκτιασ ζώνησ απϐ τισ λιμνοθϊλαςςεσ (Aliaume et al. 27) καθιςτϊ αναγκαύα τη διατόρηςη τησ καλόσ κατϊςταςησ των οικοςυςτημϊτων αυτών Αλιευτικό διαχεύριςη Οι λιμνοθϊλαςςεσ χϊρη ςτα υψηλϊ επύπεδα θρεπτικών ςυςτατικών ςτο ύζημα και ςτη ςτόλη του νεροϑ χαρακτηρύζονται απϐ υψηλϊ επύπεδα πρωτογενοϑσ παραγωγικϐτητασ. Ο εϑτροφοσ χαρακτόρασ των λιμνοθαλαςςών τισ καθιςτϊ ιδανικϊ πεδύα ςυγκϋντρωςησ και ανϊπτυξησ του γϐνου ενϐσ μεγϊλου αριθμοϑ ψαριών, με αρκετϋσ μελϋτεσ να επιβεβαιώνουν το ρϐλο τουσ αυτϐ (Adams & Ebersole 22, Feldheim et al. 22, Franco et al. 21). Για το λϐγο αυτϐ, χαρακτηρύζονται ωσ nurseries («βρεφοκομεύα») και ςυνεπώσ εύναι ιδιαύτερα ςημαντικϊ οικοςυςτόματα για το μϋλλον των παρϊκτιων ιχθυοαποθεμϊτων. Δεδομϋνου ϐτι η παρουςύα νεαρών ατϐμων των εμπορικών ειδών ςτο αλύευμα αποτελεύ βαςικό αιτύα των απορρύψεων, η αναμενϐμενη αυξημϋνη παρουςύα νεαρών ψαριών ςτισ λιμνοθϊλαςςεσ καθιςτϊ το πρϐβλημα των απορριπτϐμενων αλιευμϊτων ςε αυτϋσ ιδιαιτϋρωσ ϋντονο (Kelleher 24). Μια πρϐςφατη ςυγκριτικό μελϋτη διαφϐρων αλιευτικών τακτικών (métier) ςτη νϐτια Ευρώπη (Tzanatos et al. 213) ϋδειξε ϐτι η αλιευτικό εκμετϊλλευςη των ελληνικών 3

12 λιμνοθαλαςςών «πϊςχει» ωσ προσ την οικολογικό τησ επύδοςη κυρύωσ λϐγω τησ ςϑλληψησ μεγϊλων ποςοτότων νεαρών ατϐμων. Σο πρϐβλημα αυτϐ καθύςταται ιδιαύτερα κρύςιμο διϐτι ςτον ιςχϑοντα Μεςογειακϐ Κανονιςμϐ για την αλιεύα (ΕΚ 1967/26), ςτο μϋτρο που αφορϊ ςτα Ελϊχιςτα Εμπορεϑςιμα Μεγϋθη των ειδών ϋχουν ςυμπεριληφθεύ και οι λιμνοθϊλαςςεσ θεωροϑμενεσ ορθϊ ωσ ςτοιχεύο τησ παρϊκτιασ ζώνησ τησ Μεςογεύου (αντύθετα με τον προηγοϑμενο κανονιςμϐ που τισ εξαιροϑςε απϐ την εφαρμογό του μϋτρου). Επύςησ, ςτισ λιμνοθϊλαςςεσ υπϊρχει ποικιλύα αλιευϐμενων ειδών ψαριών. Η παρουςύα πολλών διαφορετικών ειδών ψαριών ςτισ λιμνοθϊλαςςεσ δυςχεραύνει την αλιευτικό διαχεύριςη γιατύ πϋραν τησ μαζικόσ μετανϊςτευςησ το χειμώνα (λϐγω αντύξοων περιβαλλοντικών ςυνθηκών) θα παρουςιϊζονται και διαφοροποιόςεισ ςτισ μεταναςτεϑςεισ ανϊλογα με το αναπαραγωγικϐ πρϐτυπο κϊθε εύδουσ. Σο πρϐβλημα που ςχετύζεται με τον πολυειδικϐ χαρακτόρα τησ αλιεύασ των λιμνοθαλαςςών ϋγκειται ςτην αδυναμύα των διαχειριςτικών μϋτρων να εύναι ταυτοχρϐνωσ αποτελεςματικϊ για το ςϑνολο των διαφορετικών αλιευϐμενων ειδών. Επομϋνωσ, η ςυλλογό πληροφοριών για το πρϐτυπο τησ μετανϊςτευςησ των επιμϋρουσ αλιευϐμενων ειδών εύναι απαραύτητη ςτη λόψη αποφϊςεων για την ορθολογικό διαχεύριςη τησ αλιευτικόσ δραςτηριϐτητασ των λιμνοθαλαςςών ςτο πλαύςιο ενϐσ εμπεριςτατωμϋνου περιβαλλοντικοϑ διαχειριςτικοϑ ςχεδιαςμοϑ. Γενικϐτερα η προςϋγγιςη του τρϐπου μετανϊςτευςησ των ειδών εύναι ςημαντικό για τη διαχεύριςη των παρϊκτιων οικοςυςτημϊτων (Lucas & Batley 1996). Ο ςυνδυαςμϐσ τησ παρουςύασ πολλών διαφορετικών ειδών ψαριών ςτισ λιμνοθϊλαςςεσ και του ρϐλου τουσ ωσ «βρεφοκομεύα» καθιςτϊ την αλιευτικό διαχεύριςη των λιμνοθαλαςςών με ςκοπϐ την εξϊλειψη των απορριπτϐμενων αλιευμϊτων ιδιαιτϋρωσ πολϑπλοκη διαδικαςύα. Επύςησ, oι λιμνοθϊλαςςεσ ωσ παρϊκτια οικοςυςτόματα εύναι ευϊλωτα ςε πιϋςεισ ανθρωπογενοϑσ προϋλευςησ. Οι πιϋςεισ αυτϋσ αφοροϑν ςτον περιοριςμϐ τησ υδϊτινησ επιφϊνειασ, την αϑξηςη τησ ςυγκϋντρωςησ θρεπτικών αλϊτων, ςτισ μεταβολϋσ των παρϊκτιων ρευμϊτων και των υδραυλικών ανταλλαγών. Αποτϋλεςμα αυτών των πιϋςεων εύναι η ςυνεχόσ τροποπούηςη των χαρακτηριςτικών των οικοςυςτημϊτων των 4

13 λιμνοθαλαςςών η οπούα ςυχνϊ αποτυπώνεται ςτην αλιευτικό παραγωγό (Δημητρύου 27) Απορριπτόμενα αλιεύματα τϐχο τησ αειφϐρου αλιευτικόσ διαχεύριςησ αποτελεύ η εκμηδϋνιςη των επιπτώςεων τησ αλιευτικόσ εκμετϊλλευςησ ςτα ανεπιθϑμητα, εύτε λϐγω εύδουσ, εύτε λϐγω μεγϋθουσ εύδη. Αποτϋλεςμα τησ αδυναμύασ να επιτευχθεύ ο ςυγκεκριμϋνοσ ςτϐχοσ ςτην πρϊξη αποτελεύ η πρακτικό τησ απϐρριψησ των αλιευμϊτων (Hall et al. 2). Σα απορριπτϐμενα αλιεϑματα αποτελοϑν μϋροσ του ςυνολικοϑ αλιεϑματοσ που εύναι ανεπιθϑμητο και, ϋτςι, επιςτρϋφεται πύςω ςτη θϊλαςςα (ςυνόθωσ νεκρϐ), εύτε επειδό δεν ϋχει οικονομικό αξύα, εύτε επειδό δεν ϋπρεπε να εύχε αλιευθεύ με βϊςη νομοθετικοϑσ περιοριςμοϑσ. Η απϐρριψη των ανεπιθϑμητων αλιευμϊτων ϋχει πολλϋσ αρνητικϋσ ςυνϋπειεσ για το περιβϊλλον και την οικονομύα, ιδύωσ λϐγω του πολϑ μικροϑ αριθμοϑ των απορριπτϐμενων ιχθϑων που τελικϊ επιβιώνουν. Πιο ςυγκεκριμϋνα, η απϐρριψη αλιευμϊτων κλονύζει τη μελλοντικό υγεύα των ιχθυαποθεμϊτων και διαταρϊςςει την ιςορροπύα του θαλϊςςιου οικοςυςτόματοσ. Για τουσ αλιεύσ, η απϐρριψη ςημαύνει απώλεια χρϐνου και ματαύωςη των προςπαθειών τουσ, ενώ επηρεϊζει αρνητικϊ τα μελλοντικϊ τουσ ειςοδόματα (Alverson et al. 1994). Διεθνώσ παρατηρεύται ϋντονο ενδιαφϋρον και μεγϊλη δραςτηριοπούηςη με ςτϐχο τη μεύωςη και εξϊλειψη των απορριπτϐμενων αλιευμϊτων και τη μετϊβαςη ςε μύα βιώςιμη, ςωςτϊ διαχειριζϐμενη και οικολογικϊ αποδεκτό αλιεύα (Catchpole & Gray 21). Σο πρϐβλημα των απορρύψεων των αλιευμϊτων ϋχει απαςχολόςει και τα νερϊ τησ Μεςογεύου και οι μελϋτεσ που αφοροϑν ςε αυτό εύναι κατακερματιςμϋνεσ ςε διϊφορεσ περιοχϋσ (Tzanatos et al. 27, Damalas & Vasilopoulou 213, Tsagarakis et al. 213). τα πλαύςια τησ Κοινόσ Αλιευτικόσ Πολιτικόσ των κρατών μελών τησ ΕΕ για τη Μεςϐγειο θϊλαςςα ο υπ αριθμϐ 1967/26 Κανονιςμϐσ τησ Ευρωπαώκόσ Ένωςησ προτεύνει διαχειριςτικϊ μϋτρα για την προώθηςη τησ αειφορύασ των αλιευτικών δραςτηριοτότων ςτα ϑδατϊ τησ. Ανϊμεςα ςτα μϋτρα που προτεύνονται ανόκουν και τα τεχνικϊ μϋτρα, δηλαδό οι κανϐνεσ που ρυθμύζουν το πώσ και το ποϑ μπορεύ να γύνεται η αλιεύα με ςτϐχο τη 5

14 μεύωςη των ανεπιθϑμητων απορρύψεων των αλιευμϊτων. Σϋτοιοι κανϐνεσ περιλαμβϊνουν μεταξϑ των ϊλλων τον καθοριςμϐ των ελϊχιςτων μεγεθών φϐρτωςησ. Σα ελϊχιςτα μεγϋθη κϊτω απϐ τα οπούα εύναι παρϊνομο να διοχετεϑονται ςτο εμπϐριο, ϋχουν θεςπιςτεύ με ςκοπϐ την προςταςύα τησ αναπαραγωγικόσ δραςτηριϐτητασ των ιχθυοπληθυςμών που επιτελεύται ςτη θϊλαςςα. υνεπώσ, ςχετύζονται με τα βιολογικϊ χαρακτηριςτικϊ του εκϊςτοτε εύδουσ και εύναι μοναδικϊ για κϊθε εύδοσ (European Commission 26). Η μεταρρϑθμιςη τησ Κοινόσ Αλιευτικόσ Πολιτικόσ η οπούα ςτοχεϑει ςτη δημιουργύα των προϒποθϋςεων για ϋνα καλϑτερο μϋλλον τϐςο για τα ιχθυαποθϋματα ϐςο και για την αλιεύα, καθώσ επύςησ και για το θαλϊςςιο περιβϊλλον απϐ το οπούο εξαρτώνται προβλϋπει τα ανεπιθϑμητα αλιεϑματα πλϋον να μην απορρύπτονται αλλϊ να εκφορτώνονται μαζύ με τα εμπορεϑςιμα αλιεϑματα. Σο μϋτρο τησ απαγϐρευςησ των απορρύψεων εφαρμϐζεται όδη ςτην Ιςλανδύα και ςτη Νορβηγύα (European Commission 211). Σο ςυγκεκριμϋνο μϋτρο εύναι πολϑ ςημαντικϐ για την ανϊπτυξη των κατϊλληλων μοντϋλων που χρηςιμοποιοϑνται για την εκτύμηςη και διαχεύριςη των αποθεμϊτων και αυτϐ γιατύ πλϋον θα καταγρϊφεται η ςϑςταςη ςε εύδη και η βιομϊζα των απορριπτϐμενων αλιευμϊτων, πληροφορύα που δεν υπόρχε ό υπόρχε απϐ ϊλλεσ εκτιμόςεισ με αποτϋλεςμα την υποεκτύμηςη τησ ςυνολικόσ βιομϊζασ που αφαιρεύται απϐ το οικοςϑςτημα. Η προςϋγγιςη αυτό, αποτελεύ επύςησ κύνητρο για τουσ αλιεύσ, ώςτε να αποφεϑγουν ανεπιθϑμητα αλιεϑματα μϋςω τεχνικών λϑςεων ϐπωσ τα επιλεκτικϐτητα αλιευτικϊ εργαλεύα. Βϋβαια, απϐ την εφαρμογό του ςυγκεκριμϋνου μϋτρου προκϑπτουν πρακτικϊ προβλόματα χώρου ςτα καϗκια και ςτισ ιχθυϐςκαλεσ καθώσ και ζητόματα διϊθεςησ των αλιευμϊτων αυτών. την ύδια κατηγορύα κανϐνων τησ Κοινόσ Αλιευτικόσ Πολιτικόσ που αποςκοποϑν ςτην εξϊλειψη των απορρύψεων ανόκει η υποχρεωτικό χρόςη επιλεκτικών αλιευτικών εργαλεύων, δηλαδό εργαλεύων τα οπούα ςυλλαμβϊνουν οργανιςμοϑσ επιθυμητοϑ εύδουσ και μεγϋθουσ και ταυτϐχρονα επιτρϋπουν τη διαφυγό των ανεπιθϑμητων εύτε λϐγω εύδουσ εύτε λϐγω μεγϋθουσ οργανιςμών. 6

15 1.1.5 Απορριπτόμενα αλιεύματα και επιλεκτικότητα αλιευτικών εργαλεύων Η ϋλλειψη επιλεκτικών αλιευτικών εργαλεύων θεωρεύται θεμελιώδησ αιτύα των απορρύψεων των αλιευμϊτων (Catchpole et al. 25). Σο πρϐβλημα τησ απϐρριψησ των αλιευμϊτων οφεύλεται ςτη ςυγκρϊτηςη των υπομεγεθών ψαριών απϐ τα αλιευτικϊ εργαλεύα εξαιτύασ του γεγονϐτοσ ϐτι τα τεχνικϊ τουσ χαρακτηριςτικϊ δεν εύναι ςυμβατϊ με τα ελϊχιςτα εμπορεϑςιμα μεγϋθη των ειδών. Σο ςυγκεκριμϋνο πρϐβλημα εύναι ακϐμα πιο ϋντονο ςε πολυειδικοϑ χαρακτόρα αλιεύεσ, ϐπωσ των λιμνοθαλαςςών ϐπου υπϐκεινται ςε εκμετϊλλευςη διαφορετικϊ εύδη με διαφορετικϊ ελϊχιςτα εμπορεϑςιμα μεγϋθη (Graham et al. 27). υνεπώσ, η ϑπαρξη επιλεκτικών αλιευτικών εργαλεύων κρύνεται θεμελιώδουσ ςημαςύασ για την εξϊλειψη των απορριπτϐμενων αλιευμϊτων. Η κατανϐηςη των παραμϋτρων που επηρεϊζουν την επιλεκτικϐτητα των αλιευτικών αποτελεύ αναγκαύα προϒπϐθεςη για το ςχεδιαςμϐ επιλεκτικών αλιευτικών εργαλεύων. Η επιλεκτικϐτητα ενϐσ εργαλεύου εξαρτϊται κυρύωσ απϐ τα τεχνικϊ του χαρακτηριςτικϊ καθώσ και απϐ τη ςυμπεριφορϊ των ψαριών (Madsen 27). Η ςυμπεριφορϊ των ψαριών με τη ςειρϊ τησ επηρεϊζεται απϐ ενδογενεύσ (βιολογικϊ χαρακτηριςτικϊ ψαριών) αλλϊ και εξωγενεύσ (περιβαλλοντικϋσ ςυνθόκεσ) παρϊγοντεσ. υγκριτικϊ με τισ μελϋτεσ που ϋχουν διεξαχθεύ για τα υπϐλοιπα αλιευτικϊ εργαλεύα λύγεσ εύναι οι μελϋτεσ που αφοροϑν ςτην επιλεκτικϐτητα των ιχθυοπαγύδων (Mahon & Hunte 21, Stewart 21) και κατϊ ςυνϋπεια οι παρϊγοντεσ που επηρεϊζουν την επιλεκτικϐτητα τουσ εύναι ςε μικρϐ βαθμϐ κατανοητού. Οι υπϊρχουςεσ μελϋτεσ επικεντρώνονται ςτην υπϐθεςη ϐτι το μϋγεθοσ των ανοιγμϊτων αλλϊ και το μϋγεθοσ των ψαριών καθορύζουν την επιλεκτικϐτητα του εργαλεύου. Εντοϑτοισ, ϋχει αποδειχθεύ ϐτι οι μαθηματικϋσ ςχϋςεισ που περιγρϊφουν την επιλεκτικϐτητα των εργαλεύων και ϋχουν προςδιοριςτεύ βϊςει του μεγϋθουσ των ψαριών και των ανοιγμϊτων του εργαλεύου υποεκτιμοϑν τα μεγϋθη των ψαριών που αλιεϑονται. Τποθϋςεισ ςχετικϊ με την εξόγηςη αυτοϑ του φαινομϋνου επικεντρώνονται ςτην ικανϐτητα μερικών ψαριών να ςυμπιϋζονται ςτα ανούγματα. Ο Gobert το 1998 ϋδειξε ϐτι η ικανϐτητα των ψαριών να ςυμπιϋζονται εξαρτϊται απϐ τη ςυμπεριφορϊ του ψαριοϑ και το μϋγεθοσ του αλιεϑματοσ. 7

16 ε πολυειδικϋσ αλιεύεσ, οι προςπϊθειεσ βελτύωςησ τησ επιλεκτικϐτητασ των αλιευτικών εργαλεύων μϋςω τροποποιόςεων των τεχνικών τουσ χαρακτηριςτικών εύναι αποδοτικϋσ για μερικϊ εύδη και ταυτϐχρονα ζημιογϐνεσ για τα υπϐλοιπα. Η αδυναμύα τησ καθολικόσ αποτελεςματικϐτητασ των τροποποιόςεων των τεχνικών χαρακτηριςτικών των αλιευτικών εργαλεύων ςτην αποφυγό τησ ςϑλληψησ υπομεγεθών ψαριών διαφορετικών ειδών ςε πολυειδικϊ αλιευτικϊ πεδύα καταδεικνϑεται απϐ πληθώρα εργαςιών (Sarda et al. 26, Aydin et al. 28). Οι Stewart και Ferrell το 23 προςεγγύζοντασ το πρϐβλημα τησ ςϑλληψησ υπομεγεθών ψαριών ςε ιχθυοπαγύδεσ του βυθοϑ, ςτην Νϋα Ουαλύα αναφϋρουν ϐτι η τροποπούηςη των τεχνικών χαρακτηριςτικών των ιχθυοπαγύδων αν και μειώνει το ποςοςτϐ των απορριπτϐμενων ψαριών επιφϋρει ταυτϐχρονα αρνητικϋσ επιπτώςεισ και ςε ςημαντικϊ εμπορικϊ εύδη για τα οπούα δεν υπϊρχει ελϊχιςτο εμπορεϑςιμο μϋγεθοσ. Οι ςυγκεκριμϋνεσ μελϋτεσ, επιςημαύνουν ϐτι ςε πολυειδικοϑ χαρακτόρα αλιεύεσ απαιτεύται ο ςυνδυαςμϐσ πολλών διαφορετικών μϋτρων ώςτε η διαχεύριςη να καταςτεύ οικολογικϊ αποδεκτό για το ςϑνολο των αλιευϐμενων ειδών. 1.2 Σύμπλεγμα λιμνοθαλαςςών Μεςολογγύου- Αιτωλικού Γενικϊ για το οικοςύςτημα Σο ςϑμπλεγμα των λιμνοθαλαςςών Μεςολογγύου-Αιτωλικοϑ εντοπύζεται ςτο νοτιοδυτικϐ ϊκρο του νομοϑ Αιτωλοακαρνανύασ. Ανατολικϊ οριοθετεύται απϐ τον ποταμϐ Εϑηνο, δυτικϊ απϐ τον Αχελώο ποταμϐ, νϐτια απϐ τον Πατραώκϐ κϐλπο και βϐρεια απϐ τισ λύμνεσ Σριχωνύδα και Λυςιμαχύα. Έχει ϋκταςη 147 Km 2 και αποτελεύ το 4% περύπου τησ ςυνολικόσ ϋκταςησ των ελληνικών λιμνοθαλαςςών (Ανώνυμοσ 21). Αποτελεύται απϐ ϋξι λιμνοθϊλαςςεσ με ιδιαύτερα τοπογραφικϊ και υδρολογικϊ χαρακτηριςτικϊ. Οι ϋξι λιμνοθϊλαςςεσ που απαρτύζουν το ςϑμπλεγμα απϐ τα ανατολικϊ προσ τα δυτικϊ εύναι οι εξόσ: (1) λιμνοθϊλαςςα Ανατολικόσ Κλεύςοβασ, (2) λιμνοθϊλαςςα Κλεύςοβασ, (3) Κεντρικό λιμνοθϊλαςςα, (4) λιμνοθϊλαςςα Αιτωλικοϑ, (5) λιμνοθϊλαςςα Θολόσ, (6) λιμνοθϊλαςςα Παλαιοποτϊμου (Εικ. 1). 8

17 Εικόνα 1. Οι επιμϋρουσ λιμνοθϊλαςςεσ του ςυμπλϋγματοσ λιμνοθαλαςςών Μεςολογγύου-Αιτωλικού. το ςϑμπλεγμα λιμνοθαλαςςών Μεςολογγύου-Αιτωλικοϑ, ϋχει διαπιςτωθεύ ϐτι οι τιμϋσ των φυςικοχημικών παραμϋτρων διαφοροποιοϑνται τϐςο μεταξϑ των διαφορετικών λιμνοθαλαςςών ϐςο και ςτην ύδια λιμνοθϊλαςςα μεταξϑ των διαφορετικών εποχών. την περιοχό η θερμοκραςύα του αϋρα παρουςιϊζει εποχικϋσ διακυμϊνςεισ. Οι ελϊχιςτεσ τιμϋσ ςημειώνονται τουσ χειμερινοϑσ μόνεσ Ιανουϊριο και Υεβρουϊριο και οι μϋγιςτεσ παρατηροϑνται τον Αϑγουςτο. Η θερμοκραςύα του νεροϑ τησ λιμνοθϊλαςςασ ακολουθεύ ανϊλογη πορεύα με τη θερμοκραςύα του αϋρα. Μϊλιςτα, για τη λιμνοθϊλαςςα τησ δυτικόσ Κλεύςοβασ ϋχει περιγραφεύ απϐ το ςχϋςη: Θερμοκραςύα νεροϑ= *θερμοκραςύα αϋρα (Φώτοσ 1999). Η αλατϐτητα ςημειώνει ϋντονεσ διακυμϊνςεισ και μϊλιςτα ςτισ περιοχϋσ του ςυμπλϋγματοσ που επηρεϊζονται απϐ την ειςροό γλυκών νερών (π.χ. απϐ κϊποιο αντλιοςτϊςιο) ϋχει μεγϊλο εϑροσ τιμών. Επύςησ, η οξυγϐνωςη των υδϊτων τησ λιμνοθϊλαςςασ εύναι καλό με εξαύρεςη τη λιμνοθϊλαςςα του Αιτωλικοϑ ϐπου τα επύπεδα του οξυγϐνου μειώνονται αυξανομϋνου του βϊθουσ (Δημητρύου 27). Επύςησ, ςτη ςυγκεκριμϋνη περιοχό, ςυγκεκριμϋνεσ υδρολογικϋσ και κλιματολογικϋσ ςυγκυρύεσ ϐπωσ νηνεμύα και υψηλϋσ θερμοκραςύεσ ςε ςυνδυαςμϐ με το μεγϊλο ρυθμϐ αποικοδϐμηςησ τησ οργανικόσ ϑλησ ευνοοϑν την εκδόλωςη κρύςεων δυςτροφιςμοϑ, οι οπούεσ προκαλοϑν το μαζικϐ θϊνατο ψαριών. υνεπώσ, η καταγραφό των ςυνθηκών του νεροϑ και του αϋρα εύναι πολϑ χρόςιμη για την ανϊλυςη και προςϋγγιςη τϋτοιων φαινομϋνων τα οπούα αποτελοϑν απειλό για την ιςορροπύα του οικοςυςτόματοσ (Δημητρύου 27). 9

