ΚΑΡΚΙΝΟΣ ΤΟΥ ΠΝΕΥΜΟΝΑ ΚΑΙ ΡΑ ΙΕΝΕΡΓΕΙΑ ΣΤΗ ΛΕΣΒΟ

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "ΚΑΡΚΙΝΟΣ ΤΟΥ ΠΝΕΥΜΟΝΑ ΚΑΙ ΡΑ ΙΕΝΕΡΓΕΙΑ ΣΤΗ ΛΕΣΒΟ"

Transcript

1 ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ ΤΜΗΜΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΜΗΝΑΣΙ ΟΥ ΚΑΣΣΙΑΝΗ ΚΑΡΚΙΝΟΣ ΤΟΥ ΠΝΕΥΜΟΝΑ ΚΑΙ ΡΑ ΙΕΝΕΡΓΕΙΑ ΣΤΗ ΛΕΣΒΟ ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ Κ.Π ΧΑΛΒΑ ΑΚΗΣ ΜΥΤΙΛΗΝΗ ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2003

2 Στον παππού µου

3 Ευχαριστίες Για την ολοκλήρωση της εργασίας αυτής η βοήθεια και στήριξη πολλών ανθρώπων υπήρξε πολύτιµη. Κατ αρχήν ευχαριστώ τον επιβλέποντα της πτυχιακής κ. Κώστα Χαλβαδάκη, τον καθηγήτη κ. Γιάννη Ματσίνο και τον υποψήφιο διδάκτορα κ. Στρατή Βογιάννη για τις συµβουλές και παρατηρήσεις τους. Κατά τη διάρκεια της συλλογής πρωτογενών στοιχείων και βιβλιογραφικών πηγών πολλά ήταν τα άτοµα που βοήθησαν. Ευχαριστώ τους Σταύρο Σιαµαντζούρα, Αθηνά Καρύπογλου, Σοφία Χατζηγιαννάκη, Ανθούλα Καστανιώτη για την πολύτιµη βοήθειά τους, τους φίλους και την οικογένεια µου που υπέµειναν µέχρι το τέλος της προσπάθειας.

4 Περιεχόµενα Κεφάλαιο Εισαγωγικά Ιστορική χρονολόγηση του ραδονίου Φυσικές ιδιότητες ραδονίου Πυρηνικές ιδιότητες Ραδιενεργές σειρές Μονάδες µέτρησης Όρια ασφαλείας. 9 Κεφάλαιο 2 Πηγές ραδονίου 2.1 Εισαγωγή Τρόποι µελέτης πηγών και διαδικασιών µεταφοράς ραδονίου Χηµεία ουρανίου, θορίου Το ουράνιο στα διάφορα είδη πετρωµάτων Πυριγενή πετρώµατα Ιζηµατογενή πετρώµατα Μεταµορφωσιγενή πετρώµατα Το ραδόνιο στο νερό Το ραδόνιο σε εσωτερικούς χώρους Καθοριστικοί παράγοντες Το ραδόνιο στα υλικά οικοδοµών Χάρτες πιθανού ραδονίου Χάρτης ραδονίου της ΕΡΑ Η περίπτωση της Σουηδίας 30 Κεφάλαιο 3 Επιπτώσεις ραδονίου στην υγεία 3.1 Εισαγωγικά Επιπτώσεις του ραδονίου και των θυγατρικών του στην υγεία Εισαγωγικά Η θεωρία των πολλαπλών σταδίων καρκινογένεσης 39

5 3.2.3 Οι πνεύµονες οµή της αναπνευστικής οδού Ο επιθηλιακός ιστός Η δόση Κεφάλαιο 4 Επιδηµιολογία 4.1 Στατιστικά µοντέλα προβολής Επιδηµιολογία του καρκίνου του πνεύµονα λόγω ραδονίου Μελέτες και δεδοµένα Γενικά Μελέτες σε ΗΠΑ, Τσεχοσλοβακία, Σουηδία, Καναδά κ.α Η µελέτη των Saccomanno et al Doe (Department Of Energy) NAS (National Academy of Science) Επιδηµιολογικές µελέτες και δόσεις-αποκρίσεις Έκθεση του γενικού πληθυσµού.. 65 Α. Αιόβα-ΗΠΑ. 66 Β. Φιλανδία.. 67 Γ. Καναδάς Iowa Radon Lung Cancer Study (IRLCS). 68 Κεφάλαιο 5 Στατιστικά στοιχεία 5.1 ιαχρονικές τάσεις θνησιµότητας από κακοήθη νεοπλάσµατα του πνεύµονα ιεθνείς στατιστικές Στοιχεία από την Ευρώπη και την Ελλάδα Στοιχεία από την Ευρώπη Θνησιµότητα κατά ηλικία και φύλο από κακοήθη νεοπλάσµατα του πνεύµονα στην Ελλάδα κατά την περίοδο Η θνησιµότητα από κακοήθη νεοπλάσµατα του πνεύµονα στους νοµούς της Ελλάδας για την περίοδο (στοιχεία ΕΣΥΕ) η θέση του νοµού Λέσβου ιαχρονικές τάσεις θνησιµότητας από κακοήθη νεοπλάσµατα του πνεύµονα η περίπτωση της νήσου Λέσβου Το έναυσµα 80

6 5.2.2 Παρουσίαση της έρευνας συλλογή πρωτογενών δεδοµένων Παρουσίαση στοιχείων θνησιµότητας από κακοήθη νεοπλάσµατα οργάνων του αναπνευστικού που συλλέχθηκαν από τα ληξιαρχεία των δήµων και κοινοτήτων της νήσου Λέσβου. 88 Α. Σύγκριση µε Ελλάδα 89 Β. Σύγκριση δήµων και κοινοτήτων. 103 Γ. Σύγκριση περιοχών µε διαφορετικά επίπεδα ραδιενέργειας-γεωλογικού υποβάθρου, µε βάση τους δείκτες θνησιµότητας οφειλόµενης σε καρκίνο του πνεύµονα. 115 Κεφάλαιο Συµπεράσµατα Παρατηρήσεις Προτάσεις. 123 Βιβλιογραφία 125 Παράρτηµα Περιεχόµενα παραρτήµατος.. 129

7 1 Κεφάλαιο Εισαγωγικά Η πρώτη καταγεγραµµένη περίπτωση ανησυχίας για τα αποτελέσµατα της φυσικής ραδιενέργειας στην ανθρώπινη υγεία έγινε από τον Agricola για τους εργάτες ορυχείου στα βουνά Erz της ανατολικής Ευρώπης στα Η πρώτη σύνδεση µε τον καρκίνο του πνεύµονα έγινε το Το 1950 για πρώτη φορά θεωρήθηκε ως αιτία για τον καρκίνο του πνεύµονα στους εργάτες ορυχείων, το ραδόνιο. Λίγα µόλις χρόνια µετά την ανακάλυψη του ραδίου (Marie Curie 1900) στο ορυκτό ουράνιο, διαπιστώθηκε ότι το έδαφος και τα πετρώµατα εκλύουν α, β και γ ακτινοβολία από το ουράνιο, το θόριο και άλλα φυσικά ραδιενεργά στοιχεία του φλοιού της γης. Έτσι, θεωρήθηκε σηµαντική η συµµετοχή της ραδιενέργειας υποβάθρου (εδάφους, πετρωµάτων) στην ραδιενέργεια του περιβάλλοντος. Πρόσθετη έκθεση σε ραδιενέργεια προέρχεται από την έκλυση 40 K, 238 U και 232 Th, από φωσφορικά λιπάσµατα, από οικοδοµικά υλικά και όπως έχει διαπιστωθεί τελευταία και από καταναλωτικά προϊόντα. (3). Βεβαίως, ένα σηµαντικό µέρος της φυσικής ραδιενέργειας προέρχεται από το διάστηµα (κοσµική ακτινοβολία) που είναι προϊόν των συνεχών µεταβολών που συµβαίνουν στον αστρικό χώρο (2). Στον πίνακα 1.1 αναφέρονται οι κύριες πηγές φυσικής ραδιενέργειας. Η εισπνεόµενη αναφέρεται κυρίως στο ραδόνιο και τα θυγατρικά του. Αποτελεί, όπως φαίνεται, την κυριότερη πηγή ραδιενέργειας για τους ιστούς του ανθρώπου. Πίνακας 1.1. Εκτιµώµενη δόση στους πνεύµονες, γεννητικά όργανα, κόκαλα και σε άλλους ιστούς από διάφορες πηγές φυσικής ραδιενέργειας στις ΗΠΑ και στον Καναδά Πηγή Εκτιµώµενη δόση (msv/y) Κοσµική ακτινοβολία 0,27 Κοσµογονική 0,01 Ραδιενέργεια εδάφους 0,28 Εισπνεόµενη 2,0 Εσωτερική 0,40 Σύνολο 2,96 Πηγή: M.Wilkening,1990 (3)

8 2 Παρακάτω γίνεται παράθεση γεγονότων µε χρονολογική σειρά (παρατηρήσεις και ανακαλύψεις) που σχετίζονται µε την ραδιενέργεια και το ραδόνιο. (6) 1.2 Ιστορική χρονολόγηση του ραδονίου 1597 Ο Agricola παρατήρησε µεγάλο ποσοστό αυτού που αργότερα αναγνωρίστηκε ως καρκίνος του πνεύµονα στους εργάτες ορυχείου στα βουνά Erz O Becquerel ανακαλύπτει την ραδιενέργεια από το ουράνιο Οι Curie και o Schmidt ανακαλύπτουν την ραδιενέργεια από το θόριο και τα στοιχεία ράδιο και πολώνιο Ο Rutherford ανακαλύπτει τα άλφα και βήτα σωµατίδια Οι Thomson και Rutherford αποδεικνύουν πως η ραδιενέργεια προκαλεί ιονισµό Ο Rutherford ανακαλύπτει το θορόνιο (thoron) και το αποκαλεί εκποµπή (emanation) Ο Dorn ανακαλύπτει την εκποµπή αερίου στην σειρά του 238 U το οποίο αποκαλεί ραδόνιο Οι Rutherford και Brooks αποδεικνύουν πως το ραδόνιο είναι ραδιενεργό αέριο Ανακάλυψη ενεργών κοιτασµάτων θορίου από τον Rutherford και του ραδίου από τους Curie Oι Rutherford και Soddy ανακάλυψαν την µεταστοιχείωση Ο Thomson ανακαλύπτει την ύπαρξη ραδονίου στο νερό της βρύσης Oι Rutherford και Soddy ανέπτυξαν εξισώσεις που περιγράφουν την ραδιενεργή διάσπαση Οι Geisel και Debierne ανακαλύπτουν το ακτίνιο (Ac actinon) O Arnstein διαπιστώνει σε αυτοψία εργάτη ορυχείου τον τύπο καρκινώµατος squamous-cell (καρκίνωµα στα λεπιδωτά επιθηλιακά κύτταρα) Ο Fajans ανακαλύπτει οµάδα νόµων µετάπτωσης των στοιχείων.

9 Η πρώτη χρήση του ραδονίου για ιατρικούς σκοπούς Η πρώτη αναφορά του ραδονίου βιβλιογραφικά. 1940s ιαφαίνεται αιτιολογική σύνδεση µεταξύ ραδονίου και καρκίνου του πνεύµονα Η συµβουλευτική επιτροπή της εθνικής υπηρεσίας προτύπων (National Bureau of Standards advisory committee) υιοθετεί µια πρότυπη αέρια συγκέντρωση των 10pCi L -1 (370Bq m -3 ) 1955 Η έννοια του working level (WL) προτείνεται για πρώτη φορά Ανάπτυξη του κυττάρου Lucas για την ανίχνευση του ραδονίου Ανακάλυψη (για δεύτερη φορά) ραδονίου σε νερό βρύσης (στην πολιτεία των ΗΠΑ, Main). 1.3 Φυσικές ιδιότητες ραδονίου Το ραδόνιο είναι άχρωµο, άοσµο, ευγενές, ραδιενεργό αέριο. Μερικές από τις ιδιότητές του φαίνονται στον πίνακα 1.2. Συγκρινόµενο µε άλλα ευγενή αέρια, το ραδόνιο είναι το πιο βαρύ και έχει το υψηλότερο σηµείο τήξης, σηµείο βρασµού, κρίσιµη θερµοκρασία και κρίσιµη πίεση. Είναι διαλυτό στο κρύο νερό και η διαλυτότητά του µειώνεται µε την αύξηση της θερµοκρασίας. Αυτό το χαρακτηριστικό του ραδονίου είναι η αιτία για την απελευθέρωσή του κατά τη διάρκεια δραστηριοτήτων που σχετίζονται µε το νερό όπως το πλύσιµο ρούχων και πιάτων, το µπάνιο, τις τουαλέτες και γενικά το καθάρισµα. Ιδιότητα Πίνακας 1.2. Φυσικές ιδιότητες ραδονίου Σηµείο βρασµού -61,8 ο C Σηµείο τήξης -71 ο C - Τιµή Κρίσιµη θερµοκρασία 104 ο C Κρίσιµη πίεση 62 ατµόσφαιρες Πυκνότητα σε κανονικές συνθήκες 9,96 kg m -3 Όγκος 27,03 pci σε κανονικές συνθήκες 1,6 x m 3

10 4 Πίεση σε: -144,0 ο C 0,13 kpa -126,3 ο C 1,3 kpa -111,3 ο C 5,3 kpa -99,0 ο C 13 kpa -71,0 ο C 53 kpa -61,8 ο C 100 kpa ιαλυτότητα σε διάφορα υγρά σε πίεση 1atm και 18 ο C: Γλυκερίνη 0,21 cm 3 kg -1 υγρού Πετρέλαιο 9,2 cm 3 kg -1 υγρού Λάδι ελιάς 29,0 cm 3 kg -1 υγρού Αιθυλική αλκοόλη 7,4 cm 3 kg -1 υγρού Τολουένιο 13,2 cm 3 kg -1 υγρού Πηγή: Wilkening, 1990 και Cothern, 1983 (3, 6) 1.4 Πυρηνικές ιδιότητες Ο αριθµός των πρωτονίων στον πυρήνα είναι αυτός που καθορίζει το στοιχείο και τον ατοµικό αριθµό. Ένα στοιχείο µπορεί να έχει πάνω από ένα συγκεκριµένο αριθµό νετρονίων. Ο διαφορετικός αριθµός νετρονίων δεν αλλάζει τις χηµικές ιδιότητες του στοιχείου από τη στιγµή που ο αριθµός των ηλεκτρονίων καθορίζεται από τον αριθµό των πρωτονίων, έχει ωστόσο σηµαντικές διαφορές στη σταθερότητα του στοιχείου στη ραδιενεργή διάσπαση. Άτοµα µε τον ίδιο αριθµό πρωτονίων αλλά διαφορετικό αριθµό νετρονίων ονοµάζονται ισότοπα. Για παράδειγµα, αν ένα άτοµο έχει 86 πρωτόνια είναι το ραδόνιο. Υπάρχουν, ωστόσο, 27 γνωστά ισότοπα του ραδονίου (από το 200 Rn ως το 226 Rn), από τα οποία τα τρία πιο γνωστά έχουν 133, 134 και 136 νετρόνια αντίστοιχα. Ο ατοµικός αριθµός είναι το άθροισµα του αριθµού των πρωτονίων και του αριθµού των νετρονίων στους πυρήνες και αυτός ο αριθµός χρησιµοποιείται για να προσδιοριστούν τα ισότοπα.

11 5 Η ηµίσεια ζωή (ο χρόνος που χρειάζεται να διασπαστούν οι µισοί πυρήνες) των ισοτόπων αυτών είναι λιγότερο από µία ώρα, εκτός για το 222 Rn (3,8 ηµέρες), το 210 Rn (2,5 ώρες) και το 211 Rn (14,7 ώρες) (6). Τα ισότοπα του ραδονίου µε ατοµικούς αριθµούς =219, =220 και =222, συµβολίζονται αντίστοιχα, ως εξής 219 Rn, 220 Rn και 222 Rn ή Rn-219, Rn- 220 και Rn-222. Όλοι οι ραδιενεργοί πυρήνες διασπώνται αυθόρµητα µέσω τριών διεργασιών: της διάσπασης α, β και γ. ιάσπαση α: αν ένας πυρήνας εκπέµψει ένα σωµατίδιο α (He), χάνει δύο πρωτόνια και δύο νετρόνια. Η διάσπαση γράφεται συµβολικά ως εξής: A X A-4 Y + 4 He Όπου το Χ ονοµάζεται µητρικό πυρήνας και το Υ θυγατρικός πυρήνας. ιάσπαση β: όταν ένας ραδιενεργός πυρήνας υφίσταται διάσπαση β, ο θυγατρικός πυρήνας έχει τον ίδιο αριθµό νουκλεονίων µε τον µητρικό πυρήνα, αλλά ο αριθµός φορτίου µεταβάλλεται κατά 1. Συµβολικά, οι δύο διεργασίες διάσπασης β είναι A Χ A Υ + β - A Χ A Υ + β + ιάσπαση γ: συχνά, ένας πυρήνας ο οποίος υφίσταται ραδιενεργό διάσπαση παραµένει σε µια κατάσταση ενεργειακής διέργεσης. Ο πυρήνας µπορεί τότε να υποστεί µια αποδιέργεση σε µια κατάσταση χαµηλότερης ενέργειας, ίσως στη θεµελιώδη κατάσταση, εκπέµποντας ένα φωτόνιο. Τα φωτόνια που εκπέµπονται από µια τέτοια διεργασία αποδιέγερσης ονοµάζονται ακτίνες γ (γάµµα). Ένας πυρήνας όταν αποδιεγείρεται και εκπέµπει µια ακτίνα γ, δεν µεταβάλλεται, αλλά απλώς µεταβαίνει σε χαµηλότερη ενεργειακή κατάσταση. Μπορούµε να παραστήσουµε µια διεργασία διάσπασης γ ως εξής: A Χ* A Χ + γ Όπου το Χ* συµβολίζει έναν πυρήνα σε διεγερµένη κατάσταση (1).

12 6 Θα περίµενε κανείς ένας πυρήνας να είναι δυνατό να εκπέµψει κάθε είδος και κάθε συνδυασµό ακτινοβολίας. Ωστόσο, επειδή κάθε σύστηµα τείνει σε σταθερή κατάσταση και λόγω της φύσης της πυρηνικής ενέργειας, η πιο πιθανή ακτινοβολία που εκπέµπεται είναι πυρήνας ηλίου (δύο πρωτόνια και δύο νετρόνια). Από τα παραπάνω µπορεί κανείς να καταλάβει πως η α και β διάσπαση καταλήγει στην δηµιουργία ενός διαφορετικού στοιχείου ενώ µε την γ όχι. Έτσι έχουµε για παράδειγµα την διάσπαση του 222 Rn που µετατρέπεται στο θυγατρικό του 218 Po µε την εκποµπή α ακτινοβολίας: 222 Rn 218 Po + 4 He και παράδειγµα β διάσπασης 228 Ra 228 Ac + βήτα σωµατίδιο Η α, β και γ ακτινοβολία µπορεί να συνοδεύονται από διαφορετική έκλυση ενέργειας, έτσι προκαλούν διαφορετικά αποτελέσµατα καθώς επιδρούν πάνω στην ύλη. Κάθε µια από αυτές τις διασπάσεις είναι ικανές να εκτρέψουν ένα ηλεκτρόνιο από την τροχιά του γύρω από έναν πυρήνα και να το αποµακρύνουν από το άτοµο. Αυτή η διαδικασία ονοµάζεται ιονισµός. Επειδή το ιόν είναι ιδιαίτερα ενεργό, η ακτινοβολία ανιχνεύεται µε τον ιονισµό. Το 1905 ήταν η πρώτη φορά που χρησιµοποιήθηκε ο ιονισµός για την µέτρηση της ραδιενεργής διάσπασης. Το φυσικό µέγεθος που µετρήθηκε ήταν το µέγεθος του φορτίο που δηµιουργήθηκε από την αλληλεπίδραση της ιονίζουσα ακτινοβολίας µε την ύλη. 1.5 Ραδιενεργές σειρές Υπάρχουν τρεις σειρές φυσικών ραδιενεργών πυρήνων (πυρήνες που βρίσκονται στη φύση και εµφανίζουν φυσική ραδιενέργεια). Κάθε σειρά αρχίζει µε ένα µεγάλης ηµιζωής ειδικό ραδιενεργό ισότοπο του οποίου η ηµιζωή υπερβαίνει την ηµιζωή καθενός παραγώγου του. Οι τρεις φυσικές σειρές αρχίζουν µε τα ισότοπα 238 U, 235 U και 232 Th και τα αντίστοιχα σταθερά τελικά προϊόντα είναι τρία ισότοπα του 206 Pb, 207 Pb και 208 Pb. Υπάρχουν και άλλα ραδιενεργά ισότοπα που απαντώνται στη φύση, όπως το 14 C και το 40 K, τα οποία δεν αποτελούν µέρος καµίας σειράς διάσπασης.

