ΜΕΛΕΤΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΞΑΓΩΓΙΚΗ ΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΚΛΑ ΟΥ ΤΩΝ ΑΓΡΟΤΙΚΩΝ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ

Transcript

1 ΜΕΛΕΤΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΞΑΓΩΓΙΚΗ ΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΚΛΑ ΟΥ ΤΩΝ ΑΓΡΟΤΙΚΩΝ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ, ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ

2 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Εισαγωγή....3 Επιτελική σύνοψη Συνολική πορεία ελληνικού εξωτερικού εµπορίου αγροτικών προϊόντων Ελληνικές εξαγωγές αγροτικών προϊόντων ανά εξαγωγικό προορισµό Κλαδική ανάλυση ελληνικών εξαγωγών αγροτικών προϊόντων Προϊοντική ανάλυση των έξι πρώτων εξαγώγιµων κλάδων αγροτικών προϊόντων Παρασκευάσµατα λαχανικών, καρπών και φρούτων Νωποί καρποί και φρούτα Λίπη και έλαια Καπνά και υποκατάστατα καπνού Γαλακτοκοµικά Αλκοολούχα ποτά και αναψυκτικά Περιφερειακή διάρθρωση ελληνικών εξαγωγών αγροτικών προϊόντων Εξαγωγές αγροτικών προϊόντων Κεντρικής Μακεδονίας Εξαγωγές αγροτικών προϊόντων Αττικής Εξαγωγές αγροτικών προϊόντων Πελοποννήσου Εξαγωγές αγροτικών προϊόντων Θεσσαλίας Εξαγωγές αγροτικών προϊόντων Κρήτης Εξαγωγές αγροτικών προϊόντων υτικής Ελλάδας Εξαγωγές αγροτικών προϊόντων Αν. Μακεδονίας και Θράκης Εξαγωγές αγροτικών προϊόντων Στερεάς Ελλάδας Εξαγωγές αγροτικών προϊόντων Ηπείρου Εξαγωγές αγροτικών προϊόντων Βορείου Αιγαίου Εξαγωγές αγροτικών προϊόντων υτικής Μακεδονίας Εξαγωγές αγροτικών προϊόντων Ιονίου Εξαγωγές αγροτικών προϊόντων Νοτίου Αιγαίου Η µελέτη περίπτωσης της Ισπανίας Γενικά χαρακτηριστικά Το Εξωτερικό Εµπόριο αγροτικών προϊόντων της Ισπανίας Στρατηγική Αγροτικής Ανάπτυξης της Ισπανίας Πλάνο ράσης Πλάνο ράσης για την περιφέρεια της Ανδαλουσίας Πλάνο ράσης για την περιφέρεια της Αραγονίας Πλάνο ράσης για την περιφέρεια της Αστούριας Πλάνο ράσης για την περιφέρεια της Λα Ριόχα Πλάνο ράσης για την περιφέρεια της Βαλένθιας Συµπεράσµατα Προτάσεις Προοπτικές Πηγές

3 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Ο Σύνδεσµος Εξαγωγέων Βορείου Ελλάδος (ΣΕΒΕ) γνωρίζει ότι το κλειδί για την εξαγωγική ανάπτυξη στην παγκόσµια αγορά είναι η συνεχής και έγκυρη πληροφόρηση, καθώς κάθε επιχειρηµατική απόφαση θα πρέπει να τεκµηριώνεται βάσει συγκεκριµένων στοιχείων. Κατά συνέπεια, ο ΣΕΒΕ και το Ινστιτούτο Εξαγωγικών Ερευνών και Σπουδών (ΙΕΕΣ) του ΣΕΒΕ, πιστοί στην προσπάθειά τους για τη διάχυση και την αναβάθµιση της πληροφορίας και της γνώσης διετέλεσε µελέτη χαρτογράφησης της εξαγωγικής πορείας του αγροτικού κλάδου για το διάστηµα Η περισυλλογή των στοιχείων για την εξαγωγική δραστηριότητα του αγροτικού κλάδου σε εθνικό επίπεδο προέρχονται από την Eurostat, Επίσηµη Στατιστική Υπηρεσία της Ε.Ε., ενώ τα στοιχεία που αφορούν τις εξαγωγές αγροτικών προϊόντων ανά γεωγραφική περιφέρεια και ανά νοµό προέρχονται από την Εθνική Στατιστική Υπηρεσία Ελλάδος (ΕΣΥΕ). Για την άντληση, την επεξεργασία και την ανάλυση των στοιχείων αυτών συνεργάστηκαν τα µέλη του Ινστιτούτου Εξαγωγικών Ερευνών και Σπουδών του ΣΕΒΕ: Κεχαγιά Μαρία και Τσαγκαράκης Μαρίνος. Παρακάτω παραθέτουµε τη σύνθεση των 13 περιφερειών ανά νοµό: o Ανατολική Μακεδονία-Θράκη: ράµα, Καβάλα, Έβρος, Ξάνθη, Ροδόπη o Αττική: Αττική, Υπόλοιπο Αττικής o Στερεά Ελλάδα: Βοιωτία, Εύβοια, Ευρυτανία, Φθιώτιδα, Φωκίδα o Βόρειο Αιγαίο: Λέσβος, Σάµος, Χίος o υτική Ελλάδα: Αιτωλοακαρνανία, Αχαΐα, Ηλεία o υτική Μακεδονία: Γρεβενά, Καστοριά, Κοζάνη, Φλώρινα o Ήπειρος: Άρτα, Θεσπρωτία, Ιωάννινα, Πρέβεζα o Θεσσαλία: Καρδίτσα, Λάρισα, Μαγνησία, Τρίκαλα o Ιόνιοι Νήσοι: Ζάκυνθος, Κέρκυρα, Λευκάδα, Κεφαλληνία o Κεντρική Μακεδονία: Ηµαθία, Θεσσαλονίκη, Κιλκίς, Πέλλα, Πιερία, Σέρρες, Χαλκιδική o Κρήτη: Ηράκλειο, Λασίθι, Ρέθυµνο, Χανιά o Νότιο Αιγαίο: ωδεκάνησα, Κυκλάδες o Πελοπόννησος: Αργολίδα, Αρκαδία, Κόρινθος, Λακωνία, Μεσσηνία 3

