ΕΚΘΕΣΗ ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗΣ ΣΗΜΑNΤΙΚΩΝ ΘΕΜΑΤΩΝ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΝΕΡΩΝ ΥΔΑΤΙΚΟ ΔΙΑΜΕΡΙΣΜΑ ΗΠΕΙΡΟΥ

Transcript

1 ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ, ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΚΛΙΜΑΤΙΚΗΣ ΑΛΛΑΓΗΣ ΕΙΔΙΚΗ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ ΥΔΑΤΩΝ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗΣ ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΚΑΤΑΡΤΙΣΗ ΣΧΕΔΙΩΝ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΤΩΝ ΛΕΚΑΝΩΝ ΑΠΟΡΡΟΗΣ ΠΟΤΑΜΩΝ ΤΩΝ ΥΔΑΤΙΚΩΝ ΔΙΑΜΕΡΙΣΜΑΤΩΝ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ, ΗΠΕΙΡΟΥ ΚΑΙ ΔΥΤΙΚΗΣ ΣΤΕΡΕΑΣ ΕΛΛΑΔΑΣ, ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΙΣ ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΕΣ ΤΗΣ ΟΔΗΓΙΑΣ 2000/60/ ΕΚ, ΚΑΤ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΟΥ Ν. 3199/2003 ΚΑΙ ΤΟΥ Π.Δ. 51/2007 ΕΚΘΕΣΗ ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗΣ ΣΗΜΑNΤΙΚΩΝ ΘΕΜΑΤΩΝ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΝΕΡΩΝ ΥΔΑΤΙΚΟ ΔΙΑΜΕΡΙΣΜΑ ΗΠΕΙΡΟΥ Κ/ΞΙΑ Γ. ΚΑΡΑΒΟΚΥΡΗΣ & ΣΥΝ/ΤΕΣ ΣΥΜΒΟΥΛΟΙ ΜΗΧ/ΚΟΙ Ανώνυμη Εταιρία ΒΑΣΙΛΗΣ ΠΕΡΛΕΡΟΣ ENVECO Ανώνυμη Εταιρεία Προστασίας και Διαχείρισης Περιβάλλοντος ΑΝΤΖΟΥΛΑΤΟΣ ΓΕΡΑΣΙΜΟΣ ΕΠΕΜ Εταιρία Περιβαλλοντικών Μελετών Α.Ε. ΟΜΙΚΡΟΝ Οικονομικές & Αναπτυξιακές Μελέτες Ε.Π.Ε. ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΙΔΗΣ ΗΛΙΑΣ ΤΣΕΚΟΥΡΑΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΚΟΤΖΑΓΕΩΡΓΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΓΚΑΡΓΚΟΥΛΑΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ Με διακριτικό τίτλο: Κ/ΞΙΑ Διαχείρισης Υδάτων Θεσσαλίας, Ηπείρου και Δυτικής Στερεάς Ελλάδας Οκτώβριος, 2011

2 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1. ΤΙ ΕΙΝΑΙ Η ΟΔΗΓΙΑ ΠΛΑΙΣΙΟ ΓΙΑ ΤΑ ΝΕΡΑ;... 1 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2. ΑΝΑΓΚΑΙΟΤΗΤΑ ΔΙΑΒΟΥΛΕΥΣΗΣ ΚΑΙ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗΣ... 4 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3. ΓΕΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΙΑ ΤΟ ΥΔΑΤΙΚΟ ΔΙΑΜΕΡΙΣΜΑ ΗΠΕΙΡΟΥ Επιφανειακά νερά Υπόγεια υδατικά συστήματα Προστατευόμενες περιοχές Προστατευόμενες περιοχές πόσιμου νερού Προστατευόμενες περιοχές υδρόβιων ειδών οικονομικής σημασίας Προστατευόμενες περιοχές αναψυχής Περιοχές προστασίας ακτών κολύμβησης Περιοχές αναψυχής εσωτερικών νερών Περιοχές ευαίσθητες στην παρουσία θρεπτικών ουσιών Ευαίσθητες περιοχές σε αστικά λύματα (Οδηγία 91/271/ΕΟΚ) Ευαίσθητες περιοχές στη νιτρορρύπανση (Οδηγία 91/676/ΕΟΚ) Περιοχές προστασίας ειδών και οικοτόπων Περιοχές Natura 2000 (Οδηγίες 92/43/ΕΟΚ 2009/47/ΕΚ) Άλλες περιοχές προστασίας του φυσικού περιβάλλοντος Περιοχές Ramsar ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4. ΚΥΡΙΕΣ ΧΡΗΣΕΙΣ ΝΕΡΟΥ Διαθέσιμοι πόροι Ζήτηση νερού ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5. ΠΟΙΑ ΕΙΝΑΙ ΤΑ ΣΗΜΑΝΤΙΚΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΝΕΡΩΝ ΣΤΗΝ ΗΠΕΙΡΟ; Ποσοτική διαχείριση υπόγειων νερών Απολήψεις νερού από ποτάμια και λίμνες Μορφολογικές αλλοιώσεις επιφανειακών υδάτινων σωμάτων Ρύπανση επιφανειακών και υπόγειων νερών Πηγές ρύπανσης Σημειακές πηγές ρύπανσης Διάχυτες πηγές ρύπανσης Επιπτώσεις στα επιφανειακά νερά i

3 5.4.3 Επιπτώσεις στα υπόγεια νερά Η Οδηγία Πλαίσιο για τα νερά και τα υγροτοπικά οικοσυστήματα Επάρκεια και καλή ποιότητα πόσιμου νερού Εκτίμηση κόστους νερού Άλλα ζητήματα Θέματα διοίκησης και αρμοδιοτήτων Δράσεις παρεμβάσεις αξιοποίησης υδατικών πόρων Οικονομική ανάπτυξη και διαχείριση υδάτων Κλιματική αλλαγή και διαχείριση υδάτων ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6. ΔΡΑΣΕΙΣ ΠΟΥ ΘΑ ΑΚΟΛΟΥΘΗΣΟΥΝ ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ ΕΚΘΕΣΗΣ ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗΣ ΣΗΜΑΝΤΙΚΩΝ ΘΕΜΑΤΩΝ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΝΕΡΩΝ ii

4 ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΣΧΗΜΑΤΩΝ Σχήμα 1: Κατηγορίες φορέων στη συμμετοχική διαδικασία... 6 Σχήμα 2: Θέση, όρια και κύριες λεκάνες του Υδατικού Διαμερίσματος Ηπείρου... 7 Σχήμα 3: Ύψος βροχής στο Υδατικό Διαμέρισμα Ηπείρου... 8 Σχήμα 4: Χάρτης Υδάτινων Σωμάτων στο Υδατικό Διαμέρισμα Ηπείρου Σχήμα 5: Χάρτης υπόγειων υδατικών συστημάτων του Υδατικού Διαμερίσματος Ηπείρου. 16 Σχήμα 6: Προστατευόμενες περιοχές πόσιμου νερού στο Υδατικό Διαμέρισμα Ηπείρου Σχήμα 7: Προστατευόμενες περιοχές υδρόβιων ειδών οικονομικής σημασίας στο Υδατικό Διαμέρισμα Ηπείρου Σχήμα 8: Περιοχές αναψυχής Εσωτερικών νερών στο Υδατικό Διαμέρισμα Ηπείρου Σχήμα 9: Περιοχές ευαίσθητες στην παρουσία θρεπτικών ουσιών και περιοχές ευαίσθητες στη Νιτρορρύπανση στο Υδατικό Διαμέρισμα Ηπείρου Σχήμα 10: Περιοχές Natura 2000 στο Υδατικό Διαμέρισμα Ηπείρου Σχήμα 11: Περιοχές Ramsar και Άλλες Περιοχές Προστασίας του Φυσικού Περιβάλλοντος στο Υδατικό Διαμέρισμα Ηπείρου Σχήμα 12: Κατανομή ζήτησης στο ΥΔ Ηπείρου Σχήμα 13: Καθεστώς εκμετάλλευσης υπόγειων υδατικών συστημάτων Υ.Δ. Ηπείρου Σχήμα 14: Τα Ιδιαιτέρως Τροποποιημένα και Τεχνητά Υδάτινα Σώματα του Υδατικού Διαμερίσματος Ηπείρου Σχήμα 15: Χάρτης Εγκαταστάσεων Επεξεργασίας Λυμάτων (ΕΕΛ) Σχήμα 16: Κατανομή βιομηχανικής δραστηριότητας στις λεκάνες απορροής Σχήμα 17: Χάρτης βιομηχανιών Σχήμα 18: Κατανομή εσταυλισμένης κτηνοτροφικής δραστηριότητας στο ΥΔ Ηπείρου Σχήμα 19: Κατανομή εσταυλισμένης κτηνοτροφίας στις λεκάνες απορροής Σχήμα 20: Κατανομή ιχθυοκαλλιέργειας στις λεκάνες απορροής Σχήμα 21: Χάρτης ΧΑΔΑ Σχήμα 22: Εκτίμηση ρυπαντικών φορτίων από διάχυτες πηγές ρύπανσης σε κάθε ΛΑΠ Σχήμα 23: Ένταση πίεσης από διάχυτες πηγές ρύπανσης στο Υδατικό Διαμέρισμα Ηπείρου57 Σχήμα 24: Προκαταρκτική κατάταξη σε σχέση με την πιθανότητα επίτευξης ή μη των περιβαλλοντικών στόχων της Οδηγίας Πλαίσιο για τα Ύδατα το Σχήμα 25: Χάρτης χημικής κατάστασης υπόγειων υδατικών συστημάτων Σχήμα 26: Χάρτης υφαλμύρινσης υπόγειων υδατικών συστημάτων είτε λόγω υπεραντλήσεων, είτε από φυσικά αίτια Σχήμα 27: Συσχέτιση μέσου εσόδου ύδρευσης αποχέτευσης και ετήσιας κατανάλωσης.. 75 iii

5 Σχήμα 28: Κατανάλωση αρδευτικού νερού ετησίως ανά στρέμμα συσχετισμένη με το μέσο έσοδο ανά κυβικό μέτρο Σχήμα 29: Λεκάνες Απορροής Ποταμού στο ΥΔ Ηπείρου και περιοχές ευθύνης των Αποκεντρωμένων Διοικήσεων iv