13 7 Λεπτοµέρειες των τριών σειρών φαίνονται στους πίνακες που ακολουθούν. Οι πληροφορίες στους πίνακες περιλαµβάνουν τους ραδιενεργούς πυρήνες, τη σειρά διάσπασης, τα ιστορικά ονόµατα, τις ηµιζωές, τους κύριους τύπους ακτινοβολίας και την ενέργεια που συνοδεύει τις διασπάσεις αυτές. Πίνακας 1.3. Κυριότερα χαρακτηριστικά της ραδιενεργής σειράς του Ουρανίου (MeV) Ραδιενεργοί Ιστορική Ηµιζωή Άλφα Βήτα Γάµµα πυρήνες ονοµασία 222 Rn Ραδόνιο (Rn) 3,823 d 5, Po Ράδιο Α 3,05 min 6, Pb Ράδιο Β 26,8 min 0,67 0,73 0,295 0,352 1, Bi Ράδιο Γ 19,7 min 1,0 1,51 3,26 0,609 1,12 1, Po Ράδιο Γ 164 µs 7, Pb Ράδιο 22,3y 0,015 0,047 0, Bi Ράδιο Ε 5,01 d 0, Po Ράδιο Ζ 138,4 d 5, Pb Ράδιο ΣΤ Σταθερό Πηγή: C.R. Cothern, J.E Smith, 1983 (6) Πίνακας 1.4. Κυριότερα χαρακτηριστικά της ραδιενεργής σειράς του Θορίου (MeV) Ραδιενεργοί Ιστορική Ηµιζωή Άλφα Βήτα Γάµµα πυρήνες ονοµασία 220 Rn Θορόνιο (Th) 55 s 6, Po Θόριο Α 0,15 s 6, Pb Θόριο Β 10,64 h 0,331 0,569 0,239 0, Bi Θόριο Γ 60,6 min 6,05 6,09 1,55 2, Po Θόριο Γ 304 ns 8, Ti Θόριο Γ 3,05 min 1,28 1,52 1, Pb Θόριο Σταθερό Πηγή: C.R. Cothern, J.E Smith, 1983 (6) 0,040 0,727 1,620 0,511 0,583 0,860 2,614

14 8 Πίνακας 1.5. Κυριότερα χαρακτηριστικά της ραδιενεργής σειράς του Ακτινίου (MeV) Ραδιενεργοί Ιστορική Ηµιζωή Άλφα Βήτα Γάµµα πυρήνες ονοµασία 219 Rn Actinon (An) 4,0 s 6,42 6,55 6, Po Ακτίνιο Α 1,78 ms 7, Pb Ακτίνιο Β 36,1 min 0,29 0,56 1,39 0,405 0,427 0, Bi Ακτίνιο Γ 2,15 min 6,28 6, Tl Ακτίνιο Γ 4,79 min 1, Pb Σταθερό Πηγή: C.R. Cothern, J.E Smith, 1983 (6) 1.6 Μονάδες µέτρησης Για τους ραδιενεργούς πυρήνες χρησιµοποιείται ως φυσικό µέγεθος προσδιορισµού αυτών, η ενεργότητα που είναι ο ρυθµός διάσπασης των ραδιενεργών πυρήνων (γενικά ως ενεργότητα ορίζεται ο ρυθµός διάσπασης ενός δείγµατος). Μονάδα ενεργότητας είναι το Curie (Ci) και ορίζεται ως : 1Ci=3,7*10 10 διασπάσεις ανά δευτερόλεπτο ραδιενεργού υλικού. Αυτή η µονάδα επιλέχθηκε ως αρχική µονάδα ενεργότητας επειδή είναι κατά προσέγγιση η ενεργότητα 1 g ραδίου. Η µονάδα µέτρησης στο ιεθνές Σύστηµα (SI) ονοµάζεται µπεκερέλ (Bq, becquerel) και ορίζεται: 1Bq = 1διάσπαση/s. Εποµένως 1Ci = 3,7 x Bq. Οι µονάδες που χρησιµοποιούνται περισσότερο είναι το mci (10-3 Ci) και το µci (10-6 Ci) (1). Το ποσό της ραδιενέργειας που προέρχεται από το ραδόνιο είναι πολύ µικρό και µετριέται σε picocuries (pci=10-12 Ci). Για ευκολία το ποσό της ραδιένεργειας του ραδονίου αναφέρεται σε ένα λίτρο αέρα (L). Έτσι, αν 2pCi µετρηθούν σε ένα λίτρο αέρα θα γραφτεί σαν 2pCi/L. Η συµπεριφορά των θυγατρικών του ραδονίου είναι συχνά διαφορετική από αυτή του αρχικού ραδονίου. Κι αυτό γιατί το ραδόνιο είναι αέριο ενώ τα θυγατρικά του είναι στερεά. Τα στερεά αυτά µπορεί να αναµιχθούν µε σκόνη και να σχηµατίσουν aerosols ή ακόµη και να αντιδράσουν χηµικά και µε άλλα στοιχεία στον αέρα. Ένας τρόπος για να

15 9 αντιµετωπιστεί αυτό το πρόβληµα είναι να χρησιµοποιηθεί σαν µονάδα το Working Level (WL) το οποίο ορίζεται σαν τα τελικά θυγατρικά του ραδονίου σε ένα λίτρο αέρα και τα οποία θα προκαλέσουν εκποµπή 1,3*10 5 ΜeV ενέργειας α σωµατιδίων. ηλαδή, 1 Wl = 1,3 x 10 5 MeV/l = 2,08 x 10-5 J/m 3. Αν το ραδόνιο είναι σε ισορροπία µε τα θυγατρικά του τότε ισχύει ότι WL=100pCi/L αερίου ραδονίου. Έτσι, 0,5WL=50pCi/L. Αν µετρήσουµε, λοιπόν, το ραδόνιο µπορούµε να υπολογίσουµε και τα θυγατρικά του µε βάση την παραπάνω ισότητα. Στην εξόρυξη και σε άλλες βιοµηχανίες χρησιµοποιείται η µονάδα Working Level Month (WLM) και ορίζεται σαν 1WLM=1WL για έκθεση 170 ωρών. Η ΕPΑ και άλλοι χρησιµοποιούν ευρέως το WL και το WLM αλλά τα περισσότερα δεδοµένα ραδονίου στην Αµερική και παγκοσµίως είναι σε pci/l. (4) Μετατροπές µονάδων (6) 1 Bq = 27 pci 1 pci L -1 = 37 Bq m -3 1 J h m -3 = 285 WLM 1 WLM = 0,0035 J h m -3 1 WL = 2,08 x 10-5 J m -3 1WL = 51,6 WLM y -1 1WLM y -1 = 4,03 x 10-7 J m Όρια ασφαλείας Η EPA συστήνει τα 4pCi/L σαν ασφαλές όριο για το ραδόνιο µέσα στο σπίτι (indoor), αλλά στην πραγµατικότητα δεν υπάρχει ασφαλές όριο για το ραδόνιο. Αυτό πράγµατι ισχύει γιατί π.χ. κάποιος µε πνεύµονες πιο ευαίσθητους στη ζηµιά από τα θυγατρικά του ραδονίου όπως οι πολύ νέοι ή οι αρκετά γέροι διατρέχουν µεγαλύτερο κίνδυνο από έναν ενήλικα µε άριστη υγεία. Στην Αµερική τα 4pCi/L χρησιµοποιούνται ευρέως αλλά µπορεί να υπάρχει κίνδυνος ακόµη και σε αυτό το επίπεδο δεδοµένου ότι αυτός ο αριθµός προήλθε από έρευνα σε σπίτια που δεν είχαν ουράνιο στα κατασκευαστικά τους υλικά (στο Grand Junction, στο Κολοράντο). Η EPA συστήνει ότι πάνω από 4pCi/L

16 10 πρέπει να λαµβάνονται µέτρα, ενώ το ICRP (International Council on Radiation Protection) συστήνει µέτρα για πάνω από 8pCi/L. Η ASHRAE (American Society of Heating, Refrigerating and Air Conditioning Engineers) συστήνει την ύπαρξη έως 1pCi/L για τα θυγατρικά του ραδονίου. Ωστόσο, η ASHRAE ενδιαφέρεται και για άλλους ρυπαντές, εκτός από το ραδόνιο, µέσα σε ένα σπίτι. O WHO (World Health Organization) συστήνει 10pCi/L (370 Bq m -3 ) για ήδη υπάρχοντα κτίρια και 3pCi/L (111 Bq m -3 ) για αυτά που πρόκειται να κατασκευαστούν (4).

17 11 Κεφάλαιο 2 Πηγές ραδονίου 2.1 Εισαγωγή Επειδή το ραδόνιο, όπως έχει προαναφερθεί, είναι αέριο ραδιενεργό, αδρανές, µη ενεργό χηµικά, κάτω από κανονικές συνθήκες, η συγκέντρωσή του σε µια περιοχή εξαρτάται από τρεις βασικούς παράγοντες (6) : 1. συγκέντρωση και κατανοµή των µητρικών του ραδονίου 2. διαδικασίες µεταφοράς που το εισάγουν στην βιόσφαιρα 3. ηµιζωή Επειδή το ραδόνιο είναι ένα βραχύβιο µέλος της ραδιενεργής σειράς του 238 U και θυγατρικό του 226 Ra, η συγκέντρωσή του εξαρτάται από τα επίπεδα του 238 U και του 226 Ra στα υλικά προέλευσής του. Παρόλα αυτά δεν υπάρχει αυστηρή συσχέτιση µεταξύ του ραδονίου στο νερό ή στο έδαφος και των συγκεντρώσεων ραδίου ή ουρανίου σ αυτά. Καλή συσχέτιση υπάρχει µόνο για τις ακραίες περιπτώσεις. ηλαδή αν το περιεχόµενο σε ράδιο στο πέτρωµα ή στο ίζηµα που µελετάµε είναι πολύ χαµηλό ή πολύ υψηλό, τότε το ραδόνιο είναι πιθανότατα πολύ χαµηλό ή πολύ υψηλό, αντίστοιχα, στα παρακείµενα εδάφη και ύδατα. Αν το περιεχόµενο σε ράδιο δεν είναι ούτε υψηλό ούτε χαµηλό, τότε το περιεχόµενο σε ραδόνιο θα ποικίλει σηµαντικά. Σ αυτήν την περίπτωση άλλοι παράγοντες είναι πιο καθοριστικοί για την παρουσία του ραδονίου. Για να µπορεί κανείς να προβλέψει σε ποιες περιοχές θα είναι υψηλό ή χαµηλό θα πρέπει να κατανοηθούν οι διαδικασίες µεταφοράς του ραδονίου από το έδαφος στον αέρα ή το νερό ανάµεσα στα διάκενα. Ο τρίτος βασικός παράγοντας που επηρεάζει και καθορίζει τις συγκεντρώσεις του ραδονίου είναι η ηµιζωή του. Το σχήµα δείχνει την καµπύλη διάσπασης του ραδονίου από τη στιγµή που έχει αποχωριστεί από το µητρικό. Η ραδιενεργή ένταση µειώνεται εκθετικά. Σε πέντε ηµιζωές ή σε 20 ηµέρες, η ραδιενεργή δραστηριότητα είναι περίπου 1% του αρχικού επιπέδου. Οι διαδικασίες µεταφοράς που συµβαίνουν σε περίοδο

18 12 µεγαλύτερη από µέρες δεν επηρεάζουν την συγκέντρωση του ραδονίου σηµαντικά. Έτσι το ραδόνιο δεν συσσωρεύεται σε αποστάσεις µεγαλύτερες από µέτρα. Η µεταφορά του ραδονίου µε διάχυση στα εδάφη σε κανονικές συνθήκες είναι περιορισµένη σε µερικά µέτρα λόγω της µικρής ηµιζωής του. 2.2 Τρόποι µελέτης πηγών και διαδικασιών µεταφοράς του ραδονίου Η µελέτη των πηγών και της διαδικασίας µεταφοράς του ραδονίου µπορεί να προσεγγιστεί µε τρεις διαφορετικούς τρόπους : µακροσκοπικά, µεσοσκοπικά και µικροσκοπικά. (6) Μακροσκοπικά Στην µακροσκοπική προσέγγιση το µέγεθος της περιοχής όπου γίνεται η εκτίµηση είναι της τάξης µερικών τετραγωνικών χιλιοµέτρων. Σ αυτήν την περίπτωση γίνεται χαρακτηρισµός µιας περιοχής µε βάση τους διαφορετικούς τύπους πετρωµάτων και του περιεχόµενου ουρανίου σ αυτά. Η εικόνα 2.1 δείχνει την κατανοµή του ουρανίου σε τέσσερις διαφορετικούς τύπους πυριγενών πετρωµάτων. Τα σιδηρούχα πυριγενή πετρώµατα (mafic igneous rocks) γενικά έχουν χαµηλό περιεχόµενο σε ουράνιο, µε µέση τιµή 0,9 ppm. Σε αντίθεση, τα πιο όξινα πυριγενή πετρώµατα έχουν µεγαλύτερο περιεχόµενο ουράνιου, µε το µεγαλύτερο ποσοστό να βρίσκεται στους γρανίτες, οι οποίοι έχουν µέση τιµή 4,7 ppm. Τα γρανιτικά πετρώµατα που έχουν 20 έως 40 ppm ουρανίου δεν συναντώνται συχνά. Στο σχήµα 2.1 φαίνεται και µια άλλη τάση της κατανοµής του ουρανίου σε πετρώµατα που µπορεί να χαρακτηριστεί λογαριθµοκανονική, που σηµαίνει ότι σ αυτήν την περιοχή θα υπάρχει πάντα κάποιος σηµαντικός αριθµός χαµηλών τιµών και λίγων υψηλών. Έτσι, οι περισσότεροι βασάλτες θα είναι φτωχοί σε περιεχόµενο ουρανίου, αλλά θα υπάρχουν διάσπαρτες περιπτώσεις µε υψηλές τιµές. Αντίστροφα, πολλοί γρανίτες µπορούν να χαρακτηριστούν από χαµηλές τιµές ουρανίου.

19 13 Σχήµα 2.1 Ιστογράµµατα κατανοµής ουρανίου σε διάφορα πυριγενή πετρώµατα Πηγή: Cothern, 1983 (6) Μακροσκοπικοί παράγοντες είναι εκείνοι που συνδέονται ουσιαστικά µε τον τύπο των πετρωµάτων και το γεωλογικό υπόβαθρο. Αυτοί οι παράγοντες που επηρεάζουν το περιεχόµενο σε ουράνιο και την κατανοµή του στα πετρώµατα είναι ελάχιστα κατανοητοί. Από τις µελέτες που έχουν διεξαχθεί τα τελευταία 30 χρόνια για το ουράνιο, έχουν αναπτυχθεί διάφορα γεωχηµικά µοντέλα για την κατανοµή και τον εµπλουτισµό των πετρωµάτων από το ορυκτό αυτό. Μια από τις πιο σηµαντικές ιδιότητες του ουρανίου και του θορίου είναι η τάση τους να εµποτίζουν τα πετρώµατα στη φάση της τήξης ή της µερικής τήξης των πετρωµάτων, διεργασίες που σχετίζονται µε το σχηµατισµό των πυριγενών και µεταµορφωσιγενών πετρωµάτων. Έτσι, πετρώµατα µε χαµηλό σηµείο τήξης, όπως οι γρανίτες, έχουν µεγαλύτερο περιεχόµενο σε ουράνιο απ ότι αυτά που έχουν υψηλό σηµείο τήξης, όπως διορίτες και βασάλτες. Όµοια, µε την ίδια διαδικασία µπορεί το ουράνιο και να αποµακρυνθεί. Καθώς τα πετρώµατα θερµαίνονται και λιώνουν µερικώς, το ουράνιο µπορεί και να αποµακρυνθεί από το πέτρωµα που βρίσκεται σε φάση µεταµόρφωσης και να συγκεντρωθεί στις φάσεις υγροποίησης και τήξης. Με αυτή την διαδικασία, το ουράνιο, το θόριο και άλλα πτητικά στοιχεία µπορούν να εµπλουτίσουν για παράδειγµα φλέβες πηγµατίτη. Το ουράνιο µπορεί να µεταφερθεί

20 14 από τον µανδύα της γης στον φλοιό µε αυτήν την διαδικασία σε παγκόσµια κλίµακα. Εδάφη µε µεταµορφωσιγενή πετρώµατα, ανάλογα µε την κίνηση του ουρανίου µέσα σ αυτό, αναµένεται να εµφανίζουν µια ευρεία κατανοµή του ορυκτού- άλλες περιοχές αρκετά εµπλουτισµένες και άλλες µε χαµηλότερες τιµές. Ένας δεύτερος µηχανισµός που επηρεάζει την µεταφορά του ουρανίου και τον εµπλουτισµό σε µακροσκοπική κλίµακα, είναι η ευκολία µε την οποία το ουράνιο µπορεί να οξειδωθεί και να κινητοποιηθεί στα υπόγεια ύδατα. Το ουράνιο στην +4 οξειδωµένη µορφή του, µπορεί να σχηµατίσει ενώσεις οι οποίες είναι αδιάλυτες σε κανονικές θερµοκρασίες. Παρόλα αυτά, το ουράνιο στην +6 µορφή του µπορεί να σχηµατίσει διαλυτές ενώσεις. Έτσι, κάτω από κατάσταση οξείδωσης το ουράνιο µπορεί να διαχωριστεί από τα πετρώµατα και να µεταφερθεί διαλυµένο στο υπόγειο νερό (βλέπε Χηµεία ουρανίου). Αυτή η διαδικασία αποµάκρυνσης και σταθεροποίησης δεν είναι µια σταθερή, αλλά µια αρκετά δυναµική διαδικασία λόγω της εναλλαγής µεταξύ οξειδωµένης και ανηγµένης κατάστασης στα συστήµατα των υπογείων υδάτων. Πολλές εναποθέσεις ουρανίου τέτοιου τύπου (όπως σε αµµόπετρα), στο Κολοράντο, στο Νέο Μεξικό και σε άλλες δυτικές περιοχές των ΗΠΑ σχηµατίστηκαν µε την διήθηση του ουρανίου από µια περιοχή και τη µεταφοράς του µε την ροή των υπογείων υδάτων. Ακόµα, τα υδροθερµικά νερά µπορούν να αποπλύσουν το ουράνιο από τα πετρώµατα και να εµπλουτίσουν τα παρακείµενα εδάφη. Μεσοσκοπικά Στη µελέτη του ραδονίου, οι δευτερεύοντες διεργασίες µεταφοράς και εµπλουτισµού είναι σηµαντικές γιατί µπορούν να αλλάξουν αρκετά το περιεχόµενο των πετρωµάτων ή των ιζηµάτων σε ουράνιο. Αυτοί οι µηχανισµοί της αναδιανοµής του ουρανίου είναι πολύ σηµαντικοί για την µελέτη κατανοµής του ραδονίου σε µεσοσκοπικό επίπεδο. Τοπικά, το ουράνιο και το ράδιο µπορεί να εµπλουτίσει µια περιοχή σε επίπεδο µερικών τετραγωνικών µέτρων, στην περίπτωση ανακατανοµής των συστατικών του εδάφους ή κατά µήκος ρηχών τεκτονικών ρηγµάτων ή θραυσµάτων. Παχιές φλέβες ορυκτού µπορούν να σηµαίνουν περιορισµένη εκποµπή ραδονίου, όπως είναι εναποθέσεις (παγετώνων) που υπέρκεινται στο βραχώδες υπόστρωµα. Τα θραύσµατα στα πετρώµατα µπορούν να αυξάνουν την επιφάνεια που έρχεται σε επαφή µε τα υπόγεια ύδατα,

