ΠΣΤΥΙΑΚΗ ΔΡΓΑΙΑ ΘΔΜΑ

Transcript

1 ΣΔΥΝΟΛΟΓΗΚΟ ΔΚΠΑΗΓΔΤΣΗΚΟ ΗΓΡΤΜΑ ΚΑΒΑΛΑ ΥΟΛΖ ΓΗΟΗΚΖΖ ΚΑΗ ΟΗΚΟΝΟΜΗΑ ΣΜΖΜΑ ΛΟΓΗΣΗΚΖ ΠΣΤΥΙΑΚΗ ΔΡΓΑΙΑ ΘΔΜΑ «ΠΡΟΣΑΙΑ ΣΟΤ ΜΟΤΙΚΟΤ ΓΗΜΙΟΤΡΓΟΤ ΚΑΙ ΣΟΤ ΔΡΓΟΤ ΣΟΤ» ΠΟΤΓΑΣΡΗΔ: ΑΘΖΝΑ ΠΤΡΗΓΟΠΟΤΛΟΤ ΠΑΡΑΚΔΤΖ ΝΑΛΜΠΑΝΣΖ ΔΠΗΒΛΔΠΟΤΑ ΚΑΘΖΓΖΣΡΗΑ: ΚΑΛΛΗΟΠΖ ΚΑΛΑΜΠΟΤΚΑ ΚΑΒΑΛΑ 2009

2 ΤΝΣΟΜΟΓΡΑΦΙΔ I Α.Δ.Π.Η. Διιεληθή Δηαηξία Πξνζηαζίαο Πλεπκαηηθήο Ηδηνθηεζίαο Α.Κ. Αζηηθφο Κψδηθαο Απφθ. Απφθαζε Α.Π. Άξεηνο Πάγνο Αξ. Άξζξν Αξκ. Αξκελφπνπινο Βι. βιέπε Γ.Δ.Δ. Γίθαην Δηαηξηψλ θαη Δπηρεηξήζεσλ Δ.Δ. Δπξσπατθή Έλσζε Διι.Γλε. Διιεληθή Γηθαηνζχλε Δ.Δ.Δπξ.Γ. Διιεληθή Δπηζεψξεζε Δπξσπατθνχ Γηθαίνπ Δ.Δ.Δ.Κ. Δπίζεκε Δθεκεξίδα ησλ Δπξσπατθψλ Κνηλνηήησλ Δ.Κ. Δπξσπαηθή Κνηλφηεηα Δ.Ο.Κ. Δπξσπαηθή Οηθνλνκηθή Κνηλφηεηα Δ.Π.Β.Η. Δπηζεψξεζε Βηνκεραληθή Ηδηνθηεζίαο επ. επφκελν Δθ.Αζ. Δθεηείν Αζελψλ Δθ.Θεζ. Δθεηείν Θεζζαινλίθεο Δθ. Δθεηείν Κξηη.Δπ. Κξηηηθή Δπηζεψξεζε θ.ι.π. θαη ηα ινηπά Μνλ.Πξση.Αζ. Μνλνκειέο Πξσηνδηθείν Αζελψλ Μνλ.Πξση.Θεζ. Μνλνκειέο Πξσηνδηθείν Θεζζαινλίθεο λ. λφκνο Ν.Π.Γ.Γ. Ννκηθφ Πξφζσπν Γεκνζίνπ Γηθαίνπ Ο.Π.Η. Οξγαληζκφο Πλεπκαηηθήο Ηδηνθηεζίαο παξ. παξάγξαθνο Π.Γ. Πξνεδξηθφ Γηάηαγκα Πιεκκ. Πιεκκειεηνδηθείν Πνι.Πξ.Αζ. Πνιπκειέο Πξσηνδηθείν Αζελψλ Πνι.Πξ.Θεζ. Πνιπκειέο Πξσηνδηθείν Θεζζαινλίθεο Πνηλ.Γ/λε. Πνηληθή Γηθαηνζχλε Πνηλ.Λνγ. Πνηληθφο Λφγνο Πνηλ.Υξ. Πνηληθά Υξνληθά π.ρ. παξαδείγκαηνο ράξηλ ζει. ζειίδα Σν Σν χληαγκα Υξ.Η.Γ. Υξνληθά Ηδησηηθνχ Γηθαίνπ II ALAI Association Littéraire et Artistique Internationale 2

3 ΠΔΡΙΔΥΟΜΔΝΑ ΤΝΣΟΜΟΓΡΑΦΙΔ.2 ΠΡΟΛΟΓΟ 6 ΔΙΑΓΩΓΗ..8 ΚΔΦΑΛΑΙΟ Α.10 Σν δηθαίσκα ηεο πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο Η αναγνώπιζη ζηο σώπο ηος δικαίος ηηρ πνεςμαηικήρ ιδιοκηηζίαρ 10 α. Ηζηνξηθή εμέιημε..10 β. Γηαηππσζείζεο ζεσξίεο ππέξ ηεο πξνζηαζίαο ησλ πλεπκαηηθψλ δηθαησκάησλ 13 β.1. Ζ αλζξσπηζηηθή ηδεαιηζηηθή δηθαηνιφγεζε.13 β.2. Οπηηιηηαξηζηηθή δηθαηνιφγεζε...14 β.3. πλδπαζκφο ησλ ζεσξηψλ ζηηο ζχγρξνλέο λνκνζεζίεο Η έννοια ηος δικαιώμαηορ ηηρ πνεςμαηικήρ ιδιοκηηζίαρ.15 α. Βαζηθέο έλλνηεο..15 α.1. Σν έξγν.16 α.2. Ο δεκηνπξγφο..18 β. ην πεξηερφκελν ηνπ δηθαηψκαηνο.19 β.1. Σν πεξηνπζηαθφ δηθαίσκα..19 β.1α. Οη επηκέξνπο εμνπζίεο.19 β.1β. Σν δηθαίσκα παξαθνινχζεζεο..22 β.2. Σν εζηθφ δηθαίσκα..22 β.3. Σα ζπγγεληθά δηθαηψκαηα..26 γ. Ζ εθκεηάιιεπζε ηνπ έξγνπ...27 γ.1. πκβάζεηο θαη άδεηεο εθκεηάιιεπζεο..27 γ.2. πιινγηθή δηαρείξηζε ηνπ έξγνπ...28 ΚΔΦΑΛΑΙΟ Β.32 Η πξνζηαζία θαη νη πεξηνξηζκνί ηνπ δηθαηώκαηνο ηεο πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο Η πποζηαζία ηων πνεςμαηικών δικαιωμάηων..32 α. πληαγκαηηθή πξνζηαζία..32 β. Δζληθή Ννκνζεζία..36 γ. Κνηλνηηθέο Οδεγίεο.39 δ. Γηεζλήο Πξνζηαζία 42 3

4 ε. Οξγαληζκνί πιινγηθήο Γηαρείξηζεο Πλεπκαηηθψλ Γηθαησκάησλ...43 ε.1. Διιεληθή Δηαηξία Πλεπκαηηθήο Ηδηνθηεζίαο (Α.Δ.Π.Η.) 44 ε. 1α. θνπφο..44 ε. 1β. Λεηηνπξγία.44 ε. 1γ. πκβάζεηο ακνηβαηφηεηαο Οι πεπιοπιζμοί ηων πνεςμαηικών δικαιωμάηων ηος δημιοςπγού..46 α. Υξνληθνί πεξηνξηζκνί.46 β. Αλαπαξαγσγή γηα ηδησηηθή ρξήζε..47 γ. Παξάζεζε απνζπαζκάησλ..48 δ. Δμππεξέηεζε θνηλσληθψλ ζθνπψλ.49 ΚΔΦΑΛΑΙΟ Γ..52 Σα κνπζηθά έξγα σο αληηθείκελν πλεπκαηηθώλ δηθαησκάησλ Η ιδιαίηεπη θύζη ηων μοςζικών έπγων.52 α. Ο κνπζηθφο σο εθηειεζηήο ή σο δεκηνπξγφο 52 β. Ζ ζχκβαζε θσλνιεςίαο Τα πποβλήμαηα από ηη διάδοζη ηηρ ηεσνολογίαρ...55 α. Ο θίλδπλνο απφ ηελ εθκίζζσζε πιηθψλ θνξέσλ ήρνπ θαη εηθφλαο 55 α.1. Άδεηα απφ παξαγσγνχο πιηθψλ θνξέσλ 55 α.2. ρέζε νπηηθναθνπζηηθνχ θαη κνπζηθνχ έξγνπ...56 α.3. Ο απφιπηνο θαη απνθιεηζηηθφο ραξαθηήξαο ηνπ δηθαηψκαηνο εθκίζζσζεο.58 α.4. Σν δηθαίσκα εχινγεο ακνηβήο γηα ηελ εθκίζζσζε 59 β. Οη θίλδπλνη απφ ηελ εμάπισζε ηνπ θαηλνκέλνπ ηεο πεηξαηείαο 60 β.1. Ζ ρξήζε ηεο ηερλνινγίαο peer to peer...63 β.2. Ζ on line αληαιιαγή κνπζηθψλ αξρείσλ.64 β.3. Music on demand...68 β.4. Ο ξφινο ηνπ internet..69 ΚΔΦΑΛΑΙΟ Γ 71 Η ζέζε ηεο λνκνινγίαο απέλαληη ζηελ πξνζηαζία ηεο πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο Σςλλογή Νομολογίαρ 71 α. Παξάζεζε νξηζκέλσλ ζεκαληηθψλ απνθάζεσλ..71 β. Ννκνινγία ζρεηηθά κε νξηζκέλα απφ ηα αληηθείκελα ηεο πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο Η θέζη ηηρ νομολογίαρ απένανηι ζηην πποζηαζία μοςζικών έπγων 75 α. Ζ θξαηνχζα ζέζε ζηε λνκνινγία ησλ πνιηηηθψλ δηθαζηεξίσλ...75 β. Δλδεηθηηθή λνκνινγία πνηληθψλ δηθαζηεξίσλ 78 4

5 ΣΔΛΙΚΔ ΚΡΙΔΙ ΤΜΠΔΡΑΜΑΣΑ.81 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ...83 ΑΡΘΡΑ..84 ΝΟΜΟΛΟΓΙΑ 86 ΠΗΓΔ INTERNET..88 5

6 ΠΡΟΛΟΓΟ Ο ηνκέαο ηεο πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο είλαη έλαο ηνκέαο, ν νπνίνο εμειίζζεηαη κε ξαγδαίνπο ξπζκνχο πξνζπαζψληαο λα αληαπνθξηζεί ζηηο ηερλνινγηθέο εμειίμεηο αιιά θαη ζηηο θνηλσληθέο θαη νηθνλνκηθέο αλάγθεο, φπσο απηέο δηακνξθψλνληαη ηφζν ζηελ Διιάδα φζν θαη ζην εμσηεξηθφ. Ζ εμέιημε ηνπ σζηφζν ζε πνιιέο πεξηπηψζεηο εληείλεη ηελ εμεηδίθεπζε ησλ ζεκάησλ θαζψο θαη ηελ πνιππινθφηεηά ηνπο. Απηφ ζπκβαίλεη ηδηαίηεξα δηφηη ην έξγν σο πξσηφηππν δεκηνχξγεκα ηεο δηάλνηαο εμειίζζεηαη, ελζσκαηψλεη ηηο επηδξάζεηο ηεο ηερλνινγίαο, πξνζαξκφδεηαη δηαξθψο ζηηο κεηαβαιιφκελεο θαηαλαισηηθέο αλάγθεο θαη θαζίζηαηαη πξντφλ αληαγσληζηηθφ ζηελ αγνξά. Δπηπιένλ νη ρξήζεηο ησλ έξγσλ εμειίζζνληαη επίζεο θαζψο θαη νη ηξφπνη εθκεηάιιεπζεο θαη εκπνξίαο ηνπο κε ζπλέπεηα λα εκπιέθνπλ νινέλα κεγαιχηεξεο κεξίδεο ηνπ θνηλνχ, νη νπνίεο θάλνπλ ρξήζε ησλ έξγψλ ηνπ δεκηνπξγνχ θαη επνκέλσο νθείινπλ, λα θαηαβάινπλ δηθαηψκαηα ή έζησ ζε θάζε πεξίπησζε λα εμαζθαιίδνπλ ηε ζπλαίλεζε ηνπ δεκηνπξγνχ ή άιισλ δηθαηνχρσλ γηα ηε ρξήζε απηή ηνπ έξγνπ. Καη φια απηά ζε έλα πιαίζην δεκνθξαηηθφ, ην νπνίν αλαγλσξίδεη θαη ζέβεηαη ηελ αλάγθε ηεο ειεχζεξεο πξφζβαζεο ζηελ πιεξνθνξία, ην ζεβαζκφ ηεο πξνζσπηθφηεηαο ηνπ δεκηνπξγνχ κέζσ ηνπ εζηθνχ δηθαηψκαηνο πνπ ηνπ αλαγλσξίδεη ν λφκνο, θαζψο θαη ηελ αλάγθε δεκηνπξγίαο ελφο αξκνληθνχ θαη επέιηθηνπ ζρήκαηνο εθθαζάξηζεο δηθαησκάησλ πνπ ζα δηεπθνιχλεη ηελ παξνρή ησλ αλσηέξσ ζπλαηλέζεσλ θαη ζα επηηξέπεη ηελ πεξαηηέξσ αληαπνθξηλφκελε ζηηο αλάγθεο ηεο επνρήο δεκηνπξγία παξέρνληαο ηα απαξαίηεηα θίλεηξα. Σν δίθαην ηεο πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο έξρεηαη έηζη λα ζπκβηιηψζεη δχν θαηλνκεληθά αληίζεηνπο θφζκνπο, απηφλ ηνπ δεκηνπξγνχ/δηθαηνχρνπ θαη απηφλ ηνπ ρξήζηε, νη νπνίνη σζηφζν κνηξάδνληαη θνηλά ζπκθέξνληα απφ ηελ πξνψζεζε ηεο δεκηνπξγηθφηεηαο θαη απφ ηνλ ζεβαζκφ ηνπ κφρζνπ θαη ηεο πξνζσπηθφηεηαο ηνπ άιινπ, θαη νη νπνίνη ζε απηφλ ηνλ δηαξθψο εμειηζζφκελν απφ άπνςε δεκηνπξγίαο θφζκν ελδέρεηαη θάιιηζηα λα 6