6 ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΠΙΝΑΚΩΝ Πίνακας 1: Κύριες λεκάνες του ΥΔ Ηπείρου... 9 Πίνακας 2: Ποτάμια και λιμναία υδάτινα σώματα στο Υδατικό Διαμέρισμα Ηπείρου Πίνακας 3: Μεταβατικά και παράκτια υδάτινα σώματα στο Υδατικό Διαμέρισμα Ηπείρου. 12 Πίνακας 4: Υπόγεια υδατικά συστήματα του Υδατικού Διαμερίσματος Ηπείρου Πίνακας 5: Περιοχές Natura Υδατικού Διαμερίσματος Ηπείρου Πίνακας 6: Μέση ετήσια ροή των κυριότερων υδρολογικών λεκανών του Υ.Δ. Ηπείρου Πίνακας 7: Ετήσια ζήτηση ανά χρήση Πίνακας 8: Μέσες ετήσιες τροφοδοσίες και απολήψεις υπόγειων υδατικών συστημάτων του Υ.Δ. Ηπείρου Πίνακας 9: Συγκεντρωτική κατάσταση των οικισμών προτεραιότητας που εξυπηρετούνται με ΕΕΛ και τα εκτιμώμενα ρυπαντικά φορτία Πίνακας 10: Συγκεντρωτική κατάσταση της βιομηχανικής δραστηριότητας και των εκτιμώμενων ρυπαντικών φορτίων Πίνακας 11: Εκτιμώμενα ρυπαντικά φορτία κτηνοτροφικών μονάδων Πίνακας 12: Κατάσταση εκτιμώμενων ρυπαντικών φορτίων ιχθυοκαλλιέργειας Πίνακας 13: Εκτιμώμενα φορτία ανά λεκάνη απορροής Πίνακας 14: Συγκέντρωση οργανικού άνθρακα, αζώτου και φωσφόρου Πίνακας 15: Δυνητικοί ρύποι, προέλευση και επίδραση σε υδάτινα σώματα Πίνακας 16: Κύρια επιφανειακά ύδατα με σημαντικές πιέσεις από ανθρωπογενείς δραστηριότητες Πίνακας 17: Κατάσταση των υπόγειων υδατικών συστημάτων ως προς τη ρύπανση Πίνακας 18: Αριθμός κλιμακίων και ανώτατη και κατώτατη χρέωση ανά κυβικό μέτρο v

7 ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΕΙΚΟΝΩΝ Εικόνα 1: Τεχνητή λίμνη Πηγών Αώου Εικόνα 4: Λίμνη Παμβώτιδα Εικόνα 5: Αρδευτικό φράγμα Γυτάνης και τμήμα του ποταμού Καλαμά αμέσως κάτω από το φράγμα Γυτάνης Εικόνα 6: Λιμάνι Ηγουμενίτσας Εικόνα 7: Τεχνητή κοίτη εκβολής του ποταμού Καλαμά Εικόνα 8: Τάφρος Λαψίστας Εικόνα 9: Ο κύκλος του νερού vi

8 ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΩΝ Συντομογραφία ΒΙΟΠΑ ΒΙΠΕ ΓΟΕΒ ΔΕΥΑ ΔΕΥΑ ΕΓΥ ΕΕΛ ΕΖΔ ΕΚ ΕΚΒΥ ΕΛΚΕΘΕ ΖΕΠ ΙΓΜΕ ΙΤΥΣ ΚΥΑ ΛΑΠ ΠΔ ΣΜΠΕ ΤΟΕΒ ΤΥΣ ΥΔ ΧΑΔΑ ΧΥΤΑ Ερμηνεία Βιοτεχνικό Πάρκο Βιομηχανική Περιοχή Γενικός Οργανισμός Εγγείων Βελτιώσεων Δημοτική Επιχείρηση Ύδρευσης Αποχέτευσης Δημοτική Επιχείρηση Ύδρευσης Αποχέτευσης Ειδική Γραμματεία Υδάτων Εγκατάσταση Επεξεργασίας Λυμάτων Ειδικές Ζώνες Διατήρησης Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο Ελληνικό Κέντρο Βιοτόπων Υγροτόπων Ελληνικό Κέντρο Θαλάσσιων Ερευνών Ζώνη Ειδικής Προστασίας Ινστιτούτο Γεωλογικών και Μεταλλευτικών Ερευνών Ιδιαιτέρως Τροποποιημένα Υδάτινα Σώματα Κοινή Υπουργική Απόφαση Λεκάνη Απορροής Ποταμού (ή λεκάνη) Προεδρικό Διάταγμα Στρατηγική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων Τοπικός Οργανισμός Εγγείων Βελτιώσεων Τεχνητά Υδάτινα Σώματα Υδατικό Διαμέρισμα Χώροι Ανεξέλεγκτης Διάθεσης Απορριμμάτων Χώροι Υγειονομικής Ταφής Απορριμμάτων vii

9 ΠΡΟΛΟΓΟΣ Η παρούσα έκθεση αποτελεί την επισκόπηση των σημαντικότερων θεμάτων που εντοπίστηκαν στις λεκάνες απορροής ποταμού και τα οποία θα αποτελέσουν το κύριο αντικείμενο του Σχεδίου Διαχείρισης και της Στρατηγικής Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΣΜΠΕ) του Υδατικού Διαμερίσματος Ηπείρου. Η έκθεση απευθύνεται σε κάθε φυσικό ή νομικό πρόσωπο, ομάδα ή οργανισμό με ειδικό ενδιαφέρον στο θέμα, είτε ως άμεσα ή έμμεσα θιγόμενο είτε ως πρόσωπο επιρροής, γνώσης ή εμπειρίας επί του θέματος 1. Κάθε φυσικό πρόσωπο ή φορέας που μπορεί να ασκήσει άμεσα ή έμμεσα επιρροή στη διαχείριση του νερού στο Υδατικό Διαμέρισμα Ηπείρου καλείται να ενημερωθεί μέσω της παρούσας έκθεσης και να συμμετάσχει στη διαδικασία διαβούλευσης. Στα κεφάλαια που ακολουθούν συνοψίζονται τα αποτελέσματα της επικαιροποιημένης εφαρμογής των άρθρων 5 και 6 της Οδηγίας Πλαίσιο για τα Νερά (2000/60/ΕΚ), προσδιορίζοντας και θέτοντας σε δημόσια συζήτηση σημαντικά ζητήματα διαχείρισης νερού αναφορικά με την ποσοτική διαχείριση και τις απολήψεις, τα τροποποιημένα υδατικά σώματα, τη σημειακή και διάχυτη ρύπανση και τις επιπτώσεις της, την επάρκεια και την ποιότητα του ποσίμου νερού και την ανάλυση του κόστους νερού. Η έκθεση και τα σχετικά αναλυτικά κείμενα που την τροφοδοτούν αποτελούν κύριο μέρος του τελικού Σχεδίου Διαχείρισης του Υδατικού Διαμερίσματος και της Στρατηγικής Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΣΜΠΕ). Η ενημέρωση των φορέων και του κοινού επ αυτών και η εποικοδομητική ανταλλαγή απόψεων μέσα από διαδικασίες ανοικτές διαμορφώνει ικανές συνθήκες για καλύτερο τελικό σχεδιασμό. Η παρούσα έκθεση διαρθρώνεται σε πέντε κεφάλαια: Το πρώτα δύο κεφάλαια θέτουν τον σκοπό της υπό το πρίσμα της Οδηγίας 2000/60/ΕΚ. Το τρίτο και το τέταρτο κεφάλαιο εισάγουν τον αναγνώστη στην προβληματική της έκθεσης παρουσιάζοντας το σύστημα επιφανειακών και υπόγειων υδάτων του Υδατικού Διαμερίσματος Ηπείρου και περιγράφοντας τις κύριες χρήσεις νερού και την κατανομή των υδατικών πόρων στους κύριους χρήστες. Το πέμπτο κεφάλαιο εκθέτει τα ουσιαστικά ζητήματα διαχείρισης νερού που προκύπτουν για το Υδατικό Διαμέρισμα Ηπείρου. Στο πλαίσιο αυτό, αναλύονται ποσοτικά ζητήματα διαχείρισης υπόγειων και επιφανειακών υδατικών πόρων, περιγράφονται οι κυριότερες πηγές ρύπανσης και οι επιπτώσεις τους στα ύδατα καθώς και τα προβλήματα τροφοδοσίας σε πόσιμο νερό. Μεταξύ άλλων, γίνεται αναφορά σε διοικητικά και θεσμικά ζητήματα επί της διαχείρισης των υδάτων. Η έκθεση ολοκληρώνεται με το ερωτηματολόγιο επί των σημαντικών διαχειριστικών θεμάτων το οποίο καλεί τον αναγνώστη να υποβάλει παρατηρήσεις, κρίσεις, προτάσεις καθώς και να συμπληρώσει τυχόν παραλήψεις των συντακτών της έκθεσης ως προς το περιεχόμενο αυτής. 1 Guidance Document No 08: Public Participation in relation to the Water Framework Directive viii