21 15 αυξάνοντας το ποσό του ραδονίου που βρίσκεται σε διάλυση. Τα θραύσµατα και τα ρήγµατα λειτουργούν ως αγωγοί για µεγαλύτερη διασπορά του ραδονίου στην επιφάνεια. Αυτές οι διεργασίες µπορούν να επηρεάσουν την τοπική κατανοµή του ραδονίου µέσα σε µια περιοχή ή µονάδα επιφάνειας. Μικροσκοπικά Σε µικροσκοπικό επίπεδο, υπάρχουν διεργασίες οι οποίες αυξάνουν την απελευθέρωση ραδονίου µέσα στους πόρους του εδάφους (νερό και αέρα). Για παράδειγµα, η θέση των µητρικών, ουρανίου και ραδίου, στα νερά (διαστρωµάτωσης) ενός ορυκτού, µπορεί να επηρεάζει σηµαντικά την πιθανότητα το ραδόνιο να διαφύγει από το έδαφος. Έχει εκτιµηθεί ότι 30-70% του ουρανίου στους γρανίτες είναι παγιδευµένο σε πιο ανθεκτικά ορυκτά όπως ο µοναζίτης και το ζιρκόνιο. Παρόλα αυτά, περίπου το ένα τρίτο συναντάται σε ενσωµατωµένα στους πόρους οξείδια, που ελευθερώνουν ραδόνιο στα πορώδη διάκενα. Η κατανοµή του ουρανίου στα πετρώµατα επηρεάζει σαφώς την εκποµπή του ραδονίου. Οι διεργασίες σχηµατισµού των µεταµορφωσιγενών πετρωµάτων παίζουν επίσης σηµαντικό ρόλο σ αυτό το µικροσκοπικό επίπεδο µελέτης. 2.3 Χηµεία του ουρανίου, θορίου Το ουράνιο υπάρχει στα ορυκτά και στα πετρώµατα σαν ιόν µε φορτίο +4 και γράφεται U +4. Αν µ αυτήν την µορφή, έρθει σε επαφή µε νερό που περιέχει διαλυµένο οξυγόνο, τότε θα οξειδωθεί σε ιόν ουρανίου µε φορτίο +6. Η διαφορά µεταξύ των δυο ιόντων είναι βασική για την εξήγηση της συµπεριφοράς του ουρανίου στα πετρώµατα, στα εδάφη και στα νερά. Από τη µια το ιόν +4 είναι εξαιρετικά αδιάλυτο (αν απελευθερωθεί από κάποιο πέτρωµα και συνδυαστεί µε το νερό θα σχηµατίσει το υδροξείδιο του ουρανίου U(OH) 4, το οποίο ακινητοποιείται αµέσως). Απ την άλλη το ιόν +6 είναι εξαιρετικά διαλυτό. Σχηµατίζει διάφορα ιόντα µε το οξυγόνο και το ανθρακικό άλας. Εφόσον το ανθρακικό άλας υπάρχει στα περισσότερα επιφανειακά νερά, ο συνδυασµός ουρανίου µε το ανθρακικό άλας είναι ο τρόπος µε τον οποίο το ουράνιο µεταφέρεται στη φύση. Η διαφορετική συµπεριφορά των δυο ιόντων ουρανίου είναι πολύ σηµαντική για την κατανοµή του ραδονίου. Αν το ουράνιο βρίσκεται µε την αδιάλυτη µορφή +4 στα ορυκτά τότε η πηγή του ραδονίου είναι αυτά τα ορυκτά. Αντιθέτως, αν το ουράνιο είναι

22 16 µε τη µορφή +6 θα µεταφερθεί µακριά από την πηγή, που είναι τα πετρώµατα, και θα συσσωρευτεί είτε στα νερά είτε στο έδαφος. Το θόριο υπάρχει στη φύση µε τη µορφή ιόντος µε φορτίο +4 σε ορυκτά και πετρώµατα και σε αντίθεση µε το ουράνιο, το θόριο διατηρεί το φορτίο του ακόµη και σε υψηλές συνθήκες οξείδωσης. Επιπλέον, το ορυκτό θόριο +4, όπως και ορυκτό ουράνιο +4, είναι εξαιρετικά αδιάλυτα κάτω από οποιεσδήποτε συνθήκες. Γενικά, η αναλογία θορίου προς ουρανίου για το φλοιό της γης είναι περίπου 4. Αν, όµως, βρεθούν δείγµατα που έχουν αναλογία πολύ µεγάλη περίπου 20 έως 80 ή και µεγαλύτερη τότε µπορούµε να συµπεράνουµε ότι τα πετρώµατα αυτά έχουν χάσει αρκετό από το ουράνιο τους. Είναι σηµαντικό να τονιστεί ότι ακόµη και όταν το νερό έρθει σε επαφή µε τα πετρώµατα, ουσιαστικά έρχεται σε επαφή µόνο µε την επιφάνεια αυτών, οπότε το ουράνιο που έχουν αυτά δε χάνεται. Στον πίνακα 2.1 παρουσιάζονται οι συγκεντρώσεις ουρανίου και θορίου στους διάφορους τύπους πετρωµάτων και εδαφών. Πίνακας 2.1. Συγκεντρώσεις ουρανίου-238 και θορίου-232 στα πετρώµατα και στα εδάφη Τύπος πετρώµατος 238 U 232 Th ppm Bq/kg ppm Bq/kg Πυριγενή Βασάλτης 0, Γρανίτης Ιζηµατογενή Σχιςτόλιθος, Αµµόπετρα Ανθρακούχα πετρώµατα Άνω ηπειρωτικός φλοιός 3, , ,7 44 Έδαφος 1, Πηγή: M.Wilkening,1990 (3)

23 Το ουράνιο στα διάφορα είδη πετρωµάτων Πυριγενή πετρώµατα Τα πυριγενή πετρώµατα σχηµατίζονται από λιωµένα πετρώµατα (µάγµα), που ονοµάζονται λάβα αν τα λιωµένα πετρώµατα προέρχονται από έκρηξη ηφαιστείου στην επιφάνεια της γης. Ο γρανίτης και ο βασάλτης είναι τα πιο γνωστά πυριγενή πετρώµατα. Το µάγµα περιέχει τα βασικά συστατικά των πετρωµάτων όπως διοξείδιο του πυριτίου, αργίλιο, σίδηρο, κάλιο, µαγνήσιο, ασβέστιο και νάτριο. Το διοξείδιο του πυριτίου (SiO 2 ), το πιο άφθονο συστατικό, χρησιµοποιείται για το διαχωρισµό των διαφορετικών τύπων πυριγενών πετρωµάτων. Οι γρανίτες περιέχουν µεγάλο ποσό διοξείδιο πυριτίου και θεωρούνται όξινα. Οι βασάλτες περιέχουν λιγότερο και θεωρούνται βασικά. Το ουράνιο +4 δύσκολα εισέρχεται στη δοµή των περισσότερων πετρωµάτων και έχει την τάση να αποµονώνεται στο τελευταίο πριν την κρυσταλλοποίηση ορυκτό του µάγµατος. Έτσι, συχνά βρίσκονται σε δευτερεύοντα ορυκτά, που ονοµάζονται συνοδευτικά (πίνακας 2.3). Όµως το 30% του ουρανίου δε βρίσκεται µέσα στα συνοδευτικά ορυκτά αλλά σε ρωγµές τους και σε ατέλειες της κρυσταλλικής δοµής τους. Ετσι, αυτό το ουράνιο καθίσταται ευάλωτο απέναντι στο νερό. Επιπλέον, το ουράνιο εµπλουτίζεται περισσότερο στα όξινα µάγµατα παρά στα βασικά. Στον πίνακα 2.2 φαίνεται το ουράνιο που περιέχουν διάφορα πυριγενή πετρώµατα. Παρατηρούµε ότι τα βασικά πετρώµατα (κυρίως βασάλτες) και τα υπερβασικά περιέχουν µόνο 1ppm ουρανίου, ενώ τα όξινα (γρανίτες και διορίτες) περιέχουν 2-5 ppm. Πίνακας 2.2. Συγκέντρωση ουρανίου σε διάφορα πυριγενή πετρώµατα (σε ppm). Πετρώµατα Μέσος όρος Εύρος 1. Μαγνησιούχα/ σιδηρούχα πυριγενή α) Ολιβίνης - 0,003-0,05 β) Πυρόξενοι 0,7 - γ) Εκλογίτες (όλοι) - 0,013-0,8

24 18 2. Σιδηρούχα πυριγενή 3. Χαλαζίας µε διορίτη 4. Γρανίτης µε διορίτη 0,9 <0,2-3,4 2 <0,5-11,5 2,6 < Γρανίτες - 2, Άλλα πυριτικά 4,7 <1-21,0 7. Άλλα έκχυτα πυριτικά 8. Έκχυτα ακλαλικά 5, ,4-19,7 Πηγή: Douglas, 1990 (4) Πίνακας 2.3. Συγκέντρωση ουρανίου σε πυριγενή ορυκτά Κύρια (majors) ppm Χαλαζίας 0,1-10 Άστριος 0,1-10 Μοσχοβίτης 2-8 Βιοτίτης 1-60 Κεροστίλβη 0,2-60 Πυρόξενοι 0,01-50 Ολιβίνης 0,05 Συνοδευτικά (Accessory minerals) Αλανίτης Απατίτης Επίδοτο

25 19 Γρανάτης 6-30 Ιλµενίτης 1-50 Μαγνητίτης 1-30 Μοναζονίτης Σφήνα Ζιρκόνιο Πηγή: Douglas, 1990 (4) Ιζηµατογενή πετρώµατα Το ουράνιο, στα ιζηµατογενή πετρώµατα, είναι κατανεµηµένο σε ευρύ φάσµα και σποραδικά, λόγω των διαφορετικών πηγών του ουρανίου, των διαφορετικών µηχανισµών εναπόθεσης και άλλων σχετικών παραγόντων. Ο πίνακας 2.4 δείχνει συνοπτικά τα στοιχεία ουρανίου για τους διάφορους τύπους ιζηµατογενών πετρωµάτων, δίνοντας το εύρος των τιµών συγκέντρωσης του ουρανίου σ αυτά και τον αριθµητικό µέσο. Πίνακας 2.4. Συγκέντρωση ουρανίου σε διάφορα ιζηµατογενή πετρώµατα (σε ppm). Αργιλικοί σχιςτόλιθοι Λεπτόκοκκα κλαστικά Αριθµητικός µέσος Έυρος Σχιστόλιθοι 3, Σχιστόλιθοι Mancos (New Mexico) 4,2 0,9-15 Μαύροι σχίστες 8, Πράσινοι και γκρίζοι σχίστες Βόρειας Αµερικής 3,2 1,2-12 Χονδρόκοκκα κλαστικά

26 20 Ψαµµίτες (αρκόζη και γραουβάκης) - 0,45-3,2 Ορθοχαλαζίες 0,45 0,2-0,6 Ανθρακικά Ανθρακικά Πετρώµατα 2,2 0,1-9 Ανθρακικά Ρωσίας 2,1 - Ανθρακικά Βόρειας Αµερικής Ασβεστόλιθοι Καλιφόρνιας Ασβεστόλιθοι Φλόριδας 2,2 0,65-8,8 1,3 0,03-4,9 2 0,5-6 Άλλα ιζηµατογενή Πετρώµατα Θαλάσσιοι φωσφορίτες Εβαπορίτες - 0,01-0,43 Μπεντονίτες 5 0,1-21 Βωξίτες Πηγή: Douglas, 1990 (4) Οι σχιστόλιθοι περιέχουν συνήθως οργανική ύλη, υλικό που είναι πολύ καλό για την αναγωγή και δέσµευση του ουρανίου. Έτσι, οι σχιστόλιθοι συνήθως περιέχουν ουράνιο σε µεγαλύτερες ποσότητες απ ότι άλλα ιζηµατογενή πετρώµατα (µάλιστα σε κάποια όπως στους σχιστόλιθους στα ανατολικά των ΗΠΑ, το περιεχόµενο σε ουράνιο µπορεί να φτάσει σε εκατοντάδες ή και χιλιάδες ppm). Οι ψαµµόλιθοι κανονικά περιέχουν λίγο ουράνιο. Αν, ωστόσο, οι ψαµµόλιθοι είναι αναµεµιγµένοι µε σχιστόλιθους ειδικά αν περιέχουν οι τελευταίοι και οργανική ύλητότε οι περιοχές αυτές είναι κατάλληλες για δέσµευση του ουρανίου. Σε σχιστόλιθο

27 21 πλούσιο σε άργιλο (wacke), έχει πολύ περισσότερο περιεχόµενο σε ουράνιο. Οι χαλαζίες στα ιζήµατα ή οι ορθοχαλαζίες, περιέχουν µόνο το ορυκτό χαλαζία. Ο πίνακας δείχνει ότι ο χαλαζίας δεν περιέχει πολύ ουράνιο οπότε ούτε και οι ορθοχαλαζίες. Στα ανθρακικά πετρώµατα, όπως είναι τα ασβεστολιθικά και οι δολοµίτες, το ουράνιο είναι µετρίως άφθονο, αν και για το θόριο δεν ισχύει κάτι τέτοιο. Το ουράνιο βρίσκεται µε την µορφή ανθρακικού ιόντος ουρανίου σε διάλυση. Καθώς τα ανθρακικά ορυκτά σχηµατίζονται στο θαλάσσιο νερό, κάποια ποσότητα ουρανίου είναι σχετικά εύκολο να ενσωµατωθεί µέσα στα πετρώµατα. Προφανώς, σ αυτήν την περίπτωση σηµασία έχουν τα πετρώµατα απ όπου προέρχεται το ουράνιο. Για έναν ασβεστόλιθο που αποσαθρώθηκε σε νερά δίπλα από γρανιτικά πετρώµατα, το περιεχόµενο σε ουράνιο θα είναι µεγάλο. Αν τα µητρικά πετρώµατα που αποσαθρώθηκαν έχουν χαµηλό περιεχόµενο σε ουράνιο, όπως οι ορθοχαλαζίες και οι εβαπορίτες, τότε και οι ασβεστόλιθοι είναι πιθανόν να είναι φτωχοί σε ουράνιο. Οι περισσότεροι ασβεστόλιθοι σχηµατίζονται σε ρηχές θάλασσες µε σηµαντική επίδραση από τα γειτονικά ηπειρωτικά πετρώµατα. Υπάρχουν δύο ειδών εβαπορίτες. Και οι δύο σχηµατίζονται από την εξάτµιση παγιδευµένων υδάτων. Από τη µια µεριά, οι θαλάσσιοι εβαπορίτες σχηµατίζονται από την εξάτµιση του θαλασσινού νερού που έχει παγιδευτεί σε κάποιο σχηµατισµό στα όρια της ηπειρωτικής γης. Οι µη θαλάσσιοι εβαπορίτες, από την άλλη µεριά, σχηµατίζονται σε αποµονωµένες λεκάνες που δεν έχουν επαφή µε τους ωκεανούς. Επειδή στους ωκεανούς δεν υπάρχει πολύ ουράνιο, έτσι και οι θαλάσσιοι εβαπορίτες δεν αναµένεται να έχουν υψηλά ποσά ουρανίου. Μερικοί όµως, ειδικά αυτοί που έχουν αναµεµιγµένα οργανικά µπορεί να περιέχουν υπολογίσιµη ποσότητα ουρανίου. Οι θαλάσσιοι φωσφορίτες είναι σχιστόλιθοι πλούσιοι στο ορυκτό απατίτη, ένα ασβεστούχο φωσφορικό άλας που επίσης περιέχει αρκετό ουράνιο. Το ουράνιο σ αυτούς είναι πηγή ραδονίου και τα απόβλητα φωσφορίτη µε τα οποία χτίζονται τα σπίτια, µπορεί να είναι ένοχα για την παρουσία ραδονίου απ το ουράνιο που έχει προσκολληθεί εκεί. Οι µπεντονίτες σχηµατίζονται από την αποσάθρωση ηφαιστειακών πετρωµάτων και µπορεί, αν τα µητρικά πετρώµατα φέρνουν ουράνιο, να περιέχουν και αυτά υπολογίσιµη ποσότητα ουρανίου. Οι βωξίτες και άλλοι λατερίτες σχηµατίζονται κάτω από ακραίες

28 22 τροπικές καταστάσεις αποσάθρωσης- χειµαρρώδεις νεροποντές, πολύ απότοµη οξείδωση, µεγάλες θερµοκρασίες κλπ. Αρκετό από το ουράνιο που απελευθερώνεται µε αυτές τις συνθήκες, παγιδεύεται σε νεοσχηµατιζόµενα υδροξείδια αργιλίου και σιδήρου. Έτσι οι βωξίτες γενικά, έχουν σχετικά υψηλά ποσά ουρανίου Μεταµορφωσιγενή πετρώµατα Η αφθονία του ουρανίου στα µεταµορφωσιγενή πετρώµατα ποικίλλει ανάµεσα στους διάφορους τύπους πετρωµάτων. Επειδή το εύρος των συγκεντρώσεων ουρανίου σ αυτά τα πετρώµατα είναι τόσο µεγάλο δεν είναι επιτρεπτές οποιεσδήποτε προβλέψεις. Τα ιχνοστοιχεία τείνουν να αποµακρύνονται από τα αρχικά ορυκτά και να ανακατανέµονται σε άλλα ή και να αποµακρύνονται τελείως από τα πετρώµατα. Εν ολίγοις, το ουράνιο δεν συγκεντρώνεται στα µεταµορφωµένα πετρώµατα εκτός αν υπάρχει εκεί για να αρχίσει η διαδικασία. Αλλιώς, αν ένα πέτρωµα πλούσιο σε ουράνιο µεταµορφωθεί, τότε το µεταµορφωσιγενές πέτρωµα που θα προκύψει θα είναι πλούσιο σε φλέβες ουρανίου. 2.5 Το ραδόνιο στο νερό Στον παρακάτω πίνακα φαίνονται οι τυπικές συγκεντρώσεις στους διάφορους τύπους νερού. Το τυπικό θαλάσσιο νερό περιέχει 1-4 ppb (1 ppb = 0,001 ppm), και τα νερά στις ηπείρους κυµαίνονται από 0,1 ppb έως χιλιάδες ppb. Συγκεντρώσεις των 100 ppb ή και παραπάνω δείχνουν περιοχές µε ορυκτά. 2.6 Το ραδόνιο σε εσωτερικούς χώρους Καθοριστικοί παράγοντες Οι µελέτες για το ραδόνιο σε εσωτερικούς χώρους έχει επικεντρωθεί σε δύο πεδία: 1. Παράγοντες που επηρεάζουν την συγκέντρωση του ραδονίου στα αέρια του εδάφους. 2. Παράγοντες που βοηθούν την µεταφορά του ραδονίου από το έδαφος στον υπερκείµενο αέρα ή στα παρακείµενα οικοδοµήµατα (6, 32)