4 ΕΠΙΤΕΛΙΚΗ ΣΥΝΟΨΗ Ο Αγροτικός τοµέας εξακολουθεί να διαδραµατίζει πρωταγωνιστικό ρόλο για την ελληνική οικονοµία και για το 2007 η συνεισφορά του κλάδου στην εξαγωγική δραστηριότητα της χώρας ανήλθε σε 17,8% των συνολικών εξαγωγών. Για την περίοδο , η τάση µεγέθυνσης του αγροτικού τοµέα υπήρξε µηδενική, ακολουθώντας αντίθετη πορεία µε αυτή των ελληνικών εξαγωγών. Θεαµατική αύξηση των εξαγωγών του κλάδου σηµειώθηκε µόνο την περίοδο η οποία ανήλθε σε 17,7% ακολουθώντας παράλληλη πορεία µε το σύνολο των ελληνικών εξαγωγών. Έκτοτε ο ρυθµός αύξησης των εξαγωγών για τον κλάδο παραµένει σε ιδιαίτερα χαµηλά επίπεδα. Αναφορικά µε τη διάρθρωση των εξαγωγών του κλάδου, πρώτος εξαγωγικός αγροτικός κλάδος καθ όλη την πενταετία παραµένουν τα παρασκευάσµατα φρούτα και λαχανικά, συνεισφέροντας µε 23,1% το εύτερος σηµαντικότερος εξαγωγικός κλάδος για το ίδιο έτος, είναι αυτός των νωπών καρπών και φρούτων, ενώ ακολουθεί ο κλάδος των λιπών και ελαίων. Την πρώτη εξαγωγική πεντάδα αγροτικών κλάδων συµπληρώνουν τα καπνά και τα γαλακτοκοµικά. Κυριότερος εξαγωγικός εταίρος στον αγροτικό κλάδο για τη χώρα µας είναι η Γερµανία, ενώ ακολουθούν η Ιταλία, το Ην. Βασίλειο, οι ΗΠΑ και η Κύπρος. Στο σύνολο της Ε.Ε.-27, η Ελλάδα καταλαµβάνει την 16 η θέση στις επιδόσεις αγροτικών εξαγωγών, ενώ αποτελεί τον 21 ο προµηθευτή της Ε.Ε.-27 παγκοσµίως για τα αγροτικά προϊόντα. Oι διαπεριφερειακές ανισότητες τις οποίες παρουσιάζει η χώρα µας δεν επιτρέπουν στην ισόρροπη ανάπτυξη του πρωτογενή εν γένει τοµέα στο σύνολο των ελληνικών περιφερειών. Οι περιφέρειες της Κεντρικής Μακεδονίας, της Αττικής και της Πελοποννήσου αντιπροσωπεύουν το 70% του συνολικού εξωτερικού εµπορίου αγροτικών προϊόντων της χώρας. Αναλυτικότερα, πρώτη εξαγωγική αγροτική περιφέρεια για το 2007 είναι η Κεντρική Μακεδονία, µε µερίδιο 35,9% επί του συνόλου των ελληνικών αγροτικών εξαγωγών, ενώ ακολουθούν η Αττική και η Πελοπόννησος, µε µερίδια 20,3% και 12,4% αντίστοιχα. Στην πενταετία , οι περιφέρειες της υτικής Μακεδονίας, της Στερεάς Ελλάδας, της Θεσσαλίας και της Κρήτης βελτίωσαν τη θέση τους, υποδεικνύοντας ότι ακόµα και σε περιφέρειες µε χαµηλή συνεισφορά στο σύνολο των ελληνικών αγροτικών εξαγωγών υπάρχει δυναµική. Με την άσκηση της νέας Κοινής Αγροτικής Πολιτικής η οποία ορίζεται από την Ε.Ε., θα προκύψουν σηµαντικές ανακατατάξεις στις καλλιέργειες φυτικής παραγωγής. Με την επιλεκτική ανάπτυξη συγκεκριµένων κλάδων 4

5 φυτικής παραγωγής, καλλιέργειες όπως αυτή του βαµβακιού, των ζαχαρότευτλων και του καπνού κινδυνεύουν να µείνουν ακαλλιέργητες. Η νέα ΚΑΠ έχει ως βασικό στόχο την παραγωγή ανταγωνιστικών αγροτικών προϊόντων, η οποία θα στηρίζεται σε νέες καινοτόµες µεθόδους χαµηλού κόστους µε γνώµονα τη βιώσιµη ανάπτυξη του κλάδου. 5

6 1. ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΠΟΡΕΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΥ ΕΜΠΟΡΙΟΥ ΑΓΡΟΤΙΚΩΝ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ Πίνακας 1.1 Ελληνικό Εξωτερικό Εµπόριο αγροτικών προϊόντων (ποσά σε χιλ. ευρώ) ΜΕΤ 03/07 ΕΤ 07/06 Εισαγωγές ,6 11,8 Εξαγωγές ,1 0,0 Συνολικό Εµπόριο ,1 7,5 Εµπορικό Ισοζύγιο ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) 9,4 27,7 Εξαγωγές/ Εισαγωγές 54,4% 46,2% 57,7% 57,4% 51,4% Μερίδιο αγροτικών στο σύνολο των ελληνικών εξαγωγών 20,2% 17,7% 19,8% 18,2% 17,8% ιάγραµµα 1.1 Ελληνικό Εξωτερικό Εµπόριο Αγροτικών Προϊόντων Εξαγωγές Αγροτικών Προϊόντων Millions 3,5 3 2,5 2 1,5 1 0, Το Ελληνικό Εξωτερικό Εµπόριο των αγροτικών προϊόντων παρουσιάζει µια σταθερά αυξανόµενη πορεία στην πενταετία , µε µέση ετήσια αύξηση σε ποσοστό 6,1%. Σε όγκο το 2007 οι εξαγωγές αγροτικών προϊόντων ανέρχονται σε 2,9 δις. Ευρώ, καταλαµβάνοντας το 17,8% επί των συνολικών ελληνικών εξαγωγών. Αξίζει να επισηµανθεί ωστόσο ότι παρά τη συνολική αύξηση που παρουσίασαν οι εξαγωγές από το 2003 στο 2007 σε ποσοστό 26,8%, δεν 6