10 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1. ΤΙ ΕΙΝΑΙ Η ΟΔΗΓΙΑ ΠΛΑΙΣΙΟ ΓΙΑ ΤΑ ΝΕΡΑ; Τον Δεκέμβριο του 2000 τέθηκε σε ισχύ η Ευρωπαϊκή Οδηγία Πλαίσιο για τη διαχείριση των Υδάτων (Οδηγία 2000/60/ΕΚ, στο εξής «Οδηγία»). Η Οδηγία καθορίζει τις αρχές και προτείνει συγκεκριμένα βήματα για την προστασία όλων των κατηγοριών νερών ποτάμια, λίμνες, μεταβατικά, παράκτια και υπόγεια εισάγοντας σε θεσμικό κοινοτικό κείμενο την έννοια της «οικολογικής» σημασίας και λειτουργίας των υδάτων, παράλληλα και ανεξάρτητα της όποιας άλλης χρήσης τους. Η εφαρμογή της στοχεύει στην ολοκληρωμένη και αειφόρο διαχείριση των υδατικών πόρων, αφού για πρώτη φορά καλύπτονται όλοι οι τύποι και όλες οι χρήσεις του νερού, σε ενιαίο πλαίσιο, κοινό για όλα τα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Θεμελιώδης στόχος της Οδηγίας είναι η επίτευξη της "καλής κατάστασης" όλων των υδάτων, δηλαδή των εσωτερικών επιφανειακών υδάτων (λίμνες, ποτάμια), των μεταβατικών, των παράκτιων και των υπόγειων υδάτων μέχρι το 2015, οπότε ολοκληρώνεται ο πρώτος διαχειριστικός κύκλος, δίνοντας τη δυνατότητα μέσω ειδικών διαδικασιών να επιμηκυνθεί ο χρόνος επίτευξης του στόχου της καλής κατάστασης μέχρι το 2021, οπότε ολοκληρώνεται ο δεύτερος διαχειριστικός κύκλος ή το αργότερο μέχρι το 2027, οπότε ολοκληρώνεται και ο τρίτος διαχειριστικός κύκλος. Ειδικότερα, σύμφωνα με το άρθρο 1, ο σκοπός της Οδηγίας είναι η θέσπιση πλαισίου για την προστασία των εσωτερικών επιφανειακών, των μεταβατικών, των παράκτιων και υπόγειων υδάτων, το οποίο να: Στη Διεθνή Διάσκεψη του Δουβλίνου, το 1992, υιοθετήθηκαν οι βασικές αρχές για το νερό, μεταξύ των οποίων αναφέρεται ότι: Το νερό είναι πεπερασμένος και ευαίσθητος φυσικός πόρος, απαραίτητος για τη διατήρηση της ζωής, την ανάπτυξη και το περιβάλλον. Η διαχείριση του νερού πρέπει να βασίζεται στην αρχή της συμμετοχής της κοινωνίας. Το νερό έχει οικονομική αξία σε όλες τις ανταγωνιστικές μεταξύ τους χρήσεις και πρέπει να αναγνωριστεί ως οικονομικό αγαθό. Η Οδηγία 2000/60 αποτέλεσε το επιστέγασμα των «Αρχών Νερού του Δουβλίνου» και των αρχών που διατυπώθηκαν στη διακήρυξη του Ρίο «Περιβάλλον και Ανάπτυξη» το 1992, καθώς και όλων των επόμενων σταδίων ανάπτυξης της κοινής πολιτικής για το περιβάλλον, συνδυάζοντας ποιοτικούς, ποσοτικούς και οικολογικούς στόχους για την προστασία υδάτινων οικοσυστημάτων και την επίτευξη της καλής κατάστασης όλων των υδάτινων σωμάτων. αποτρέπει την περαιτέρω επιδείνωση, να προστατεύει και να βελτιώνει την κατάσταση των υδάτινων οικοσυστημάτων αλλά και των εξαρτωμένων από αυτά χερσαίων οικοσυστημάτων και υγροτόπων. 1

11 προωθεί τη βιώσιμη χρήση του νερού βάσει μακροπρόθεσμης προστασίας των διαθέσιμων υδατικών πόρων. προωθεί την ενίσχυση της προστασίας και τη βελτίωση του υδάτινου περιβάλλοντος. διασφαλίζει την προοδευτική μείωση της ρύπανσης των υπόγειων υδάτων. συμβάλλει στο μετριασμό των επιπτώσεων από πλημμύρες και ξηρασία. Η Οδηγία απαιτεί την εκτέλεση πολυάριθμων προπαρασκευαστικών εργασιών, που οδηγούν στην υιοθέτηση Προγραμμάτων Μέτρων, τα οποία εντάσσονται στο Σχέδιο Διαχείρισης Λεκάνης Απορροής Ποταμού και στην εφαρμογή, αναθεώρηση και ανανέωσή του σε έναν εξαετή κύκλο. Μετά τον πρώτο εξαετή κύκλο εφαρμογής του Σχεδίου Διαχείρισης που λήγει το 2015, ακολουθούν άλλοι δύο κύκλοι ίδιας διάρκειας, προσδίδοντας χρονικό ορίζοντα εφαρμογής της Οδηγίας μέχρι το τέλος του Η εφαρμογή της αποτελεί ευθύνη κάθε Κράτους Μέλους (Κ.Μ.). Οι κυριότερες αναγκαίες δράσεις για τα Κράτη Μέλη στο πλαίσιο της Οδηγίας είναι: Προσδιορισμός των επιμέρους λεκανών απορροής ποταμών και υπαγωγή αυτών σε ευρύτερες Περιοχές Λεκάνης Απορροής Ποταμού (ΠΛΑΠ), όπως και ο ορισμός των αρμόδιων αρχών σε επίπεδο ΠΛΑΠ. Στην Ελλάδα ορίσθηκαν 14 ΠΛΑΠ, οι οποίες ονομάζονται Υδατικά Διαμερίσματα. Κατηγοριοποίηση των επιφανειακών υδάτων εντός των Υδατικών Διαμερισμάτων σε ποτάμια, λίμνες, μεταβατικά ύδατα, παράκτια ύδατα, τεχνητά συστήματα επιφανειακών υδάτων και ιδιαιτέρως τροποποιημένα υδάτινα σώματα. Χαρακτηρισμός των συστημάτων υπόγειων υδάτων σε υδατικά σώματα και προσδιορισμός των ανθρωπογενών πιέσεων σε αυτά, με σκοπό την αξιολόγηση του κινδύνου που διατρέχουν να μην πληρούν τους περιβαλλοντικούς στόχους της Οδηγίας. Προσδιορισμός των ανθρωπογενών πιέσεων που ασκούνται στα υδάτινα σώματα επιφανειακών υδάτων και αξιολόγηση του κινδύνου που διατρέχουν να μην πληρούν τους περιβαλλοντικούς στόχους της Οδηγίας. Οικονομική ανάλυση της χρήσης νερού για τις κύριες υπηρεσίες νερού. Δημιουργία μητρώου προστατευόμενων περιοχών ως προς τα υδάτινα σώματα. Σχεδιασμός και εφαρμογή προγραμμάτων παρακολούθησης επιφανειακών και υπόγειων νερών καθώς και προστατευόμενων περιοχών. Εκπόνηση και εφαρμογή Προγράμματος Μέτρων για κάθε Υδατικό Διαμέρισμα, για να επιτευχθούν οι περιβαλλοντικοί στόχοι της Οδηγίας με οικονομικά αποδοτικό τρόπο. Κατάρτιση και δημοσίευση των Προσχεδίων Διαχείρισης ανά Υδατικό Διαμέρισμα. Πληροφόρηση του κοινού/ εμπλεκόμενων φορέων υπηρεσιών και δημόσια διαβούλευση για την Οδηγία, τα σημαντικά ζητήματα διαχείρισης των νερών σε κάθε Υδατικό Διαμέρισμα και του προσχεδίου Διαχείρισης των υδάτων. 2

12 Παροχή κινήτρων, αλλά και εξασφάλιση της συμβολής των διαφόρων χρήσεων στην κατάλληλη ανάκτηση του κόστους υπηρεσιών νερού μέσω των τιμολογιακών πολιτικών. Η Οδηγία Πλαίσιο για τα Νερά μας αφορά όλους γιατί όλοι συμμετέχουμε, άμεσα ή έμμεσα, στη διαχείριση των νερών είτε ως οικιακοί χρήστες είτε ως άλλου τύπου χρήστες (γεωργία, βιομηχανία, τουρισμός). Μας αφορά όλους γιατί στο πλαίσιο εφαρμογής της Οδηγίας στη χώρα μας θα ληφθούν αποφάσεις που μπορούν να επηρεάσουν τη ζωή μας και το περιβάλλον μας. Μας αφορά όλους γιατί μέσω της εκτεταμένης διαδικασίας δημόσιας διαβούλευσης των Διαχειριστικών Σχεδίων Νερού που περιλαμβάνει η εφαρμογή της Οδηγίας μας δίνεται η δυνατότητα έγκυρης ενημέρωσης, έκφρασης γνώμης, συμμετοχής στη λήψη αποφάσεων. «ΥΔΑΤΙΝΟ ΣΩΜΑ» ή «ΥΔΑΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ»; Για την Οδηγία Πλαίσιο για τα Νερά κύρια μονάδα ανάλυσης της υφιστάμενης κατάστασης και σχεδιασμού διαχείρισης σε επίπεδο μέτρων είναι το διακριτό στοιχείο επιφανειακών ή υπόγειων υδάτων, το οποίο η Οδηγία αποκαλεί «Water Body» (σε ακριβή μετάφραση «Υδάτινο Σώμα»). Ο όρος «Water Body» στα επίσημα κοινοτικά κείμενα που μεταφράζονται στα ελληνικά, καθώς και στα ελληνικά θεσμικά κείμενα μεταφράζεται ως «Υδατικό Σύστημα» τόσο για τα επιφανειακά όσο και για τα υπόγεια νερά. Λαμβάνοντας, όμως, υπόψη Α) Τη διαφοροποίηση μεταξύ επιφανειακών και υπόγειων υδάτων ως προς τη σύνθεση και την πολυπλοκότητα της μονάδας του «Water Body», αφού στα υπόγεια νερά στη μονάδα αυτή εντάσσονται συνήθως πολλοί υδροφόροι ορίζοντες, καθιστώντας τον όρο «Υδατικό Σύστημα» πιο δόκιμο, ενώ αντίθετα στα επιφανειακά νερά ο μοναδιαίος χαρακτήρας του «Water Body» από πλευράς χαρακτηριστικών τυπολογίας, πιέσεων και στόχων καθιστά πιο δόκιμο τον όρο «Υδάτινο Σώμα» και Β) τη διευκόλυνση που προκύπτει στην ανάγνωση και κατανόηση των κειμένων από τη χρήση διαφορετικών όρων για τα επιφανειακά και υπόγεια νερά, υιοθετείται στην παρούσα έκθεση η χρήση του όρου «Υδάτινο Σώμα» ως «Water Body» για τα επιφανειακά νερά, δηλαδή ποτάμια, λίμνες, μεταβατικά και παράκτια νερά και η χρήση του όρου «Υδατικό Σύστημα» ως «Water Body» για τα υπόγεια νερά. 3