29 23 Οι παράγοντες που επηρεάζουν τις συγκεντρώσεις ραδονίου στα αέρια του εδάφους είναι: το περιεχόµενο και η κατανοµή του ραδίου, η υγρασία, η πυκνότητα και σε µερικές περιπτώσεις το βραχώδες υπόστρωµα. Η βάση δεδοµένων που υπάρχει για το ράδιο και το ουράνιο στα πετρώµατα είναι πολύ πιο µεγάλη από αυτήν για το έδαφος. Ωστόσο το περιεχόµενο σε ράδιο του εδάφους µπορεί να αντανακλά το αντίστοιχο περιεχόµενο σε ράδιο των πετρωµάτων από τα οποία προήλθε το έδαφος αυτό. Η µεγάλη διαπερατότητα του εδάφους µπορεί να έχει δύο ειδών επιδράσεις στα επίπεδα του ραδονίου στους εσωτερικούς χώρους. Στα πολύ διαπερατά εδάφη, ειδικά στην άµµο και στα χαλίκια, η κίνηση του ραδονίου µέσο της διάχυσης είναι µεγάλη, σε βάθος αρκετών µέτρων. Ακόµα η µεγάλη διαπερατότητα µπορεί να επιτρέψει την απότοµη µεταφορά του ραδονίου µέσα στην δοµή του εδάφους κάτω από µικρές διαφορές πιέσεων. Αντίστοιχα, εδάφη µη διαπερατά όπως τα λασπώδη, δεν έχουν την ικανότητα να µεταφέρουν σηµαντικά ποσά ραδονίου στο εσωτερικό ενός σπιτιού. Τα λασπώδη εδάφη έχουν αρκετό ποσό νερού που µειώνουν ακόµα περισσότερο τα επίπεδα αέριου ραδονίου. Η µόνη εξαίρεση αποτελούν τα ξερά πηλώδη εδάφη µε εκτεταµένες ρωγµές που επιτρέπουν την µεταφορά ραδονίου. Οι παράγοντες που επηρεάζουν την µεταφορά του ραδονίου από το αέριο του εδάφους στον αέρα και στα κτίρια είναι: - διαπερατότητα και το πορώδες του εδάφους - βαροµετρική πίεση - πίεση της ροής του αέρα µέσα στο έδαφος - υγρασία - άνεµος - πάχος του εδάφους πάνω από το πέτρωµα - θερµοκρασία (σε µικρότερο βαθµό) - κατασκευαστικά χαρακτηριστικά κτιρίων (ανεπαρκής εξαερισµός, ευκολία στην είσοδο του αερίου από κατασκευαστικές ατέλειες π.χ. ρωγµές) Στο σχήµα 2.2 φαίνονται οι πηγές και τα σηµεία εισόδου σε κατοικία. Πηγές αποτελούν το έδαφος, το νερό, τα οικοδοµικά υλικά και σηµεία εισόδου τα κενά στις συναρµογές, οι ρωγµές, οι σωληνώσεις, η διαπερατότητα των κατασκευαστικών υλικών.

30 24 Σχήµα 2.2 Πηγές και σηµεία εισόδου του ραδονίου στους εσωτερικούς χώρους Πηγή: Cothern, 1983 (6) Το ραδόνιο στα υλικά οικοδοµών Ο έλεγχος των επιπέδων του ραδονίου σε εσωτερικούς χώρους απαιτεί γνώση όλων εκείνων των παραγόντων που συντελούν στην παρουσία του στους χώρους αυτούς. Από τις βιβλιογραφικές αναφορές, οι πηγές ραδονίου µπορεί να είναι: το έδαφος, το νερό, υλικά οικοδοµών, φυσικό αέριο. Μεγάλο ενδιαφέρον έχει η µελέτη της συµµετοχής των οικοδοµικών υλικών και η κατασκευή του κτιρίου, καθώς περιοχές µε χαµηλά επίπεδα ραδονίου στα πετρώµατα και στον αέρα του εδάφους δεν αποκλείουν την ύπαρξη κτιρίων µε εξαιρετικά υψηλά επίπεδα ραδονίου. Παρακάτω γίνεται αναφορά για τη συµµετοχή των οικοδοµικών υλικών στο ραδόνιο εσωτερικών χώρων. Τα υλικά οικοδοµών που έχουν κατασκευαστεί από ακατέργαστες πρώτες ύλες έχουν µελετηθεί εκτενώς για την διερεύνηση ποια από αυτά έχουν από τη φύση τους µεγάλες συγκεντρώσεις ραδίου. Τα υλικά που επικεντρώνεται το ενδιαφέρον είναι εκείνα που προέρχονται από τον φλοιό της γης. Τα συστατικά του τσιµέντου συνήθως τα προµηθεύεται κανείς από την περιοχή του και υπάρχουν µεγάλες διαφοροποιήσεις από περιοχή σε περιοχή. Στον πίνακα 2.5

31 25 παρουσιάζονται οι τυπικές τιµές ραδίου-226 στο τσιµέντο και στα συστατικά του σε διάφορες περιοχές του κόσµου. Οι µέσες τιµές ραδίου είναι σχετικά σταθερές, αν και οι ρυθµοί εκποµπής ραδονίου µπορεί να διαφέρουν από 1 έως 30 %. Η διακύµανση της πυκνότητας του ραδονίου στα διάφορα υλικά οικοδοµών δίνονται στον πίνακα. Παρόλο Πίνακας 2.5 Συγκεντρώσεις ραδίου σε διάφορα οικοδοµικά υλικά Υλικό 222 Rn flux density (10-5 Bq m -2 s -1 ) Συνηθισµένο τσιµέντο, χαλίκι και άµµος από 35,0 την θάλασσα (δανέζικες εναποθέσεις) Συνηθισµένο τσιµέντο, χαλίκι και άµµος από 28,0 την λατοµείο (δανέζικες εναποθέσεις) Συνηθισµένο τσιµέντο, άγνωστης σύνθεσης 31,0 Συνηθισµένο τσιµέντο, άγνωστης σύνθεσης 38,0 Ελαφρύ τσιµέντο, αργιλικού σχιστόλιθου 858,0 σουηδικής προέλευσης, παλαιού τύπου Ελαφρύ τσιµέντο, αργιλικού σχιστόλιθου 363,0 σουηδικής προέλευσης, νέου τύπου Ελαφρύ τσιµέντο, δανέζικης προέλευσης, µε 67,0 βάση τον πηλό Ελαφρύ τσιµέντο, δανέζικης προέλευσης, µε 4,0 βάση τον πηλό ιασταλµένο αργιλούχο τσιµέντο 4,0 Τούβλα, συµπαγούς τύπου 5,0 Τούβλα, µε κοιλότητα 0,2 Νοβοπάν 0,07 Fiberboard (υλικό από συµπυκνωµένες ίνες) 0,1 Γυψοσανίδες 0,1 Πηγή: C. Richard Cothern (6) που το τσιµέντο είναι το υλικό µε την µεγαλύτερη συµµετοχή στην εκποµπή ραδονίου απ όλα τα υλικά, τα περισσότερα τσιµέντα είναι σχετικά φτωχές πηγές ραδονίου.

32 26 Τα τούβλα έχουν κάπως µεγαλύτερες συγκεντρώσεις 226-ραδίου αλλά σηµαντικά µικρότερο ρυθµό εκποµπής ραδονίου από το τσιµέντο. Τα κόκκινα τούβλα είναι ίσως περισσότερο ύποπτα από τα άλλα (ανοιχτόχρωµα) λόγω της δέσµευσης σιδήρου σ αυτά. Ο γύψος έχει εκτιµηθεί ως πιθανή πηγή ραδονίου. Τα επίπεδα εκποµπής, βέβαια, είναι χαµηλά εκτός της περίπτωσης όπου έχει προστεθεί φώσφορος. Άλλα υλικά οικοδοµών, όπως ο γρανίτης, το µάρµαρο, αµµοχάλικας και ηφαιστειακά πετρώµατα, µπορεί να έχουν ένα ευρύ φάσµα συγκεντρώσεων 226-ραδίου και ρυθµών εκποµπής ραδονίου. Τα υλικά αυτά, ωστόσο, χρησιµοποιούνται γενικά σε µικρές ποσότητες και δεν θέτουν σηµαντικό κίνδυνο. 2.7 Χάρτες πιθανού ραδονίου Για το πώς επηρεάζουν οι παράγοντες που προαναφέρθηκαν για την µεταφορά του ραδονίου από το έδαφος στον αέρα και κατ επέκταση στα κτίρια έχουν γίνει διάφορες µελέτες και πειράµατα σε εργαστήρια αλλά και σε πραγµατικούς χώρους. Αντικειµενικός σκοπός όλων των µελετών και των διαφόρων προσεγγίσεων είναι η δηµιουργία χαρτών που να απεικονίζουν τις περιοχές µε ενδεχόµενα αυξηµένα επίπεδα ραδονίου στο αέριο του εδάφους. Σαν παραδείγµατα θα παρουσιαστούν οι προσεγγίσεις του θέµατος στη Σουηδία και στην Ηνωµένες Πολιτείες. Στην επίσηµη σελίδα της ΕΡΑ (Environmental Protection Agency) στο διαδίκτυο ( παρουσιάζεται ο χάρτης πιθανού ραδονίου στις ΗΠΑ και τα δεδοµένα που χρησιµοποιήθηκαν για την διαµόρφωσή του. Έτσι, σύµφωνα µε τα στοιχεία της ΕΡΑ και της USGS (United States Geological Survey), από τις αντίστοιχες ιστοσελίδες (29,30), τα δεδοµένα που θεωρούνται χρήσιµα είναι το περιεχόµενο ουρανίου ή ραδίου στα εδάφη και των υποκείµενων εδαφών, η διαπερατότητα και το επίπεδο υγρασίας των εδαφών. Συνήθως χάρτες µε αυτές τις πληροφορίες δεν είναι διαθέσιµοι και έτσι χρησιµοποιούνται άλλοι χάρτες όπως γεωλογικοί, χάρτες των επιπέδων ραδιενέργειας της επιφάνειας του εδάφους και χάρτες των εδαφών.

33 27 Χρήσιµες, ακόµα είναι και οι µετρήσεις ραδονίου στα σπίτια. Αυτά τα στοιχεία είναι συνήθως τα πιο άµεσα δεδοµένα για το πιθανό ραδόνιο στους εσωτερικούς χώρους αν και τα σπίτια τα οποία έχουν µετρηθεί µπορεί να µην αποτελούν αντιπροσωπευτικό δείγµα για την περιοχή. Βέβαια, η ίδια η κατασκευή του κτιρίου µπορεί να αυξάνει το ρίσκο για την παρουσία ραδονίου σε περιοχές µε χαµηλό ενδεχόµενο ραδόνιο, µερικά σπίτια µπορεί να έχουν επικίνδυνα για την υγεία επίπεδα. Αναλυτικότερα, οι πηγές πληροφορίας για τέτοιου είδους χάρτες είναι: 1. Γεωλογικοί χάρτες Ένας γεωλογικός χάρτης παρουσιάζει τον τύπο των πετρωµάτων και της γεωλογικής δοµής σε µια συγκεκριµένη περιοχή. Επειδή διαφορετικοί τύποι πετρωµάτων έχουν διαφορετικά ποσά ουρανίου, ένας γεωλογικός χάρτης µπορεί να παρουσιάσει το γενικό επίπεδο ουρανίου ή ραδίου που αναµένεται σ αυτά τα πετρώµατα ή στο έδαφος της περιοχής. Επειδή το ραδόνιο που εισέρχεται στα κτίρια συνήθως προέρχεται από τα ανώτερα επίπεδα της γήινης επιφάνειας, η γνώση των επιπέδων ραδονίου στα επιφανειακά υλικά είναι πολύ σηµαντική. Τέτοιοι χάρτες είναι χρήσιµοι για την κατανόηση των φυσικών ιδιοτήτων των υλικών αυτών, όπως διαπερατότητα, αλλά δεν είναι γενικώς κατάλληλοι για την ακριβή εκτίµηση των συγκεντρώσεων του ουρανίου σ αυτά τα επιφανειακά υλικά. 2. Χάρτες ραδιενέργειας Οι χάρτες ραδιενέργειας δίνουν µια ένδειξη για τα επίπεδα ουρανίου στα επιφανειακά υλικά. Ο πιο κοινός τύπος χάρτη ραδιενέργειας είναι ο αεροραδιενεργός χάρτης, ο οποίος στηρίζεται σε µετρήσεις ραδιενέργειας που έγιναν από αεροσκάφος σε χαµηλό ύψος, µε όργανα που µετρούν την ραδιενέργεια του εδάφους. Υπάρχει καλός συνδυασµός µεταξύ των περιοχών που εκτιµήθηκε ότι έχουν υψηλά επίπεδα ουρανίου µε βάση τους χάρτες ραδιενέργειας και των περιοχών που αναφέρθηκε ότι έχουν υψηλά ποσοστά ραδονίου στους εσωτερικούς χώρους. Σε µερικές περιοχές

34 28 όµως όπου υπάρχουν βάλτοι και έλη το ποσό της ραδιενέργειας που ανιχνεύεται µπορεί να είναι µια υποεκτίµηση του πραγµατικού γιατί σ αυτές τις περιοχές όπου υπάρχει νερό η ραδιενέργεια παγιδεύεται. Σε περιοχές µε στεγνά εδάφη υπάρχει καλύτερη εκτίµηση του περιεχοµένου του εδάφους σε ουράνιο και πιθανό ραδόνιο. 3. εδοµένα ραδονίου στον αέρα εδάφους Οι επιστήµονες µπορούν να µετρήσουν το ραδόνιο στον αέρα του εδάφους. Αυτά τα δεδοµένα δίνουν άµεσα στοιχεία για το ραδόνιο στο έδαφος, αλλά τέτοιου είδους εκτενή δεδοµένα δεν είναι ιδιαίτερα διαθέσιµα. Οι δύο βασικοί µέθοδοι για την µέτρηση του εδαφικού αέρα είναι οι ίδιοι που χρησιµοποιούνται και στη µέτρηση του ραδονίου στα σπίτια. Και οι δύο µέθοδοι στηρίζονται στη µέτρηση των α σωµατιδίων από την διάσπαση του ραδονίου στον αέρα. Η µια µέθοδος περιλαµβάνει την τοποθέτηση µέσα στο έδαφος ενός παθητικού ανιχνευτή (charcoal cannister), ή αφήνοντας ανιχνευτή σωµατιδίων α, ανοιχτό στον αέρα του εδάφους. Αυτή η µέθοδος επιτρέπει µακράς διάρκειας µετρήσεις αλλά οι συσκευές µπορεί να επηρεαστούν σηµαντικά από την υγρασία του εδάφους. Στην άλλη µέθοδο, ένα δείγµα από εδαφικό αέρα συλλέγεται από ειδική συσκευή ανιχνευτή που προωθείται µέσα στο έδαφος και το ραδόνιο στο δείγµα µετράται µε ηλεκτρονικό εξοπλισµό. Αυτή η µέθοδος παρέχει δεδοµένα γρήγορα, αλλά αυτές οι µικρής διάρκειας µετρήσεις µπορεί να ποικίλουν σηµαντικά λόγω καθηµερινών, εβδοµαδιαίων και περιοδικών αλλαγών στο έδαφος και στις ατµοσφαιρικές συνθήκες. 4. εδοµένα ραδονίου εσωτερικών χώρων Το εσωτερικό ραδόνιο έχει µετρηθεί σε πολλά σπίτια, σχολεία, και δηµόσια κτίρια στις ΗΠΑ. Το µεγαλύτερο ποσοστό από αυτές τις µετρήσεις έγιναν από ιδιώτες-ιδιοκτήτες σπιτιών, χρησιµοποιώντας παθητικές συσκευές ανίχνευσης που προµηθεύτηκαν από κάποιο κοντινό κατάστηµα ή µέσο παραγγελίας. Οι συγκεντρώσεις ραδονίου σε µερικά σπίτια και εργασιακούς χώρους µετρούνται από ιδιωτικές εταιρίες. Πολλές τοπικές, κρατικές και οµοσπονδιακές υπηρεσίες µετρούν ραδόνιο στα κτίρια για τα οποία είναι υπεύθυνες.

35 29 Οι περισσότερες µετρήσεις ραδονίου είναι εµπιστευτική υπόθεση µεταξύ των ιδιοκτητών και του υπεύθυνου της µέτρησης. Τα δεδοµένα από αυτές τις ιδιωτικές µετρήσεις δεν είναι γενικά διαθέσιµα στο κοινό. Είναι διαθέσιµα σε συνοπτική µορφή ανά πολιτεία, περιοχή ή ανά κωδικό περιοχής. Παρόλα αυτά, τα συνοπτικά αυτά στοιχεία είναι χρήσιµα για την εκτίµηση σε ποιες ευρύτερες περιοχές φαίνεται να υπάρχουν πιθανότατα αυξηµένα επίπεδα εσωτερικού ραδονίου. Με προσεκτική εξέταση και συσχέτιση, οι επιστήµονες µπορούν να εκτιµήσουν τα αποτελέσµατα των γεωλογικών διαφοροποιήσεων και του εδάφους για την εκτίµηση του εσωτερικού ραδονίου. Οι πληροφορίες για το εσωτερικό ραδόνιο µπορούν να χρησιµοποιηθούν ως πρόσθετη βοήθεια για την δηµιουργία ενός χάρτη που θα δείχνει τις πιθανές περιοχές µε ραδόνιο. Παρόλα αυτά οι διαφορές στην κατασκευή των σπιτιών µπορούν να ενισχύουν τις διαφορές στα επίπεδα του εσωτερικού ραδονίου Χάρτης ραδονίου της ΕΡΑ Για τον καθορισµό των περιοχών µε ραδόνιο από την ΕΡΑ, χρησιµοποιήθηκαν τέσσερις παράγοντες: µετρήσεις εσωτερικού ραδονίου, γεωλογία, ραδιενέργεια του αέρα, διαπερατότητα του εδάφους και ο τύπος των θεµελίων των οικοδοµών. Η εκτίµηση για το ποιες περιοχές είναι πιθανό να έχουν ραδόνιο στηρίχθηκε στο γεωλογικό υπόβαθρο. Τα κεφάλαια 307 και 309 της ράσης Μείωσης Εσωτερικού Ραδονίου (Indoor Radon Abatement Act, IRAA) του 1988 που έγινε υπό την εποπτεία της EPA (Environmental Protection Agency), περιέχουν λίστες µε περιοχές των ΗΠΑ µε πιθανά αυξηµένα επίπεδα ραδονίου στους εσωτερικούς χώρους. Ο χάρτης µε τις ζώνες ραδονίου κατανέµει κάθε µια από τις 3,141 επαρχίες των ΗΠΑ σε µία από τις τρεις ζώνες πιθανού ραδονίου. 1 η Ζώνη : υπολογιζόµενος µέσος όρος εσωτερικού ραδονίου πάνω από 5 pci/l (picocurries per liter) (κόκκινη ζώνη) 2 η Ζώνη : υπολογιζόµενος µέσος όρος εσωτερικού ραδονίου µεταξύ 2 και 4 pci/l (picocurries per liter) (πορτοκαλί ζώνη) 3 η Ζώνη : υπολογιζόµενος µέσος όρος εσωτερικού ραδονίου λιγότερο από 2

36 30 pci/l (picocurries per liter) (κίτρινη ζώνη) Εικόνα 2.1 Χάρτης ζωνών πιθανού ραδονίου στις ΗΠΑ Πηγή: Environmental Protection Agency (EPA) (30) Ο σκοπός αυτού του χάρτη είναι να βοηθήσει τις διάφορους οργανισµούς, εθνικούς και τοπικούς, να αξιοποιήσουν τις πληροφορίες που υπάρχουν ώστε να δηµιουργηθούν κάποιοι κωδικοί για κτίρια ανθεκτικά σε ραδόνιο. Αυτός ο χάρτης δεν έχει σκοπό να χρησιµοποιηθεί για να δείξει ποια σπίτια πρέπει να ελεγχθούν για ραδόνιο. Σπίτια µε υψηλά επίπεδα ραδονίου βρέθηκαν και στις τρεις ζώνες. Έτσι, όλα τα σπίτια πρέπει να ελεγχθούν ανεξάρτητα από την γεωγραφική τους θέση Η περίπτωση της Σουηδίας Παρόµοια διαδικασία για την κατασκευή χαρτών ακολουθήθηκε και στην Σουηδία. Όταν το πρόβληµα για το ραδόνιο στους εσωτερικούς χώρους στη Σουηδία, έγινε αρκετά γνωστό στο κοινό το 1979, κατέστη ανάγκη για την δηµιουργία χαρτών όπου να προσδιορίζονται οι περιοχές µε υψηλό, κανονικό και χαµηλό ρίσκο έκθεσης σε ραδόνιο. Οι χάρτες αυτοί χρησιµοποιήθηκαν για τον προσδιορισµό των κτιρίων που χρειάζονταν επεµβάσεις για την µείωση του ραδονίου στους εσωτερικούς χώρους.