7 αιιάδνπλ ξφινπο θαη ν δεκηνπξγφο λα θαζίζηαηαη ρξήζηεο ελψ ν ρξήζηεο δεκηνπξγφο. Ζ παξαπάλσ εξγαζίαο έρεη σο ζθνπφ ηελ φζν ην δπλαηφλ εξκελεία ηνπ λ. 2121/1993, λφκνο πεξί πλεπκαηηθψλ δηθαησκάησλ ζηελ ππάξρνπζα ειιεληθή ζεσξία θαη λνκνινγία θπξίσο θαηά ην έηνο 1993, έλαξμε ηζρχνο ηνπ λφκνπ θαη κεηά. Ωζηφζν, ν ειιεληθφο λφκνο γηα ηελ πλεπκαηηθή ηδηνθηεζία έρεη ηξνπνπνηεζεί αξθεηέο θνξέο απφ ην 1993, θπξίσο πξνθεηκέλνπ λα ελζσκαηψζεη ζρεηηθέο δηεζλείο ζπκβάζεηο θαη θνηλνηηθέο Οδεγίεο. Σέινο, ζα ζέιακε λα επραξηζηήζνπκε ηελ Καζεγήηξηα θ. Καιιηφπε Καιακπνχθα, επηβιέπνπζα θαζεγήηξηα ηεο πηπρηαθήο καο, γηα ηεο ρξήζηκεο παξαηεξήζεηο ηεο θαη ηεο εχζηνρεο ππνδείμεηο ηεο. 7

8 ΔΙΑΓΩΓΗ ηηο αξρέο ηνπ 21 νπ αηψλα έλα απφ ηα πην επίθαηξα θαη δπζεπίιπηα πξνβιήκαηα είλαη απηφ ηεο πξνζηαζίαο ηεο πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο θαη ησλ ζπγγεληθψλ δηθαησκάησλ κέζα ζηελ θνηλσλία ησλ πιεξνθνξηψλ θαη ηνπ Γηαδηθηχνπ. Απέλαληη ζε απηή ηε λέα θνηλσληθή πξαγκαηηθφηεηα θξίλεηαη απαξαίηεηε ε επέκβαζε ηνπ δηθαίνπ. Σν δίθαην σο ηκήκα ηεο εκπεηξηθά πιένλ δηαπηζησκέλεο θνηλσληθήο πξαγκαηηθφηεηαο, «σο ζχλνιν θαλφλσλ πνπ δηακνξθψλνληαη απφ ηελ θνηλσλία γηα λα πξνζηαηεχζεη ηε ζπλνρή ηεο θαη πνπ ηζρχνπλ επεηδή ε θνηλσλία νθείιεη λα αληηδξάζεη ζηελ ηπρφλ παξαβίαζή ηνπο» 1 θαιείηαη λα δψζεη απαληήζεηο. Ζ πλεπκαηηθή ηδηνθηεζία είλαη έλα δπλαηφ δηθαίσκα γηαηί, εθηφο απφ ηελ πξνζηαζία ησλ εζηθψλ ζπκθεξφλησλ, κπνξεί λα εμαζθαιίζεη ζην δεκηνπξγφ ηα αλαγθαία νηθνλνκηθά νθέιε ηα νπνία ηνπ επηηξέπνπλ λα δήζεη θαη λα ζπλερίζεη ηε δεκηνπξγία ηνπ, ζπκβάιινληαο ζηε δηάδνζε ησλ έξγσλ θαη ηελ ελίζρπζε ηεο πνιηηηζηηθήο παξαγσγήο. ηφρνο ηεο πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο είλαη ε δηαζθάιηζε ελφο πςεινχ επηπέδνπ πξνζηαζίαο ζην δεκηνπξγφ, ε ελζάξξπλζε ησλ επελδχζεσλ ζηνλ ηνκέα ηεο πνιηηηζηηθήο βηνκεραλίαο θαη ε εμαζθάιηζε ηεο ηζνξξνπίαο κεηαμχ ησλ δηθαηνχρσλ θαη ηεο νιφηεηαο. Δλ ησ κεηαμχ, νη λέεο ηερλνινγίεο ιεηηνπξγνχλ σο κηα κεγάιε δπλαηφηεηα δηάδνζεο ησλ έξγσλ θαη δηεχξπλζεο ηεο πνιηηηζηηθήο αγνξάο αιιά ζπγρξφλσο θαη σο απεηιή γηα ην δεκηνπξγφ. Ζ απεηιή δελ έξρεηαη φκσο κφλν απφ ηνλ αληηζπκβαιιφκελν αιιά θαη απφ ηνλ θαηαλαισηή πνπ γίλεηαη δηαλνκέαο θαη ρξήζηεο ηνπ έξγνπ ελψ ν ξφινο ηνπ δελ είλαη παζεηηθφο. Απφ ηελ άιιε πιεπξά ε ηερλνινγία θαηαθέξλεη λα μεπεξάζεη θαη λα παξαθάκςεη ην λφκν. ηηο κέξεο καο ηεξάζηηεο δηαζηάζεηο παίξλεη ην θαηλφκελν ηεο πεηξαηείαο ησλ CD θαη DVD πνπ πνπιηνχληαη ζην δξφκν θαζψο θαη ε παξάλνκε ρξήζε ινγηζκηθνχ. Καηά ζπλέπεηα, είλαη αλαγθαίν λα επηθεληξσζεί ε πξνζνρή φισλ ησλ αξκφδησλ θνξέσλ ζηελ θαηαζηνιή 1 Ι. ΚΑΡΑΚΩΣΑ, «Δίκαιο και Internet», Εκδόςεισ άκκουλα, Δίκαιο και Οικονομία, Ακινα,

9 θάζε θαηλνκέλνπ πεηξαηείαο. Γηα ην ιφγν απηφ, ν λνκνζέηεο απνδίδεη κεγάιε ζεκαζία ζηε δηαζθάιηζε ηεο πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο, γεγνλφο ην νπνίν απνδεηθλχεηαη απφ ηνλ αμηφινγν αξηζκφ λνκνζεηεκάησλ πνπ έρνπλ ζεζπηζζεί ηφζν ζε εζληθφ φζν θαη ζε επξσπατθφ θαη δηεζλέο επίπεδν ηα ηειεπηαία ρξφληα. ηελ παξνχζα κειέηε ζα αλαιπζεί ε έλλνηα ηεο πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο θαζψο θαη ην λνκηθφ πιαίζην πξνζηαζίαο απηήο ελψ παξάιιεια ζα επηρεηξεζεί κηα πξνζέγγηζε ηνπ νινέλα απμαλφκελνπ θηλδχλνπ πξνζηαζίαο ησλ πλεπκαηηθψλ δηθαησκάησλ απφ κνπζηθά έξγα. 9

10 ΚΔΦΑΛΑΙΟ Α' ΣΟ ΓΙΚΑΙΩΜΑ ΣΗ ΠΝΔΤΜΑΣΙΚΗ ΙΓΙΟΚΣΗΙΑ 1. Η ΑΝΑΓΝΩΡΙΗ ΣΟ ΥΩΡΟ ΣΟΤ ΓΙΚΑΙΟΤ ΣΗ ΠΝΔΤΜΑΣΙΚΗ ΙΓΙΟΚΣΗΙΑ α. Ιζηνξηθή εμέιημε Μεγάιεο δηαζηάζεηο ιακβάλεη ε αλάπηπμε ηεο πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο, µεηά ηελ αλαθάιπςε ηεο ηππνγξαθίαο απφ ηελ επνρή ηνπ Γνπηεµβέξγηνπ. Ωο ηφηε, δειαδή απφ ηελ αξραηφηεηα κέρξη θαη ηνλ µεζαίσλα, δελ ππήξρε θακία λνκνζεηηθή δηάηαμε πνπ λα ξπζµίδεη ηελ πλεπµαηηθή ηδηνθηεζία. Οη θαιιηηέρλεο γηα ηα δεκηνπξγήκαηά ηνπο ηθαλνπνηνχληαλ νηθνλνκηθά κφλν κε ην ηίκεκα γηα ηελ απφθηεζε ηνπ έξγνπ ηνπο ή βξαβεχνληαλ, δηφηη δελ ήηαλ δπλαηή ε επξεία εθµεηάιιεπζε ησλ έξγσλ. Γελ ππήξραλ ηα κέζα αληηγξαθήο θαη παξαπνίεζεο ησλ θαιιηηερληθψλ έξγσλ θαη φπνηνο πξνζπαζνχζε θάηη ηέηνην ζα αληηκεηψπηδε ηελ θνηλσληθή απνδνθηκαζία. Ζ αλάπηπμε ηεο ηερλνινγίαο, φπσο ε ηειεφξαζε, ε θηλεκαηνγξαθία, ην ξαδηφθσλν, ε θσηνγξαθία, δεµηνχξγεζαλ λέεο µνξθέο έξγσλ θαη λένπο ηξφπνπο µεηάδνζεο απηψλ κε απνηέιεζκα ηελ αλάγθε ζέζπηζεο ηνπ δηθαίνπ ηεο πλεπµαηηθήο ηδηνθηεζίαο. Ζ δπλαηφηεηα αλαπαξαγσγήο έξγσλ µέζσ ησλ µαγλεηνηαηληψλ θαη ησλ θσηνηππηθψλ µεραλεµάησλ, ε δνξπθνξηθή θαη ε θαισδηαθή ηειεφξαζε δεµηνχξγεζαλ λέα πξνβιήµαηα πνπ έρξεδαλ λέσλ λνµηθψλ 10

11 ξπζµίζεσλ 2. ην ρψξν ηεο πλεπµαηηθήο ηδηνθηεζίαο, δεκηνπξγήζεθε ζρεηηθά πξφζθαηα, ε αλάγθε επηπξφζζεηεο λνµηθήο πξφβιεςεο θαη πξνζηαζίαο θαη γηα ηα πξνγξαµµάησλ ειεθηξνληθψλ ππνινγηζηψλ θαη ηηο βάζεηο δεδνµέλσλ. Σα πξνλφµηα πνπ απνλεµήζεθαλ απφ ην θξάηνο αξρηθά ζηνπο ηππνγξάθνπο θαη εθδφηεο θαη αξγφηεξα ζηνπο δεµηνπξγνχο, απνηέιεζε ην έλαπζκα ηεο πξνζηαζίαο ηεο πλεπµαηηθήο ηδηνθηεζίαο σο έλα µεραληζµφ πξνζηαζίαο ησλ επαγγειµαηηθψλ ζπµθεξφλησλ ησλ εθδνηψλ θαη παξάιιεια έλα µέζν ινγνθξηζίαο. Σν αγγιηθφ Coξyright Act ηνπ 1709 ζεσξείηαη ν πξψηνο λφµνο γηα ηελ πλεπµαηηθή ηδηνθηεζία, πνπ αλαγλσξίδεη απνθιεηζηηθφ δηθαίσµα ζην ζπγγξαθέα λα ηππψλεη ηα έξγα ηνπ νξηζµέλα ρξφληα. Ζ πξψηε πιήξεο λνµνζεζία, εκθαλίδεηαη κεηά ηε Γαιιηθή Δπαλάζηαζε, πνπ δηαθεξχηηεη ην ηεξφ, λφµηµν θαη αλαθαίξεην δηθαίσµα ηεο θηινινγηθήο θαη θαιιηηερληθήο ηδηνθηεζίαο. ρεηηθφο είλαη ν λφµνο «Le Chapelier, 1791 θαη ν λφµνο ηνπ 1793 πνπ αλαθέξνληαη ραξαθηεξηζηηθά ζην απνθιεηζηηθφ δηθαίσµα αλαπαξαγσγήο. Αξγφηεξα έγηλαλ λνµνζεηηθέο ξπζµίζεηο θαη ζε άιιεο ρψξεο, φπσο ν Νφµνο ησλ ΖΠΑ ηνπ 1790 θαη ν γεξµαληθφο Νφµνο ηνπ Σν 19 ν αηψλα μεθίλεζε ε πεηξαηηθή αλαπαξαγσγή ησλ έξγσλ πνπ δεκηνχξγεζε ηελ αλάγθε ελίζρπζεο ηεο λνµνζεζίαο γηα ηελ πλεπµαηηθή ηδηνθηεζία θαη ηελ αλαδήηεζε ζέζπηζεο µηαο δηεζλνχο πξνζηαζίαο. Έηζη, µε βάζε ηελ αξρή ηεο αµνηβαηφηεηαο αξρίδεη ε ππνγξαθή δηµεξψλ ζπµβάζεσλ γηα ηελ πξνζηαζία ησλ έξγσλ. Σαπηφρξνλα, νη δεκηνπξγνί θπξίσο ζηε Γαιιία, κέζσ δεκηνπξγίαο ελψζεσλ κε ζηφρν ηε πξνζηαζία ηνπ δηθαηψµαηνο ησλ δεµηνπξγψλ, βνήζεζαλ απνηειεζκαηηθά. Υαξαθηεξηζηηθφ παξάδεηγκα απνηειεί ε έλσζε Association Litleraire et Artistique Internationale (ALAI), πνπ ηδξχζεθε ην 1878 ζην Παξίζη ππφ ηελ αηγίδα ηνπ ζπγγξαθέα Victor Hugo. Δπηζθξάγηζε απηψλ ησλ ελεξγεηψλ ησλ δηαλννχκελσλ ηεο επνρήο, ήηαλ ε ςήθηζε θαη ππνγξαθή ηεο Γηεζλνχο χµβαζεο ηεο Βέξλε ο ην 1886, πνπ αλαιχεηαη παξαθάησ, βάζε ηεο νπνίαο ηέζεθαλ ηα ζεµέιηα ηεο δηεζλνχο πξνζηαζίαο ηεο πλεπµαηηθήο 2 Γ. ΚΟΤΜΑΝΣΟΤ, «Πνευµατικι ιδιοκτθςία», Εκδόςεισ άκκουλα, 2002, ςελ.1 3 Για περιςςότερα ιςτορικά ςτοιχεία βλ. Δ. ΚΑΛΛΙΝΙΚΟΤ, «Η εξζλιξη τησ προςταςίασ µε την πνευµατική ιδιοκτηςία και τα ςυγγενικά δικαιώµατα», ΚριτΕπ, 2/1996, ςελ