13 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2. ΑΝΑΓΚΑΙΟΤΗΤΑ ΔΙΑΒΟΥΛΕΥΣΗΣ ΚΑΙ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗΣ Γιατί μας αφορά η διαχείριση των νερών; Το Σχέδιο Διαχείρισης των Λεκανών Απορροής έχει ζωτική σημασία για την ποιότητα και την ποσότητα των υδατικών πόρων στο Υδατικό Διαμέρισμα Ηπείρου και πρόκειται να συμβάλει στον προγραμματισμό των χρήσεων νερού και στην αειφόρο ανάπτυξη των περιοχών αυτών. Λαμβάνοντας υπόψη την παραπάνω διαπίστωση και δεδομένου ότι το Σχέδιο θα διαμορφώσει μέτρα προστασίας του περιβάλλοντος και θα προγραμματίσει τις χρήσεις νερού για την άρδευση, την ύδρευση, την ενέργεια και την επαγγελματική χρήση, η συμμετοχή του ευρέως κοινού στην κατάρτισή του κρίνεται απαραίτητη. Η συμμετοχή αυτή αποτελεί έναν τρόπο εμπλοκής στη διαδικασία διαμόρφωσης στρατηγικής και λήψης αποφάσεων και εξασφαλίζει την αποτελεσματική υλοποίηση των μέτρων που πρόκειται να θεσπιστούν. Πάνω απ όλα όμως, η συμμετοχή του κοινού προσδιορίζει την εγκυρότητα των αποφάσεων που πρόκειται να ληφθούν. Η Οδηγία καθιερώνει ως μοντέλο διαχείρισης των υδατικών πόρων, την ολοκληρωμένη διαχείριση σε επίπεδο λεκάνης απορροής ποταμού. Για κάθε περιοχή λεκάνης απορροής ποταμού (στην Ελλάδα «Υδατικό Διαμέρισμα») καθορίζει μια σειρά από απαραίτητες ενέργειες που θα πρέπει να υλοποιηθούν εντός των καθορισμένων προθεσμιών, ώστε ο βασικός στόχος της Οδηγίας που είναι η αποτροπή της περαιτέρω υποβάθμισης όλων των υδάτων και η επίτευξη της «καλής κατάστασης» να υλοποιηθεί μέχρι το Σε ότι αφορά τα επιφανειακά νερά «καλή κατάσταση» θεωρείται η «καλή οικολογική» και η «καλή χημική κατάσταση» ενώ όσον αφορά τα υπόγεια νερά «καλή κατάσταση» θεωρείται η «καλή ποσοτική» και η «καλή χημική κατάσταση». Η Ευρωπαϊκή Ένωση έθεσε τους στόχους και τις βάσεις με την Οδηγία και τώρα αναμένεται από κάθε κράτος μέλος, αφού θα έχει αξιολογήσει την υπάρχουσα κατάσταση και τις ιδιαιτερότητες των υδατικών του πόρων, να διαμορφώσει τη δική του εθνική στρατηγική. Η αποτελεσματική εφαρμογή της Οδηγίας θα δημιουργήσει τις απαραίτητες συνθήκες για την στήριξη μιας πολιτικής που θα οδηγήσει στην ικανοποιητική και αποτελεσματική προστασία, καθώς και στην ορθολογική διαχείριση και αξιοποίηση των πολύτιμων υδατικών μας πόρων. Η αναγκαιότητα διαβούλευσης για την κατάρτιση του Σχεδίου Διαχείρισης υδάτων για το ΥΔ Ηπείρου προκύπτει από τη φύση και τη σημασία του διαχειριστικού σχεδίου αυτού καθ αυτού, το οποίο αποτελεί το βασικό εργαλείο προγραμματισμού της διαχείρισης των υδάτων και το μέσο για τη διασφάλιση της αειφορίας του νερού για τη σημερινή και τις μελλοντικές γενιές. Η Οδηγία Πλαίσιο για τα Ύδατα 2000/60/ΕΚ, έχοντας αναγνωρίσει τη σημασία του Σχεδίου Διαχείρισης, κρίνει τη συνεργασία μεταξύ των φορέων απαραίτητη σε όλες τις φάσεις υλοποίησης και αποφασιστικής σημασίας για να εξασφαλιστεί ότι όλη η διαδικασία θα 4

14 πραγματοποιηθεί αποτελεσματικά και με διαφάνεια. Συγκεκριμένα, η Οδηγία προτείνει τρεις μεθόδους ή επίπεδα συμμετοχής του κοινού: πρόσβαση στην πληροφορία (information / co knowing) Ο απλούστερος τρόπος επικοινωνίας μεταξύ κοινού και φορέων διαμόρφωσης πολιτικής που κρατάει τον πολίτη ενήμερο για θέματα που τον αφορούν αλλά δεν του παρέχει τη δυνατότητα για σχολιασμό και συμμετοχή. έκφραση ενδιαφέροντος (consultation / co thinking) ή ανάδραση Οι φορείς διαμόρφωσης πολιτικής ζητούν πληροφορίες και σχόλια από το κοινό για να αξιολογήσουν τα θέματα και να αποκτήσουν πιο ρεαλιστική και ολοκληρωμένη εικόνα. ενεργός συμμετοχή διαβουλεύσεις (active involvement / co operating) Επίσημος διάλογος μεταξύ διαμορφωτών πολιτικής και κοινού για να εκτιμήσουν την πρόοδο ή να αναγνωρίσουν θέματα και ανησυχίες ή ακόμα και εκτεταμένη εμπλοκή του κοινού με αμοιβαία ευθύνη για το σχεδιασμό και τα αποτελέσματά του για πολύπλοκα και αντιφατικά θέματα. Όπως είναι λογικό, τα τρία επίπεδα διαρθρώνονται από το πιο εύκολα υλοποιήσιμο πρόσβαση στην πληροφορία το οποίο περιλαμβάνει αυξημένο αριθμό συμμετεχόντων έως το υψηλότερο ενεργός συμμετοχή κατά το οποίο αποδίδεται αυξημένη εξουσία και ευθύνη στους πολίτες αλλά οι συμμετέχοντες είναι περιορισμένοι. Για το ΥΔ Ηπείρου θα επιδιωχθεί η επίτευξη ενεργού συμμετοχής του κοινού και των εμπλεκόμενων φορέων προς την κατεύθυνση του σχεδιασμού διαχείρισης υδάτων. Ποιοι είναι οι χρήστες και πώς εμπλέκονται στην εφαρμογή της Οδηγίας και στη διαδικασία διαβούλευσης των Διαχειριστικών Σχεδίων; Η διαβούλευση καλύπτει κάθε φυσικό ή νομικό πρόσωπο, ομάδα ή οργανισμό με ειδικό ενδιαφέρον στο θέμα, είτε ως άμεσα ή έμμεσα θιγόμενο είτε ως πρόσωπο επιρροής, γνώσης ή εμπειρίας επί του θέματος. Η δομή του κοινού αυτού ορίζεται από τις παρακάτω βασικές κατηγορίες ομαδοποιημένες με γνώμονα τη δυνατότητα επιρροής και άρα τη συμβολή τους στη διαδικασία διαβούλευσης: φορείς λήψης αποφάσεων (decision makers): μπορούμε να ονομάσουμε όλα τα άτομα και τους φορείς που έχουν θεσμική αρμοδιότητα στη λήψη αποφάσεων σχετικά με τη διαχείριση του νερού: Υπουργεία, Αποκεντρωμένες Διοικήσεις, Περιφέρειες, Δήμοι. Χρήστες Καταναλωτές του νερού: στην κατηγορία αυτήπεριλαμβάνονται οι αγρότες, η βιομηχανία και οι επιχειρήσεις, καθώς και το ευρύτερο καταναλωτικό κοινό της ύδρευσης. Εμπειρογνώμονες Ειδικοί: στην κατηγορία αυτή εντάσσονται επιστήμονες, σύμβουλοι, εκπαιδευτικά ιδρύματα, Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις και ειδικοί φορείς του ευρύτερου δημόσιου τομέα. 5

15 Διαχειριστές: η κατηγορία καλύπτει το σύνολο των ατόμων και φορέων που έχουν ρόλο εφαρμογής στη διαχείριση των υδάτων και γενικότερα υλοποίησης της Οδηγίας. Οι βασικές κατηγορίες αυτές μεταξύ των οποίων προφανώς υπάρχουν σημαντικές επικαλύψεις μπορούν να επηρεάσουν με διαφορετικούς τρόπους και σε διαφορετικό βαθμό τη διαχείριση των υδάτων. Αντίστοιχα, επιδεικνύουν ανάλογο ενδιαφέρον που διαβαθμίζεται από την απλή αλλά ουσιαστική ανάγκη για ενημέρωση έως την ανάγκη για ενεργό συμμετοχή στη διαμόρφωση των διαχειριστικών σχεδίων. Σχήμα 1: Κατηγορίες φορέων στη συμμετοχική διαδικασία ΦΟΡΕΙΣ ΛΗΨΗΣ ΑΠΟΦΑΣΕΩΝ Πηγή: Εθνικό Κέντρο Περιβάλλοντος και Αειφόρου Ανάπτυξης, 2006: Εργαλεία πληροφόρησης για την υποστήριξη της διαδικασίας διαβούλευσης 6

16 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3. ΓΕΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΙΑ ΤΟ ΥΔΑΤΙΚΟ ΔΙΑΜΕΡΙΣΜΑ ΗΠΕΙΡΟΥ Διοικητική και γεωγραφική θέση Το Υδατικό Διαμέρισμα Ηπείρου (ή Υδατικό Διαμέρισμα ΥΔ05 σύμφωνα με την κωδική του αρίθμηση) αποτελεί ένα από τα 14 Υδατικά Διαμερίσματα της χώρας. Περιλαμβάνει την Περιφέρεια Ηπείρου και πολύ μικρά τμήματα των Περιφερειών Δυτικής Μακεδονίας και Δυτικής Ελλάδας, καθώς και τα νησιά Κέρκυρα, Οθωνοί, Ερεικούσα, Παξοί και Αντίπαξοι, που ανήκουν στην Περιφέρεια Ιονίων Νήσων. Τα γεωγραφικά όρια του Υδατικού Διαμερίσματος Ηπείρου ορίζονται νότια από τον Αμβρακικό κόλπο, ανατολικά από τους ορεινούς όγκους Βάλτου, Αθαμανικών, οροσειράς βόρειας Πίνδου, Βόιου, και Γράμμου βόρεια από τα ελληνοαλβανικά σύνορα και δυτικά από το Ιόνιο Πέλαγος. Το Υδατικό Διαμέρισμα Ηπείρου έχει έκταση km 2, από τα οποία τα 641 km 2 ανήκουν στην Κέρκυρα. Σχήμα 2: Θέση, όρια και κύριες λεκάνες του Υδατικού Διαμερίσματος Ηπείρου Το Υδατικό Διαμέρισμα Ηπείρου είναι από τα πιο ορεινά διαμερίσματα της χώρας, δεδομένου ότι οι ορεινές περιοχές του είναι το 70% της συνολικής έκτασης, ενώ οι πεδινές μόνο το 15%. Έχει έντονο ανάγλυφο με μεγάλες κλίσεις πρανών και βαθιές χαράδρες (π.χ. Βίκος, Άραχθος, Αχέροντας). Τα υψηλότερα βουνά του είναι ο Σμόλικας (2.617 m), τα Τζουμέρκα (2.500 m), ο Γράμμος (2.500 m), η Τύμφη (2 540 m), η Νεμέρτσκα (2.200 m), o Τόμαρος (2.100 m), η Μουργκάνα (1.900 m) κ.ά. 7