18 1.2.2 Οικολογικό ςημαςύα και καθεςτώσ προςταςύασ Σο ςϑμπλεγμα λιμνοθαλαςςών Μεςολογγύου Αιτωλικοϑ αποτελώντασ το μεγαλϑτερο υγρϐτοπο τησ Ελλϊδασ και το δεϑτερο ςτη Μεςϐγειο παρουςιϊζει τερϊςτιο οικολογικϐ ενδιαφϋρον. τη χλωρύδα τησ περιοχόσ, περιλαμβϊνονται αρκετϊ ενδημικϊ ελληνικϊ και ςπϊνια εύδη. Η περιοχό εύναι επύςησ, ιδιαύτερα γνωςτό για την πλοϑςια ορνιθοπανύδα τησ. Έχουν παρατηρηθεύ περύπου 29 διαφορετικϊ εύδη πουλιών, απϐ τα οπούα τουλϊχιςτον τα 7 εύδη εύναι απειλοϑμενα και περιλαμβϊνονται ςτο βιβλύο των απειλοϑμενων ειδών. τη λιμνοθϊλαςςα ϋχουν επύςησ, καταγραφεύ τουλϊχιςτον 4 διαφορετικϊ εύδη ιχθϑων μεταξϑ των οπούων περιλαμβϊνονται και οριςμϋνα ενδημικϊ. Η περιοχό χϊρη ςτη μεγϊλη οικολογικό τησ αξύα, πληρού ϐλα τα κριτόρια ϋνταξόσ τησ ςτο καθεςτώσ προςταςύασ διεθνών ςυμβϊςεων. Ειδικϐτερα, η ευρϑτερη περιοχό ϋχει ςυμπεριληφθεύ ςτον κατϊλογο των προςτατευϐμενων υγροτϐπων ςϑμφωνα με τη διεθνό ςυνθόκη «Ramsar». Επύςησ, η ευρϑτερη περιοχό που αποτελεύται απϐ το δϋλτα του ποταμοϑ Αχελώου, τισ εκβολϋσ του ποταμοϑ Ευόνου, τισ Εχινϊδεσ νόςουσ, τη νόςο Πεταλϊ και το ςϑμπλεγμα των λιμνοθαλαςςών Μεςολογγύου-Αιτωλικοϑ εντϊςςεται ςτο ευρωπαώκϐ οικολογικϐ δύκτυο «NATURA 2». Ακϐμα, η λιμνοθϊλαςςα χϊρη ςτην ιδιαύτερη ορνιθολογικό τησ ςημαςύα ϋχει καταχωρηθεύ και ωσ Ζώνη Ειδικόσ Προςταςύασ για τα Πουλιϊ. Επιπλϋον, βϊςη τησ ελληνικόσ νομοθεςύασ αποτελεύ μϋροσ τησ ευρϑτερησ προςτατευϐμενησ περιοχόσ ςτην κατηγορύα των εθνικών πϊρκων με την ονομαςύα «Εθνικϐ πϊρκο Λιμνοθαλαςςών Μεςολογγύου-Αιτωλικοϑ, κϊτω ρου και εκβολών των ποταμών Αχελώου και Ευόνου και νόςων Εχινϊδων». Με την κοινό υπουργικό απϐφαςη 1319/ΥΕΚ 755/ ορύςτηκαν για πρώτη φορϊ ειδικϋσ ζώνεσ προςταςύασ εντϐσ τησ προςτατευϐμενησ περιοχόσ. Σο 23 ιδρϑθηκε ειδικϐσ Υορϋασ Διαχεύριςησ του Εθνικοϑ Πϊρκου με ϋδρα ςτο Αιτωλικϐ (πληροφορύεσ απϐ Ελληνικϐ Κϋντρο Βιοτϐπων- Τγροτϐπων). 1

19 1.2.3 Αλιευτικό δραςτηριότητα Η αλιεύα ςτη λιμνοθϊλαςςα του Μεςολογγύου αςκεύται εύτε απϐ τουσ λεγϐμενουσ «ελεϑθερουσ» αλιεύσ εύτε απϐ ομϊδεσ αλιϋων οργανωμϋνων ςε ςυνεταιριςμοϑσ. Οι πρώτοι αλιεϑουν χρηςιμοποιώντασ εργαλεύα ϐπωσ το πυροφϊνι, η ςυρτό, το παραγϊδι και το ςταφνοκϊρι. Οι αλιευτικού ςυνεταιριςμού μιςθώνουν με πενταετεύσ ςυνόθωσ ςυμβϊςεισ απϐ τη νομαρχύα το δικαύωμα εκμετϊλλευςησ των ιχθυοςυλληπτικών εγκαταςτϊςεων (Katselis et al. 23). Σο 45% τησ ςυνολικόσ ετόςιασ αλιευτικόσ παραγωγόσ τησ λιμνοθϊλαςςασ του Μεςολογγύου προϋρχεται απϐ τισ ιχθυοςυλληπτικϋσ εγκαταςτϊςεισ. Οι ιχθυοςυλληπτικϋσ εγκαταςτϊςεισ εύναι ςταθερϊ αλιευτικϊ εργαλεύα που τοποθετοϑνται ςτα ςημεύα επικοινωνύασ τησ λιμνοθϊλαςςασ με τη θϊλαςςα. τη ςυγκεκριμϋνη λιμνοθϊλαςςα οι ιχθυοςυλληπτικϋσ εγκαταςτϊςεισ διακρύνονται ςε ςϑγχρονου και παραδοςιακοϑ τϑπου. Οι παραδοςιακοϑ τϑπου ιχθυοςυλληπτικϋσ εγκαταςτϊςεισ καταςκευϊζονται ςε ςχόμα τραπεζύου απϐ ξϑλινουσ παςςϊλουσ οι οπούοι περικλεύονται απϐ πλαςτικϐ πλϋγμα με ορθογώνιεσ οπϋσ διαςτϊςεων 7mm x 15mm (Εικ. 2). τη δυτικό Ελλϊδα η τοπικό ονομαςύα για τισ παραδοςιακοϑ τϑπου ιχθυοςυλληπτικϋσ εγκαταςτϊςεισ εύναι «διβϊρια». Σα ψϊρια ειςϋρχονται ςτο διβϊρι μϋςω ενϐσ ανούγματοσ που βρύςκεται ςτο μϋςο τησ μεγαλϑτερησ πλευρϊσ του τραπεζύου η οπούα βρύςκεται προσ την πλευρϊ τησ λιμνοθϊλαςςασ και παγιδεϑονται. Σο ϊνοιγμα, που εύναι γνωςτϐ και ωσ «κρϋμαςη» κλεύνει με μια πϐρτα. Οι μη παρϊλληλεσ πλευρϋσ του τραπεζύου ονομϊζονται «φϑλλα». τισ βϊςεισ του τραπεζύου τοποθετοϑνται οι «πόρεσ» (δηλαδό, οι ιχθυοπαγύδεσ) οι οπούεσ αποτελοϑν το κυρύωσ ιχθυοςυλληπτικϐ τμόμα τησ εγκατϊςταςησ. Η μικρϐτερη απϐ τισ δϑο βϊςεισ φϋρει τρεισ (εμπρϐςθιεσ) ενώ η μεγαλϑτερη δϑο (οπύςθιεσ) πόρεσ. Η πόρα καταςκευϊζεται απϐ μεταλλικϐ ςκελετϐ επενδεδυμϋνο απϐ το ύδιο πλαςτικϐ πλϋγμα που χρηςιμοποιεύται και ςτο υπϐλοιπο διβϊρι. Ο ςκελετϐσ ϋχει ςχόμα ανεςτραμϋνου U και ενιςχϑεται απϐ ξϑλινουσ παςςϊλουσ. Σο ςχόμα τησ πόρασ εύναι τϋτοιο που μετϊ την εύςοδο των ψαριών ς αυτό καθιςτϊ αδϑνατη τη διαφυγό τουσ (Δημητρύου 27). 11

20 Εικόνα 2. Παραδοςιακό ιχθυοςυλληπτικό εγκατϊςταςη ςτη λιμνοθϊλαςςα του Σχοινιϊ, όπου 1, 2, 3: εμπρόςθιεσ ιχθυοπαγύδεσ, 4, 5: οπύςθιεσ ιχθυοπαγύδεσ, α: εύςοδοσ. Οι ςϑγχρονεσ εγκαταςτϊςεισ εύναι καταςκευαςμϋνεσ απϐ τςιμϋντο και εμφανύςτηκαν για πρώτη φορϊ τη δεκαετύα του 8 (Εικ. 3). Πλεονεκτοϑν ςτην αντοχό, ςτη διευκϐλυνςη των εργαςιακών ςυνθηκών και ςυχνϊ ςυνδυϊζονται με καταφϑγια διαφυγόσ υπομεγεθών ψαριών (τϊφρουσ διαχεύμαςησ) ϐπου καταλόγουν τα μη εμπορεϑςιμα μεγϋθη ψαριών τα οπούα αποτελοϑν ςημαντικϐ ποςοςτϐ τησ παραγωγόσ των λιμνοθαλαςςών. Σϋτοιεσ εγκαταςτϊςεισ υπϊρχουν ςτη λιμνοθϊλαςςα τησ Κλεύςοβασ. Παρϊ τα προαναφερθϋντα πλεονεκτόματϊ τουσ δεν ςυνϋβαλλαν ςτην πιο ορθό αλιευτικό διαχεύριςη. το πλαύςιο μιασ ορθϐτερησ αξιοπούηςησ των νϋων υποδομών ξεκύνηςε το 2 ςτην Κλεύςοβα μια προςπϊθεια διαλογόσ των ςχετικϊ μικροϑ μεγϋθουσ ψαριών κατϊ τη ςϑλληψη τουσ και μεταφορϊσ τουσ ςτην τϊφρο διαχεύμαςησ ώςτε να απελευθερωθοϑν την επϐμενη περύοδο ςτην λιμνοθϊλαςςα (Δημητρύου 27). Εικόνα 3. Σύγχρονη ιχθυοςυλληπτικό εγκατϊςταςη ςτη λιμνοθϊλαςςα τησ Θολόσ. 12

21 Σην ϊνοιξη, καθώσ αυξϊνει ςταδιακϊ η θερμοκραςύα του περιβϊλλοντοσ, παρατηρεύται ϊνοδοσ τησ θερμοκραςύασ του νεροϑ τησ λιμνοθϊλαςςασ εξαιτύασ του μικροϑ τησ βϊθουσ. Σϐτε τα ψϊρια μετακινοϑνται απϐ την ανοιχτό θϊλαςςα ςτο εςωτερικϐ τησ λιμνοθϊλαςςασ. Σο χειμώνα που η θερμοκραςύα τησ λιμνοθϊλαςςασ ςημειώνει ςημαντικό πτώςη, παρατηρεύται μαζικό μετανϊςτευςη των ψαριών προσ την ανοιχτό θϊλαςςα ϐπου και παραμϋνουν μϋχρι την επϐμενη ϊνοιξη οπϐτε και γύνονται πϊλι ευνοώκϋσ οι ςυνθόκεσ ςτη λιμνοθϊλαςςα (Katselis et al. 27). Η εςϐδευςη τησ λιμνοθϊλαςςασ πραγματοποιεύται απϐ το Υεβρουϊριο ωσ το Μϊιο, οπϐτε οι ιχθυοςυλληπτικϋσ εγκαταςτϊςεισ παραμϋνουν ανοιχτϋσ για την εύςοδο των ιχθυοπληθυςμών ςτο εςωτερικϐ τησ λιμνοθϊλαςςασ. Σο κλεύςιμο των ιχθυοςυλληπτικών εγκαταςτϊςεων τον Ιοϑνιο, ςηματοδοτεύ την ϋναρξη του αλιευτικοϑ ϋτουσ που διαρκεύ ϋωσ το Υεβρουϊριο του επϐμενου ϋτουσ. την πρϊξη, τα τελευταύα χρϐνια η αλύευςη ψαριών απϐ τισ ιχθυοςυλληπτικϋσ εγκαταςτϊςεισ πραγματοποιεύται μϋχρι και το Δεκϋμβριο (Katselis et al. 27). Η διϊταξη των ιχθυοςυλληπτικών εγκαταςτϊςεων εύναι τϋτοια ώςτε να διευκολϑνει την εύςοδο των ψαριών ςτη λιμνοθϊλαςςα την περύοδο τησ εςϐδευςησ και ταυτϐχρονα την περύοδο τησ μαζικόσ μετανϊςτευςησ προσ τη θϊλαςςα να τα καθοδηγεύ ςτισ ειδικϋσ ιχθυοπαγύδεσ απ ϐπου και αλιεϑονται. Η οικονομικό απϐδοςη επομϋνωσ, των ιχθυοτροφεύων εξαρτϊται απϐ τισ καιρικϋσ ςυνθόκεσ εφϐςον απϐ αυτϋσ εξαρτώνται αμφϐτερεσ η εςϐδευςη αλλϊ και η μετανϊςτευςη των ψαριών προσ τη θϊλαςςα. την περιοχό του ςυμπλϋγματοσ λιμνοθαλαςςών Μεςολογγύου-Αιτωλικοϑ, επικρατεύ ο ημιημερόςιοσ κϑκλοσ παλύρροιασ, με δϑο πλημμυρύδεσ και δϑο ρηχύεσ κατϊ τη διϊρκεια του εικοςιτετραώρου (Tsimplis 1994). ε ημερόςια βϊςη, η αρχό τησ αλιευτικόσ εκμετϊλλευςησ και ςτουσ δϑο τϑπουσ ιχθυοςυλληπτικών εγκαταςτϊςεων (παραδοςιακών και ςϑγχρονων) εύναι η ύδια και βαςύζεται ςτισ μετακινόςεισ των ψαριών ανϊλογα με τη φϊςη τησ παλύρροιασ. Πιο ςυγκεκριμϋνα η διαδικαςύα τησ αλύευςησ ςτο παραδοςιακϐ διβϊρι περιγρϊφεται ωσ εξόσ: Σα περιςςϐτερα ψϊρια κινοϑμενα αντύθετα ςτο ρεϑμα του νεροϑ κατϊ την πλημμυρύδα, οπϐτε το ρεϑμα κατευθϑνεται απϐ την ανοιχτό θϊλαςςα προσ τη 13

22 λιμνοθϊλαςςα, ειςϋρχονται ςτο διβϊρι απϐ την ανοιχτό πϐρτα τησ «κρϋμαςησ». Ο αλιϋασ κλεύνει την πϐρτα του διβαριοϑ με αποτϋλεςμα τα ψϊρια να εγκλωβύζονται ς αυτϐ και ςτην προςπϊθεια τουσ να διαφϑγουν αιχμαλωτύζονται ςτισ εμπρϐςθιεσ πόρεσ. Ο αλιϋασ προςεγγύζει τισ πόρεσ με γαϗτα και ςυλλϋγει τα παγιδευμϋνα ψϊρια με τη βοόθεια απϐχησ (Εικ. 4). Κατϊ την ϊμπωτη, οπϐτε τα νερϊ κινοϑνται απϐ τη λιμνοθϊλαςςα προσ την ανοιχτό θϊλαςςα τα ψϊρια κατευθϑνονται προσ τη λιμνοθϊλαςςα εγκαταλεύποντασ το διβϊρι. τη φϊςη αυτό ϐςα ψϊρια δεν παγιδεϑτηκαν ςτισ εμπρϐςθιεσ πόρεσ παγιδεϑονται ςτισ οπύςθιεσ. Μετϊ τη ςυλλογό των ψαριών απϐ τισ οπύςθιεσ πόρεσ η πϐρτα τησ «κρϋμαςησ» ανούγει ώςτε να ειςϋλθουν τα ψϊρια ςτο διβϊρι κατϊ την ϋναρξη του νϋου παλιρροιακοϑ κϑκλου. Εικόνα 4. Αναπαρϊςταςη τησ μετακύνηςησ των ψαριών ςτισ ιχθυοπαγύδεσ παραδοςιακόσ ιχθυοςυλληπτικόσ εγκατϊςταςησ ςτη φϊςη τησ πλημμυρύδασ. Τα κόκκινα (λεπτϊ) βϋλη υποδεικνύουν την κατεύθυνςη των ψαριών και το μπλε (παχύ) βϋλοσ την κατεύθυνςη των ρευμϊτων του νερού. Οι αριθμού 1-5 υποδεικνύουν τη θϋςη των ιχθυοπαγύδων, τα φ τα «φύλλα» και το α την εύςοδο τησ ιχθυοςυλληπτικόσ εγκατϊςταςησ. τισ ςϑγχρονεσ εγκαταςτϊςεισ ςτην πλημμυρύδα, τα ψϊρια κινοϑμενα προσ την ανοιχτό θϊλαςςα ειςϋρχονται μϋςω ανοιγμϊτων ςχόματοσ V ςτην ιχθυοςυλληπτικό εγκατϊςταςη. τη ςυνϋχεια, τα ψϊρια μϋςω διαδοχικών διϐδων ςχόματοσ V κατευθϑνονται μονϐδρομα και εγκλωβύζονται ςτισ πόρεσ που υπϊρχουν ςτα δϑο ϊκρα τησ εγκατϊςταςησ (Εικ. 5). Σϋλοσ, τα παγιδευμϋνα ψϊρια ςυλλϋγονται με απϐχη απϐ τουσ αλιεύσ (Δημητρύου 27). 14

23 Εικόνα 5. Αναπαρϊςταςη τησ μετακύνηςησ των ψαριών προσ τισ ιχθυοπαγύδεσ κατϊ τη φϊςη τησ πλημμυρύδασ ςε ςύγχρονη ιχθυοςυλληπτικό εγκατϊςταςη. Τα κόκκινα (λεπτϊ) βϋλη υποδεικνύουν την κατεύθυνςη των ψαριών και το μπλε (παχύ) βϋλοσ την κατεύθυνςη των ρευμϊτων του νερού. Με ε και π ςυμβολύζονται η εύςοδοσ και οι ιχθυοπαγύδεσ αντύςτοιχα. 15

24 1.2.4 Το πρόβλημα των απορριπτόμενων αλιευμϊτων τςιπούρασ τισ λιμνοθϊλαςςεσ τα εμπορικοϑ ενδιαφϋροντοσ εύδη, ϐπωσ η τςιποϑρα, αποτελοϑν παροδικοϑσ μετανϊςτεσ. Δηλαδό, αναπαρϊγονται ςτην ανοιχτό θϊλαςςα και μεταναςτεϑουν απϐ και προσ τη λιμνοθϊλαςςα υπϐ διϊφορεσ ςυνθόκεσ, ηλικύεσ και μεγϋθη (Katselis et al. 27). Παραδοςιακϊ, η κϑρια παραγωγό τησ λιμνοθϊλαςςασ βαςύζεται ςε ϊτομα που δεν ϋχουν ςυμπληρώςει το πρώτο ϋτοσ τησ ηλικύασ τουσ αφοϑ ϐςο αυξϊνεται η ηλικύα τησ τςιποϑρασ τϐςο περιορύζεται η επιλογό των λιμνοθαλαςςών ωσ χώροσ διαβύωςησ του εύδουσ (Lasserre 1976). τισ ιχθυοςυλληπτικϋσ εγκαταςτϊςεισ τησ λιμνοθϊλαςςασ του Μεςολογγύου αλιεϑονται κατϊ το μεγαλϑτερο ποςοςτϐ ϊτομα τςιποϑρασ (Sparus aurata, L.) μικρϐτερα του επιτρεπϐμενου εμπορεϑςιμου μόκουσ, το οπούο ϋχει καθοριςτεύ απϐ τον 1967/26 Κανονιςμϐ τησ Ευρωπαώκόσ Ένωςησ ςτα 2 cm. Σα μη νϐμιμου εμπορικοϑ μεγϋθουσ ψϊρια αλιεϑονται κατϊ κϑριο λϐγο ςτισ ιχθυοςυλληπτικϋσ εγκαταςτϊςεισ που εύναι νϐμιμα εργαλεύα. Σα ψϊρια αυτϊ εύναι παρϊνομο να διατεθοϑν προσ πώληςη και επομϋνωσ απορρύπτονται πύςω ςτη θϊλαςςα (Εικ. 6). Σο γεγονϐσ αυτϐ καθιςτϊ ςαφϋσ ϐτι η μελϋτη τησ επιλεκτικϐτητασ των ιχθυοπαγύδων αποτελεύ πρωταρχικϐ βόμα για την προςϋγγιςη του ςυγκεκριμϋνου προβλόματοσ. Εικόνα 6. Απορριπτόμενα αλιεύματα ςε παραδοςιακό ιχθυοτροφεύο τησ λιμνοθϊλαςςασ του Μεςολογγύου. 16

25 2. ΜΕΛΕΣΗ ΣΨΝ ΣΕΦΝΙΚΨΝ ΠΑΡΕΜΒΑΕΨΝ ΣΗΝ ΕΠΙΛΕΚΣΙΚΟΣΗΣΑ ΣΨΝ ΙΦΘΤΟΠΑΓΙΔΨΝ ΣΗ ΛΙΜΝΟΘΑΛΑΑ ΜΕΟΛΟΓΓΙΟΤ 17

26 2.1 Σκοπόσ Η παροϑςα εργαςύα προςεγγύζοντασ το πρϐβλημα τησ ςϑλληψησ και τησ απϐρριψησ υπομεγεθών ψαριών ςτη λιμνοθϊλαςςα του Μεςολογγύου ϋχει ςκοπϐ να μελετόςει την επιλεκτικϐτητα νϋων τροποποιημϋνων ιχθυοπαγύδων που ϋχουν εγκαταςταθεύ ςτη λιμνοθϊλαςςα ςτο πλαύςιο μιασ πρωτοβουλύασ των ςυνεταιριςμών αλιϋων τησ περιοχόσ, τησ Διεϑθυνςησ Αλιεύασ Αιτωλοακαρνανύασ και του Πανεπιςτημύου Πατρών για την αντιμετώπιςη του προβλόματοσ. 18

27 2.2 Υλικϊ και μϋθοδοι Περιοχϋσ μελϋτησ Σα δεδομϋνα για τη μελϋτη τησ επιλεκτικϐτητασ των τροποποιημϋνων ιχθυοπαγύδων ςυλλϋγονται απϐ τισ λιμνοθϊλαςςεσ τησ Ανατολικόσ Κλεύςοβασ, τησ Θολόσ, τησ Κλεύςοβασ, του χοινιϊ και του Κϐμματοσ. τισ δϑο πρώτεσ λιμνοθϊλαςςεσ η αλιευτικό εκμετϊλλευςη βαςύζεται ςε ςϑγχρονεσ ιχθυοςυλληπτικϋσ εγκαταςτϊςεισ ενώ ςτισ τρεισ τελευταύεσ ςε παραδοςιακοϑ τϑπου ιχθυοςυλληπτικϋσ εγκαταςτϊςεισ. τισ τροποποιημϋνεσ ιχθυοπαγύδεσ και των δϑο τϑπων ιχθυοςυλληπτικών εγκαταςτϊςεων ϋχει αντικαταςταθεύ μϋροσ του πλαςτικοϑ πλϋγματοσ (με μϋγεθοσ ματιοϑ 14 mm) που τισ επενδϑει απϐ μύα διϊταξη με κϊθετεσ ρϊβδουσ (Εικ. 7). Η απϐςταςη μεταξϑ των ρϊβδων διαφυγόσ εύναι 2 cm. α β γ Εικόνα 7. (α) Σχεδιϊγραμμα τησ διϊταξησ με τισ ρϊβδουσ διαφυγόσ, (β) Σχεδιϊγραμμα τροποποιημϋνησ ιχθυοπαγύδασ και (γ) φωτογραφύα με τισ τροποποιημϋνεσ ιχθυοπαγύδεσ πριν την τοποθϋτηςό τουσ ςτη λιμνοθϊλαςςα. Η διϊταξη με τισ ρϊβδουσ που χρηςιμοποιόθηκε ςτη ςυγκεκριμϋνη περύπτωςη εύναι κϊτι ανϊλογο με τισ ρϊβδουσ διαφυγόσ (sorting grids) που χρηςιμοποιοϑνται ευρϋωσ για την αποφυγό τησ αλύευςησ του γϐνου διαφϐρων ειδών (Sarda et al. 24), τησ ςϑλληψησ μεγαλϐςωμων προςτατευϐμενων ειδών (π.χ. καρχαρύεσ, θαλϊςςιεσ χελώνεσ) ό και για τη διαλογό των διαφϐρων ειδών καρκινοειδών απϐ τα αλιευτικϊ εργαλεύα (Polet 22). 19