12 ηδηνθηεζίαο θαη πξνεηνηµάζηεθε ην έδαθνο γηα ηε Γηεζλή χµβαζε ηεο Ρψµεο ην 1961, ε νπνία αλαγλψξηζε ηα ζπγγεληθά δηθαηψµαηα ησλ ηξαγνπδηζηψλ, εζνπνηψλ, µνπζηθψλ θαη ξαδηνηειενπηηθψλ ζηαζµψλ θαη γηα ηε πµθσλία TRIPS (πµθσλία γηα ηα Γηθαηψµαηα Γηαλνεηηθήο Ηδηνθηεζίαο) 4. Πξψηε λνµνζεηηθή ξχζµηζε ζηελ Διιάδα ζεσξνχληαη ηα άξζξα 432, 433, 371 ηνπ Παιαηνχ Πνηληθνχ Νφµνπ (1834) 5. Σν άξζξν 432 έζεηε θπξψζεηο γηα ηε "µεηαηχπσζε" φηαλ απηφ γηλφηαλ ρσξίο άδεηα ηνπ δεµηνπξγνχ θαη ρσξίο "επεμεξγαζία". Σν άξζξν 433 επέηξεπε ηελ επέθηαζε ηεο πξνζηαζίαο απηήο ζε αιινδαπνχο µε ηνλ φξν ηεο αµνηβαηφηεηαο θαη ην άξζξν 371 ζπµπεξηέιαβε ξεηά ζην αδίθεµα ηεο "θινπήο" θαη ηα έξγα ηνπ "αλζξσπίλνπ λνπ». Ζ πξνζηαζία απφ ηα παξαπάλσ άξζξα ήηαλ αλεπαξθήο πξάγκα πνπ νδήγεζε ζηελ ςήθηζε ηνπ Ν. ΓΤΠΓ/1909 γηα ηα ζεαηξηθά έξγα, θαζψο θαη ηνπ Ν. 2387/1920 πνπ απνηεινχζε ην βαζηθφ λφµν γηα ηα ζεαηξηθά έξγα, θαζψο θαη ηνπ Ν. 2387/1920 πνπ απνηεινχζε ην βαζηθφ λφµν γηα ηελ πλεπµαηηθή ηδηνθηεζία µέρξη ην έηνο 1993, νπφηε ςεθίζηεθε ν ηζρχσλ ζήµεξα λφµνο 2121/1993 6, φπσο ηξνπνπνηήζεθε, ηδίσο µε ην άξζξν 81 Ν. 3057/2002. Έγηλαλ νξηζµέλεο ηξνπνπνηήζεηο ηεο λνµνζεζίαο, θαηά ην δηάζηεµα πγθεθξηκέλα είρε γίλεη ε ςήθηζε ηνπ Ν. 1075/1980 γηα ηελ πξνζηαζία ησλ εξµελεπηψλ ή εθηειεζηψλ θαιιηηερλψλ, πνπ ιφγσ ηνπ φηη ήηαλ απνζπαζκαηηθέο, δελ µπνξνχζαλ λα επηιχζνπλ ηα λέα πξνβιήµαηα ηα νπνία δεµηνχξγεζε ε εμέιημε ηεο ηερλνινγίαο, ε θσηνηππηθή αλαπαξαγσγή, ηδησηηθή αλαγξαθή, εθµίζζσζε βηληενθαζεηψλ θαη ζπµπαγψλ δίζθσλ, δνξπθνξηθή θαη θαισδηαθή ηειεφξαζε, θαζεηνπεηξαηεία, βηληενπεηξαηεία, αλάπηπμε ειεθηξνληθψλ ππνινγηζηψλ, ςεθηαθή αλαπαξαγσγή θαη ειεθηξνληθή δηάδνζε. Αδηακθηζβήηεηα, φινη αλαγλσξίδνπλ φηη ήηαλ ζεκαληηθή, ε ζπµβνιή ηεο ειιεληθήο επηζηήµεο θαη ηεο λνµνινγίαο ζηε δηαµφξθσζε ηνπ εζληθνχ δηθαίνπ ηεο πλεπµαηηθήο ηδηνθηεζίαο απηφ ην ρξνληθφ δηάζηεµα. Ο έιιελαο 4 Δ. ΚΑΛΛΙΝΙΚΟΤ, «Πνευµατικι Ιδιοκτθςία και Internet», Εκδόςεισ άκκουλα, Δίκαιο και Οικονοµία Κ. ΚΩΣΘ, «Ερµθνεία του Εν Ελλάδι ιςχφοντοσ Ποινικοφ Νόµου» Σόµοσ Σρίτοσ, Ειδικό Μζροσ, Ακινα 1907 και 1929, ςελ. 267 επ. και ςελ 45 επ. 6 Για τθν αναγκαιότθτα ενόσ ςφγχρονου νόµου για τθν πνευµατικι ιδιοκτθςία βλ Γ. Κουµάντου, «Δεκαπζντε χρόνια νοµοκεςίασ για τθν πνευµατικι ιδιοκτθςία, Χαριςτιρια ςτον Ι. Δελθγιάννθ», Μζροσ Δεφτερο, ςελ και ΝοΒ 1991, ςελ

13 δηθαζηήο θαηάθεξε επηηπρψο λα επεμεξγαζζεί ηνπο γεληθνχο θαλφλεο ηεο λνµνζεζίαο θαη λα ηνπο πξνζαξµφζεη ζε θάζε λνµηθφ δήηεµα πνπ παξνπζηαδφηαλ. Ήηαλ κέγηζηε ε βνήζεηα ηεο λνκνινγίαο ζηελ νηθνδφµεζε θαη ζπζηεµαηηθή επεμεξγαζία ηεο πλεπµαηηθήο ηδηνθηεζίαο µε ηελ επίιπζε ησλ πξαθηηθψλ πξνβιεµάησλ πνπ απαζρνινχζαλ ην ρψξν. Όπσο ε ππ' αξηζµ. 1910/1957 απφθαζε ηνπ Δηξελνδηθείνπ Αζελψλ πνπ δέρζεθε φηη δεµφζηα εθηέιεζε έξγνπ ζπληζηά θαη ε µεηάδνζή ηνπ απφ ην ξαδηφθσλν 7. β. Γηαηππσζείζεο ζεσξίεο ππέξ ηεο πξνζηαζίαο ησλ πλεπµαηηθώλ δηθαησµάησλ Τπάξρνπλ δχν αληηδηαµεηξηθά αληίζεηνη δηθαηνινγεηηθνί ιφγνη χπαξμεο ηεο πλεπµαηηθήο ηδηνθηεζίαο, νη νπνίνη φµσο ζηηο ζχγρξνλεο λνµνζεζίεο αιιεινζπµπιεξψλνληαη παξά αιιειναπνθιείνληαη 8. β. 1. Η ανθπωπιζηική-ιδεαλιζηική δικαιολόγηζη Ο έλαο ιφγνο είλαη αλζξσπηζηηθφο θαη ηδεαιηζηηθφο, ζπλδέεηαη µε ηηο ζεσξίεο πεξί θπζηθνχ δηθαίνπ, πνπ ν δεµηνπξγφο, έρεη έλαλ ηδηαίηεξν ςπρηθφ δεζµφ µε ην δεµηνχξγεµά ηνπ, ν νπνίνο είλαη αλαπαιινηξίσηνο θαη ηνλ νπνίν ν λφµνο νθείιεη λα αλαγλσξίζεη. Απηή ε ζεσξία έρεη σο πξφηππν θαηά θχξην ιφγν ην µνλαρηθφ δεµηνπξγφ, ν νπνίνο είλαη πάληα θπζηθφ πξφζσπν θαη πνπ δεµηνπξγεί ηέρλε γηα βηνπνξηζµφ. Απηφο είλαη ν ιφγνο πνπ ε πνιηηεία έρεη ππνρξέσζε λα ηνπ δψζεη ην δηθαίσµα λα εθµεηαιιεχεηαη θαη' απνθιεηζηηθφηεηα ην έξγν ηνπ. Δπηβάιινληαη ξπζµίζεηο γηα λα πξνζηαηεχνπλ ην δεµηνπξγφ απφ εθδφηεο θαη παξαγσγνχο ζηνπο νπνίνπο ν ίδηνο αλαζέηεη ηελ νηθνλνµηθή εθµεηάιιεπζε ηνπ έξγνπ ηνπ, εθφζνλ εμαξηάηαη απφ απηνχο σο πξνο ηελ επηβίσζή ηνπ. Ο δεκηνπξγφο, αθφκα θη αλ ην επηιέμεη, δελ κπνξεί λα εθρσξήζεη πνηέ φια ηα δηθαηψµαηά 7 ΕιρΑκ , Αρχ Ν 1957, ςελ Για αναλυτικι παρουςίαςθ των επιχειρθµάτων που κα διατυπωκοφν παρακάτω βλ Μ.-Θ. Δ. ΜΑΡΙΝΟ «Πνευµατικι ιδιοκτθςία», Εκδόςεισ Αντ. Ν. άκκουλα 2000, ςελ7 επ. κακϊσ και Λ. ΚΟΣΙΡΘ, «Δίκαιο Πνευµατικισ Ιδιοκτθςίασ», Εκδόςεισ άκκουλα, 2005, ςελ

14 ηνπ, ελψ έρεη πάληα αμίσζε ζε εχινγε αµνηβή. Παξάιιεια, ην δηθαίσµα ηεο πλεπµαηηθήο ηδηνθηεζίαο είλαη θαη µέζν πξνψζεζεο ηεο πνιηηηζηηθήο δεµηνπξγίαο. Πξνυπφζεζε πξνζηαζίαο είλαη ην δεµηνπξγηθφ χςνο ηνπ έξγνπ θαη θπξίσο δίλεηαη βάξνο ζε έξγα θαη' εμνρήλ πλεπµαηηθά. Έρεη επηθξαηήζεη σο αληίιεςε ζηελ επεηξσηηθή Δπξψπε θαη ζπλδέεηαη κε ηε Γαιιηθή Δπαλάζηαζε θαη ην Γηαθσηηζµφ. Υαξαθηεξηζηηθή είλαη θαη ε νξνινγία, ε νπνία εζηηάδεη ζην δεµηνπξγφ (Oroit d' auteur, Urheberrecht). Ζ δηάξθεηα ηνπ δηθαηψµαηνο δε ζπλδέεηαη µε ηε δσή ηνπ έξγνπ αιιά µε ηε δσή ηνπ δεµηνπξγνχ. β.2. Οuηιλιηαπιζηική δικαιολόγηζη Ο δεχηεξνο ιφγνο είλαη νπηηιηηαξηζηηθφο. Δίλαη αληίζηνηρνο µε ην ιφγν χπαξμεο ηνπ δηπιψµαηνο επξεζηηερλίαο, φπνπ ε ρνξήγεζε ελφο απνθιεηζηηθνχ δηθαηψµαηνο ιεηηνπξγεί σο θίλεηξν γηα ηε δεµηνπξγία θαηλνηνµηψλ θαη ζπλδέεηαη µε ηε ζεσξία ησλ property rights. Με απψηεξν ζθνπφ ηελ απνθιεηζηηθή εθµεηάιιεπζε ηνπ έξγνπ ηνπ, ν δεκηνπξγφο ζηξέθεη ηελ παξαγσγηθή ηνπ δξαζηεξηφηεηα ζε θαηλνηφµα έξγα, πνπ σθεινχλ ην θνηλσληθφ ζχλνιν. ηελ νηθνλνκηθή ζθνπηά ηεο δεκηνπξγίαο εζηηάδεη απηή ε νπηηθή θαη πξνζηαηεχεη εμίζνπ απηφλ πνπ επελδχεη ζε παξαγσγηθέο δξαζηεξηφηεηεο (εθδφηε, παξαγσγφ). Καηά απηφ ηνλ ηξφπν, δεµηνπξγφο µπνξεί λα είλαη θαη λνµηθφ πξφζσπν, πνπ επελδχεη θαη ζπληνλίδεη ηελ παξαγσγηθή δξαζηεξηφηεηα. Όπσο φια ηα θνηλά πεξηνπζηαθά δηθαηψµαηα έηζη θαη ηα δηθαηψµαηα ηνπ δεµηνπξγνχ είλαη ειεχζεξα µεηαβηβάζηµα. Πξνυπφζεζε πξνζηαζίαο δελ είλαη ηφζν ε πξσηνηππία, όζο ε επέλδπζε. θνπφο ηεο πξνζηαζίαο είλαη θπξίσο ε πξνζηαζία ηεο θαηλνηνµίαο απφ αληηγξαθέο πνπ εθµεηαιιεχνληαη μέλν θφπν ρσξίο αληάιιαγµα θαη φρη ηφζν ε δηαηήξεζε ηνπ δεζµνχ δεµηνπξγνχ - δεµηνπξγήµαηνο. Απηή είλαη ε ηζρχνπζα αληίιεςε ζηηο Αγγινζαμνληθέο ρψξεο θαη ζπλδέεηαη µε ηνλ νηθνλνµηθφ θηιειεπζεξηζµφ γηα απηφ ην ιφγν ζηηο Ζ.Π.Α. δελ απνθηάηαη απηνδηθαίσο ην δηθαίσκα αιιά µεηά απφ αίηεζε (registration) ζην US Copyright Office (παξφµνηα δειαδή µε ην δίπισµα 14

