ΔΘΝΙΚΗ ΥΟΛΗ ΓΗΜΟΙΑ ΓΙΟΙΚΗΗ ΙΣ ΔΚΠΑΙΓΔΤΣΙΚΗ ΔΙΡΑ

Transcript

1 ΔΘΝΙΚΗ ΥΟΛΗ ΓΗΜΟΙΑ ΓΙΟΙΚΗΗ ΙΣ ΔΚΠΑΙΓΔΤΣΙΚΗ ΔΙΡΑ ΣΜΗΜΑ ΚΟΙΝΧΝΙΚΗ ΓΙΟΙΚΗΗ ΣΔΛΙΚΗ ΔΡΓΑΙΑ Θέκα: Ο ξόινο ηεο ηδησηηθήο αζθάιηζεο πγείαο ζην ζύζηεκα πγείαο: Μηα ζπζηεκαηηθή ζπγθξηηηθή παξνπζίαζε νπεδίαο, Οιιαλδίαο θαη ινβαθίαο Δπηβιέπσλ: Υξήζηνο Μπνπξζαλίδεο Τπεύζπλνο πνπδώλ θαη Έξεπλαο ΔΓΓ πνπδαζηήο: Παλαγώηεο Καληηθέο ΑΘΗΝΑ

2 ΠΔΡΙΛΗΦΗ Σηο ηειεπηαίεο δεθαεηίεο ε νηθνλνκηθή αλάπηπμε θαη νη κεηαπνιεκηθέο θνηλσληθέο αλαδεηήζεηο νδήγεζαλ ηνπο ιανχο ηεο δπηηθήο Δπξψπεο ζε έλα επίπεδν θαζνιηθήο θάιπςεο ησλ θνηλσληθψλ ηνπο δηθαησκάησλ ε πγεία είλαη έλα απφ απηά. Αλαπηχρζεθαλ ζηηο ρψξεο απηέο ζπζηήκαηα πνπ ζηφρν είραλ ηελ εμαζθάιηζε ηζφηηκεο θαη θαζνιηθήο πξφζβαζεο ζε πνηνηηθέο ππεξεζίεο πγείαο. Σα ζπζηήκαηα απηά ζηεξίρζεθαλ είηε ζηε θνξνινγία, είηε ζην ζεζκφ ηεο αζθάιηζεο γηα ηελ νξγάλσζε θαη ηε ρξεκαηνδφηεζε ηνπο. Η αζθάιηζε επηηξέπεη ηνλ δηακνηξαζκφ ηνπ θφζηνπο γηα ηηο ππεξεζίεο πγείαο, ζε κηα πιαηεηά κάδα αλζξψπσλ. Κχξην θξηηήξην ηαμηλφκεζεο είλαη ε πεγή ρξεκαηνδφηεζεο. Με βάζε απηφ ε αζθάιηζε πγείαο ρσξίδεηαη ζε δεκόζηα θαη ηδησηηθή. Ο βαζκφο ππνρξεσηηθφηεηαο ην πιήζνο ησλ αλζξψπσλ ζηα νπνία απεπζχλεηαη θαη ε κέζνδνο ππνινγηζκνχ ησλ εηζθνξψλ επηηξέπνπλ ηελ πεξαηηέξσ θαηεγνξηνπνίεζε ηεο. Η ηδησηηθή αζθάιηζε πγείαο (private health insurance) πεξηιακβάλεη: o Ιδησηηθή ππνρξεσηηθή αζθάιηζε πγείαο (private mandatory health insurance). o Ιδησηηθή εζεινληηθή αζθάιηζε νκάδσλ εξγαδφκελσλ (private voluntary employment group health insurance). o Ιδησηηθή εζεινληηθή αζθάιηζε φπνπ φινη νη αζθαιηζκέλνη πιεξψλνπλ ηηο ίδηεο εηζθνξέο (private community-rated health insurance). o Ιδησηηθή εζεινληηθή αζθάιηζε φπνπ νη εηζθνξέο πνπ ζα πιεξψζεη θάπνηνο αζθαιηζκέλνο ππνινγίδνληαη βάζεη ησλ αλακελφκελσλ θίλδπλσλ γηα ηελ πγεία ηνπ (private risk-rated health insurance). Σα ηξία κνληέια κε ηα νπνία ζπλεξγάδνληαη νη αζθαιηζηηθνί νξγαληζκνί κε ηνπο παξνρείο ησλ ππεξεζηψλ πγείαο είλαη ην κνληέιν επηζηξνθήο ησλ δαπαλώλ, ην κνληέιν ησλ δηαπξαγκαηεύζεσλ θαη ην νινθιεξσκέλν κνληέιν. Σν αζθαιηζηηθφ ζχζηεκα παξνπζηάδεη πιενλεθηήκαηα θαη κεηνλεθηήκαηα. Σα βαζηθφηεξα κεηνλεθηήκαηα είλαη απηά ηεο αλάζηξνθεο επηινγήο ηνπ εζηθνχ θηλδχλνπ θαη ηνπ cream skimming, ελψ ην πην βαζηθφ πιενλέθηεκα είλαη ε δηάρπζε ηνπ θηλδχλνπ πνπ πξνθχπηεη απφ ην θφζηνο ησλ ππεξεζηψλ πγείαο γηα ηνπο πνιίηεο. Δλψ ινηπφλ βξίζθνληαη πνιιά ρξφληα ζηελ εθαξκνγή ηα ζπζηήκαηα απηά βξίζθεηαη ζήκεξα ζηελ επηθαηξφηεηα ην δήηεκα ειέγρνπ ηνπ θφζηνπο κε ηελ 2

3 παξάιιειε δηαηήξεζε ησλ θεθηεκέλσλ γηα ηνπο πνιίηεο ζην ρψξν ηεο παξνρήο ησλ αγαζψλ πγείαο. Σν πξφβιεκα ηεο ππέξκεηξεο αχμεζεο ηνπ θφζηνπο νθείιεηαη θχξηα o ηελ δηαξθή γήξαλζε ηνπ πιεζπζκνχ ζηηο δπηηθέο θνηλσλίεο o ηελ εμέιημε δαπαλεξψλ ηαηξηθψλ κεζφδσλ πνπ δίλνπλ φκσο θαιχηεξα απνηειέζκαηα o ηηο απμεκέλεο πξνζδνθίεο ησλ πνιηηψλ απφ ηηο ππεξεζίεο πγείαο ιφγσ ηεο γεληθφηεξεο βειηίσζεο ηνπ βηνηηθνχ επηπέδνπ o ην θαηλφκελν ηεο παγθνζκηνπνίεζεο θαη ζηηο πηέζεηο πνπ πξνθαιεί ζηα θνηλσληθά ζπζηήκαηα ησλ αλεπηπγκέλσλ ρσξψλ Έηζη ελψ ε δεκφζηα αζθάιηζε πγεία είρε επηιεγεί σο βαζηθφο άμνλαο ησλ πνιηηηθψλ ησλ ρσξψλ απφ ηελ άπνςε φηη παξείρε κε πην απιφ ηξφπν ιχζεηο ζην δήηεκα ηεο ίζεο θαη θαζνιηθήο πξφζβαζεο ην δήηεκα ηεο ηδησηηθήο αζθάιηζεο σο ελαιιαθηηθή ιχζε πξνθχπηεη κέζα απφ ηελ πξνζπάζεηα ησλ ρσξψλ λα βξνπλ έλαλ πην θαιφ ηξφπν δηάζεζεο ησλ θεθαιαίσλ γηα ηελ πγεία. Σν εγρείξεκα απηφ αλ εθαξκνζηεί εκπεξηέρεη πνιινχο θηλδχλνπο λα νδεγήζεη ζε ιάζνο απνηέιεζκα ρσξίο ην θαηάιιειν θαλνληζηηθφ θαη ξπζκηζηηθφ πιαίζην. Έηζη πξνθχπηεη ε αλάιπζε ησλ ζπζηεκάησλ πγείαο ησλ ηξηψλ ρσξψλ, ηεο νπεδίαο ηεο Οιιαλδίαο θαη ηεο ινβαθίαο, ρψξεο κε αξθεηά δηαθνξνπνηεκέλν ζχζηεκα πγείαο. Δμεηάδεηαη θπξίσο φρη ην επίπεδν ησλ παξνρψλ πνπ παξέρεηαη, αιιά θπξίσο ηνλ ηξφπν κε ηνλ νπνίν επηρεηξείηαη θάζε ζχζηεκα λα παξακείλεη απνηειεζκαηηθφ θαη βηψζηκν, ηηο ηάζεηο θαη ηνλ πξνζαλαηνιηζκφ ηεο πνιηηηθήο ηνπο. ηελ Οιιαλδία ε ηδησηηθή αζθάιηζε πγείαο έρεη ζεκαληηθφ ξφιν ζην ζχζηεκα πγείαο. Απνηειεί ελαιιαθηηθή επηινγή ζηε βαζηθή αζθάιηζε πγείαο ζην πην εχπνξν θνκκάηη ηνπ πιεζπζκνχ. Λεηηνπξγεί κέζα ζε έλα θαλνληζηηθφ πιαίζην πνπ πξνζηαηεχεη ηελ θαζνιηθή θαη ηζφηηκε ζε κεγάιν βαζκφ πξφζβαζε ησλ πνιηηψλ ζηηο ππεξεζίεο πγείαο. Σν ζχζηεκα είλαη ζχλζεην, επηηπγράλεη φκσο ηνλ έιεγρν ηνπ θφζηνπο θαη ηελ δηαηήξεζε ησλ ππεξεζηψλ πγείαο ζηε ρψξα ζε πςειφ επίπεδν. Η ινβαθία είλαη κηα λέα ρψξα πνπ πξνέξρεηαη απφ ηελ θνκκνπληζηηθνχ ηχπνπ νξγάλσζε ηνπ ζπζηήκαηνο πγείαο. Μέζα ζε ζχληνκν δηάζηεκα πξνρψξεζε ζε απνθέληξσζε ησλ εμνπζηψλ, ηδησηηθνπνίεζε ησλ παξφρσλ πγείαο θαη δεκηνπξγία αζθαιηζηηθνχ ζπζηήκαηνο κε ζηνηρεία αληαγσληζκνχ. Οη δαπάλεο γηα ηελ πγεία βξίζθνληαη ρακειά, θαη ε ρξεκαηνδφηεζε πξνβιεκαηηθή αιιά ε κεηαξξπζκηζηηθή 3