7 κατάφεραν να υπερβούν το φράγµα των 3 δις. ευρώ. Το 2007 παρουσιάζεται µηδενική ετήσια αύξηση στις εξαγωγές, καθώς σε όγκο αυξήθηκαν µόνο 937 χιλιάδες ευρώ. ιάγραµµα 1.2 Ετήσια µεταβολή ελληνικών εισαγωγών, εξαγωγών και εµπορικού ισοζυγίου αγροτικών προϊόντων 40% 30% 20% 10% 0% -10% 04_03 05_04 06_05 07_06-20% -30% Εισαγωγές Εξαγωγές Εµπορικό Ισοζύγιο ιάγραµµα 1.3 Ελληνικό εξωτερικό εµπόριο αγροτικών προϊόντων Millions Εισαγωγές Εξαγωγές Εµπορικό Ισοζύγιο Αναφορικά µε τις εισαγωγές αγροτικών προϊόντων, παρουσιάζεται παράλληλη αυξητική πορεία µε αυτή των εξαγωγών, µε υψηλότερη µέση ετήσια αύξηση σε ποσοστό 7,6% για την πενταετία. Σε αντίθεση µε τις εξαγωγές, οι εισαγωγές αγροτικών προϊόντων το 2007 παρουσίασαν την υψηλότερη ετήσια αύξησή τους στην πενταετία σε ποσοστό 11,8%, ενώ σε αξία ανήλθαν σε 5,8 δις. Ευρώ. 7

8 Απόρροια των παραπάνω εξελίξεων είναι η διαµόρφωση διαχρονικά αυξανόµενου ελλειµµατικού εµπορικού ισοζυγίου, το οποίο το 2007 σηµείωσε ισχυρή αύξηση της τάξης του 27,7% και σε αξία εκτίναξη στα 2,8 δις. ευρώ. Οι εισαγωγές στο εξεταζόµενο διάστηµα είναι σε όγκο περίπου διπλάσιες από τις εξαγωγές, µε αποτέλεσµα ο δείκτης του βαθµού επικάλυψης των εισαγωγών από τις εξαγωγές να κυµαίνεται σε ποσοστό από 46,2% µέχρι και 57,4%. Πίνακας 1.2 Η κατάταξη των ελληνικών εξαγωγών αγροτικών προϊόντων στην Ε.Ε. (ποσά σε χιλ. ευρώ) Μερίδιο 07 ΜΕΤ 03/07 ΕΤ 07/06 1 Ολλανδία ,0 6,3 10,4 2 Γερµανία ,0 9,6 11,3 3 Γαλλία ,7 3,9 7,2 4 Βέλγιο ,6 6,3 10,1 5 Ιταλία ,8 6,3 6,8 6 Ισπανία ,7 3,6 4,3 7 Ην. Βασίλειο ,6 2,5 6,9 8 ανία ,7 4,2 3,3 9 Πολωνία ,2 36,7 17,0 10 Ιρλανδία ,8 5,7 1,5 11 Αυστρία ,6 11,1 8,9 12 Ουγγαρία ,6 29,2 29,2 13 Τσεχία ,2 36,2 27,1 14 Σουηδία ,1 8,7 11,6 15 Πορτογαλία ,0 11,9 18,7 16 Ελλάδα ,0 6,1 0,0 17 Λιθουανία ,7 51,1 36,5 18 Σλοβακία ,5 39,3 14,4 19 Βουλγαρία ,4 N.A. N.A. 20 Φιλανδία ,4 6,3 13,4 21 Ρουµανία ,4 N.A. N.A. 22 Σλοβενία ,3 56,3 27,4 23 Λετονία ,3 61,0 36,2 24 Λουξεµβούργο ,2 2,2 2,0 25 Εσθονία ,2 43,5 34,8 26 Κύπρος ,1 20,2 13,6 27 Μάλτα ,0 2,5-17,6 Σύνολο ,0 8,5 10,2 8

9 Εξετάζοντας τις εξαγωγές αγροτικών προϊόντων στην Ε.Ε. στην πενταετία , παρατηρείται µια συνολικά αυξανόµενη πορεία µε µέση ετήσια τάση 8,5%. Οι εξαγωγές της Ε.Ε. για το 2007 ανέρχονται σε 300,7 δις. Ευρώ, µε την Ελλάδα να καταλαµβάνει την 16 θέση της σχετικής κατάταξης και να αποσπά για το 2007 µερίδιο 1% επί των συνολικών αγροτικών εξαγωγών της Ε.Ε. Πρώτη στην κατάταξη στην Ε.Ε. έρχεται η Ολλανδία, µε µερίδιο 19% το 2007 και µέση ετήσια τάση 6,3%. Η εν λόγω χώρα καταλαµβάνει σταθερά την πρώτη θέση στην Ε.Ε. από το 2003 µέχρι και το 2007 σε εξαγωγικό όγκο αγροτικών προϊόντων, ενώ µε µικρή διαφορά την ακολουθούν η Γερµανία και η Γαλλία, µε τα µερίδια 15% και 14,7% στο σύνολο των αγροτικών εξαγωγών της Ε.Ε. Η αυξητική πορεία των εξαγωγών αγροτικών προϊόντων της Ε.Ε. εκφράζεται και από τη θετική µέση ετήσια τάση που εµφανίζουν όλες οι χώρες-µέλη της. Το εν λόγω γεγονός δίνει έµφαση στις προοπτικές και τη δυναµική που εµφανίζει ο κλάδος των αγροτικών για την Ε.Ε. το εξεταζόµενο διάστηµα. Αναφορικά µε τις επιδόσεις της Ελλάδας συγκριτικά µε τα υπόλοιπα κράτη-µέλη της Ε.Ε., παρατηρείται ότι η µηδενική ετήσια τάση που σηµείωσαν οι ελληνικές εξαγωγές αγροτικών το 2007 είχε ως αντίκρισµα την πτώση της Ελλάδας στην κατάταξη κατά δύο θέσεις. Πιο συγκεκριµένα, ενώ από το 2004 µέχρι και το 2006, η Ελλάδα καταλάµβανε την 14 η θέση στην κατάταξη, µε τις χώρες Πορτογαλία και Τσεχία να ακολουθούν, το 2007 η Τσεχία µε µια σηµαντική αύξηση σε ποσοστό 27,1% αναρριχήθηκε στην 13 η θέση και η Πορτογαλία αντίστοιχα, µε µια αύξηση της τάξης του 18,7% κατέλαβε την 15 η θέση, αφήνοντας στην Ελλάδα την 16 η θέση. Σε παρόµοια επίπεδα εξαγωγικού όγκου µε την Ελλάδα κινούνται οι χώρες Τσεχία, Σουηδία και η Πορτογαλία. Μια ακόµα παρατήρηση αφορά τις εξαγωγές της Γαλλίας και της Γερµανίας, όπου η Γαλλία µέχρι και το 2006 καταλάµβανε τη 2 η θέση στην Ε.Ε., όµως η ισχυρή ετήσια αύξηση των εξαγωγών της Γερµανίας σε ποσοστό 11,3%, οδήγησε τη Γαλλία στην υποχώρηση κατά µία θέση. Τέλος αναφορικά µε τις εξαγωγές της Ιταλίας και της Ισπανίας, η εξαγωγική τους πορεία στον αγροτικό κλάδο ταυτίζεται από το 2005 και µετά, µε τις εξαγωγές τους σε όγκο να αποκλίνουν ελάχιστα. 9