15 επξεζηηερλίαο). Ζ εγγξαθή έγηλε πξναηξεηηθή, κεηά ηελ πξνζρψξεζε φµσο ησλ Ζ.Π.Α. ζηε χµβαζε. ηεο Βέξλεο ην 1988, ε νπνία επηηάζζεη ηελ απηφµαηε θαη ρσξίο δηαηππψζεηο θηήζε ηνπ δηθαηψµαηνο. Ζ αληίζηνηρε νξνινγία εζηηάδεη ζηελ πξνζηαζία απφ ηελ αληηγξαθή (copyright) θαη ηε δηάξθεηα ηνπ δηθαηψµαηνο, πνπ ζηηο Ζ.Π.Α. πξηλ ηελ πξνζρψξεζε ζηε χµβαζε ηεο Βέξλεο ζπλδεφηαλ µε ηελ πξψηε δεµνζίεπζε ηνπ έξγνπ θαη φρη µε ηε δσή ηνπ δεµηνπξγνχ. β.3. Σςνδςαζµόρ ηων θεωπιών ζηιρ ζύγσπονερ νοµοθεζίερ Έλαο ζπλδπαζκφο θαη ησλ δχν ζεσξηψλ εθαξκφδεηαη ζηηο ζχγρξνλεο λνκνζεζίεο, παξφιν πνπ ππάξρνπλ ζεκαληηθέο δηαθνξέο κεηαμχ ηνπο. Οη λνκνζεζίεο πνπ εθαξκφδνληαη ζηελ Δπξσπατθή Δπηθξάηεηα, αλ θαη αλαγλσξίδνπλ κφλν ην δεκηνπξγφ σο θπζηθφ πξφζσπν, απνλέµνπλ θαη ζηνλ παξαγσγφ έλα ζπγγεληθφ δηθαίσµα, εθφζνλ ζπρλά ρσξίο απηφλ δελ επηβηψλεη ε δεµηνπξγία. Διαηηψλεηαη δηαξθψο, ην θξηηήξην ηεο πξσηνηππίαο θαη κάιηζηα ζε θάπνηεο ρψξεο επηηξέπεηαη ε πιήξεο εθπνίεζε ηνπ δηθαηψµαηνο. Βέβαηα θαη ζηηο αγγινζαμνληθέο ρψξεο πξνζηαηεχνληαη επί µέξνπο εθθάλζεηο ηνπ εζηθνχ δηθαηψµαηνο ηνπ δεµηνπξγνχ, ελψ ε πξνζρψξεζε ησλ Ζ.Π.Α. ζηε χµβαζε ηεο Βέξλεο εμηζνξξφπεζε ηηο δηαθνξέο (εγγξαθή, δηάξθεηα ηνπ δηθαηψµαηνο). 2. Η ΔΝΝΟΙΑ ΣΟΤ ΓΙΚΑΙΩΜΑΣΟ ΣΗ ΠΝΔΤΜΑΣΙΚΗ ΙΓΙΟΚΣΗΙΑ α. Βαζικέρ έννοιερ Όπσο αλαθέξεη ην άξζξν 1 ηνπ Ν. 2121/1993 «Οη πλεπµαηηθνί δεµηνπξγνί µε ηε δεµηνπξγία ηνπ έξγνπ, απνθηνχλ πάλσ ζε απηφ πλεπµαηηθή ηδηνθηεζία, πνπ πεξηιαµβάλεη, σο απνθιεηζηηθά θαη απφιπηα δηθαηψµαηα, ην δηθαίσµα εθµεηάιιεπζεο ηνπ έξγνπ (πεξηνπζηαθφ δηθαίσµα) θαη ην δηθαίσµα πξνζηαζίαο ηνπ πξνζσπηθνχ ηνπο δεζµνχ πξνο απηφ (εζηθφ δηθαίσµα)». Καηά ηνλ έιιελα λνµνζέηε, ην δηθαίσµα ηεο πλεπµαηηθήο ηδηνθηεζίαο 15

16 ζηεξίδεηαη θαη' αξρήλ ζε δχν ζεµειηψδεηο έλλνηεο, απηή ηνπ έξγνπ (αληηθείµελν ηνπ δηθαηψµαηνο) θαη απηή ηνπ δεµηνπξγνχ (ππνθείµελν ηνπ δηθαηψµαηνο). α.1. Το έπγο Καηά ην άξζξν 2 παξ.1 ηνπ Ν. 2121/1993 «σο έξγν λνείηαη θάζε πξσηφηππν πλεπµαηηθφ δεµηνχξγεµα, ιφγνπ, ηέρλεο ή επηζηήµεο, πνπ εθθξάδεηαη µε νπνηαδήπνηε µνξθή». χµθσλα µε ην λνµνζεηηθφ απηφ νξηζµφ, ζηνηρεία ηνπ έξγνπ είλαη: α) πλεπµαηηθφ δεµηνχξγεµα β) µε νξηζµέλε µνξθή γ) θαη πξσηνηππία δ) απφ ην ρψξν ηνπ ιφγνπ, ηεο ηέρλεο θαη ηεο επηζηήµεο Αληηιακβάλεηαη θαλείο, φηη ν παξαπάλσ νξηζµφο απνηειείηαη απφ λνµηθέο αφξηζηεο έλλνηεο, πνπ επηηξέπνπλ αξθεηέο εξµελεπηηθέο πξνζεγγίζεηο. Γη απηφ θαη ε έλλνηα ηνπ έξγνπ ζπλερίδεη λα είλαη ζην επίθεληξν ηεο επηζηεµνληθήο θαη λνµνινγηαθήο αληηπαξάζεζεο θαη δελ έρεη επηηεπρζεί σο ζήκεξα, πιήξσο νµνθσλία σο πξνο ηα ζηνηρεία ηεο έλλνηάο ηνπ. Κπξηφηεξα ζεκεία πνπ ακθηζβεηνχληαη είλαη ε δηάθξηζε θαη ηα φξηα µεηαμχ ηδέαο θαη µνξθήο θαζψο θαη ηα θξηηήξηα πξσηνηππίαο. Ζ πλεπκαηηθή δεκηνπξγία ελφο έξγνπ είλαη ε ζπλάληεζε ηνπ αλζξψπηλνπ πλεχµαηνο θαη ηεο δεµηνπξγηθήο πξάμεο απηνχ θαη απνηειεί ην πξψην ζηνηρείν ηεο έλλνηαο ηνπ έξγνπ. Δίλαη απηνλφεην φηη γηα λα πθίζηαηαη έξγν, αλεμάξηεηα ηνπ κεγέζνπο ηνπ, πξέπεη λα έρνπµε έλα δεµηνχξγεµα πνπ λα µπνξεί λα απνηππσζεί ζε θάπνην θνξέα ή λα είλαη ηνπιάρηζηνλ πξνζηηφ ζηηο αηζζήζεηο. Γελ νξίδεηαη σο πλεπµαηηθφ δεµηνχξγεµα µε ηελ έλλνηα ηνπ λφµνπ φηη δεη ζηε θαληαζία ηνπ δεµηνπξγνχ, ρσξίο λα έρεη αληηθεηµελνπνηεζεί µε θάπνην ηξφπν θαη λα έρεη ιάβεη µνξθή αληηιεπηή ζηηο αηζζήζεηο ηξίησλ 9. Ννκηθά πξνζηαηεχεηαη θάζε πξσηφηππν πλεπµαηηθφ δεµηνχξγεµα πνπ εθθξάδεηαη «µε νπνηνλδήπνηε ηξφπν» δει. αλεμάξηεηα απφ ηνλ ηξφπν θαη ηα µέζα δεµηνπξγίαο ηνπ έξγνπ, φπσο αλαθέξζεθε παξαπάλσ. Δίλαη 9 Μ. Θ. Δ. ΜΑΡΙΝΟ «Πνευµατικι Ιδιοκτθςία» Εκδόςεισ Αντ. Ν. άκκουλα 2000, ςελ

17 ζεκαληηθή ε έλλνηα ηεο κνξθήο, εθφζνλ σο πξνζηαηεπφµελν ζηνηρείν ελφο έξγνπ, θαηά ηελ ειιεληθή λνκνινγία, φπσο αλαθέξεηαη ζην δίθαην πλεπµαηηθήο ηδηνθηεζίαο, µφλν ε µνξθή ή έθθξαζε πξνζηαηεχεηαη θαη φρη ε ηδέα 10. Καηά απηφ ηνλ ηξφπν, ην έξγν αξρίδεη λα πθίζηαηαη µε ηελ εμσηεξίθεπζε ε νπνία βέβαηα µπνξεί λα είλαη θαη εθήµεξε (π.ρ. πξνθνξηθή απαγγειία ελφο πνηήµαηνο) 11. Ζ έλλνηα ηεο πξσηνηππίαο είλαη ε θεληξηθή έλλνηα ηνπ δηθαίνπ ηεο πλεπµαηηθήο ηδηνθηεζίαο θαη µνλαδηθή πξνυπφζεζε πξνζηαζίαο ηνπ. Σν δίθαην ηεο πλεπµαηηθήο ηδηνθηεζίαο πξνζηαηεχεη µφλνλ ηα έξγα απηά πνπ είλαη πξσηφηππα. Σν ζχζηεµα ηνπ copyright, επηθεληξψλνληαο ζηελ νηθνλνµηθή δηάζηαζε ηεο πλεπµαηηθήο ηδηνθηεζίαο, ηείλεη λα ζεσξεί πξσηφηππν νπνηνδήπνηε έξγν δελ είλαη απιή αληηγξαθή θαη πξνυπνζέηεη µηα ειάρηζηε εξγαζία ή επέλδπζε. ε αληίζεζε, ην ζχζηεµα ηνπ droit d'auteur, επηθεληξψλεηαη θπξίσο ζηελ θαιιηηερληθή δεµηνπξγία, πνπ απαηηεί ην δεµηνχξγεµα λα είλαη έθθξαζε ηεο πξνζσπηθφηεηαο ηνπ δεµηνπξγνχ. χκθσλα κε ην βνχιεπµα ηνπ ΑΠ 267/ εθθξάδεηαη επηηπρψο ε ζέζε πνπ αθνινπζείηαη απφ ηελ ειιεληθή λνµνινγία, εθφζνλ νξίδεη φηη «σο έξγν... λνείηαη ην δεµηνχξγεµα πνπ έρεη µνξθή πξνζηηή ζηηο αηζζήζεηο, απνξξέεη απφ ηελ πξνζσπηθφηεηα ηνπ δεµηνπξγνχ θαη ραξαθηεξίδεηαη απφ ζρεηηθή πξσηνηππία, δει. παξνπζηάδεη αηνµηθή ηδηνµνξθία πνπ θξίλεηαη µε ην µέηξν ηεο ζηαηηζηηθήο µνλαδηθφηεηαο ή άιισο παξνπζηάδεη θάπνην ειάρηζην φξην δεµηνπξγηθνχ χθνπο, θάπνηα απφζηαζε απφ ηα ήδε γλσζηά θαη απηνλφεηα». 10 Αποκλείονται από τθν προςταςία ωσ «ιδζεσ», θ τεχνοτροπία, θ µζκοδοσ εργαςίασ, το ςτυλ ενόσ ζργου, οι επιςτθµονικζσ ανακαλφψεισ, ο τρόποσ ςυγγραφισ ~ενόσ κειµζνου, γενικοί αλγόρικµοι προγραµµάτων ΘΝ, τεχνθτζσ γλϊςςεσ, οικονοµικζσ και επιχειρθµατικζσ µζκοδοι (π.χ τρόποσ υπολογιςµοφ αποτελεςµάτων ςτον ιππόδροµο). Εκτόσ προςταςίασ παραµζνουν ιδζεσ που ανικουν ςτο κοινό πολιτιςτικό κτιµα τθσ ανκρωπότθτασ (π.χ. ο µφκοσ του Οιδίποδα, του Ρωµαίου και τθσ Ιουλιζτασ, τθσ Αντιγόνθσ) τα οποία ενςωµατϊνει ο δθµιουργόσ ςτο ζργο του. 11 το αµερικανικό δίκαιο απαιτείται ςτακερι αποτφπωςθ δθλ. το ποίθµα προςτατεφεται µόνο αν καταγραφεί ςε χαρτί ι θχογραφθκεί. 12 ΝοΒ 1995, ςελ

18 α. 2. Ο δηµιοςπγόρ Σν ππνθείµελν ηνπ δηθαηψµαηνο ηεο πλεπµαηηθήο ηδηνθηεζία είλαη ν δεµηνπξγφο. Έρεη ζεµειηψδε ραξαθηήξα ζην επεηξσηηθφ δίθαην ηεο πλεπµαηηθήο ηδηνθηεζίαο (θαη ζην ειιεληθφ δίθαην) ε αξρή ηνπ δεµηνπξγνχ, φπνπ µπνξεί λα είλαη µφλν θπζηθφ πξφζσπν αθνχ µφλν άλζξσπνο µπνξεί λα δεµηνπξγεί πξσηφηππα πλεπµαηηθά έξγα. ε αληίζεζε, ζην αµεξηθαληθφ δίθαην, ν δεµηνπξγφο µπνξεί λα είλαη θαη λνµηθφ πξφζσπν, ην νπνίν έρεη επελδχζεη νηθνλνµηθά ζηε δεµηνπξγία ελφο έξγνπ. Μπνξεί λα ηζρχεη θαη θαηά ην ειιεληθφ δίθαην, λνµηθφ πξφζσπν, λα είλαη θχξηνο δηθαηψµαηνο πλεπµαηηθήο ηδηνθηεζίαο εθφζνλ ν δεµηνπξγφο µπνξεί λα µεηαβηβάζεη ην πεξηνπζηαθφ ηνπ δηθαίσµα ειεχζεξα. ε θάπνηεο πεξηπηψζεηο ν λφµνο ηεθµαίξεη φηη ην δηθαίσµα έρεη µεηαβηβαζζεί απηνκάησο µε ηε δεµηνπξγία. Κάηη ηέηνην ζπκβαίλεη ζηα έξγα µηζζσηψλ ζε εθηέιεζε ηεο ζχµβαζεο εξγαζίαο θαη ζηα έξγα ππαιιήισλ ηνπ Γεµνζίνπ θαη ΝΠΓΓ. Σφηε ν εξγνδφηεο ζεσξείηαη δεµηνπξγφο µεηά απφ µεηαβίβαζε ηνπ δηθαηψκαηνο απφ ηνλ πξαγµαηηθφ δεµηνπξγφ 13. Δπίζεο είλαη δπλαηφλ λα ππάξρνπλ πεξηζζφηεξνη δεκηνπξγνί, φπσο γίλεηαη ζε έξγα ζπλεξγαζίαο, ηα νπνία έρνπλ πξνθχςεη απφ άµεζε ζχµπξαμε πεξηζζφηεξσλ (π.ρ. άξζξα ζε έλαλ ηζηφηνπν) θαζψο θαη ηα ζπιινγηθά έξγα, ηα νπνία απνηεινχληαη απφ απηνηειείο ζπµβνιέο πεξηζζφηεξσλ ππφ ην ζπληνληζµφ ελφο θπζηθνχ πξνζψπνπ Α ΠΑΠΑΔΟΠΟΤΛΟΤ, «Σα δικαιϊµατα του δθµιουργοφ», Εκδόςεισ άκκουλα, Ειδικά για τα οπτικοακουςτικά ζργα, ο νόµοσ τεκµαίρει ωσ δθµιουργό το ςκθνοκζτθ χωρίσ όµωσ να αποκλείει το ενδεχόµενο να είναι και άλλοι ςυνδθµιουργοί (π.χ. διευκυντισ φωτογραφίασ, ςεναριογράφοσ, ςκθνογράφοσ). 18