17 Κλίμα Λόγω της γεωγραφικής θέσης και της πολυμορφίας του ανάγλυφου, το διαμέρισμα παρουσιάζει ποικιλία κλίματος. Στην Κέρκυρα και στις ακτές του διαμερίσματος επικρατεί το θαλάσσιο μεσογειακό κλίμα, ενώ όσο προχωρούμε στο εσωτερικό το κλίμα αλλάζει και γίνεται ηπειρωτικό. Έτσι στο εσωτερικό το κλίμα είναι ενδιάμεσο του μεσογειακού και του μεσευρωπαϊκού. Στα ορεινά επικρατεί το ορεινό. Η μέση ετήσια θερμοκρασία κυμαίνεται από 10 C στα ορεινά τμήματα έως 18 C στα παράλια και νησιωτικά τμήματα. Ο πιο θερμός μήνας της περιοχής είναι ο Αύγουστος και οι πιο ψυχροί ο Ιανουάριος και ο Φεβρουάριος. Το μέσο ετήσιο ύψος βροχής του υδατικού διαμερίσματος κυμαίνεται από μέχρι mm στα παράλια και φτάνει μέχρι mm στα ορεινά τμήματα. Ο αριθμός των ημερών βροχής του έτους κυμαίνεται μεταξύ 70 και 120 και είναι μεγαλύτερος στα παράκτια από ότι στο εσωτερικό του διαμερίσματος. Σχήμα 3: Ύψος βροχής στο Υδατικό Διαμέρισμα Ηπείρου Πληθυσμός και ανάπτυξη Ο πληθυσμός του, με βάση τα απογραφικά στοιχεία της ΕΣΥΕ, το 1991 ήταν κάτοικοι και το 2001 ήταν κάτοικοι, παρουσιάζοντας αύξηση 4,1%.Ο πληθυσμός της Κέρκυρας παρουσιάζει μεγαλύτερη αύξηση. Η οικονομία παρουσιάζει γενικά αρνητικές εξελίξεις στον πρωτογενή τομέα (κτηνοτροφία, δασοκομία, σχετική μεταποίηση), όπου βασίζεται κυρίως, και στο δευτερογενή, αλλά θετικές στον τριτογενή (τουρισμός). 8

18 Τα Ιωάννινα αποτελούν το μεγαλύτερο αστικό κέντρο της Δυτικής Ελλάδας μετά την Πάτρα. Διαθέτουν Πανεπιστήμιο με επιρροή στη χώρα και τις γειτονικές χώρες των Βαλκανίων. Αποτελούν, επίσης, κύριο στοιχείο του αναδυόμενου βόρειου άξονα ανάπτυξης της χώρας περί την Εγνατία Οδό, αλλά και τον κόμβο του νέου δυτικού άξονα ανάπτυξης κατά μήκος της Ιονίας Οδού. Διαχείριση Υδάτων Η Ειδική Γραμματεία Υδάτων (ΕΓΥ) είναι ο εθνικός φορέας που έχει την ευθύνη για την κατάρτιση των προγραμμάτων προστασίας και διαχείρισης των υδατικών πόρων της χώρας και το συντονισμό των υπηρεσιών και φορέων για κάθε ζήτημα που αφορά στην προστασία και διαχείριση των υδάτων. Σε περιφερειακό επίπεδο υπεύθυνες για τη διαχείριση των υδάτων είναι οι Διευθύνσεις Υδάτων των αποκεντρωμένων διοικήσεων. Το Υδατικό διαμέρισμα Ηπείρου εμπίπτει στην περιοχή ευθύνης κατά κύριο λόγο της Διεύθυνσης Υδάτων της αποκεντρωμένης διοίκησης Ηπείρου Δυτικής Μακεδονίας και δευτερευόντως της Διεύθυνσης Υδάτων της αποκεντρωμένης διοίκησης Πελοποννήσου, Δυτικής Ελλάδας και Ιονίου. 3.1 ΕΠΙΦΑΝΕΙΑΚΑ ΝΕΡΑ Οι κύριες υδρολογικές λεκάνες του Υδατικού Διαμερίσματος Ηπείρου είναι οι λεκάνες του Αώου, του Καλαμά, του Άραχθου και του Λούρου και Αχέροντα και η λεκάνη της Κέρκυρας και των Παξών. Λεκάνη Αώου Πίνακας 1: Κύριες λεκάνες του ΥΔ Ηπείρου Λεκάνη ΥΔ Ηπείρου Έκταση (Km 2 ) Αώου 2105,6 Καλαμά 2249,8 Αχέροντος και Λούρου 2256,1 Αράχθου 2737,7 Κέρκυρας Παξών 631,4 Ο ποταμός Αώος, πηγάζει από την Πίνδο, εισέρχεται σε αλβανικό έδαφος και εκβάλλει στην Αδριατική Θάλασσα. Το μήκος του στο ελληνικό έδαφος είναι 70 km, ενώ το συνολικό μήκος του είναι 260 km. Οι κυριότεροι παραπόταμοί του, Σαραντάπορος και Βοϊδομάτης, πηγάζουν ο μεν πρώτος από το Γράμμο και από τα βόρεια του όρους Σμόλικας, ενώ ο δεύτερος από τα νότια του όρους Τύμφη. Στην λεκάνη του Αώου έχει κατασκευαστεί το υδροηλεκτρικό έργο των πηγών Αώου, μέσω του οποίου εκτρέπεται ποσότητα νερού στον Άραχθο. 9

19 Λεκάνη Καλαμά Ο ποταμός Καλαμάς πηγάζει από το όρος Δούσκο και εκβάλλει στο Ιόνιο Πέλαγος. Το συνολικό μήκος του είναι 115 km και η μέση παροχή του στη θέση Κιοτέκι είναι 54.2 m 3 /s. Η συνολική έκταση της λεκάνης του Καλαμά είναι περίπου km 2 και σχεδόν το σύνολό της (>99%) ανήκει σε ελληνικό έδαφος, ενώ το μέγιστο υψόμετρό της είναι m. Παραπόταμοι του Καλαμά είναι οι Σμόλιτσας, Τύρια, Γορμός, Μέζερος, Βελτσιστικός, Κούτσης, Μπανιά, Λαγκαβίστα και Καλπακιώτικο ρέμα. Μέσα στη λεκάνη του Καλαμά υπάρχει και η λίμνη Τζαραβίνα, έκτασης 22 km 2, μέσης στάθμης 455 m και μέσου βάθους 35 m. Επίσης στον Καλαμά οδηγούνται, μέσω της τάφρος Λαψίστας, οι απορροές της κλειστής λεκάνης Ιωαννίνων. Η τάφρος Λαψίστας εκβάλλει στον παραπόταμο Βελτσίστικο, που συμβάλλει στον Καλαμά κοντά στο Σουλόπουλο. Λεκάνη Αράχθου Ο ποταμός Άραχθος κινείται μέσω αδιαπέρατων σχηματισμών (φλύσχη), γεγονός που δημιουργεί τελείως διαφορετική δίαιτα, με πολύ μεγάλες διακυμάνσεις της παροχής του. Στον Άραχθο έχουν κατασκευαστεί τα φράγματα του Πουρναρίου Ι και ΙΙ. Στην κλειστή λεκάνη Ιωαννίνων, βρίσκεται η λίμνη Παμβώτιδα, με έκταση 22 km 2, μέση στάθμη 470 m και μέσο βάθος 10,8 m. Η λίμνη βρίσκεται κοντά στην πόλη των Ιωαννίνων και τροφοδοτείται από τον καρστικό υδροφορέα και την επιφανειακή απορροή. Παλαιότερα, η φυσική αποστράγγιση του οροπεδίου γινόταν από καταβόθρες, ενώ μετά την αποξήρανση της Λαμψίστας, την κατασκευή διώρυγας και τη σύνδεσή της με τη λίμνη, οι υπερχειλίσεις εκτρέπονται προς τον Καλαμά. Λεκάνη Αχέροντος και Λούρου Ο ποταμός Αχέροντας πηγάζει νότια του όρους Τόμαρου και δυτικά του Όρους Σουλίου και εκβάλλει στο Ιόνιο πέλαγος. Το συνολικό μήκος του ποταμού είναι 52 km. Ο ποταμός Λούρος (έκταση λεκάνης 961 km 2 ), σε αντίθεση με τον Άραχθο, τροφοδοτείται από τον υπόγειο υδροφορέα, τον οποίο διασχίζει (παρόχθιες πηγές ή αναβλύσεις στην κοίτη του), καθώς και από τις πηγές βάσης του συστήματος Καμπής και Χανόπουλου στην ανατολική πλευρά και τις πηγές Πριάλας και Σκάλας στη δυτική. Λεκάνη Κέρκυρας Παξών Τόσο η Κέρκυρα όσο και τα υπόλοιπα νησιά που ανήκουν στο Υδατικό Διαμέρισμα Ηπείρου δεν εμφανίζουν σημαντικής ροής ποταμούς. Οι κύριοι ποταμοί της Κέρκυρας είναι η Φόνισα με μήκος 7 Km, o Μεσάγγης με μήκος 7,5 Km και το Ποτάμι με μήκος 2,1 Km. Επιφανειακά Υδάτινα Σώματα Σύμφωνα με τις αρχές της Οδηγίας Πλαίσιο για τα Νερά, τα επιφανειακά νερά του υδατικού διαμερίσματος Ηπείρου διακρίνονται σε 4 κατηγορίες: Ποτάμια, Λίμνες, Μεταβατικά και Παράκτια. 10