10 Πίνακας 1.3 Η κατάταξη των ελληνικών εξαγωγών αγροτικών προϊόντων στην Ευρωζώνη (ποσά σε χιλ. ευρώ) Μερίδιο 07 ΜΕΤ 03/07 ΕΤ 07/06 1 Ολλανδία ,4 6,3 10,4 2 Γερµανία ,5 9,6 11,3 3 Γαλλία ,1 3,9 7,2 4 Βέλγιο ,6 6,3 10,1 5 Ιταλία ,7 6,3 6,8 6 Ισπανία ,5 3,6 4,3 7 Ιρλανδία ,4 5,7 1,5 8 Αυστρία ,2 11,1 8,9 9 Πορτογαλία ,2 11,9 18,7 10 Ελλάδα ,2 6,1 0,0 11 Φιλανδία ,5 6,3 13,4 12 Σλοβενία ,4 N.A. N.A. 13 Λουξεµβούργο ,3 2,2 2,0 Σύνολο ,0 6,4 9,0 Η εικόνα στην κατάταξη των εξαγωγών αγροτικών προϊόντων στην Ευρωζώνη δεν διαφέρει κατά πολύ από την κατάταξη της Ε.Ε. Στο σύνολό τους οι εξαγωγές αγροτικών της Ευρωζώνης εµφανίζουν σταδιακά ανοδική πορεία στην πενταετία, µε µέση ετήσια τάση 6,4%. Για το 2007, οι εξαγωγές αγροτικών της Ευρωζώνης ανήλθαν σε 243,7 δις. Ευρώ, ενώ παρουσίασαν αξιόλογη ετήσια αύξηση σε ποσοστό 9%. Να επισηµανθεί ότι η Ευρωζώνη στην πενταετία δεν παρουσιάζει τις ίδιες διακυµάνσεις που εµφανίζει η Ε.Ε. σε αριθµό κρατών-µελών. Κατά συνέπεια, πρώτη σε εξαγωγικό όγκο αγροτικών προϊόντων στην Ευρωζώνη είναι η Ολλανδία, µε µερίδιο 23,4% για το 2007, ενώ ακολουθούν η Γερµανία και η Γαλλία αποσπώντας µερίδια 18,5% και 18,1% αντίστοιχα στο σύνολο της Ευρωζώνης. Αναφορικά µε τις επιδόσεις της Ελλάδας στην Ευρωζώνη, η χώρα µας καταλαµβάνει την 10 η 10

11 θέση στη σχετική κατάταξη, µε µερίδιο 1,2% επί του συνόλου όγκου των αγροτικών εξαγωγών για το Την Ευρωζώνη των 13 συµπληρώνουν µετά την Ελλάδα η Φιλανδία, η Σλοβενία και το Λουξεµβούργο. ιάγραµµα 1.4 ιαχρονική µεταβολή των εξαγωγών Ελλάδας, Ε.Ε. και Ευρωζώνης % 25% 20% 15% 10% 5% 0% -5% 04_03 % 05_04 % 06_05 % 07_06 % -10% -15% E.E. ΕΑ GR Αναφορικά µε τις ετήσιες µεταβολές των εξαγωγικών επιδόσεων Ελλάδας, Ε.Ε. και Ευρωζώνης, παρατηρείται η σταδιακά ανοδική πορεία της Ε.Ε. και της Ευρωζώνης στην πενταετία , ενώ συγκριτικά η πορεία της Ελλάδας εµφανίζει αξιοσηµείωτες µεταβολές. Πιο συγκεκριµένα, ενώ οι ετήσιες µεταβολές για την Ε.Ε. και την Ευρωζώνη σηµειώνονται θετικές και καταλαµβάνουν ποσοστά που κυµαίνονται από 4% µέχρι και 10%, η Ελλάδα παρουσιάζει ετήσια µείωση το 2004, 8,9% για να κατακτήσει ένα χρόνο αργότερα την υψηλότερη θετική τιµή στον εν λόγω δείκτη σε ποσοστό 25,9%. Ο ρυθµός αύξησης των ελληνικών αγροτικών εξαγωγών τα έτη µετά και το 2005 καταγράφεται σηµαντικά µικρότερος για να καταλήξει να λάβει µηδενική τιµή το έτος