4 πξνζπάζεηα ζπλερίδεηαη. Ο ξφινο ηεο ηδησηηθήο αζθάιηζεο πγείαο αλχπαξθηεο κέρξη πνιχ πξφζθαηα, είλαη θπξίσο ε θάιπςε πξφζζεησλ ππεξεζηψλ πγείαο πνπ δελ παξέρνληαη απφ ην βαζηθφ παθέην ηεο ππνρξεσηηθήο θνηλσληθήο αζθάιηζεο. Η νπεδία ηέινο είλαη κηα ρψξα κε έκθαζε ζηελ θνηλσληθή αζθάιηζε. Ο ξφινο ηεο ηδησηηθήο αζθάιηζεο πγείαο είλαη αλχπαξθηνο. Βξίζθεηαη νπζηαζηηθά έμσ απφ ην ζχζηεκα θαη ιεηηνπξγεί σο ζπκπιεξσκαηηθή ηεο βαζηθήο ππνρξεσηηθήο αζθάιηζεο. Σν κηθξφ κεξίδην πνπ ηεο αλαινγεί δείρλεη ηελ θαιή ιεηηνπξγία ηνπ ζπζηήκαηνο πγείαο ηεο ρψξαο. Σα ζπκπεξάζκαηα απφ ηελ κειέηε ησλ ζπζηεκάησλ ησλ ηξηψλ ρσξψλ παξνπζηάδνπλ θνηλά ζεκεία θαη δηαθνξέο. Σν ζίγνπξν είλαη πσο βνεζνχλ ζηε ράξαμε κηαο πην βηψζηκεο ζηξαηεγηθήο γηα ην ΔΤ ζηελ Διιάδα. Η απνθέληξσζε ησλ εμνπζηψλ, ε έκθαζε ζηελ πνηφηεηα θαη ηνλ έιεγρν θφζηνπο είλαη θαηεπζπληήξηεο γξακκέο πνπ πξέπεη λα ιεθζνχλ ππφςηλ. Δθείλν πνπ γίλεηαη θαηαλνεηφ είλαη φηη ζαλ έλλνηεο δελ είλαη άγλσζηεο θαη ηηο επηθαινχληαη νπθ νιίγνη ζηηο εμαγγειίεο ηνπο γηα κεηαξξχζκηζε. Λείπεη φκσο ε πνιηηηθή βνχιεζε γηα εθαξκνγή ηνπο ζηελ πξάμε, πηζαλνινγηθά δηφηη ζπλεπάγνληαη κηθξφηεξε θξαηηθή παξέκβαζε θαη αλαγλψξηζε ηνπ θφζηνπο. Σν ζίγνπξν είλαη φηη νη ππεξεζίεο πγείαο γίλνληαη αθξηβφηεξεο απνηειεζκαηηθφηεξεο, θαη ηηο ρξεηάδνληαη φιν θαη πεξηζζφηεξνη άλζξσπνη. Όκσο ζηα αηηήκαηα γηα ηελ ζεψξεζε ηεο πγείαο σο θνηλσληθφ αγαζφ αληηπαξαηείζνληαη νη πηέζεηο ησλ εξγνδνηψλ γηα θνξνινγηθέο ειαθξχλζεηο, κεηψζεηο ησλ εηζθνξψλ θαη πεξηνξηζκνχ ησλ ειέγρσλ, ζε κηα παγθνζκηνπνηεκέλε νηθνλνκία πνπ παξέρεη επθαηξίεο, θαη πνπ ειαηηψλνπλ αθφκα πεξηζζφηεξν ηηο δπλαηφηεηεο ησλ ζπζηεκάησλ πγείαο λα ρξεκαηνδνηεζνχλ κειινληηθά θαη λα πεηχρνπλ ηνπο ζθνπνχο ηνπο. Summary Over the last decades economic evolution and social dialog have guided Western Europe's societies towards total cover of social rights including health issues. In those countries public health system evolved according to the goal of equal and total access at health care services for their citizens. Those systems based either on taxation or social insurance for their organization and funding. Insurance allows cost distribution among vast number of population for 4

5 health care services. Major classification criterion is their funding sources. According to that insurance is classified in public (social) and private. If it is obligatory or not, the number of people that are incurred, the methods of accumulating premiums are further classification's criteria. Private health insurance include o Private mandatory health insurance o Private voluntary employment group health insurance o Private community-rated health insurance o Private risk-rated health insurance The three models according to witch insurance organizations and health services suppliers collaborate include public reimbursement model, public contract model, and public integrated model. There are advantages and disadvantages in the insurance model. Most important of the disadvantages include moral hazard, adverse selection and cream skimming issues, while most important advantage is the risk pooling for health services cost for the citizens. While those models are evaluated in practice for years, emerged the matter of cost containment, while keeping the social wrights of the people related to health care services intact. Cost increases principally due: o Constant aging of the population in western societies o Better but more expensive therapeutical methods o Increased expectations of the people from health care services due to better living conditions in general o Globalization and the pressure that is posing to the social infrastructure of expanded countries Thus while social insurance has been elected as an optimum policy that guarantied in a simple way solutions towards problem including equal and total access in health care services, private insurance occurred as an alternative solution to issues of better fund allocation for health care. That alternative contains the risk to lead to poor outcome without the appropriate regulating system. Thus the analysis of three key countries health care system occurred, Sweden Netherlands and Slovakia, countries with alternative health care system. Mostly under 5

