ΧΩΡΙΑ ΤΟΥ ΑΣΠΡΟΠΟΤΑΜΟΥ ΤΑ ΠΑΝΤΑ ΓΙΑ ΑΥΤΑ.

Transcript

1 ΧΩΡΙΑ ΤΟΥ ΑΣΠΡΟΠΟΤΑΜΟΥ ΤΑ ΠΑΝΤΑ ΓΙΑ ΑΥΤΑ.

2 Χωριά του Ασπροποτάμου ΧΑΛΙΚΙ ΚΡΑΝΙΑ ΑΝΘΟΥΣΑ ΚΑΤΑΦΥΤΟ ΓΑΡΔΙΚΙ ΑΘΑΜΑΝΙΑ ΠΟΛΥΘΕΑ ΣΤΕΦΑΝΙ ΤΖΟΥΡΤΖΙΑ ΚΑΛΛΙΡΡΟΗ ΜΗΛΙΑ

3 ΧΑΛΙΚΙ ο ιστορικό χωριό Χαλίκι, το οποίο βρίσκεται σε υψόμετρο μ., είναι το δυτικότερο χωριό του νομού Τρικάλων και της Θεσσαλίας. Τη μακραίωνη κατοίκηση του χωριού επιβεβαιώνουν ιστορικές μαρτυρίες, οι οποίες αναφέρουν ότι στην ίδια θέση υπήρξε η «παρά τον Αχελώον» αρχαία Χαλκίς. Αυτό ήταν το όνομα του χωριού μέχρι τον 18o αιώνα. Κατά ή μετά την τουρκοκρατία καθιερώθηκε το όνομα Χαλίκι, που προέρχεται είτε από τα άσπρα χαλίκια του Αχελώου, στα οποία και το ίδιο το ποτάμι (στη νηπιακή του μορφή) χρωστά το δεύτερο όνομά του (Ασπροπόταμος) είτε από παραφθορά του Χαλκίς. Το Χαλίκι απέχει 97 χλμ. από τα Τρίκαλα και μόλις 23 χλμ. από το Μέτσοβο ενώ βρίσκεται πολύ κοντά στο όρος Λάκμος, μια από τις υψηλότερες κορυφές της Ελλάδας (στην περιοχη η κορυφή ειναι γνωστή ως Περιστέρι). Αίσθηση προκαλεί στον επισκέπτη το άγριο τοπίο με τα έλατα και η πλούσια βλάστηση. Το μέρος προσφέρεται και για ορεινά σπόρ όπως ορειβασία και ορεινή ποδηλασία.

4 Σύμφωνα με την παράδοση το Χαλίκι αποτελούνταν από δύο οικισμούς. Ο ένας βρίσκονταν στη θέση κρανιές κοντά στους Αγίους Αποστόλους και ο άλλος στη θέση παλιομανάστηρο κοντά στη βρύση <<σκάλα>>. Αποφάσισαν να μεταφέρουν το χωριό στη σημερινή τοποθεσία όταν κάποιος βοσκός βρήκε την εικόνα της Αγίας Παρασκευής εκεί που είναι η εκκλησία της Αγίας Παρασκευής. Κάθε φορά που οι κάτοικοι έπαιρναν την εικόνα και την πήγαιναν στην εκκλησία των Αγίων Αποστόλων,την εικόνα την ξανάβρισκαν στο ίδιο σημείο. Έτσι πήραν την απόφαση να μεταφερθεί το χωριό στο σημείο που είναι σήμερα. Αρχαία χρόνια: Το χωριό Χαλίκι εικάζεται ότι είναι χτισμένο στο μέρος όπου υπήρχε άλλοτε η αρχαία πόλη Χαλκίς. Κατά το παρελθόν αποτέλεσε εαρινή πρωτεύουσα του Δήμου Λάκμωνος. Από την τοποθεσία Ρόνα πηγάζει ο ποταμός Αχελώος (Ασπροπόταμος) που κατά την αρχαιότητα λατρευόταν ως Θεός ποταμός. ΧΑΛΙΚΙ

5 ΧΑΛΙΚΙ Βυζαντινά χρόνια: Το χωριό Χαλίκι αναφέρεται ως Χαλκίς στο χρυσόβουλο του Βυζαντινού Αυτοκράτορα Ανδρόνικου Παλαιολόγου το 1331 και θεωρούνταν ως μια από τις σπουδαιότερες πόλεις της Πίνδου.

6 Τουρκοκρατία: Στα χρόνια της Τουρκοκρατίας το Χαλίκι αποτέλεσε την έδρα δυναμικών αρχόντων όπως ο Βλαχοπασάς Δημάκης, ο οποίος υπήρξε τύραννος για την περιοχή επιβάλλοντας στους κατοίκους πολλούς φόρους τους οποίους εισέπραττε με σκληρό τρόπο. Ο μύθος λέει ότι ο Κοσμάς ο Αιτωλός περνώντας από το χωριό λειτούργησε στην εκκλησία του Αγίου Γεωργίου και κατέκρινε τον Δημάκη προφητεύοντας μάλιστα και το τέλος του. Λέγεται ότι ο Αλή Πασάς των Ιωαννίνων εργάστηκε ως φύλακας στο Αρχοντικό της οικογένειας Δημάκη και όταν τον είδε ο Κοσμάς ο Αιτωλός είπε ότι θα γίνει μεγάλος και ότι θα επιστρέψει στην πόλη (Κωνσταντινούπολη) με κόκκινο κεφάλι (Ο Αλή Πασάς αποκεφαλίστηκε). Κατά τον Κρυστάλλη : << Το Χαλίκι... βλάχικον χωρίον παρά το Μέτσοβον... υπήρχεν είς την θέσιν του η αρχαία πόλις της Αθαμανίας Χαλκίς>>. Λόγω της ακμής και της ευμάρειας έγινε στόχος επιδρομών ληστών με κυριότερη αυτή της ομάδας του Τσιτσιμίτρου το καλοκαίρι του 1878, η οποία σύμφωνα με τα λεγόμενα, έκλεψε πολλές χρυσές λίρες. ΧΑΛΙΚΙ

7 ΧΑΛΙΚΙ Επί τουρκοκρατίας το Χαλίκι διατήρησε την αυτονομία του και λειτουργούσε ελληνικό σχολείο για όλα τα χωριά της περιοχής. Ο Ιλαρίων Μαυρογιώργος, ντόπιος μοναχός, έγραψε στην διαθήκη του το 1871: << εγεννήθην είς τα βουνά της Ηπείρου, είς την κωμόπολιν Χαλίκι Ασπροποτάμου εν τω μέσω πυκνών δασών και τερπνών κοιλάδων και ελογιζόμην ευτυχής απολαμβάνουν τα αγαθά της ωραίας εκείνης φύσεωs... Έλειπεν όθεν από τον τόπον αυτόν τα κυριότερα, Μοναστήρι και σχολείον.. Ηγωνίσθην ανενδότως διά την ανέγερσιν μοναστηρίου και κατορθώθη να καταρτισθή η εν Χαλικίω Μονή του Προφήτου Ηλίου. Μετά ταύτα ενησχολήθην είς την κατάρτισιν σχολής και μετά πολλών κόπων εκτίσθη το κτίσμα εν τη ιδία πόλει και ήρξαντο αι διδασκαλικαί παραδόσεις.>>