12 Πίνακας 1.5 Οι κύριοι προµηθευτές της Ε.Ε. σε αγροτικά προϊόντα (ποσά σε χιλ. ευρώ) Μερίδιο 07 ΜΕΤ 03/07 ΕΤ 07/06 1 Ολλανδία ,3 7,5 11,2 2 Γερµανία ,2 10,8 11,6 3 Γαλλία ,6 5,6 7,9 4 Βέλγιο ,6 6,5 10,7 5 Ισπανία ,3 5,7 4,8 6 Ιταλία ,3 8,4 9,6 7 Βραζιλία ,9 11,7 33,8 8 Ην. Βασίλειο ,7 5,3 9,8 9 ανία ,7 6,1 1,2 10 Ιρλανδία ,5 5,1 1,5 11 Πολωνία ,5 41,2 25,9 12 ΗΠΑ ,1 0,6 10,5 13 Αργεντινή ,9 11,4 24,8 14 Αυστρία ,8 15,5 17,8 15 Ουγγαρία ,2 25,9 44,1 16 Κίνα ,0 18,8 23,7 17 Τσεχία ,0 56,1 34,2 18 Τουρκία ,0 11,7 2,7 19 Σουηδία ,8 15,4 19,3 20 Πορτογαλία ,8 12,1 11,3 21 Ελλάδα ,7 8,5-1,2 22 Σουηδία ,7 11,9 13,0 23 Ινδονησία ,6 11,1 15,2 24 Νέα Ζηλανδία ,6 2,1-0,1 25 Χιλή ,6 12,4 9,9 Λοιπές χώρες ,4 11,0 13,9 Σύνολο ,0 9,1 11,9 Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η κατάταξη των κύριων προµηθευτών της Ε.Ε. στα αγροτικά προϊόντα. Μια πρώτη παρατήρηση αφορά στην κατανοµή των προµηθευτών σε Ε.Ε. και τρίτες χώρες. Έτσι, παρατηρείται ότι οι κυριότεροι προµηθευτές της Ε.Ε. προέρχονται από το ενδοκοινοτικό εµπόριο, αφήνοντας τις ΗΠΑ - που παγκόσµια κατατάσσονται πρώτες σε εξαγωγές αγροτικών προϊόντων - στη 12 η θέση. Κυριότερος προµηθευτής αγροτικών προϊόντων της Ε.Ε. όλη την εξεταζόµενη περίοδο 12

13 είναι η Ολλανδία, που αποσπά µερίδιο 14,3% επί του συνόλου το Ακολουθεί η Γερµανία, η Γαλλία, το Βέλγιο και η Ισπανία. Η Ελλάδα κατέχει την 21 η θέση στην παγκόσµια κατάταξη προµηθευτών αγροτικών προϊόντων της Ε.Ε., µια θέση που κρίνεται ιδιαίτερα υψηλή και προβάλλει τη δυναµική του εν λόγω κλάδου σε διεθνή δεδοµένα. Πιο συγκεκριµένα, για το 2007 οι εξαγωγές της Ελλάδας στην Ε.Ε. σε αξία ανέρχονται στα 2,2 δις. ευρώ, µε αρνητική ωστόσο ετήσια τάση σε ποσοστό 1,2%. Να επισηµανθεί ότι τα έτη 2005 και 2006 η Ελλάδα καταλάµβανε τη 19 η θέση, αφήνοντας την Πορτογαλία στην 20 η θέση. Η αύξηση όµως των εξαγωγών της Πορτογαλίας στην Ε.Ε. το 2007 κατά 11,3%, ανέτρεψε τα δεδοµένα µε αποτέλεσµα το 2007 η Ελλάδα να καταλαµβάνει την 21 η θέση. Το εµπορικό ισοζύγιο αγροτικών προϊόντων της Ε.Ε. παρουσιάζει αξιοσηµείωτες διακυµάνσεις το εξεταζόµενο διάστηµα. Πιο συγκεκριµένα, ενώ το 2003 καταγράφεται πλεονασµατικό, το 2004 η συγκριτικά ισχυρότερη αύξηση στις εισαγωγές είχε ως αποτέλεσµα τη δηµιουργία εµπορικού ελλείµµατος. Το υπόλοιπο της εξεταζόµενης περιόδου το ισοζύγιο συνεχίζει να καταγράφεται ελλειµµατικό, και το 2007 παρουσίασε τη µεγαλύτερη άνοδο σε ποσοστό 258%, ως απόρροια της αύξησης των εισαγωγών κατά 11,9%. 13

14 2. ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΕΞΑΓΩΓΕΣ ΑΓΡΟΤΙΚΩΝ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ ΑΝΑ ΕΞΑΓΩΓΙΚΟ ΠΡΟΟΡΙΣΜΟ ιάγραµµα 2.1 Η κατανοµή των ελληνικών εξαγωγών αγροτικών προϊόντων σε Ε.Ε. και Τρίτες χώρες διαχρονικά Πίνακας 2.1 Οι κυριότεροι εξαγωγικοί προορισµοί αγροτικών προϊόντων της Ελλάδας (ποσά σε χιλ. ευρώ) Μερίδιο 07 ΜΕΤ 03/07 ΕΤ 07/06 1 Γερµανία ,7 4,9 0,1 2 Ιταλία ,8 1,2-21,7 3 Ην. Βασίλειο ,5 7,0 0,7 4 ΗΠΑ ,3 5,9 27,6 5 Κύπρος ,9 25,8 17,5 6 Βουλγαρία ,6 19,0 43,0 7 Ολλανδία ,2 0,3-13,1 8 Ρωσία ,0 21,6 8,3 9 Ρουµανία ,8 23,9 58,3 10 Γαλλία ,7 5,7 10,3 11 Πολωνία ,7 15,2 7,4 12 Αλβανία ,3-2,6 4,9 13 Βέλγιο ,3 5,1-14,2 14 ΠΓ Μ ,7-2,4 26,1 15 Ισπανία ,6 0,5-40,7 16 Αυστραλία ,4 1,7-0,6 17 Σουηδία ,3 19,4 13,7 18 Αυστρία ,3 8,0-5,1 19 Καναδάς ,3 6,0-0,4 20 Τσεχία ,2 7,8-4,8 Λοιπές χώρες ,5 4,2 0,5 Σύνολο ,0 6,1 0,0 14