6 evaluation is not the level of benefits but the way in witch system is to remain stable and viable, trends and policy orientation. In Netherlands private health insurance is a key player to health care system. It is an alternative for basic mandatory social health insurance for the part of the population with the higher income. It functions trough a regulative infrastructure that guarantees total and equal access to private health services. It is a complex system but succeeds in offering high quality health care services while keeping the cost contained. Slovakia is a new country that its health care system was, not long ago, under a communistic health care system. In a short time moved to a large scale decentralization privatization of health care services suppliers, and import elements of free market theory into the system. Sending as a share of GDP is still low, and funding problematic, but reform is still moving on. The role of private health care insurance was till recently insubstantial but recently updated to offer supplementary insurance to basic mandatory health insurance scheme, for services not included there. Sweden finally is a country with its system focused to social health care insurance. Private insurance's role is still insubstantial. It's literally out of the system and functions as a complementary to the mandatory social insurance. Its small market share, manifestate the good overall function of Swedish health care system. Conclusions from the study of the three countries are presenting common elements and differences. The only thing for sure is that are aiding designing a more sustainable strategy for Greece NHS. Decentralization of power, emphasis in quality and cost containment should be considered as guidelines. It is easily understood though, that we are not unfamiliar with the meaning of those guidelines as they are customly invoked in variant reform attempts. What is seems to be in short is the will to implement what they claim to pursue. Maybe because it would have meant lesser state control over the system or maybe because of the political cost of such an attempt. What we could claim is that health care services are becoming more effective but also more expensive, and those services are needed by more people everyday. Though in the demand for health to be considered as a public good and thus to be protected, we should consider constant pressure of the employers for less taxes and social contributions. That fact in a globalized economy with a lot of profit opportunities 6

7 should minimize in the future the ability of health care systems to be funded effectively in order to achieve those goals 7

8 ΛΔΞΔΙ ΚΛΔΙΓΙΑ αζθάιηζε πγείαο θνηλσληθή αζθάιηζε ηδησηηθή αζθάιηζε δηάρπζε θηλδχλνπ risk pooling ρξεκαηνδφηεζε ππεξεζηψλ πγείαο. Δηζθνξέο αζθάιηζηξα income related, community-rated, risk-related premiums. επηζηξνθή δαπαλψλ reimbursement αλάζηξνθε επηινγή adverse selection εζηθφο θίλδπλνο moral hazard cream skimming κεηαηφπηζε πξνυπνινγηζκνχ budget shifting ζέζπηζε πξνυπνινγηζκνχ budget setting άκεζνη έιεγρνη direct controls ζπκκεηνρή ζην θφζηνο co-payment ελαιιαθηηθή ηδησηηθή αζθάιηζε πξφζζεηε ηδησηηθή αζθάιηζε ζπκπιεξσκαηηθή ηδησηηθή αζθάιηζε ηζφηηκε πξφζβαζε θαζνιηθή πξφζβαζε 8

9 Πίλαθαο Πεξηερνκέλσλ ΠΔΡΙΛΗΦΗ... 2 ΛΔΞΔΙ ΚΛΔΙΓΙΑ... 8 Πίλαθαο Πεξηερνκέλσλ... 9 ΔΙΑΓΧΓΗ Γεληθά γηα ην ρψξν ηεο πγείαο θνπφο ηεο Δξγαζίαο ΘΔΧΡΗΣΙΚΟ ΠΛΑΙΙΟ ΣΗ ΙΓΙΧΣΙΚΗ ΑΦΑΛΙΗ ΤΓΔΙΑ Οξηζκφο Αζθάιηζεο Τγείαο Σν χζηεκα Τγείαο Σηόσοι ενόρ ζςζηήμαηορ ςγείαρ Γομή και λειηοςπγία ηος ζςζηήμαηορ ςγείαρ Μνξθέο Αζθάιηζεο Τγείαο Κπιηήπια ηαξινόμηζηρ μοπθών αζθάλιζηρ ςγείαρ Ταξινόμηζη μοπθών ηηρ αζθάλιζηρ ςγείαρ Άιια ζέκαηα ηεο αζθάιηζεο πγείαο Φύζη ηος θοπέα διασείπιζηρ Σσέζη θοπέυν αζθάλιζηρ και θοπέυν παποσήρ ςπηπεζιών ςγείαρ Διζαγυγή ή όσι ανηαγυνιζμού μεηαξύ ηυν αζθαλιζηικών θοπέυν Δπιβολή δια νόμος πεπιοπιζμών ζηην αζθάλιζη ςγείαρ Παποσέρ ηηρ αζθάλιζηρ ςγείαρ Οθέιε αζθάιηζεο πγείαο Πξνβιήκαηα αζθάιηζεο πγείαο Ανάζηποθη Δπιλογή (Adverse Selection) Αποκλειζμόρ ζε οπιζμένοςρ από ηο δικαίυμα ζηην αζθάλιζη (cream skimming) Ηθικόρ κίνδςνορ (moral hazard) Η Ιδησηηθή αζθάιηζε πγείαο Πλεονεκηήμαηα και μειονεκηήμαηα Ιδιυηικήρ αζθάλιζηρ Μονηέλα Ιδιυηικήρ αζθάλιζηρ Ιδιυηικό μονηέλο επιζηποθήρ δαπανών Ιδιυηικό μονηέλο ζύνατηρ ζύμβαζηρ Ιδιυηικό "ολοκληπυμένο" μονηέλο Πποβλημαηιζμοί για ηην διασείπιζη και ηην αξιολόγηζη ζηα μονηέλα Σςζηήμαηα αμοιβών Αξιολόγηζη ζκοπιμόηηηαρ (Utilization review) Καηά κεθαλήν αμοιβή (Capitation) Gatekeepers Παπακπαηήζειρ (Withholds) Sub-Capitation & Curvouts Πεξηγξαθή κέηξσλ ειέγρνπ ηνπ θφζηνπο θαη εθαξκνγή ηνπο ζηελ ηδησηηθή αζθάιηζε πγείαο Δθαπμογή μεηαηόπιζηρ πποϋπολογιζμού ζηην ιδιυηική αζθάλιζη ςγείαρ Δθαπμογή θέζπιζηρ πποϋπολογιζμού ζηην ιδιυηική αζθάλιζη ςγείαρ Δθαπμογή άμεζυν ελέγσυν ζηην ιδιυηική αζθάλιζη ςγείαρ Δθαπμογή ανηαγυνιζμού ζηην ιδιυηική αζθάλιζη ςγείαρ Ο ΡΟΛΟ ΣΗ ΙΓΙΧΣΙΚΗ ΑΦΑΛΙΗ ΣΟ ΤΣΗΜΑ ΤΓΔΙΑ ΣΗ ΟΛΛΑΝΓΙΑ Γεληθά γηα ηελ ρψξα Γνκή ηνπ ζπζηήκαηνο πγείαο Σν αζθαιηζηηθφ ζχζηεκα Υξεκαηνδφηεζε ηνπ ζπζηήκαηνο πγείαο Βαζικοί θοπείρ σπημαηοδόηηζηρ Αμοιβέρ ηυν παπόσυν ηυν ςπηπεζιών ςγείαρ Πνιηηηθέο ειέγρνπ ηνπ θφζηνπο πκπεξάζκαηα

