3. Το 1975 ο χώρος εντός της εκκλησίας του Αγίου Γεωργίου και των παρακείµενων διατηρητέων κτιρίων, περιήλθε στην κυριότητα του ηµοσίου.

Transcript

1 Αλσος Ριζάρη - Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης Α. ΠΟΛΕΟ ΟΜΙΚΕΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ 1. Το άλσος Ριζάρη υπάρχει από το 1844, περιλαµβάνει 24 στρέµµατα υψηλού πρασίνου, µε πολλά αιωνόβια δένδρα και αποτελεί δωρεά των αδελφών Μάνθου και Γεωργίου Ριζάρη, που εκτός από Εθνικοί Ευεργέτες ήταν και µέλη της Φιλικής Εταιρείας. 2. Το 1974 γίνεται προσπάθεια ανέγερσης ξενοδοχείου από τη ιοίκηση της Ριζαρίου Εκκλησιαστικής Σχολής, η οποία δεν πραγµατοποιήθηκε, µετά τις διαµαρτυρίες του Πνευµατικού κόσµου, που απέτρεψαν την κατεδάφιση των κτιρίων της Σχολής και διασώθηκε το πράσινο. 3. Το 1975 ο χώρος εντός της εκκλησίας του Αγίου Γεωργίου και των παρακείµενων διατηρητέων κτιρίων, περιήλθε στην κυριότητα του ηµοσίου. 4. Τα έργα του ΜΕΤΡΟ µετέτρεψαν τον πευκώνα της Σχολής σε τσιµεντένια εξέδρα. 5. Με Προεδρικό ιάταγµα (ΦΕΚ 227Α/1981) ορίσθηκε η ενοποίηση των οικοδοµικών τετραγώνων που περικλείονται από τις οδούς Βασιλίσσης Σοφίας, Ρηγίλλης, Βασιλέως Κων/νου, Βασιλέως Αλεξάνδρου και ο χαρακτηρισµός της περιοχής ως χώρου πρασίνου και πολιτιστικών κοινωνικών λειτουργιών, καθώς και εν µέρει χώρος για την ανέγερση κέντρου θεαµάτων και επέκτασης της Πινακοθήκης προσδιοριζόµενα µε σαφή ρυµοτοµική γραµµή προς την οδό Ριζάρη. ηλαδή, µε το /γµα αυτό, περιορίζεται µεν ο κοινόχρηστος χώρος, αλλά οριοθετείται συγχρόνως και οι κοινόχρηστος χώρος ως χώρος πρασίνου. Ο κοινόχρηστος χαρακτήρας του εκτός της Οικοδοµικής Γραµµής χώρου (όπου προβλέπεται η ανέγερση κτιρίου) προκύπτει από το πνεύµα της βραβευθείσης σχετικής µελέτης, που ελήφθη υπόψη, στην οποία αναφέρεται η εισαγωγή του /τος, η οποία αναφέρει ότι έχει ληφθεί πρόνοια, ώστε να µη διασπασθεί η συνέχεια του ελεύθερου χώρου και ότι η έκταση των τριών στρεµµάτων που παραµένει στην ιδιοκτησία της Ριζαρείου Σχολής πρέπει να είναι ελεύθερη χωρίς περίφραξη. Εξάλλου στην εισήγηση της /νσης Γ2, του τότε ΥΧΟΠ, προς το Γνωµοδοτικό Συµβούλιο (προ της έκδοσης που προαναφερθέντος /τος) αναφέρεται ότι τα δώµατα των κτιρίων πρέπει να διαµορφωθούν σε ελεύθερες και επισκέψιµες από το κοινό επιφάνειες, ώστε µε κατάλληλη διαµόρφωση να αποτελούν πρέκταση του φυσικού ελεύθερου χώρου.