20 Ορισμοί της Οδηγίας 2000/60 για τις 4 κατηγορίες επιφανειακών νερών Ποταμοί: Συστήματα εσωτερικών Υδάτων τα οποία ρέουν, κατά το πλείστον στην επιφάνεια του εδάφους, αλλά το οποίο μπορεί για ένα μέρος της διαδρομής του να ρέει υπογείως. Λίμνες: Συστήματα στάσιμων εσωτερικών υδάτων. Μεταβατικά ύδατα: Συστήματα επιφανειακών υδάτων πλησίον του στομίου ποταμών, τα οποία είναι εν μέρει αλμυρά λόγω της γειτνίασής τους με παράκτια ύδατα, αλλά τα οποία μπορεί να επηρεάζονται ουσιαστικά από ρεύματα γλυκού νερού. Παράκτια ύδατα: Τα επιφανειακά ύδατα που βρίσκονται στην πλευρά της ξηράς μίας γραμμής της οποίας βρίσκεται σε απόσταση ενός ναυτικού μιλίου προς τη θάλασσα από το πλησιέστερο σημείο της γραμμής βάσης (ακτογραμμή) από την οποία μετράται το εύρος των χωρικών υδάτων. Tα παράκτια ύδατα κατά περίπτωση εκτείνονται μέχρι του απώτερου ορίου των μεταβατικών υδάτων. Ακολούθως τα επιφανειακά νερά κάθε κατηγορίας χωρίζονται σε τμήματα που ονομάζονται «υδάτινα σώματα». Ο καθορισμός των υδάτινων σωμάτων γίνεται αρχικά με βάση τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά που καθορίζουν την οικολογία τους. Έτσι προκύπτουν τύποι υδάτινων σωμάτων με διαφορετικά οικολογικά χαρακτηριστικά με τρόπο που να είναι δυνατή η αξιολόγηση της οικολογικής κατάστασης των υδάτινων σωμάτων που εμπίπτουν σε κάθε τύπο με τον ίδιο τρόπο. Στη συνέχεια τα υδάτινα σώματα διαχωρίζονται περαιτέρω με βάση το διαφορετικό καθεστώς προστασίας (π.χ. αν εμπίπτουν σε προστατευόμενη περιοχή) ή τις ιδιαίτερες ανθρωπογενείς δραστηριότητες που τα επηρεάζουν (πιέσεις). Το αποτέλεσμα της διαδικασίας αυτής είναι η τελική οριοθέτηση ποτάμιων, λιμναίων, μεταβατικών και παράκτιων υδάτινων σωμάτων, στο καθένα από τα οποία μπορεί να αξιολογηθεί η οικολογική και χημική του κατάσταση και να ληφθούν τα μέτρα που απαιτούνται, ώστε η κατάσταση του να προσεγγίζει την «καλή». Το υδάτινο σώμα αποτελεί επί της ουσίας τη μικρότερη μονάδα διαχείρισης της Οδηγίας Πλαίσιο με σχετικά ομοιόμορφα οικολογικά χαρακτηριστικά. Τα υδάτινα σώματα που έχουν οριοθετηθεί στο ΥΔ Ηπείρου είναι τα εξής: Τι είναι ένα υδάτινο σώμα; Σύμφωνα με το άρθρο 2 της Οδηγίας ως υδάτινο σώμα (water body) επιφανειακών υδάτων, ορίζεται ένα διακεκριμένο και σημαντικό στοιχείο επιφανειακών υδάτων, όπως π.χ. μία λίμνη, ένας ταμιευτήρας, ένα ρεύμα, ένας ποταμός ή μία διώρυγα, ένα τμήμα ρεύματος ποταμού ή διώρυγας, μεταβατικά ύδατα ή ένα τμήμα παράκτιων υδάτων. Τα υπόγεια νερά επίσης διακρίνονται σε υδάτινα σώματα ή υδατικά συστήματα. Στην περίπτωση αυτή ως υδάτινο σώμα υδατικό σύστημα ορίζεται συγκεκριμένος όγκος υπογείων υδάτων εντός ενός ή περισσότερων υδροφόρων οριζόντων. 53 ποτάμια υδάτινα σώματα με μέσο μήκος 13,7 Km. Το συνολικό μήκος του υδρογραφικού δικτύου ανέρχεται σε περίπου Km. 4 λιμναία υδάτινα σώματα με μέση επιφάνεια 12,5 Km 2. Από αυτά 3 αποτελούν ταμιευτήρες (Ταμιευτήρας των Πηγών του Αώου και ταμιευτήρες Πουρνάρι Ι και ΙΙ) και 1 φυσική λίμνη (Παμβώτιδα). 11

21 5 μεταβατικά υδάτινα σώματα που καταλαμβάνουν συνολικά έκταση 50,1 Km 2. Σε αυτά περιλαμβάνονται οι εκβολές του Άραχθου και η λιμνοθάλασσα Ροδιά, οι Εκβολές Λούρου και η λιμνοθάλασσα Λογαρού, οι εκβολές του Καλαμά, η λιμνοθάλασσα Μάζωμα και η λιμνοθάλασσα Κορισσίων στην Κέρκυρα. 12 παράκτια υδάτινα σώματα με συνολική έκταση km 2 Πίνακας 2: Ποτάμια και λιμναία υδάτινα σώματα στο Υδατικό Διαμέρισμα Ηπείρου Υδατικό Διαμέρισμα Ηπείρου (ΥΔ05) Ποτάμια ΥΣ Λιμναία ΥΣ Λεκάνη Αώου (GR11) Λεκάνη Καλαμά (GR12) Λεκάνη Αχέροντος και Λούρου (GR13) Λεκάνη Αράχθου (GR14) Λεκάνη Κέρκυρας Παξών (GR34) Σύνολο στο ΥΔ Αριθμός 21 1 Μέσο μήκος/επιφάνεια 13,6 Km 8,2 Km 2 Μήκος/Επιφάνεια 286,5 Km 8,2 Km 2 Αριθμός 20 0 Μέσο μήκος/επιφάνεια 15,7 Km 0 Μήκος/Επιφάνεια 313,5 Km 0 Km 2 Αριθμός 12 0 Km 2 Μέσο μήκος/επιφάνεια 15,8 Km 0 Km 2 Μήκος/Επιφάνεια 190,0 Km 0 Km 2 Αριθμός 26 3 Μέσο μήκος/επιφάνεια 11,2 Km 13,9 Km 2 Μήκος/Επιφάνεια 293,4 Km 41,9 Km 2 Αριθμός 3 0 Μέσο μήκος/επιφάνεια 13,9 Km 0 Km 2 Μήκος/Επιφάνεια 41,9 0 Km 2 Αριθμός 82 4 Μέσο μήκος/επιφάνεια 13,7 Km 12,5 Km 2 Μήκος/Επιφάνεια 1.125,3 Km 50,1 Km 2 Πίνακας 3: Μεταβατικά και παράκτια υδάτινα σώματα στο Υδατικό Διαμέρισμα Ηπείρου Υδατικό Διαμέρισμα Ηπείρου (ΥΔ05) Μεταβατικά ΥΣ Παράκτια ΥΣ Αριθμός 5 12 Μέση Επιφάνεια 82,3 Km 2 87,3 Km 2 Επιφάνεια 411,62 Km ,0 Km 2 12

22 Σχήμα 4: Χάρτης Υδάτινων Σωμάτων στο Υδατικό Διαμέρισμα Ηπείρου 13

23 3.2 ΥΠΟΓΕΙΑ ΥΔΑΤΙΚΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ H οδηγία 2000/60/EK για τα νερά κρίνει απαραίτητη την οριοθέτηση των υπογείων υδροφόρων συστημάτων. Η οριοθέτηση αυτή βασίζεται τόσο στα γεωλογικά υδρογεωλογικά χαρακτηριστικά των υπογείων υδροφοριών, στα ποιοτικά χαρακτηριστικά τους, καθώς και στην κατάσταση εκμετάλλευσης τους. Ο λόγος της οριοθέτησης αυτής είναι απαραίτητος ώστε στις υπόγειες υδρογεωλογικές λεκάνες, τα λεγόμενα «υπόγεια υδατικά συστήματα», να αξιολογηθούν οι χρήσεις τους, οι συνθήκες τροφοδοσίας τους, η αλληλοσύνδεσή τους με τα επιφανειακά συστήματα και οι κίνδυνοι που διατρέχουν ως προς την ποσοτική και την ποιοτική τους κατάσταση. Ο διαχωρισμός αυτός βασίσθηκε πρωτίστως στη γνώση που υπάρχει, τόσο στους διάφορους επιστήμονες που ασχολούνται με τα υπόγεια νερά (Υδρογεωλόγοι) όσο και στους απλούς χρήστες του υπόγειου νερού (αγρότες, καταναλωτές ύδρευσης κ.λπ.). Την πιθανή αλλαγή των χαρακτηριστικών της κατάστασης (ποιοτικής και ποσοτικής), των υπογείων υδάτινων σωμάτων πρώτα και κύρια την αντιλαμβάνονται οι ίδιοι οι χρήστες των υπογείων νερών. Το υδατικό διαμέρισμα της Ηπείρου είναι πλούσιο σε υπόγεια νερά. Η γεωλογική δομή και το μεγάλο ύψος βροχής έχει συντελέσει στη δημιουργία εκτεταμένων υπόγειων υδροφοριών, τόσο στις δύο κύριες πεδινές εκτάσεις (προσχωματικά πεδία Άρτας και Πρέβεζας), όσο και στους ορεινούς ανθρακικούς όγκους (ασβεστόλιθοι) που αναπτύσσονται στην περίμετρο των πεδινών εκτάσεων και στα πλέον ορεινά. Μικρότερης επίσης έκτασης υπόγειες υδροφορίες αναπτύσσονται και σε ορεινές ή λοφώδεις εκτάσεις όπου οι μικρού δυναμικού υπόγειες υδροφορίες καλύπτουν τοπικές ανάγκες ύδρευσης και άρδευσης. Ο διαχωρισμός των υπογείων υδάτινων σωμάτων βασίσθηκε αρχικώς στη λιθολογία των σχηματισμών που φιλοξενούν το υπόγειο νερό. Άλλου τύπου υδροφορία αναπτύσσεται στα χαλαρά εδαφικά υλικά των πεδινών εκτάσεων και άλλου τύπου στα βραχώδη υλικά των ασβεστολίθων. Ανάλογα με τον τύπο της αναπτυσσόμενης υδροφορίας έχει εφαρμοστεί και διαφορετικός τύπος εκμετάλλευσης. Παρατηρούμε έτσι μεγάλο αριθμό γεωτρήσεων σε όλη την έκταση του υδροφόρου συστήματος στις πεδινές εκτάσεις ενώ αντίθετα λιγότερες γεωτρήσεις διατεταγμένες στην περίμετρο των ορεινών όγκων στα λεγόμενα καρστικά υδροφόρα συστήματα των ασβεστολίθων. Η ανάπτυξη των γεωτρήσεων μπορεί να συντελέσει μελλοντικά και στο καθεστώς υπερεκμετάλλευσης του κάθε συστήματος. Ο διαχωρισμός των υπογείων υδάτινων σωμάτων έλαβε επίσης υπόψη τόσο την κατάσταση εκμετάλλευσης (ποσοτική κατάσταση) όσο και την ποιοτική κατάσταση (χημική κατάσταση) των υπογείων νερών ώστε στο μέλλον να ληφθούν τα κατάλληλα στοχευμένα μέτρα για την αποκατάστασή τους, με βάση τις αρχές της οδηγίας για τα νερά.. 14