19 β. Σν πεξηερόµελν ηνπ δηθαηώµαηνο β. 1. Τ ν πεπιοςζιακό δικαίωµα Ο δεκηνπξγφο έρεη ηε δπλαηφηεηα λα εθµεηαιιεπηεί ην έξγν ηνπ κε ην πεξηνπζηαθφ δηθαίσµα. Απηφ απνηειεί ηελ πιένλ ζεµαληηθή πιηζηηθή νπηηθή ηνπ δηθαηψµαηνο ηεο πλεπµαηηθήο ηδηνθηεζίαο. Έηζη εμαζθαιίδεηαη ζην δεµηνπξγφ ε απαξαίηεηε επειημία πξνθεηµέλνπ λα έρεη ηε δπλαηφηεηα λα απνθνµίζεη ηε µεγαιχηεξε νηθνλνµηθή σθέιεηα απφ ην δηθαίσµά ηνπ, πξνζαξµφδνληαο ηελ έθηαζε, ηνλ ηξφπν, ην ρξφλν θαζψο θαη ηνπο φξνπο εθµεηάιιεπζεο ζηηο ζπλζήθεο ηεο εθάζηνηε αγνξάο. ην άξζξν 3 ηνπ Ν. 2121/1993 απαξηζµνχληαη ελδεηθηηθά νη ζεκαληηθφηεξνη ηξφπνη εθµεηάιιεπζεο ηνπ έξγνπ. Δίλαη απηνηειείο νη εμνπζίεο πνπ πεξηέρνληαη ζην πεξηνπζηαθφ δηθαίσµα, πνπ ζεµαίλεη φηη θάζε µία µπνξεί λα µεηαβηβαζζεί απηνηειψο, δειαδή µε άιιε ζχµβαζε, ζε άιιν πξφζσπν θαη µε ρσξηζηή αµνηβή. Δθηφο ηεο απηνηέιεηαο ησλ εμνπζηψλ πνπ θαζηεξψλεη ν λφµνο, ν δηθαηνχρνο έρεη ην δηθάησκα λα πξνθαιέζεη θαη πεξαηηέξσ δηάζπαζε ηεο θαζεµίαο απφ ηηο εμνπζίεο ηνπ φηαλ µεηαβηβάδεη ηελ εμνπζία απηή, δεµηνπξγψληαο έηζη ππν-εμνπζίεο 15. β. 1α. Οι επιµέποςρ εξοςζίερ - Ωο εμνπζία εγγξαθήο ζεσξείηαη ε εμνπζία πνπ απνηππψλεη φρη ην ίδην ην έξγν αιιά µηα εθηέιεζή ηνπ ζε έλα πιηθφ ππφζηξσµα 16. Γηα λα κπνξεί λα γίλεη εγγξαθή ζα πξέπεη ην έξγν λα επηδέρεηαη εθηέιεζε δει. λα είλαη θείµελν ή µνπζηθή ζχλζεζε ή ρνξνγξαθία θηι..άξα, ε ζπγθεθξηκέλε εμνπζία δελ αλαθέξεηαη ζε έξγα πνπ ε εγγξαθή απνηειεί πξνυπφζεζε γηα ηελ ίδηα ηνπο ηε δεµηνπξγία. 15 Για παράδειγµα, θ εξουςία αναπαραγωγισ µερίηεται ςυµβατικά ςε εξουςία δθµοςίευςθσ ςε βιβλίο και ςε εξουςία δθµοςίευςθσ ςε εφθµερίδα ι περιοδικό. Ακόµα µπορεί να μεριςκεί και ποςοτικά ι χρονικά δθλ. εξουςία αναπαραγωγισ µζχρι τόςα αντίτυπα ι εξουςία δθµόςιασ παράςταςθσ για µία κεατρικι περίοδο. 16 Γ. ΚΟΤΜΑΝΣΟ, «Πνευµατικι Ιδιοκτθςία», Εκδόςεισ Αντ. άκκουλα 2002, ςελ

20 Αδηακθηζβήηεηα, ε εγγξαθή πξνυπνζέηεη θαηά θαλφλα ηελ παξεµβνιή ηνπ εξµελεπηή ή ηνπ εθηειεζηή θαιιηηέρλε, πνπ απνθηά δηθαηψµαηα πάλσ ζηελ εγγξαθφµελε εξµελεία ή εθηέιεζή ηνπ αιιά ε εμνπζία ηεο εγγξαθήο ηνπ έξγνπ παξακέλεη ζην δεµηνπξγφ ηνπ. Έηζη, ζεσξείηαη πξνζβνιή ηεο πλεπµαηηθήο ηδηνθηεζίαο φηαλ θαηά ηελ εγγξαθή ηνπ έξγνπ απνπζηάδεη ε ζπλαίλεζε ηνπ δεµηνπξγνχ. - Ωο εμνπζία αλαπαξαγσγήο ζεσξείηαη ε εμνπζία λα παξαρζνχλ λέα ζηαζεξά πιηθά ππνζηξψµαηα, πνπ επαλαιαµβάλνπλ ηελ πιηθή ελζσµάησζε ηνπ έξγνπ θαη πνπ απνηειεί ηνλ ηξφπν δεµηνπξγίαο ηνπ. Πξντφλ ηεο αλαπαξαγσγήο ηνπ έξγνπ είλαη ην αληίηππν ην νπνίν µπνξεί λα έρεη πνιιέο κνξθέο, φπσο ηε µνξθή CD, θσηνηππίαο, εθηππσµέλνπ βηβιίνπ, αληεγξαµµέλνπ δσγξαθηθνχ πίλαθα. Δπίζεο αλαπαξαγσγή ζεσξείηαη θαη ε ηνπνζέηεζε ελφο έξγνπ (uploading) ζε έλα server θαζψο θαη ην θαηέβαζµα (downloading) θαη ε απνζήθεπζε ηνπ αληηηχπνπ µέζσ δηαδηθηχνπ ζηνλ ππνινγηζηή ηνπ ρξήζηε. Ζ Οδεγία 2001/29 ηεο Δ.Δ. πηνζεηεί έλαλ επξχ νξηζµφ ηεο αλαπαξαγσγήο, ελφςεη ησλ λέσλ ηερλνινγηθψλ δπλαηνηήησλ πνπ παξέρνληαη µέζσ ηνπ δηαδηθηχνπ, θαιχπηνληαο θαη ηελ απνζήθεπζε ζηελ ειεθηξνληθή µλήµε 17. Θέηνληαη θάπνηα φξηα απφ ηελ ίδηα απηή ηελ νδεγία, ζηελ επξεία εμνπζία αλαπαξαγσγήο πξνο δηεπθφιπλζε ησλ δηαδηθηχσλ: ε εμνπζία δελ θαιχπηεη πξάμεηο αλαπαξαγσγήο πξνζσξηλέο, µεηαβαηηθέο ή παξεπφµελεο πνπ είλαη αλαπφζπαζην θαη νπζηψδεο ηµήµα µηαο ηερλνινγηθήο µεζφδνπ, γίλνληαη µε νξηζµέλνπο ζθνπνχο θαη δελ έρνπλ αλεμάξηεηε νηθνλνµηθή ζεµαζία (άξζξν 5 παξ. 1). - Ωο εμνπζία δεµηνπξγίαο παξάγσγνπ έξγνπ ζεσξείηαη ε εμνπζία πνπ θαιχπηεη ηε µεηάθξαζε, ηε δηαζθεπή, ηε µεηαηξνπή ( Π.ρ. απφ βηβιίν ζε ηαηλία) ηνπ αξρηθνχ έξγνπ. Βάζε απηνχ, ν δεκηνπξγφο δε µπνξεί λα απαγνξεχζεη ηελ ηδησηηθή µεηάθξαζε ηνπ έξγνπ ηνπ παξά µφλνλ ηε δεµφζηα ρξήζε απηήο ηεο µεηάθξαζεο. - Ωο εμνπζία δηαλνµήο ζεσξείηαη ε εμνπζία πνπ αθνξά ηε ζέζε ζε θπθινθνξία ήδε (λφµηµα ή παξάλνµα) αλαπαξαρζέλησλ αληηηχπσλ. Σν εάλ θαη πψο ζα δηαλεµεζνχλ ηα αληίηππα ελφο έξγνπ, είλαη θάηη πνπ ηελ εμνπζία 17 Άρκρο 2 τθσ Οδθγίασ 2001/29 «Θ εξουςία αναπαραγωγισ αφορά τθν άµεςθ ι ζµµεςθ, προςωρινι ι µόνιµθ αναπαραγωγι µε οποιοδιποτε µζςο και µορφι, εν όλω ι εν µζρει)} 20

21 λα απνθαζίδεη ηελ έρεη ν δεµηνπξγφο απηνχ. Απηή ε εμνπζία πεξηνξίδεηαη ζηελ πξψηε δηάδνζε ηνπ θάζε αληηηχπνπ 18. Μεηά ηε δηάζεζε ηνπ πξψηνπ αληηηχπνπ κε ηε ζχκθσλε γλψκε ηνπ δεκηνπξγνχ, δελ κπνξεί λα θαζνξίζεη ηελ πεξαηηέξσ θπθινθνξία ηνπ εληφο ηεο Δ.Δ. Απφ εθεί θαη πέξα ν αγνξαζηήο ηνπ αληηηχπνπ κπνξεί ειεχζεξα λα ην δηαζέζεη φπσο ζέιεη ρσξίο ηε ζπλαίλεζε ηνπ δεκηνπξγνχ. - Ωο εμνπζία εθµίζζσζεο θαη δαλεηζµνχ ηνπ έξγνπ ζεσξείηαη ε εμνπζία πνπ απνλέµεηαη θαηά ηνλ ειιεληθφ λφµν ζηνλ πλεπµαηηθφ δεµηνπξγφ απηνχ. Δίλαη θαλεξφ φηη δε µεηαβηβάδεη θαη ηελ πλεπµαηηθή ηδηνθηεζία πάλσ ζην έξγν, ε µεηαβίβαζε ηεο θπξηφηεηαο ζην πιηθφ ππφζηξσµα φπνπ ελζσµαηψλεηαη ην έξγν, αλεμαξηήησο αλ πξφθεηηαη γηα ηελ πξσηφηππε ελζσµάησζε είηε γηα αληίηππα ή αληίγξαθα. Δπίζεο, ν δεκηνπξγφο κπνξεί πάληα λα ειέγμεη ηελ πεξαηηέξσ θπθινθνξία ηνπ έξγνπ θαη λα ζέζεη πεξηνξηζηηθνχο φξνπο ζε απηήλ θαη κεηά πνπ ην αληίηππν ηνπ έξγνπ ή ην πξσηφηππν ηίζεηαη ζε θπθινθνξία. Ζ αγνξά αληηηχπσλ ελφο DVD απφ θαηαζηήκαηα ελνηθίαζεο βηληενθαζεηψλ θαη DVD, απνηειεί ραξαθηεξηζηηθφ παξάδεηγκα. Γηα λα έρνπλ ην δηθαίσµα λα ηα λνηθηάδνπλ ζε άιινπο ζα πξέπεη λα πάξνπλ εηδηθή άδεηα απφ ην δεµηνπξγφ πξνο απηνχο. - Ωο εμνπζία δεµφζηαο εθηέιεζεο θαη παξνπζίαζεο ζην θνηλφ, ζεσξείηαη ε εμνπζία ηνπ δεµηνπξγνχ πνπ ηνπ επηηξέπεη ή ηνπ απαγνξεχεη λα θαζίζηαηαη ην έξγν ηνπ πξνζηηφ ζην θνηλφ. Απηή ε εμνπζία ηεο παξνπζίαζεο, ππφ ηε ζηελή ηεο έλλνηα 19, αθνξά ηελ έθζεζε εηθαζηηθψλ έξγσλ ζην θνηλφ ελψ ε δεµφζηα εθηέιεζε είλαη ε παξνπζίαζε ζην θνηλφ µέζσ ζπλήζσο θάπνηνπ άιινπ θαιιηηέρλε θαη ίζσο θάπνηνπ µεραλήµαηνο (δεµφζηα εθηέιεζε ελφο ζεαηξηθνχ έξγνπ απφ έλαλ θαιιηηέρλε (εζνπνηφ) ή µηαο ζχλζεζεο απφ έλαλ µνπζηθφ ζε δσληαλή κεηάδνζε). - Ωο εμνπζία ξαδηνηειενπηηθήο µεηάδνζεο ζεσξείηαη ε εμνπζία πνπ ππφ µία έλλνηα ζπµπεξηιαµβάλεηαη ζηελ εμνπζία παξνπζίαζεο ηνπ έξγνπ θαη δίλεη ηελ εμνπζία ζην δεµηνπξγφ λα απαγνξεχεη ηε µεηάδνζε ηνπ έξγνπ ηνπ µέζσ ηειεφξαζεο (επίγεηαο ή δνξπθνξηθήο) θαη ξαδηνθψλνπ Βλ. ΠρωτΑκ 10703/1962, ΕΠΒΙ Ν1962, ςελ. 21 και ΣριµΠλθµΑκ 27640/1963 (αδθµ.) 19 Σθν ζννοια αυτι υιοκετοφν ςτα ςυγγράµµατά τουσ περί πνευµατικισ ιδιοκτθςίασ τόςο ο ΜΑΡΙΝΟ όςο και ο ΚΟΤΜΑΝΣΑΣΟ ενϊ θ ευρεία ζννοια θ οποία περιλαµβάνει και τθ δθµόςια εκτζλεςθ και ραδιοτθλεοπτικι µετάδοςθ του ζργου υιοκετοφν οι ΚΑΛΛΙΝΙΚΟΤ και ΚΟΣΙΡΘ 20 Ανάλυςθ τθσ ζννοιασ τθσ ραδιοτθλεοπτικισ µετάδοςθσ βλ. Μ.-Θ. Δ. ΜΑΡΙΝΟ, «Πνευµατικι 21