2 6. Το 1992 παραχωρήθηκε µε πράξη του Υπουργικού Συµβουλίου, ακίνητο του ηµοσίου, που βρίσκεται στον εν λόγω χώρο, στο ίδρυµα Βασίλη και Ελίζας Γουλανδρή, για την ανέγερση Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης, και καθορίσθηκαν µε το Νόµο του 1993 οι όροι και περιορισµοί δόµησης, που αφορούν στην ανέγερση του παραπάνω κτιρίου. Το εν λόγω ακίνητο είχε εµβαδό τ.µ. 7. Το 1996, µε Κοινή Απόφαση του Υπουργού Εθνικής Οικονοµίας και του Υφυπουργού Οικονοµικών, ανακλήθηκε η παραχώρηση του εν λόγω ακινήτου, µετά την αποκάλυψη στον χώρο αυτόν ερειπίων της Παλαίστρας του Αρχαίου Λυκείου της Αθήνας, υπό το Υπουργείο Πολιτισµο. 8. Με την /11400/Α0010/ Κοινή Απόφαση Υπουργού Οικονοµικών και Εθνικής Οικονοµίας αποφασίσθηκε εκ νέου δωρεάν παραχώρηση άλλου τµήµατος του ίδιου οικοδοµικού τετραγώνου, σε άλλη συνεχόµενη έκταση συνολικού εµβαδού τ. Στο ίδρυµα Βασίλη και Ελίζας Γουλανδρή για τον ίδιο σκοπό, δηλαδή την ανέγερση Μουσείου σε χώρο µεγαλύτερο κατά τ.µ, όπου όµως δεν προβλέπεται η ανέγερση κτιρίου. 9. Με το Νόµο 2819/2000 τροποποιήθηκε η χρήση της παραπάνω έκτασης, και ο εν λόγω χώρος χαρακτηρίσθηκε ως χώρος ανέγερσης και λειτουργίας Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης, και καθορίσθηκαν οι όροι και περιορισµοί δόµησης του κτρίου ως εξής: ποσοστό κάλυψης 50% Σ.. 0,8, ποσοστό κάλυψης υπογείου 0,80 µέγιστο ύψος κτιρίου 16µ. και τµήµατος του κτιρίου 27µ. για Αρχιτεκτονικούς λόγυς. Με τους όρους αυτούς θα ήταν δυνατόν να ανεγερθούν 9.633τ.µ χώροι κύριας χρήσης (στην ανωδοµή) και τ.µ χώροι στο υπόγειο του οποίου η λειτουργία δεν ήταν δυνατόν να προσδιορισθεί σαφώς, µέχρι την ολοκλήρωση της Αρχιτεκτονικής Μελέτης, δηλαδή πριν να δούµε ποιοι χώροι θα είναι βοηθητικοί (αποθήκες, µηχανολογικές εγκαταστάσεις, garage) και ποιοι χώροι θα χρησιµοποιηθούν για κύριες λειτουργίες. Με τον τρόπο αυτό θα αυξηθεί ο Σ. σηµαντικά, δεδοµένου ότι µε τον παραπάνω Νόµο (άρθρο 16) ορίζεται το συνολικό επιτρεπόµενο εµβαδόν του κτιρίου, αφορά κύριες και βοηθητικές χρήσεις, ενώ από τον ΓΟΚ προβλέπεται τα υπόγεια να είναι βοηθητικοί χώροι και όχι χώροι κύριας χρήσης. Το γεγονός αυτό, εκτός του ότι θα αυξήσει τον Σ. ανεξέλεγκτα, αφού µπορεί να φθάσει το 100% του επιτρεπόµενου εµβαδού, αφού δεν υπάρχει περιορισµός στο Νόµο, δίνοντας έτσι την δυνατότητα να φθάσει το 2,88, δηλαδή µεγαλύτερο και του 2.4 ακόµη που θεωρείται ανώτατο όριο, από τον Ν. 880/79, θα δηµιουργήσει χώρους για το κοινό µε ενδεχόµενα προβλήµατα, ως προς τις συνθήκες φωτισµού

3 και αερισµού. Επίσης, η προβλεπόµενη υπόγεια δόµηση στο 80% του εµβαδού του παραχωρούµενου ακινήτου περιορίζει τεχνικά τις δυνατότητες υψηλής φύτευσης του ελεύθερου ακάλυπτου χώρου παρά τη σχετική νοµική πρόβλεψη, γεγονός που επιδεινώνει τις µικροκλιµατικές συνθήκες της περιοχής. Τέλος, ως προς το ύψος, η πρόβλεψη ότι η αφετηρία µέτρησης λαµβάνεται από τ µέσο του οικοπέδου επί της οδού Ριζάρη (δηλαδή από το πεζοδρόµιο) και όχι από το φυσικό έδαφος, που είναι το απόλυτο υψόµετρο της περιοχής, αυξάνει το ύψος της οικοδοµής, γεγονός που σηµαίνει ότι το κτίριο δεν ενσωµατώνεται στο φυσικό ανάγλυφο της περιοχής. 