8 Ορεινό χωριό της Ν Πίνδου (1.150 μ.), σε απόσταση 58 χλμ. από την Καλαμπάκα. Η Κρανιά με τους τρεις οικισμούς της, τα Δολιανά, τα Κονάκια και το Κουκουφλί, όπως τα περισσότερα χωριά της περιοχής, ερημώνει το χειμώνα, ενώ το καλοκαίρι ο πληθυσμός ξεπερνά τις Κατά το παρελθόν υπήρξε σπουδαίο κέντρο παραγωγής και εμπορίας μάλλινων υφασμάτων, τα οποία έμειναν ονομαστά ως «σκουτιά κρανιώτικα». Η υφαντική παράδοση μένει ζωντανή ακόμη και σήμερα. Την κύρια όμως πηγή εισοδημάτων των κατοίκων αποτελούν ο πεστροφογεννητικός σταθμός, όπου παράγονται γόνοι πέστροφας ετησίως και τα έσοδα του κοινοτικού ξενώνα, δυναμικότητας 20 κλινών. Στο Κουκουφλί, 6 χλμ. από το χωριό, υπάρχει δασικός σταθμός, όπου ασκούνται οι 36 μαθητές που φοιτούν στο κέντρο Εκπαίδευσης Καλαμπάκας. ΚΡΑΝΙΑ

9 ΚΡΑΝΙΑ Στην κοινότητα Κρανιάς υπάγεται ο οικισμός Δολιανά. Βρίσκεται 2,5 χλμ. Β, σε υψόμετρο μ. και υπήρξε κοινότητα μέχρι το Ο πληθυσμός του σήμερα δεν ξεπερνά τα 30 άτομα. Το Δημόσιο δάσος ελάτης και οξιάς, έκτασης στρ. και οι κορυφές Τριγγία (2.204 μ.), Μούτζα (2.100 μ.) και Κάλτσα (2.000 μ.) συντελούν στη μαγεία ενός τοπίου αλπικού. Ο Κρανιώτικος, παραπόταμος του Ασπροποτάμου, χωρίζει στα δύο το χωριό, αποτελώντας παράλληλα, μοναδικό βιότοπο της πέστροφας. Από την κορυφή Γκιώναλη, κοντά στα Δολιανά, διακρίνεται ο νομός Λάρισας ενώ η θέση «Ορθή Πέτρα», με θέα στα ποτάμια, προσφέρεται για φωτογράφηση.

10 ΚΡΑΝΙΑ Η σταδιακή εγκατάσταση Τούρκων εποίκων στις εύφορες πεδιάδες της Θεσσαλίας μετά την εδραίωση της Οθωμανικής κυριαρχίας στη χώρα μας προκάλεσε μεγάλες πληθυσμιακές ανακατατάξεις. Ο ανταγωνισμός για τις πεδινές βοσκές ανάμεσα στους ντόπιους και τους Τούρκους έποικους οδήγησαν τους ελληνικούς πληθυσμούς της υπαίθρου στην αναζήτηση ασφάλειας στις ορεινές περιοχές. Έτσι από τις αρχές του 15ου αιώνα οι ορεινοί οικισμοί της Πίνδου άρχισαν να πυκνώνουν. Οι πρώτες μικρές κοινωνίες των χωριών του Ασπροποτάμου συγκροτούνταν από συγγενικές ομάδες (φάρες). Κάθε φάρα είναι δυνατό να περιλαμβάνει οικογένειες. Ένας τέτοιος μικρός οικισμός από τους πολλούς που βρίσκονταν διασπαρμένοι σ όλη τη ραχοκοκαλιά της Πίνδου με την ονομασία Κρανέα καταγράφει την πρώτη ιστορική του παρουσία το έτος 1520 στο φύλλο 58 α της πρόθεσης 401 της Μονής της Μεταμορφώσεως των Μετεώρων. Στην πρώτη επίσημη απογραφή των Οθωμανών που έγινε το 1455 και συμπεριελάμβανε όλους τους οικισμούς της Πίνδου δεν υπάρχει καμία αναφορά σε οικισμό με την ονομασία Κρανιά ή κάποιο παρεμφερές προς αυτό.

11 ΚΡΑΝΙΑ Η δημιουργία επομένως του πρώτου μικρού οικισμού με τις οικογένειες που έφερε την ονομασία Κρανέα έγινε στην τοποθεσία που βρίσκεται σήμερα το χωριό μας τις δεκαετίες που προηγήθηκαν της πρώτης γραπτής μνείας του οικισμού δηλαδή τη χρονική περίοδο μεταξύ 1460 και Η επόμενη παρουσία του χωριού μας με την ονομασία Κρανήα δηλώνεται στην πρόθεση 215 του έτους 1614 που υπάρχει στη βιβλιοθήκη της μονής Βαρλαάμ και στην οποία περιλαμβάνονται τα ονόματα των κατοίκων των ορεινών οικισμών που αφιέρωσαν χρήματα (αφιερωτών) στη Μητρόπολη Σταγών. Για ένα περίπου αιώνα η πληθυσμιακή κατάσταση στην Κρανιά αλλά και γενικότερα στην Πίνδο δεν αλλάζει. Στις αρχές όμως του 17ου αιώνα εκδηλώνονται στην ευρύτερη περιοχή τρομερές επιδημίες ευλογιάς και χολέρας. Ακολουθεί το 1720 μια χειρότερη επιδημία πανούκλας η οποία ξεκληρίζει ολόκληρους οικισμούς αναγκάζοντας την πλειοψηφία των κατοίκων που επέζησαν σε μαζική μετακίνηση.