22 β.1β. Το δικαίωµα παπακολούθηζηρ Απηφ ην δηθαίσµα δεκηνπξγήζεθε γηα λα δψζεη ιχζε ζε έλα εηδηθφ πξφβιεµα ηνπ δηθαίνπ ηεο πλεπµαηηθήο ηδηνθηεζίαο πνπ ππάξρεη ζην ρψξν ησλ εηθαζηηθψλ ηερλψλ. Έρεη παξαηεξεζεί φηη ηα έξγα ελφο θαιιηηέρλε απνθηνχλ κεγαιχηεξε αμία πνιχ αξγφηεξα απφ ηε δεµηνπξγία ηνπο ή αθφκα θαη µεηά ην ζάλαην ηνπ δεµηνπξγνχ ελψ απηφο ηα έρεη πνπιήζεη ζπλήζσο ζε πνιχ ρακειή ηηµή µε απνηέιεζµα ηα ζεκαληηθά σθέιε ιφγσ ηεο δηαζεµφηεηαο ηνπ δεµηνπξγνχ µε ηελ πάξνδν ηνπ ρξφλνπ, λα ηελ επσθεινχληαη άιινη. Απηφ νδήγεζε ηνλ έιιελα λνµνζέηε λα θαζηεξψζεη ην δηθαίσµα ηεο παξαθνινχζεζεο, βαζηθφο θαλφλαο ηνπ νπνίνπ είλαη φηη ν δεµηνπξγφο έξγνπ εηθαζηηθψλ ηερλψλ θαη νη θιεξνλφµνη ηνπ λα µπνξνχλ λα απαηηήζνπλ θάπνην πνζνζηφ ηνπ ηηµήµαηνο πνπ θαηαβάιιεηαη ζε θάζε δεµφζηα µεηαπψιεζε ηνπ πξσηφηππνπ έξγνπ ηνπ 21. β.2. Το ηθικό δικαίωµα Ζ πλεπµαηηθή ηδηνθηεζία πέξα απφ ηελ αλαγθαηφηεηα ηεο νηθνλνκηθήο δηεπζέηεζεο γηα ηνλ δεκηνπξγφ, παξνπζηάδεη θαη µία εζηθή νπηηθή: απηήλ ηελ πξνζσπηθή ζρέζε πνπ ζπλδέεη ην δεµηνπξγφ µε ην έξγν ηνπ. Λφγσ ηνπ φηη ε ηδηαίηεξε ζρέζε δεκηνπξγνχ θαη δεκηνπξγήκαηνο, απνηειεί ζηνηρείν ηεο πξνζσπηθφηεηαο ηνπ δεµηνπξγνχ, γη απηφ θαη ζπκπεξηιακβάλεηαη ζηα έλνµα αγαζά πνπ πξνζηαηεχνληαη απφ ην δηθαίσµα ηεο πξνζσπηθφηεηαο 22. Δθηφο απφ απηφ, ν λφκνο αλαγλσξίδεη ηε ζρέζε ηνπ δεµηνπξγνχ µε ην έξγν ηνπ θαη σο ηδηαίηεξν δηθαίσµα, ην εζηθφ δηθαίσµα, ζηνηρείν ηεο πλεπµαηηθήο ηδηνθηεζίαο. Αληίζηνηρα κε ην πεξηνπζηαθφ δηθαίσµα, θαη ην εζηθφ δηθαίσκα είλαη θαη απηφ απφιπην θαη απεξηφξηζην. Ζ κφλε δηαθνξά κεηαμχ πεξηνπζηαθνχ θαη εζηθνχ δηθαηψκαηνο, είλαη φηη ην εζηθφ είλαη αµεηαβίβαζην µεηαμχ δψλησλ θαηά ηε δηάξθεηα δσήο ηνπ δεκηνπξγνχ ηνπ. Δπίζεο ην εζηθφ Ιδιοκτθςία», Εκδόςεισ άκκουλα 2000, ςελ. 155 επ. 21 Σο ποςοςτό αυτό ορίηεται από το νόµο ςτο 5% του τιµιµατοσ 22 Άρκρα 57 και 58 του Α. Κ. 22 Άρκρα 57 και 58 του Α.Κ. 22

23 δηθαίσµα, ζε αληίζεζε µε ην πεξηνπζηαθφ, δελ εμαγνξάδεηαη. Τπάξρεη ελδεηθηηθή απαξίζµεζε ησλ επηµέξνπο εμνπζηψλ ζην λφκν πνπ παξέρεη ην εζηθφ δηθαίσµα ζην δεµηνπξγφ νη νπνίεο είλαη νη εμήο. - Ζ εμνπζία δεµνζίεπζεο, σο εθδήισζε ηνπ εζηθνχ δηθαηψµαηνο, δίλεη ηε δπλαηφηεηα ζην δεµηνπξγφ λα έρεη ην δηθαίσκα λα απνθαζίδεη γηα ηελ έμνδν ηνπ έξγνπ απφ ηνλ ηδησηηθφ ρψξν ζηε δεµνζηφηεηα. Όπσο νξίδεηαη θαη ζην άξζξν 4 ηνπ Ν. 2121/1993, ν δεµηνπξγφο µπνξεί λα απνθαζίδεη γηα Σν ρξφλν, ηνλ ηφπν θαη ηνλ ηξφπν θαηά ηνπο νπνίνπο ην έξγν ηνπ ζα γίλεη πξνζηηφ ζην θνηλφ. ην εζηθφ ηνπ δηθαίσµα ηνπ δεκηνπξγνχ αληίθεηηαη νπνηαδήπνηε πξάμε ή ζπµθσλία πνπ ζα ηνλ ππνρξεψλεη ή ζα ηνπ απαγνξεχεη ηε δεµνζίεπζε ηνπ έξγνπ ηνπ. Δπηπιένλ, ζα πξέπεη λα δηεπθξηληζζεί φηη ε εμνπζία δεµνζίεπζεο ηειεηψλεη µε ηελ πξψηε δεµνζίεπζε ηνπ έξγνπ αιιά ε εμάληιεζε αθνξά µφλνλ ηνλ θάζε ζπγθεθξηµέλν ηξφπν δεµνζίεπζεο ρσξηζηά 23. Με ην πνπ ν ζπγγξαθέαο παξαρσξήζεη ζε θάπνην εθδνηηθφ νίθν ηελ απνθιεηζηηθή άδεηα γηα λα εθδνζεί ην έξγν ηνπ, δελ µπνξεί κεηά επηθαινχµελνο ην εζηθφ ηνπ δηθαίσµα λα παξαρσξήζεη θαηά παξάβαζε ηεο ζπµθσλίαο µε ηνλ εθδνηηθφ νίθν ηα δηθαηψµαηα θαη ζε άιινλ εθδφηε. Παξά ηαχηα δηαηεξεί ηελ εμνπζία λα κπνξεί λα απνθαζίδεη θαη ηειηθά λα δηαζέζεη ην ίδην έξγν ζηε δεµνζηφηεηα µέζσ µηαο δεµφζηαο εθηέιεζεο ή µηαο ξαδηνηειενπηηθήο εθπνµπήο. - Ζ εμνπζία ηεο αλαγλψξηζεο ηεο παηξφηεηαο δηαζθαιίδεη ζην δεµηνπξγφ πξσηίζησο ηελ νπζηαζηηθή αλαγλψξηζε φηη ν δηθαηνχρνο είλαη δεµηνπξγφο ηνπ έξγνπ θαη πεξαηηέξσ ηελ αμίσζε λα γίλεηαη µλεία ηνπ νλφµαηφο ηνπ ζε θάζε αληίηππν ηνπ έξγνπ ηνπ ή ζε θάζε δεµφζηα παξνπζίαζε / εθηέιεζή ηνπ. Γε ζα κπνξνχζε λα είλαη έγθπξε π.ρ. ε ζπµθσλία λα ζπγγξάςεη θάπνηνο κέξε βηβιίνπ (έζησ θαη µε αµνηβή) µε ηνλ φξν λα µελ αλαγξάθεηαη ην φλνµά ηνπ. Δίλαη ζεκαληηθφ λα ηνληζζεί φηη ε αλαγλψξηζε θαη ε πξνβνιή ηεο παηξφηεηαο απνηειεί εμνπζία θαη φρη ππνρξέσζε ηνπ δεµηνπξγνχ. Γηα ην ιφγν απηφ, ν δεµηνπξγφο κπνξεί λα επηιέγεη λα θξαηάεη ηελ αλσλπµία ηνπ ή λα ρξεζηµνπνηεί ςεπδψλπµν. 23 Δ. ΚΑΜΙΝΙΚΟΤ, «Πνευµατικι Ιδιοκτθςία και Internet», Εκδόςεισ άκκουλα, Δίκαιο και Οικονοµία, 2001, ςελ. 87 επ. 23

24 Ζ πθή, ην είδνο ή ν πξννξηζµφο ηνπ έξγνπ, θαζνξίδνπλ ην εάλ θαη πψο ζα πξνβιεζεί ν δεµηνπξγφο, βαζηδφκελν ζηνπο ζπλήζεηο ηξφπνπο ζπλαιιαγήο ζην ζπγθεθξηµέλν θχθιν δξαζηεξηνηήησλ, θαζψο θαη απφ ηε ζρέζε δεκηνπξγίαο µέζα απφ εμηζνξξφπεζε ζπµθεξφλησλ µεηαμχ ηνπ δεµηνπξγνχ θαη ηνπ εθµεηαιιεπφµελνπ ην έξγν Ζ εμνπζία ηνπ δεµηνπξγνχ λα δηαηεξεί ηελ αθεξαηφηεηα ηνπ έξγνπ ηνπ θαη λα πεξηθξνπξεί ην έξγν ηνπ απαγνξεχνληαο θάζε µεηαβνιή ή θξίλνληαο πφηε πξέπεη λα ηελ επηηξέςεη. Ζ εμνπζία απηή νξίδεηαη απφ ην λφµν σο εμνπζία «ηεο απαγφξεπζεο θάζε παξαµφξθσζεο, πεξηθνπήο, ή άιιεο ηξνπνπνίεζεο ηνπ έξγνπ» (άξζξν 4 παξ.1). Σέηνηεο ελέξγεηεο επέµβαζεο ζην έξγν κπνξεί λα είλαη φπσο ε επέµβαζε ζηελ πεξηθνπή ηεο δηάξθεηαο ηειενπηηθνχ έξγνπ θαη ζηελ αληηθαηάζηαζε ηεο αξρηθήο µνπζηθήο µε άιιε, ν ρξσµαηηζµφο ηνπ έξγνπ, ε ζχληµεζε ελφο έξγνπ σο πξνο ηε δηάξθεηά ηνπ, ε αιιαγή ηεο πινθήο ή ηνπ ζθεληθνχ, ε ηξνπνπνίεζε ησλ δηαζηάζεσλ ηνπ έξγνπ. Τπάξρνπλ θαη πεξηπηψζεηο πνπ ππάξρεη ζχγθξνπζε ζπµθεξφλησλ ηνπ δεµηνπξγνχ µε απηά ηνπ θπξίνπ θνξέα ηνπ έξγνπ, δει. φηαλ ν δεµηνπξγφο επηζπµεί λα απαγνξεχζεη µεηαηξνπή ηνπ έξγνπ ηνπ, ην νπνίν σο έξγν µνλαδηθήο ελζσµάησζεο είλαη ζηελ θπξηφηεηα άιινπ, ν νπνίνο επηζπµεί απηή ηε µεηαηξνπή. Απηφ επηιχεηαη κε αληηζηάζκηζκα ησλ ζπµθεξφλησλ κεηαμχ ηνπ θπξίνπ ηνπ πξάγµαηνο θαη ηνπ δηθαηνχρνπ ηνπ εζηθνχ δηθαηψµαηνο αλάινγα µε ηηο ζπλζήθεο ηεο ζπγθεθξηµέλεο πεξίζηαζεο αιιά θαη ηε θχζε ηνπ έξγνπ. Παξαδείγκαηα ηέηνηαο ζχγθξνπζεο παξνπζηάδνληαη ζε αξρηηεθηνληθά έξγα φπνπ ν αξρηηέθηνλαο µπνξεί λα απαγνξεχεη µεηαηξνπέο νη νπνίεο θξίλνληαη αλαγθαίεο γηα ιφγνπο πξνζηαζίαο ηνπ πεξηβάιινληνο ή γηα πνιενδνµηθνχο ιφγνπο, ζην θηίξην πνπ έρεη ζρεδηάζεη, παξεµβαίλνληαο έηζη ζηε ρξήζε ηνπ θηηξίνπ, ελψ 24 Μ.-Θ. Δ. ΜΑΡΙΝΟ, «Πνευµατικι Ιδιοκτθςία», Εκδόςεισ άκκουλα 2000, ςελ Για παράδειγµα για το µεταφραςτι ιςχφει ότι το όνοµά του αναφζρεται ςτθν κφρια ςελίδα του τίτλου του βιβλίου, για το γραφίςτα ενόσ µουςικοφ δίςκου επιφυλάςςεται θ κζςθ ςτο πίςω µζροσ του δίςκου (ΕφΑκ 631/1990, ΕλλΔνθ 1991, ςελ 206) 24