10.Με τον Ν2947/2001 επιχειρήθηκε η Νοµοθετική διευθέτηση των θεµάτων που αφορούν στην ανέγερση του Μουσείου. 11. Με την 604/2002 Απόφαση της ολοµέλειας του Συµβουλίου της Επικρατείας ακυρώθηκε η παραχώρηση του χώρου αυτού στο Ίδρυµα µετά από προσφυγή πολλών φορέων µεταξύ των οποίων και ο ΣΕΠΟΧ. Οι κύριοι λόγοι ακύρωσης της παραχώρησης είναι α. Το ότι η παραχώρηση έγινε χωρίς όρους. β. Το ότι η αλλαγή χρήσης στο σηµείο αυτό, έρχεται σε αντίθεση µε το Ρυθµιστικό σχέδιο της Αθήνας, καθώς και µε το Γενικό Πολεοδοµικό Σχέδιο, αφού το ακίνητο ανήκει σε περιοχή κατηγορίας «χώροι πρασίνου, Αρχαιολογικοί χώροι, ελεύθεροι χώροι» «Πολιτισµικό Κέντρο» κατά το Ρ.Σ.Α και «Αστικό πράσινο Ελεύθεροι χώροι» και «Πολιτιστικό Άλσος» κατά το ΓΠΣ Αθηνών, και δεν έχει χαρακτηρισθεί από το αρµόδιο Πολεοδοµικό Όργανο ως χώρος για την ανέγερση κτιρίου. Επίσης το ότι οι ρυθµίσεις του ΓΠΣ Αθηνών και οι προαναφερθείσες προβλέψεις του Ρυθµιστικού Σχεδίου Αθηνών, δεν ήταν δυνατόν να µεταβληθούν επί τα χείρω, σύµφωνα µε το άρθρο 24 παρ. 2 του Συντάγµατος το οποίο απαγορεύει την επιδείνωση του Αστικού Περιβάλλοντος. 12.Στις δηµοσιεύθηκε νέα παραχώρηση του εν λόγω χώρου στο ίδρυµα Βασίλη και Ελίζας Γουλανδρή, µε όρους και υποχρεώσεις απέναντι στο Κράτος, χωρίς να αναφέρεται στους οικονοµικούς πόρους του ιδρύµατος. Για τη νέα αυτή παραχώρηση έχουµε να παρατηρήσουµε τα εξής: α. Ως προς το κτιριακό µέρος, ισχύουν οι ίδιες παρατηρήσεις, για την πολύ µεγάλη αύξηση του Σ. και της αποκοπής του χώρου του ιδρύµατος, από τον

4 υπόλοιπο ελεύθερο χώρο, του Ο.Τ, του µεγάλου ύψους και της δυσκολίας φύτευσης υψηλού πρασίνου λόγω της µεγάλης έκτασης του υπογείου όπως περιγράψαµε στην παράγραφο 9 του παρόντος. β. Ως προς την Χωροθέτηση του Μουσείου σε ελεύθερο κοινόχρηστο χώρο, εξακολουθούν να ισχύουν οι παρατηρήσεις που έγιναν στην παράγραφο 9 του παρόντος ότι αγνοεί τις επιταγές του Ρ.Σ.Α και του Γ.Π.Σ Αθηνών για πράσινο και ελεύθερους χώρους, εξασφαλίζοντας έτσι την επιδείνωση του Αστικού Περιβάλλοντος, µε την µη προβλεπόµενη µεταβολή επί τα χείρω των ιατάξεων που ισχύουν. Σηµειώνουµε ότι ο λόγος αυτός ήταν και ο βασικός λόγος της ακύρωσης της προηγούµενης παραχώρησης από την ολοµέλεια του Σ.τ.Ε, και εξακολουθεί να ισχύει. γ. Ως προς την επιδείνωση του περιβάλλοντος, επιπλέον θεωρούµε ότι η πύκνωση των δραστηριοτήτων στο σηµείο αυτό επιβαρύνει πολύ τον αστικό προκαλείται από την µείωση των κοινόχρηστων χώρων, την επιδείνωση των συνθηκών κυκλοφορίας και στάθµευσης, την εκτιµώµενη προσέλευση επισκεπτών, κλπ. Ειδικότερα η αλλαγή χρήσης της παραχωρούµενης έκταση θα πρέπει να ληφθεί σοβαρά υπόψη σαν παράγοντας επιβάρυνσης του περιβάλλοντος, «ότι η γειτνίαση δύο παρεµφερών πολιτιστικών δραστηριοτήτων (Πινακοθήκης Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης) και µάλιστα µε αυτόνοµα προγράµµατα θα προσελκύσει πολλαπλή συσσώρευση