24 Σε κάποιες περιπτώσεις έγινε ομαδοποίηση επιμέρους ξεχωριστών υπογείων υδροφοριών με μικρότερη ή μεγαλύτερη αλληλοσύνδεση σε ένα υπόγειο υδατικό σύστημα με σκοπό τον καλύτερο εποπτικό μελλοντικό έλεγχο αυτού. Δίδεται στη συνέχεια ο κατάλογος των υπογείων υδάτινων σωμάτων του υδατικού διαμερίσματος Ηπείρου και ο αντίστοιχος χάρτης. Θα παρατηρήσει κανείς στο διαχωρισμό αυτό τόσο εκτεταμένα όσο και μικρότερης τοπικής σημασίας υπόγεια υδατικά συστήματα. Ο διαχωρισμός αυτός βασίσθηκε όπως αναφέρθηκε τόσο στη σημασία του κάθε συστήματος στις τοπικές κοινωνίες όσο και στα υφιστάμενα υδρογεωλογικά στοιχεία της κάθε περιοχής. Πίνακας 4: Υπόγεια υδατικά συστήματα του Υδατικού Διαμερίσματος Ηπείρου Α/Α ΚΩΔΙΚΟΣ ΟΝΟΜΑΣΙΑ ΣΥΣΧΕΤΙΖΟΜΕΝΑ ΕΠΙΦΑΝΕΙΑΚΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑΤΑ 1 GR Σύστημα ασβεστολίθων Ν.Κέρκυρας Όχι 2 GR GR Σύστημα Τριαδικών λατυποπαγών Ν. Κέρκυρας Σύστημα κοκκωδών υδροφοριών Ν. Κέρκυρας Όχι Λίµνης Κορισσίων, Μεσογγής και Φόνισας ποταμός 4 GR Σύστημα Ν.Παξών Όχι 5 GR Σύστημα Ν.Οθωνών Όχι 6 GR050Α060 Σύστημα Μουργκάνας Όχι 7 GR050Α070 Σύστημα Φιλιατών Ηγουμενίτσας Καλαμάς ποταμός 8 GR Σύστημα Μέσου Ρου Καλαμά Καλαμάς ποταμός 9 GR Σύστημα Σουλίου Παραμυθιάς Αχέροντας ποταμός 10 GR Σύστημα Τύμφης Αώος και Βοιδομάτης ποταμός 11 GR Σύστημα Κληματιάς Παμβώτιδα λίμνη, Τάφρος Λαψίστας, Καλαμάς ποταμός 12 GR Σύστημα Κασιδιάρη Καλαμάς ποταμός 13 GR Σύστημα Κορώνης Αχέροντας ποταμός,λιμνη Κρυσταλοπηγής 14 GR Σύστημα Χερσονήσου Πρέβεζας Λούρος ποταμός, ρέμα Αρέθουα 15 GR Σύστημα Λούρου Λούρος Ποταμός, Λίμνη Ζηρού 16 GR Σύστημα Άρτας Αραχθος και Λούρος ποταμός. Τάφροι αποστράγγισης. Λιμνοθάλασσα Αμβρακικού 17 GR Σύστημα Πάργας Έλος Καλοδικείου 18 GR Σύστημα Μιτσικελίου Βελλά Παμβώτιδα λίμνη, Τάφρος Λαψίστας 19 GR Σύστημα Πωγώνιανης Καλαμάς και Δρίνος ποταμός. 20 GR Σύστημα υδροφοριών π.καλαμά Καλαμάς ποταμός 21 GR Σύστημα Κουρέντων Καλαμάς ποταμός 15

25 Α/Α ΚΩΔΙΚΟΣ ΟΝΟΜΑΣΙΑ 22 GR GR Σύστημα υδροφοριών Σαραντάπορου Αώου Σύστημα υδροφοριών Σμόλικα Μαυροβουνίου ΣΥΣΧΕΤΙΖΟΜΕΝΑ ΕΠΙΦΑΝΕΙΑΚΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑΤΑ Σαραντάπορος και Αώος ποταμός, Τεχνητή λίμνη πηγών Αωού Σαραντάπορος, Αώος και Αλιάκμονας ποταμός, Τεχνητή λίμνη πηγών Αωού 24 GR Σύστημα υδροφοριών π.άραχθου Άραχθος ποταμός 25 GR Σύστημα Ζαλόγγου Όχι 26 GR Σύστημα υδροφοριών άνω ρου Αχέροντος ρέματος Αρέθουα Αχέροντας ποταμός, Ρέμα Αρέθουα Σχήμα 5: Χάρτης υπόγειων υδατικών συστημάτων του Υδατικού Διαμερίσματος Ηπείρου 3.3 ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΟΜΕΝΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ Η κατάρτιση Μητρώου Προστατευόμενων Περιοχών αποτελεί απαίτηση της Οδηγίας 2000/60/ΕΚ. Ως προστατευόμενες περιοχές ορίζονται αυτές που βάσει διατάξεων της Κοινοτικής Νομοθεσίας πρέπει να υπόκεινται σε ειδικό καθεστώς διαχείρισης για την προστασία των επιφανειακών και υπόγειων υδάτων τους ή για τη διατήρηση των οικοτόπων και των ειδών χλωρίδας και πανίδας που εξαρτώνται άμεσα από το νερό. Με 16

26 αυτόν τον τρόπο η Οδηγία Πλαίσιο για τα Νερά λειτουργεί ως «ομπρέλα», καλύπτοντας ευρύτερους τομείς περιβαλλοντικούς ή/και οικονομικούς, που σχετίζονται με την προστασία των νερών. Προστατευόμενες περιοχές βάσει της Οδηγίας ορίζονται: περιοχές που προορίζονται για την άντληση απόληψη νερού για ανθρώπινη κατανάλωση, περιοχές που προορίζονται για την προστασία υδρόβιων ειδών με οικονομική σημασία, υδάτινα σώματα που έχουν χαρακτηριστεί ως ύδατα αναψυχής, συμπεριλαμβανομένων περιοχών που έχουν χαρακτηριστεί ως ύδατα κολύμβησης, περιοχές ευαίσθητες στην παρουσία θρεπτικών ουσιών και περιοχές που προορίζονται για την προστασία οικοτόπων ή ειδών όταν η διατήρηση ή η βελτίωση της κατάστασης των υδάτων είναι σημαντική για την προστασία τους. Ο στόχος που τίθεται για τις προστατευόμενες περιοχές είναι η εξασφάλιση της καλής ποιότητας & της επάρκειας των επιφανειακών και υπόγειων υδάτων, αλλά και η προστασία και διατήρηση των φυσικών οικοτόπων και των ειδών χλωρίδας και πανίδας. Ακολουθεί συνοπτική παρουσίαση των περιοχών που περιλαμβάνονται στο μητρώο των προστατευόμενων περιοχών του Υδατικού Διαμερίσματος Ηπείρου ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΟΜΕΝΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΠΟΣΙΜΟΥ ΝΕΡΟΥ Σύμφωνα με την Οδηγία Πλαίσιο, στα υδατικά συστήματα των υπόγειων νερών και στα υδάτινα σώματα των επιφανειακών νερών που γίνεται άντληση απόληψη νερού με σκοπό την ύδρευση θα πρέπει να εφαρμόζονται κατάλληλα μέτρα προστασίας ώστε να αποφεύγεται η υποβάθμιση της ποιότητάς τους και να είναι εφικτή η περαιτέρω επεξεργασία καθαρισμός που απαιτείται για την παραγωγή πόσιμου ύδατος. Η συντριπτική πλειοψηφία των υπόγειων υδατικών συστημάτων στο Υδατικό Διαμέρισμα Ηπείρου χρησιμοποιείται για άντληση ύδατος για ανθρώπινη κατανάλωση και επομένως το σύνολο των υπογείων υδατικών συστημάτων του Υδατικού Διαμερίσματος εντάσσεται στο Μητρώο Προστατευόμενων Περιοχών. Για να είναι αποτελεσματική η προστασία των περιοχών υδροληψίας υπογείων νερών θεωρείται απαραίτητη η θέσπιση ειδικών ζωνών προστασίας. Η ζώνη προστασίας θα αποτελεί τμήμα του υδατικού συστήματος όπου θα εστιάζεται η παρακολούθηση της ποιότητας του νερού που προορίζεται για πόσιμο με σκοπό την προστασία της δημόσιας υγείας. Τα όρια των ζωνών και τα μέτρα προστασίας αυτών θα διαμορφωθούν ανάλογα με τις κατά περίπτωση υδρογεωλογικές συνθήκες. Το μοναδικό επιφανειακό υδάτινο σώμα που χρησιμοποιείται για ύδρευση στο Υδατικό Διαμέρισμα Ηπείρου, και επομένως αποτελεί προστατευόμενη περιοχή πόσιμου νερού, 17

27 είναι ένα τμήμα του ποταμού Λούρου. Στο τμήμα αυτό απαντούν οι πηγές Αγ. Γεωργίου οι οποίες παρέχουν νερό στην Άρτα, στην Πρέβεζα και στη Λευκάδα. Σχήμα 6: Προστατευόμενες περιοχές πόσιμου νερού στο Υδατικό Διαμέρισμα Ηπείρου ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΟΜΕΝΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΥΔΡΟΒΙΩΝ ΕΙΔΩΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΣΗΜΑΣΙΑΣ Για τις Περιοχές Υδρόβιων Ειδών Οικονομικής Σημασίας δεν υφίσταται θεσμικό πλαίσιο οριοθέτησης και προστασίας και επομένως ο εντοπισμός και οριοθέτησή τους έγινε στο πλαίσιο της κατάρτισης του Μητρώου Προστατευόμενων Περιοχών με την αξιοποίηση, κατά κύριο λόγο, α) πληροφοριών σχετικά με τη θέση, τη δυναμικότητα και το είδος υφιστάμενων εγκαταστάσεων υδατοκαλλιεργητικών δραστηριοτήτων και β) του Σχεδίου Κοινής Υπουργικής Απόφασης για το «Ειδικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού Αειφόρου Ανάπτυξης για τις Υδατοκαλλιέργειες» το οποίο τέθηκε σε δημόσια διαβούλευση την άνοιξη του Με βάση τα προαναφερθέντα, καταρτίστηκε ο κατάλογος των Προστατευόμενων Περιοχών Υδρόβιων Ειδών Οικονομικής Σημασίας στο Υδατικό Διαμέρισμα Ηπείρου οι οποίες είναι οι ακόλουθες: 18