25 έρεη ήδε ιάβεη (πνιιέο θνξέο πςειφηαηε) αµνηβή γηα ηα ζρέδηά ηνπ Ζ εμνπζία πξνζπέιαζεο ηνπ έξγνπ δίλεη ην δηθάησκα ζην δεµηνπξγφ λα κπνξεί λα επηθνηλσλεί µε ην έξγν ηνπ αθφµα θαη µεηά ηελ πψιεζή ηνπ. Έλαο δσγξάθνο έρεη π.ρ. δηθαίσµα πξφζβαζεο ζηα έξγα ηνπ. αθφµε θη αλ βξίζθνληαη ζε µηα ηδησηηθή ζπιινγή, ζηελ νπνία δελ έρεη πξφζβαζε ην θνηλφ, θαη ν θχξηνο ηνπ έξγνπ αληίζηνηρα έρεη ππνρξέσζε λα επηηξέπεη θαη λα αλέρεηαη ηελ πξφζβαζε ηνπ δεµηνπξγνχ. - Ζ εμνπζία ππαλαρψξεζεο πνπ αλαθέξεηαη θπξίσο ζε έξγα ιφγνπ ή επηζηήµεο θαη φπνπ ν λφµνο αλαγλσξίδεη ζην δεµηνπξγφ ην δηθαίσµα λα ππαλαρσξήζεη απφ ζπµβάζεηο µεηαβίβαζεο ησλ δηθαησµάησλ ηνπ ή εθµεηάιιεπζεο ηνπ έξγνπ ηνπ, αλ έρνπλ µεηαβιεζεί νη πεπνηζήζεηο ηνπ ή νη πεξηζηάζεηο θαη µφλν έηζη µπνξεί λα πξνζηαηεπζεί ε πξνζσπηθφηεηά ηνπ. Υαξαθηεξηζηηθά παξαδείγκαηα είλαη φηαλ έλαο άζενο ζπγγξαθέαο αληηρξηζηηαληθψλ βηβιίσλ γίλεη ζηελ πνξεία πηζηφο ρξηζηηαλφο (µεηαβνιή πεπνηζήζεσλ) ή έλαο ηζηνξηθφο ιφγσ µεηαγελέζηεξεο εζληθήο θξίζεο δε ζέιεη λα θαλεί πξνδφηεο ηεο παηξίδαο ηνπ (µεηαβνιή πεξηζηάζεσλ). Ο λφκνο δίλεη ζην δεµηνπξγφ ην δηθαίσµα λα ππαλαρσξήζεη απφ ηε ζχµβαζε θαη λα απαηηήζεη λα ζηαµαηήζεη ε εθµεηάιιεπζε ηνπ έξγνπ ηνπ (αλαπαξαγσγή, δηάζεζε θιπ.) ζε ηέηνηεο πεξηπηψζεηο. Σφηε φκσο ν δεκηνπξγφο είλαη ππνρξεσκέλνο λα απνδεµηψζεη ηνλ εθδφηε γηα ηε δεµία πνπ πθίζηαηαη απφ ηελ ππαλαρψξεζε απηή Παράδειγµα αποτελεί. θ. AlIianz Arena του Μονάχου, θ. οποία χτίςτθκε επειδι ο αρχιτζκτονασ του προχπάρχοντοσ.ολυµπιακοφ ταδίου δεν επζτρεψε τροποποιιςεισ και εκςυγχρονίςεισ που κα ιταν απαραίτθτεσ για τθ φιλοξενία του Παγκοςµίου Κυπζλλου Ποδοςφαίρου Γ. ΚΟΤΜΑΝΣΟ, «Πνευµατικι Ιδιοκτθςία», Εκδόςεισ άκκουλα 2002, ςελ

26 β.3. Τα ζςγγενικά δικαιώµαηα Ζ εζληθή θαη δηεζλήο λνµνζεζία ζρεηηθά κε ην δηθαίσµα πλεπµαηηθήο ηδηνθηεζίαο, πξνβιέπεη δηθαηψκαηα γηα πλεπκαηηθέο δξαζηεξηφηεηεο θαη θιάδνπο. Υσξίο λα ζεσξνχληαη πξσηφηππεο απηέο νη δξαζηεξηφηεηεο ψζηε λα είλαη δηθαηνινγεκέλν ην πιήξεο δηθαίσµα πλεπµαηηθήο ηδηνθηεζίαο, δελ κπνξνχλ λα ζεσξεζνχλ θαη ακειεηέεο. Ζ λνκνζεζία πξνβιέπεη ηα ζπγγεληθά δηθαηψµαηα γηα απηέο, ηα νπνία είλαη µελ απνθιεηζηηθά δηθαηψµαηα, έρνπλ φµσο µηθξφηεξε δηάξθεηα θαη έθηαζε απφ ηελ πλεπµαηηθή ηδηνθηεζία. Σέηνηα δηθαηψκαηα, αλαγλσξίδνληαη ζηνπο. εξµελεπηέο -.εθηειεζηέο θαιιηηέρλεο (εζνπνηνχο, ηξαγνπδηζηέο) γηα ηηο εξµελείεο - εθηειέζεηο ηνπο. Απνηειεί θαη ην µφλν ζπγγεληθφ δηθαίσµα, ην νπνίν εθηφο ηνπ πεξηνπζηαθνχ ζπκπεξηιαµβάλεη θαη (πεξηνξηζµέλν) εζηθφ δηθαίσµα. Άιιε θαηεγνξία πνπ αλαγλσξίδεηαη ην ζπγγεληθφ δηθαίσµα είλαη νη παξαγσγνί θσλνγξαθεµάησλ θαη νπηηθναθνπζηηθψλ πιηθψλ θνξέσλ γηα ηνπο πιηθνχο θνξείο (CD, DVD θιπ.), ζηνπο ξαδηνηειενπηηθνχο ζηαζµνχο γηα ην πξφγξαµµά ηνπο, ζηνπο εθδφηεο θαη ζηνπο δεµηνπξγνχο βάζεσλ δεδνµέλσλ 27. Γε ζπλδέεηαη, ην δηθαίσκα απηφ, µε ηε δσή ησλ θαηφρσλ ηνπ (µε εμαίξεζε ηνπο εξµελεπηέο εθηειεζηέο) αιιά µε ηε δεµνζίεπζε ηνπ έξγνπ θαη έρεη δηάξθεηα πελήληα ρξφληα. Σν ζπγγεληθφ δηθαίσµα δίλεη ζηνπο θαηφρνπο ηνπ ηελ εμνπζία λα απαγνξεχνπλ (ή αληίζηνηρα λα απαηηνχλ αµνηβή) ηελ αλαπαξαγσγή ηνπ πξνζηαηεπφµελνπ αληηθεηµέλνπ, ηε δηάζεζή ηνπ ζην θνηλφ, ηε ξαδηνηειενπηηθή µεηάδνζε θιπ. 27 Κ. ΚΤΠΡΟΤΛΘ, «Σα ςυγγενικά δικαιϊµατα των ερµθνευτϊν εκτελεςτϊν καλλιτεχνϊν», Εκδόςεισ άκκουλα, 2000, ςελ

27 γ. Η εθµεηάιιεπζε ηνπ έξγνπ γ. 1. Σςµβάζειρ και άδειερ εκµεηάλλεςζηρ Μπνξεί λα παξαρσξήζεη ζε ηξίην ηε δπλαηφηεηα εθµεηάιιεπζεο ηνπ έξγνπ ηνπ, ρσξίο λα ρξεηάδεηαη ν δεκηνπξγφο λα θάλεη µεηαβίβαζε δηθαηψµαηνο πλεπµαηηθήο ηδηνθηεζίαο. Απηφ πνπ κεηαθέξεηαη ζε ηξίην είλαη κφλν ε άζθεζή ηνπ ελψ ηα δηθαηψκαηα παξακέλνπλ ζην δεκηνπξγφ. χκθσλα κε ην λφκν ππάξρεη δηάθξηζε κεηαμχ ζπµβάζεσλ θαη αδεηψλ εθµεηάιιεπζεο. Με ηε ζχµβαζε εθµεηάιιεπζεο ν δεµηνπξγφο αλαζέηεη ζηνλ αληηζπµβαιιφµελν θαη απηφο αλαιαµβάλεη ηελ ππνρξέσζε λα αζθήζεη εμνπζίεο πνπ απνξξένπλ απφ ην πεξηνπζηαθφ δηθαίσµα(άξζξν 13). Με ηελ άδεηα εθµεηάιιεπζεο, ν δεµηνπξγφο επηηξέπεη ζε θάπνηνλ άιινλ ηελ άζθεζε εμνπζηψλ πνπ απνξξένπλ απφ ην πεξηνπζηαθφ δηθαίσµα. Ζ ζχµβαζε επηβάιιεη ππνρξέσζε ελψ ε άδεηα απιψο επηηξέπεη ρσξίο λα επηβάιιεη ππνρξέσζε εθµεηάιιεπζεο ηνπ έξγνπ. Μηα ζχµβαζεο εθµεηάιιεπζεο ειάρηζην πεξηερφµελν είλαη ε παξαρψξεζε ζηνλ ηξίην µηαο ηνπιάρηζηνλ εμνπζίαο πεξηνπζηαθήο θχζεσο γηα ζπγθεθξηµέλν είδνο εθµεηάιιεπζεο ηνπ έξγνπ, φπσο είλαη ε δεµφζηα εθηέιεζε µνπζηθνχ έξγνπ ζε δσληαλέο εθπνµπέο ελψ άδεηα εθµεηάιιεπζεο ππάξρεη φηαλ ν δεµηνπξγφο απιά επηηξέπεη ζην δηθαηνχρν λα εθµεηαιιεχεηαη µε ζπγθεθξηµέλε µνξθή ην έξγν. Οη ζπµβάζεηο θαζψο θαη νη άδεηεο εθµεηάιιεπζεο πλεπµαηηθψλ δηθαησµάησλ δηαθξίλνληαη ζε απνθιεηζηηθέο θαη µε απνθιεηζηηθέο. Απηφ ζεκαίλεη φηη κπνξεί ε εθµεηάιιεπζε ηνπ έξγνπ λα γίλεηαη θαη' απνθιεηζµφ νπνηνπδήπνηε άιινπ, ζπµπεξηιαµβαλνµέλνπ θαη ηνπ ίδηνπ ηνπ δεµηνπξγνχ, λα εθµεηαιιεχεηαη ην έξγν θαηά ην ζπµθσλεζέληα ηξφπν θαη άιινηε ρσξίο λα ππάξρεη ηέηνηνο απνθιεηζµφο. Αμίδεη λα ζεκεησζεί ε δηάηαμε ηνπ άξζξνπ 13 παξ.5 ηνπ Ν. 2121/1993 φπνπ νξίδεηαη φηη ε ζχµβαζε ή ε άδεηα δε µπνξεί πνηέ λα πεξηιαµβάλεη ην ζχλνιν ησλ µειινληηθψλ έξγσλ ηνπ δεµηνπξγνχ. Με ηε δηάηαμε απηή ν λνµνζέηεο πξνζηαηεχεη ην δεµηνπξγφ απφ ππέξµεηξεο δεζµεχζεηο ηνπ έξγνπ ηνπ ψζηε λα µε γίλεηαη αληηθείµελν νηθνλνµηθήο εθµεηάιιεπζεο. 27

28 χκθσλα κε ηε παξαπάλσ δηάηαμε, είλαη παξάλνµεο νη ζπµβάζεηο ή νη άδεηεο πνπ έρνπλ σο αληηθείµελν ην ζχλνιν ησλ έξγσλ ηνπ δεµηνπξγνχ, είηε πξφθεηηαη γηα νξηζµέλα µειινληηθά έξγα είηε πξφθεηηαη γηα έξγα µε νξηζµέλα πνπ ζα παξαρζνχλ φµσο ζε θάπνην ρξνληθφ δηάζηεµα. γ.2. Σςλλογική διασείπιζη ηος έπγος Ζ δηαρείξηζε ησλ πλεπµαηηθψλ δηθαησµάησλ, ζπλήζσο, δε γίλεηαη απφ ην δεµηνπξγφ απηνπξνζψπσο. ηελ πξαγµαηηθφηεηα, δεµηνπξγνί θαη αληηζπµβαιιφµελνη ιεηηνπξγνχλ ζπιινγηθά θαη φρη αηνµηθά µέζα απφ δηάθνξνπο ζπιινγηθνχο θνξείο. Σέηνηνη θνξείο είλαη: «επηρεηξεµαηηθέο νξγαλψζεηο» αληηζπµβαιινµέλσλ, φπσο εθδνηψλ, παξαγσγψλ νξγαλσηψλ, εηαηξηψλ παξαγσγήο δίζθσλ, ζεαηξηθψλ επηρεηξεµαηηψλ, «εηαηξίεο δηαρείξηζεο πλεπµαηηθψλ δηθαησµάησλ». Ο απαξαίηεηνο έιεγρνο ηεο θαηαπάηεζεο ηεο πλεπµαηηθήο ηδηνθηεζίαο νδήγεζε ζηελ εκθάληζε νξγαληζκψλ ζπιινγηθήο δηαρείξηζεο εμαηηίαο ηεο άπιεο θχζεο ηεο πλεπµαηηθήο ηδηνθηεζίαο. Οη νξγαληζκνί απηνί ειέγρνπλ αλ γίλνληαη αλαπαξαγσγέο, δεµφζηεο εθηειέζεηο, αλαµεηαδφζεηο θιπ. ρσξίο άδεηα θαζψο επίζεο δηαπξαγµαηεχνληαη θαη ζπλάπηνπλ ζπµβάζεηο γηα ηα έξγα µε επίδνμνπο ρξήζηεο, εηζπξάηηνπλ θαη απνδίδνπλ ζηνπο δεκηνπξγνχο ηελ αµνηβή ηνπο. Απφ ηέηνηνπ είδνπο νξγαληζκνχο επσθεινχληαη θαη νη δεκηνπξγνί πνπ δελ είλαη απαξαίηεην λα αζρνινχληαη µε φιεο ηηο ιεπηνµέξεηεο θαη λα ζπλάπηνπλ μερσξηζηά ζχµβαζε µε ηνλ θάζε ρξήζηε, φζν θαη νη ρξήζηεο, νη νπνίνη γλσξίδνπλ πνχ λα απνηαζνχλ γηα λα πάξνπλ άδεηα ρξήζεο ελφο έξγνπ θαη δε ρξεηάδεηαη λα ζπλαιιάζζνληαη µε φινπο ηνπο δεµηνπξγνχο μερσξηζηά 28. Δίλαη πξάγκαηη ρξήζηκε ε ζπιινγηθή δηαρείξηζε φπσο γηα παξάδεηγκα αλ ζειήζεη ν ηδηνθηήηεο ελφο θαθέ ή κπαξ λα βάδεη κνπζηθή ζην καγαδί ηνπ (δεκφζηα εθηέιεζε), ρσξίο ηε ζπιινγηθή δηαρείξηζε ζα έπξεπε λα απνηαζεί ζηνλ θάζε ζπλζέηε, ζηνλ θάζε ζηηρνπξγφ, ζηνλ θάζε ηξαγνπδηζηή θαη ζηελ 28 Κ. ΚΤΠΡΟΤΛΘ, «Σα ςυγγενικά δικαιϊµατα των ερµθνευτϊν εκτελεςτϊν καλλιτεχνϊν», Εκδόςεισ άκκουλα, 2000, ςελ