12 Οι μαρτυρίες των παλαιότερων Κρανιωτών όπως σφυρηλατούνται στην αλυσίδα των γενεών, αναφέρουν ότι ο μεγάλος πυρήνας των οικογενειών που συμπλήρωσαν τους αρχικά εγκατεστημένους στην Κρανιά ήταν εγκατεστημένος στη τοποθεσία «Γκορτσιά» πολύ κοντά όπου βρίσκεται σήμερα το Παλιοχώρι. Τον αρχικό πυρήνα των οικογενειών της Γκορτσιάς ακολούθησαν και άλλες οικογένειες που προέρχονταν από οικιστικούς πυρήνες της γύρω περιοχής και ένιωθαν το ίδιο απειλούμενες από τις μεταδοτικές ασθένειες της περιοχής. Ευνοούμενοι από συγκυρίες, όπως η σχετικά μακρά περίοδο ηρεμίας που επικράτησε στην περιοχή αλλά και η εξάλειψη των επιδημιών, οι προπάτορές μας έβαλαν τα θεμέλια μιας αρχικά κοινωνίας, η οποία γρήγορα εξελίχθηκε σε μια ευημερούσα κοινότητα. ΚΡΑΝΙΑ

13 ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΕΣ Στους τέσσερις περίπου αιώνες της ύπαρξής της γνώρισε πολλές δοκιμασίες. Απογυμνώθηκε από ληστρικές επιδρομές αντιμετώπισε το βάρβαρο μένος των αρβανιτών αλλά και φιλόδοξων Ελλήνων οπλαρχηγών και ισοπεδώθηκε από τους Γερμανούς κατακτητές. Η έλλειψη επαρκών γραπτών στοιχείων την περίοδο έδωσε υπερβολικές διαστάσεις, που συχνά άγγιζαν τα όρια του μύθου, στις καταστροφές που συνέβησαν στο χωριό. Αντίθετα οι γραπτές μαρτυρίες των επόμενων δεκαετιών μας δίνει την δυνατότητα για μια αντικειμενικότερη αποτίμηση των πραγματικών δεινών που έπληξαν την Κρανιά. Η πρώτη λεηλασία της Κρανιάς έγινε στις 3 Απριλίου 1824 από τον αρματολό των Αγράφων και μετέπειτα ήρωα της επανάστασης Γεώργιο Καραϊσκάκη. Θέλοντας να εκδικηθεί τον οπλαρχηγό του Ασπροπόταμου Νικολό Στορνάρη εισέβαλε στην Κρανιά και τα άλλα χωριά της περιοχής λεηλατώντας τα. Δεν υπάρχουν πάντως μαρτυρίες για πυρπολήσεις και άλλες βιαιοπραγίες κατά την διάρκεια της παραμονής του Καραϊσκάκη στην Κρανιά.

14 Το πιο τραγικό όμως κεφάλαιο της ιστορίας της Κρανιάς γράφτηκε τον Οκτώβριο του 1943 με την εισβολή των γερμανικών στρατευμάτων στον ορεινό όγκο της Πίνδου. Το μεσημέρι της 23ης Οκτωβρίου ένας λόχος 80 περίπου ανδρών αποσπάται από την κύρια δύναμη και εισέρχεται στο χωριό. Τις πρώτες δύο μέρες προχωρά σε αναγνωριστικές της περιοχής κινήσεις ανακαλύπτοντας τους ομαδικούς τάφους των 78 Γερμανών στρατιωτών που είχαν εκτελεστεί κοντά στο Μοναστήρι της Υψώσεως του Τιμίου Σταυρού. Δίδεται τότε το σύνθημα για την πυρπόληση του χωριού. Πυρπολούνται 766 σπίτια και εκτελούνται εν ψυχρώ οι 7 υπερήλικες κάτοικοι που είχαν παραμείνει σ αυτό. ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΕΣ

15 ΑΝΘΟΥΣΑ Βέβαιη γραπτή μαρτυρία για τη χρονολογία ίδρυσης του χωριού δεν υπάρχει. Με βάση όμως κάποιες χρονολογίες που εντοπίζονται στις εκκλησίες του χωριού (ως γνωστόν ένα από τα πρώτα κτίσματα κάθε νέου οικισμού είναι η εκκλησία, καθώς μπορεί οι χωρικοί να απολαμβάνουν μετ' εμποδίων τα προς το ζην, αλλά από πνευματική τροφή να φάνε και οι «πνευματικές» κότες), μπορούμε να εντοπίσουμε το χτίσιμο των πρώτων σπιτιών στο πρώτο τέταρτο του 18ου αιώνα ( ). Σε μια καταγραφή «οσπιτίων», σπιτιών δηλαδή, στις 29 Σεπτεμβρίου του 1820 για λογαριασμό της Μητρόπολης Τρίκκης και Σταγών, αναφέρονται 60 «οσπίτια» στη «Λιπηνίτζα». Ο Γάλλος περιηγητής Πουκεβίλ άλλωστε κατά το διάστημα παίρνει τα βουνά και τα λαγκάδια της τουρκοκρατούμενης Ελλάδας, μαγεμένος από την ελληνική φύση και παράδοση. Φθάνοντας στην περιοχή μας, γράφει: «Μιάμιση λεύγα από το Χαλίκι και προς τη νοτιο-ανατολική κατεύθυνση περνάμε τη γέφυρα της Παναγιάς και έναν από τους παραποτάμους του Πετίταρου και από κει βλέπουμε τη Λεπενίτσα. Είναι ένα πόλισμα με εκατό βλάχικες οικογένειες χτισμένο σε μια γωνιά των βουνών που ο αέρας τους είναι ανθυγιεινός και τα νερά του κακής ποιότητας»

16 Το 1881 η Ανθούσα, μαζί με τα χωριά Μηλιά, Κότορη, Χαλίκι και Σκληνιάσα, απελευθερώνονται μαζί με την υπόλοιπη Θεσσαλία και αποτελούν τον Δήμο Λάκμωνος. Η Ανθούσα τότε έχει πληθυσμό 318 κατοίκους (Μάρτιος 1883). Το 1912 ιδρύεται η κοινότητα Λεπενίτσας, η οποία περιλαμβάνει τους δύο συνοικισμούς Λεπενίτσας και Νέγκρη. Η τοποθεσία Νέγκρη βρίσκεται προς τα δυτικά του χωριού, λίγο πιο πέρα από το μοναστήρι της Παναγίας, στο δρόμο που οδηγεί στο χωριό Καλαρρύτες. Εκεί υπήρχε συνοικισμός, αλλά όπως διηγούνται οι παππούδες οι κάτοικοι αρρώσταιναν και πέθαιναν από «θανατικό», κι έτσι κάποια στιγμή μετεγκαταστάθηκαν στη Λεπενίτσα. Το όνομα «Νέγκρη» προέρχεται πιθανότατα από το λατινικό negrum, που σημαίνει σύννεφα ή ομίχλη, φαινόμενα που πράγματι ευδοκιμούν στην περιοχή (οι «αντάρες» όπως είναι γνωστές στους ντόπιους). Υπάρχει και μια άποψη για ετυμολόγηση του ονόματος Νέγκρη από τη λέξη «Νέγρος», αλλά είναι μάλλον δύσκολο να φανταστούμε συνοικισμό νέγρων στην καρδιά της Πίνδου ΑΝΘΟΥΣΑ

17 ΑΝΘΟΥΣΑ Στις 12 Μαρτίου 1928 με Βασιλικό Διάταγμα «η κοινότης Λεπενίτσας μετονομάζεται εις κοινότητα Ανθούσης», τη σημερινή δηλαδή ονομασία του χωριού. Ενώ πολύ πρόσφατα, τον Δεκέμβριο του 1997, με Προεδρικό Διάταγμα ιδρύεται η «διευρυμένη Κοινότητα Ασπροποτάμου», αποτελούμενη από τις κοινότητες Αγίας Παρασκευής (Τζούρτζιας), Ανθούσας, Καλλιρόης, Κατάφυτου, Κρανέας, Πολυθέας, Στεφανίου, Χαλικίου, οι οποίες καταργούνται.