37 31 Σ αυτούς τους χάρτες γεο-ραδιενέργειας (GEO-radiation maps) φαίνονται µε ακρίβεια οι περιοχές υψηλού κινδύνου για ραδόνιο λόγω των συγκεντρώσεων ουρανίου στις περιοχές αυτές. Παρόλα αυτά, από µετρήσεις που έγιναν σε περιοχές µε κανονικά επίπεδα ραδονίου στον αέρα του εδάφους (2-10 ppm), ανιχνεύτηκαν συγκεντρώσεις ραδονίου από 1000 έως Bq m -3, ειδικά σε περιοχές µε αυξηµένο πορώδες εδάφους. Έτσι αυτοί οι χάρτες δεν µπορούν να χρησιµοποιηθούν για τον προσδιορισµό όλων των περιοχών υψηλού κινδύνου λόγω παρουσίας ραδονίου. Η ταξινόµηση πιθανών περιοχών µε υψηλά επίπεδα ραδονίου ακολουθεί τα εξής κριτήρια: Περιοχές υψηλού κινδύνου (συγκέντρωση ραδονίου στον αέρα του εδάφους: >50.000Bq m -3 ) Γρανίτες πλούσιοι σε ουράνιο Πηγµατίτες Σχιστόλιθοι (Alum Shale) εδάφη µε υψηλή διαπερατότητα (ανάγκες κτιρίων: ενισχυµένο τσιµέντο στα θεµέλια, σύστηµα αερισµού κάτω από τα θεµέλια.) Περιοχές κανονικού κινδύνου (συγκέντρωση ραδονίου στον αέρα του εδάφους: Bq m -3 ) πετρώµατα και εδάφη µε χαµηλή ή κανονική περιεκτικότητα σε ουράνιο εδάφη µε µέση διαπερατότητα (ανάγκες κτιρίων: κλείσιµο τυχόν ανοιγµάτων στα θεµέλια) Περιοχές χαµηλού κινδύνου (συγκέντρωση ραδονίου στον αέρα του εδάφους: <10,000 Bq m -3 ) πετρώµατα και εδάφη µε πολύ χαµηλή περιεκτικότητα ουρανίου ασβεστόλιθοι αµµόπετρα βασικά πυριγενή και ηφαιστειογενή πετρώµατα

I. ΡΑ ΙΕΝΕΡΓΟ ΡΑ ΟΝΙΟ ( 222 Rn)

I. ΡΑ ΙΕΝΕΡΓΟ ΡΑ ΟΝΙΟ ( 222 Rn) I. ΡΑ ΙΕΝΕΡΓΟ ΡΑ ΟΝΙΟ ( 222 Rn) A. ΦΥΣΙΚΕΣ ΡΑ ΙΕΝΕΡΓΕΣ ΣΕΙΡΕΣ Το Ραδόνιο ( 222 Rn) υπάρχει σε διάφορες ισοτοπικές µορφές, (δηλαδή ίδιο αριθµό πρωτονίων αλλά διαφορετικό αριθµό νετρονίων) από τις οποίες

Διαβάστε περισσότερα

ΡΑΔΟΝΙΟ - Ιοντίζουσες Ακτινοβολίες

ΡΑΔΟΝΙΟ - Ιοντίζουσες Ακτινοβολίες ΡΑΔΟΝΙΟ - Ιοντίζουσες Ακτινοβολίες. Το πρόβλημα είναι γνωστό εδώ και πολλές δεκαετίες στο εξωτερικό. Στη χώρα μας πολύ πρόσφατα άρχισε ν' απασχολεί εντονότερα τους ειδικούς. Σε πολλές πολιτείες των ΗΠΑ

Διαβάστε περισσότερα

Διάλεξη 4: Ραδιενέργεια

Διάλεξη 4: Ραδιενέργεια Σύγχρονη Φυσική - 216: Πυρηνική Φυσική και Φυσική Στοιχειωδών Σωματιδίων 4/4/16 Διάλεξη 4: Ραδιενέργεια Βασικοί τρόποι αποδιέγερσης Όπως γνωρίζουμε στην φύση υπάρχουν σταθερές πυρηνικές καταστάσεις αλλά

Διαβάστε περισσότερα

ΧΗΜΙΚΗ ΑΠΟΣΑΘΡΩΣΗ Σ' όλα τα επίπεδα και σ' όλα τα περιβάλλοντα, η χηµική αποσάθρωση εξαρτάται οπό την παρουσία νερού καθώς και των στερεών και αερίων

ΧΗΜΙΚΗ ΑΠΟΣΑΘΡΩΣΗ Σ' όλα τα επίπεδα και σ' όλα τα περιβάλλοντα, η χηµική αποσάθρωση εξαρτάται οπό την παρουσία νερού καθώς και των στερεών και αερίων ΑΠΟΣΑΘΡΩΣΗ Η αποσάθρωση ορίζεται σαν η διάσπαση και η εξαλλοίωση των υλικών κοντά στην επιφάνεια της Γης, µε τοσχηµατισµό προιόντων που είναι σχεδόν σε ισορροπία µε τηνατµόσφαιρα, την υδρόσφαιρα και τη

Διαβάστε περισσότερα

Κλιματική Αλλαγή και Παραγωγή Ενέργειας: Είναι η Πυρηνική Ενέργεια ή μόνη λύση? Εισαγωγή στη ραδιενέργεια

Κλιματική Αλλαγή και Παραγωγή Ενέργειας: Είναι η Πυρηνική Ενέργεια ή μόνη λύση? Εισαγωγή στη ραδιενέργεια Κλιματική Αλλαγή και Παραγωγή Ενέργειας: Είναι η Πυρηνική Ενέργεια ή μόνη λύση? Εισαγωγή στη ραδιενέργεια Μάριος Αναγνωστάκης Αν. Καθηγητής Τομέας Πυρηνικής Τεχνολογίας, Σχολή Μηχανολόγων Μηχανικών, ΕΜΠ

Διαβάστε περισσότερα

I. ΜΕΤΡΗΣΗ ΑΚΤΙΝΟΒΟΛΙΑΣ ΥΠΟΒΑΘΡΟΥ ΘΩΡΑΚΙΣΗ ΤΟΥ ΑΝΙΧΝΕΥΤΗ

I. ΜΕΤΡΗΣΗ ΑΚΤΙΝΟΒΟΛΙΑΣ ΥΠΟΒΑΘΡΟΥ ΘΩΡΑΚΙΣΗ ΤΟΥ ΑΝΙΧΝΕΥΤΗ I. ΜΕΤΡΗΣΗ ΑΚΤΙΝΟΒΟΛΙΑΣ ΥΠΟΒΑΘΡΟΥ ΘΩΡΑΚΙΣΗ ΤΟΥ ΑΝΙΧΝΕΥΤΗ Α. Ακτινοβολία υποβάθρου (Background radiation) Εξαιτίας της κοσµικής ακτινοβολίας που βοµβαρδίζει συνεχώς την ατµόσφαιρα της γης και της ύπαρξης

Διαβάστε περισσότερα

ΠΥΡΗΝΙΚΗ ΦΥΣΙΚΗ - ΡΑΔΙΕΝΕΡΓΕΙΑ

ΠΥΡΗΝΙΚΗ ΦΥΣΙΚΗ - ΡΑΔΙΕΝΕΡΓΕΙΑ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΦΥΣΙΚΗΣ Π.Φ. ΜΟΙΡΑ 693 946778 ΠΥΡΗΝΙΚΗ ΦΥΣΙΚΗ - ΡΑΔΙΕΝΕΡΓΕΙΑ Η γέννηση της πυρηνικής φυσικής έγινε το 1896, με την ανακάλυψη της ραδιενέργειας από τον Becquerel και την προσπάθεια

Διαβάστε περισσότερα

ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΚΑΙ ΟΡΙΣΜΟΙ ΤΗΣ ΡΑ ΙΟΧΗΜΕΙΑΣ

ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΚΑΙ ΟΡΙΣΜΟΙ ΤΗΣ ΡΑ ΙΟΧΗΜΕΙΑΣ ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΚΑΙ ΟΡΙΣΜΟΙ ΤΗΣ ΡΑ ΙΟΧΗΜΕΙΑΣ Ατοµικός αριθµός (Ζ): Μαζικός αριθµός (Α) : Ισότοπα : Ισοβαρή: Νοuκλίδιο: Ολικός αριθµός των πρωτονίων ενός πυρήνα. Χαρακτηρίζει το στοιχείο. Άθροισµα του αριθµού

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΤΑΞΗΣ ΕΣΠΕΡΙΝΟΥ ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 23 ΜΑΪΟΥ 2003 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ ΕΙΑΣ: ΦΥΣΙΚΗ ΣΥΝΟΛΟ ΣΕΛΙ ΩΝ: ΕΞΙ (6)

ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΤΑΞΗΣ ΕΣΠΕΡΙΝΟΥ ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 23 ΜΑΪΟΥ 2003 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ ΕΙΑΣ: ΦΥΣΙΚΗ ΣΥΝΟΛΟ ΣΕΛΙ ΩΝ: ΕΞΙ (6) ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΤΑΞΗΣ ΕΣΠΕΡΙΝΟΥ ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 23 ΜΑΪΟΥ 2003 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ ΕΙΑΣ: ΦΥΣΙΚΗ ΣΥΝΟΛΟ ΣΕΛΙ ΩΝ: ΕΞΙ (6) ΘΕΜΑ 1ο Στις ηµιτελείς προτάσεις 1.1 έως

Διαβάστε περισσότερα

ΓΕΩΧΗΜΕΙΑ ΙΣΟΤΟΠΩΝ. Ενότητα 1: Βασικές αρχές γεωχρονολόγησης. Γεωχημεία (Υ 4203) Επικ. Καθ. Χριστίνα Στουραϊτη Τμήμα Γεωλογίας και Γεωπεριβάλλοντος

ΓΕΩΧΗΜΕΙΑ ΙΣΟΤΟΠΩΝ. Ενότητα 1: Βασικές αρχές γεωχρονολόγησης. Γεωχημεία (Υ 4203) Επικ. Καθ. Χριστίνα Στουραϊτη Τμήμα Γεωλογίας και Γεωπεριβάλλοντος ΓΕΩΧΗΜΕΙΑ ΙΣΟΤΟΠΩΝ Ενότητα 1: Βασικές αρχές γεωχρονολόγησης Γεωχημεία (Υ 4203) Επικ. Καθ. Χριστίνα Στουραϊτη Τμήμα Γεωλογίας και Γεωπεριβάλλοντος Περιεχόμενα Ραδιενέργεια Βασικές αρχές γεωχρονολόγησης

Διαβάστε περισσότερα

Δασική Εδαφολογία. Ορυκτά και Πετρώματα

Δασική Εδαφολογία. Ορυκτά και Πετρώματα Δασική Εδαφολογία Ορυκτά και Πετρώματα Ορισμοί Πετρώματα: Στερεά σώματα που αποτελούνται από συσσωματώσεις ενός ή περισσοτέρων ορυκτών και σχηματίζουν το στερεό φλοιό της γης Ορυκτά Τα ομογενή φυσικά συστατικά

Διαβάστε περισσότερα

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΠΥΡΗΝΙΚΗ ΦΥΣΙΚΗ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΠΥΡΗΝΙΚΗ ΦΥΣΙΚΗ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΠΥΡΗΝΙΚΗ ΦΥΣΙΚΗ ΣΕΜΦΕ-ΕΜΠ 7 ο ΕΞΑΜΗΝΟ 2005-06 ΕΥΑΓΓΕΛΟΣ Ν. ΓΑΖΗΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΕΜΠ ΑΘΗΝΑ 2005 0_Eisagogi.doc 1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η ατομική θεωρία είναι ένα από τα μεγαλύτερα επιτεύγματα της Φυσικής στον

Διαβάστε περισσότερα

λ Ε Πχ. Ένα σωματίδιο α έχει φορτίο +2 όταν επιταχυνθεί από μια διαφορά Για ακτίνες Χ ή ακτινοβολία γ έχουμε συχνότητα

λ Ε Πχ. Ένα σωματίδιο α έχει φορτίο +2 όταν επιταχυνθεί από μια διαφορά Για ακτίνες Χ ή ακτινοβολία γ έχουμε συχνότητα Μονάδες Ενέργειας 1 ev = 1,602 10-19 J 1 fj(= 10-15 J) = 6,241 10 3 ev Πχ. Ένα σωματίδιο α έχει φορτίο +2 όταν επιταχυνθεί από μια διαφορά δυναμικού 1000 V αποκτά ενέργεια 2 kev Για ακτίνες Χ ή ακτινοβολία

Διαβάστε περισσότερα

ΡΑΔΙΟΧΗΜΕΙΑ 1. ΜΕΤΑΠΤΩΣΕΙΣ ΡΑΔΙΕΝΕΡΓΩΝ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3. ΡΑΔΙΕΝΕΡΓΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΡΑΔΙΕΝΕΡΓΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΤΟΞΙΚΟΤΗΤΑ ΡΑΔΙΕΝΕΡΓΩΝ ΙΣΟΤΟΠΩΝ

ΡΑΔΙΟΧΗΜΕΙΑ 1. ΜΕΤΑΠΤΩΣΕΙΣ ΡΑΔΙΕΝΕΡΓΩΝ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3. ΡΑΔΙΕΝΕΡΓΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΡΑΔΙΕΝΕΡΓΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΤΟΞΙΚΟΤΗΤΑ ΡΑΔΙΕΝΕΡΓΩΝ ΙΣΟΤΟΠΩΝ ΡΑΔΙΟΧΗΜΕΙΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΡΑΔΙΕΝΕΡΓΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΤΟΞΙΚΟΤΗΤΑ ΡΑΔΙΕΝΕΡΓΩΝ ΙΣΟΤΟΠΩΝ Τμήμα Χημικών Μηχανικών ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3. ΡΑΔΙΕΝΕΡΓΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ 1. ΜΕΤΑΠΤΩΣΕΙΣ ΡΑΔΙΕΝΕΡΓΩΝ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ Ιωάννα Δ. Αναστασοπούλου Βασιλική

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Δ ΤΑΞΗΣ ΕΣΠΕΡΙΝΟΥ ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 23 ΜΑΪΟΥ 2003 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ : ΦΥΣΙΚΗ

ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Δ ΤΑΞΗΣ ΕΣΠΕΡΙΝΟΥ ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 23 ΜΑΪΟΥ 2003 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ : ΦΥΣΙΚΗ ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Δ ΤΑΞΗΣ ΕΣΠΕΡΙΝΟΥ ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 23 ΜΑΪΟΥ 2003 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ : ΦΥΣΙΚΗ ΘΕΜΑ 1ο Στις ημιτελείς προτάσεις 1.1 έως 1.4 να γράψετε στο τετράδιό σας τον

Διαβάστε περισσότερα

ΓΕΩΧΡΟΝΟΛΟΓΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑΤΑ. Β) Τι ονομάζουμε μαζικό αριθμό ενός στοιχείου και με ποιο γράμμα συμβολίζεται;

ΓΕΩΧΡΟΝΟΛΟΓΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑΤΑ. Β) Τι ονομάζουμε μαζικό αριθμό ενός στοιχείου και με ποιο γράμμα συμβολίζεται; ΓΕΩΧΡΟΝΟΛΟΓΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑΤΑ Α) Τι ονομάζουμε ατομικό αριθμό ενός στοιχείου και με ποιο γράμμα συμβολίζεται; Β) Τι ονομάζουμε μαζικό αριθμό ενός στοιχείου και με ποιο γράμμα συμβολίζεται; Γ) Πως συμβολίζεται

Διαβάστε περισσότερα

Πυρηνικές διασπάσεις. Δήμος Σαμψωνίδης (19-11- 2010) Στοιχεία Πυρηνικής Φυσικής & Φυσικής Στοιχειωδών Σωματιδίων 5 ο Εξάμηνο

Πυρηνικές διασπάσεις. Δήμος Σαμψωνίδης (19-11- 2010) Στοιχεία Πυρηνικής Φυσικής & Φυσικής Στοιχειωδών Σωματιδίων 5 ο Εξάμηνο Πυρηνικές διασπάσεις Δήμος Σαμψωνίδης (19-11- 2010) Στοιχεία Πυρηνικής Φυσικής & Φυσικής Στοιχειωδών Σωματιδίων 5 ο Εξάμηνο Ενέργεια σύνδεσης & Κοιλάδα σταθερότητας (επανάληψη) Πυρηνικές διασπάσεις Ραδιενέργεια

Διαβάστε περισσότερα

ΕΚΦΩΝΗΣΕΙΣ. Στις παρακάτω ερωτήσεις 1-4, να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθµό της ερώτησης και δίπλα, το γράµµα που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση.

ΕΚΦΩΝΗΣΕΙΣ. Στις παρακάτω ερωτήσεις 1-4, να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθµό της ερώτησης και δίπλα, το γράµµα που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση. Επαναληπτικά Θέµατα ΟΕΦΕ 008 Γ' ΛΥΚΕΙΟΥ ΕΠΙΛΟΓΗΣ ΦΥΣΙΚΗ ΘΕΜΑ ο ΕΚΦΩΝΗΣΕΙΣ Στις παρακάτω ερωτήσεις -, να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθµό της ερώτησης και δίπλα, το γράµµα που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση..