10 3 Ο ΡΟΛΟ ΣΗ ΙΓΙΧΣΙΚΗ ΑΦΑΛΙΗ ΣΟ ΤΣΗΜΑ ΤΓΔΙΑ ΣΗ ΟΤΗΓΙΑ Γεληθά γηα ηε ρψξα Γνκή ηνπ ζπζηήκαηνο πγείαο Οπγανυηική δομή Παποσή ςπηπεζιών ςγείαρ Υξεκαηνδφηεζε ηνπ ζπζηήκαηνο πγείαο Βαζικέρ πηγέρ σπημαηοδόηηζηρ Αμοιβή ηυν παπόσυν ηυν ςπηπεζιών ςγείαρ Ο πόλορ ηηρ ιδιυηικήρ αζθάλιζηρ πκπεξάζκαηα Ο ΡΟΛΟ ΣΗ ΙΓΙΧΣΙΚΗ ΑΦΑΛΙΗ ΣΟ ΤΣΗΜΑ ΤΓΔΙΑ ΣΗ ΛΟΒΑΚΙΑ Γεληθά γηα ηελ ρψξα Υξεκαηνδφηεζε ηνπ ζπζηήκαηνο πγείαο Κοινυνική αζθάλιζη Σςμπληπυμαηικέρ πηγέρ σπημαηοδόηηζηρ Γιάθεζη ηυν σπημαηικών πόπυν Μεηαξξχζκηζε ζηηο ππεξεζίεο πγείαο Δπίινγνο πκπεξάζκαηα ΠΡΟΓΙΟΡΙΜΟ ΣΗ ΤΜΒΟΛΗ ΠΟΤ ΜΠΟΡΔΙ ΝΑ ΔΥΔΙ Η ΙΓΙΧΣΙΚΗ ΑΦΑΛΙΗ ΣΟ ΔΘΝΙΚΟ ΤΣΗΜΑ ΤΓΔΙΑ Πξνβιήκαηα ρξεκαηνδφηεζεο ησλ ζπζηεκάησλ πγείαο Ο ξφινο ηεο ηδησηηθήο αζθάιηζεο πγείαο ζηα ζπζηήκαηα θνηλσληθήο αζθάιηζεο ησλ ρσξψλ Η ιδιυηική αζθάλιζη ςγείαρ υρ εναλλακηική επιλογή Η ιδιυηική αζθάλιζη ςγείαρ για ππόζθεηερ ςπηπεζίερ Η ιδιυηική αζθάλιζη ςγείαρ ζαν ζςμπληπυμαηική ςπηπεζία Υξεκαηνδφηεζε ηνπ ζπζηήκαηνο πγείαο ζηελ Διιάδα Πποβλήμαηα ζηη σπημαηοδόηηζη Ο πόλορ ηηρ ιδιυηικήρ αζθάλιζηρ ζηο ζύζηημα ςγείαρ Άλλα πποβλήμαηα ζηο ΔΣΥ ΤΜΠΔΡΑΜΑΣΙΚΔ ΓΙΑΠΙΣΧΔΙ Γεληθέο παξαηεξήζεηο πκπεξάζκαηα απφ ηελ κειέηε ησλ επηινγψλ ησλ ηξηψλ ρσξψλ Παξάξηεκα Βηβιηνγξαθία

11 ΔΙΑΓΧΓΗ Γεληθά γηα ην ρώξν ηεο πγείαο Ο ρψξνο ηεο πγείαο είλαη έλαο ηνκέαο πνπ έρεη μερσξηζηή ζεκαζία γηα φινπο ηνπο πνιίηεο. Θεσξείηαη κεγάιε θαηάθηεζε ησλ ζχγρξνλσλ θνηλσληψλ, φηη φινη καο έρνπκε ην δηθαίσκα γηα ίζε πξφζβαζε ζε κηα ζεηξά ππεξεζηψλ πγείαο, αλεμάξηεηα απφ ην εηζφδεκα θαη ηελ θνηλσληθή καο ζέζε. ηα πιαίζηα απηά ηελ επζχλε γηα ηελ παξνρή ησλ ππεξεζηψλ πγείαο, ηελ αλαιακβάλνπλ ή ηνπιάρηζηνλ ηελ εγγπνχληαη νη θξαηηθνί κεραληζκνί, αθήλνληαο ιίγν ή θαη ειάρηζην πνιιέο θνξέο ρψξν ζηελ ηδησηηθή πξσηνβνπιία. ηηο κέξεο καο σζηφζν ηα δεδνκέλα ηείλνπλ λα αιιάμνπλ γηα πνιινχο ιφγνπο. Οη ππεξεζίεο ηεο πγείαο αξρηθά, κε ηελ αικαηψδε εμέιημε ησλ κεζφδσλ ηεο ηαηξηθήο επηζηήκεο, έρνπλ κελ γίλεη πνιχ πην απνηειεζκαηηθέο, αιιά θαη πνιχ πεξηζζφηεξν δαπαλεξέο θάλνληαο ηελ παξνρή ηνπο φιν θαη πην δχζθνιε. Απηφ ην γεγνλφο πξέπεη λα ζπλεθηηκεζεί κε ηελ νηθνλνκηθή θξίζε πνπ επηθξαηεί ηα ηειεπηαία ρξφληα ζηηο δπηηθέο αλεπηπγκέλεο νηθνλνκίεο πνπ θάλεη ηελ εμνηθνλφκεζε ησλ απαξαίηεησλ γηα ηελ πγεία πφξσλ φιν θαη πην δχζθνιε. Δπηπξφζζεηα ζα πξέπεη λα ζεκεησζεί φηη ε ηφζν εθηεηακέλε παξνρή θνηλσληθψλ αγαζψλ, απνηειεί θαηάθηεζε θπξίσο ησλ αλεπηπγκέλσλ δπηηθψλ θνηλσληψλ. Η δηαπίζησζε απηή, εηζάγεη κηα ηξίηε ζπληζηψζα ζηελ αλάιπζε. Σν θαηλφκελν ηεο παγθνζκηνπνίεζεο, κε ηελ αξλεηηθή ηνπ φςε. Με ην άλνηγκα ησλ αγνξψλ θαη ηε ζηαδηαθή εμάιεηςε ησλ θξαηηθψλ πεξηνξηζηηθψλ κέηξσλ, νη εξγνδφηεο ζηηο αλεπηπγκέλεο ρψξεο βξίζθνπλ ζηηο ρψξεο ηνπ ηξίηνπ θφζκνπ φρη κφλν επλνïθή θνξνινγηθή αληηκεηψπηζε απφ ηα θξάηε απηά πνπ έρνπλ αλάγθε ηελ εηζξνή μέλσλ θεθαιαίσλ ζηελ νηθνλνκία ηνπο, φρη κφλν θηελφηεξα εξγαηηθά ρέξηα ζε επίπεδν ακνηβψλ, αιιά θαη πνιχ κηθξφηεξεο ππνρξεψζεηο γηα εξγνδνηηθέο εηζθνξέο πνπ ζα θαιχςνπλ ηα θνηλσληθά δηθαηψκαηα ησλ εξγαδνκέλσλ ηνπο. Κάησ απφ απηέο ηηο ζπλζήθεο απνθηνχλ ηεξάζηηα δηαπξαγκαηεπηηθή δχλακε, ζηελ ζπδήηεζε πνπ απνηειεί ζήκεξα ην θπξίαξρν ζέκα ζηελ ΔΔ, δειαδή ηελ πεξηζηνιή ησλ εξγνδνηηθψλ εηζθνξψλ γηα φια ηα θνηλσληθά αγαζά πνπ εμαζθάιηδε ν πνιίηεο κέρξη ζήκεξα θαη βέβαηα απηφ ππνλνκεχεη θαη ηελ ρξεκαηνδφηεζε ησλ ππεξεζηψλ πγείαο. Η αλάγθε ινηπφλ γηα αλαδήηεζε ιχζεσλ ζε ηέηνηεο ζπλζήθεο είλαη εμαηξεηηθά ζεκαληηθή. 11