18 Στις 12 Μαρτίου 1928 με Βασιλικό Διάταγμα «η κοινότης Λεπενίτσας μετονομάζεται εις κοινότητα Ανθούσης», τη σημερινή δηλαδή ονομασία του χωριού. Ενώ πολύ πρόσφατα, τον Δεκέμβριο του 1997, με Προεδρικό Διάταγμα ιδρύεται η «διευρυμένη Κοινότητα Ασπροποτάμου», αποτελούμενη από τις κοινότητες Αγίας Παρασκευής (Τζούρτζιας), Ανθούσας, Καλλιρόης, Κατάφυτου, Κρανέας, Πολυθέας, Στεφανίου, Χαλικίου, οι οποίες καταργούνται. Διοικητικά το χωριό ανήκει στην επαρχία Καλαμπάκας του νομού Τρικάλων. Εκπαιδευτικά για τη δημοτική εκπαίδευση ανήκει στην Καλαμπάκα (παλαιότερα λειτουργούσε και δημοτικό σχολείο στο χωριό τα καλοκαίρια, το οποίο σήμερα έχει μεταβληθεί σε μουσείο). Εκκλησιαστικά ανήκει στην Ιερή μητρόπολη Τρίκκης και Σταγών (Τρικάλων- Καλαμπάκας) ΑΝΘΟΥΣΑ

19 ΚΑΤΑΦΥΤΟ Λίγα χιλιόμετρα ΒΔ από τα «Τρία Ποτάμια», συναντάμε το χωριό Κατάφυτο, χαμένο μέσα στις δασωμένες πλαγιές του Κέδρου, σε μ. υψόμετρο. Το χωριό διασχίζει ο χείμαρρος Ποττόκος, παραπόταμος του Αχελώου, αλλά και μέσα στα όρια του οικισμού υπάρχουν αρκετές πηγές - βρύσες με τρεχούμενα νερά (Τσόκνα, Ξυνόρι, Μπούτα). Αυτός ενδεχομένως ήταν και ο λόγος που ο παλαιός Δήμος Λάκμωνος, στον οποίο ανήκε και το Κατάφυτο ως έμβλημά του είχε έναν γέροντα που κρατούσε υδρία από την οποία έρεε νερό. Στην κοινότητα ανήκει και ο οικισμός της Μηλιάς. Ο πληθυσμός του Κατάφυτου το καλοκαίρι είναι 450 κάτοικοι και της Μηλιάς 150, ενώ το χειμώνα στους δυο οικισμούς μένουν 11 και 4 κάτοικοι αντιστοίχως. Χαρακτηριστικό χωριό μετακινούμενων κτηνοτρόφων στηρίζεται οικονομικά, κατά τους θερινούς μήνες, στην υλοτομία και την μελισσοκομία, εκτός φυσικά της κτηνοτροφίας, η οποία σχεδόν μονοπωλεί τις δραστηριότητες των κατοίκων.

20 ΚΑΤΑΦΥΤΟ Αν και ο εκσυγχρονισμός της ζωής έχει αλλάξει πολλά πράγματα, η ρόδα του νερόμυλου συνεχίζει να γυρίζει, έστω μία φορά το χρόνο, αλέθοντας περισσότερο αναμνήσεις παρά γεννήματα. Εδώ αξίζει να περπατήσει κανείς μέχρι τις κορυφές Ξεροβούνι, Σκλίβα και Κέδρο και να απολαύσει την άγρια ομορφιά της Πίνδου. Από το Ξεροβούνι μπορεί να δει το Χαλίκι και την Αγία Παρασκευή, ενώ οι ντόπιοι λένε πως μερικές φορές φαίνεται από την κορυφή Καλούτα ακόμη και η λίμνη των Ιωαννίνων. Σημαντικό μνημείο του 1763 η τρίκλιτη βασιλική του Αγίου Νικολάου αποτελεί τυπικό δείγμα της λαϊκής αρχιτεκτονικής της περιοχής. Εξίσου ενδιαφέρουσες από αυτή την άποψη είναι και οι πέτρινες κατοικίες του χωριού, με αντιπροσωπευτικότερη αυτή της οικογένειας Πετσόπουλου που χρονολογείται στις αρχές του 19ου αι. Στα δύο μεγάλα πανηγύρια του χωριού μπορεί κανείς να διασκεδάσει και να γνωρίσει τη μουσική παράδοση της περιοχής, αλλά και να γευθεί το παραδοσιακό αρνί στη σούβλα, κεμπάπ, κοκορέτσι κ.ά. Στις Ιουνίου, στον οικισμό Μηλιά, γίνεται το πρώτο πανηγύρι της κοινότητας, ενώ στις 14, 15 και 16 Αυγούστου στην κεντρική πλατεία του χωριού το μεγάλο πανηγύρι της Παναγίας, με τριήμερο γλέντι.

21 Σκαρφαλωμένο σε μια απότομη πλαγιά των Τζουμέρκων, το Γαρδίκι δεσπόζει με την παρουσία του σε ένα από τα ομορφότερα κομμάτια της Νότιας Πίνδου, στην ξακουστή περιοχή του Ασπροποτάμου. Η άγρια μα συνάμα ξεχωριστή φυσική ομορφιά του σε συγκερασμό με το παραδοσιακό βλάχικο χρώμα του καθιστούν το χωριό αληθινή πρόκληση, τόσο για τον ξένο επισκέπτη όσο και για τον ντόπιο παραθεριστή. Υπό το φως μάλιστα της αξιόλογης ιστορικότητας του χώρου, αλλά και της πολυποίκιλης παράδοσης που συντηρεί, το "τρανό" Γαρδίκι συνιστά πραγματικά μια αξία. Μια αξία σταθερή και διαχρονική, παρά τις όποιες, αναπόφευκτες ίσως, αλλοιώσεις. Μια αξία την οποία δεν ενστερνίζονται μόνο οι μεγαλύτεροι, που τρέφουν ανεξάντλητη αγάπη για το χωριό, αλλά και η γαρδικιώτικη νεολαία, η βάσιμη ελπίδα του χωριού για το μέλλον. ΓΑΡΔΙΚΙ