15 ιάγραµµα 2.2 Κατανοµή ελληνικών εξαγωγών αγροτικών προϊόντων στους σηµαντικότερους εταίρους 17% 40% 14% 3% 3% 5% 5% 6% 7% Γερµανία Ιταλία Ην. Βασίλειο ΗΠΑ Κύπρος Βουλγαρία Ολλανδία Ρωσία Λοιπές Χώρες Πίνακας 2.2 Πορεία ελληνικών εξαγωγών σε κρίσιµες αγορές-στόχους (ποσά σε χιλ. ευρώ) Μερίδιο 07 ΜΕΤ 03/07 ΕΤ 07/06 ΗΠΑ ,3 5,9 27,6 Ρωσία ,0 21,6 8,3 ΗΑΕ ,5 3,3 3,0 Ισραήλ ,4-10,2-18,4 Ιαπωνία ,3-22,1 16,0 Κίνα ,2 44,2 11,4 ιάγραµµα 2.3 Ετήσια τάση ελληνικών εξαγωγών σε κρίσιµες, αγορές-στόχους 07/06 Ετήσια Τάση 07/06 30% 20% 10% 0% -10% -20% -30% USA Russia U.A.Emirates Israel Japan China 15

16 Η κατανοµή των ελληνικών εξαγωγών αγροτικών προϊόντων συνολικά στην πενταετία είναι συντριπτικά υπέρ της Ε.Ε. Πιο συγκεκριµένα, οι εξαγωγές στην Ε.Ε. στην πενταετία κυµαίνονται από 65% µέχρι και 72%, ενώ αντίστοιχα οι εξαγωγές στις τρίτες χώρες καταλαµβάνουν ποσοστά από 28% µέχρι και 35%. Να επισηµανθεί ότι η ελκυστικότητα των τρίτων χωρών ως προορισµών των ελληνικών αγροτικών εξαγωγών βαίνει µειούµενη στην πενταετία και το 2007 καταλαµβάνει την χαµηλότερη τιµή της σε ποσοστό 28%. Σηµειώνεται ωστόσο, ότι σηµαντικός παράγοντας που συνέτεινε στην εν λόγω εξέλιξη είναι η είσοδος της Βουλγαρίας και της Ρουµανίας στην Ε.Ε. το 2007 (η Βουλγαρία αποτελεί τον 6 ο ελκυστικότερο εξαγωγικό προορισµό και η Ρουµανία τον 9 ο για την Ελλάδα το 2007 στα αγροτικά προϊόντα). Αναφορικά µε τους κυριότερους εξαγωγικούς εταίρους της Ελλάδας στα αγροτικά προϊόντα, την πρώτη θέση και µε µερίδιο 16,7% για το 2007 καταλαµβάνει η Γερµανία. Ακολουθεί µε µικρή διαφορά η Ιταλία, αποσπώντας µερίδιο 13,8%. Επισηµαίνεται ότι το 2006 έβρισκε πρώτη ως εξαγωγικό προορισµό την Ιταλία. Τα δεδοµένα άλλαξαν το 2007, καθώς η Ιταλία εµφάνισε ετήσια µείωση 21,7% και την πρώτη θέση κατέλαβε η Γερµανία. Την πρώτη εξαγωγική πεντάδα προορισµών συµπληρώνουν το Ηνωµένο Βασίλειο, οι ΗΠΑ και η Κύπρος, µε µερίδια 7,5%, 6,3% και 4,9% αντίστοιχα. Η εξαγωγική πορεία του αγροτικού κλάδου αποτυπώνεται και από τις επιµέρους µεταβολές των εξαγωγικών προορισµών, όπου στο σύνολο της πενταετίας οι µέσες ετήσιες µεταβολές είναι για την πλειοψηφία των χωρών θετικές και για ορισµένους προορισµούς καταλαµβάνουν υψηλά ποσοστά µέχρι και 25,8%. Η στασιµότητα που παρατηρείται ωστόσο το 2007 απεικονίζεται από τις ετήσιες µεταβολές. Έτσι, σηµαντικότερη επίδραση φαίνεται να έχουν οι εξαγωγές της Ιταλίας, που το 2007 εµφάνισαν ετήσια µείωση της τάξης του 21,7%, ενώ την υψηλότερη ετήσια µείωση εµφανίζουν οι εξαγωγές προς την Ισπανία, σε ποσοστό 40,7%. Εξετάζοντας τις ελληνικές εξαγωγές αγροτικών προϊόντων στις κρίσιµες αγορές -στόχους, παρατηρείται ότι αξιόλογος όγκος κατευθύνεται στις ΗΠΑ (4 ος προορισµός στην ανά χώρα κατάταξη) και η Ρωσία (8 ος προορισµός στην ανά χώρα κατάταξη), µε µερίδια 6,3% και 3% για το 2007 αντίστοιχα. Οι υπόλοιποι τέσσερις προορισµοίστόχοι αποσπούν αµελητέο µερίδιο επί των συνολικών εξαγωγών αγροτικών, ενώ η Κίνα και η Ρωσία σηµειώνουν ισχυρή µέση ετήσια αύξηση στην πενταετία, µε ποσοστά 44,2% και 21,6% αντίστοιχα. 16

17 3. ΚΛΑ ΙΚΗ ΙΑΡΘΡΩΣΗ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΕΞΑΓΩΓΩΝ ΑΓΡΟΤΙΚΩΝ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ (ποσά σε χιλ. ευρώ) Πίνακας 3.1 Κλαδική διάρθρωση ελληνικών εξαγωγών αγροτικών προϊόντων σε 2-ψήφια ανάλυση Μερίδιο 07 ΜΕΤ 03/07 ΕΤ 07/06 Παρασκευάσµατα λαχανικών και φρούτων ,1 11,7 14,0 Καρποί και φρούτα νωπά ,8 5,6 3,7 Λίπη και έλαια ,9 2,7-26,9 Καπνά και υποκατάστατα καπνού ,8-4,5-5,1 Γαλακτοκοµικά ,3 14,1 21,5 Ποτά, αλκοολούχα υγρά και ξύδι ,2 3,2 9,6 Παρασκευάσµατα µε βάση τα δηµητριακά ,8 4,2 17,5 Λαχανικά ,2 6,1-7,2 ηµητριακά ,3 18,9-5,7 ιάφορα παρασκευάσµατα διατροφής ,2 12,8 21,4 Σπέρµατα, σπόροι και διάφοροι καρποί ,8 5,3-7,4 Παρασκευάσµατα κρεάτων και ψαριών ,7 23,1 14,5 Τροφές παρασκευασµένες για ζώα ,2 9,5 10,9 Κρέατα ,0 19,2 46,8 Ζάχαρα και Ζαχαρώδη παρασκευάσµατα ,0 0,2-66,3 Προϊόντα αλευροποιίας ,4 7,6 35,1 Κακάο και παρασκευάσµατα αυτού ,4-4,9 8,4 Γόµες, ρητίνες και εκχυλίσµατα φυτικά ,3 10,8 55,3 Καφές, τσάι, µατέ και µπαχαρικά ,2-1,6 51,1 Φυτά ,2 20,2 6,7 Ζώα Ζωντανά ,2 18,7 28,2 Άλλα προϊόντα ζωικής προέλευσης ,1 10,2 26,9 Άλλα προϊόντα φυτικής προέλευσης ,0-19,8-3,7 Σύνολο ,0 6,1 0,0 17