κοινού στον ίδιο χώρο και τις ίδιες περίπου ώρες. Λαµβάνοντας δε υπόψη τα υψηλά έξοδα συντήρησης του Μουσείου, τον ιδιωτικό χαρακτήρα του ιδρύµατος (που κατά συνέπεια δεν είναι επιδοτούµενο) και τις σύγχρονες διεθνείς τάσεις, εκτιµάται ότι στο Μουσείου θα αναπτυχθούν συµπληρωµατικές δραστηριότητες περιοδικού ή µόνιµου χαρακτήρα, που θα προσελκύσουν πολύ ευρύτερο κοινό, από αυτό των φίλων της Σύγχρονης Τέχνης, οι οποίες θα δράσουν συσσωρευτικά µε τις λειτουργίες της Πινακοθήκης, θεωρούµε ότι η χωροθέτηση του Μουσείου στο σηµείο αυτό θα επιβαρύνει λειτουργικά την περιοχή. Εξάλλου, οι παλαιότερες χωροθετήσεις και οι προβλεπόµενοι όροι δόµησης του Π. /τος του 1981, είχαν βασισθεί σε κυκλοφοριακή µελέτη, που επιβάλλει αναδιάταξη της σηµερινής κυκλοφορίας.

5 Με την παραχώρηση ενώ τροποποιείται εν µέρει το ισχύον σχέδιο πόλης (ως προς τις χρήσεις γης και τους όρους δόµησης) εµποδίζεται η εφαρµογή ου /τος ρυµοτοµίας που είναι βασικό στοιχείο της όλης αναβάθµισης του «πνευµατικού τριγώνου» και επέρχεται επιδείνωση των συνθηκών περιβάλλοντος. Τέλος, η παραχώρηση δεν έχει γίνει βάσει των προτάσεων µιας Πολεοδοµικής Μελέτης, που θα επανεξέταζε το γενικότερο οικιστικό πρόγραµµα του «πνευµατικού τριγώνου», µε αποτέλεσµα να επέρχεται επιδείνωση των συνθηκών περιβάλλοντος, ενώ δεν έχει ληφθεί υπόψη ότι πρέπει να αναδειχθεί ο Ναός του Αγίου Γεωργίου, που έχει κηρυχθεί ιστορικό και καλλιτεχνικό οικοδόµηµα, µαζί µε τον περιβάλλοντα χώρο, που προσβάλλεται σοβαρά από την ανέγερση ενός τόσο ογκόδους κτιρίου, στον άµεσο περίγυρο του µνηµείου. Β. ΥΝΑΤΟΤΗΤΕΣ ΚΑΙ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΑΝΕΓΕΡΣΗΣ ΚΑΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ ΤΟΥ ΜΟΥΣΕΙΟΥ Εκτός των παραπάνω εκτεθέντων στο Α µέρος του παρόντος έχουµε να παρατηρήσουµε τα εξής, σε σχέση µε τα περιουσιακά στοιχεία του ιδρύµατος Βασίλη και Ελίζας Γουλανδρή και δυνατότητες λειτουργίας του στην επιθυµητή θέση χωροθέτησης του Μουσείου από τους δωρητές, κλπ. 1. Το ίδρυµα Βασίλη και Ελίζας Γουλανδρή συστάθηκε το έτος 1978, ο δε οργανισµός ιαχείρισης και Λειτουργίας που έγινε το 1984 (ΦΕΚ 76Α/84). Στο άρθρο 2 του οργανισµού αυτού αναφέρεται ο κύριος σκοπός του ιδρύµατος η ίδρυση και λειτουργία του Μουσείου Άνδρου και η συµβολή του (του ιδρύµατος) για την προαγωγή των γραµµάτων και τεχνών σε ολόκληρη την επικράτεια. Στο άρθρο 3 του οργανισµού περιγράφονται ως περιουσία του ιδρύµατος το ποσόν των δολαρίων και το οικόπεδο (άχτιστο ακόµη) του Μουσείου της Άνδρου. Στο ίδιο άρθρο, σαν πόροι του ιδρύµατος αναφέρονται: α. Οι κάθε είδους δωρεές και κληροδοτήµατα. β. Οι τόκοι των δολαρίων. γ. Οποιεσδήποτε κρατικές ή άλλων ιδρυµάτων χορηγίες. δ. Τα έσοδα από τα εισιτήρια στο Μουσείο Άνδρου και από την πώληση άλλων αντικειµένων τέχνης (εκµαγείων, αντιγράφων, κλπ) του ίδιου Μουσείου. ε. Η δωρεά δρχ. του ιδρυτού. Οπως συµπεραίνεται από τα παραπάνω πουθενά δεν εµφανίζεται ως περιουσία του ιδρύµατος τα εκθέµατα που πρόκειται να στεγαστούν στο εν λόγω Μουσείο.