22 ΓΑΡΔΙΚΙ Το Γαρδίκι του Ασπροποτάμου, είναι χτισμένο στην αγκαλιά του ορεινού όγκου της Κακαρδίτσας των Αθαμανικών ορέων (Τζουμέρκων) της Νότιας Πίνδου, για την ακρίβεια στην νοτιανατολική πλαγιά της κορυφής Κουρούνα (1988μ.) και σε υψόμετρο 1100 μέτρων. Το όνομά του - Γκαρντίστι στα βλάχικα- αποτελεί παραφθορά της λέξης "γκάρντου" που σημαίνει οχυρό, ταμπούρο, καθώς το Γαρδίκι δεν φαίνεται παρά μόνο στην τελευταία στροφή του δρόμου ακόμη και σήμερα. Αποτελεί μαζί με το συνοικισμό Παλαιοχώρι (Κεράσοβο) δημοτικό διαμέρισμα του δήμου Αιθήκων του Νομού Τρικάλων, ο οποίος δημιουργήθηκε στα πλαίσια του σχεδίου Καποδίστριας και περιλαμβάνει εκτός από το Γαρδίκι και τα χωριά Αγ. Νικόλαος (Καμνάι), Αθαμανία (Μουτσιάρα), Βροντερό (Λάντζο), Δέση, Δροσοχώρι (Τυφλοσέλι), Ελάτη (Τύρνα), Καλόγηροι, Νεραϊδοχώρι ή Χατζηπέτριον (Βετερνίκ), Περτούλι και Πύρρα. Απέχει 80,5 χιλιόμετρα από τα Τρίκαλα μέσω Ελάτης- Περτουλίου και 47,5 χιλιόμετρα από την Ελάτη, την έδρα του δήμου.

23 ΓΑΡΔΙΚΙ Ιστορικά, στην περιοχή που βρίσκεται σήμερα το Γαρδίκι μνημονεύεται αρχαίος οικισμός με την πρωτεύουσα του στη θέση "Βρύσες", κάπου 250μ. ψηλότερα από τον συνοικισμό Παλαιοχώρι Γαρδικίου. Ακόμα και σήμερα σώζονται ερείπια και κομμάτια από κεραμίδια. Προπολεμικά είχαν γίνει ανασκαφές και βρέθηκαν αρχαία νομίσματα με τη λέξη "Αθαμάνων". Πρώτος βασιλιάς της Αθαμανίας ήταν ο Αθάμας. Στα νεότερα χρόνια, την πρώτη καταγραφή του χωριού την βρίσκουμε το 1454 στην πρώτη επίσημη απογραφή των Τούρκων μετά την Άλωση της Πόλης και την οριστική πτώση της Βυζαντινής αυτοκρατορίας. Κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας αναφέρεται από Τουρκικές πηγές ως Gardik, Γαρδίκι, Βλαχογαρδίκι. Στο Γαρδίκι μετοίκησαν οι κάτοικοι του οικισμού Λιάσοβο που βρισκόταν στη δυτική πλευρά του βουνού Νεράϊδα (Καπ Γκρας = Χοντρό Κεφάλι, στη βλάχικη διάλεκτο) και διάλύθηκε στο διάστημα μεταξύ και 1858, αλλά και του οικισμού Κεράσοβο που βρισκόταν στην περιοχή του σημερινού οικισμού Παλαιοχώρι Γαρδικίου και διαλύθηκε μεταξύ των ετών 1868 και 1881.

24 ΓΑΡΔΙΚΙ Κατά την περίοδο αυτη πλήθος δημοτικών τραγουδιών μιλούν για το Γαρδίκι, τους οπλαρχηγούς, τα ασκέρια του και τη συμβολή του στον Αγώνα (π.χ. Εσείς βουνά του Ασπροπόταμου, του Καταραχιά, του Χριστόδουλου Χατζηπέτρου, του Νάσιου Σγούρου, του Καντάρα και του Γεωργαλή κλπ). Μετά την απελευθέρωση της Θεσσαλίας (1881) το Γαρδίκι εξελίχθηκε σε μεγαλοχώρι και αποτέλεσε την έδρα του πάλαι ποτέ Δήμου Αθαμανών, που περιελάμβανε και τα χωριά Τζούρτζια (Αγ.Παρασκευή), Μουτσιάρα (Αθαμανία), Δέση, Αγ.Νικόλαο (Καμνάι) και Δροσοχώρι (Τυφλοσέλι) και ο οποίος καταργήθηκε το Έκτοτε υπήρξε έδρα της κοινότητας Γαρδικίου, ώς την εφαρμογή του σχεδίου Καποδίστριας. Σήμερα στο Γαρδίκι αριθμεί 850 σπίτια, τα οποία είναι ακατοίκητα τους χειμερινούς μήνες ενώ ζωντανεύουν από την άνοιξη έως το φθινόπωρο. Την περίοδο αυτή σημαντικές στιγμές για το χωριό είναι η εορτή των Αγ. Αναργύρων (1/7), η εορτή του Προφήτη Ηλία -Αη Ηλιός-(20/7), η εορτή της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος (6/8). Αποκορύφωμα των καλοκαιρινών πανηγύρεων αποτελέι ο εορτασμός της Κοιμήσεως της Θεοτόκου το Δεκαπενταύγουστο, κορυφαίο ετήσιο γεγονός μείζονος κοινωνικής, ιστορικής αλλά και πολιτιστικής σημασίας για το Γαρδίκι. Το καλοκαίρι, και ειδικά τον Αύγουστο, ο πληθυσμός υπερβαίνει τις 8000.

25 Η Αθαμανία βρίσκεται σε υψόμετρο 900 μ. στη σκιά του υψηλότερου όρους των Τζουμέρκων και όλης της νότιας Πίνδου καθώς και ένατο υψηλότερο της Ελλάδας, τη Κακαρδίτσα (2429 μ.). Επι τουρκοκρατίας της δόθηκε το όνομα Μουτσιάρα που σημαίνει πολύ νερό. Το σημερινό της όνομα προέρχεται από την αρχαία Αθαμανία που κατά την αρχαιότητα περιελάμβανε τα γύρω μέρη. Στα νοτιοανατολικά του χωριού υπάρχει η κορυφή Περτούσα με την 'Δρακότρυπα' που τη διαπερνά. Περιβάλεται επίσης από τις κορυφές Διακόπια και Κράλη. Το χωριό είναι χωρισμένο σε δυο μαχαλάδες λόγω του ρέματος που το διασχίζει και έπειτα χύνεται στο μουτσιαρίτικο ρέμα, έναν από τους παραποτάμους του Αχελώου. ΑΘΑΜΑΝΙΑ

26 ΑΘΑΜΑΝΙΑ Παρότι το χειμώνα σχεδόν ερημώνει, το καλοκαίρι οι κάτοικοι της Αθαμανίας φτάνουν τις 800 ψυχές. Το πανηγύρι του χωριού γίνεται στις 26 Ιουλίου της Αγίας Παρασκευής. Μεταξύ άλλων εκδηλώσεων που παραγματοποιούνται το καλοκαίρι, ξεχωρίζει η γιορτή του Προφήτη Ηλία με τους κατοίκους να μοιράζονται ντόπιο ψητό κρέας και άλλα τοπικά εδέσματα. Το πρώτο σαββατοκύριακο του αυγούστου ο πολιτιστικός σύλλογος διοργανώνει γλέντι στην πλατεία. Οι Αθαμάνες καλοσορίζουν το καλοκαίρι με χορούς και εκδήλώσεις την ημέρα των 12 Αποστόλων και το αποχαιρετούν στις 29 αυγούστου, της αποτομής του Ιωάννη του Προδρόμου με χορους, φασολάδα και μπλιγούρι με ντόπιο κρέας.