18 ιάγραµµα 3.1 Συγκριτική πορεία της εξαγωγικής δραστηριότητας των πέντε πρώτων αγροτικών υποκλάδων Thousands Παρασκευάσµατα λαχανικών και φρούτων Καρποί και φρούτα νωπά 444, , , , , , , , , ,504 Λίπη και έλαια 319, , , , ,230 Καπνά 425, , , , ,618 Γαλακτοκοµικά 147, , , , ,137 Η ευρύτερη κατηγορία του κλάδου των αγροτικών προϊόντων σύµφωνα µε την κατηγοριοποίηση της Eurostat (Επίσηµη Στατιστική Υπηρεσία της Ε.Ε.), αποτελείται από 23 κλάδους, οι οποίοι αναφέρονται αναλυτικά στον πίνακα 4.1. Πρώτος εξαγωγικός αγροτικός κλάδος σε όλη την εξεταζόµενη περίοδο είναι ο κλάδος των παρασκευασµάτων λαχανικών και φρούτων, που για το 2007 αποσπά µερίδιο 23,1% επί των συνολικών εξαγωγών, ενώ σε αξία ανέρχεται σε 692 εκατ. ευρώ. Ο εν λόγω κλάδος εµφανίζει σχετική ευηµερία στην πενταετία, µε µέση ετήσια αύξηση 11,7% και ετήσια αύξηση 14% για το Ακολουθεί ο κλάδος των νωπών καρπών και φρούτων µε µερίδιο 15,8% επί του συνόλου των αγροτικών εξαγωγών και µε βαθµιαία αύξηση ανά τα έτη ,6%. Τρίτος στην κατάταξη είναι ο κλάδος των λιπών και ελαίων, µε µερίδιο 11,9% για το Ο εν λόγω κλάδος παρουσιάζει στην πενταετία αρκετές διακυµάνσεις και το 2007 εµφανίζει ισχυρή µείωση σε ποσοστό 26,9%. Αρνητική πορεία καταγράφει ο τέταρτος στην κατάταξη κλάδος των 18

19 καπνών, µε µέση ετήσια µείωση 4,5% και ετήσια µείωση 5,1%. Τέλος, την πεντάδα των πρώτων εξαγώγιµων κλάδων αγροτικών προϊόντων συµπληρώνει ο κλάδος των γαλακτοκοµικών, ο οποίος παρουσιάζει ιδιαίτερα θετική εικόνα καθ όλη την εξεταζόµενη περίοδο, µε ισχυρή µέση ετήσια τάση 14,1% και ακόµα ισχυρότερη ετήσια τάση 21,5%. 3.1 ΠΡΟΪΟΝΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΩΝ ΕΞΙ ΠΡΩΤΩΝ ΕΞΑΓΩΓΙΜΩΝ ΚΛΑ ΩΝ ΑΓΡΟΤΙΚΩΝ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ Παρασκευάσµατα λαχανικών και φρούτων Πίνακας Κυριότερα εξαγώγιµα προϊόντα παρασκευασµάτων λαχανικών καρπών και φρούτων (ποσά σε χιλ. ευρώ) Μερίδιο 07 ΜΕΤ 03/07 ΕΤ 07/06 Κοµπόστες ,9 12,6 19,2 Ελιές και λοιπά λαχανικά σε ελαιόλαδο ,9 13,8 16,5 Παρασκευάσµατα ντοµάτας ,3-0,9-25,5 Ελιές, πιπεριές και λοιπά λαχανικά σε ξύδι ,7 13,1 37,3 Γλυκά κουταλιού- µαρµελάδες ,9 21,0 42,9 Χυµοί ,8 24,8 12,1 Λοιπά παρασκευάσµατα και λαχανικά ,8 3,3 10,1 Σύνολο ,0 11,7 14,0 19