28 2.2.2 Δειγματοληψύεσ Η προκαταρκτικό μελϋτη τησ επιλεκτικϐτητασ των ιχθυοπαγύδων πραγματοποιόθηκε το 21 οπϐτε και εγκαταςτϊθηκαν δοκιμαςτικϊ για πρώτη φορϊ ςε περιοριςμϋνη κλύμακα ςτη λιμνοθϊλαςςα οι νϋεσ ιχθυοπαγύδεσ. ε αυτό την πρώτη φϊςη τησ μελϋτησ τησ επιλεκτικϐτητασ των ιχθυοπαγύδων διεξόχθηςαν δειγματοληψύεσ ςτο ςϑγχρονο ιχθυοτροφεύο τησ Ανατολικόσ Κλεύςοβασ και ςτο παραδοςιακϐ ιχθυοτροφεύο του χοινιϊ. Για την εκτύμηςη τησ επιλεκτικϐτητασ του νϋου εργαλεύου πραγματοποιόθηκαν ταυτϐχρονεσ αλιεϑςεισ ςε τροποποιημϋνεσ και μη τροποποιημϋνεσ ιχθυοπαγύδεσ και των δϑο ιχθυοτροφεύων κατϊ το διϊςτημα απϐ τισ 23/1/21 ϋωσ τισ 15/12/21, ςτο οπούο και μεταναςτεϑει μαζικϊ η τςιποϑρα προσ τη θϊλαςςα (Katselis et al. 23). τη δεϑτερη φϊςη εκτύμηςησ των επιπτώςεων τησ διευρυμϋνησ εγκατϊςταςησ και λειτουργύασ των νϋων ιχθυοπαγύδων πραγματοποιόθηκαν ςυνολικϊ 11 δειγματοληψύεσ ςτην περιοχό τησ λιμνοθϊλαςςασ οι οπούεσ απεικονύζονται ανϊ ημερομηνύα και ανϊ περιοχό διεξαγωγόσ τουσ ςτον ακϐλουθο πύνακα (Πύνακασ 1). Ο μεγαλϑτεροσ αριθμϐσ των δειγματοληψιών ςτα ιχθυοτροφεύα τησ Θολόσ και τησ Κλεύςοβασ ςυγκριτικϊ με αυτϋσ που πραγματοποιόθηκαν ςτο ιχθυοτροφεύο του Κϐμματοσ οφεύλεται ςτην ευκολϐτερη πρϐςβαςη ςε αυτϋσ (οδικώσ). Πύνακασ 1. Επιμϋρουσ δειγματοληψύεσ που πραγματοποιόθηκαν ςτα ιχθυοτροφεύα τησ λιμνοθϊλαςςασ το 212. Ημερομηνύα δειγματοληψύασ Ιχθυοτροφεύο 16/11/212 Θολό 17/11/212 Θολό 22/11/212 Θολό 23/11/212 Κϐμμα 24/11/212 Κϐμμα 3/11/212 Κλεύςοβα 9/12/212 Κλεύςοβα 14/12/212 Θολό 15/12/212 Κλεύςοβα 19/12/212 Κλεύςοβα 28/12/212 Κλεύςοβα 2

29 τη δεϑτερη φϊςη (212) αξιολϐγηςησ τησ επιλεκτικϐτητασ των τροποποιημϋνων ιχθυοπαγύδων εφαρμϐςτηκαν ςτο πεδύο δϑο διαφορετικϋσ πειραματικϋσ διαδικαςύεσ. την πρώτη πειραματικό διϊταξη που εφαρμϐςτηκε ςτο πεδύο χρηςιμοποιόθηκε βολκϐσ. Ο βολκϐσ εύναι κωνικϐσ διχτυωτϐσ ςϊκοσ που ςτο εςωτερικϐ του διαχωρύζεται με μεταλλικϊ ςτεφϊνια ςε επιμϋρουσ χώρουσ οι οπούοι επικοινωνοϑν μεταξϑ τουσ μϋςω ενϐσ ανούγματοσ (Εικ. 8). Εικόνα 8. Βολκόσ. Πιο ςυγκεκριμϋνα, τοποθετόθηκε ϋνασ βολκϐσ (μόκουσ 2m, ϊνοιγμα ματιοϑ 14 mm) ςτο ςημεύο των ανοιγμϊτων των ιχθυοπαγύδων με ςτϐχο την παγύδευςη ςτο βολκϐ ϐςων ψαριών απομακρϑνονται απϐ τισ ιχθυοπαγύδεσ. Σο ςϑςτημα ςτερεώθηκε ςτο βυθϐ προκειμϋνου τα ψϊρια κινοϑμενα αντύθετα ςτο ρεϑμα του νεροϑ καθώσ εγκαταλεύπουν τισ ιχθυοπαγύδεσ να εγκλωβύζονται μϋςα ςτο ςϊκο (Εικ. 9). Η ανωτϋρω πειραματικό διϊταξη εφαρμϐςτηκε ςε δϑο ιχθυοτροφεύα τησ λιμνοθϊλαςςασ: ςτο ιχθυοτροφεύο τησ Κλεύςοβασ (3/11/12, 9/12/12, 15/12/12, 19/12/12 και 28/12/12) και τησ Θολόσ (22/11/12 και 14/12/12). Η πειραματικό διϊταξη με το βολκϐ βαςύζεται ςτην ύδια λογικό με τη διαδικαςύα που ακολουθεύται για την εκτύμηςη τησ επιλεκτικϐτητασ των τρατών (codend cover method). ϑμφωνα με αυτό τη μϋθοδο, ςτο τελικϐ τμόμα του διχτυοϑ τησ τρϊτασ (το λεγϐμενο «ςϊκο») τοποθετεύται ϋνασ επιπλϋον ςϊκοσ, ςτον οπούο παγιδεϑονται τα ψϊρια που διαφεϑγουν απϐ τον πρώτο ςϊκο. Σο πλεονϋκτημα τησ ςυγκεκριμϋνησ μεθϐδου εύναι ϐτι η 21

30 επιλεκτικϐτητα του ςϊκου τησ τρϊτασ μπορεύ να εκτιμηθεύ ϊμεςα καθώσ τα ψϊρια που διαφεϑγουν απϐ το ςϊκο εγκλωβύζονται ακολοϑθωσ ςτο δεϑτερο ςϊκο. Σο μειονϋκτημα τησ ςυγκεκριμϋνησ μεθϐδου εύναι ϐτι ο ύδιοσ ο πρϐςθετοσ ςϊκοσ επηρεϊζει την εκτύμηςη τησ επιλεκτικϐτητασ του εργαλεύου (Madsen et al. 21). Σροποποιημϋνη ιχθυοπαγύδα + Βολκϐσ = Πειραματικό διϊταξη Εικόνα 9. Αναπαρϊςταςη τησ πειραματικόσ διϊταξησ που χρηςιμοποιόθηκε ςτο πεδύο. ε κϊποιεσ περιπτώςεισ εξαιτύασ τησ αδυναμύασ χρηςιμοπούηςησ του βολκοϑ, πραγματοποιόθηκαν δϑο διαδοχικϋσ αλιεϑςεισ απϐ τροποποιημϋνεσ ιχθυοπαγύδεσ. Πιο ςυγκεκριμϋνα, ςε πρώτη φϊςη πραγματοποιοϑνταν αλύευςη με τα ανούγματα των ρϊβδων κλειςτϊ και κατϐπιν αυτϊ παρϋμεναν για κϊποιο διϊςτημα ανοιχτϊ και ακολουθοϑςε η δεϑτερη αλύευςη. Ο χρϐνοσ που μεςολαβοϑςε μεταξϑ των δϑο πειραματικών αλιεϑςεων όταν ο ύδιοσ για κϊθε δειγματοληψύα. Διαδοχικϋσ αλιεϑςεισ πραγματοποιόθηκαν ςτο Κϐμμα (23/11/12 και 24/11/12) και ςτη Θολό (16/11/12 και 17/11/12). Για την αξιολϐγηςη τησ επιλεκτικϐτητασ των τροποποιημϋνων ιχθυοπαγύδων προςδιορύςτηκαν και ςυγκρύθηκαν οι κατϊ μόκοσ ςυνθϋςεισ των αλιευμϊτων πριν και μετϊ το ϊνοιγμα των ρϊβδων. υνολικϊ, ςτη διϊρκεια των δειγματοληψιών (21 και 212) μετρόθηκε το ολικϐ μόκοσ ςε 499 ϊτομα τςιποϑρασ. Εύναι γνωςτϐ ϐτι η επιλεκτικϐτητα των αλιευτικών εργαλεύων δεν εξαρτϊται μϐνο απϐ τα τεχνικϊ τουσ χαρακτηριςτικϊ (ςχόμα και μϋγεθοσ ματιοϑ, μϋγεθοσ αγκιςτριοϑ κ.α.) αλλϊ και απϐ τη βιομετρύα του ψαριοϑ (πϊχοσ, ςχόμα και μϋγεθοσ ςτϐματοσ κ.α.). Επομϋνωσ, ο ςωςτϐσ ςχεδιαςμϐσ των αλιευτικών εργαλεύων προϒποθϋτει τη ςυςχϋτιςη των τεχνικών τουσ χαρακτηριςτικών με τη μορφομετρύα των ψαριών. τη ςυγκεκριμϋνη περύπτωςη, η 22

31 επιλεκτικϐτητα των τροποποιημϋνων ιχθυοπαγύδων καθορύζεται απϐ την απϐςταςη μεταξϑ των ρϊβδων διαφυγόσ, η οπούα απϐςταςη ςχετύζεται με το πϊχοσ των ψαριών. Για το λϐγο αυτϐ, ταυτϐχρονα με τισ μετρόςεισ του ολικοϑ μόκουσ ςε ϋνα υποδεύγμα κϊθε δειγματοληψύασ μετρόθηκε και το πϊχοσ των αλιευϐμενων ατϐμων τςιποϑρασ. τισ δειγματοληψύεσ που πραγματοποιόθηκαν το 21 μετρόθηκε το μόκοσ και το πϊχοσ ςε 119 ϊτομα ςτην Ανατολικό Κλεύςοβα και ςε 52 ϊτομα ςτο χοινιϊ. Επύςησ, ςτισ δειγματοληψύεσ του 212, ςτη λιμνοθϊλαςςασ τησ Θολόσ οι μετρόςεισ αυτϋσ ϋγιναν ςε 178 ϊτομα, ςτη λιμνοθϊλαςςα τησ Κλεύςοβασ ςε 216 ϊτομα και ςτο Κϐμμα ςε 56 ϊτομα. Απϐ τισ μετρόςεισ ολικοϑ μόκουσ και πϊχουσ προςδιορύςτηκε η ςχϋςη μόκουσ-πϊχουσ του εύδουσ. Η μϋτρηςη του ολικοϑ μόκουσ γινϐταν μετρώντασ την απϐςταςη κατϊ μόκοσ τησ νοητόσ ευθεύασ που ξεκινϊ απϐ το ρϑγχοσ του ψαριοϑ και φτϊνει μϋχρι το τϋλοσ των λοβών του ουραύου πτερυγύου. Ο υπολογιςμϐσ του πϊχουσ πραγματοποιοϑταν ραχιαύα πύςω απϐ τουσ οφθαλμοϑσ ςτο ϊνοιγμα του βραγχιακοϑ επικαλϑμματοσ (Εικ. 1). Εικόνα 1. (Από αριςτερϊ) Μϋτρηςη του ολικού μόκουσ και του πϊχουσ ενόσ ατόμου τςιπούρασ. 23

32 2.2.3 Ανϊλυςη δεδομϋνων Με τα ςτοιχεύα ϐλων των δειγματοληψιών, καταςκευϊςτηκε βϊςη δεδομϋνων ςτην οπούα εύχαν καταχωρηθεύ οι παρακϊτω πληροφορύεσ: Ημερομηνύα Ιχθυοτροφεύο Αλιευτικϐ εργαλεύο Εύδοσ Ολικϐ μόκοσ (ςε cm) Ολικϐ πϊχοσ (ςε cm) Δεδομϋνου ϐτι το ελϊχιςτο εμπορεϑςιμο μϋγεθοσ τησ τςιποϑρασ βϊςει του Κανονιςμοϑ 1697/26 τησ ΕΕ ϋχει οριςτεύ ςτα 2 cm, το ϊνοιγμα των ρϊβδων διαφυγόσ πρϋπει να επιτρϋπει τη διαφυγό ατϐμων που εύναι μικρϐτερα απϐ αυτϐ το μόκοσ. Αν και η επιλογό του μεγϋθουσ του ανούγματοσ μεταξϑ των ρϊβδων διαφυγόσ των ιχθυοπαγύδων προηγόθηκε τησ παροϑςασ εργαςύασ, τα δεδομϋνα ολικοϑ μόκουσ και πϊχουσ τησ τςιποϑρασ μποροϑν να χρηςιμοποιηθοϑν για την αξιολϐγηςη του κατϊ πϐςο το ςυγκεκριμϋνο ϊνοιγμα (2 cm) εύναι κατϊλληλο για τη διαφυγό των υπομεγεθών (μικρϐτερων των 2 cm) ψαριών. Απϐ τισ μετρόςεισ ολικοϑ μόκουσ - πϊχουσ προςδιορύςτηκε η ςχϋςη ολικοϑ μόκουσ πϊχουσ για την τςιποϑρα. Η ςχϋςη αυτό χρηςιμοποιόθηκε για την εκτύμηςη του μόκουσ κϊτω απϐ το οπούο αναμϋνεται θεωρητικϊ τα ψϊρια να διαφεϑγουν απϐ τισ ιχθυοπαγύδεσ. Απϐ τισ μετρόςεισ ολικοϑ μόκουσ καταςκευϊςτηκαν οι κατϊ μόκοσ ςυνθϋςεισ των αλιευϐμενων ατϐμων τςιποϑρασ ανϊ ημερομηνύα, ιχθυοτροφεύο και τϑπο αλιευτικοϑ εργαλεύου (ιχθυοπαγύδα, βολκϐσ). Οι κατϊ μόκοσ ςυνθϋςεισ των αλιευμϊτων ςυγκρύθηκαν με τουσ μη παραμετρικοϑσ ελϋγχουσ Kolmogorov-Smirnov και Mann-Whitney. Επύςησ, απϐ τα δεδομϋνα ολικοϑ μόκουσ προςδιορύςτηκαν οι καμπϑλεσ επιλεκτικϐτητασ των ιχθυοπαγύδων. Ουςιαςτικϊ, η καμπϑλη επιλεκτικϐτητασ ενϐσ αλιευτικοϑ εργαλεύου 24

33 απεικονύζει την πιθανϐτητα τησ ςυγκρϊτηςησ ψαριών ςυγκεκριμϋνου μόκουσ απϐ το εργαλεύο. τισ καμπϑλεσ επιλεκτικϐτητασ χρηςιμοποιεύται το μόκοσ το ψαριοϑ επειδό εύναι πιο εϑκολο να μετρηθεύ και ςυνδϋεται ϊμεςα με τισ υπϐλοιπεσ διαςτϊςεισ του ςώματοσ των ψαριών (Millar & Fryer 1999). Οι καμπϑλεσ επιλεκτικϐτητασ εύναι χαρακτηριςτικϋσ για κϊθε τϑπο αλιευτικοϑ εργαλεύου (δύχτυα, παγύδεσ κ.α.) και χρηςιμοποιοϑνται διεθνώσ για την αξιολϐγηςη και τη βελτύωςη τησ επιλεκτικϐτητϊσ των αλιευτικών εργαλεύων (Tokai et al. 1996). 25

34 Πάχοσ (cm) Πάχοσ (cm) 2.3 Αποτελϋςματα Σχϋςη μόκουσ - πϊχουσ Απϐ τισ μετρόςεισ ολικοϑ μόκουσ και πϊχουσ των ατϐμων τςιποϑρασ, προςδιορύςτηκε η ςχϋςη που ςυνδϋει τα ςυγκεκριμϋνα μεγϋθη ανϊ ιχθυοτροφεύο και περύοδο δειγματοληψύασ (Εικ. 11). Θεωρώντασ το πϊχοσ (y) εξαρτημϋνη μεταβλητό και το ολικϐ μόκοσ (x) ανεξϊρτητη μεταβλητό διαπιςτώνεται ϐτι τα δϑο μεγϋθη ςυςχετύζονται γραμμικϊ με μια εξύςωςη τησ μορφόσ y=ax+b. Φρηςιμοποιώντασ το ςυντελεςτό ςυςχϋτιςησ (R 2 ) ωσ μϋτρο αξιολϐγηςησ του μεγϋθουσ τησ γραμμικόσ ςυςχϋτιςησ μεταξϑ των δϑο μεταβλητών φαύνεται ϐτι οι δϑο μεταβλητϋσ εύναι περιςςϐτερο γραμμικϊ ςυςχετιςμϋνεσ ςτα δεύγματα του χοινιϊ (21), τησ Κλεύςοβασ (212) και του Κϐμματοσ (212) ςε ςχϋςη με τα δεύγματα απϐ την Ανατολικό Κλεύςοβα (21) και τη Θολό (212). Η ςϑγκριςη των επιμϋρουσ γραμμικών εξιςώςεων ϋδειξε ϐτι διαφϋρουν μεταξϑ τουσ ωσ προσ τον ςταθερϐ ϐρο b και ϐχι ωσ προσ την κλύςη a (p<,5). 3.5 Ανατολικό Κλεύςοβα - 21 (n=119) Κλείςοβα χοινιάσ - 21 (n=52) y =,12x -,16 R² =, y =,113x +,19 R² =, Ολικό μήκοσ (cm) Ολικό μήκοσ (cm) 26

35 Πάχοσ (cm) Πάχοσ (cm) Πάχοσ (cm) Κλείςοβα (n=216) y =,137x -,566 R² =, Ολικό μήκοσ (cm) Κόμμα (n=56) y =,127x -,343 R² =, Ολικό μήκοσ (cm) Θολή (n=178) y =,127x -,243 R² =, Ολικό μήκοσ (cm) Εικόνα 11. Σχϋςεισ ολικού μόκουσ (x) - πϊχουσ (y) για την τςιπούρα. Με n ςυμβολύζεται το μϋγεθοσ των δειγμϊτων και R 2 ο ςυντελεςτόσ ςυςχϋτιςησ. Εφϐςον το ελϊχιςτο εμπορεϑςιμο μϋγεθοσ τησ τςιποϑρασ ορύζεται ςτα 2 cm, για τον υπολογιςμϐ του πϊχουσ που αντιςτοιχεύ ςτο ςυγκεκριμϋνο μϋγεθοσ, χρηςιμοποιόθηκαν τα ζεϑγη δεδομϋνων ολικοϑ μόκουσ-πϊχουσ με εϑροσ μηκών απϐ 16 cm ϋωσ 21 cm (μϐνο τα ψϊρια απϐ τισ δειγματοληψύεσ του 212 καλϑπτουν το ςυγκεκριμϋνο εϑροσ μηκών). Οι γραμμικϋσ εξιςώςεισ που προκϑπτουν (Πύνακασ 2) προβλϋπουν ϐτι ψϊρι με πϊχοσ 2 cm (ϐςο και το μϋγεθοσ των ανοιγμϊτων των ρϊβδων διαφυγόσ) θα ϋχει μόκοσ 17,7 cm, 18,4 cm και 19,1 cm αντύςτοιχα. 27

36 Πύνακασ 2. Τιμϋσ των παραμϋτρων a και b τησ γραμμικόσ εξύςωςησ που περιγρϊφει τη ςχϋςη μεταξύ του μόκουσ και του πϊχουσ τησ τςιπούρασ (για εύροσ μηκών από 16 cm ϋωσ 21 cm). Με n ςυμβολύζεται το μϋγεθοσ των δειγμϊτων και R 2 ο ςυντελεςτόσ ςυςχϋτιςησ. Θολό, n=177 Κϐμμα, n=48 Κλεύςοβα, n=63 a b R 2,5329,854,6414 Ο ςκοπϐσ τη παροϑςασ μελϋτησ αφορϊ ςε ϋνα καθαρϊ τεχνικϐ ζότημα, δηλαδό ςτη μελϋτη τησ επιλεκτικϐτητασ των ιχθυοπαγύδων και προσ το παρϐν δεν εξετϊζεται η ϑπαρξη πιθανών διαφοροποιόςεων του πληθυςμοϑ του εύδουσ ςτισ επιμϋρουσ λιμνοθϊλαςςεσ του ςυμπλϋγματοσ. Σα ευρόματα ςχετικϊ με τη διαφοροπούηςη των ςχϋςεων μόκουσ-πϊχουσ τησ τςιποϑρασ μεταξϑ των λιμνοθαλαςςών χρόζουν εμπεριςτατωμϋνησ διερεϑνηςησ. Η πιθανό επιβεβαύωςη τησ ϑπαρξησ διαφοροποιόςεων ςτα βιολογικϊ χαρακτηριςτικϊ τησ τςιποϑρασ μεταξϑ των λιμνοθαλαςςών δημιουργεύ την ανϊγκη ςχεδιαςμοϑ και υλοπούηςησ εξατομικευμϋνου διαχειριςτικοϑ ςχεδύου για κϊθε μύα απϐ αυτϋσ. Παραβλϋποντασ τισ διαφορϋσ μεταξϑ των διαφορετικών δειγμϊτων, και θεωρώντασ ϐτι τα ψϊρια απϐ τισ επιμϋρουσ περιοχϋσ ςυνιςτοϑν ϋναν ενιαύο δεύγμα, η ςχϋςη μόκουσ-πϊχουσ που προκϑπτει (για τισ ςυγκεκριμϋνεσ κλϊςεισ μηκών) προβλϋπει ϐτι πϊχοσ 2 cm αντιςτοιχεύ ςε ψϊρι με ολικϐ μόκοσ 18 cm (Εικ. 12). Οι αποκλύςεισ των προηγοϑμενων εξιςώςεων (17,7 cm, 18,4 cm και 19,1 cm αντύςτοιχα) απϐ το ςυγκεκριμϋνο μόκοσ εύναι μικρϐτερεσ τησ τϊξησ του 1%. 28

37 πιθανότητα ςύλληψησ Πάχοσ (cm) y =.1518x R² = Ολικό μήκοσ (cm) Εικόνα 12. Σχϋςη μόκουσ-πϊχουσ για την τςιπούρα, όπωσ προςδιορύςτηκε από δεύγμα 287 ατόμων μόκουσ από 16 cm ϋωσ 21 cm. Επομϋνωσ, ςτην ιδεατό περύπτωςη, αναμϋνεται η πιθανϐτητα διαφυγόσ για ϊτομα μόκουσ μεγαλϑτερου ό ύςου των 18 cm να εύναι μηδενικό. Η ιδεατό καμπϑλη επιλεκτικϐτητασ (Knife-edged) που προκϑπτει ςτην περύπτωςη αυτό απεικονύζεται παρακϊτω (Εικ. 13) Kλάςη ολικού μήκουσ (cm) Εικόνα 13. Θεωρητικϊ αναμενόμενη καμπύλη επιλεκτικότητασ βϊςει τησ ςχϋςησ μόκουσ-πϊχουσ τησ τςιπούρασ. Απϐ τα διαγρϊμματα που απεικονύζουν τα δεδομϋνα του μόκουσ και του πϊχουσ για την τςιποϑρα, εντοπύζεται ετερογϋνεια, δηλαδό ϊτομα με το ύδιο μόκοσ ϋχουν διαφορετικϐ πϊχοσ, αυτϐ ςημαύνει ϐτι η καμπϑλη επιλεκτικϐτητασ αναμϋνεται να ϋχει μεγαλϑτερη κλύςη. Η ςυγκεκριμϋνη καμπϑλη επύςησ επηρεϊζεται και απϐ το ϊνοιγμα των ρϊβδων διαφυγόσ το οπούο αν και εύχε οριςτεύ ςτα 2cm, απϐ επιτϐπιεσ μετρόςεισ φϊνηκε ϐτι κυμαύνεται απϐ 1,8 cm ϋωσ 2,2 cm. Εϊν ςε αυτϊ ςυνεκτιμηθοϑν τϐςο η διαφοροπούηςη των 29