28 Ποταμός Λούρος: τμήμα του ποταμού Λούρου μήκους 32km περίπου, με αφετηρία τις πηγές του (Λεκάνη Απορροής Αχέροντα και Λούρου) Ποταμός Αώος: τμήμα του ποταμού Αώου μήκους 22km περίπου, με πέρας τα σύνορα με την Αλβανία (Λεκάνη Απορροής Αώου) Ποταμός Βοϊδομάτης: τμήμα του ποταμού Βοϊδομάτη μήκους 7km περίπου, με πέρας τη συμβολή του με τον Αώο (Λεκάνη Απορροής Αώου) Εκβολές Αράχθου Λιμνοθάλασσα Ροδιά: η λιμνοθάλασσα Ροδιά που σχηματίζεται στις εκβολές του Αράχθου (Λεκάνη Απορροής Αράχθου) Εκβολές Λούρου Λιμνοθάλασσα Λογαρού: η λιμνοθάλασσα Λογαρού που σχηματίζεται στις εκβολές του Λούρου (Λεκάνη Απορροής Αχέροντα και Λούρου) Βόρειος Αμβρακικός κόλπος: το βόρειο τμήμα του Αμβρακικού κόλπου Νότιο Τμήμα Ανατολικών Ακτών της Κερκυραϊκής Θάλασσας: τα ανατολικά παράλια (ακτές Ηπείρου) του νοτίου τμήματος της Κερκυραϊκής θάλασσας Βόρειο Τμήμα Ανατολικών Ακτών της Κερκυραϊκής Θάλασσας: τα ανατολικά παράλια (ακτές Ηπείρου) του βορείου τμήματος της Κερκυραϊκής θάλασσας Σχήμα 7: Προστατευόμενες περιοχές υδρόβιων ειδών οικονομικής σημασίας στο Υδατικό Διαμέρισμα Ηπείρου 19

29 3.3.3 ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΟΜΕΝΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΑΝΑΨΥΧΗΣ Περιοχές προστασίας ακτών κολύμβησης Η ποιότητα των νερών κολύμβησης στις ακτές της Ελλάδας παρακολουθείται συστηματικά από το 1988 στο πλαίσιο του «Προγράμματος παρακολούθησης ποιότητας νερών κολύμβησης στις ακτές της Ελλάδας». Το πρόγραμμα εφαρμόζεται κάθε χρόνο κατά τη διάρκεια της κολυμβητικής περιόδου, από το Μάιο έως τον Οκτώβριο και τα αποτελέσματά του καθώς και η ετήσια έκθεση παρακολούθησης κοινοποιούνται στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Παρακολουθούνται κυρίως οι ακτές που συγκεντρώνουν σημαντικό αριθμό λουομένων, οι ακτές που παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον από κάθε άποψη (αναπτυξιακό, αισθητικό, τουριστικό, περιβαλλοντικό κ.λπ.) και αυτές που δέχονται έντονες περιβαλλοντικές πιέσεις. Στις συστηματικά παρακολουθούμενες ακτές γίνονται δειγματοληψίες και εργαστηριακές αναλύσεις των υδάτων καθώς και μακροσκοπικός έλεγχος του νερού και της ακτής γενικότερα. Η Ειδική Γραμματεία Υδάτων του Υ.Π.Ε.Κ.Α. έχει ξεκινήσει το έργο κατάρτισης Μητρώου Ταυτοτήτων των ακτών κολύμβησης με σκοπό την περιγραφή και παρουσίαση των βασικών χαρακτηριστικών των ακτών, την αναγνώριση των πηγών ρύπανσης που ενδέχεται να επηρεάσουν την ποιότητα των νερών και την αξιολόγηση του μεγέθους των επιπτώσεων. Η κατάρτιση του Μητρώου Ταυτοτήτων των ακτών κολύμβησης είναι σε εξέλιξη και αναμένεται να ολοκληρωθεί στις αρχές του Ως περιοχές προστασίας ακτών Κολύμβησης νοούνται οι ακτές στις οποίες χωροθετούνται οι σταθμοί παρακολούθησης των νερών κολύμβησης. Στο Υδατικό Διαμέρισμα Ηπείρου εντοπίζονται 125 σταθμοί παρακολούθησης που σύμφωνα με τα παραπάνω αντιστοιχούν σε 125 περιοχές προστασίας ακτών Κολύμβησης. Ο αριθμός αυτός θα οριστικοποιηθεί με την ολοκλήρωση της κατάρτισης του Μητρώου Ταυτοτήτων ακτών κολύμβησης Περιοχές αναψυχής εσωτερικών νερών Στο Υδατικό Διαμέρισμα Ηπείρου εντοπίζονται περιοχές εσωτερικών υδάτων που αξιοποιούνται για αθλητικές και άλλες δραστηριότητες αναψυχής. Με δεδομένο ότι δεν υπάρχει εθνική η ευρωπαϊκή νομοθεσία οριοθέτησης των περιοχών αυτών, ο εντοπισμός και οριοθέτησή τους έγινε στο πλαίσιο της κατάρτισης του Μητρώου Προστατευόμενων Περιοχών. Οι κύριες δραστηριότητες αναψυχής εσωτερικών υδάτων που πραγματοποιούνται στο Υδατικό Διαμέρισμα Ηπείρου είναι το ράφτινγκ και το καγιάκ στα ποτάμια της περιοχής, το canyoning (διάσχιση φαραγγιών) και οι λιμναίες ναυταθλητικές δραστηριότητες. Ως προστατευόμενες περιοχές αναψυχής εσωτερικών υδάτων θεωρούνται οι περιοχές που διαθέτουν μοναδικά ή σπάνια χαρακτηριστικά που τις καθιστούν κατάλληλες για δραστηριότητες αναψυχής, συγκεντρώνουν σημαντικό αριθμό επισκεπτών 20

30 δραστηριοποιούμενων στις ανωτέρω δραστηριότητες ή/και διαθέτουν σταθερές υποδομές απαραίτητες για την εκτέλεση των δραστηριοτήτων αυτών. Ως προστατευόμενες περιοχές αναψυχής εσωτερικών υδάτων στο Υδατικό Διαμέρισμα Ηπείρου προσδιορίστηκαν οι ακόλουθες περιοχές: Λίμνες 1. Λίμνη Ιωαννίνων (Παμβώτιδα), όπου πραγματοποιούνται αθλητικές δραστηριότητες κωπηλασίας και θαλάσσιου σκι και άλλες δραστηριότητες αναψυχής. Ποτάμια 1. Ποταμός Βοϊδομάτης: Από τη γέφυρα Αρίστης μέχρι τη γέφυρα Κλειδονιάς (Λεκάνη Απορροής Αώου) 2. Ποταμός Άραχθος: Από τη γέφυρα Τσιπόβου μέχρι τη γέφυρα Τζαρή (Λεκάνη Απορροής Αράχθου) 3. Ποταμός Καλαρίτικος: Από τη γέφυρα του Γκόγκου μέχρι τη γέφυρα Πλάκας (Λεκάνη Απορροής Αράχθου) Σχήμα 8: Περιοχές αναψυχής Εσωτερικών νερών στο Υδατικό Διαμέρισμα Ηπείρου 21

31 3.3.4 ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΕΥΑΙΣΘΗΤΕΣ ΣΤΗΝ ΠΑΡΟΥΣΙΑ ΘΡΕΠΤΙΚΩΝ ΟΥΣΙΩΝ Ευαίσθητες περιοχές σε αστικά λύματα (Οδηγία 91/271/ΕΟΚ) Τα θέματα διαχείρισης των αστικών λυμάτων στην Ευρωπαϊκή Ένωση εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής της Οδηγία 91/271/EOK «για την επεξεργασία και διάθεση αστικών λυμάτων», όπως αυτή τροποποιήθηκε με την Οδηγία 98/15/ΕΕ. Κύριος στόχος της κοινοτικής πολιτικής είναι η προστασία του περιβάλλοντος από τις αρνητικές επιπτώσεις που προκαλεί η διάθεση ανεπεξέργαστων ή ανεπαρκώς επεξεργασμένων αστικών λυμάτων και των παραπροϊόντων τους (ιλύς), καθώς και η απόρριψη υγρών αποβλήτων στο δίκτυο αποχέτευσης από ορισμένους βιομηχανικούς κλάδους. Στην Οδηγία, όπως ενσωματώθηκε στο εθνικό θεσμικό πλαίσιο, ορίζεται η ελάχιστη αναγκαία τεχνική υποδομή σε δίκτυα αποχέτευσης και εγκαταστάσεις επεξεργασίας λυμάτων που πρέπει να διαθέτουν οι πόλεις και οι οικισμοί και διακρίνονται οι υδάτινοι αποδέκτες σε ευαίσθητους και μη. Οι ευαίσθητοι αποδέκτες σε ότι αφορά τα αστικά λύματα στο Υδατικό Διαμέρισμα Ηπείρου είναι οι ακόλουθοι: ΑΜΒΡΑΚΙΚΟΣ ΚΟΛΠΟΣ ΜΕΤΣΟΒΙΤΙΚΟΣ (Παραπόταμος Ποταμού Αράχθου) ΠΟΤΑΜΟΣ ΑΡΑΧΘΟΣ ΠΟΤΑΜΟΣ ΛΟΥΡΟΣ Επομένως τα υδάτινα σώματα που εμπίπτουν χωρικά στους προαναφερθέντες ευαίσθητους αποδέκτες εντάσσονται στο Μητρώο Προστατευόμενων Περιοχών Ευαίσθητες περιοχές στη νιτρορρύπανση (Οδηγία 91/676/ΕΟΚ) Νιτρορρύπανση ονομάζεται η άμεση ή έμμεση απόρριψη στο υδάτινο περιβάλλον αζωτούχων ενώσεων, με σημαντικότερες επιπτώσεις την πρόκληση βλαβών στην ανθρώπινη υγεία και την υποβάθμιση των υδάτινων οικοσυστημάτων. Η νιτρορρύπανση προέρχεται κατά κύριο λόγο από ανθρωπογενείς δραστηριότητες με σημαντικότερες τις πάσης φύσεως αγροτικές δραστηριότητες, γεωργικές και κτηνοτροφικές. Η υπέρμετρη χρήση αζωτούχων λιπασμάτων με σκοπό τη βελτίωση της παραγωγής έχει ως αποτέλεσμα την παρουσία υψηλών συγκεντρώσεων νιτρικών ενώσεων στο υπέδαφος. Υψηλές συγκεντρώσεις αζωτούχων ενώσεων παρατηρούνται όχι μόνο σε περιοχές με αυξημένη γεωργική δραστηριότητα, αλλά επίσης και σε περιοχές όπου παρατηρείται μεγάλη συγκέντρωση ζωικών αποβλήτων. 22