12 ηα πιαίζηα απηά επηρεηξείηαη εδψ λα δηεξεπλεζεί ε ζπκβνιή ηεο ηδησηηθήο αζθάιηζεο πγείαο ζηα ζρεηηθά ζπζηήκαηα δηαθνξεηηθψλ ρσξψλ, θαη λα δηαπηζησζεί ε ζπκβνιή ηεο ζε απηά, κε ηνλ εληνπηζκφ ησλ ζεηηθψλ θαη ησλ αξλεηηθψλ ζηνηρείσλ πνπ παξνπζηάδνληαη. ηε ζπλέρεηα δηεξεπλάηαη ε δπλαηφηεηα εθαξκνγήο ηνπο ζην Διιεληθφ ζχζηεκα πγείαο κε ηξφπν ηέηνην πνπ λα ζπκβάιεη ζηελ ελίζρπζε εηδηθά ηνπ ππνζπζηήκαηνο ρξεκαηνδφηεζεο. Θεσξείηαη πάλησο ζθφπηκν λα ηνληζζεί φηη αλεμάξηεηα απφ ηελ επηινγή ηνπ φπνηνπ ζπζηήκαηνο επηιεγεί γηα ηελ ρξεκαηνδφηεζε ηνπ αγαζνχ ηεο πγείαο, πξέπεη λα δνζεί κεγαιχηεξε αθφκα έκθαζε ζηελ εθαξκνγή ηνπ. ηελ επηδίσμε δειαδή ζηελ πξάμε λα δίλνληαη ζπλερψο απαληήζεηο γηα ηελ βειηηζηνπνίεζε ηεο δηαρείξηζεο ησλ πφξσλ, ηελ ηεξάξρεζε ησλ αλαγθψλ, θαη κέζσ απηήο, ηεο ηθαλνπνίεζεο ηνπο, δηφηη θαλέλα ζχζηεκα ή κνληέιν δελ απνηειεί ιχζε, ε ιχζε δίλεηαη φηαλ ην δηαπηζησκέλν πξφβιεκα αληηκεησπίδεηαη, θαη πεξηνξίδεηαη ή παχεη λα ππάξρεη. θνπόο ηεο Δξγαζίαο Η παξνχζα εξγαζία απνζθνπεί ζηελ παξνπζίαζε ηεο ζπκβνιήο ηεο ηδησηηθήο αζθάιηζεο πγείαο ζην γεληθφ ζχζηεκα πγείαο ρσξψλ ηεο Δπξψπεο θαη ηε ζπκβνιή ηεο σο ιχζε ζηα πξνβιήκαηα πνπ παξνπζηάδνληαη ζην ζχζηεκα ρξεκαηνδφηεζεο ησλ ζπζηεκάησλ απηψλ παγθνζκίσο γηα ηνπο ιφγνπο πνπ πξναλαθέξζεθαλ. Υσξίδεηαη ζε δηαθξηηά κέξε. ην πξψην κέξνο επηρεηξείηαη κηα πεξηγξαθή ηνπ ζεσξεηηθνχ πιαηζίνπ ηεο αζθάιηζεο πγείαο ζπλνπηηθά θαη εθηελέζηεξα ηεο ηδησηηθήο αζθάιηζεο πγείαο ζηηο δηάθνξεο κνξθέο ηεο. Η αλάιπζε απηή γίλεηαη γηα λα βνεζήζεη ζηελ θαιχηεξε θαηαλφεζε ηεο πεξηγξαθήο ηνπ ξφινπ θαη ηεο ζπκβνιήο ησλ ηδησηηθψλ κνληέισλ αζθάιηζεο ζηα ζπζηήκαηα ησλ ηεζζάξσλ ρσξψλ πνπ επηρεηξείηαη ε πξνζέγγηζε πην θάησ. ην δεχηεξν δηαθξηηφ κέξνο ηεο εξγαζίαο γίλεηαη θαζεαπηή ε πξνζέγγηζε ησλ ζπζηεκάησλ ηεο Οιιαλδίαο, νπεδίαο θαη ινβαθίαο θαη ηδηαίηεξα ηνπ ηξφπνπ κε ηνλ νπνίν ζπκβάιεη ε ηδησηηθή αζθάιηζε πγείαο ζηελ ρξεκαηνδφηεζε ησλ ζπζηεκάησλ απηψλ. Μέζα απφ ηελ παξάζεζε ησλ ζηνηρείσλ επηρεηξείηαη ε εμαγσγή ζπκπεξαζκάησλ πνπ ζα βνεζήζνπλ ζηε ζπλέρεηα θαη ζην ηξίην κέξνο ηεο εξγαζίαο. 12

13 ην ηξίην ινηπφλ κέξνο επηρεηξείηαη λα δηαηππσζνχλ πξνηάζεηο γηα ηελ βειηίσζε ηνπ ζπζηήκαηνο ρξεκαηνδφηεζεο ζηελ Διιάδα κε γλψκνλα θαη θξηηήξην ηα ζπκπεξάζκαηα πνπ εμάγνληαη απφ ηελ παξαηήξεζε ησλ ζπζηεκάησλ ησλ ηξηψλ ρσξψλ αιιά θαη απφ ηελ ζεσξεηηθή πξνζέγγηζε, κε ηελ παξνπζίαζε ηδηαίηεξα ησλ ζεηηθψλ θαη αξλεηηθψλ ζεκείσλ ηεο ηδησηηθήο αζθάιηζεο. 13

14 ΤΓΔΙΑ 1 ΘΔΧΡΗΣΙΚΟ ΠΛΑΙΙΟ ΣΗ ΙΓΙΧΣΙΚΗ ΑΦΑΛΙΗ 1.1 Οξηζκόο Αζθάιηζεο Τγείαο Η αζθάιηζε πγείαο είλαη έλαο κεραληζκόο παξέκβαζεο πνπ ζηφρνο ηνπ είλαη ε αληηκεηψπηζε ησλ θηλδχλσλ ηεο αζζέλεηαο θαη ηνπ αηπρήκαηνο πνπ δηαθπβεχνπλ ην επίπεδν πγείαο ηνπ αλζξψπνπ. Η πγεία, ζεσξείηαη έλα θνηλσληθφ αγαζφ θαη ε πξνάζπηζε ηνπ είλαη θνηλφο ηφπνο ησλ πνιηηηθψλ ησλ πεξηζζφηεξσλ αλεπηπγκέλσλ ρσξψλ. Ο θίλδπλνο πνπ πξνθχπηεη απφ ηελ αζζέλεηα ή ην αηχρεκα, είλαη αβέβαηνο, θαλείο δελ γλσξίδεη εθ ησλ πξνηέξσλ ηη αζζέλεηα, ζε πνηα έθηαζε θαη ζε πνηφλ άλζξσπν ζα πξνθχςεη. Δθείλν πνπ είλαη βέβαην, είλαη πσο φηαλ απηφο ν θίλδπλνο γίλεη πξαγκαηηθφηεηα, ε δπλαηφηεηα ηνπ αηφκνπ λα ηνλ θαιχςεη απφ ην αηνκηθφ ηνπ εηζφδεκα, είλαη ζε πνιιέο πεξηπηψζεηο εμαηξεηηθά πεξηνξηζκέλε. Δθείλν πνπ είλαη βέβαην είλαη πσο ε θαηαλάισζε ππεξεζηψλ πγείαο είλαη αλαγθαία, πνιιέο θνξέο γηα λα δηαηεξεζεί ην άηνκν ζηε δσή, άιιεο θνξέο γηα λα εμαζθαιίζεη ην κίληκνπκ ηεο πνηφηεηαο δσήο πνπ νη ζχγρξνλεο ζεξαπεπηηθέο κέζνδνη ηνπ επηηξέπνπλ. Σν ζχζηεκα ηεο αζθάιηζεο έξρεηαη λα πξνζθέξεη ιχζεηο κε ηε δηάρπζε ηνπ θηλδχλνπ ζε έλα κεγάιν αξηζκφ αζθαιηζκέλσλ, θαη ηε δηαλνκή, δηακνηξαζκφ ηνπ θφζηνπο πνπ ζα πξνθχςεη ζην ζχλνιν απηψλ. Γηα λα γίλεη πην ζαθήο ε ιχζε πνπ πξνηείλεη ην κνληέιν ηεο αζθάιηζεο πγείαο δίλεηαη ν παξαθάησ πίλαθαο. Πξνπιεξσκή ΝΑΙ ΟΥΙ ΝΑΙ Αζθάιηζε Φηιαλζξσπία Γηακνηξαζκφο ηνπ θφζηνπο ΟΥΙ Τγείαο Απνηακηεχζεηο Τγείαο Άκεζεο Πιεξσκέο Πίλαθαο 1: Σαμηλφκεζε ησλ κεραληζκψλ θάιπςεο θφζηνπο 14