38 υχνότητα % υχνότητα % υχνότητα % υχνότητα % χαρακτηριςτικών του εύδουσ που φαύνεται να εντοπύζεται μεταξϑ των διαφορετικών λιμνοθαλαςςών του ςυμπλϋγματοσ ϐςο και οι ιδιαιτερϐτητεσ ςτη ςυμπεριφορϊ των ψαριών τϐτε αναμϋνεται η καμπϑλη επιλεκτικϐτητασ να διαφοροποιεύται απϐ την ιδεατό τησ μορφό Κατϊ μόκοσ ςυνθϋςεισ των δειγματοληψιών Απϐ τισ μετρόςεισ του ολικοϑ μόκουσ των ατϐμων τςιποϑρασ προςδιορύςτηκαν οι κατϊ μόκοσ ςυνθϋςεισ των αλιευμϊτων για τισ διαφορετικϋσ πειραματικϋσ διατϊξεισ που εφαρμϐςτηκαν ςτο πεδύο. Οι κατϊ μόκοσ ςυνθϋςεισ των αλιευμϊτων τςιποϑρασ για τισ δειγματοληψύεσ ςτισ οπούεσ χρηςιμοποιόθηκε βολκϐσ (ιχθυοτροφεύα Κλεύςοβασ και Θολόσ) απεικονύζονται ςτα ακϐλουθα διαγρϊμματα (Εικ. 14). 4 3 Κλείςοβα 3/11/212 βολκόσ n= Κλείςοβα 9/12/212 βολκόσ n= ιχθυοπαγίδα n=29 2 ιχθυοπαγίδα n= Κλάςη ολικού μήκουσ (cm) Κλάςη ολικού μήκουσ (cm) 4 Κλείςοβα 15/12/212 4 Κλείςοβα 19/12/212 3 βολκόσ n= 93 3 βολκόσ n= ιχθυοπαγίδα n=49 2 ιχθυοπαγίδα n= Κλάςη ολικού μήκουσ (cm) Κλάςη ολικού μήκουσ (cm) 3

39 υχνότητα % υχνότητα % υχνότητα % 6 45 Κλείςοβα 28/12/212 βολκόσ n= 96 3 ιχθυοπαγίδα n= Κλάςη ολικού μήκουσ (cm) Θολή 22/11/212 Θολή 14/12/ βολκόσ n= βολκόσ n=5 3 2 ιχθυοπαγίδα n= ιχθυοπαγίδα n= Κλάςη ολικού μήκουσ (cm) Κλάςη ολικού μήκουσ (cm) Εικόνα 14. Κατϊ μόκοσ ςυνθϋςεισ αλιευμϊτων τςιπούρασ για τισ δειγματοληψύεσ με βολκό ςτο ιχθυοτροφεύο τησ Κλεύςοβασ και τησ Θολόσ. Με n ςυμβολύζεται το μϋγεθοσ των δειγμϊτων. Απϐ τισ κατϊ μόκοσ ςυνθϋςεισ των αλιευμϊτων του βολκοϑ και τησ ιχθυοπαγύδασ ςτην Κλεύςοβα παρατηρεύται ϐτι ςτο βολκϐ παγιδεϑονται ψϊρια μικρϐτερου μόκουσ ςε ςχϋςη με αυτϊ που εντοπύζονται ςτισ ιχθυοπαγύδεσ. Ουςιαςτικϊ, πρϐκειται για τα ψϊρια που διαφεϑγουν εφϐςον τουσ το επιτρϋπει το πϊχοσ τουσ διαμϋςου των ανοιγμϊτων των ιχθυοπαγύδων και εν ςυνεχεύα παγιδεϑονται ςτο βολκϐ. Η ςτατιςτικό ανϊλυςη των δεδομϋνων ϋδειξε ϐτι οι κατϊ μόκοσ ςυνθϋςεισ των αλιευμϊτων τησ ιχθυοπαγύδασ και του βολκοϑ απϐ το ιχθυοτροφεύο τησ Κλεύςοβασ ςτισ 3/11/212, 9/12/212, 15/12/212 και 19/12/212 διαφϋρουν ςημαντικϊ (p <,5) τϐςο ωσ προσ τισ διαμϋςουσ (Mann-Whitney Test) ϐςο και ωσ προσ τισ κατανομϋσ (Kolmogorov-Smirnov Test). Δεν εντοπύςτηκαν ςτατιςτικώσ ςημαντικϋσ διαφορϋσ οϑτε ςτισ διαμϋςουσ (p=,463) 31

40 υχνότητα % υχνότητα % οϑτε ςτισ κατανομϋσ (p=,989) των αλιευμϊτων του βολκοϑ και τησ ιχθυοπαγύδασ απϐ τη δειγματοληψύα που πραγματοποιόθηκε ςτισ 28/12/12 ςτην Κλεύςοβα. Οι κατϊ μόκοσ ςυνθϋςεισ τησ τςιποϑρασ ςτισ ιχθυοπαγύδεσ και ςτο βολκϐ απϐ τισ δειγματοληψύεσ ςτη Θολό ςτισ 22/11/212 και ςτισ 14/12/212 δεν παρουςιϊζουν ςτατιςτικώσ ςημαντικϋσ διαφορϋσ οϑτε ςτισ διαμϋςουσ (p=,7 και p=,468 αντύςτοιχα) οϑτε ςτισ κατανομϋσ τουσ (p=, 72 και p=,621). Αυτϐ οφεύλεται ςτο γεγονϐσ ϐτι ςτο αλύευμα τησ Θολόσ το κατώτατο ϐριο ςτισ κλϊςεισ μηκών των αλιευϐμενων ατϐμων εύναι 17 cm και απϐ τη ςχϋςη μόκουσ - πϊχουσ για ϊνοιγμα 2 cm προβλϋπονται ςυλλόψεισ ατϐμων πϊνω απϐ 18 cm. Σα παραπϊνω ϋχουν ςαν αποτϋλεςμα, οι κατϊ μόκοσ ςυνθϋςεισ ςτο βολκϐ και ςτισ ιχθυοπαγύδεσ να μην διαφοροποιοϑνται. τα ακϐλουθα διαγρϊμματα, απεικονύζονται οι κατϊ μόκοσ ςυνθϋςεισ των αλιευμϊτων τςιποϑρασ για τισ διαδοχικϋσ δειγματοληψύεσ που πραγματοποιόθηκαν πριν και μετϊ το ϊνοιγμα των ρϊβδων διαφυγόσ ςτα ιχθυοτροφεύα τησ Θολόσ και του Κϐμματοσ (Εικ. 15) Θολή 16/11/212 ανοιχτή ιχθυοπαγίδα n=73 κλειςτή ιχθυοπαγίδα n= Θολή 17/11/212 ανοιχτή ιχθυοπαγίδα n=53 κλειςτή ιχθυοπαγίδα n= Κλάςη ολικού μήκουσ (cm) Κλάςη ολικού μήκουσ (cm) 32

41 υχνότητα % υχνότητα % Κόμμα 23/11/212 ανοιχτή ιχθυοπαγίδα n=22 κλειςτή ιχθυοπαγίδα n= Κόμμα 24/11/212 ανοιχτή ιχθυοπαγίδα n=145 κλειςτή ιχθυοπαγίδα n= Κλάςη ολικού μήκουσ (cm) Κλάςη ολικού μήκουσ (cm) Εικόνα 15. Κατϊ μόκοσ ςυνθϋςεισ τςιπούρασ ςτισ επιμϋρουσ δειγματοληψύεσ χωρύσ βολκό ιχθυοτροφεύο τησ Θολόσ και του Κόμματοσ. Με n ςυμβολύζεται το μϋγεθοσ των δειγμϊτων. ςτο Οι κατϊ μόκοσ ςυνθϋςεισ των ατϐμων τςιποϑρασ ςτισ ιχθυοπαγύδεσ ςτη Θολό, πριν και μετϊ το ϊνοιγμα των ρϊβδων διαφυγόσ δε διαφοροποιοϑνται (για τον ύδιο λϐγο που αναφϋρεται παραπϊνω και για τισ δειγματοληψύεσ με το βολκϐ ςτη Θολό) και για το λϐγο αυτϐ δεν μποροϑν να χρηςιμοποιηθοϑν για την εκτύμηςη τησ επιλεκτικϐτητασ των ιχθυοπαγύδων. Απϐ το ςτατιςτικϐ ϋλεγχο των κατανομών των κατϊ μόκοσ ςυνθϋςεων ςτην ιχθυοπαγύδα πριν και μετϊ το ϊνοιγμα των ρϊβδων ςτη Θολό ςτισ 16/11/212 εντοπύςτηκε ςτατιςτικώσ ςημαντικό διαφορϊ ενώ για τισ 17/11/212 δεν εντοπύςτηκε ςτατιςτικώσ ςημαντικό διαφορϊ (p=,28 και p=,128 αντύςτοιχα). Επύςησ, για τα δεδομϋνα απϐ τισ 16/11/212 οι διϊμεςοι διαφϋρουν ςτατιςτικώσ ςημαντικϊ (p<,5) ενώ δεν ιςχϑει το ύδιο για τη δειγματοληψύα ςτισ 17/11/212 (p=,128). Η ςτατιςτικό ανϊλυςη των δεδομϋνων των διαδοχικών αλιεϑςεων ςτο ιχθυοτροφεύο του Κϐμματοσ ςτισ 24/11/212 ϋδειξε ϐτι οι κατανομϋσ των κατϊ μόκοσ ςυνθϋςεων των αλιευμϊτων που ςυλλϋγονται με κλειςτϊ και με ανοιχτϊ τα ανούγματα των ρϊβδων διαφυγόσ διαφϋρουν ςημαντικϊ τϐςο ωσ προσ τουσ μϋςουσ ϐςο και ωσ προσ τισ κατανομϋσ τουσ (p<,1). Αντύθετα, δεν εντοπύςτηκαν ςτατιςτικώσ ςημαντικϋσ διαφορϋσ ςτισ κατανομϋσ των αλιευμϊτων απϐ τη δειγματοληψύα ςτο Κϐμμα ςτισ 23/11/212 αν και οι μϋςοι διαφϋρουν (p<,5). Ήδη απϐ την προκαταρτικό φϊςη μελϋτησ τησ επιλεκτικϐτητασ των ιχθυοπαγύδων το 21 εύχαν εντοπιςτεύ διαφορϋσ ςτισ κατϊ μόκοσ ςυνθϋςεισ των αλιευμϊτων των τροποποιημϋνων και μη τροποποιημϋνων ιχθυοπαγύδων (Εικ. 16 ). Αναλϑοντασ ςτατιςτικϊ 33

42 υχνότητα % υχνότητα % τα αποτελϋςματα των δειγματοληψιών απϐ το παραδοςιακϐ ιχθυοτροφεύο του χοινιϊ ςτισ 19/11/21 και το ςϑγχρονο ιχθυοτροφεύο τησ Ανατολικόσ Κλεύςοβασ ςτισ 25/11/21 οι κατϊ μόκοσ ςυνθϋςεισ των αλιευμϊτων των τροποποιημϋνων και μη τροποποιημϋνων ιχθυοπαγύδων διαφϋρουν ςτατιςτικώσ ςημαντικϊ και ωσ προσ τισ διαμϋςουσ και ωσ προσ τισ κατανομϋσ (p<,1). 3 2 χοινιάσ 19/11/21 τροποποιημένη ιχθυοπαγίδα n=89 μη τροποποιημένη ιχθυοπαγίδα n= Ανατολική Κλείςοβα 25/11/21 τροποποιημένη ιχθυοπαγίδα n=258 μη τροποποιημένη ιχθυοπαγίδα n= Κλάςη ολικού μήκουσ (cm) Κλάςη ολικού μήκουσ (cm) Εικόνα 16. Κατϊ μόκοσ ςυνθϋςεισ τςιπούρασ ςτισ επιμϋρουσ δειγματοληψύεσ χωρύσ βολκό ςτο ιχθυοτροφεύο τησ Κλεύςοβασ και του Σχοινιϊ. Με n ςυμβολύζεται το μϋγεθοσ των δειγμϊτων. Οι τιμϋσ των παραμϋτρων U και Z για των μη παραμετρικών ελϋγχων Mann-Whitney και Kolmogorov-Smirnov αντύςτοιχα παρατύθενται ςτον πύνακα που ακολουθεύ (Πύνακασ 3). Οι ςτατιςτικού ϋλεγχοι αφοροϑν ςε επύπεδο ςημαντικϐτητασ α=,5. Πύνακασ 3. Τιμϋσ των παραμϋτρων U και Z για των μη παραμετρικών ελϋγχων Mann-Whitney και Kolmogorov-Smirnov αντύςτοιχα που προϋκυψαν από τη ςύγκριςη των κατϊ μόκοσ ςυνθϋςεων των αλιευμϊτων. Mann-Whitney Ημερομηνύα Ιχθυοτροφεύο Test U Test Z Kolmogorov-Smirnov 19/11/21 χοινιϊσ 574,5 4,612 25/11/21 Ανατολικό Κλεύςοβα 378,5 2,249 16/11/212 Θολό ,464 17/11/212 Θολό 3489,5 1,173 22/11/212 Θολό 34479,5 1,29 34

43 23/11/212 Κϐμμα ,186 24/11/212 Κϐμμα ,176 3/11/212 Κλεύςοβα 3,774 9/12/212 Κλεύςοβα ,837 14/12/212 Θολό 95,5,754 15/12/212 Κλεύςοβα 186,5 2,512 19/12/212 Κλεύςοβα ,11 28/12/212 Κλεύςοβα 194, Υπολογιςμόσ πιθανοτότων ςύλληψησ ςτισ ιχθυοπαγύδεσ Απϐ τα δεδομϋνα των πειραματικών δειγματοληψιών υπολογύςτηκε για κϊθε μύα κλϊςη μόκουσ η πιθανϐτητα ςϑλληψησ των ψαριών ςτην ιχθυοπαγύδα. τισ πειραματικϋσ δειγματοληψύεσ με το βολκϐ (Κλεύςοβα , , και ) οι πιθανϐτητεσ υπολογύςτηκαν απϐ το λϐγο του αριθμοϑ των ψαριών τησ ιχθυοπαγύδασ προσ το ϊθροιςμα του αριθμοϑ των ψαριών ςτην ιχθυοπαγύδα και το βολκϐ (ανϊ κλϊςη μόκουσ. Αντύςτοιχα, ςτισ πειραματικϋσ αλιεϑςεισ χωρύσ βολκϐ (ςτο Κϐμμα ςτισ 23 & 24/11/212), η πιθανϐτητα ςϑλληψησ υπολογύςτηκε απϐ το λϐγο του αριθμοϑ των ψαριών που αλιεϑτηκαν απϐ αυτό μετϊ το ϊνοιγμα των ρϊβδων διαφυγόσ προσ τον αριθμϐ των ψαριών που εύχαν αλιευτεύ απϐ την ιχθυοπαγύδα ϐταν όταν κλειςτϊ τα ανούγματα των ρϊβδων διαφυγόσ (Εικ. 17). 35

44 Πιαθνότητα ςύλληψησ Πιθανότητα ςύλληψησ Πιθανότητα ςύλληψησ Πιθανότητα ςύλληψησ Πιθανότητα ςύλληψησ Πιθανότητα ςύλληψησ 1 Κλείςοβα 3/11/212 1 Κλείςοβα 9/12/ Κλάςη ολικού μήκουσ (cm) Κλάςη ολικού μήκουσ (cm) Κλείςοβα 15/12/212 Κλείςοβα 19/12/ Κλάςη ολικού μήκουσ (cm) Κλάςη ολικού μήκουσ (cm) 1 Κόμμα 23/11/212 1 Κόμμα 24/11/ Kλάςη ολικού μήκουσ (cm) Κλάςη ολικού μήκουσ (cm) Εικόνα 17. Πιθανότητεσ ςύλληψησ ανϊ κλϊςη ολικού μόκουσ βϊςει των πειραματικών δεδομϋνων για κϊθε δειγματοληψύα. 36

45 Πιθανότητα ςύλληψησ Πιθανότητα ςύλληψησ Επύςησ, υπολογύςτηκαν οι πιθανϐτητεσ ςυγκρϊτηςησ των ψαριών απϐ τισ ιχθυοπαγύδεσ και για τα δεδομϋνα που ςυλλϋχθηκαν το 21 απϐ το λϐγο του αριθμοϑ των ψαριών που αλιεϑτηκαν απϐ την τροποποιημϋνη ιχθυοπαγύδα προσ τον αριθμϐ των ψαριών που αλιεϑτηκαν απϐ τη μη τροποποιημϋνη ιχθυοπαγύδα (Εικ. 18). 1 χοινιάσ 19/11/21 Ανατολική Κλείςοβα 25/11/ Κλάςη ολικού μήκουσ (cm) Κλάςη ολικού μήκουσ (cm) Εικόνα 18. Πιθανότητεσ ςύλληψησ ανϊ κλϊςη ολικού μόκουσ βϊςει των πειραματικών δεδομϋνων του 21. Απϐ τα παραπϊνω διαγρϊμματα παρατηρεύται ϐτι μϐνο ςτη δειγματοληψύα ςτισ 3/11/212 ςτην Κλεύςοβα, τα πειραματικϊ δεδομϋνα εύναι ςυμβατϊ με ϐςα προβλϋπει η ςχϋςη μόκουσ-πϊχουσ για την τςιποϑρα για το ςυγκεκριμϋνο ϊνοιγμα μεταξϑ των ρϊβδων διαφυγόσ. Πιο ςυγκεκριμϋνα, ψϊρια μικρϐτερα των 18 cm ϋχουν μηδενικό πιθανϐτητα ςυγκρϊτηςησ απϐ το εργαλεύο, ενώ για ψϊρια μεγαλϑτερα απϐ 18 cm η πιθανϐτητα ςυγκρϊτηςησ απϐ το εργαλεύο εύναι ύςη με ϋνα. Για την περιγραφό τησ επιλεκτικϐτητασ των ιχθυοπαγύδων χρηςιμοποιεύται η λογιςτικό καμπϑλη r(l) τησ μορφόσ: r(l)= ϐπου, το μόκοσ του ψαριοϑ. Απϐ την εκτύμηςη των παραμϋτρων a και b προςδιορύζεται το μόκοσ ςτο οπούο το 5% των ψαριών ςυλλαμβϊνονται απϐ το εργαλεύο ( 5) ωσ εξόσ: -a/b= 5. Η καμπϑλη επιλεκτικϐτητασ εύναι ςυμμετρικό ωσ προσ την τιμό 5 και παύρνει τιμϋσ απϐ μηδϋν ϋωσ ϋνα. (Millar & Fryer 1999). Προςαρμϐζοντασ τη ςυγκεκριμϋνη εξύςωςη (nonlinear fitting) ςτα πειραματικϊ δεδομϋνα ϐπου εύναι ςυμβατϊ με ϐςα προβλϋπει η ςχϋςη μόκουσ-πϊχουσ 37

46 Πιθανότητα ςύλληψησ για την τςιποϑρα (3/11/212 Κλεύςοβα) προϋκυψαν a =-147,47, b= 53,72 και 5 =19,5 cm (Εικ. 19 ). 1, Κλάςη ολικού μήκουσ (cm) Εικόνα 19. Καμπύλη επιλεκτικότητασ από την προςαρμογό ενόσ μη γραμμικού μοντϋλου ςτα δεδομϋνα τησ δειγματοληψύασ ςτισ 3/11/212 ςτην Κλεύςοβα. ε αντύθεςη με ϐςα παρατηροϑνται απϐ τη δειγματοληψύα ςτην Κλεύςοβα ςτισ 3/11/212, ςτισ υπϐλοιπεσ δειγματοληψύεσ ςτην Κλεύςοβα ςτισ 9/12/12, 15/12/12 και ςτισ 19/12/12 ψϊρια των οπούων το μόκοσ επιτρϋπει τη διαφυγό απϐ τα ανούγματα (μικρϐτερα απϐ 18 cm) δεν διαφεϑγουν απϐ τισ ιχθυοπαγύδεσ. Σο ύδιο παρατηρεύται και ςτα δεδομϋνα απϐ τισ δειγματοληψύεσ ςτισ 23/11/212 και 24/11/212 ςτο Κϐμμα. Η ύδια εικϐνα εμφανύζεται και ςτα δεδομϋνα του 21. Απϐ τα παραπϊνω φαύνεται ϐτι δεν εύναι μϐνο το ϊνοιγμα μεταξϑ των ρϊβδων διαφυγόσ και το πϊχοσ του ψαριοϑ οι παρϊγοντεσ που καθορύζουν την πιθανϐτητα ςυγκρϊτηςησ των ψαριών ςτισ ιχθυοπαγύδεσ, διαπιςτώνεται επομϋνωσ η ανϊγκη περαιτϋρω διερεϑνηςησ των παραγϐντων που επηρεϊζουν την επιλεκτικϐτητα των τροποποιημϋνων ιχθυοπαγύδων. 38

47 2.3.4 Καταςκευό μοντϋλου επιλεκτικότητασ των τροποποιημϋνων ιχθυοπαγύδων Όπωσ αναφϋρθηκε προηγουμϋνωσ, ςτην πρϊξη δεν ιςχϑουν ακριβώσ τα ύδια με αυτϊ που αναμϋνονται θεωρητικϊ για την επιλεκτικϐτητα του εργαλεύου. Δηλαδό, δεν παρατηρεύται ϐλα τα ψϊρια που εύναι μικρϐτερα των 18 cm να διαφεϑγουν απϐ τα ανούγματα των ιχθυοπαγύδων οϑτε ϐλα ϐςα εύναι μεγαλϑτερα απϐ 18 cm να παγιδεϑονται ςε αυτϋσ. Αντιθϋτωσ, διαπιςτώνεται ϐτι απϐ τη μύα παραμϋνουν ςτισ ιχθυοπαγύδεσ ψϊρια των οπούων το μϋγεθοσ θα επϋτρεπε κανονικϊ να διαφϑγουν (δηλαδό, μικρϐτερα των 18 cm) και απϐ την ϊλλη ϐτι διαφεϑγουν απϐ τισ παγύδεσ ψϊρια που θεωρητικϊ αναμϋνεται να μην μποροϑν να διαφϑγουν (δηλαδό, μεγαλϑτερα των 18 cm). Η ετερογϋνεια που εντοπύςτηκε απϐ τα δεδομϋνα μόκουσ-πϊχουσ για την τςιποϑρα ϋχει ςαν αποτϋλεςμα ϊτομα ύδιου μόκουσ να χαρακτηρύζονται απϐ διαφορετικϐ πϊχοσ και αντύςτροφα. Αυτϐ ενδεχομϋνωσ να ςυςχετύζεται με τισ ςυγκεκριμϋνεσ παρατηρόςεισ και να δικαιολογεύ εν μϋρει τα ευρόματα αλλϊ χρόζει περαιτϋρω διερεϑνηςησ. Επιπρϐςθετα, εύναι εμφανϋσ παρατηρώντασ τισ κατϊ μόκοσ ςυνθϋςεισ ςτο βολκϐ και ςτην ιχθυοπαγύδα ςτισ δειγματοληψύεσ που πραγματοποιόθηκαν ςτην Κλεύςοβα ςτισ 3/11/12, 9/12/12, 15/12/12 και 19/12/12 (Εικ. ) ϐτι ϐςο αυξϊνεται το μϋγεθοσ του αλιεϑματοσ (58, 142, 258 και 54 ψϊρια ςυνολικϊ κατϊ ςειρϊ διεξαγωγόσ τουσ) μειώνεται ο αριθμϐσ των ψαριών που μποροϑν να διαφϑγουν διαμϋςου των ανοιγμϊτων και επομϋνωσ παραμϋνουν ςτισ ιχθυοπαγύδεσ. το παρακϊτω διϊγραμμα απεικονύζεται η ςχϋςη τησ πιθανϐτητασ παραμονόσ ςτην ιχθυοπαγύδα μεγεθών ψαριών που φυςιολογικϊ θα μποροϑςαν να διαφϑγουν (μικρϐτερα απϐ 18 cm), ςυναρτόςει τησ αφθονύασ του ςυνολικοϑ αλιεϑματοσ (Εικ. 2). 39