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Δ ΤΑΞΗΣ ΕΝΙΑΙΟΥ ΕΣΠΕΡΙΝΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 24 ΜΑΪΟΥ 2002 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ : ΦΥΣΙΚΗ

ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Δ ΤΑΞΗΣ ΕΝΙΑΙΟΥ ΕΣΠΕΡΙΝΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 24 ΜΑΪΟΥ 2002 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ : ΦΥΣΙΚΗ ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Δ ΤΑΞΗΣ ΕΝΙΑΙΟΥ ΕΣΠΕΡΙΝΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 24 ΜΑΪΟΥ 2002 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ : ΦΥΣΙΚΗ ΘΕΜΑ 1ο Στις προτάσεις 1.1-1.4 να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθμό της αρχικής

Διαβάστε περισσότερα

Ε ι σ α γ ω γ ή στo Εργαστήριο Πυρηνικής Φυσικής

Ε ι σ α γ ω γ ή στo Εργαστήριο Πυρηνικής Φυσικής Ε ι σ α γ ω γ ή στo Εργαστήριο Πυρηνικής Φυσικής Γενικές Πληροφορίες - I ιστοσελίδα μαθήματος http://eclass.uoa.gr Κωδικός μαθήματος στο eclass PHYS211 Γενικές Πληροφορίες - II χώρος άσκησης Εργαστήριο

Διαβάστε περισσότερα

ΦΥΣΙΚΗ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ ΕΙΑΣ ΤΡΙΤΗ 22 MAIΟΥ 2007 ΕΚΦΩΝΗΣΕΙΣ

ΦΥΣΙΚΗ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ ΕΙΑΣ ΤΡΙΤΗ 22 MAIΟΥ 2007 ΕΚΦΩΝΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑ 1 o ΦΥΣΙΚΗ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ ΕΙΑΣ ΤΡΙΤΗ 22 MAIΟΥ 2007 ΕΚΦΩΝΗΣΕΙΣ Στις ερωτήσεις 1-4 να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθµό της ερώτησης και δίπλα το γράµµα, που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση.

Διαβάστε περισσότερα

Μάθημα 5 - Πυρηνική 1) Ειδη διασπάσεων και Νόμος ραδιενεργών διασπάσεων 2) αλφα, 3) βητα, 4) γαμμα

Μάθημα 5 - Πυρηνική 1) Ειδη διασπάσεων και Νόμος ραδιενεργών διασπάσεων 2) αλφα, 3) βητα, 4) γαμμα ΦΥΕ 40 Κβαντική Φυσική Μάθημα 5 - Πυρηνική 1) Ειδη διασπάσεων και Νόμος ραδιενεργών διασπάσεων 2) αλφα, 3) βητα, 4) γαμμα Μαθημα 5.1 - διασπάσεις Λέκτορας Κώστας Κορδάς Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης

Διαβάστε περισσότερα

V. ΜΕΤΡΗΣΗ ΕΝΕΡΓΟΤΗΤΑΣ ΓΡΑΝΙΤΩΝ ΚΑΙ ΑΛΛΩΝ ΠΕΤΡΩΜΑΤΩΝ ΕΙΣΑΓΩΓΗΣ (Tiling Rocks)

V. ΜΕΤΡΗΣΗ ΕΝΕΡΓΟΤΗΤΑΣ ΓΡΑΝΙΤΩΝ ΚΑΙ ΑΛΛΩΝ ΠΕΤΡΩΜΑΤΩΝ ΕΙΣΑΓΩΓΗΣ (Tiling Rocks) V. ΜΕΤΡΗΣΗ ΕΝΕΡΓΟΤΗΤΑΣ ΓΡΑΝΙΤΩΝ ΚΑΙ ΑΛΛΩΝ ΠΕΤΡΩΜΑΤΩΝ ΕΙΣΑΓΩΓΗΣ (Tiling Rocks) Α. Γενικά για τους γρανίτες Ο γρανίτης είναι ένα ανοικτόχρωµο συνήθως, πλουτώνιο πέτρωµα που απαντάται στον ηπειρωτικό γήινο

Διαβάστε περισσότερα

IΙ. ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΣΗ ΡΑ ΟΝΙΟΥ ( 222 Rn) ΣΕ ΕΣΩΤΕΡΙΚΟΥΣ ΧΩΡΟΥΣ ΚΑΙ ΟΙ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΟΥ

IΙ. ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΣΗ ΡΑ ΟΝΙΟΥ ( 222 Rn) ΣΕ ΕΣΩΤΕΡΙΚΟΥΣ ΧΩΡΟΥΣ ΚΑΙ ΟΙ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΟΥ IΙ. ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΣΗ ΡΑ ΟΝΙΟΥ ( 222 Rn) ΣΕ ΕΣΩΤΕΡΙΚΟΥΣ ΧΩΡΟΥΣ ΚΑΙ ΟΙ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΟΥ Α. ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΠΟΥ ΕΠΗΡΕΑΖΟΥΝ ΤΑ ΕΠΙΠΕ Α ΡΑ ΟΝΙΟΥ ( 222 Rn) ΣΤΑ ΚΤΙΡΙΑ Η κύρια πηγή Ραδονίου ( 222 Rn) στους εσωτερικούς χώρους

Διαβάστε περισσότερα

ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ Οι ακτίνες Χ α. έχουν φάσµα που είναι µόνο συνεχές.

ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ Οι ακτίνες Χ α. έχουν φάσµα που είναι µόνο συνεχές. ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΤΑΞΗΣ ΕΝΙΑΙΟΥ ΕΣΠΕΡΙΝΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 24 ΜΑΪΟΥ 2002 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ ΕΙΑΣ: ΦΥΣΙΚΗ ΣΥΝΟΛΟ ΣΕΛΙ ΩΝ: ΕΞΙ (6) ΘΕΜΑ 1ο Στις προτάσεις 1.1-1.4 να γράψετε

Διαβάστε περισσότερα

Ραδιενέργεια Ένα τρομακτικό όπλο ή ένα μέσον για την έρευνα και για καλλίτερη ποιότητα ζωής; Για πόσο μεγάλες ενέργειες μιλάμε; Κ.-Α. Θ.

Ραδιενέργεια Ένα τρομακτικό όπλο ή ένα μέσον για την έρευνα και για καλλίτερη ποιότητα ζωής; Για πόσο μεγάλες ενέργειες μιλάμε; Κ.-Α. Θ. Ραδιενέργεια Ένα τρομακτικό όπλο ή ένα μέσον για την έρευνα και για καλλίτερη ποιότητα ζωής; Για πόσο μεγάλες ενέργειες μιλάμε; Ραδιενέργεια 1896: Ανακάλυψη από τον Henry Becquerel (βραβείο Nobel 1903)

Διαβάστε περισσότερα

ΕΚΦΩΝΗΣΕΙΣ. Στις παρακάτω ερωτήσεις 1-4, να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθµό της ερώτησης και δίπλα, το γράµµα που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση.

ΕΚΦΩΝΗΣΕΙΣ. Στις παρακάτω ερωτήσεις 1-4, να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθµό της ερώτησης και δίπλα, το γράµµα που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση. Γ' ΛΥΚΕΙΟΥ ΕΠΙΛΟΓΗΣ ΘΕΜΑ ο ΕΚΦΩΝΗΣΕΙΣ ΦΥΣΙΚΗ Στις παρακάτω ερωτήσεις, να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθµό της ερώτησης και δίπλα, το γράµµα που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση.. Ο λαµπτήρας φθορισµού:

Διαβάστε περισσότερα

Ο Ο π υ π ρή ρ να ή ς να τ ο τ υ ο ατόµου

Ο Ο π υ π ρή ρ να ή ς να τ ο τ υ ο ατόµου Ο πυρήνας του ατόµου Το 1896 ο Henri Becquerel παρατήρησε ότι ένα ορυκτό που περιείχε ουράνιο εξέπεµπε αόρατη ακτινοβολία. Η ακτινοβολία αυτή ήταν εξαιρετικά διεισδυτική, διαπερνούσε το µαύρο χαρτί - περιτύλιγµα

Διαβάστε περισσότερα

ΙΖΗΜΑΤΟΓΕΝΕΣΗ ρ. Ε. Λυκούδη Αθήνα 2005

ΙΖΗΜΑΤΟΓΕΝΕΣΗ ρ. Ε. Λυκούδη Αθήνα 2005 ΙΖΗΜΑΤΟΓΕΝΕΣΗ ρ. Ε. Λυκούδη Αθήνα 2005 Κύρια είδη ιζηµατογενών πετρωµάτων Tα ιζηµατογενή πετρώµατα σχηµατίζονται από τα υλικά αποσάθρωσης όλων των πετρωµάτων, που βρίσκονται στην επιφάνεια της γης κάτω

Διαβάστε περισσότερα

ΦΥΣΙΚΗ Γ' ΛΥΚΕΙΟΥ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ ΕΙΑΣ 2006 ΕΚΦΩΝΗΣΕΙΣ

ΦΥΣΙΚΗ Γ' ΛΥΚΕΙΟΥ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ ΕΙΑΣ 2006 ΕΚΦΩΝΗΣΕΙΣ ΦΥΣΙΚΗ Γ' ΛΥΚΕΙΟΥ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ ΕΙΑΣ 6 ΕΚΦΩΝΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑ 1 ο Στις ερωτήσεις 1- να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθµό της ερώτησης και δίπλα το γράµµα, που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση. 1. Σύµφωνα µε την

Διαβάστε περισσότερα

Θέµατα Φυσικής Γενικής Παιδείας Γ Λυκείου 2000

Θέµατα Φυσικής Γενικής Παιδείας Γ Λυκείου 2000 Θέµατα Φυσικής Γενικής Παιδείας Γ Λυκείου 2 ΕΚΦΩΝΗΣΕΙΣ Ζήτηµα 1ο Στις ερωτήσεις 1-5 να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθµό της ερώτησης και δίπλα το γράµµα που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση. 1. Σύµφωνα

Διαβάστε περισσότερα

Μέθοδος χρονολόγησης Rb-Sr

Μέθοδος χρονολόγησης Rb-Sr Μέθοδος χρονολόγησης Rb-Sr Γεωχημεία του Rb και του Sr To Rb ανήκει στα αλκάλια, όπως και το Κ. To Sr ανήκει στις αλκαλικές γαίες, όπως και το μαγνήσιο και το ασβέστιο. Τα ουδέτερα άτομα των αλκαλίων έχουν

Διαβάστε περισσότερα

Έκθεση του πληθυσμού σε ιονίζουσα ακτινοβολία από το ραδόνιο και άλλες φυσικές πηγές ακτινοβολίας

Έκθεση του πληθυσμού σε ιονίζουσα ακτινοβολία από το ραδόνιο και άλλες φυσικές πηγές ακτινοβολίας ΥΕΠΚΑ ΚΥΠΡΙΑΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΕΛΕΓΧΟΥ ΚΑΙ ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗΣ ΓΙΑ ΑΚΤΙΝΟΒΟΛΙΕΣ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ, ΠΡΟΝΟΙΑΣ & ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΑΣΦΑΛΙΣΕΩΝ Έκθεση του πληθυσμού σε ιονίζουσα ακτινοβολία από το ραδόνιο και άλλες φυσικές

Διαβάστε περισσότερα

Γ' ΤΑΞΗ ΓΕΝ.ΛΥΚΕΙΟΥ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ ΕΙΑΣ ΦΥΣΙΚΗ ΕΚΦΩΝΗΣΕΙΣ

Γ' ΤΑΞΗ ΓΕΝ.ΛΥΚΕΙΟΥ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ ΕΙΑΣ ΦΥΣΙΚΗ ΕΚΦΩΝΗΣΕΙΣ Γ' ΤΑΞΗ ΓΕΝ.ΛΥΚΕΙΟΥ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ ΕΙΑΣ ΦΥΣΙΚΗ ΘΕΜΑ ο ΕΚΦΩΝΗΣΕΙΣ Να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθµό κάθε µιας από τις παρακάτω ερωτήσεις -4 και δίπλα το γράµµα που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση.. Όταν

Διαβάστε περισσότερα

ΗΜΕΡΗΣΙΑ ΓΕΝΙΚΑ ΛΥΚΕΙΑ ΠΕΜΠΤΗ 22 ΜΑΪΟΥ 2008 ΦΥΣΙΚΗ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ ΕΙΑΣ

ΗΜΕΡΗΣΙΑ ΓΕΝΙΚΑ ΛΥΚΕΙΑ ΠΕΜΠΤΗ 22 ΜΑΪΟΥ 2008 ΦΥΣΙΚΗ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ ΕΙΑΣ ΘΕΜΑ 1 ΗΜΕΡΗΣΙΑ ΓΕΝΙΚΑ ΛΥΚΕΙΑ ΠΕΜΠΤΗ 22 ΜΑΪΟΥ 2 ΦΥΣΙΚΗ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ ΕΙΑΣ Στις ερωτήσεις 1-4 να γράψετε στο τετράδιο σας τον αριθµό της ερώτησης και δίπλα το γράµµα, που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση. 1.

Διαβάστε περισσότερα

Είναι μίγματα ορυκτών φάσεων Οι ορυκτές φάσεις μπορεί να είναι ενός είδους ή περισσότερων ειδών Μάρμαρο

Είναι μίγματα ορυκτών φάσεων Οι ορυκτές φάσεις μπορεί να είναι ενός είδους ή περισσότερων ειδών Μάρμαρο Ηλίας Χατζηθεοδωρίδης, 2011 Είναι μίγματα ορυκτών φάσεων Οι ορυκτές φάσεις μπορεί να είναι ενός είδους ή περισσότερων ειδών Μάρμαρο Πολλοί κρύσταλλοι ασβεστίτη Γρανίτης Κρύσταλλοι χαλαζία, πλαγιοκλάστου,

Διαβάστε περισσότερα

ΑΓ.ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ΠΕΙΡΑΙΑΣ ΤΗΛ , ΟΔΗΓΙΕΣ ΓΙΑ ΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΦΥΣΙΚΗ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ. Φως

ΑΓ.ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ΠΕΙΡΑΙΑΣ ΤΗΛ , ΟΔΗΓΙΕΣ ΓΙΑ ΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΦΥΣΙΚΗ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ. Φως ΟΔΗΓΙΕΣ ΓΙΑ ΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΦΥΣΙΚΗ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ Κεφάλαιο 1 ο Φως Ο μαθητής που έχει μελετήσει το κεφάλαιο του φωτός πρέπει: Να γνωρίζει πως εξελίχθηκε ιστορικά η έννοια του φωτός και ποια είναι η σημερινή

Διαβάστε περισσότερα

Μάθημα 8 ο. Ισοτοπική Γεωχημεία. 1. Βασικές αρχές

Μάθημα 8 ο. Ισοτοπική Γεωχημεία. 1. Βασικές αρχές Μάθημα 8 ο Ισοτοπική Γεωχημεία 1. Βασικές αρχές Επικ. Καθ. Χ. Στουραϊτη Τομέας Οικονομικής Γεωλογίας - Γεωχημείας Θεωρία - Ισότοπα - Ραδιενέργεια - Ο φασματογράφος μάζας Περιεχόμενα Βασικές αρχές ραδιοχρονολόγησης

Διαβάστε περισσότερα

Φυσικοί Νόμοι διέπουν Το Περιβάλλον

Φυσικοί Νόμοι διέπουν Το Περιβάλλον Φυσικοί Νόμοι διέπουν Το Περιβάλλον Απαρχές Σύμπαντος Ύλη - Ενέργεια E = mc 2 Θεμελιώδεις καταστάσεις ύλης Στερεά Υγρή Αέριος Χημικές μορφές ύλης Χημικά στοιχεία Χημικές ενώσεις Χημικά στοιχεία 92 στη

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΜΑ 1 ο Στις ερωτήσεις 1-4 να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθμό της ερώτησης και δίπλα το γράμμα, που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση.

ΘΕΜΑ 1 ο Στις ερωτήσεις 1-4 να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθμό της ερώτησης και δίπλα το γράμμα, που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση. ΑΡΧΗ ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΤΡΙΤΗ 22 MAIΟΥ 2007 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΦΥΣΙΚΗ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ ΕΙΑΣ ΣΥΝΟΛΟ ΣΕΛΙ ΩΝ: ΕΠΤΑ (7) ΘΕΜΑ ο Στις ερωτήσεις -4 να γράψετε στο

Διαβάστε περισσότερα

Θέµατα Φυσικής Γενικής Παιδείας Γ Λυκείου 2000

Θέµατα Φυσικής Γενικής Παιδείας Γ Λυκείου 2000 Ζήτηµα 1ο Θέµατα Φυσικής Γενικής Παιδείας Γ Λυκείου 2 Στις ερωτήσεις 1-5 να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθµό της ερώτησης και δίπλα το γράµµα που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση. 1. Σύµφωνα µε το πρότυπο

Διαβάστε περισσότερα

Μαγματικά, πλουτώνια πετρώματα ΓΡΑΝΙΤΕΣ ΚΑΙ ΓΡΑΝΙΤΟΕΙΔΗ ΡΥΟΛΙΘΟΣ

Μαγματικά, πλουτώνια πετρώματα ΓΡΑΝΙΤΕΣ ΚΑΙ ΓΡΑΝΙΤΟΕΙΔΗ ΡΥΟΛΙΘΟΣ Ηλίας Χατζηθεοδωρίδης, 2011 Μαγματικά, πλουτώνια πετρώματα ΓΡΑΝΙΤΕΣ ΚΑΙ ΓΡΑΝΙΤΟΕΙΔΗ ΡΥΟΛΙΘΟΣ Καλιούχος Άστριος ή Πλαγιόκλαστο Χαλαζίας Βιοτίτης ή Κεροστίλβη + Μοσχοβίτης (όχι με Κεροστλίβη) + Μαγνητίτης

Διαβάστε περισσότερα

Μέθοδος Γεωχρονολόγησης Re-Os

Μέθοδος Γεωχρονολόγησης Re-Os Μέθοδος Γεωχρονολόγησης Re-Os Γεωχημεία Re-Os Γεωχημεία Re-Os Το όσμιο είναι ένα ευγενές μέταλλο και ανήκει στην ομάδα των μετάλλων του λευκόχρυσου (PGE) Έχει θερμοκρασία τήξης 3033 C, το 4o κατά σειρά

Διαβάστε περισσότερα

ΓΕΩΦΥΣΙΚΗ (Υ0118) 4. Η ΡΑΔΙΟΜΕΤΡΙΚΗ ΜΕΘΟΔΟΣ. 4.1 Εισαγωγή. 4.2 Αρχές της ραδιενεργής μεταστοιχείωσης. dn dt

ΓΕΩΦΥΣΙΚΗ (Υ0118) 4. Η ΡΑΔΙΟΜΕΤΡΙΚΗ ΜΕΘΟΔΟΣ. 4.1 Εισαγωγή. 4.2 Αρχές της ραδιενεργής μεταστοιχείωσης. dn dt 4. Η ΡΑΔΙΟΜΕΤΡΙΚΗ ΜΕΘΟΔΟΣ 4. Εισαγωγή Από την ανακάλυψη της ραδιενέργειας (H. Becquerel, 896), οι μετρήσεις της ραδιενέργειας των πετρωμάτων και ορυκτών έχουν βρει εφαρμογές σε πολλούς τομείς της γεωλογίας

Διαβάστε περισσότερα

Σέρρες 25 Ιουνίου 1998 T.E.I. Σερρών Τμήμα Μηχανολογίας Δρ. Δημήτριος Δ. Χασάπης Υπεύθυνος Εργαστηρίου Φυσικής

Σέρρες 25 Ιουνίου 1998 T.E.I. Σερρών Τμήμα Μηχανολογίας Δρ. Δημήτριος Δ. Χασάπης Υπεύθυνος Εργαστηρίου Φυσικής Σέρρες 25 Ιουνίου 1998 T.E.I. Σερρών Τμήμα Μηχανολογίας Δρ. Δημήτριος Δ. Χασάπης Υπεύθυνος Εργαστηρίου Φυσικής Θέμα: Αποτελέσματα μετρήσεων ραδιενέργειας στον χώρο του Τ.Ε.Ι. Προς: Την Επιτροπή Ερευνών

Διαβάστε περισσότερα

Στις ερωτήσεις 1-4 να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθµό της ερώτησης και δίπλα το γράµµα, που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση.