27 Η σπουδαιότερη εκκλησία η οποία βρίσκεται στο κέντρο του χωριού είναι η Αγία Παρασκευή η οποία είχε κάποτε αρκετούς μοναχούς και 12 κελιά. Άλλα χρηστιανικά μνημεία είναι η μεταμόρφωση του Σωτήρος, ο ναός του Αγίου Αθανασίου στον οποίο σώζονται παλιές τοιχογραφίες καθώς και τα ξωκλήσια των 12 Αποστόλων, του Αι Γιάννη και του Προφήτη Ηλία. Σημαντική είναι η πολιτιστική δράση των δυο συλλόγων του χωριού του Εκπολιτιστικού και Μορφωτικού Συλλόγου Αθαμανίας <<Ο Αθάμας>> και του Συλλόγου των απανταχού Αθαμάνων <<Η Αγία Παρασκευή>> ο οποίος ιδρύθηκε το 1935 με έδρα τον Πειραιά. Αξίζει να επισκεφτεί κάποιος τον ανακαινισμένο (πρόγραμμα Leader) νερόμυλο καθώς και τον ξύλινο οικισμό που βρίσκεται δίπλα στο ποτάμι και επιβιώνει από το 1820 ενώ έχει ανακυρυχθεί διατηρητέος. ΑΘΑΜΑΝΙΑ

28 ΑΘΑΜΑΝΙΑ Η Αθαμανία αποτελεί το πεδίο εκκίνησης για την ανάβαση στην επιβλητική Κακαρδίτσα. Η ανάβαση στην κορυφή Περτούσα είναι, επίσης, αξιόλογη για τη θέα που προσφέρει, καθώς και για τη Δρακότρυπα. Η Δρακότρυπα, λόγω του μεγέθους της, έχει δημιουργήσει το μύθο της Αγίας Παρασκευής, η οποία λέγεται ότι σκότωσε το δράκο που ετοιμαζόταν να κάνει ζημειά στο χωριό και ο οποίος πέφτοντας άνοιξε μεγάλη τρύπα. Ευκαιρία για ευχάριστο περίπατο αποτελούν οι βρύσες σουρωτό, αγκαθάκι και σγούρου.

29 Στους πρόποδες του όρους Νεραΐδα (2144 μ.), κοντά στην συμβολή του Αχελώου με τον Κρανιώτικο ποταμό (περιοχή 3 ποτάμια), αγκαλιασμένο από ψηλά βουνά,αγέρωχα ελάτια και αιωνόβια πλατάνια βρίσκεται το χωριό Πολυθέα (1150μ.). Το παλιό βλάχικο όνομα του ήταν Δραγοβίστι (ωραία θέα). Οι κάτοικοι μαγεμένοι από το τοπίο, δεν είχαν παρά μόνο μια επιλογή για την ονομασία του χωριού τους, Πολυθέα. Η ομορφιά πλανεύτρα, μοναδική, αλλάζει πρόσωπο ανάλογα με τις εποχές. Το χειμώνα στα λευκά, σου θυμίζει πως η φύση είναι ακόμα κυρίαρχη εδώ, έχοντας όμως τη διάθεση να σε φιλοξενήσει, να ανταμείψει την αγάπη σου για τον τόπο, χαρίζοντας σου απλόχερα μαγεμένες εικόνες. Το καλοκαίρι στα καταπράσινα, ζεστή και πράα, αναμιγνύεται με τις φωνές, το κελαιδισμα και τα ποτάμια. Πρώτος προορισμός για αυτούς που θέλουν ένα μέρος, δροσερό, παρθένο, γεμάτο γλυκιές περιπέτειες για τις καλοκαιρινές τους εξορμήσεις. ΠΟΛΥΘΕΑ

30 ΠΟΛΥΘΕΑ Το χωριό κάηκε σχεδόν ολοσχερώς το 1943 γι αυτο και τα παραδοσιακά οικίσματα είναι λιγοστά. Παρόλα αυτά η αγάπη και το πείσμα των κατοίκων του, το αναγέννησαν κυριολεκτικά από τις στάχτες του. Στο κέντρο δεσπόζει η πλατεία, φιλοξενώντας μαζί με τους λάτρεις της περιοχής και 7 πελώρια πλατάνια, τα οποία τη στολίζουν μοναδικά. Η εκκλησία του χωριού είναι αφιερωμένη στον Αγ. Δημήτριο και χτίστηκε το 1830 μ.χ.

31 ΠΟΛΥΘΕΑ Η Πολυθέα αποτελεί ιδανικό προορισμό για έναν φυσιολάτρη ή πεζοπόρο. Διαδρομές όπως αυτές που οδηγούν στην πηγή της Γκούρας (ΒΔ του οικισμού) ή στο ξέφωτο της Κιάρης, γνωρίζουν στον περιηγητή τις ομορφιές του τόπου. Διαδρομές ξεκούραστες, διέρχονται από πυκνό ελατοδάσος και οξιές, συναντούν ποταμάκια και μικρούς καταρράκτες, χαρίζοντας στον επισκέπτη όλα αυτά που του έχει στερήσει η ζωή της πόλης. Για τους πιο τολμηρούς, οι κορυφές Καπ Γκρας και Νεραΐδα (2144μ.) είναι πρόκληση. Τρόπαιο της κατάκτησης της κορυφής, η θέα όλου του ορεινού συμπλέγματος του Ασπροποτάμου. Επίσης η τοποθεσία «Φιαρίκα» προσφέρεται για τη φωτογράφηση της περιοχής, λόγω της πανοραμικής της θέσης. Σημαντικά πολιτιστικά γεγονότα του χωριού είναι το «αντάμωμα» των αποδήμων Πολυθεατών, οι οποίοι συγκεντρώνονται στην πλατεία του χωριού κάθε δεύτερο Σάββατο του Αυγούστου και γλεντάνε ως το πρωί με παραδοσιακά τραγούδια και χορούς καθώς και το κεντρικό ετήσιο πανηγύρι, το οποίο γίνεται στις 8 Σεπτεμβρίου, στα Γενέθλια της Θεοτόκου.