48 πιθανότητα ςύλληψησ.5.25 y =.8x R² = μέγεθοσ αλιεύματοσ Εικόνα 2. Πιθανότητα ςύλληψησ από τισ ιχθυοπαγύδεσ για ϊτομα μικρότερα των 18 cm ςυναρτόςει του μεγϋθουσ του αλιεύματοσ ςτη διϊρκεια των δειγματοληψιών ςτην Κλεύςοβα. Διαπιςτώνεται ϐτι η πιθανϐτητα ςυγκρϊτηςησ απϐ το εργαλεύο ψαριών που φυςιολογικϊ μποροϑν να διαφϑγουν απϐ τισ ιχθυοπαγύδεσ (λϐγω επιτρεπϐμενου μεγϋθουσ) αυξϊνεται αυξανομϋνου του μεγϋθουσ του αλιεϑματοσ. Αυτϐ ενδεχομϋνωσ να ςχετύζεται με την επύδραςη τησ αυξημϋνησ αφθονύασ ςτη ςυμπεριφορϊ των ψαριών εντϐσ των ιχθυοπαγύδων και επομϋνωσ ςτην παρεμπϐδιςη τησ ικανϐτητασ διαφυγόσ τουσ διαμϋςου των ανοιγμϊτων των ιχθυοπαγύδων. Επιπρϐςθετα, αναφορικϊ με την επύδραςη του μεγϋθουσ του αλιεϑματοσ ςτην ικανϐτητα διαφυγόσ των ψαριών εύναι ςημαντικϐ να επιςημανθεύ η εξόσ παρατόρηςη απϐ τισ δειγματοληψύεσ: μεγϊλου μεγϋθουσ αλιεϑματα προκαλοϑν κορεςμϐ του βολκοϑ με αποτϋλεςμα ψϊρια των οπούων το μϋγεθοσ επιτρϋπει τη διαφυγό τουσ διαμϋςου των ανοιγμϊτων να μη διαφεϑγουν γιατύ απλοϑςτατα δεν υπϊρχει διαθϋςιμοσ χώροσ ςτο βολκϐ. Επύςησ, ςτο ςημεύο αυτϐ αξύζει να αναφερθεύ ϐτι ςτην ικανϐτητα μερικών ψαριών να ςυμπιϋζονται (squeezing) ςτην προςπϊθεια τουσ να διαφϑγουν απϐ τα ανούγματα (Gobert 1998) μπορεύ να αποδοθεύ η παρουςύα μϋςα ςτο βολκϐ ατϐμων μεγαλϑτερων των 18 cm, που πρακτικϊ δεν μποροϑν να διαφϑγουν. υνεπώσ, απϐ τα δεδομϋνα των δειγματοληψιών τησ παροϑςασ εργαςύασ, φαύνεται ϐτι η πιθανϐτητα διαφυγόσ των ψαριών απϐ τισ ιχθυοπαγύδεσ εξαρτϊται τϐςο απϐ το μϋγεθοσ των ψαριών ϐςο και απϐ την αφθονύα του αλιεϑματοσ. Για την περιγραφό του τρϐπου με 4

49 τον οπούο τϐςο το μϋγεθοσ των ψαριών ϐςο και ο αριθμϐσ των ψαριών ςτο αλύευμα επηρεϊζουν τισ διαφυγϋσ των ψαριών απϐ τισ ιχθυοπαγύδεσ καταςκευϊςτηκε ϋνα εμπειρικϐ μοντϋλο. Αρχικϊ, εκτιμόθηκε η επύδραςη κϊθε παραμϋτρου ςτην πιθανϐτητα διαφυγόσ και ςτη ςυνϋχεια απϐ το ςυνδυαςμϐ και των δϑο παραμϋτρων προϋκυψε η τελικό μορφό του μοντϋλου. 41

50 2.3.5 Εκτύμηςη των παραμϋτρων του μοντϋλου επιλεκτικότητασ των τροποποιημϋνων ιχθυοπαγύδων το πλαύςιο τησ μελϋτησ τησ επιλεκτικϐτητασ των τροποποιημϋνων ιχθυοπαγύδων καταςκευϊςτηκε ϋνα εμπειρικϐ μοντϋλο το οπούο ςυνεκτιμϊ την επύδραςη του μεγϋθουσ των ψαριών αλλϊ και τησ αφθονύασ του αλιεϑματοσ ςτην πιθανϐτητα διαφυγόσ. Πρώτα απ ϐλα, εκτιμόθηκε η επύδραςη του ολικοϑ μόκουσ των ατϐμων ςτην πιθανϐτητα διαφυγόσ τουσ απϐ τισ ιχθυοπαγύδεσ. Για να προςδιοριςτεύ η εξύςωςη που περιγρϊφει την επύδραςη του μόκουσ ςτην πιθανϐτητα διαφυγόσ των ψαριών χρηςιμοποιόθηκαν οι παρϊμετροι Lmin (ελϊχιςτο μόκοσ διαφυγόσ) και Lmax (μϋγιςτο μόκοσ διαφυγόσ). Θεωρόθηκε ϐτι για ϊτομα μόκουσ μικρϐτερου ό ύςου του Lmin η πιθανϐτητα διαφυγόσ εύναι 1 και αντύςτοιχα για ϊτομα με μόκοσ μεγαλϑτερο ό ύςο απϐ το Lmax η πιθανϐτητασ διαφυγόσ εύναι μηδενικό. Με δεδομϋνο ϐτι μερικϊ ψϊρια ϋχουν την ικανϐτητα να ςυμπιϋζονται για να διαφϑγουν διαμϋςου των ανοιγμϊτων, θεωρεύται ϐτι το μϋγιςτο μόκοσ διαφυγόσ αυξϊνεται κατϊ 1 %, εύναι ύςο δηλαδό με 19 cm. Απϐ την ϊλλη μεριϊ, εξαιτύασ τησ αδυναμύα κϊποιων ψαριών να διαφϑγουν απϐ τα ανούγματα (εύτε λϐγω κϊποιασ ιδιαιτερϐτητασ τησ ςυμπεριφορϊσ των ψαριών εύτε εξαιτύασ τησ μεγϊλησ αφθονύασ του αλιεϑματοσ) θεωρόθηκε ϐτι το ελϊχιςτο μόκοσ διαφυγόσ μειώνεται κατϊ 1% και ςυνεπώσ ορύζεται ςτα 17 cm. υνεπώσ, απϐ τα πειραματικϊ δεδομϋνα, οι τιμϋσ των παραμϋτρων ορύςτηκαν ωσ εξόσ: Lmin = 17cm και Lmax = 19 cm. Η επύδραςη του μόκουσ ςτην πιθανϐτητα διαφυγόσ περιγρϊφεται απϐ τη γραμμικό ςχϋςη y = -,5x + 9,5 (R² =1) ϐπου y η πιθανϐτητα διαφυγόσ και x το μόκοσ. την καμπϑλη επιλεκτικϐτητασ απεικονύζεται η πιθανϐτητα ςϑλληψησ απϐ το εργαλεύο η οπούα υπολογύζεται ωσ εξόσ: πιθανϐτητα ςϑλληψησ =1- πιθανϐτητα διαφυγόσ. Οπϐτε, για τισ δοθεύςεσ τιμϋσ των παραμϋτρων Lmin=17 cm και Lmax=19 cm προςδιορύςτηκε η καμπϑλη επιλεκτικϐτητασ η οπούα απεικονύζεται παρακϊτω (Εικ. 21). 42

51 πιθανότητα ςύλληψησ ολικό μήκοσ (cm) Εικόνα 21. Καμπύλη επιλεκτικότητασ των ιχθυοπαγύδων όταν ςτην πιθανότητα ςύλληψησ επιδρϊ μόνο το ολικό μόκοσ των ατόμων. Για να προςδιοριςτεύ η εξύςωςη που περιγρϊφει την επύδραςη τησ αφθονύασ του αλιεϑματοσ ςτην πιθανϐτητα διαφυγόσ των ψαριών χρηςιμοποιόθηκαν οι παρϊμετροι nmin (ελϊχιςτη αφθονύα αλιεϑματοσ) και nmax (μϋγιςτη αφθονύα αλιεϑματοσ). Για αριθμϐ ατϐμων ςτο αλύευμα μικρϐτερο ό ύςο του nmin η πιθανϐτητα διαφυγόσ για τα ψϊρια που μποροϑν λϐγω μόκουσ να διαφϑγουν εύναι 1. Όταν ο αριθμϐσ των ατϐμων ςτο αλύευμα εύναι ύςοσ ό μεγαλϑτεροσ απϐ το nmax, τα ϊτομα που ϋχουν μϋγεθοσ το οπούο φυςιολογικϊ θα τουσ επϋτρεπε να διαφϑγουν, ϋχουν μηδενικό πιθανϐτητα διαφυγόσ. Ορύςτηκαν εμπειρικϊ οι εξόσ τιμϋσ: nmin=1 και nmax=5. Η επύδραςη του μεγϋθουσ του αλιεϑματοσ ςτην πιθανϐτητα διαφυγόσ περιγρϊφεται απϐ τη γραμμικό ςχϋςη y = -,2x + 1,2 (R²=1), ϐπου y η πιθανϐτητα διαφυγόσ και x το μϋγεθοσ του αλιεϑματοσ. Πιο ςυγκεκριμϋνα, για μϋγεθοσ αλιεϑματοσ μεγαλϑτερο ό ύςο των 5 ατϐμων θεωρόθηκε ϐτι η πιθανϐτητα διαφυγόσ εύναι μηδενικό ακϐμα και ϐταν το ολικϐ μόκοσ των ατϐμων το επιτρϋπει. Αντύςτοιχα, για μϋγεθοσ αλιεϑματοσ ύςο με 1 η πιθανϐτητα διαφυγόσ για τα ψϊρια που μποροϑν λϐγω μόκουσ να διαφϑγουν εύναι 1 (Εικ. 22). 43

52 πιθανότητα ςύλληψησ πιθανότητα ςύλληψησ πιθανότητα ςύλληψησ 1 1,75,5, ολικό μήκοσ (cm),75,5, ολικό μήκοσ (cm) Εικόνα 22. (από αριςτερϊ) Καμπύλεσ επιλεκτικότητασ όταν n=5 και n=1( n min =1, n max=5). Κϊθε ϋνασ απϐ αυτοϑσ τουσ δϑο παρϊγοντεσ (ολικϐ μόκοσ ατϐμων και τησ αφθονύασ του αλιεϑματοσ) επηρεϊζει ανεξϊρτητα την πιθανϐτητα διαφυγόσ. Οπϐτε, ςυνολικϊ η πιθανϐτητα διαφυγόσ υπολογύζεται απϐ το γινϐμενο των επιμϋρουσ πιθανοτότων. Για μϋγεθοσ αλιεϑματοσ n=25, Lmin=17 cm, Lmax=19 cm, nmin =1 και nmax=5 προςδιορύςτηκε η καμπϑλη επιλεκτικϐτητασ η οπούα απεικονύζεται παρακϊτω (Εικ. 23) ολικό μήκοσ (cm) Εικόνα 23. Καμπύλη επιλεκτικότητασ των ιχθυοπαγύδων για n=25, L min=17 cm, L max=19 cm, n min =1 και n max=5. 44

53 πιθανότητα ςύλληψησ Μελϋτη τησ ςυμπεριφορϊσ του μοντϋλου επιλεκτικότητασ των τροποποιημϋνων ιχθυοπαγύδων Μελετόθηκε η ςυμπεριφορϊ του μοντϋλου ςε διαφορετικϋσ τιμϋσ ολικοϑ μόκουσ και αφθονύασ του αλιεϑματοσ. Αρχικϊ, παρατηρόθηκε η απϐκριςη του μοντϋλου ςε διαφορετικϋσ τιμϋσ των παραμϋτρων Lmin και Lmax, ϋχοντασ ϊρει την επύδραςη του μεγϋθουσ του πληθυςμοϑ ςτην πιθανϐτητα διαφυγόσ (n=1). Παρακϊτω δύνονται οι καμπϑλεσ επιλεκτικϐτητασ που προϋκυψαν απϐ το μοντϋλο για διαφορετικϋσ τιμϋσ Lmin και Lmax και για n=1 (Εικ. 24) Lmin=18 cm Lmax=2 cm Lmin=16 cm Lmax=19 cm ολικό μήκοσ (cm) Lmin=17 cm Lmax=21 cm Εικόνα 24. Kαμπύλεσ επιλεκτικότητασ για διαφορετικϋσ τιμϋσ L min και L max και για n=1. Απϐ το παραπϊνω διϊγραμμα, παρατηρεύται ϐτι για ϊτομα μικρϐτερα του Lmin η πιθανϐτητα ςϑλληψησ εύναι μηδενικό και για ϊτομα μεγαλϑτερα του Lmax, η πιθανϐτητα ςϑλληψησ εύναι ϋνα. Για ϊτομα με μϋγεθοσ ενδιϊμεςο των τιμών Lmin και Lmax η πιθανϐτητα ςϑλληψησ εύναι μεγαλϑτερη απϐ μηδϋν και μικρϐτερη απϐ ϋνα. Όςο αυξϊνεται το εϑροσ των τιμών των παραμϋτρων Lmin και Lmax η κλύςη τησ καμπϑλησ επιλεκτικϐτητασ αυξϊνεται. Επύςησ, παρατηρόθηκε η ςυμπεριφορϊ του μοντϋλου αλλϊζοντασ τισ τιμϋσ των παραμϋτρων n, nmin και nmax με ςταθερϋσ τισ τιμϋσ των παραμϋτρων Lmin και Lmax. την εικϐνα που ακολουθεύ δύνεται η καμπϑλη επιλεκτικϐτητασ για διαφορετικϋσ τιμϋσ n, nmin και nmax ϐταν Lmin=17 cm και Lmax=19 cm (Εικ. 25). 45

54 πιθανότητα ςύλληψησ n=1 n=15 n=25 n= ολικό μήκοσ (cm) Εικόνα 25. Καμπύλεσ επιλεκτικότητασ όταν L min=17cm και L max=19cm, για διαφορετικϊ μεγϋθη αλιεύματοσ (n). Παρατηρεύται ϐτι ϐςο το μϋγεθοσ του αλιεϑματοσ πληςιϊζει την τιμό του nmax=5 η πιθανϐτητα ςϑλληψησ ατϐμων που το μϋγεθϐσ τουσ επιτρϋπει τη διαφυγό (δηλαδό, ϊτομα μικρϐτερα απϐ 17 cm) αυξϊνεται. 46

55 Πιθανότητα ςύλληψησ Πιθανότητα ςύλληψησ Προςαρμογό του μοντϋλου επιλεκτικότητασ των τροποποιημϋνων ιχθυοπαγύδων ςτα πειραματικϊ δεδομϋνα Προςαρμϐζοντασ τισ τιμϋσ των παραμϋτρων του μοντϋλου ςτα δεδομϋνα των επιμϋρουσ δειγματοληψιών προςδιορύςτηκαν οι καμπϑλεσ επιλεκτικϐτητασ των ιχθυοπαγύδων. τα διαγρϊμματα που ακολουθοϑν απεικονύζονται και οι πιθανϐτητεσ ςϑλληψησ που υπολογύςτηκαν απϐ τα πειραματικϊ δεδομϋνα (Εικ. 26). 1 Κλείςοβα 3/11/212 1 Κλείςοβα 3/11/ y = x R² = Κλάςη ολικού μήκουσ (cm) 1 Κλείςοβα 9/12/212 1 Κλείςοβα 9/12/ y =.9772x R² = Κλάςη ολικού μήκουσ (cm)

56 Πιθανότητα ςύλληψησ Πιθανότητα ςύλληψησ Πιθανότητα ςύλληψησ Κλείςοβα 15/12/ Κλάςη ολικού μήκουσ (cm) Κλείςοβα 15/12/212 y =.997x R² = Κλείςοβα 19/12/ Κλάςη ολικού μήκουσ (cm) Κλείςοβα 19/12/212 y =.9973x R² = Κλείςοβα 28/12/ Κλάςη ολικού μήκουσ (cm) Κλείςοβα 28/12/212 y = 1.743x R² =

57 Πιθανότητα ςύλληψησ Πιθανότητα ςύλληψησ Πιθανότητα ςύλληψησ Κόμμα 23/11/ Κλάςη ολικού μήκουσ (cm) Κόμμα 23/11/212 y = 1.888x R² = Κόμμα 24/11/212 Κόμμα 24/11/ y = 1.64x R² = Κλάςη ολικού μήκουσ (cm) χοινιάσ 19/11/ χοινιάσ 19/11/21 y =.9748x R² = Κλάςη ολικού μήκουσ (cm)

58 Πιθανότητα ςύλληψησ 1 Ανατολική Κλείςοβα 25/11/21 1 Ανατολική Κλείςοβα 25/11/ Κλάςη ολικού μήκουσ (cm) y =.9384x R² = Εικόνα 26. (αριςτερϊ) Οι ςυνεχεύσ γραμμϋσ απεικονύζουν τισ καμπύλεσ επιλεκτικότητασ των ιχθυοπαγύδων όπωσ προϋκυψαν από το εμπειρικό μοντϋλο. Τα κόκκινα ςημεύα αντιςτοιχούν ςτισ πιθανότητεσ ςύλληψησ όπωσ υπολογύςτηκαν από τα πειραματικϊ δεδομϋνα. (δεξιϊ) Συςχϋτιςη μοντϋλου με τα πειραματικϊ δεδομϋνα. Οι μεγϊλεσ τιμϋσ του ςυντελεςτό ςυςχϋτιςησ, αποδεικνϑουν ϐτι το μοντϋλο περιγρϊφει ικανοποιητικϊ την επιλεκτικϐτητα των τροποποιημϋνων ιχθυοπαγύδων. Μϊλιςτα το πρϐβλημα τησ εξϊρτηςησ των διαφυγών απϐ την αφθονύα του αλιεϑματοσ επιβεβαιώνεται και ςτα δεδομϋνα των δειγματοληψιών του 21. Πιο ςυγκεκριμϋνα, η πιθανϐτητα ςϑλληψησ ψαριών που μποροϑν να διαφϑγουν λϐγω μεγϋθουσ απϐ τισ ιχθυοπαγύδεσ εύναι μεγαλϑτερη για ψϊρια του αλιεϑματοσ απϐ την Ανατολικό Κλεύςοβα (25/11/21) το οπούο περιλαμβϊνει 577 ϊτομα ςε αντύθεςη με την αντύςτοιχη πιθανϐτητα ςτο αλύευμα του χοινιϊ (19/11/21) το οπούο αποτελεύται απϐ 155 ϊτομα. Σϋλοσ, χρηςιμοποιώντασ το μϋςο ϐρο των παραμϋτρων που προϋκυψαν απϐ τισ επιμϋρουσ δειγματοληψύεσ προςαρμϐςτηκε το μοντϋλο (calibration) ςτα δεδομϋνα των δειγματοληψιών. Οι μϋςοι ϐροι των παραμϋτρων εύναι: Lmin=16,2 cm και Lmax=18,9 cm, n=26, nmin= και nmax=15. το ακϐλουθο διϊγραμμα απεικονύζεται η μορφό τησ καμπϑλησ επιλεκτικϐτητασ που προκϑπτει χρηςιμοποιώντασ τισ παραπϊνω τιμϋσ (Εικ. 27). 5

59 Πιθανότητα ςύλληψησ Κλάςη ολικού μήκουσ (cm) Εικόνα 27. Καμπύλη επιλεκτικότητασ με το μϋςο όρο των παραμϋτρων του εμπειρικού μοντϋλου των επιμϋρουσ δειγματοληψιών. Απϐ το παραπϊνω διϊγραμμα φαύνεται ϐτι η καμπϑλη επιλεκτικϐτητασ εύναι ςυμβατό με τη μορφομετρύα των ψαριών και ανταποκρύνεται τϐςο ςτην ικανϐτητα μερικών ψαριών (αν και μεγαλϑτερων απϐ το προβλεπϐμενο μόκοσ διαφυγόσ βϊςει τησ ςχϋςησ μόκουσ - πϊχουσ) να ςυμπιϋζονται για να διαπερϊςουν απϐ τα ανούγματα ϐςο και ςτην επύδραςη που αςκεύ η αφθονύα του αλιεϑματοσ ςτην πιθανϐτητα διαφυγόσ. Σο τελευταύο καταδεικνϑεται απϐ το γεγονϐσ ϐτι ακϐμα και για ψϊρια που λϐγω κατϊλληλου μόκουσ μποροϑν πρακτικϊ να διαφϑγουν απϐ τα ανούγματα των ιχθυοπαγύδων η πιθανϐτητα ςϑλληψησ εύναι μεγαλϑτερη του μηδενϐσ. 51

60 2.4 Συζότηςη Σο ςϑμπλεγμα λιμνοθαλαςςών Μεςολογγύου-Αιτωλικοϑ αντιπροςωπεϑει περύπου το 4% τησ επιφϊνειασ των ελληνικών λιμνοθαλαςςών και χαρακτηρύζεται απϐ ϋντονη ιχθυοπαραγωγικό δραςτηριϐτητα. Η μεγαλϑτερη παραγωγό προϋρχεται απϐ τισ ιχθυοςυλληπτικϋσ εγκαταςτϊςεισ η λειτουργύα των οπούων βαςύζεται ςτισ εποχικϋσ και οντογενετικϋσ μεταναςτεϑςεισ των ψαριών απϐ και προσ τη θϊλαςςα. Ο ρϐλοσ των λιμνοθαλαςςών ωσ πεδύων ςυγκϋντρωςησ και ανϊπτυξησ του γϐνου διαφϐρων ειδών ςε ςυνδυαςμϐ με τον παραδοςιακϐ τρϐπο τησ αλιευτικόσ εκμετϊλλευςησ ϋχουν ςαν αποτϋλεςμα τα υπομεγϋθη ψϊρια να αποτελοϑν ϋνα ςημαντικϐ ποςοςτϐ τησ παραγωγόσ τουσ. Ψσ υπομεγϋθη χαρακτηρύζονται τα ψϊρια που αλιεϑονται κϊτω απϐ το ελϊχιςτα εμπορεϑςιμο μϋγεθοσ που ορύζει ο Κανονιςμϐσ 1967/26 τησ ΕΕ για την αλιεύα ςτη Μεςϐγειο Θϊλαςςα. Βϊςει τησ Κοινόσ Αλιευτικόσ Πολιτικόσ λοιπϐν, η οπούα δύνει προτεραιϐτητα ςτην ανϊπτυξη πιο επιλεκτικών αλιευτικών εργαλεύων τύθεται υπϐ αμφιςβότηςη το παραδοςιακϐ και διαχρονικϐ πρϐτυπο εκμετϊλλευςησ των λιμνοθαλαςςών. τη λιμνοθϊλαςςα Μεςολογγύου-Αιτωλικοϑ το πρϐβλημα τησ αυξημϋνησ ςϑλληψησ υπομεγεθών ατϐμων τςιποϑρασ (Sparus aurata, Linnaeus 1758) τα τελευταύα χρϐνια ϋχει αποκτόςει ςοβαρϋσ διαςτϊςεισ. Η αυξημϋνη ςυχνϐτητα των υπομεγεθών ατϐμων τςιποϑρασ ςτη λιμνοθϊλαςςα του Μεςολογγύου φαύνεται απϐ την ανϊλυςη των ετόςιων δακτυλύων των λεπιών να ςυνδϋεται με μεύωςη του ρυθμοϑ αϑξηςησ του εύδουσ τα τελευταύα χρϐνια (Iliopoulou et al. 211). Αυτϐ το γεγονϐσ ϋχει αποδοθεύ ςτην εξϊπλωςη τησ εντατικόσ ιχθυοκαλλιϋργειασ ςτην ευρϑτερη περιοχό η οπούα ϋχει οδηγόςει ςτην αϑξηςη του αποθϋματοσ του εύδουσ ςτη φϑςη (εξαιτύασ των διαφυγών) και ςυνακολοϑθωσ ςτον αυξημϋνο ανταγωνιςμϐ για εϑρεςη τροφόσ (Dimitriou et al. 27). Η τςιποϑρα αντιπροςωπεϑει πϊνω απϐ το 35% των ςυνολικών εςϐδων των ςυνεταιριςμών του ςυμπλϋγματοσ Μεςολογγύου Αιτωλικοϑ και πϊνω απϐ το 5% τησ αξύασ των αλιευμϊτων τησ κεντρικόσ λιμνοθϊλαςςασ, η οπούα με τη ςειρϊ τησ αντιπροςωπεϑει το 7% τησ ςυνολικόσ ϋκταςησ του ςυμπλϋγματοσ (Ιχθυϐςκαλα Μεςολογγύου, ςτοιχεύα παραγωγόσ 25-21). Η υπϋρμετρη αϑξηςη του πληθυςμοϑ του τησ τςιποϑρασ λοιπϐν δημιουργεύ πρϐςθετα προβλόματα που ςχετύζονται με την 52