Στις ερωτήσεις 1-4 να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθµό της ερώτησης και δίπλα το γράµµα, που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση. ΘΕΜΑ ο Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΦΥΣΙΚΗ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ ΕΙΑΣ Στις ερωτήσεις - να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθµό της ερώτησης και δίπλα το γράµµα, που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση.. Μια δέσµη φωτός προσπίπτει στην επιφάνεια

Διαβάστε περισσότερα

Γενικά χαρακτηριστικά των πυρήνων (Φορτίο, Μάζα, Σταθερότητα) Ισότοπα και Πυρηνικές αντιδράσεις Ραδιενέργεια. Α. Λιόλιος Μάθημα Πυρηνικής Φυσικής

Γενικά χαρακτηριστικά των πυρήνων (Φορτίο, Μάζα, Σταθερότητα) Ισότοπα και Πυρηνικές αντιδράσεις Ραδιενέργεια. Α. Λιόλιος Μάθημα Πυρηνικής Φυσικής Γενικά χαρακτηριστικά των πυρήνων (Φορτίο, Μάζα, Σταθερότητα) Ισότοπα και Πυρηνικές αντιδράσεις Ραδιενέργεια Α. Λιόλιος Μάθημα Πυρηνικής Φυσικής Σύσταση των πυρήνων Οι πυρήνες αποτελούνται από νουκλεόνια

Διαβάστε περισσότερα

ΦΥΣΙΚΗ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ ΕΙΑΣ 2007 ΕΚΦΩΝΗΣΕΙΣ

ΦΥΣΙΚΗ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ ΕΙΑΣ 2007 ΕΚΦΩΝΗΣΕΙΣ ΦΥΣΙΚΗ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΙ ΕΙΣ 007 ΕΚΦΩΝΗΣΕΙΣ ΘΕΜ 1o Στις ερωτήσεις 1- να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθµό της ερώτησης και δίπλα το γράµµα, που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση. 1. Η υπέρυθρη ακτινοβολία

Διαβάστε περισσότερα

ΜΑΚΡΟΣΚΟΠΙΚΗ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ ΠΕΤΡΩΜΑΤΩΝ

ΜΑΚΡΟΣΚΟΠΙΚΗ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ ΠΕΤΡΩΜΑΤΩΝ ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΣΧΟΛΗ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΜΕΤΑΛΛΕΙΩΝ MΕΤΑΛΛΟΥΡΓΩΝ ΤΟΜΕΑΣ ΓΕΩΛΟΓΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΤΕΧΝ. ΓΕΩΛΟΓΙΑΣ & Υ ΡΟΓΕΩΛΟΓΙΑΣ ΗΡΩΩΝ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟΥ 9, 157 80 ΖΩΓΡΑΦΟΥ, ΑΘΗΝΑ NATIONAL TECHNICAL

Διαβάστε περισσότερα

ΦΥΣΙΚΗ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ ΕΙΑΣ

ΦΥΣΙΚΗ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ ΕΙΑΣ ΦΥΣΙΚΗ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ ΕΙΑΣ ΘΕΜΑ 1 Στις ερωτήσεις 1-4 να γράψετε στο τετράδιο σας τον αριθµό της ερώτησης και δίπλα το γράµµα, που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση. 1. Σύµφωνα µε την ηλεκτροµαγνητική θεωρία

Διαβάστε περισσότερα

Άσκηση Ραδιοχηµείας. Ραδιενέργεια 8-1

Άσκηση Ραδιοχηµείας. Ραδιενέργεια 8-1 Άσκηση Ραδιοχηµείας Ραδιενέργεια Οι πυρήνες των ατόµων αποτελούνται από νουκλεόνια, δηλ. πρωτόνια και νετρόνια. Ο αριθµός Ζ των πρωτονίων χαρακτηρίζει τις χηµικές ιδιότητες των ατόµων γιατί καθορίζει το

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΜΑ 1 ο Στις ερωτήσεις 1-4 να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθμό της ερώτησης και δίπλα το γράμμα, που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση.

ΘΕΜΑ 1 ο Στις ερωτήσεις 1-4 να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθμό της ερώτησης και δίπλα το γράμμα, που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση. ΑΡΧΗ ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΤΡΙΤΗ 22 MAIΟΥ 2007 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΦΥΣΙΚΗ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ ΕΙΑΣ ΣΥΝΟΛΟ ΣΕΛΙ ΩΝ: ΕΠΤΑ (7) ΘΕΜΑ ο Στις ερωτήσεις -4 να γράψετε στο

Διαβάστε περισσότερα

ΟΜΟΣΠΟΝ ΙΑ ΕΚΠΑΙ ΕΥΤΙΚΩΝ ΦΡΟΝΤΙΣΤΩΝ ΕΛΛΑ ΟΣ (Ο.Ε.Φ.Ε.) ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ 2014

ΟΜΟΣΠΟΝ ΙΑ ΕΚΠΑΙ ΕΥΤΙΚΩΝ ΦΡΟΝΤΙΣΤΩΝ ΕΛΛΑ ΟΣ (Ο.Ε.Φ.Ε.) ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ 2014 ΤΑΞΗ: ΜΑΘΗΜΑ: Γ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΦΥΣΙΚΗ / ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ ΕΙΑΣ ΘΕΜΑ Α Ηµεροµηνία: Κυριακή 13 Απριλίου 2014 ιάρκεια Εξέτασης: 3 ώρες ΕΚΦΩΝΗΣΕΙΣ 1. ύο µονοχρωµατικές ακτινοβολίες Α και Β µε µήκη κύµατος στο κενό

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΤΑΞΗΣ ΕΣΠΕΡΙΝΟΥ ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 27 ΜΑΪΟΥ 2005 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ ΕΙΑΣ: ΦΥΣΙΚΗ ΣΥΝΟΛΟ ΣΕΛΙ ΩΝ: ΕΞΙ (6)

ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΤΑΞΗΣ ΕΣΠΕΡΙΝΟΥ ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 27 ΜΑΪΟΥ 2005 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ ΕΙΑΣ: ΦΥΣΙΚΗ ΣΥΝΟΛΟ ΣΕΛΙ ΩΝ: ΕΞΙ (6) ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΤΑΞΗΣ ΕΣΠΕΡΙΝΟΥ ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 27 ΜΑΪΟΥ 2005 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ ΕΙΑΣ: ΦΥΣΙΚΗ ΣΥΝΟΛΟ ΣΕΛΙ ΩΝ: ΕΞΙ (6) ΘΕΜΑ 1 ο Στις ημιτελείς προτάσεις 1.1

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΛΟΣ 1ΗΣ ΑΠΟ 5 ΣΕΛΙΔΕΣ

ΤΕΛΟΣ 1ΗΣ ΑΠΟ 5 ΣΕΛΙΔΕΣ ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙΔΑΣ ΜΟΝΟ ΠΑΛΑΙΟ ΣΥΣΤΗΜΑ Γ ΗΜΕΡΗΣΙΩΝ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 20 ΜΑΪΟΥ 2016 - ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΦΥΣΙΚΗ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΣΥΝΟΛΟ ΣΕΛΙΔΩΝ: ΠΕΝΤΕ (5)

Διαβάστε περισσότερα

ΡΑΔΙΟΧΗΜΕΙΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5. ΤΟΞΙΚΟΤΗΤΑ ΤΩΝ ΡΑΔΙΕΝΕΡΓΩΝ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΡΑΔΙΕΝΕΡΓΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΤΟΞΙΚΟΤΗΤΑ ΡΑΔΙΕΝΕΡΓΩΝ ΙΣΟΤΟΠΩΝ. Τμήμα Χημικών Μηχανικών

ΡΑΔΙΟΧΗΜΕΙΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5. ΤΟΞΙΚΟΤΗΤΑ ΤΩΝ ΡΑΔΙΕΝΕΡΓΩΝ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΡΑΔΙΕΝΕΡΓΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΤΟΞΙΚΟΤΗΤΑ ΡΑΔΙΕΝΕΡΓΩΝ ΙΣΟΤΟΠΩΝ. Τμήμα Χημικών Μηχανικών ΡΑΔΙΟΧΗΜΕΙΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΡΑΔΙΕΝΕΡΓΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΤΟΞΙΚΟΤΗΤΑ ΡΑΔΙΕΝΕΡΓΩΝ ΙΣΟΤΟΠΩΝ Τμήμα Χημικών Μηχανικών Ιωάννα Δ. Αναστασοπούλου Βασιλική Δρίτσα ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5. ΤΟΞΙΚΟΤΗΤΑ ΤΩΝ ΡΑΔΙΕΝΕΡΓΩΝ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ 2. ΤΡΙΤΙΟ,

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΦΥΣΙΚΗΣ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΚΥΡΙΑΚΗ 15 ΜΑΡΤΙΟΥ 2015

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΦΥΣΙΚΗΣ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΚΥΡΙΑΚΗ 15 ΜΑΡΤΙΟΥ 2015 ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΦΥΣΙΚΗΣ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΚΥΡΙΑΚΗ 5 ΜΑΡΤΙΟΥ 05 ΘΕΜΑ Α Στις ερωτήσεις Α-Α4 να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθμό της ερώτησης και, δίπλα το γράμμα που αντιστοιχεί στη φράση η οποία

Διαβάστε περισσότερα

ΦΥΣΙΚΗ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ Α

ΦΥΣΙΚΗ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ Α ΘΕΜΑ ο ΦΥΣΙΚΗ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ Α Α Ποιο φαινόμενο ονομάζεται διασκεδασμός του φωτός; Πώς εξαρτάται ο δείκτης διάθλασης ενός οπτικού μέσου από το μήκος κύματος; Β Στις παρακάτω ερωτήσεις πολλαπλής

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΙΚΗΣ ΡΑΔΙΟΛΟΓΙΚΗΣ ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗΣ ΙΑΜΑΤΙΚΩΝ ΘΕΡΜΟΜΕΤΑΛΛΙΚΩΝ ΠΗΓΩΝ. Δρ ΕΛΕΝΗ ΦΛΩΡΟΥ

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΙΚΗΣ ΡΑΔΙΟΛΟΓΙΚΗΣ ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗΣ ΙΑΜΑΤΙΚΩΝ ΘΕΡΜΟΜΕΤΑΛΛΙΚΩΝ ΠΗΓΩΝ. Δρ ΕΛΕΝΗ ΦΛΩΡΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΙΚΗΣ ΡΑΔΙΟΛΟΓΙΚΗΣ ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗΣ ΙΑΜΑΤΙΚΩΝ ΘΕΡΜΟΜΕΤΑΛΛΙΚΩΝ ΠΗΓΩΝ Δρ ΕΛΕΝΗ ΦΛΩΡΟΥ ΔΙΕΥΘΥΝΤΡΙΑ ΕΡΕΥΝΩΝ http://www.ipta.demokritos.gr/hflorou ΕΚΕΦΕ«ΔΗΜΟΚΡΙΤΟΣ» ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΠΥΡΗΝΙΚΩΝ & ΡΑΔΙΟΛΟΓΙΚΩΝ

Διαβάστε περισσότερα

Niels Bohr ( ) ΘΕΜΑ Α

Niels Bohr ( ) ΘΕΜΑ Α ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΦΥΣΙΚΗΣ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΘΕΤΙΚΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΗ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ Niels Bohr (885-962) ΘΕΜΑ Α Στις ερωτήσεις Α -Α να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθμό της ερώτησης και, δίπλα το γράμμα που

Διαβάστε περισσότερα

Generated by Foxit PDF Creator Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.

Generated by Foxit PDF Creator Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. Ισότοπα: Χαρακτηρίζονται τα άτομα του ίδιου χημικού στοιχείου που έχουν διαφορετικό αριθμό νετρονίων στον πυρήνα τους. Χρόνος ημιζωής: Είναι ο χρόνος που χρειάζεται ένα ισότοπο για να αποβάλει την μισή

Διαβάστε περισσότερα

ΟΡΥΚΤΑ. Ο όρος ορυκτό προέρχεται από το ρήμα «ορύσσω» ή «ορύττω» που σημαίνει «σκάβω». Χαλαζίας. Ορυκτό αλάτι (αλίτης)

ΟΡΥΚΤΑ. Ο όρος ορυκτό προέρχεται από το ρήμα «ορύσσω» ή «ορύττω» που σημαίνει «σκάβω». Χαλαζίας. Ορυκτό αλάτι (αλίτης) ΟΡΥΚΤΑ & ΠΕΤΡΩΜΑΤΑ ΟΡΥΚΤΑ Ο όρος ορυκτό προέρχεται από το ρήμα «ορύσσω» ή «ορύττω» που σημαίνει «σκάβω». Χαλαζίας Ορυκτό αλάτι (αλίτης) Τα ορυκτά είναι φυσικά, στερεά και ομογενή σώματα της λιθόσφαιρας

Διαβάστε περισσότερα

ΡΑΔΙΟΧΗΜΕΙΑ 2. ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7. ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΡΑΔΙΕΝΕΡΓΩΝ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ

ΡΑΔΙΟΧΗΜΕΙΑ 2. ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7. ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΡΑΔΙΕΝΕΡΓΩΝ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ ΡΑΔΙΟΧΗΜΕΙΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΡΑΔΙΕΝΕΡΓΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΤΟΞΙΚΟΤΗΤΑ ΡΑΔΙΕΝΕΡΓΩΝ ΙΣΟΤΟΠΩΝ Τμήμα Χημικών Μηχανικών Ιωάννα Δ. Αναστασοπούλου Βασιλική Δρίτσα ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7. ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΡΑΔΙΕΝΕΡΓΩΝ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ 2. ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΑ

Διαβάστε περισσότερα

Η πυκνότητα του νερού σε θερμοκρασία 4 C και ατμοσφαιρική πίεση (1 atm) είναι ίση με 1g/mL.

Η πυκνότητα του νερού σε θερμοκρασία 4 C και ατμοσφαιρική πίεση (1 atm) είναι ίση με 1g/mL. Πυκνότητα Πυκνότητα ορίζεται το φυσικό μέγεθος που δίνεται από το πηλίκο της μάζας του σώματος προς τον αντίστοιχο όγκο που καταλαμβάνει σε σταθερές συνθήκες πίεσης (όταν πρόκειται για αέριο). Ο Συμβολισμός,

Διαβάστε περισσότερα

1. Ιδιότητες των πυρήνων

1. Ιδιότητες των πυρήνων . Ιδιότητες των πυρήνων To πρότυπο του Rutherford για το άτομο είναι όμοιο με αυτό του ηλιακού μας συστήματος. Το άτομο είναι σχεδόν άδειο στο εσωτερικό του. Ο πυρήνας ενός ατόμου μπορεί να θεωρηθεί σαν

Διαβάστε περισσότερα

7 η ΕΝΟΤΗΤΑ ΦΥΣΙΚΟΙ ΛΙΘΟΙ

7 η ΕΝΟΤΗΤΑ ΦΥΣΙΚΟΙ ΛΙΘΟΙ ΣΧΟΛΗ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΕΜΠ ΤΕΧΝΙΚΑ ΥΛΙΚΑ 7 η ΕΝΟΤΗΤΑ ΦΥΣΙΚΟΙ ΛΙΘΟΙ Ε. Βιντζηλαίου (Συντονιστής), Ε. Βουγιούκας, Ε. Μπαδογιάννης Άδεια Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες Χρήσης Creative

Διαβάστε περισσότερα

ΧΗΜΙΚΗ ΑΠΟΣΑΘΡΩΣΗ ΚΑΙ ΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΣ ΕΔΑΦΩΝ

ΧΗΜΙΚΗ ΑΠΟΣΑΘΡΩΣΗ ΚΑΙ ΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΣ ΕΔΑΦΩΝ ΧΗΜΙΚΗ ΑΠΟΣΑΘΡΩΣΗ ΚΑΙ ΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΣ ΕΔΑΦΩΝ 1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Χημική αποσάθρωση Διάσπαση και εξαλλοίωση υλικών κοντά στην επιφάνεια της γης Σχηματισμός προϊόντων κοντά σε κατάσταση χημικής ισορροπίας με την ατμόσφαιρα,

Διαβάστε περισσότερα

19/1/2015 ΡΑΔΙΕΝΕΡΓΕΙΑ

19/1/2015 ΡΑΔΙΕΝΕΡΓΕΙΑ ΡΑΔΙΕΝΕΡΓΕΙΑ Νόμος Πυρηνικής Αποδιέγερσης Ο ρυθμός Αποδιέγερσης είναι ανάλογος του πληθυσμού των πυρήνων λ= σταθερά αποδιέγερσης,τ =1/λ, τ= μέσος χρόνος ζωής 19/1/2015 Νόμος Ραδιενεργής Αποδιέγερσης 19/1/2015

Διαβάστε περισσότερα

ΦΥΣΙΚΗ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ ΕΙΑΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ & ΕΠΑ.Λ. Β 20 ΜΑΪΟΥ 2013 ΕΚΦΩΝΗΣΕΙΣ

ΦΥΣΙΚΗ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ ΕΙΑΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ & ΕΠΑ.Λ. Β 20 ΜΑΪΟΥ 2013 ΕΚΦΩΝΗΣΕΙΣ Θέµα Α ΦΥΣΙΚΗ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ ΕΙΑΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ & ΕΠΑ.Λ. Β 0 ΜΑΪΟΥ 013 ΕΚΦΩΝΗΣΕΙΣ Στις ερωτήσεις Α1-Α4 να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθµό της ερώτησης και δίπλα το γράµµα που αντιστοιχεί στη φράση, η οποία

Διαβάστε περισσότερα

«γεωλογικοί σχηματισμοί» - «γεωϋλικά» όρια εδάφους και βράχου

«γεωλογικοί σχηματισμοί» - «γεωϋλικά» όρια εδάφους και βράχου «γεωλογικοί σχηματισμοί» - «γεωϋλικά» έδαφος (soil) είναι ένα φυσικό σύνολο ορυκτών κόκκων που μπορούν να διαχωριστούν με απλές μηχανικές μεθόδους (π.χ. ανακίνηση μέσα στο νερό) όλα τα υπόλοιπα φυσικά

Διαβάστε περισσότερα

Ραδιενεργές διασπάσεις. Ραδιονουκλίδια στην ιατρική

Ραδιενεργές διασπάσεις. Ραδιονουκλίδια στην ιατρική Ραδιενεργές διασπάσεις Ραδιονουκλίδια στην ιατρική Νουκλίδια Οι πυρήνες µε διαφορετικό αριθµό πρωτονίων ή/και νετρονίων ονοµάζονται νουκλίδια. Υπάρχουν 1500 περίπου νουκλίδια (φυσικά +τεχνητά). Η ενέργεια

Διαβάστε περισσότερα

σημείο ζέσεως, σημείο τήξεως, σημείο πήξεως, εξάτμιση, εξάχνωση, συμπύκνωση, απόθεση

σημείο ζέσεως, σημείο τήξεως, σημείο πήξεως, εξάτμιση, εξάχνωση, συμπύκνωση, απόθεση 1.2 Καταστάσεις των υλικών Πρώτες σκέψεις: Η διπλανή φωτογραφία δείχνει ένα υδάτινο τοπίο. Το νερό βρίσκεται σε τρεις διαφορετικές καταστάσεις: ως αέριο, ως υγρό και ως στερεό. Τα διάφορα υλικά μπορούν

Διαβάστε περισσότερα

Έδαφος Αποσάθρωση - τρεις φάσεις

Έδαφος Αποσάθρωση - τρεις φάσεις Δρ. Γεώργιος Ζαΐμης Έδαφος Αποσάθρωση - τρεις φάσεις Στερεά (ανόργανα συστατικά οργανική ουσία) Υγρή (εδαφικό διάλυμα) Αέρια ( εδαφικός αέρας) Στερεά αποσάθρωση πετρωμάτων αποσύνθεση φυτικών και ζωικών

Διαβάστε περισσότερα

Διάλεξη 7: Αλληλεπιδράσεις νετρονίων & πυρηνική σχάση

Διάλεξη 7: Αλληλεπιδράσεις νετρονίων & πυρηνική σχάση Διάλεξη 7: Αλληλεπιδράσεις νετρονίων & πυρηνική σχάση Αλληλεπιδράσεις νετρονίων Το νετρόνιο ως αφόρτιστο νουκλεόνιο παίζει σημαντικό ρόλο στην πυρηνική φυσική και στην κατανόηση των πυρηνικών αλληλεπιδράσεων.