6 2. Οι πόροι του ιδρύµατος ήταν ισχνοί και αβέβαιοι. 3. Σε ιδιόχειρη επίσηµη διαθήκη της (1997) η Ελίζα Γουλανδρή δεν κληροδοτεί κανένα περιουσιακό της στοιχείο στο ίδρυµα Βασίλη και Ελίζας Γουλανδρή, ενώ κληροδοτεί το µεγαλύτερο µέρος της περιουσίας της στους συγγενείς της και το υπόλοιπο στο Ίδρυµα Ελίζας Γουλανδρή, στο οποίο πιθανότατα περιλαµβάνονται και οι πίνακες που προορίζονται για το Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης, χωρίς να είναι βέβαιο. 4. Στη διαθήκη αυτή, η µόνη αναφορά που γίνεται για το Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης είναι έµµεση και εκφράζει στην επιθυµία, ότι αν τυχόν δεν πραγµατοποιηθεί τεχνικά η ανέγερση του Μουσείου στην Αθήνα, να µην εκτεθούν ποτέ στην Αθήνα τα έργα που έχουν εκτεθεί στο Μουσείο Άνδρου, και δεν αναφέρεται πουθενά ως όρος η τοποθέτηση του Μουσείου στο Άλσος Ριζάρη. Σύµφωνα µε τα παραπάνω λοιπόν από τα στη διάθεσή µας στοιχεία δεν προκύπτει: α. Που θα βρεθούν οι οικονοµικοί πόροι για την ανέγερση του εν λόγω Μουσείου (20 δισ. ρχ), τη λειτουργία του και την συντήρησή του δεδοµένων και των χρονικών περιθωρίων που τίθενται µε τη νέα παραχώρηση; β. Ποια είναι τα εκθέµατα που προορίζονται για το Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, σε ποιον ανήκουν, και βάσει ποιων διαδικασιών περιήλθαν στο εν λόγω Μουσείο; Γ. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ Για όλους τους προαναφερθέντες λόγους, και για όλους τους λόγους που έχουν διατυπωθεί διεξοδικά στην Τεχνική Γνωµοδότηση του ΣΕΠΟΧ που συνόδευσε την προσφυγή για ακύρωση της προηγούµενης παραχώρησης στο Ίδρυµα Βασίλη και Ελίζας Γουλανδρή, που υποβλήθηκε στο Σ.τ.Ε, και επειδή η νέα Απόφαση Παραχώρησης δεν ανατρέπει το σκεπτικό και τους λόγους ανάκλησης της προηγούµενης παραχώρησης που θεωρεί παράνοµη την ανέγερση του Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης σε Ελεύθερο ηµόσιο Χώρο, θεωρούµε ότι πρέπει να συµµετέχει ο Σύλλογός µας στη νέα προσφυγή ακύρωσης της τελευταίας παραχώρησης στο Σ.τ.Ε, που ετοιµάζουν διάφοροι σχετικοί φορείς. Σηµειώνουµε ότι όλοι οι σχετικοί φορείς ( ήµος, ΣΑ ΑΣ, ΣΕΠΟΧ, ICOMOS, ΥΠΕΧΩ Ε, κλπ) έχουν ταχθεί εναντίον της ανέγερσης του Μουσείου στον χώρο αυτό. Μάγδα Φωτεινού.