61 οικονομικό διϊςταςη τησ εκμετϊλλευςησ. Η αυξημϋνη διϊθεςη του ςυγκεκριμϋνου εύδουσ ςτο εμπϐριο ςε ςυνδυαςμϐ με τη γενικϐτερη οικονομικό κατϊςταςη οδηγεύ ςε πτώςη των τιμών του εύδουσ ςτην αγορϊ. Η κατϊςταςη αυτό εντεύνεται αν προςτεθεύ και η πύεςη που αςκεύται απϐ την υπερπροςφορϊ των ψαριών που βρύςκονται κϊτω απϐ το επιτρεπϐμενο εμπορεϑςιμο μϋγεθοσ. Παρατηρεύται μεύωςη τησ τιμόσ τησ τςιποϑρασ ςτην περιοχό ςε ποςοςτϐ που αντιπροςωπεϑει το 1/3 (περύπου) τησ τιμόσ του 1995 (Ηλιοποϑλου et al. 212). Η αρνητικό επύδραςη ςτο ειςϐδημα των ψαρϊδων τησ παρουςύασ ςτο αλύευμα των υπομεγεθών ψαριών θϋτει ςε κύνδυνο την περαιτϋρω οργανωμϋνη εκμετϊλλευςη των ιχθυοτροφεύων γεγονϐσ που αποτελεύ απειλεύ το μϋλλον του οικοςυςτόματοσ τησ λιμνοθϊλαςςασ. Ήδη ςτα ιχθυοτροφεύα τησ λιμνοθϊλαςςασ ϋχουν χαθεύ οι μιςϋσ θϋςεισ εργαςύασ ςε ςχϋςη με την προηγοϑμενη δεκαετύα. Αν ςτισ κοινωνικοοικονομικϋσ επιπτώςεισ ςυνεκτιμηθοϑν οι αρνητικϋσ επιδρϊςεισ ςτο οικοςϑςτημα, καθύςταται ςαφόσ η ςημαςύα ςτόριξησ πρωτοβουλιών οι οπούεσ αποτελοϑν τη βϊςη γενικϐτερων διαχειριςτικών και διοικητικών αλλαγών με πρωταρχικϐ ρϐλο ςε αυτϋσ των ύδιων των ψαρϊδων. Η αξιοπούηςη τησ γνώςησ και τησ εμπειρύασ των ψαρϊδων, που αν και απϐ μϐνη τησ δεν αποδεικνϑει δεδομϋνα ςχετικϊ με τη βιολογύα και την οικολογύα των ειδών, μπορεύ να ϋχει κατευθυντόριο ρϐλο για τον περαιτϋρω ϋλεγχο υποθϋςεων και τη διαπύςτωςη προτϑπων που ςχετύζονται με την αλιευτικό τουσ εκμετϊλλευςη. Προςεγγύζοντασ το ςυγκεκριμϋνο πρϐβλημα το 21 ςχεδιϊςτηκαν απϐ τη Διεϑθυνςη Αλιεύασ του νομοϑ Αιτωλοακαρνανύασ και τουσ αλιεύσ των ςυνεταιριςμών ιχθυοπαγύδεσ με τροποποιημϋνα τεχνικϊ χαρακτηριςτικϊ οι οπούεσ και τοποθετόθηκαν δοκιμαςτικϊ ςε περιοριςμϋνη κλύμακα. Μετϊ απϐ τα πολϑ θετικϊ αποτελϋςματα τησ πιλοτικόσ εγκατϊςταςησ των πιο επιλεκτικών ιχθυοπαγύδων, οι τροποποιόςεισ αυτϋσ εφαρμϐςτηκαν το 211 ςτο 5% περύπου των ιχθυοςυλληπτικών εγκαταςτϊςεων τησ λιμνοθϊλαςςασ. Η παρακολοϑθηςη των επιπτώςεων τησ εφαρμογόσ των τροποποιημϋνων ιχθυοπαγύδων ςτη λιμνοθϊλαςςα, ϋδειξε ϐτι τα υπομεγϋθη ψϊρια (μη εμπορεϑςιμα) διαφεϑγουν μϋςω αυτών οπϐτε περιορύζονται οι απορρύψεισ των μη εμπορεϑςιμων ψαριών γεγονϐσ ωφϋλιμο για το μϋλλον των ιχθυοπληθυςμών ςτη λιμνοθϊλαςςα και ςτη θϊλαςςα. Οι 53

62 τροποποιημϋνεσ ιχθυοπαγύδεσ ςυλλϋγουν λιγϐτερα υπομεγϋθη ψϊρια ςυγκριτικϊ με τισ παλιϋσ και ταυτϐχρονα περιςςϐτερα μεγϊλα ψϊρια τα οπούα ϋχουν και μεγαλϑτερη εμπορικό αξύα. Η ςϑλληψη μεγαλϑτερου μεγϋθουσ ατϐμων ςτο αλύευμα ςυνοδεϑεται απϐ αϑξηςη των εςϐδων των αλιϋων, διϐτι τα μεγαλϑτερα ψϊρια ϋχουν και μεγαλϑτερη εμπορικό αξύα ανϊ μονϊδα βϊρουσ (Munro et al. 23). Η χρόςη των νϋων ιχθυοπαγύδων επιφϋρει ϊμεςα αποτελϋςματα ςτα ϋςοδα απϐ την ημερόςια αλιευτικό εκμετϊλλευςη. Απϐ αναλϑςεισ των ςτοιχεύων τησ παραγωγόσ απϐ δειγματοληψύα το 21 διαπιςτώθηκε ϐτι η μϋςη αξύα ανϊ τςιποϑρα ςε αλύευμα νϋασ παγύδασ αντιςτοιχεύ ςε 1,68 ενώ η αντύςτοιχη τιμό ςε αλύευμα παλιϊσ παγύδασ φτϊνει μϐλισ ςτα,38 ανϊ ψϊρι. Επιπρϐςθετα, λαμβϊνοντασ υπ ϐψιν τη μεύωςη των εργατικών ωρών και του ανθρώπινου δυναμικοϑ που απαιτοϑνται για το διαχωριςμϐ των μη εμπορεϑςιμων απϐ τα εμπορεϑςιμα ψϊρια το ενδιαφϋρον απϐ την ευρεύα χρόςη των νϋων ιχθυοπαγύδων αυξϊνεται ςημαντικϊ. ε ϐλα αυτϊ αξύζει να προςτεθεύ ϐτι το κϐςτοσ τησ τροποπούηςησ ανϊ ιχθυοπαγύδα εκτιμϊται περύπου ςτα 8. ε διεθνό βϊςη, διεξϊγονται παρϐμοιεσ εργαςύεσ που αποςκοποϑν ςτη βιώςιμη και οικολογικϊ αποδεκτό αλιεύα (Johnson 21). Παρϐμοια με την παροϑςα πρωτοβουλύα, εύναι και η προςπϊθεια που ϋγινε ςτο πλαύςιο του προγρϊμματοσ IMOLA (Integrated Management of Lagoon Activities) ςτη λιμνοθϊλαςςα Tam Giang-Cau Hai τησ επαρχύασ Thua Thien Hue ςτο Βιετνϊμ (Nguyen et al. 28). Πρϐκειται για ϋνα ϋργο το οπούο διεξϊγεται απϐ τον FAO και χρηματοδοτεύται απϐ την Ιταλικό και Βιετναμϋζικη κυβϋρνηςη με απώτερο ςτϐχο την αναβϊθμιςη του βιοτικοϑ επιπϋδου των ανθρώπων που εξαρτώνται απϐ τη ςυγκεκριμϋνη λιμνοθϊλαςςα. το πλαύςιο τησ ευρϑτερησ προςπϊθειασ για τη βελτύωςη τησ ποιϐτητασ τησ ζωόσ των ανθρώπων τησ ςυγκεκριμϋνησ περιοχόσ, μεταξϑ των ϊλλων, διεξόχθη ϋρευνα για την εξϊλειψη τησ αλύευςησ ψαριών παρϊνομου μόκουσ ςτισ ιχθυοπαγύδεσ που χρηςιμοποιοϑνται ωσ αλιευτικϐ εργαλεύο ςτη λιμνοθϊλαςςα. τη ςυγκεκριμϋνη ϋρευνα, ϐπωσ αναφϋρεται ςτη ςχετικό τεχνικό ϋκθεςη του προγρϊμματοσ χρηςιμοποιόθηκε η μϋθοδοσ cover bag, ςϑμφωνα με την οπούα, εξωτερικϊ του πλϋγματοσ που περικλεύει τισ ιχθυοπαγύδεσ τοποθετόθηκε δύχτυ (με μϋγεθοσ ανούγματοσ 5 mm) ςτο οπούο παγιδεϑονται ϐςα ψϊρια διαφεϑγουν απϐ τισ ιχθυοπαγύδεσ. Φρηςιμοποιώντασ διαφορετικϐ κϊθε φορϊ «μϋγεθοσ ματιοϑ» ςτο πλϋγμα των ιχθυοπαγύδων ςυνϋκριναν τισ 54

63 κατϊ μόκοσ ςυνθϋςεισ των ψαριών που αλιεϑονταν απϐ τισ ιχθυοπαγύδεσ και αυτών που μετϊ τη διαφυγό τουσ απϐ το πλϋγμα εύχαν παγιδευτεύ ςτο εξωτερικϐ δύχτυ (Εικ. 28). Εικόνα 28. Πειραματικό διϊταξη του προγρϊμματοσ IMOLA. Τα βϋλη δεύχνουν τουσ δύο τύπουσ διχτυών που χρηςιμοποιόθηκαν (από Nguyen et al. 28). Για τον ςχεδιαςμϐ επιλεκτικών αλιευτικών εργαλεύων ςτα πλαύςια τησ προςπϊθειασ που διεξϊγεται για να διαςφαλιςτεύ η βιωςιμϐτητα των αλιευμϊτων και εν τϋλει του οικοςυςτόματοσ αποτελεύ αναγκαύα προϒπϐθεςη η κατανϐηςη των αρχών που διϋπουν την επιλεκτικϐτητα των αλιευτικών εργαλεύων. Αν και τα παρελθϐντα χρϐνια ϋχει βελτιωθεύ ςημαντικϊ η εϑρεςη μεθϐδων προςδιοριςμοϑ τησ επιλεκτικϐτητασ των αλιευτικών εργαλεύων, λύγεσ μελϋτεσ ϋχουν διεξαχθεύ για την εκτύμηςη τησ επιλεκτικϐτητασ των ιχθυοπαγύδων ςε ςχϋςη με αυτϋσ που ϋχουν διεξαχθεύ για τα υπϐλοιπα αλιευτικϊ εργαλεύα. Οι μελϋτεσ αυτϋσ αναφϋρουν ϐτι το μϋγεθοσ του ψαριοϑ και το ϊνοιγμα των ιχθυοπαγύδων εύναι δϑο παρϊγοντεσ οι οπούοι επηρεϊζουν τη ςϑνθεςη του αλιεϑματοσ ςτην ιχθυοπαγύδα. Απϐ την παροϑςα εργαςύα προκϑπτει ϐτι η επιλεκτικϐτητα των ιχθυοπαγύδων δεν εξαρτϊται μϐνο απϐ το μϋγεθοσ των ανοιγμϊτων και το μόκοσ των ψαριών αλλϊ και απϐ την αφθονύα του αλιεϑματοσ. Πιο ςυγκεκριμϋνα, ϐταν αυξϊνεται η αφθονύα του αλιεϑματοσ μειώνεται η ικανϐτητα διαφυγόσ διαμϋςου των ανοιγμϊτων των υπομεγεθών ψαριών γεγονϐσ που πρϋπει να λαμβϊνεται ςοβαρϊ υπϐψη ςτισ δειγματοληψύεσ που ςτοχεϑουν ςτην εκτύμηςη τησ επιλεκτικϐτητασ των ιχθυοπαγύδων. 55

64 το ςημεύο αυτϐ εύναι ςημαντικϐ να επιςημανθοϑν μερικϋσ παρατηρόςεισ που αφοροϑν τισ διαφορετικϋσ πειραματικϋσ διαδικαςύεσ που ακολουθόθηκαν ςτο πεδύο για τη μελϋτη τησ επιλεκτικϐτητασ των ιχθυοπαγύδων. Η ουςιαςτικό πληροφορύα για την επιλεκτικϐτητα των τροποποιημϋνων ιχθυοπαγύδων παρϋχεται απϐ τισ πειραματικϋσ αλιεύεσ ςτισ οπούεσ χρηςιμοποιόθηκε βολκϐσ, διϐτι το αλύευμα του βολκοϑ περιλαμβϊνει κϊθε ψϊρι που διαφεϑγει απϐ την ιχθυοπαγύδα. Αντιθϋτωσ, τα αποτελϋςματα των αλιεϑςεων που πραγματοποιοϑνται πριν και μετϊ το ϊνοιγμα των ρϊβδων διαφυγόσ (κατϊ τη διϊρκεια τησ πλημμυρύδασ) αξιολογοϑνται ωσ επιςφαλό για την εκτύμηςη τησ επιλεκτικϐτητασ των τροποποιημϋνων ιχθυοπαγύδων. Σο γεγονϐσ αυτϐ οφεύλεται ςτο ϐτι οι πειραματικϋσ αλιεύεσ πραγματοποιοϑνται ταυτϐχρονα με τισ ημερόςιεσ αλιευτικϋσ δραςτηριϐτητεσ των ψαρϊδων και επομϋνωσ δεν εύναι πϊντοτε δυνατό η τόρηςη του κατϊλληλου χρονικοϑ διαςτόματοσ που πρϋπει να μεςολαβεύ μεταξϑ των διαδοχικών αλιεϑςεων. Επύςησ, τα δεδομϋνα των ταυτϐχρονων δειγματοληψιών ςε τροποποιημϋνεσ και μη τροποποιημϋνεσ ιχθυοπαγύδεσ παρϋχουν απλϋσ ενδεύξεισ για την επιλεκτικϐτητα των νϋων ιχθυοπαγύδων δεδομϋνου ϐτι υιοθετεύται η παραδοχό ϐτι τα αλιεϑματα και των δϑο ιχθυοπαγύδων προϋρχονται απϐ τον ύδιο αρχικϐ πληθυςμϐ. υνεπώσ, μεταξϑ των πειραματικών διαδικαςιών που ακολουθόθηκαν ςτο πλαύςιο τησ παροϑςασ εργαςύασ, η χρόςη του βολκοϑ ςυνύςταται ωσ η καταλληλϐτερη μϋθοδοσ αξιολϐγηςησ του νϋου εργαλεύου. Όμωσ, το φαινϐμενο του κορεςμοϑ του βολκοϑ, πρϐβλημα που ϋχει παρατηρηθεύ και ςε ϊλλα αλιευτικϊ εργαλεύα (Prchalova et al. in press) πρϋπει να λαμβϊνεται υπϐψη κατϊ τη διϊρκεια των δειγματοληψιών με ςκοπϐ την ορθό εκτύμηςη τησ επιλεκτικϐτητασ των αλιευτικών εργαλεύων. τη ςυγκεκριμϋνη περύπτωςη, το πρϐβλημα μπορεύ να αντιμετωπιςτεύ με τη χρόςη μεγαλϑτερων διαςτϊςεων βολκοϑ. Η βελτύωςη τησ επιλεκτικϐτητασ των αλιευτικών εργαλεύων αποτελεύ αναγκαύα προϒπϐθεςη για τη μεύωςη των απορριπτϐμενων αλιευμϊτων και ςυμβϊλλει ταυτϐχρονα ςτην αναδϐμηςη του κλϊδου τησ αλιεύασ ςτη Μεςϐγειο Θϊλαςςα (Colloca et al. 213). Απϐ τισ προςπϊθειεσ που ϋχουν γύνει ςτη Μεςϐγειο για την ϑπαρξη πιο επιλεκτικών αλιευτικών εργαλεύων αποδεικνϑεται πωσ η αποτελεςματικϐτητα τϋτοιων μϋτρων διαφοροποιεύται μεταξϑ των διαφορετικών τϑπων εργαλεύων αλλϊ και των διαφορετικών αλιευτικών περιοχών. Επύςησ, επιςημαύνεται ϐτι οι παρεμβϊςεισ ςτα τεχνικϊ χαρακτηριςτικϊ των 56

65 αλιευτικών εργαλεύων, δεν αρκοϑν ωσ μεμονωμϋνεσ πρωτοβουλύεσ για την επύλυςη του προβλόματοσ των απορρύψεων των αλιευμϊτων (Tsagarakis et al. 213). Προτεύνεται λοιπϐν, ϋνα διαχειριςτικϐ πλϊνο που θα περιελϊμβανε ϐχι μϐνο τεχνικϋσ τροποποιόςεισ των αλιευτικών εργαλεύων, αλλϊ και χωροχρονικοϑσ περιοριςμοϑσ τησ αλιευτικόσ προςπϊθειασ με ςκοπϐ την προςταςύα του γϐνου διαφϐρων ειδών αλλϊ και ειδών που βρύςκονται υπϐ καθεςτώσ προςταςύασ. Επύςησ, ςτην εξϊλειψη του προβλόματοσ θα ςυμβϊλλει ο αυςτηρϐτεροσ ϋλεγχοσ τησ τόρηςησ ό μη των κανονιςμών αλλϊ και η παροχό κινότρων ςτουσ αλιεύσ για την ενεργϐ ςυμμετοχό τουσ ςτην προςπϊθεια να πραγματοποιεύται η αλιεύα ςε επύπεδα που δεν θϋτουν ςε κύνδυνο την αναπαραγωγό των αποθεμϊτων και προςφϋρουν μακροπρϐθεςμα πολλαπλϊ οφϋλη. Όπωσ αποδεικνϑεται απϐ τα υπϊρχοντα ςτοιχεύα ο ςχεδιαςμϐσ και η εγκατϊςταςη των τροποποιημϋνων ιχθυοπαγύδων αποτελεύ μύα αποτελεςματικό πρωτοβουλύα για τη βελτύωςη τησ αλιευτικόσ εκμετϊλλευςησ τησ λιμνοθϊλαςςασ. Ψςτϐςο, για την αντιμετώπιςη του προβλόματοσ των απορριπτϐμενων με ςτϐχο τη βελτύωςη και τη διατόρηςη του παραδοςιακοϑ προτϑπου τησ αλιευτικόσ εκμετϊλλευςησ τησ λιμνοθϊλαςςασ απαιτεύται ολιςτικό θεώρηςη των βιολογικών, περιβαλλοντικών, νομοθετικών και κοινωνικοοικονομικών παραγϐντων που ςχετύζονται με αυτϐ (Bellido et al. 211). 57

66 2.5 Συμπερϊςματα το πλαύςιο τησ μελϋτησ τησ πρωτοβουλύασ ςχεδιαςμοϑ, εγκατϊςταςησ και λειτουργύασ τροποποιημϋνων ιχθυοπαγύδων ςτη λιμνοθϊλαςςα του Μεςολογγύου διαπιςτώθηκε ϐτι απϐ τη χρόςη των τροποποιημϋνων ιχθυοπαγύδων επιτυγχϊνεται η διαφυγό των υπομεγεθών ψαριών τςιποϑρασ. Με τη διευκϐλυνςη διαφυγόσ των υπομεγεθών ψαριών, παρϋχεται η δυνατϐτητα ςτα αναπαραγωγικϊ ανώριμα ϊτομα (υπομεγϋθη) να αναπαραχθοϑν, γεγονϐσ που μπορεύ να αποδειχθεύ ωφϋλιμο για το μϋλλον του ιχθυαποθϋματοσ. Επύςησ, απϐ τη χρόςη των νϋων ιχθυοπαγύδων προκϑπτουν ϊμεςα οικονομικϊ οφϋλη για τουσ αλιεύσ διϐτι με την αποφυγό ςυςςώρευςησ μικρών ψαριών διευκολϑνεται η εύςοδοσ των μεγαλϑτερων ϊρα και μεγαλϑτερησ εμπορικόσ αξύασ ψαριών. Φωρύσ τη μεςολϊβηςη τησ ςϑλληψησ, τησ διαλογόσ και τησ απελευθϋρωςησ των υπομεγεθών ατϐμων τςιποϑρασ διευκολϑνεται η καθημερινϐτητα των αλιϋων. Αναφορικϊ με την επιλεκτικϐτητα των τροποποιημϋνων ιχθυοπαγύδων, διαπιςτώθηκε ϐτι επηρεϊζεται εκτϐσ απϐ το μϋγεθοσ του ανούγματοσ των ρϊβδων διαφυγόσ και το μϋγεθοσ των ψαριών και απϐ την αφθονύα του αλιεϑματοσ. Μϊλιςτα, ϐςο αυξϊνεται η αφθονύα του αλιεϑματοσ, αυξϊνεται η πιθανϐτητα ςυγκρϊτηςησ απϐ τισ ιχθυοπαγύδεσ ψαριών που το μϋγεθϐσ τουσ επιτρϋπει να διαφϑγουν διαμϋςου των ανοιγμϊτων. Κατϊ ςυνϋπεια, τα ψϊρια αυτϊ παραμϋνουν ςτισ ιχθυοπαγύδεσ και αλιεϑονται. Ενδεχομϋνωσ, το γεγονϐσ αυτϐ να οφεύλεται ςτην περιοριςμϋνησ ϋκταςησ τροποποιημϋνη επιφϊνεια των ιχθυοπαγύδων. Ακϐμα, η μεγϊλη αφθονύα του αλιεϑματοσ μπορεύ να ςχετύζεται με παρεμπϐδιςη των διαφυγών λϐγω αλλαγόσ ςτη ςυμπεριφορϊ των ψαριών. Σο εμπειρικϐ μοντϋλο που καταςκευϊςτηκε για να περιγρϊψει την επιλεκτικϐτητα των τροποποιημϋνων ιχθυοπαγύδων εύναι ςυμβατϊ με τη μορφομετρύα των ψαριών, τισ ιδιαιτερϐτητεσ που παρουςιϊζουν ςτη ςυμπεριφορϊ τουσ τα ψϊρια (π.χ. ικανϐτητα ςυμπύεςησ) αλλϊ και την αφθονύα του αλιεϑματοσ. Σϋλοσ, η δυνατϐτητα ρϑθμιςησ των ανοιγμϊτων μεταξϑ των ρϊβδων διαφυγόσ, επιτρϋπει την επιλεκτικό απελευθϋρωςη διαφορετικών ειδών ψαριών, ανϊλογα με την εποχικό τουσ μετανϊςτευςη και τισ διαφορϋσ ςτο ςχόμα των ψαριών. Η ςυγκεκριμϋνη δυνατϐτητα του 58

67 νϋου εργαλεύου εύναι πολϑ ςημαντικό διϐτι χϊρη ςε αυτό καθύςταται αποδοτικϐ ακϐμα και ςτα πλαύςια του πολυειδικοϑ χαρακτόρα τησ αλιεύασ τησ λιμνοθϊλαςςασ. 59

68 3. ΠΡΟΕΚΣΑΕΙ ΣΨΝ ΣΕΦΝΙΚΨΝ ΣΡΟΠΟΠΟΙΗΕΨΝ ΣΨΝ ΙΦΘΤΟΠΑΓΙΔΨΝ ΣΗΝ ΑΛΙΕΤΣΙΚΗ ΔΙΑΦΕΙΡΙΗ ΣΗ ΛΙΜΝΟΘΑΛΑΑ ΜΕΟΛΟΓΓΙΟΤ 6

69 3.1 Σκοπόσ Απϐ τη μελϋτη τησ επιλεκτικϐτητασ των ιχθυοπαγύδων μετϊ την τροποπούηςη των τεχνικών τουσ χαρακτηριςτικών διαπιςτώνεται ϐτι οι νϋεσ ιχθυοπαγύδεσ ςυμβϊλλουν ςτη διαφυγό των υπομεγεθών ατϐμων τςιποϑρασ. Εύναι ςημαντικϐ η ςυγκεκριμϋνη τεχνικό παρϋμβαςη να μελετηθεύ ςτο πλαύςιο τησ πολυειδικόσ αλιεύασ τησ λιμνοθϊλαςςασ, γεγονϐσ που ςυνιςτϊ απαραύτητη πληροφορύα ςτο πλαύςιο ενϐσ διαχειριςτικοϑ ςχεδύου τησ λιμνοθϊλαςςασ με ςκοπϐ τη διατόρηςη και τη βελτύωςη του παραδοςιακοϑ προτϑπου τησ αλιευτικόσ εκμετϊλλευςησ. 61