15 Γίλεηαη θαλεξφ πσο γηα ηελ ηαμηλφκεζε ησλ κεραληζκψλ θάιπςεο ηνπ θφζηνπο γηα ηηο παξερφκελεο ππεξεζίεο πγείαο γίλεηαη ρξήζε ησλ παξαθάησ δχν θξηηεξίσλ: Πξνπιεξσκή (pre-payment): Γειαδή, ε ζπιινγή ησλ ρξεκάησλ γίλεηαη πξηλ (θαη αλεμάξηεηα απφ) ηελ ρξήζε ησλ ππεξεζηψλ πγείαο. Γηακνηξαζκφο θφζηνπο (pooling): ηελ πεξίπησζε απηή ην θφζηνο γηα ηηο ππεξεζίεο πγείαο πνπ ζα ρξεηαζηεί έλα κέινο κηα νκάδαο αηφκσλ θαιχπηεηαη απφ ηηο εηζθνξέο φιεο ηεο νκάδαο θαη φρη απφ ην κέινο απηφ απφ κφλν ηνπ (OECD 1999). Βάζεη ηνπ πίλαθα πξνθχπηεη φηη ε αζθάιηζε πγείαο απνηειεί κέζνδν θάιπςεο ηνπ θφζηνπο ππεξεζηψλ πγείαο πνπ θαηαλαιψλεη έλα άηνκν ε νπνία πεξηιακβάλεη ηφζν πξνπιεξσκή (πξνπιεξσκή-prepayment) φζν θαη δηακνηξαζκφ ηνπ θφζηνπο αλάκεζα κε κηα νκάδα αηφκσλ (δηακνηξαζκφο θφζηνπο-pooling). Έλαο αζθαιηζηηθφο νξγαληζκφο ινηπφλ ζπγθεληξψλεη ηηο εηζθνξέο ησλ αζθαιηζκέλσλ ηνπ, πνπ γίλνληαη ζε ηαθηά ρξνληθά δηαζηήκαηα, θαη πιεξψλεη γηα ηελ παξνρή ησλ απαηηνχκελσλ ππεξεζηψλ πγείαο, ιεηηνπξγεί δειαδή σο ηξίηνο πιεξσηήο (Mossialos 1999). 1.2 Σν ύζηεκα Τγείαο Σηόρνη ελόο ζπζηήκαηνο πγείαο Καηά θνηλή νκνινγία νη ζηφρνη ησλ θξαηψλ απφ ηηο πνιηηηθέο πγείαο ηνπο ζπγθιίλνπλ. Απηφ ηζρχεη βέβαηα ζε κεγάιν βαζκφ θπξίσο ζηηο πην αλεπηπγκέλεο θνηλσλίεο δπηηθνχ ηχπνπ. Αλεμάξηεηα ινηπφλ ηνπ ηξφπνπ νξγάλσζεο θαη ρξεκαηνδφηεζεο ηνπ, θάζε ζχζηεκα πγείαο πξέπεη λα απνζθνπεί ζηελ επίηεπμε ησλ παξαθάησ ζηφρσλ (OECD 1992):: 1. Δπάξθεηα θαη ηζόηεηα παξνρήο ζηελ πγεηνλνκηθή θξνληίδα:. Δπαξθείο ππεξεζίεο πγείαο πξέπεη λα είλαη δηαζέζηκεο αλάινγα κε ηελ αλάγθε θάζε πνιίηε. H ηζφηεηα παξνρήο έρεη δχν δηαζηάζεηο. Σελ νξηδόληηα πνπ ζεκαίλεη φηη ίζεο παξνρέο πξέπεη λα δίλνληαη ζε απηνχο πνπ έρνπλ ίζεο αλάγθεο θαη ηελ θαηαθόξπθε πνπ ζεκαίλεη φηη πεξηζζφηεξεο παξνρέο δίλνληαη ζε απηνχο πνπ έρνπλ κεγαιχηεξε αλάγθε. 2. Πξννδεπηηθόηεηα: ηα κεγαιχηεξα εηζνδήκαηα πξέπεη λα πιεξψλνπλ κεγαιχηεξεο εηζθνξέο ζην ζχζηεκα. 15

16 3. Μαθξό-νηθνλνκηθή απνδνηηθόηεηα: νη ζπλνιηθέο δαπάλεο πγείαο πξέπεη λα απνηεινχλ έλα «ινγηθφ» ηκήκα ηνπ ζπλνιηθνχ αθαζάξηζηνπ εζληθνχ πξντφληνο (ΑΔΠ). 4. Μηθξό-νηθνλνκηθή απνδνηηθόηεηα: Καηαξρήλ, πξέπεη λα επηηπγράλεηαη ε θαηαλεκεηηθή απνδνηηθόηεηα. Γειαδή, νη δαπάλεο γηα ππεξεζίεο πγείαο πξέπεη λα θαηαλέκνληαη εθεί φπνπ ππάξρεη ην κεγαιχηεξν νξηαθφ φθεινο. Δπηπιένλ, πξέπεη λα επηηπγράλεηαη θαη ε ηερληθή απνδνηηθόηεηα. Με άιια ιφγηα, κηα επέλδπζε ζηνλ ρψξν ηεο πγείαο πξέπεη λα γίλεηαη κε ηνλ θαιχηεξν δπλαηφ ηξφπν, πεξηνξίδνληαο ζην ειάρηζην ηα πεξηηηά θφζηε. 5. Διεπζεξία επηινγήο: νη αζζελείο ηφζν ησλ δεκφζησλ φζν θαη ησλ ηδησηηθψλ ζπζηεκάησλ πγείαο πξέπεη λα επηιέγνπλ ειεχζεξα παξνρείο ππεξεζηψλ πγείαο. 6. Απηνλνκία ησλ θνξέσλ παξνρήο ππεξεζηώλ πγείαο: ζηνπο ηαηξνχο θαη ινηπνχο παξνρείο ππεξεζηψλ πγείαο πξέπεη λα δνζεί ν κέγηζηνο δπλαηφο βαζκφο ειεπζεξίαο. (Barr 1990) Δίλαη θαλεξφ φηη γηα λα επηηεπρζνχλ νη παξαπάλσ ζηφρνη, ρξεηάδνληαη θξίζεηο θαη πξνζεγγίζεηο πνπ κπνξεί λα δηαθέξνπλ ζεκαληηθά απφ ρψξα ζε ρψξα, ηφζν φζν πξνο ηελ πïνζέηεζε κέηξσλ θαη απνθάζεσλ πνπ ζα βνεζήζνπλ ηελ επίηεπμε ηνπο, φζν θαη ζηελ ηεξάξρεζε ησλ ζηφρσλ απηψλ θαηά ζεηξά ζπνπδαηφηεηαο. Πξνθαλψο φκσο, βάζεη ησλ αλσηέξσ ζηφρσλ κπνξνχλ λα αμηνινγεζνχλ νη δηάθνξεο κέζνδνη θάιπςεο ηνπ θφζηνπο ππεξεζηψλ πγείαο Γνκή θαη ιεηηνπξγία ηνπ ζπζηήκαηνο πγείαο Σν βαζηθφ ζηνηρείν θαη επίθεληξν ελφο ζπζηήκαηνο πγείαο πξέπεη λα είλαη ν πνιίηεο θαη φρη κφλν ν αζζελήο αιιά θαη ν πγηήο κε πξφβιεςε δηαδηθαζηψλ πξφιεςεο. Απηνχ ηηο αλάγθεο ην ζχζηεκα πξέπεη λα ηθαλνπνηήζεη. Γηα ηελ θάιπςε απηψλ ησλ αλαγθψλ παξάγνληαη νη ελδεδεηγκέλεο ππεξεζίεο πγείαο, απφ ηνπο παξνρείο ησλ ππεξεζηψλ θαη ην εμεηδηθεπκέλν πξνζσπηθφ ηνπο. Σν θφζηνο πνπ πξνθχπηεη γηα ηελ αλάπηπμε θαη ηελ ιεηηνπξγία ησλ κνλάδσλ απηψλ ζπλδέεηαη κε ηηο απνθάζεηο ησλ πνιηηψλ, ηελ ρξεκαηνδφηεζε ηνπ φκσο ηελ αλαιακβάλνπλ θνξείο ρξεκαηνδφηεζεο, δηαθνξεηηθνί αλάινγα κε ηηο πνιηηηθέο πνπ πηνζεηνχληαη κε ζηφρν ηελ κείσζε ηνπ θηλδχλνπ γηα ηνλ πνιίηε, ψζηε λα κπνξέζεη λα επεξγεηεζεί απφ ηελ ππεξεζία πγείαο. 16