Διαβάστε περισσότερα

δ. εξαρτάται µόνο από το υλικό του οπτικού µέσου. Μονάδες 4

δ. εξαρτάται µόνο από το υλικό του οπτικού µέσου. Μονάδες 4 ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Σ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΕΥΤΕΡΑ 7 ΙΟΥΛΙΟΥ 2003 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΦΥΣΙΚΗ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ ΕΙΑΣ ΣΥΝΟΛΟ ΣΕΛΙ ΩΝ: ΕΞΙ (6) ΘΕΜΑ 1ο Στις ερωτήσεις 1-5 να

Διαβάστε περισσότερα

Ισορροπία στη σύσταση αέριων συστατικών

Ισορροπία στη σύσταση αέριων συστατικών Ισορροπία στη σύσταση αέριων συστατικών Για κάθε αέριο υπάρχουν μηχανισμοί παραγωγής και καταστροφής Ρυθμός μεταβολής ενός αερίου = ρυθμός παραγωγής ρυθμός καταστροφής Όταν: ρυθμός παραγωγής = ρυθμός καταστροφής

Διαβάστε περισσότερα

Σύγχρονη Φυσική : Πυρηνική Φυσική και Φυσική Στοιχειωδών Σωματιδίων 11/04/16

Σύγχρονη Φυσική : Πυρηνική Φυσική και Φυσική Στοιχειωδών Σωματιδίων 11/04/16 Σύγχρονη Φυσική - 06: Πυρηνική Φυσική και Φυσική Στοιχειωδών Σωματιδίων /04/6 Διάλεξη 0: Πυρηνοσύνθεση Εισαγωγή Ένας από τους πλέον ενδιαφέροντες κλάδους της πυρηνικής φυσικής είναι ο τομέας της πυρηνικής

Διαβάστε περισσότερα

1.3 α. β. γ. δ. Μονάδες Μονάδες 5 1.5

1.3 α. β. γ. δ. Μονάδες Μονάδες 5 1.5 ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΤΑΞΗΣ ΕΣΠΕΡΙΝΟΥ ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΤΕΤΑΡΤΗ 2 ΙΟΥΛΙΟΥ 2003 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ ΕΙΑΣ: ΦΥΣΙΚΗ ΣΥΝΟΛΟ ΣΕΛΙ ΩΝ: ΕΞΙ (6) ΘΕΜΑ 1ο Στις ηµιτελείς προτάσεις

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΑΓΕΝΕΤΙΚΕΣ ΔΙΕΡΓΑΣΙΕΣ. Αριάδνη Αργυράκη

ΔΙΑΓΕΝΕΤΙΚΕΣ ΔΙΕΡΓΑΣΙΕΣ. Αριάδνη Αργυράκη ΔΙΑΓΕΝΕΤΙΚΕΣ ΔΙΕΡΓΑΣΙΕΣ Αριάδνη Αργυράκη Περιεχόμενα 2 1. ΟΡΙΣΜΟΣ- ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΔΙΑΓΕΝΕΣΗΣ 2. ΔΙΑΓΕΝΕΤΙΚΑ ΒΑΣΙΛΕΙΑ 3. ΔΙΑΓΕΝΕΤΙΚΕΣ ΔΙΕΡΓΑΣΙΕΣ 4. ΔΙΑΓΕΝΕΣΗ ΘΑΛΑΣΣΙΟΥ ΠΗΛΟΥ ΔΙΑΓΕΝΕΣΗ / ΟΡΙΣΜΟΣ & ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΜΑ 1 ο Στις ερωτήσεις 1-4 να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθμό της ερώτησης και δίπλα το γράμμα, που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση. 1.

ΘΕΜΑ 1 ο Στις ερωτήσεις 1-4 να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθμό της ερώτησης και δίπλα το γράμμα, που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση. 1. ΦΥΣΙΚΗ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΘΕΜΑ 1 ο Στις ερωτήσεις 1-4 να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθμό της ερώτησης και δίπλα το γράμμα, που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση 1 Η υπέρυθρη ακτινοβολία α συμμετέχει

Διαβάστε περισσότερα

ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΕΥΤΕΡΑ 3 ΙΟΥΛΙΟΥ 2006 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΦΥΣΙΚΗ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ ΕΙΑΣ

ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΕΥΤΕΡΑ 3 ΙΟΥΛΙΟΥ 2006 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΦΥΣΙΚΗ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ ΕΙΑΣ ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΕΥΤΕΡΑ 3 ΙΟΥΛΙΟΥ 2006 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΦΥΣΙΚΗ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ ΕΙΑΣ ΘΕΜΑ 1ο Στις ερωτήσεις 1-4 να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθµό της ερώτησης

Διαβάστε περισσότερα

ραδόνιο στοσπίτι μας Όλα όσα θέλετε να γνωρίζετε για το ραδόνιο 1 Σεπτέμβριος 2015

ραδόνιο στοσπίτι μας Όλα όσα θέλετε να γνωρίζετε για το ραδόνιο 1 Σεπτέμβριος 2015 Το ραδόνιο στοσπίτι μας Όλα όσα θέλετε να γνωρίζετε για το ραδόνιο 1 Σεπτέμβριος 2015 Το ραδόνιο είναι ένα φυσικό ραδιενεργό αέριο. Eίναι άχρωμο, άοσμο, άγευστο και αδρανές και προέρχεται από τη διάσπαση

Διαβάστε περισσότερα

ΠΥΡΗΝΑΣ ΑΤΟΜΟΥ Ο όρος πυρήνας (nucleus) εισάγεται το 1912 από τον Rutherford. Κάθε άτομο αποτελείται από μια περιορισμένη περιοχή όπου συγκεντρώνεται

ΠΥΡΗΝΑΣ ΑΤΟΜΟΥ Ο όρος πυρήνας (nucleus) εισάγεται το 1912 από τον Rutherford. Κάθε άτομο αποτελείται από μια περιορισμένη περιοχή όπου συγκεντρώνεται ΠΥΡΗΝΙΚΗ ΦΥΣΙΚΗ ΠΥΡΗΝΑΣ ΑΤΟΜΟΥ Ο όρος πυρήνας (nucleus) εισάγεται το 1912 από τον Rutherford. Κάθε άτομο αποτελείται από μια περιορισμένη περιοχή όπου συγκεντρώνεται το μεγαλύτερο μέρος της μάζας και το

Διαβάστε περισσότερα

Ε ΑΦΟΣ. Έδαφος: ανόργανα οργανικά συστατικά

Ε ΑΦΟΣ. Έδαφος: ανόργανα οργανικά συστατικά Ε ΑΦΟΣ Έδαφος: ανόργανα οργανικά συστατικά ρ. Ε. Λυκούδη Αθήνα 2005 Έδαφος Το έδαφος σχηµατίζεται από τα προϊόντα της αποσάθρωσης των πετρωµάτων του υποβάθρου (µητρικό πέτρωµα) ή των πετρωµάτων τω γειτονικών

Διαβάστε περισσότερα

Διάλεξη 5: Αποδιέγερσεις α και β

Διάλεξη 5: Αποδιέγερσεις α και β Σύγχρονη Φυσική - 206: Πυρηνική Φυσική και Φυσική Στοιχειωδών Σωματιδίων 05/04/6 Διάλεξη 5: Αποδιέγερσεις α και β Αποδιέγερση α Όπως ειπώθηκε και προηγουμένως κατά την αποδιέγερση α ένας πυρήνας μεταπίπτει

Διαβάστε περισσότερα

διατήρησης της μάζας.

διατήρησης της μάζας. 6. Ατομική φύση της ύλης Ο πρώτος που ισχυρίστηκε ότι η ύλη αποτελείται από δομικά στοιχεία ήταν ο αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος Δημόκριτος. Το πείραμα μετά από 2400 χρόνια ήρθε και επιβεβαίωσε την άποψη αυτή,

Διαβάστε περισσότερα

Σχάση. X (x, y i ) Y 1, Y 2 1.1

Σχάση. X (x, y i ) Y 1, Y 2 1.1 Σχάση Το 1934 ο Fermi βομβάρδισε Θόριο και Ουράνιο με νετρόνια και βρήκε ότι οι παραγόμενοι πυρήνες ήταν ραδιενεργοί. Οι χρόνοι ημισείας ζωής αυτών των νουκλιδίων δεν μπορούσε να αποδοθούν σε κανένα ραδιενεργό

Διαβάστε περισσότερα

Μονάδες 5. 3. Η υπεριώδης ακτινοβολία. α. με πολύ μικρό μήκος κύματος δεν προκαλεί βλάβες στα κύτταρα του δέρματος. β. δεν προκαλεί φθορισμό.

Μονάδες 5. 3. Η υπεριώδης ακτινοβολία. α. με πολύ μικρό μήκος κύματος δεν προκαλεί βλάβες στα κύτταρα του δέρματος. β. δεν προκαλεί φθορισμό. ΑΡΧΗ ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΕΥΤΕΡΑ 3 ΙΟΥΛΙΟΥ 2006 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΦΥΣΙΚΗ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ ΕΙΑΣ ΣΥΝΟΛΟ ΣΕΛΙ ΩΝ: ΕΠΤΑ (7) ΘΕΜΑ ο Στις ερωτήσεις -4 να γράψετε

Διαβάστε περισσότερα

Γενικές Πληροφορίες - I. Εισαγωγή στo Εργαστήριο Πυρηνικής Φυσικής. Γενικές Πληροφορίες - II. Εργαστήριο Κορμού ΙΙ. ιστοσελίδα μαθήματος

Γενικές Πληροφορίες - I. Εισαγωγή στo Εργαστήριο Πυρηνικής Φυσικής. Γενικές Πληροφορίες - II. Εργαστήριο Κορμού ΙΙ. ιστοσελίδα μαθήματος Θεόδωρος Μερτζιμέκης tmertzi@phys.uoa.gr @tmertzi Εισαγωγή στo Εργαστήριο Πυρηνικής Φυσικής Γενικές Πληροφορίες - I ιστοσελίδα μαθήματος http://eclass.uoa.gr/courses/phys211 Γενικές Πληροφορίες - II Εργαστήριο

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΛΟΣ 1ΗΣ ΑΠΟ 5 ΣΕΛΙΔΕΣ

ΤΕΛΟΣ 1ΗΣ ΑΠΟ 5 ΣΕΛΙΔΕΣ ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙΔΑΣ ΜΟΝΟ ΠΑΛΑΙΟ ΣΥΣΤΗΜΑ Γ ΗΜΕΡΗΣΙΩΝ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 0 ΜΑΪΟΥ 016 - ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΦΥΣΙΚΗ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΣΥΝΟΛΟ ΣΕΛΙΔΩΝ: ΠΕΝΤΕ (5) Θέμα

Διαβάστε περισσότερα

ΟΙ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΤΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ ΦΥΣΙΚΗΣ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ ΕΙΑΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ: ΤΣΙΤΣΑΣ ΓΡΗΓΟΡΗΣ

ΟΙ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΤΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ ΦΥΣΙΚΗΣ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ ΕΙΑΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ: ΤΣΙΤΣΑΣ ΓΡΗΓΟΡΗΣ Θέµατα από το βιβλίο µου: Οι ασκήσεις των εξετάσεων φυσικής γενικής παιδείας γ λυκείου (υπό έκδοση ) (Περιέχει 111 ασκήσεις πιθανά θέµατα εξετάσεων µε απαντήσεις) ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ο ΘΕΜΑ 1 ο Πόση είναι η ενέργεια

Διαβάστε περισσότερα

Τεχνητές πηγές ακτινοβολιών και η χρήση τους από τον άνθρωπο

Τεχνητές πηγές ακτινοβολιών και η χρήση τους από τον άνθρωπο Ιοντίζουσες ακτινοβολίες είναι οι ακτινοβολίες που μεταφέρουν ενέργεια ικανή να εισχωρήσει στην ύλη, να προκαλέσει ιοντισμό των ατόμων της, να διασπάσει βίαια χημικούς δεσμούς και να προκαλέσει βιολογικές

Διαβάστε περισσότερα

ΑΤΟΜΙΚΗ ΠΥΡΗΝΙΚΗ ΦΥΣΙΚΗ

ΑΤΟΜΙΚΗ ΠΥΡΗΝΙΚΗ ΦΥΣΙΚΗ ΑΤΟΜΙΚΗ ΠΥΡΗΝΙΚΗ ΦΥΣΙΚΗ Περιεχόμενα ΦΩΤΟΗΛΕΚΤΡΙΚΟ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ, ΦΑΣΜΑΤΑ ΕΚΠΟΜΠΗΣ-ΑΠΟΡΡΟΦΗΣΗΣ, ΚΥΜΑΤΟΣΩΜΑΤΙΔΙΑΚΟΣ ΔΥΪΣΜΟΣ, ΑΡΧΕΣ ΚΒΑΝΤΙΚΗΣ ΘΕΩΡΙΑΣ... 2 Ερωτήσεις κλειστού τύπου... 2 Ερωτήσεις ανοικτού τύπου...

Διαβάστε περισσότερα

ΑΣΚΗΣΗ 1 η. Ολική πυριτική Γη = ο σύγχρονος μανδύας + πρωτο-φλοιός = πρωταρχικός μανδύας

ΑΣΚΗΣΗ 1 η. Ολική πυριτική Γη = ο σύγχρονος μανδύας + πρωτο-φλοιός = πρωταρχικός μανδύας ΓΕΩΧΗΜΕΙΑ (Υ4203) ΓΕΩΧΗΜΙΚΕΣ ΔΙΕΡΓΑΣΙΕΣ ΣΤΟ ΕΣΩΤΕΡΙΚΟ ΤΗΣ ΓΗΣ ΑΣΚΗΣΗ 1 η Θεωρητικό μέρος 1. Η σύσταση της γης Ο προσδιορισμός της σύστασης της Γης και των επιμέρους τμημάτων της είναι θεμελιώδους σημασίας

Διαβάστε περισσότερα

Στρωματογραφία-Ιστορική γεωλογία. Γεωχρονολογία Δρ. Ηλιόπουλος Γεώργιος Σχολή Θετικών Επιστημών Τμήμα Γεωλογίας

Στρωματογραφία-Ιστορική γεωλογία. Γεωχρονολογία Δρ. Ηλιόπουλος Γεώργιος Σχολή Θετικών Επιστημών Τμήμα Γεωλογίας Στρωματογραφία-Ιστορική γεωλογία Γεωχρονολογία Δρ. Ηλιόπουλος Γεώργιος Σχολή Θετικών Επιστημών Τμήμα Γεωλογίας Σκοποί ενότητας Σκοπός της ενότητας είναι η γνωριμία με τις κυριότερες μεθόδους γεωχρονολόγησης.

Διαβάστε περισσότερα

ΓΕΩΧΗΜΕΙΑ ΥΔΡΟΘΕΡΜΙΚΩΝ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ. Αριάδνη Αργυράκη

ΓΕΩΧΗΜΕΙΑ ΥΔΡΟΘΕΡΜΙΚΩΝ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ. Αριάδνη Αργυράκη !1 ΓΕΩΧΗΜΕΙΑ ΥΔΡΟΘΕΡΜΙΚΩΝ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ Αριάδνη Αργυράκη ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ!2 1. ΥΠΟΘΑΛΑΣΣΙΕΣ ΘΕΡΜΕΣ ΠΗΓΕΣ 2. ΥΔΡΟΘΕΡΜΙΚΑ ΡΕΥΣΤΑ 3. ΔΙΕΡΓΑΣΙΕΣ ΕΛΕΓΧΟΥ ΣΥΣΤΑΣΗΣ ΥΔΡΟΘΕΡΜΙΚΩΝ ΡΕΥΣΤΩΝ 4. ΧΡΟΝΙΚΗ ΜΕΤΑΒΟΛΗ ΣΥΣΤΑΣΗΣ 5.

Διαβάστε περισσότερα

ΡΑΔΙΟΧΗΜΕΙΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5. ΤΟΞΙΚΟΤΗΤΑ ΤΩΝ ΡΑΔΙΕΝΕΡΓΩΝ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ 3. ΙΩΔΙΟ, ΡΑΔΙΟ, ΕΞΑΣΘΕΝΗΜΕΝΟ ΟΥΡΑΝΙΟ, ΠΟΣΕΙΔΩΝΙΟ

ΡΑΔΙΟΧΗΜΕΙΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5. ΤΟΞΙΚΟΤΗΤΑ ΤΩΝ ΡΑΔΙΕΝΕΡΓΩΝ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ 3. ΙΩΔΙΟ, ΡΑΔΙΟ, ΕΞΑΣΘΕΝΗΜΕΝΟ ΟΥΡΑΝΙΟ, ΠΟΣΕΙΔΩΝΙΟ ΡΑΔΙΟΧΗΜΕΙΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΡΑΔΙΕΝΕΡΓΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΤΟΞΙΚΟΤΗΤΑ ΡΑΔΙΕΝΕΡΓΩΝ ΙΣΟΤΟΠΩΝ Τμήμα Χημικών Μηχανικών Ιωάννα Δ. Αναστασοπούλου Βασιλική Δρίτσα ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5. ΤΟΞΙΚΟΤΗΤΑ ΤΩΝ ΡΑΔΙΕΝΕΡΓΩΝ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ 3. ΙΩΔΙΟ,

Διαβάστε περισσότερα

Γενικές αρχές ακτινοφυσικής Π. ΓΚΡΙΤΖΑΛΗΣ

Γενικές αρχές ακτινοφυσικής Π. ΓΚΡΙΤΖΑΛΗΣ Γενικές αρχές ακτινοφυσικής Π. ΓΚΡΙΤΖΑΛΗΣ Μέρος πρώτο ΣΚΟΠΟΣ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ Να εξηγηθούν βασικές έννοιες της φυσικής, που θα βοηθήσουν τον φοιτητή να μάθει: Τι είναι οι ακτίνες Χ Πως παράγονται Ποιες είναι

Διαβάστε περισσότερα

ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ' ΛΥΚΕΙΟΥ 2/6/2005 ΦΥΣΙΚΗ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ ΕΙΑΣ

ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ' ΛΥΚΕΙΟΥ 2/6/2005 ΦΥΣΙΚΗ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ ΕΙΑΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ 2005 - Γ' ΛΥΚΕΙΟΥ 2/6/2005 ΦΥΣΙΚΗ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ ΕΙΑΣ ΘΕΜΑ 1 Στις ερωτήσεις 1-4 να γράψετε στο τετράδιο σας τον αριθµό της ερώτησης και δίπλα το γράµµα, που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση. 1. Το

Διαβάστε περισσότερα

α. φ 1. β. φ 2. γ. φ 3. δ. φ 4. Μονάδες 5

α. φ 1. β. φ 2. γ. φ 3. δ. φ 4. Μονάδες 5 ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΤΑΞΗΣ ΕΣΠΕΡΙΝΟΥ ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 1 ΙΟΥΛΙΟΥ 2005 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ ΕΙΑΣ: ΦΥΣΙΚΗ ΣΥΝΟΛΟ ΣΕΛΙ ΩΝ: ΕΠΤΑ (7) ΘΕΜΑ 1ο Στις ημιτελείς

Διαβάστε περισσότερα