70 3.2 Υλικϊ και μϋθοδοι Συλλογό δεδομϋνων Για τη μελϋτη των επιπτώςεων των τροποποιόςεων των τεχνικών χαρακτηριςτικών των ιχθυοπαγύδων ςτην αλιευτικό διαχεύριςη τησ λιμνοθϊλαςςασ, ςυγκεντρώθηκαν μετεωρολογικϊ δεδομϋνα τησ περιοχόσ, δεδομϋνα καταγραφών τησ θερμοκραςύασ του νεροϑ και τησ διεϑθυνςησ των ρευμϊτων τησ λιμνοθϊλαςςασ και ςτοιχεύα τησ ημερόςιασ παραγωγόσ των ιχθυοτροφεύων τησ λιμνοθϊλαςςασ. Σα μετεωρολογικϊ δεδομϋνα προϋρχονται απϐ το μετεωρολογικϐ ςταθμϐ ςτη λιμνοθϊλαςςα του Αιτωλικοϑ. Επιπρϐςθετα, τα δεδομϋνα τησ θερμοκραςύασ του νεροϑ καθώσ και τησ διεϑθυνςησ των ρευμϊτων ςυλλϋχθηκαν με τη χρόςη αυτϐματων καταγραφικών μηχανημϊτων ςτισ περιοχϋσ τησ λιμνοθϊλαςςασ ϐπου πραγματοποιόθηκαν οι δειγματοληψύεσ. Σα καταγραφικϊ μηχανόματα εύχαν τοποθετηθεύ ςε απϐςταςη 3cm απϐ την επιφϊνεια του νεροϑ και οι καταγραφϋσ πραγματοποιοϑνταν ανϊ δϋκα λεπτϊ. υνολικϊ, τα δεδομϋνα τησ θερμοκραςύασ του νεροϑ καλϑπτουν για το ιχθυοτροφεύο τησ Θολόσ την περύοδο απϐ 9/11/212 ϋωσ 12/5/213, για το ιχθυοτροφεύο τησ Κλεύςοβασ την περύοδο απϐ 9/11/212 ϋωσ 1/1/213 και για το ιχθυοτροφεύο του Κϐμματοσ την περύοδο 23/11/212 ϋωσ 15/12/212. Να ςημειωθεύ ϐτι το διϊςτημα των καταγραφών απϐ την Κλεύςοβα εύναι περιοριςμϋνο λϐγω απώλειασ των καταγραφικών. Επύςησ, τα δεδομϋνα τησ θερμοκραςύασ του νεροϑ απϐ το Κϐμμα περιορύζονται ςε πολϑ μικρϐτερο χρονικϐ διϊςτημα εξαιτύασ τησ δυςκολύασ πρϐςβαςησ ςτην περιοχό. Σα δεδομϋνα απϐ τα καταγραφικϊ μηχανόματα ανϊ δϑο εβδομϊδεσ μεταφϋρονταν και αποθηκεϑονταν ςε φορητϐ υπολογιςτό για την αποφυγό του κινδϑνου απώλειϊσ των μετρόςεών τουσ εξαιτύασ τυχϐν βλϊβησ ό απώλειασ των μηχανημϊτων ςτο πεδύο. Σα αλιευτικϊ δεδομϋνα προϋρχονται απϐ τισ ημερόςιεσ καταγραφϋσ τησ αλιευτικόσ παραγωγόσ τεςςϊρων ιχθυοτροφεύων τησ λιμνοθϊλαςςασ: του χοινιϊ, του Κϐμματοσ, τησ 62

71 Θολόσ και τησ Κλεύςοβασ και αφοροϑν το διϊςτημα επτϋμβριοσ-οκτώβριοσ-νοϋμβριοσ- Δεκϋμβριοσ Καταχώρηςη δεδομϋνων Σο λογιςμικϐ που χρηςιμοποιεύται απϐ τα μηχανόματα καταγραφόσ τησ θερμοκραςύασ του νεροϑ και τησ διεϑθυνςησ των ρευμϊτων επιτρϋπει απ ευθεύασ την εξαγωγό των δεδομϋνων του ςε φϑλλο επεξεργαςύασ του Microsoft Excel. Σα ςτοιχεύα απϐ τα δελτύα τησ ημερόςιασ παραγωγόσ των επιμϋρουσ ιχθυοτροφεύων καταχωρόθηκαν ςε μύα ενιαύα βϊςη δεδομϋνων μϋςω του Microsoft Excel ςτην οπούα περιλαμβϊνονται ο κωδικϐσ του δελτύου αποςτολόσ, ο κωδικϐσ του αντύςτοιχου τιμολογύου, το ιχθυοτροφεύο, το ϐνομα του εμπϐρου που παραλαμβϊνει το αλύευμα, η ημερομηνύα, το αλιευϐμενο εύδοσ (με την κοινό του ονομαςύα) και η ποςϐτητα (ςε kg). Για την εϑκολη διαχεύριςη των δεδομϋνων ςημειώνονταν τα δϑο πρώτα γρϊμματα απϐ το ϐνομα του ιχθυοτροφεύου (δηλαδό, ΚΛ για την Κλεύςοβα) και τα αρχικϊ το ονϐματοσ και του επιθϋτου του εμπϐρου (δηλαδό, ΜΑ για Μπαρώνοσ Ανδρϋασ). Επύςησ, τα εύδη καταχωροϑνταν ςτη βϊςη ανϊλογα με την εμπορικό αξύα τουσ ωσ εξόσ: γρϊφονταν τα δϑο πρώτα γρϊμματα τησ κοινόσ ονομαςύασ και δύπλα ϋνα γρϊμμα που υποδόλωνε την εμπορικό κατηγορύα ςτην οπούα ανόκουν. Για παρϊδειγμα, η τςιποϑρα με τη μεγαλϑτερη εμπορικό αξύα ςυμπληρωνϐταν ωσ Σ Α. Σα ςτοιχεύα τησ βϊςησ χρηςιμοποιόθηκαν για την παρακολοϑθηςη τησ αλιευτικόσ παραγωγόσ κϊθε ιχθυοτροφεύου ςυνολικϊ αλλϊ και ανϊ εύδοσ, ανϊ μόνα Ανϊλυςη αλιευτικών δεδομϋνων Απϐ τα ςτοιχεύα τησ ημερόςιασ παραγωγόσ των ιχθυοτροφεύων, προςδιορύςτηκε η κατϊ βϊροσ ποςοςτιαύα ςυμμετοχό των αλιευϐμενων ειδών ςτο αλύευμα κϊθε ιχθυοτροφεύου ανϊ μόνα. Ακϐμα, για την εκτύμηςη τησ ποικιλϐτητασ του αλιεϑματοσ κϊθε ιχθυοτροφεύου υπολογύςτηκε η τιμό του δεύκτη Shannon-Wiener. Όπωσ ϋχει αναφερθεύ, οι λιμνοθϊλαςςεσ ωσ αλιευτικϊ πεδύα φιλοξενοϑν μύα μεγϊλη ποικιλύα ειδών. Ένασ τρϐποσ εκτύμηςησ τησ 63

72 ποικιλϐτητασ ενϐσ οικοςυςτόματοσ εύναι με τη χρόςη του δεύκτη Shannon-Wiener, ο οπούοσ υπολογύζεται απϐ τον τϑπο: Η =- ϐπου, s = ο αριθμϐσ των ειδών του δεύγματοσ και pi = η ςχετικό πυκνϐτητα του κϊθε εύδουσ (i). Η τιμό pi υπολογύζεται απϐ το λϐγο ni/n, ϐπου ni ο αριθμϐσ των ατϐμων του εύδουσ και n o ςυνολικϐσ αριθμϐσ των ατϐμων του δεύγματοσ. την παροϑςα εργαςύα υπολογύζεται η τιμό pi για κϊθε εύδοσ ωσ ο λϐγοσ τησ αλιευϐμενησ ποςϐτητασ του εύδουσ προσ τη ςυνολικό ποςϐτητα του αλιεϑματοσ. Να ςημειωθεύ ϐτι ςτη ςυγκεκριμϋνη περύπτωςη ο δεύκτησ χρηςιμοποιεύται για την εκτύμηςη τησ ποικιλϐτητασ του αλιεϑματοσ του κϊθε ιχθυοτροφεύου και ϐχι για την εκτύμηςη τησ ποικιλϐτητασ του οικοςυςτόματοσ. Ο ςυγκεκριμϋνοσ δεύκτησ ϋχει χρηςιμοποιηθεύ για τισ λιμνοθϊλαςςεσ του ςυμπλϋγματοσ για την εκτύμηςη των ετόςιων αλλαγών ςτη ςϑνθεςη τησ αλιευτικόσ παραγωγόσ (Katselis et al. 23). Για την περιγραφό του προτϑπου μετανϊςτευςησ των ειδών, ςε πρώτη φϊςη υπολογύςτηκε η ςχετικό παραγωγό των ειδών ανϊ δεκαόμερο για το διϊςτημα απϐ το επτϋμβριο ϋωσ και το Δεκϋμβριο του 212. Η ςχετικό παραγωγό του δεκαημϋρου για κϊθε εύδοσ ανϊ ιχθυοτροφεύο υπολογύςτηκε ωσ εξόσ: για κϊθε εύδοσ υπολογύςτηκε ανϊ δεκαόμερο η ποςοςτιαύα κατϊ βϊροσ ςυμμετοχό του ςτο ςυνολικϐ αλύευμα του εύδουσ (για το ςυγκεκριμϋνο ιχθυοτροφεύο) και εντοπύςτηκε το δεκαόμερο με τη μϋγιςτη κατϊ βϊροσ ςυμμετοχό. Σϋλοσ, υπολογύςτηκε ο λϐγοσ τησ ποςοςτιαύασ κατϊ βϊροσ ςυμμετοχόσ κϊθε εύδουσ προσ τη μϋγιςτη κατϊ βϊροσ ςυμμετοχό του. Φρηςιμοποιώντασ τη μορφοπούηςη υπϐ ϐρουσ (conditional formatting) του Microsoft Excel τα παραπϊνω δεδομϋνα αποδϐθηκαν χρωματικϊ. ε δεϑτερη φϊςη, το ςυγκεκριμϋνο θϋμα προςεγγύςτηκε με ιεραρχικό ανϊλυςη ομαδοπούηςησ (Cluster analysis). Πιο ςυγκεκριμϋνα, πραγματοποιόθηκε ανϊλυςη ομαδοπούηςησ των ειδών βϊςει των ποςοςτιαύων κατϊ βϊροσ αλιευϐμενων ημερόςιων ποςοτότων τουσ (λογαριθμιςμϋνα δεδομϋνα) για κϊθε ιχθυοτροφεύο ξεχωριςτϊ. τη ςυγκεκριμϋνη ανϊλυςη χρηςιμοποιόθηκε η μϋθοδοσ Ward η οπούα βαςύςτηκε ςτισ 64

73 Θερμοκραςία o C Θερμοκραςία o C τετραγωνιςμϋνεσ ευκλεύδειεσ αποςτϊςεισ. Η μϋθοδοσ Ward ελαχιςτοποιεύ τη διακϑμανςη μϋςα ςτισ ομϊδεσ και δημιουργεύ ομϊδεσ με παρϐμοιο αριθμϐ παρατηρόςεων (Ward 1963). Σϋλοσ, ςτο πλαύςιο τησ μελϋτησ τησ οικονομικόσ διϊςταςησ τησ χρόςησ των τροποποιημϋνων των ιχθυοπαγύδων υπολογύςτηκαν τα ϋςοδα κϊθε ιχθυοτροφεύου. 3.4 Αποτελϋςματα Περιβαλλοντικϊ δεδομϋνα Σα δεδομϋνα τησ θερμοκραςύασ του αϋρα και τησ θερμοκραςύασ του νεροϑ τησ λιμνοθϊλαςςασ (Θολό, Κλεύςοβα, Κϐμμα) απεικονύζονται ςτα διαγρϊμματα που ακολουθοϑν (Εικ. 29, 3, 31, 32) Δ Ι Μ Α Μ Ι Ι Α Ο Ν Δ Ι Εικόνα 29. Μεταβολό τησ θερμοκραςύασ του αϋρα ςτην περιοχό μελϋτησ ςτη διϊρκεια του Λιμνοθάλαςςα Θολήσ /11 3/11 21/12 11/1 1/2 22/2 15/3 5/4 26/4 Εικόνα 3. Μεταβολό τησ θερμοκραςύασ του νερού ςτη λιμνοθϊλαςςασ τησ Θολόσ. 65

74 Θερμοκραςία o C Θερμοκραςία o C 25 Λιμνοθάλαςςα Κλείςοβασ /11 3/11 21/12 11/1 1/2 22/2 15/3 5/4 26/4 Εικόνα 31. Μεταβολό ςτη θερμοκραςύα του νερού τησ λιμνοθϊλαςςασ τησ Κλεύςοβασ. 25 Λιμνοθάλαςςα Κόμματοσ /11 3/11 21/12 11/1 1/2 22/2 15/3 5/4 26/4 Εικόνα 32. Μεταβολό τησ θερμοκραςύασ του νερού ςτη λιμνοθϊλαςςα του Κόμματοσ. Η θερμοκραςύα του αϋρα παρουςιϊζει εποχικϋσ διακυμϊνςεισ. Οι ελϊχιςτεσ μϋςεσ μηνιαύεσ θερμοκραςύεσ ςημειώνονται τουσ χειμερινοϑσ μόνεσ Ιανουϊριο (7,7 o C) και Υεβρουϊριο (9,3 o C) και οι μϋγιςτεσ παρατηροϑνται τον Ιοϑλιο (29,9 o C) και Αϑγουςτο (29, o C). Η θερμοκραςύα του νεροϑ τησ λιμνοθϊλαςςασ ακολουθεύ ανϊλογη πορεύα μεταβολόσ με τη θερμοκραςύα του αϋρα. Και ςτισ τρεισ περιοχϋσ τησ λιμνοθϊλαςςασ παρατηρεύται το ύδιο πρϐτυπο μεταβολόσ τησ θερμοκραςύασ του νεροϑ. Οι καταγραφϋσ τησ θερμοκραςύασ του νεροϑ ςτη λιμνοθϊλαςςα τησ Θολόσ καλϑπτουν το μεγαλϑτερο χρονικϐ διϊςτημα (απϐ 9/11/212 ϋωσ 12/5/213) και για το λϐγο αυτϐ απεικονύζονται μαζύ με τα δεδομϋνα τησ θερμοκραςύασ του αϋρα (Εικ. 33). 66

75 Θερμοκραςία o C /11-5 3/11 21/12 11/1 1/2 22/2 15/3 5/4 26/4 Εικόνα 33. Μεταβολό τησ θερμοκραςύασ του αϋρα (κύτρινη γραμμό) και του νερού ςτη λιμνοθϊλαςςα τησ Θολόσ (κόκκινη γραμμό). Σην κοινό περύοδο των καταγραφών του αϋρα και του νεροϑ (9/11/212 ϋωσ 12/5/213), διαπιςτώνεται ϐτι η θερμοκραςύα του νεροϑ τησ λιμνοθϊλαςςασ αλλϊ και του αϋρα ςημειώνει πτώςη κατϊ τη μετϊβαςη απϐ το Νοϋμβριο ςτο Δεκϋμβριο και εξακολουθεύ να παραμϋνει ςε χαμηλϋσ τιμϋσ τουσ μόνεσ Δεκϋμβριο, Ιανουϊριο και Υεβρουϊριο ενώ απϐ το Μϊρτιο ςημειώνει ϊνοδο και μϋχρι και τον Απρύλιο αποκτϊ τη μϋγιςτό τησ τιμό. Οι μϋςεσ μηνιαύεσ θερμοκραςύεσ του αϋρα και του νεροϑ τησ λιμνοθϊλαςςασ τησ Θολόσ για τουσ μόνεσ που οι καταγραφϋσ εύναι κοινϋσ αναφϋρονται ςτον πύνακα που ακολουθεύ (Πύνακασ 4). Πύνακασ 4. Μϋςη μηνιαύα θερμοκραςύα του ατμοςφαιρικού αϋρα και τησ λιμνοθϊλαςςασ τησ Θολόσ. Μϋςη θερμοκραςύα ( o C) Μόνασ Ατμοςφαιρικϐσ αϋρασ Λιμνοθϊλαςςα Θολόσ Δεκϋμβριοσ 1,41 11,6 Ιανουϊριοσ 1,42 11,66 Υεβρουϊριοσ 11,31 12,25 Μϊρτιοσ 13,29 14,59 Απρύλιοσ 17,67 18,49 67

76 Ημερήςιο θερμοκραςιακό εύροσ ( o C) Οι μϋςεσ μηνιαύεσ θερμοκραςύεσ του αϋρα και του νεροϑ ακολουθοϑν κοινϐ εποχικϐ πρϐτυπο μεταβολόσ με τη μϋςη μηνιαύα θερμοκραςύα του νεροϑ τησ λιμνοθϊλαςςασ για το ςυγκεκριμϋνο διϊςτημα των καταγραφών να εύναι ςταθερϊ υψηλϐτερη ςυγκριτικϊ με τη θερμοκραςύα του αϋρα γεγονϐσ που αποδύδεται ςτη μεγαλϑτερη θερμοχωρητικϐτητα του νεροϑ τησ λιμνοθϊλαςςασ. Επύςησ, οι διακυμϊνςεισ τησ θερμοκραςύασ του νεροϑ ϋχουν μικρϐτερο εϑροσ ςυγκριτικϊ με τισ διακυμϊνςεισ τησ θερμοκραςύασ του αϋρα ςε ημερόςια κλύμακα (Εικ. 34). Για το διϊςτημα που ταυτύζονται χρονικϊ οι καταγραφϋσ τησ θερμοκραςύασ (απϐ 9/11/212 ϋωσ και 12/5/212) το μϋςο ημερόςιο θερμοκραςιακϐ εϑροσ του αϋρα εύναι 8,8 o C (τυπικό απϐκλιςη 2,95) ενώ του νεροϑ 3,7 o C (τυπικό απϐκλιςη 1,82). Διαπιςτώνεται επύςησ ϐτι το ημερόςιο θερμοκραςιακϐ εϑροσ τϐςο ςτον αϋρα ϐςο και ςο νερϐ δεν εύναι ςταθερϐ. 16 αέρασ νερό /11 27/12 15/2 6/4 26/5 Εικόνα 34. Ημερόςιο εύροσ τησ θερμοκραςύασ του αϋρα και τησ λιμνοθϊλαςςασ για το κοινό χρονικό διϊςτημα των καταγραφών. Οι μεταβολϋσ που παρατηροϑνται ςτη θερμοκραςύα των λιμνοθαλαςςών ςε ημερόςια βϊςη ςυνδϋονται με την παλύρροια (Alvarez-Borrego & Alvarez-Borrego, 1982, Newton & Mudge, 23). την περιοχό του ςυμπλϋγματοσ λιμνοθαλαςςών Μεςολογγύου-Αιτωλικοϑ, επικρατεύ ο ημιημερόςιοσ κϑκλοσ παλύρροιασ, με δϑο πλημμυρύδεσ και δϑο ρηχύεσ κατϊ τη διϊρκεια του εικοςιτετραώρου μϋςου εϑρουσ 29,5 εκατοςτών (Tsimplis 1994). Απϐ τισ καταγραφϋσ τησ θερμοκραςύασ του νεροϑ και τησ διεϑθυνςησ των ρευμϊτων τησ λιμνοθϊλαςςασ, διαπιςτώνεται ϐτι οι διακυμϊνςεισ τησ θερμοκραςύασ ςε ημερόςια κλύμακα ςυςχετύζονται με τον ημιημερόςιο παλιρροιακϐ κϑκλο. 68

77 Διεύθυνςη ρευμάτων ςε μοίρεσ Πιο ςυγκεκριμϋνα, ςτη διϊρκεια του εικοςιτετραώρου, η θερμοκραςύα τησ λιμνοθϊλαςςασ ςημειώνει δϑο μϋγιςτεσ και δϑο ελϊχιςτεσ τιμϋσ, οι οπούεσ μποροϑν να εξηγηθοϑν με βϊςη τισ δϑο πλημμυρύδεσ και δϑο ρηχύεσ. το παρακϊτω διϊγραμμα απεικονύζεται η μεταβολό τησ θερμοκραςύασ του νεροϑ και τησ διεϑθυνςησ των ρευμϊτων απϐ καταγραφϋσ ςτη λιμνοθϊλαςςα τησ Κλεύςοβασ για το διϊςτημα απϐ 24/12/212 ϋωσ και τισ 26/12/212 (Εικ. 35) /12 24/12 25/12 25/12 26/12 26/12 27/12 θερμοκραςία νερού ( ο C) Εικόνα 35. Μεταβολό τησ θερμοκραςύασ του νερού και τησ διεύθυνςησ των ρευμϊτων ςτο διϊςτημα από 24-26/12/12 ςτην Κλεύςοβα. Εύναι ςημαντικϐ για την περιγραφό του ημερόςιου προτϑπου διακϑμανςησ τησ θερμοκραςύασ να ςημειωθεύ ϐτι το χειμώνα το νερϐ ςτον Πατραώκϐ Κϐλπο ϋχει υψηλϐτερη θερμοκραςύα απϐ το νερϐ τησ λιμνοθϊλαςςασ διϐτι τα νερϊ τησ λιμνοθϊλαςςασ εύναι ρηχϊ και επομϋνωσ επηρεαζϐμενα ϊμεςα απϐ την ελϊττωςη τησ θερμοκραςύασ τησ ατμϐςφαιρασ ςημειώνουν πτώςη τησ θερμοκραςύασ τουσ η οπούα και παραμϋνει ςε χαμηλϐτερεσ τιμϋσ ςυγκριτικϊ με τον Πατραώκϐ. Επομϋνωσ, το χειμώνα ςε ημερόςια κλύμακα ςτη διϊρκεια τησ πλημμυρύδασ ςημειώνεται ϊνοδοσ τησ θερμοκραςύασ του νεροϑ τησ λιμνοθϊλαςςασ εξαιτύασ τησ ειςϐδου ςε αυτό θερμϐτερου νεροϑ απϐ τον Πατραώκϐ. Κϊποια ςτιγμό η θερμοκραςύα γύνεται μϋγιςτη και ακολοϑθωσ κατϊ τη ρηχύα, ϐπου το νερϐ απομακρϑνεται ξανϊ προσ τον Πατραώκϐ, η θερμοκραςύα τησ λιμνοθϊλαςςασ ςημειώνει ςταδιακό μεύωςη ώςπου φτϊνει ςτην ελϊχιςτη τιμό τησ. Εν ςυνεχεύα, με το ξεκύνημα τησ νϋασ πλημμυρύδασ ςημειώνεται ϊνοδοσ τησ θερμοκραςύασ του νεροϑ, η οπούα και θα ακολουθηθεύ απϐ νϋα πτώςη τησ θερμοκραςύασ κατϊ τη ρηχύα. 69

78 Διεύθυνςη ρευμάτων ςε μοίρεσ Παρατηρεύται ϐτι η ϊνοδοσ τησ θερμοκραςύασ τησ λιμνοθϊλαςςασ (ςτη διϊρκεια τησ πλημμυρύδασ) ςυμβαύνει πιο γρόγορα ςυγκριτικϊ με τη μεύωςη τησ (ςτη διϊρκεια τησ ρηχύασ). Αυτϐ μπορεύ να εξηγηθεύ ωσ εξόσ: κατϊ την πλημμυρύδα, θερμϐτερο νερϐ ειςϋρχεται απϐ τον Πατραώκϐ ςτη λιμνοθϊλαςςα και προκαλεύ απϐτομη ϊνοδο ςτη θερμοκραςύα του νεροϑ τησ λιμνοθϊλαςςασ, ςτη ςυνϋχεια το νερϐ του Πατραώκοϑ αναμειγνϑεται με το νερϐ τησ λιμνοθϊλαςςασ και κατϊ τη ρηχύα, καθώσ κατευθϑνεται προσ τον Πατραώκϐ ςημειώνεται ςταδιακϊ πτώςη τησ θερμοκραςύασ του νεροϑ τησ λιμνοθϊλαςςασ. Απϐ τα δεδομϋνα των καταγραφών, παρατηρεύται ϐτι το πρϐτυπο τησ ημερόςιασ μεταβολόσ τησ θερμοκραςύασ διαταρϊςςεται ςε ςυγκεκριμϋνεσ περιϐδουσ. υςχετύζοντασ αυτϐ το γεγονϐσ με τα δεδομϋνα τησ διεϑθυνςησ των ρευμϊτων φαύνεται ϐτι η διαταραχό τησ ημερόςιασ διακϑμανςησ τησ θερμοκραςύασ ςυνδϋεται και με διαταραχϋσ ςτον παλιρροιακϐ κϑκλο. το διϊγραμμα που παρατύθεται παρακϊτω παρουςιϊζεται η μεταβολό τησ θερμοκραςύασ του νεροϑ αλλϊ και η διεϑθυνςη των ρευμϊτων για το χρονικϐ διϊςτημα απϐ 9/12/12 ϋωσ και 23/12/12 (Εικ. 36). Σα δεδομϋνα αφοροϑν τισ καταγραφϋσ των μηχανημϊτων που εύχαν τοποθετηθεύ κατϊ μόκοσ του διαϑλου επικοινωνύασ τησ Κλεύςοβασ με τον Πατραώκϐ Κϐλπο /12 11/12 13/12 15/12 17/12 19/12 21/12 23/ θερμοκραςία νερού ( ο C) Εικόνα 36. Μεταβολό τησ θερμοκραςύασ του νερού και τησ διεύθυνςησ των ρευμϊτων ςτο διϊςτημα από 9/12/12 ϋωσ 24/12/12 ςτην Κλεύςοβα. Απϐ τη διεϑθυνςη των ρευμϊτων φανερώνεται ϐτι απϐ τισ 11/12/12 ϋωσ τισ 15/12/12 εύναι πολϑ ϋντονη η πλημμυρύδα, δηλαδό ειςϋρχεται για μεγϊλο χρονικϐ διϊςτημα 7