17 Μέζα ζε απηφ ην ζχζηεκα είλαη αλαγθαίν λα ππάξρνπλ θάπνηνη πνπ λα δηεπζχλνπλ θαη λα ζπληνλίδνπλ ηηο απνθάζεηο ηηο ελέξγεηεο θαη ηηο ιεηηνπξγίεο πνπ ρξεηάδεηαη λα γίλνπλ. Απηφο ν κεραληζκφο απνηειεί ην ππνζχζηεκα δηεχζπλζεο θαη ζπληνληζκνχ (Μπνπξζαλίδεο 2004). ύζηεκα Παξαγσγήο Γηαλνκήο ύζηεκα Γηεύζπλζεο Σπληνληζκνύ Φνξείο Φξεκ/ηεζεο ύζηεκα Φξεκ/δόηεζεο Πνιίηεο Αζζελείο/ Υγηείο Πίλαθαο 2: ύζηεκα Τγείαο Γνκή θαη Λεηηνπξγία (Μπνπξζαλίδεο 2004) Οη ξνέο πνπ μεθηλνχλ θαη θαηαιήγνπλ ζην χζηεκα δηεχζπλζεο ζπληνληζκνχ θαλεξψλνπλ ηνπο δηεπζπληηθνύο θαη ζπληνληζηηθνύο πόξνπο. Η ξνή πνπ μεθηλά απφ ηνπο θνξείο ρξεκαηνδφηεζεο πξνο ηνπο θνξείο παξαγσγήο θαλεξψλνπλ ηνπο ρξεκαην-νηθνλνκηθνύο πόξνπο Η ξνή πνπ μεθηλά απφ ην ζχζηεκα παξαγσγήο θαη θαηαιήγεη ζηνπο πνιίηεο θαλεξψλνπλ ηηο παξερόκελεο ππεξεζίεο Σν ζπλνιηθφ ζχζηεκα εκθαλίδεηαη κε ηελ κνξθή θιεηζηνύ θπθιώκαηνο ξνώλ (Μπνπξζαλίδεο 2004) 1.3 Μνξθέο Αζθάιηζεο Τγείαο Σξεηο αξρέο πξέπεη λα ηθαλνπνηνχληαη γηα ηελ νξζή παξνπζίαζε ησλ κνξθψλ αζθάιηζεο πγείαο. Σα ραξαθηεξηζηηθά πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη σο θξηηήξηα γηα ηνλ δηαρσξηζκφ ηνπο λα είλαη δηαθξηηά κεηαμχ ηνπο, ε ηαμηλφκεζε λα είλαη εθαξκφζηκε ζε φιεο ηηο ρψξεο, ψζηε φκνηα ραξαθηεξηζηηθά ζε δηαθνξεηηθά ζπζηήκαηα λα κπνξνχλ πην 17

18 εχθνια λα νκαδνπνηνχληαη, θαη λα είλαη δπλαηφ λα ελζσκαηψλνληαη λέα ζηνηρεία θαη αιιαγέο ζηελ νξγάλσζε θαη ηελ δηαρείξηζε ηεο αζθάιηζεο πγείαο Κξηηήξηα ηαμηλόκεζεο κνξθώλ αζθάιηζεο πγείαο Γηα ηελ ηαμηλφκεζε ησλ δηάθνξσλ κνξθψλ αζθάιηζεο πγείαο ρξεζηκνπνηνχληαη ηα παξαθάησ θξηηήξηα (OECD 1999): Οη θχξηεο πεγέο ρξεκαηνδφηεζεο ηνπο. Ο βαζκφο ππνρξεσηηθφηεηαο (δειαδή εάλ ε αζθάιηζε είλαη ππνρξεσηηθή ή φρη). Σν αλ αλαθέξνληαη ζε έλα άηνκν ή ζε νκάδεο αηφκσλ. Η κέζνδνο ππνινγηζκνχ ησλ εηζθνξψλ. Οη θχξηεο πεγέο ρξεκαηνδφηεζεο ηεο αζθάιηζεο πγείαο είλαη ε θνξνινγία, άκεζε ή έκκεζε (γεληθή, ηνπηθή ή εηδηθά γηα ηελ πγεία), νη εηζθνξέο θνηλσληθήο αζθάιηζεο θαη ηέινο νη ηδησηηθέο πιεξσκέο. Απφ απηέο ηηο κνξθέο ρξεκαηνδφηεζεο ε πην πξννδεπηηθή είλαη ε άκεζε γεληθή θνξνινγία. Απηφ δηφηη ν θαζέλαο εηζθέξεη ζηελ ρξεκαηνδφηεζε ηνπ ζπζηήκαηνο πγείαο αλάινγα κε ηηο νηθνλνκηθέο ηνπ δπλαηφηεηεο, ελψ έρεη ζηε ζπλέρεηα δηθαίσκα ίζεο πξφζβαζεο ζηηο ππεξεζίεο απηέο, αλεμάξηεηα απφ ηελ νηθνλνκηθή ζπλεηζθνξά ηνπ. Αθνινπζνχλ νη εηζθνξέο θνηλσληθήο αζθάιηζεο, πνπ θάζε άηνκν εηζθέξεη ζηνλ αζθαιηζηηθφ ηνπ νξγαληζκφ πνζφ αλάινγν ησλ απνιαβψλ ηνπ, αιιά απνιακβάλεη ηηο απαξαίηεηεο ππεξεζίεο πγείαο. ε απηφ ην ζχζηεκα ρξεκαηνδφηεζεο φκσο είλαη δπλαηφ λα εμαζθαιίδνπλ πςειφηεξα παθέηα ππεξεζηψλ, αλάινγα κε ην κέγεζνο ησλ εηζθνξψλ ηνπο. ηε ζπλέρεηα έρνπκε ηελ έκκεζε θνξνινγία κε ηνλ ζηαζεξφ θνξνινγηθφ ζπληειεζηή ηεο. Απηή βαζίδεηαη ζηε θνξνιφγεζε ησλ αηφκσλ ζηελ θαηαλάισζε θαη ν έκκεζνο θφξνο γηα θάζε πξνïφλ είλαη ν ίδηνο, αλεμάξηεηα απφ ην εηζφδεκα εθείλνπ πνπ ην αγνξάδεη, πιήηηνληαο έηζη ηα ρακειφηεξα εηζνδήκαηα. Με ην ζχζηεκα σζηφζν απηφ ηεο ρξεκαηνδφηεζεο εμαζθαιίδεηαη ίζν δηθαίσκα ζηηο ππεξεζίεο πγείαο αλ ηειηθά ν θίλδπλνο πξνθχςεη. Ληγφηεξν πξννδεπηηθή απφ φιεο ηηο κνξθέο ρξεκαηνδφηεζεο εκθαλίδνληαη λα είλαη νη ηδησηηθέο πιεξσκέο θαη απηφ δηφηη ε παξνρή ησλ ππεξεζηψλ πγείαο εμαξηψληαη απφ ην πνζφ πνπ ην θάζε άηνκν δηαζέηεη γηα απηέο, ηφζν γηα ην επίπεδν ησλ ππεξεζηψλ φζν, θαη θπξίσο, γηα απηή ηελ ίδηα ηελ παξνρή ηνπο. Οη δπλαηνί βαζκνί ππνρξεσηηθφηεηαο είλαη: 18