32 ΣΤΕΦΑΝΙ Το Στεφάνι ή Σκληνιάσα, κατά την παλιά Βλάχικη ονομασία, είναι το ορεινότερο χωριό του Ν. Τρικάλων με υψόμετρο 1360 μ. Ανήκει στα χωριά του Ασπροποτάμου στο βορειοδυτικό τμήμα του Νομού Τρικάλων, στην οροσειρά της Νοτίου Πίνδου και συνορεύει με το Νομό Ιωαννίνων. Απέχει 75χλμ από τα Τρίκαλα και περίπου 35 χλμ από το Μέτσοβο. Οι κάτοικοι του Στεφανίου, Βλάχοι στην καταγωγή, ασχολούνταν κυρίως με την κτηνοτροφία και το εμπόριο. Το Στεφάνι κατοικείτο ανέκαθεν μόνο τους θερινούς μήνες, ενώ το χειμώνα η πλειοψηφία των κατοίκων του χωριού μετακινούνταν στη περιοχή των Φαρσάλων.

33 Με την πάροδο των χρόνων και την εγκατάλειψη της νομαδικής ζωής, επήλθε η κατάρρευση όλων σχεδόν των παλαιών κτισμάτων. Για τον λόγο αυτό, ο οικισμός του Στεφανίου σήμερα, δεν έχει κάποια ιδιαίτερη παραδοσιακή αρχιτεκτονική, με εξαίρεση την τρίκλιτη βασιλική της Αγίας Παρασκευής (1770), με τον υπέροχο εσωτερικό ξύλινο διάκοσμο, που δεσπόζει στην πλατεία του χωριού. Σε αντιστάθμισμα όμως, οι επισκέπτες του χωριού αποζημιώνονται από το ξεχωριστό φυσικό περιβάλλον αποτελούμενο από πυκνά δάση, αμιγή ή μεικτά, από οξιά, δασικό πεύκο και έλατο που περικυκλώνουν το χωριό δημιουργώντας ένα μοναδικό σε ομορφιά τοπίο. ΣΤΕΦΑΝΙ

34 ΣΤΕΦΑΝΙ Η δασική περιοχή του Στεφανίου, έκτασης εκταρίων, είναι καταφύγιο Άγριας Ζωής με την ονομασία Έλατος - Σεκάρες και φιλοξενεί ένα σημαντικό αριθμό των απειλούμενων ζωικών ειδών της Πίνδου, όπως την καφέ αρκούδα και τον λύκο. Επιπλέον, η ευρύτερη περιοχή του Ασπροποτάμου με συνολική έκταση εκταρίων έχει ενταχθεί στον Εθνικό Κατάλογο του Ευρωπαϊκού Δικτύου ΦΥΣΗ 2000.

35 Στις πλαγιές της εσωτερικής κεντρικής Πίνδου είναι καλά κρυμμένο το "αθέατο χωριό" Τζούρτζια Αγία Παρασκευή, ένα από τα χωριά του Ασπροποτάμου. Βρίσκεται στα Δυτικά του Ν. Τρικάλων, σε υψόμετρο περίπου 950 μ. νοτίως του Μετσόβου και βορειοδυτικά της Ελάτης. Με την εφαρμογή του προγράμματος Καλλικράτης ανήκει στον Δήμο Καλαμπάκας. Η πρόσβαση προς την Τζούρτζια γίνεται από τις δύο εισόδους της Πίνδου από την πλευρά των Τρικάλων, είτε από την Πύλη - Ελάτη (50 χλμ.) είτε από την Καλαμπάκα - γέφυρα Μουργκάνη (60 χλμ.). ΤΖΟΥΡΤΖΙΑ

36 ΤΖΟΥΡΤΖΙΑ Κτηνοτροφικό χωριό κι αυτό, με περίπου γιδοπρόβατα, το χειμώνα ερημώνει ενώ το καλοκαίρι συγκεντρώνει περίπου κατοίκους. Το καλοκαίρι μπορεί κανείς να απολαύσει την ομορφιά και τη ζωντάνια που αναδύει η συγκέντρωση αυτή των ανθρώπων που όλο το χειμώνα παρέμεναν χωριστά τις περισσότερες φορές στα χωριά του θεσσαλικού κάμπου και αλλού. Αποκορύφωμα αυτής της συνάντησης το πανηγύρι της Αγίας Παρασκευής (25-28/7), όταν εκτός των καθιερωμένων εμφανίζονται χορευτικά συγκροτήματα με παραδοσιακές στολές και οι νέοι του χωριού περιφέρονται σε όλα τα σπίτια του χωριού με τη συνοδεία της δημοτικής ορχήστρας. Καθαρά θρησκευτικές είναι οι εορτές των Αποστόλων Πέτρου και Παύλου (29/6) και της Αγίας Μαρίνας (17/7) στα αντίστοιχα γραφικά ξωκλήσια ενώ συνεχίζονται τα έθιμα του παραδοσιακού «αρραβώνα» και «γάμου».

37 Ορεινό χωριό της Ν Πίνδου, σε μ. ανάμεσα στις κορυφές Ντάλια (1.500 μ.), Κρούτσια Πάπλου (1.700 μ.) και Μπουρντένι (1.750 μ.), μεταξύ Κρανιάς και Πολυθέας. Απέχει 60 χλμ. από την Καλαμπάκα. Οι 200 περίπου κάτοικοί του (κατά τους θερινούς μήνες) ασχολούνται με την υλοτομία (8.500 στρ. δάσους με έλατα, πεύκα και οξιές) και την κτηνοτροφία. Το χειμώνα το χωριό ερημώνει και το κοινοτικό γραφείο μεταφέρεται και λειτουργεί στα Τρίκαλα. Αντίθετα το καλοκαίρι τα πάντα ζωντανεύουν με την έλευση όχι μόνο των ντόπιων που επιστρέφουν στα σπίτια τους αλλά και παραθεριστών που σπεύδουν να απολαύσουν την ομορφιά του τόπου και το καλό κλίμα, φτάνοντας έτσι σε αριθμό τους κατοίκους. ΚΑΛΛΙΡΡΟΗ

38 ΚΑΛΛΙΡΡΟΗ Το φυσικό περιβάλλον παραμένει παρθένο κι αυτό επέτρεψε τη διατήρηση στα δάση πολλών αγρίων ζώων, όπως είναι τα ζαρκάδια, οι λύκοι, οι αλεπούδες, οι λαγοί, οι αρκούδες και οι σκίουροι. Το ποτάμι της Καλλιρρόης που χύνεται στον Ασπροπόταμο είναι βιότοπος της πέστροφας. Αν και οι μαρτυρίες για τις κατά καιρούς μετακινήσεις των πληθυσμών κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας είναι αποσπασματικές, γνωρίζουμε πως Βλάχοι από την περιοχή του Ασπροποτάμου εγκαταστάθηκαν στην Ηράκλεια (Τζουμαγιά Σερρών). Ίσως μια τέτοια μετακίνηση να ήταν ο λόγος της ερήμωσης του χωριού προ του 1830, όπως μαρτυρά η παράδοση. Επίσης αναφέρεται πως από το χωριό πέρασε και δίδαξε ο εθναπόστολος Κοσμάς ο Αιτωλός.