79 Διεύθυνςη ρευμάτων ςε μοίρεσ (ςυγκριτικϊ με την κανονικό διϊρκεια του φαινομϋνου) νερϐ απϐ τον Πατραώκϐ κϐλπο ςτη λιμνοθϊλαςςα. Η μαζικό εύςοδοσ νεροϑ ςτη λιμνοθϊλαςςα θα μποροϑςε να ςυνδεθεύ με κϊποιον εξωγενό παρϊγοντα ϐπωσ για παρϊδειγμα την επικρϊτηςη ϋντονων ανϋμων τη ςυγκεκριμϋνη περύοδο. το διϊςτημα που ακολουθεύ των ημερών με ϋντονη πλημμυρύδα (απϐ 16/12/12 ϋωσ 19/12/212), παρατηρεύται ϊνοδοσ τησ θερμοκραςύασ τησ λιμνοθϊλαςςασ εξαιτύασ τησ ειςϐδου θερμϐτερου νεροϑ απϐ τον Πατραώκϐ Κϐλπο. Σην περύοδο αυτό δεν παρατηρεύται ημερόςια διακϑμανςη τησ θερμοκραςύασ ςϑμφωνα με τον κϑκλο τησ παλύρροιασ (Εικ. 37). Όταν το ςϑςτημα αντιδρϊ για να αποκαταςταθεύ η ιςορροπύα ςημειώνεται ϋντονη ϋξοδοσ νεροϑ προσ τον Πατραώκϐ, δηλαδό μεγϊλησ ϋνταςησ ρηχύα (απϐ 16/12/12 ϋωσ 19/12/212). Οπϐτε, η θερμοκραςύα τησ λιμνοθϊλαςςασ επανϋρχεται ςτισ τιμϋσ που αντιςτοιχοϑν ςε θερμοκραςύεσ τησ λιμνοθϊλαςςασ (μετϊ τισ 19/12/212) /12 16/12 17/12 17/12 18/12 18/12 19/12 θερμοκραςία νερού ( ο C) Εικόνα 37. Μεταβολό τησ θερμοκραςύασ του νερού και τησ διεύθυνςησ των ρευμϊτων ςτο διϊςτημα από 16/12/12 ϋωσ 19/12/12 ςτην Κλεύςοβα. Η αλιευτικό απϐδοςη των ιχθυοτροφεύων εξαρτϊται απϐ τον καιρϐ αφοϑ απϐ αυτϐν εξαρτϊται και η μετανϊςτευςη των ψαριών. Αναμϋνεται λοιπϐν, το διϊςτημα που επικρατεύ ϋντονη ρηχύα, τα ψϊρια τα οπούα κατευθϑνονται αντύθετα ςτο ρεϑμα (δηλαδό, προσ το εςωτερικϐ τησ λιμνοθϊλαςςασ) να μην αλιεϑονται ςτισ ιχθυοπαγύδεσ, των οπούων η αλιευτικό εκμετϊλλευςη βαςύζεται ςτην παγύδευςη των ψαριών ςε αυτϋσ κατϊ την πλημμυρύδα. 71

80 Ποςότητα ημερήςιων αλιευμάτων (Kg) Απϐ τα ςτοιχεύα των δελτύων τησ ημερόςιασ παραγωγόσ για το ςυγκεκριμϋνο διϊςτημα ( /12/12) ςτο ιχθυοτροφεύο του Κϐμματοσ παρατηρεύται μηδενικό ημερόςια παραγωγό (Εικ. 38) η οπούα θα μποροϑςε να αποδοθεύ ςτο ςυγκεκριμϋνο γεγονϐσ /12 4/12 7/12 1/12 13/12 16/12 19/12 22/12 25/12 28/12 Εικόνα 38. Ποςότητεσ ημερόςιων αλιευμϊτων ςτο ιχθυοτροφεύο του Κόμματοσ για το μόνα Δεκϋμβριο (212). 72

81 Θερμοκραςία (oc) Βροχόπτωςη (mm) Σύνθεςη αλιεύματοσ Απϐ τα ςτοιχεύα των δελτύων αποςτολόσ των ιχθυοτροφεύων για το διϊςτημα απϐ το επτϋμβριο μϋχρι και το Δεκϋμβριο του 212 υπολογύςτηκαν οι ποςοςτιαύεσ κατϊ βϊροσ ςυμμετοχϋσ των αλιευϐμενων ειδών ςτο ςυνολικϐ μηνιαύο αλύευμα κϊθε ιχθυοτροφεύου (Πύνακασ 5). το διϊςτημα αυτϐ εκδηλώνονται ϋντονεσ βροχοπτώςεισ, οι οπούεσ ταυτύζονται με ςημαντικϋσ μειώςεισ τησ ατμοςφαιρικόσ πύεςησ και η θερμοκραςύα ςημειώνει ςταδιακό πτώςη (Εικ. 39) /9 21/9 11/1 31/1 2/11 1/12 3/ /9 21/9 11/1 31/1 2/11 1/12 3/12 Ατμοςφαιρική πίεςη (Bar) Εικόνα 39. Συνολικό ημερόςια βροχόπτωςη, μϋςη ημερόςια ατμοςφαιρικό πύεςη και μϋςη ημερόςια θερμοκραςύα τησ περιοχόσ μελϋτησ για το διϊςτημα ανϊλυςησ των αλιευτικών δεδομϋνων. 73

82 Πύνακασ 5. Ποςοςτιαύα κατϊ βϊροσ ςυμμετοχό των αλιευόμενων ειδών ανϊ μόνα ςε κϊθε ιχθυοτροφεύο. Με τισ ςυντομογραφύεσ ΘΟΛ, ΚΛ, ΚΟΜ και ΣΧ ςημειώνονται τα ιχθυοτροφεύα τησ Θολόσ, τησ Κλεύςοβασ, του Κόμματοσ και του Σχοινιϊ αντύςτοιχα. Αναλυτικϊ οι ςυντομογραφύεσ των ειδών εξηγούνται ςτο παρϊρτημα. Μήνασ/Ιχθυοτροφείο ΕΙΔΟ επτέμβριοσ Οκτώβριοσ Νοέμβριοσ Δεκέμβριοσ ΘΟΛ ΚΛ ΚΟΜ Φ ΘΟΛ ΚΛ ΚΟΜ Φ ΘΟΛ ΚΛ ΚΟΜ Φ ΘΟΛ ΚΛ ΚΟΜ Φ ΒΕΛ ΒΟΤΡ ΓΑΣΡ 2.6 ΓΛΩ.1.4 ΚΕΥ Α ΚΕΥ Β ΚΟΤΣ ΛΑΤΚ Α ΛΑΤΚ Β ΛΑΤΡ Α ΛΑΤΡ Β ΛΑΤΡ Γ ΜΤΞ Α ΜΤΞ Β ΜΤΣ ΑΛ 3.1 ΑΡΓ Π Α Π Β Σ Α Σ Β Σ Γ Σ Δ Σ Ε ΦΕΛ Απϐ τον παραπϊνω πύνακα παρατηρεύται ϐτι ςε κϊθε ιχθυοτροφεύο ξεχωριςτϊ για τουσ διαφορετικοϑσ μόνεσ η ςϑνθεςη του αλιεϑματοσ διαφοροποιεύται. Σο γεγονϐσ αυτϐ πιθανϐτατα να ςχετύζεται με το διαφορετικϐ εποχικϐ πρϐτυπο μετανϊςτευςησ των αλιευϐμενων ειδών το οπούο ςχετύζεται με ανϊγκεσ αναπαραγωγόσ τουσ ό αποφυγόσ αντύξοων περιβαλλοντικών ςυνθηκών. Οι διαφορϋσ ςτη ςϑνθεςη του αλιεϑματοσ δεν περιορύζονται μϐνο ςε επύπεδο ιχθυοτροφεύου, αλλϊ και για τον ύδιο μόνα οι ποςοςτιαύεσ κατϊ βϊροσ ςυμμετοχϋσ των ειδών ςτο αλύευμα διαφοροποιοϑνται ανϊμεςα ςτα διαφορετικϊ ιχθυοτροφεύα. Οι μεταξϑ των ιχθυοτροφεύων διαφορϋσ των αλιευμϊτων (ποιοτικϋσ και ποςοτικϋσ) πιθανϐτατα 74

83 Συμμετοχή ςτο ςυνολικό αλίευμα ςχετύζονται με τισ ιδιαιτερϐτητεσ των επιμϋρουσ λιμνοθαλαςςών του οικοςυςτόματοσ και τισ ειδικϋσ προςαρμογϋσ των διαφϐρων ειδών ςε αυτϋσ. Επιπλϋον, φανερώνουν τη διαφορετικό ςτρατηγικό εκμετϊλλευςησ που ακολουθοϑν οι αλιεύεσ των επιμϋρουσ ιχθυοτροφεύων. Επύςησ, απϐ τα παραπϊνω διαπιςτώνεται ϐτι η τςιποϑρα αποτελεύ το κυρύαρχο εύδοσ ςτο αλύευμα και των τεςςϊρων ιχθυοτροφεύων για την περύοδο επτϋμβριοσ Οκτώβριοσ Νοϋμβριοσ Δεκϋμβριοσ 212 (Εικ. 4). Η διαφοροπούηςη αναφορικϊ με την αφθονύα του εύδουσ μεταξϑ των λιμνοθαλαςςών του ςυμπλϋγματοσ οφεύλεται απϐ τη μορφό των ςτομύων τησ εςϐδευςησ τα οπούα επηρεϊζουν την εύςοδο τησ τςιποϑρασ ςτη λιμνοθϊλαςςα και ϊρα τη ςυμμετοχό τησ ςτο αλύευμα (Δημητρύου 27). 1% 8% 6% λοιπά είδη 4% 2% τςιπούρα % Θολή Κλείςοβα Κόμμα χοινιάσ Εικόνα 4. Ποςοςτιαύα κατϊ βϊροσ ςυμμετοχό ςτο ςυνολικό αλύευμα τησ τςιπούρασ (όλων των εμπορικών κατηγοριών) και των υπόλοιπων ειδών για το διϊςτημα από 1/9/12 ϋωσ 31/12/12. 75

84 Για την εκτύμηςη τησ ποικιλϐτητασ των αλιευμϊτων για κϊθε ιχθυοτροφεύο υπολογύςτηκε η τιμό του δεύκτη Shannon Wiener ανϊ μόνα (Πύνακασ 6). Πύνακασ 6. Τιμϋσ του δεύκτη ποικιλότητασ Shannon Wiener για κϊθε ιχθυοτροφεύο ανϊ μόνα. Δεύκτησ Shannon - Wiener Θολό Κϐμμα Κλεύςοβα χοινιϊσ επτϋμβριοσ 1,79 2,6 1,41 1,4 Οκτώβριοσ 1,82 2,19 1,28 1,21 Νοϋμβριοσ,82 1,67 1,9 2,5 Δεκϋμβριοσ 1,66 1,81 2,9 2,27 Η τιμό του δεύκτη Shannon Wiener ποικύλει μεταξϑ των ιχθυοτροφεύων ςτον ύδιο μόνα αλλϊ και μεταξϑ των διαφορετικών μηνών για το ύδιο ιχθυοτροφεύο. Η τιμό του δεύκτη λαμβϊνει τη μϋγιςτη τιμό τησ ςτο ιχθυοτροφεύο του χοινιϊ τον Δεκϋμβριο ενώ η ελϊχιςτη τιμό του δεύκτη παρατηρεύται ςτο ιχθυοτροφεύο τησ Θολόσ το Νοϋμβριο. Η ποικιλϐτητα ενϐσ οικοςυςτόματοσ αποτελεύ ςυνδυαςμϐ του αριθμοϑ των διαφορετικών ειδών αλλϊ και τησ ςχετικόσ αφθονύασ τουσ. Ο δεύκτησ Shannon Wiener ςυνεκτιμϊ και τισ δϑο αυτϋσ ςυνιςτώςεσ. Οπϐτε, ςτην παροϑςα εργαςύα, ςτισ περιπτώςεισ που ο αριθμϐσ των αλιευϐμενων ειδών εύναι μεγϊλοσ αλλϊ κυριαρχοϑν ςτο αλύευμα ϋνα ό δϑο εύδη, η τιμό του δεύκτη εύναι μικρό. Όπωσ παρατηρεύται ςτον πύνακα 5 ςτο ςυνολικϐ αλύευμα απϐ το ιχθυοτροφεύο τησ Θολόσ το Νοϋμβριο κυριαρχεύ ςε ποςοςτϐ 76% η τςιποϑρα τησ μικρϐτερησ εμπορικόσ κατηγορύασ (Σ Ε) για το λϐγο αυτϐ και δικαιολογεύται η πολϑ μικρό τιμό του δεύκτη αντύθετα η μεγϊλη τιμό του δεύκτη ςτο ιχθυοτροφεύο του χοινιϊ το Δεκϋμβριο αποδύδεται ςτην ϑπαρξη πολλών διαφορετικών ειδών χωρύσ να επικρατεύ κϊποιο απϐ αυτϊ. 76

85 3.4.3 Μελϋτη τησ μεταναςτευτικόσ ςυμπεριφορϊσ των ειδών Η μελϋτη του προτϑπου μετανϊςτευςησ των ειδών κρύνεται αναγκαύα για την αλιευτικό διαχεύριςη των παρϊκτιων οικοςυςτημϊτων. Η εξϋλιξη τησ ςχετικόσ παραγωγόσ ανϊ δεκαόμερο για το διϊςτημα απϐ το επτϋμβριο ϋωσ και το Δεκϋμβριο του 212 αποτυπώνεται ςτον παρακϊτω πύνακα (Πύνακασ 7). Η ςχετικό παραγωγό αντιπροςωπεϑει την παραγωγό του δεκαημϋρου κϊθε εύδουσ ςε ςχϋςη με τη μϋγιςτη παραγωγό του για το ςυνολικϐ διϊςτημα ςε κϊθε ιχθυοτροφεύο και ςτο ςυγκεκριμϋνο πύνακα αποδύδεται με διαφορετικόσ ϋνταςησ αποχρώςεισ του γκρι. Να ςημειωθεύ ϐτι δεν ςυμπεριλαμβϊνονται ςτον παραπϊνω πύνακα η γλώςςα, η κουτςομοϑρα και η ςϊλπα διϐτι αποτελοϑν ποςοςτιαύα ελϊχιςτο μϋροσ τησ ςυνολικόσ παραγωγόσ. 77

86 Πύνακασ 7. Ποςοςτϊ επύ τησ μϋγιςτησ παραγωγόσ κϊθε εύδοσ ανϊ ιχθυοτροφεύο. ΕΙΔΟ ΒΕΛ ΒΟΤΡ ΚΕΦ Α ΚΕΦ Β ΛΑΤΚ Α ΛΑΤΚ Β ΛΑΤΡ Α ΛΑΤΡ Β ΛΑΤΡ Γ ΜΤΞ Α ΜΤΞ Β ΜΤΣ ΑΡΓ Π Α Π Β Σ Α Σ Β Σ Γ Σ Δ Σ Ε ΧΕΛ ΔΕΚΑΗΜΕΡΟ ΠΕΡΙΟΧΗ 1ο 2ο 3ο 4ο 5ο 6ο 7ο 8ο 9ο 1ο 11ο 12ο ΘΟΛ ΚΟΜ Χ ΘΟΛ ΚΛ ΚΟΜ ΘΟΛ ΚΛ ΚΟΜ Χ ΘΟΛ ΚΛ ΚΟΜ Χ ΘΟΛ ΚΛ ΚΟΜ Χ ΚΛ ΚΟΜ Χ ΘΟΛ ΚΛ ΚΟΜ Χ ΘΟΛ ΚΛ ΚΟΜ Χ ΘΟΛ ΚΛ ΚΟΜ Χ ΘΟΛ ΚΛ ΚΟΜ Χ ΘΟΛ ΚΟΜ Χ ΚΟΜ Χ ΚΛ ΚΟΜ Χ ΚΛ ΚΟΜ Χ ΚΟΜ Χ ΘΟΛ ΚΛ ΚΟΜ Χ ΚΛ ΚΟΜ Χ ΘΟΛ ΚΛ ΚΟΜ Χ ΚΛ ΚΟΜ Χ ΘΟΛ ΚΟΜ Χ ΘΟΛ ΚΛ ΚΟΜ

87 την παραπϊνω απεικϐνιςη τησ εξϋλιξησ τησ παραγωγόσ, εντοπύζονται μεταξϑ των ειδών διαφορϋσ ωσ προσ το μεταναςτευτικϐ τουσ προφύλ και μποροϑν να διακριθοϑν αδρϊ τϋςςερεισ ομϊδεσ ειδών. την πρώτη ομϊδα ανόκουν το βουρύ και ο κϋφαλοσ (Α κατηγορύασ) τα οπούα εντοπύζονται ςτο αλύευμα ϐλο το επτϋμβριο καθώσ και το πρώτο δεκαόμερο του Οκτωβρύου. Ο κϋφαλοσ τησ εμπορικόσ κατηγορύασ Α εντοπύζεται ςτο αλύευμα τησ Θολόσ ϐλη την αλιευτικό περύοδο γεγονϐσ που οφεύλεται ςτην αλύευςό του εύδουσ και με δύχτυα απϐ τουσ αλιεύσ του ςυγκεκριμϋνου ιχθυοτροφεύου. Μύα ακϐμα διακριτό ομϊδα αποτελοϑν ο κϋφαλοσ (Β κατηγορύασ) το μυξινϊρι, το μυτϊκι, ο ςαργϐσ και ο ςπϊροσ των οπούων οι ςυλλόψεισ εντοπύζονται απϐ το τελευταύο δεκαόμερο του επτϋμβρη μϋχρι και το τϋλοσ του Οκτωβρύου. ϑμφωνα με τον Δημητρύου το 27, οι μηνιαύεσ ςυλλόψεισ για το ςπϊρο και το μυτϊκι ςτο ςϑνολο των λιμνοθαλαςςών του ςυμπλϋγματοσ για το διϊςτημα απϐ μεγιςτοποιοϑνται τον Αϑγουςτο ενώ απϐ το μεγιςτοποιοϑνται τον Οκτώβριο. Οι τςιποϑρεσ ϐλων των εμπορικών κατηγοριών ςυλλαμβϊνονται μαζικϊ το μόνα Νοϋμβριο και ςυνιςτοϑν την τρύτη μεταναςτευτικό ομϊδα μαζύ με το λαυκύνο. Σην περύοδο το μϋγιςτο των ςυλλόψεων τησ τςιποϑρασ ςυμβαύνει τουσ μόνεσ Νοϋμβριο και Δεκϋμβριο με τον Οκτώβριο να εμφανύζει μικρϐ ποςοςτϐ ςυλλόψεων. Σην περύοδο το μϋγιςτο των ςυλλόψεων τησ τςιποϑρασ παρουςιϊζεται τουσ μόνεσ Οκτώβριο, Νοϋμβριο ενώ ο Δεκϋμβριοσ παρουςιϊζει χαμηλϐ ποςοςτϐ ςυλλόψεων. Για την τςιποϑρα η γεννητικό τησ ωρύμανςη ταυτύζεται χρονικϊ με την περύοδο πτώςησ τησ θερμοκραςύασ και ϊρα τησ περιϐδου μετανϊςτευςησ για λϐγουσ περιβαλλοντικών ςυνθηκών (Δημητρύου 27). Πρϊγματι, παρατηρώντασ τον πύνακα 8 διαπιςτώνεται η ςημαντικό πτώςη τησ θερμοκραςύασ το Νοϋμβριο ςυγκριτικϊ με τον Οκτώβριο. Η παρατεταμϋνησ διϊρκειασ παρουςύα ςτο αλύευμα των ιχθυοτροφεύων τησ Θολόσ και τησ Κλεύςοβασ των ςυγκεκριμϋνων ειδών αποδύδεται ςτην αλύευςό τουσ με δύχτυα. Σα λαυρϊκια και των τριών εμπορικών αποτελοϑν την τϋταρτη και τελευταύα ομϊδα και εμφανύζονται ςτο αλύευμα το Νοϋμβριο και μεγιςτοποιοϑν τισ ςυλλόψεισ τουσ το Δεκϋμβριο. Επιςημαύνεται ξανϊ ϐτι ςτη Θολό αλιεϑονται και με δύχτυα λαυρϊκια και γι 79

88 αυτϐ το λϐγο εμφανύζονται ςτο αλύευμα του ςυγκεκριμϋνου ιχθυοτροφεύου για ϐλο το διϊςτημα που μελετϊται. Για το λαβρϊκι εύναι γνωςτϐ ϐτι η θερμοκραςύα εύναι υπεϑθυνη για τισ απϐτομεσ αυξόςεισ των ςυλλόψεών του (Aliot et al. 1983). Πιο ςυγκεκριμϋνα, το καλοκαύρι η απϐτομη ϊνοδοσ τησ θερμοκραςύασ προκαλεύ δυςμενεύσ ςυνθόκεσ για τη διαβύωςό του ςτη λιμνοθϊλαςςα με αποτϋλεςμα να μεταναςτεϑει προσ τη θϊλαςςα ενώ το χειμώνα με την πτώςη τησ θερμοκραςύασ κϊτω απϐ ο C μεταναςτεϑει μαζικϊ προσ τη θϊλαςςα για να αναπαραχθεύ κϊτι που επιβεβαιώνεται και απϐ τα υπϊρχοντα ςτοιχεύα (Πύνακασ 8). Πύνακασ 8. Μϋςη θερμοκραςύα και τυπικό απόκλιςη ανϊ δεκαόμερο από το Σεπτϋμβρη μϋχρι και το Δεκϋμβρη του 212. Δεκαόμερο Διϊςτημα Μϋςη θερμοκραςύα ( ο C) Συπικό απϐκλιςη 1 ο 1/9-1/9 26,8 (STDEV),538 2 ο 11/9-2/9 23,4 1,597 3 ο 21/9-3/9 24,4 2,256 4 ο 1/1-1/1 23,4 1,299 5 ο 11/1-2/1 21,5,998 6 ο 21/1-3/1 19,8 1,95 7 ο 31/1-9/11 17,3 2,79 8 ο 1/11-19/11 15,7 1,459 9 ο 2/11-29/11 15,7 1,786 1 ο 3/11-9/12 11,7 2, ο 1/12-19/12 1,6 2, ο 2/12-31/12 1, 1,717 8

89 Σ Β Σ Γ Σ Δ Σ Α Σ Ε ΛΑΤΚ Β ΜΤΣ ΑΡΓ ΠΑ ΚΕΥ Β ΛΑΤΡ Β ΛΑΤΡ Γ ΛΑΤΡ Α ΚΕΥ Α ΜΤΞ Α ΜΤΞ Β Π Β ΒΕΛ ΛΑΤΚ Α ΛΑΤ Ρ Α ΛΑΤΡ Β ΚΕΥ Α ΛΑΤΚ Α Σ Γ ΒΕΛ ΒΟΤΡ ΜΤΞ Α ΛΑΤΡ Γ Σ Α ΦΕΛ ΚΕΥ Β ΜΤΞ Β Σ Ε Rescaled Distance Cluster Combine Σ Β Σ Γ Σ Α Σ Δ ΛΑΤΚ Β ΛΑΤΡ Α ΛΑΤΚ Α ΛΑΤΡ Β ΛΑΤΡ Γ ΦΕΛ ΚΕΥΒ ΑΡΓ ΜΤΞ Α ΠΑ ΒΟΤΡ ΚΕΥΑ Σ Β Σ Γ Σ Δ Σ Α Σ Ε ΛΑΤΚ Β ΜΤΣ ΑΡΓ ΚΕΥ Β ΜΤΞ Α Π Α ΚΕΥ Α ΛΑΤΚ Α ΦΕΛ ΒΕΛ ΒΟΤΡ ΛΑΤΡ Α ΛΑΤΡ Β ΛΑΤΡ Γ ΜΤΞ Β Π Β Απϐ την ανϊλυςη ομαδοπούηςησ των αλιευϐμεων ειδών προϋκυψαν τα ακϐλουθα δενδρογρϊμματα (Εικ. 41). Κλεύςοβα Κϐμμα χοινιϊσ Θολό Εικόνα 41. Δενδρογρϊμματα από την ανϊλυςη ομαδοπούηςησ (τετραγωνιςμϋνεσ ευκλεύδειεσ αποςτϊςεισ με τη μϋθοδο Ward) των αλιευόμενων ειδών ανϊ ιχθυοτροφεύο. 81