29 θάζε δηζθνγξαθηθή εηαηξία μερσξηζηά, ελψ ηψξα µπνξεί λα αγνξάζεη έλα "παθέην" ηξαγνπδηψλ απφ ηελ αληίζηνηρε εηαηξία ζπιινγηθήο δηαρείξηζεο. Απφ ηελ άιιε πιεπξά δηεπθνιχλεη θαη ηνλ δεκηνπξγφ, πνπ ζα έπξεπε λα γπξίδεη θάζε λχρηα φια ηα µπαξ γηα λα εμαθξηβψλεη αλ θαλείο παίδεη ηα ηξαγνχδηα ηνπ ρσξίο άδεηα, ελψ ηψξα ηνλ έιεγρν απηφλ ηνλ αλαιαµβάλεη νξγαλσµέλα γηα φινπο ηνπο ζπµβεβιεµέλνπο δεµηνπξγνχο ε εηαηξία. Σν αλ θαη πνηεο εμνπζίεο νη δεκηνπξγνί ζα αλαζέζνπλ ζε κηα εηαηξία ζπιινγηθήο δηαρείξηζεο είλαη πξναηξεηηθφ, εθηφο ειαρίζησλ πεξηπηψζεσλ ηφζν ζηελ χπαξμε φζν θαη ζηελ έθηαζή ηεο. Σαπηφρξνλα, ζχκθσλα κε ην άξζξν 69 Ν.2121/1993 θαη ην ΠΓ 311/1994 ζε ζπλδπαζµφ µε ην άξζξν 8 παξ Ν.2557/1997 θαη ην άξζξν 7 παξ. 13 Ν.2819/2000, ηδξχζεθε θαη ιεηηνχξγεζε ν Οξγαληζµφο Πλεπµαηηθήο Ηδηνθηεζίαο (Ο.Π.Η.) πνπ είλαη λνµηθφ πξφζσπν ηδησηηθνχ δηθαίνπ ππφ ηελ επνπηεία ηνπ Τπνπξγείνπ Πνιηηηζµνχ 29. Ο Οξγαληζκφο Πλεπκαηηθήο Ηδηνθηεζίαο (Ο.Π.Η.) ιεηηνπξγεί απφ ην 1995 µε θχξην ζθνπφ ηελ πξνζηαζία ησλ πλεπµαηηθψλ δεµηνπξγψλ θαη ησλ δηθαηνχρσλ ζπγγεληθψλ δηθαησµάησλ, ηε µέξηµλα γηα ηελ εθαξµνγή ηνπ Ν.2121/1993 θαη ησλ ζπλαθψλ δηεζλψλ ζπµβάζεσλ, ηελ επνπηεία ησλ νξγαληζµψλ ζπιινγηθήο δηαρείξηζεο, ηε λνµνπαξαζθεπαζηηθή εξγαζία, ηελ εθπξνζψπεζε ηεο Διιάδαο ζε δηεζλείο νξγαληζµνχο, ηελ νξγάλσζε ζεµηλαξίσλ θαη ηελ παξνρή πιεξνθνξηψλ ζε ζέµαηα πλεπµαηηθήο ηδηνθηεζίαο θαη ζπγγεληθψλ δηθαησµάησλ. O O.Π.Η. βνήζεζε ηνπο δηθαηνχρνπο φπνπ ππήξμαλ δπζθνιίεο, πξάγκα πνπ απνηειεί ζεκαληηθή πξνζθνξά ηνπ νξγαληζκνχ. ηα πξψηα ελλέα ρξφληα ιεηηνπξγίαο ηνπ, εθηφο ηνπ φηη θαηάθεξε λα αλαδείμεη ζε δηεζλέο θαη θνηλνηηθφ επίπεδν ηε ζεµαζία πνπ δίλεη ε ρψξα µαο ζηελ πξνζηαζία ηεο πλεπµαηηθήο ηδηνθηεζίαο, ζηάζεθε θνληά ζηνλ πλεπµαηηθφ θφζµν ηεο ρψξαο θαζηεξψλνληαο θαη ππνζηεξίδνληαο ηε ζπιινγηθή δηαρείξηζε. ε νπνηαδήπνηε πεξίπησζε παξνπζηάζηεθε µε εθαξµνγή ηνπ λφµνπ, ν O.Π.Η. αζθνχζε πξφζζεηε παξέµβαζε ππέξ ησλ νξγαληζµψλ ζπιινγηθήο δηαρείξηζεο, φπσο έγηλε µε ην πξφβιεµα ηεο ηειενπηηθήο πξνβνιήο παιαηψλ ειιεληθψλ θηλεµαηνγξαθηθψλ ηαηληψλ, θαζψο θαη µε ηελ θαζηέξσζε ηεο εχινγεο αµνηβήο ηνπ άξζξνπ 49 Ν.2121/1993, ηδίσο φζνλ αθνξά ηνπο εξµελεπηέο (εζνπνηνχο) ηνπ 29 Βλ. και 29

30 νπηηθναθνπζηηθνχ ρψξνπ. Σν 1995 ζπκθψλεζαλ νη εηζαγσγείο ηερληθψλ ζπζηεµάησλ αλαπαξαγσγήο ήρνπ ή/θαη εηθφλαο, κε ηε µεζνιάβεζε ηνπ O.Π.Η., ζπλππνγξαθή ηνπ ηδησηηθνχ ζπµθσλεηηθνχ µε ζθνπφ ηελ θαηαβνιή ηεο εχινγεο αµνηβήο ηνπ άξζξνπ 18 Ν.2121/1993 γηα ηελ ηδησηηθή αλαπαξαγσγή. Απνηέιεζκα απηνχ ηνπ ηδησηηθνχ ζπµθσλεηηθνχ ήηαλ λα εηζπξάμνπλ νη εξµελεπηέο ή εθηειεζηέο θαιιηηέρλεο, θαζψο θαη νη παξαγσγνί θσλνγξαθεµάησλ θαη νπηηθναθνπζηηθψλ έξγσλ, ηελ εχινγε απηή αµνηβή απφ ηνπο εηζαγσγείο, ελψ µε δηθαζηηθή απφθαζε δηνξίζζεθε ν O.Π.Η. πξνζσξηλφο δηαρεηξηζηήο ηεο αµνηβήο πνπ αληηζηνηρεί ζηνπο δεµηνπξγνχο ησλ νπηηθναθνπζηηθψλ έξγσλ θαη επίζεο πέηπρε ηελ είζπξαμε θαη ηελ θαηαβνιή ζεµαληηθψλ πνζψλ ππέξ ησλ νξγαληζµψλ ζπιινγηθήο δηαρείξηζεο. Πξνυπήξρε, απφ ην 1930 ζηελ Διιάδα σο Οξγαληζκφο πιινγηθήο Γηαρείξηζεο ε ΑΔΠΗ, σο εθπξφζσπνο ησλ δηθαησκάησλ πεξίπνπ Διιήλσλ ζπλζεηψλ ζηηρνπξγψλ θαζψο θαη σο εθπξφζσπνο γηα ηα δηθαηψµαηα μέλσλ δεµηνπξγψλ µνπζηθήο απφ 114 ρψξεο ηνπ θφζµνπ. Ο θνξέαο απηφο απεπζχλεηαη απνθιεηζηηθά ζε ζηηρνπξγνχο ή ζπλζέηεο έξγσλ πνπ έρνπλ ή πξφθεηηαη λα παξαρζνχλ ζε πιηθφ θνξέα ήρνπ ή ήρνπ θαη εηθφλαο ή λα έρνπλ ή λα πξφθεηηαη λα εθηειεζηνχλ δεµφζηα. Με ζπκβφιαην πνπ θάλεη ν δεκηνπξγφο κε ηελ ΑΔΠΗ, ηνπ παξέρεηαη ε δηαρείξηζε ηνπ έξγνπ ηνπ απφ ηελ ΑΔΠΗ ε νπνία δηαρεηξίδεηαη ζηνλ Διιαδηθφ ρψξν, ηφζν ην ειιεληθφ φζν θαη ην μέλν ξεπεξηφξην θαη γη απηφ ην ιφγν ζηε ζπλέρεηα ππνγξάθνληαη µε αληίζηνηρν ηξφπν ζπµβάζεηο αιιεινεθπξνζψπεζεο µε παξφµνηνπο Οξγαληζµνχο πιινγηθήο Γηαρείξηζεο απφ ηηο ππφινηπεο ρψξεο ψζηε ε ΑΔΠΗ λα είλαη αλά πάζα ζηηγµή ζε ζέζε λα πξνζηαηεχζεη ηα δηθαηψµαηα ησλ µειψλ ηεο ζε φιεο ηηο ρψξεο µε ηηο νπνίεο ζπλεξγάδεηαη. Καηά ηε δηάηαμε ηνπ άξζξν 66 παξ. 1 ηνπ πην πξφζθαηνπ λφµνπ 2121/93 απαγνξεχεηαη ε ρσξίο δηθαίσµα θαη θαηά παξάβαζε ησλ δηαηάμεσλ ηνπ παξφληνο λφµνπ εγγξαθή, παξνπζίαζε ζην θνηλφ, εθηέιεζε δεµφζηα θαη γεληθά εθµεηάιιεπζε έξγνπ πνπ είλαη αληηθείµελν πλεπµαηηθήο ηδηνθηεζίαο ή ε νξγάλσζε δεµφζηαο εθηέιεζεο έξγνπ ή ε πξνζβνιή ηνπ δηθαηψµαηνο ηνπ πλεπµαηηθνχ δεµηνπξγνχ λα απνθαζίδεη γηα ηελ 30

31 παξνπζίαζε ηνπ έξγνπ ζην θνηλφ θαη λα ην παξνπζηάδεη αλαιινίσην ρσξίο πξνζζήθεο ή πεξηθνπέο. Δπηπιένλ θαηά ηε δηάηαμε ηνπ άξζξν 63 παξ. 1 ηνπ απηνχ σο άλσ λφµνπ ζε θάζε πεξίπησζε, φπνπ επίθεηηαη ε ηέιεζε πξάμεο πξνζβνιήο ηεο πλεπµαηηθήο ηδηνθηεζίαο, φπσο φηαλ ρσξίο λα ππάξρεη ε απαηηνπµέλε άδεηα ηνπ δεµηνπξγνχ πξφθεηηαη λα γίλεη δεµφζηα εθηέιεζε µνπζηθνχ έξγνπ, ε θαηά ηφπνλ αξµφδηα αζηπλνµηθή αξρή νθείιεη λα απαγνξεχεη ηελ πξάμε απηή χζηεξα απφ αίηεζε ηνπ δεµηνπξγνχ ή ησλ δηθαηνδφρσλ ηνπ. Ζ δεκνζηφηεηα απνηειεί ζεµειησηηθφ ζηνηρείν ηεο πξνζβνιήο θαηά ηεο πλεπµαηηθήο ηδηνθηεζίαο θαη ζπγθεθξηµέλα πεξί εθηειέζεσο µνπζηθνχ έξγνπ ζχκθσλα κε ηηο παξαπάλσ δηαηάμεηο. Απνηειεί ζεκαληηθφ δήηεκα ην πφηε ε εθηέιεζε είλαη δεµφζηα ή µε θαη εμαξηάηαη απφ ην αλ ε εθηέιεζε ή ε εξµελεία ελφο έξγνπ γίλεηαη θάησ απφ ζπλζήθεο, αλνηθηή ζε αφξηζην αξηζµφ πξνζψπσλ πνπ δελ ραξαθηεξίδνληαη απφ ηδηαίηεξεο ηδηφηεηεο ή ζρέζεηο µεηαμχ ηνπο. Θεσξείηαη δεκφζηνο ρψξνο, θάζε ρψξνο πνπ είλαη πξνζπειάζηκνο απφ ηνλ θαζέλα, έζησ θαη µε αληάιιαγµα πνπ µπνξεί λα ζπλδπάδεηαη µε ην αληάιιαγµα γηα άιιεο ππεξεζίεο ζρεηηθέο µε ην ρψξν απηφ. Γηα απηφ ην ιφγν απαηηείηαη άδεηα πξνθεηκέλνπ λα επηηξαπεί ε δεµφζηα εθηέιεζε ελφο µνπζηθνχ έξγνπ ρσξίο λα πξνζβάιιεηαη ην πλεπµαηηθφ δηθαίσµα ηνπ δεµηνπξγνχ, ε νπνία ζχµθσλα µε ηελ παξάγξαθν 2 ηνπ άξζξνπ 63 ρνξεγείηαη µελ απφ ηελ Αζηπλνµηθή αξρή, πιελ δε, µεηά ηελ πξνζαγσγή έγγξαθεο άδεηαο δεµφζηαο εθηέιεζεο, "ρνξεγνχµελεο απφ ηνλ νξγαληζµφ ζπιινγηθήο δηαρείξηζεο ηεο εμνπζίαο δεµφζηαο εθηέιεζεο"(αδπη) Βλζπε νοµολογία 1490/2004 ΑΠ, 9040/00 ΕφΑκ, 1932/1998 ΕφΠατρ, 78/1994 ΠλθµΑγρ 31