39 Οι δύο εκκλησίες του χωριού ακολούθησαν τη μοίρα του οικισμού. Έτσι, ο ιερός ναός Κοιμήσεως της Θεοτόκου, που χρονολογούνταν πριν από το 1600, κάηκε το 1943 από τους Γερμανούς και στη θέση του κτίστηκε καινούργιος. Διατηρήθηκε μόνο το παλαιό καμπαναριό. Το Δεκαπενταύγουστο γιορτάζει μεγαλοπρεπώς με καθιερωμένο γλέντι μετά τη Θ. Λειτουργία στην πλατεία του χωριού. Η εκκλησία του Αγ. Νικολάου, που θεωρείται και η παλαιότερη του χωριού, γκρεμίστηκε το 1970 και στη θέση της κτίστηκε καινούργιος ναός στον οποίο τοποθετήθηκε τμήμα από το εικονοστάσι και φορητές εικόνες που σώθηκαν από την παλαιά εκκλησία. ΚΑΛΛΙΡΡΟΗ

40 ΜΗΛΙΑ Η Ιστορία του χωρίου και γενικά της περιοχής είναι σχετικά άγνωστη, δεν υπάρχουν επίσημες καταγραφές ή μνημεία που να μαρτυρούν έντονη ανθρώπινη δραστηριότητα. Η περιοχή αυτή ήταν αρκετά απομονωμένη με αρκετά δύσκολη πρόσβαση ιδιαίτερα τους χειμερινούς μήνες. Πληροφορίες μπορούμε να αναζητήσουμε μόνο μέσα από τα αρχεία της Εκκλησίας, της Οθωμανικής αυτοκρατορίας και σε κάποια βιβλία περιηγητών που πέρασαν από την Ελλάδα τον 18ο και 19ο Αιώνα. Την πρόσφατη ιστορία άλλα τα ήθη και έθιμα αυτού του τόπου μπορούμε να τα ακούσουμε από τους γηραιότερους κατοίκους της περιοχής. Η Μηλιά είναι κτισμένη πάνω σε ένα φυσικό πλάτωμα στην μέση της πλαγιάς, ίσως κάπου στο παρελθόν η πλαγιά του βουνού κατολίσθησε δημιουργώντας αυτό το τοπίο. Οι Γηραιότεροι κάτοικοι του χωρίου λένε έναν θρύλο σχετικά με το χωριό. "Στα παλιά τα χρόνια το χωρίο ήταν πολύ πιο μεγάλο και τα σπίτια φτάνανε χαμηλά μέχρι το ποτάμι. Ήτανε μεγαλοχώρι όπως το λένε, κάποτε όμως ένα μεγάλο ψάρι βγήκε από την βρύση του χωρίου. Οι Κάτοικοι τότε το βγάλανε και το μαγειρέψανε. Όσοι φάγανε από αυτό πέθαναν και στο χωρίο ξέσπασε μια αρρώστια με αποτέλεσμα να ερημωθεί το χωρίο".

41 Σε πολλά σημεία γύρω από το χωρίο οι κάτοικοι, βρίσκουν ακόμα θεμέλια πέτρινων κτισμάτων και κομμάτια από κεραμίδια, επιβεβαιώνοντας κάπου τον θρύλο. Έως το 1600 όπως αναφέρει ο Παπασωτηρίου η Μηλιά και η Καλλιρρόη ήταν από τα μεγαλύτερα χωριά στην περιοχή με τριακόσιες οικογένειες το καθένα. Το 1616 ο Μητροπολίτης Τρίκκης (Τρικάλων) Διονύσιος ξεσήκωσε τους αγρότες για να σπάσουν τον Οθωμανικό ζυγό. Εκστράτευσε εναντίων των Ιωαννίνων όπου και την κατάλαβε. Ηττήθηκε όμως και πιάστηκε από τους Οθωμανούς βασανίζοντας τον άγρια. Μετά τις επαναστάσεις για την αποφυγή των Οθωμανικών αντιποίνων μάλλον, γίνεται μια μεγάλη μετακίνηση πληθυσμού. Πολλά χωριά αδειάζουν και ερημώνονται, όπως και η Μηλιά, χάνοντας το μεγαλύτερο μέρος των κατοίκων της για πάντα. Ενα άλλο στοιχείο που μπορεί να δεθεί με τον Θρύλο (με το ψάρι που αναφέρεται) είναι οι θανατηφόρες επιδημίες που έπληξαν την Θεσσαλία από το 1650 και μετά. Ισως να έφτασαν εδώ πάνω και να αφάνισαν το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού. ΜΗΛΙΑ

42 ΜΗΛΙΑ Ο Γάλλος περιηγητής Πουκεβίλ το 1806 πέρασε από την περιοχή και ανάφερε ότι η Μηλιά είχε 25 γεωργικές οικογένειες που ήταν τσιφλίκι των χριστιανών αρχόντων από το Χαλίκι. Το 1881 με την συνθήκη του Βερολίνου η Ελλάδα προσάρτησε την Θεσσαλία. Για πρώτη φορά η περιοχή του Ασπροποτάμου βρίσκεται μέσα στην ελεύθερη Ελλάδα και κοντά στα σύνορα. Τελευταίος σταθμός στο ταξίδι μας είναι η εισβολή και η καταστροφή πολλών χωρίων στην κατοχή το 1943 από τους Γερμανούς. Μετά τον Σεπτέμβριο του 1943 ο Γερμανικός στρατός κινήθηκε εναντίων των Ανταρτών με σκοπό να αποτρέψει την παράδοση τμημάτων του Ιταλικού Στράτου στους Αντάρτες. Η δολοφονία μερικών Γερμανών στρατιωτών από τους αντάρτες ήτανε η αφορμή για την καταστροφή στα χωρία μας. Η οδική σύνδεση με την Καλαμπάκα και τα υπόλοιπα χωρία ξεκίνησε την δεκαετία του 1950 από στρατιωτικές μονάδες ΜΟΜΑ, και ολοκληρώθηκε με την ασφαλτόστρωση πριν από μερικά χρόνια. Η Γέφυρα του χωρίου τοποθετήθηκε την δεκαετία του 1960 και είναι τύπου μπέλευ.

43 ΤΕΛΟΣ ΑΥΤΑ ΕΙΝΑΙ ΤΑ ΟΜΟΡΦΑ ΧΩΡΙΑ ΤΟΥ ΑΣΠΡΟΠΟΤΑΜΟΥ ΤΟ ΚΑΘΕΝΑ ΞΕΧΩΡΙΣΤΗΣ ΧΑΡΗΣ ΚΑΙ ΟΜΟΡΦΙΑΣ. ΜΠΑΜΠΟΥΡΗΣ ΘΟΔΩΡΗΣ ΚΟΣΥΒΑΣ ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΛΟΖΙΟΣ ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΝΑΤΣΙΟΣ ΔΗΜΗΤΡΗΣ