19 Τπνρξεσηηθή ππαγσγή ηνπ αηφκνπ ζε ζπγθεθξηκέλν αζθαιηζηηθφ θνξέα. Τπνρξέσζε αζθάιηζεο ηνπ αηφκνπ αιιά ειεπζεξία επηινγήο αζθαιηζηηθνχ θνξέα. Αζθάιηζε σο απφξξνηα ηεο εξγαζίαο. Πιήξεο ειεπζεξία ηνπ αηφκνπ ζρεηηθά κε ην αλ ζα αζθαιηζηεί ε φρη (OECD 1999). Έλαο πνιίηεο κπνξεί λα θάλεη αζθάιηζε πγείαο είηε αλεμάξηεηα, είηε σο κέινο κηαο νκάδαο αηφκσλ κε θνηλφ ραξαθηεξηζηηθφ γηα παξάδεηγκα ην επάγγεικα, ή ηνλ ηφπν θαηνηθίαο. πλήζσο νη εηζθνξέο ζηελ νκαδηθή αζθάιηζε είλαη ρακειφηεξεο δηφηη αθελφο ηα δηνηθεηηθά θφζηε είλαη κηθξφηεξα θαη αθεηέξνπ ε «δεμακελή» ησλ δηαζέζηκσλ ρξεκάησλ είλαη κεγαιχηεξε. Αλαθνξηθά κε ηνλ ηξφπν ππνινγηζκνχ ησλ εηζθνξψλ πνπ πξέπεη λα πιεξψζνπλ νη αζθαιηζκέλνη κπνξνχκε λα εληνπίζνπκε ηνπο εμήο: Με βάζε ην δηαζέζηκν εηζφδεκα (income-rated premiums).ηελ κέζνδν απηή νη εηζθνξέο πνπ πιεξψλεη θάζε άηνκν απνηεινχλ πνζνζηφ ηνπ εηζνδήκαηνο ηνπ. Υξεζηκνπνηείηαη ζπλήζσο απφ ηα ζπζηήκαηα θνηλσληθήο αζθάιηζεο. Με βάζε ην κέζν ξίζθν εκθάληζεο αζζέλεηαο γεληθψο (community-rated premiums).ηελ πεξίπησζε απηή φινη νη αζθαιηζκέλνη κηαο νκάδαο πιεξψλνπλ ηηο ίδηεο εηζθνξέο (flat) νη νπνίεο ππνινγίδνληαη βάζεη εθηίκεζεο ηνπ κέζνπ θίλδπλνπ εκθάληζεο αζζελεηψλ. Με βάζε ηνπο αλακελφκελνπο θίλδπλνπο γηα ηελ πγεία, γηα ηνλ θάζε αζθαιηζκέλν (risk-rated premiums). ηελ πεξίπησζε απηή νη εηζθνξέο πνπ πιεξψλεη θάζε αζθαιηζκέλνο είλαη αλάινγεο ηεο πηζαλφηεηαο εκθάληζεο αζζελεηψλ πνπ έρεη. Καηά ζπλέπεηα, νη λένη θαη πγηείο πιεξψλνπλ ρακειέο εηζθνξέο, ελψ νη ειηθησκέλνη θαη άξξσζηνη πςειέο (OECD 1999) Ταμηλόκεζε κνξθώλ ηεο αζθάιηζεο πγείαο Σν βαζηθφ θξηηήξην γηα ηελ ηαμηλφκεζε ζε κνξθέο ηεο αζθάιηζεο πγείαο, είλαη εθείλν πνπ αλαθέξεηαη ζηηο θύξηεο πεγέο ρξεκαηνδόηεζεο. Με βάζε απηφ ε αζθάιηζε πγείαο δηαρσξίδεηαη ζε δεκόζηα θαη ηδησηηθή. Σα ππφινηπα θξηηήξηα πνπ αλαθέξζεθαλ απνζθνπνχλ ζηελ πεξαηηέξσ θαηεγνξηνπνίεζε ησλ δχν βαζηθψλ κνξθψλ, θπξίσο δε ηεο ηδησηηθήο. Η δεκόζηα αζθάιηζε πγείαο, πεξηιακβάλεη ηελ κέζσ θνξνινγίαο ρξεκαηνδνηνχκελε αζθάιηζε πγείαο (tax-funded health insurance) θαη ηελ κέζσ 19

20 εηζθνξψλ θνηλσληθήο αζθάιηζεο ρξεκαηνδνηνχκελε αζθάιηζε πγείαο (social security schemes).πνηνη πνιίηεο είλαη ππφρξενη αζθαιίζεσο θαζνξίδεηαη απφ ηελ θπβέξλεζε. Έηζη, ε αζθάιηζε είλαη δπλαηφλ λα είλαη ππνρξεσηηθή γηα ην ζχλνιν ηνπ πιεζπζκνχ ή γηα έλα ηκήκα απηνχ (π.ρ γηα απηνχο πνπ ην εηζφδεκα ηνπο είλαη θάησ απφ έλα φξην). Δπηπιένλ, είλαη δπλαηφλ λα ππάξρεη είηε έλαο κφλν αζθαιηζηηθφο θνξέαο γηα φινπο ηνπο πνιίηεο, είηε πεξηζζφηεξνη ηνπ ελφο (π.ρ θαηά επαγγεικαηηθέο θαηεγνξίεο). πλήζσο, ν θνξέαο αζθάιηζεο ησλ πνιηηψλ θαζνξίδεηαη ππνρξεσηηθά απφ ηελ θπβέξλεζε. Σέινο ζηελ πιεηνλφηεηα ησλ πεξηπηψζεσλ κέζσ ηεο δεκφζηαο αζθάιηζεο πγείαο ε θπβέξλεζε επηηπγράλεη αλαδηαλνκή εηζνδήκαηνο (απφ ηνπο πινπζηφηεξνπο πξνο ηνπο θησρφηεξνπο) αθνχ ν ππνινγηζκφο ησλ εηζθνξψλ γίλεηαη βάζεη ηνπ δηαζέζηκνπ εηζνδήκαηνο. Η ηδησηηθή αζθάιηζε πγείαο, ρξεκαηνδνηείηαη κέζσ ηδησηηθψλ πιεξσκψλ ζε ηδησηηθέο εηαηξείεο αζθάιηζεο πγείαο, ππφ ηελ επνπηεία ηεο θπβεξλήζεσο. Σηο πεξηζζφηεξεο θνξέο (αιιά φρη πάληνηε) ε ηδησηηθή αζθάιηζε πγείαο είλαη πξναηξεηηθή γηα ηνπο πνιίηεο, νη νπνίνη έρνπλ ειεπζεξία επηινγήο θνξέα αζθαιίζεσο. Πξέπεη λα ζεκεησζεί φηη ηφζν ζηελ δεκφζηα φζν θαη ζηελ ηδησηηθή αζθάιηζε πγείαο, πέξαλ ησλ θαλνληθψλ εηζθνξψλ είλαη δπλαηφλ λα ππάξρνπλ επηπιένλ θαη άκεζεο πιεξσκέο (φπσο γηα παξάδεηγκα ζπκκεηνρή ζην θφζηνο) (Τθαληφπνπινο 2003). Με βάζε ηα πξναλαθεξζέληα θξηηήξηα ηαμηλφκεζεο, ε ηδησηηθή αζθάιηζε θαηεγνξηνπνηείηαη πεξαηηέξσ ζε: Ιδησηηθή αζθάιηζε νκάδσλ εξγαδνκέλσλ (private employment group health insurance), φπνπ ε ηδησηηθή αζθάιηζε έξρεηαη σο απφξξνηα ηεο εξγαζίαο. Ιδησηηθή αζθάιηζε ζηελ νπνία νη εηζθνξέο είλαη ίδηεο γηα φινπο ηνπο αζθαιηζκέλνπο. Γειαδή δελ γίλεηαη θάπνηα δηάθξηζε κε βάζε ηελ ειηθία, ηελ θαηάζηαζε ηεο πγείαο ή άιινπο παξάγνληεο. Ιδησηηθή αζθάιηζε ζηελ νπνία νη εηζθνξέο πνπ πιεξψλεη ν θαζέλαο ππνινγίδνληαη κε βάζε ηελ πηζαλφηεηα εκθάληζεο αζζέλεηαο πνπ έρεη. Αλαθεθαιαηψλνληαο φια ηα παξαπάλσ, ε αζθάιηζε πγείαο κπνξεί λα έρεη ηηο αθφινπζεο κνξθέο: Γεκόζηα αζθάιηζε πγείαο (public health insurance) ε νπνία πεξηιακβάλεη: 20