20 ιάγραµµα Κυριότερα εξαγώγιµα προϊόντα παρασκευασµάτων λαχανικών, καρπών και φρούτων για το % 5% 3% 1% 9% 43% 30% Κοµπόστες Παρασκευάσµατα ντοµάτας Γλυκά κουταλιού-µαρµελάδες Λοιπά παρασκευάσµατα και λαχανικά Ελιές και λοιπά λαχανικά σε ελαιόλαδο Ελιές, πιπεριές και λοιπά λαχανικά σε ξύδι Χυµοί Πρώτος εξαγωγικός κλάδος των αγροτικών προϊόντων είναι ο κλάδος των παρασκευασµάτων φρούτων και λαχανικών, που για το 2007 καταλαµβάνει µερίδιο 23,1% επί των συνολικών αγροτικών εξαγωγών, ενώ στο σύνολο των ελληνικών εξαγωγών αποσπά µερίδιο 4,1%. Η συνολική εικόνα του κλάδου στην πενταετία δίνει ιδιαίτερα θετικά σηµάδια, µε µέση ετήσια αύξηση 11,7% και ακόµα µεγαλύτερη ετήσια αύξηση 14% το 2007, που παρατηρείται και στην ανά-προϊόν ανάλυση. Κυριότερο εξαγώγιµο προϊόν του κλάδου αποτελούν οι κοµπόστες, που το 2007 αποσπούν µερίδιο 42,9%, µε µέση ετήσια αύξηση 12,6% και σηµαντική ετήσια για το 2007 αύξηση 19,2%. Επιχειρώντας λεπτοµερέστερη ανάλυση στις κοµπόστες, διαπιστώνεται ότι το συντριπτικό µερίδιο των 77%, αποσπούν τα παρασκευασµένα ροδάκινα, ενώ ακολουθούν µείγµατα διάφορα, και τα παρασκευασµένα βερίκοκα. Τα παρασκευασµένα κεράσια, αχλάδια, ανανάς και φράουλες αποσπούν αµελητέα µερίδια το εξεταζόµενο διάστηµα. εύτερο εξαγώγιµο προϊόν του κλάδου των παρασκευασµάτων λαχανικών και φρούτων είναι οι ελιές και τα λοιπά λαχανικά διατηρηµένα σε ελαιόλαδο, µε µερίδιο 29,9%, για το 2007 και ισχυρή µέση και ετήσια αύξηση. Οι εξαγωγές του προϊόντος παρουσίασαν σηµαντική συνολική αύξηση από το 2003 µέχρι και το 2007 σε ποσοστό 67,5%, ενώ αξίζει να επισηµανθεί ότι οι ελιές διατηρηµένες σε ελαιόλαδο αποσπούν το 2007 το µεγαλύτερο µέρος των εξαγωγών του κλάδου µε ποσοστό 81%. Τρίτο εξαγώγιµο προϊόν στην κατάταξη είναι τα 20

21 παρασκευάσµατα ντοµάτας, που είναι και το µόνο προϊόν του κλάδου µε αρνητική µέση και ετήσια τάση. Πρώτη χώρα προορισµού των παρασκευασµάτων λαχανικών και φρούτων στην πενταετία είναι η Γερµανία, που κατέχει µερίδιο 18,5% για το Ακολουθούν το Ηνωµένο Βασίλειο και οι ΗΠΑ µε 11,7% και 11,1% αντίστοιχα. Στην Ε.Ε. των 27 χωρών µελών, η Ελλάδα καταλαµβάνει την 8 η θέση εξαγωγιµότητας του κλάδου παρασκευασµάτων λαχανικών και φρούτων, αποσπώντας µερίδιο 4,1% επί των συνολικών ευρωπαϊκών εξαγωγών. Πρώτη βάσει εξαγωγικού όγκου αγροτικών στην Ε.Ε. είναι η Ολλανδία όλη την εξεταζόµενη περίοδο, µε µερίδιο 20,9% για το Νωποί καρποί και φρούτα Πίνακας Κυριότερα εξαγώγιµα προϊόντα νωπών καρπών και φρούτων (ποσά σε χιλ. ευρώ) Μερίδιο 07 ΜΕΤ 03/07 ΕΤ 07/06 Σταφύλια νωπά ή ξερά ,7 1,9-13,9 Πορτοκάλια και µανταρίνια νωπά ,6-3,0 15,9 Ροδάκινα, βερίκοκα, κεράσια και δαµάσκηνα ,9 40,8 7,4 Ακτινίδια και φράουλες νωπά ,6 20,6 42,5 Αµύγδαλα και καρύδια χωρίς κέλυφος ,4 27,0 9,0 Πεπόνια ,3 0,1-25,8 Κατεψυγµένοι καρποί και φρούτα ,8-5,3 25,2 Μήλα, αχλάδια και κυδώνια νωπά ,9 9,4-8,2 Μπανάνες ,8 32,5 337,6 Λοιπά νωπά φρούτα και λαχανικά ,0-1,3 15,5 Σύνολο ,0 5,6 3,7 21

22 ιάγραµµα Κυριότερα εξαγώγιµα προϊόντα νωπών καρπών και φρούτων για το % 5% 3% 2% 3% 26% 6% 7% 17% 26% Σταφύλια νωπά ή ξερά Ροδάκινα, βερίκοκα, κεράσια και δαµάσκηνα Αµύγδαλα και καρύδια χωρίς κέλυφος Κατεψυγµένοι καρποί και φρούτα Μπανάνες Πορτοκάλια και µανταρίνια νωπά Ακτινίδια και φράουλες νωπά Πεπόνια Μήλα, αχλάδια και κυδώνια νωπά Λοιπά νωπά φρούτα και λαχανικά εύτερος σε εξαγωγικό όγκο κλάδος των αγροτικών προϊόντων είναι ο κλάδος των νωπών καρπών και φρούτων, που για το 2007 καταλαµβάνει µερίδιο 15,8% επί των συνολικών αγροτικών εξαγωγών, µερίδιο το οποίο ωστόσο βαίνει µειούµενο στην πενταετία. Ο κλάδος εµφανίζει µεγέθυνση σε ποσοστό 5,6% το εξεταζόµενο διάστηµα και ετήσια αύξηση το 2007, 3,7%. Κυριότερο εξαγώγιµο προϊόν του κλάδου αποτελούν τα σταφύλια, εκ των οποίων µερίδιο 78% καταλαµβάνουν τα νωπά σταφύλια και το υπόλοιπο 22% απορροφάται από τα ξερά σταφύλια. Ακολουθούν τα νωπά µανταρίνια και πορτοκάλια, εκ των οποίων µερίδιο 82,2% αποσπούν τα πορτοκάλια για το 2007 ενώ 14,4% τα µανταρίνια. Οι εξαγωγές του παραπάνω υποκλάδου παρουσιάζουν διαχρονικά υποχώρηση σε ποσοστό 3%, όµως το 2007 δείχνουν ανάκαµψη µε ετήσια αύξηση εξαγωγικού όγκου της τάξης του 15,9%. Επισηµαίνεται ότι η συγκεκριµένη προϊοντική κατηγορία το 2003 κατείχε την πρώτη θέση στην κατάταξη, όµως η µετέπειτα πορεία της την τοποθετεί σταθερά στη δεύτερη 22

23 θέση. Η τρίτη προϊοντική κατηγορία στην κατάταξη περιλαµβάνει τα ροδάκινα, βερίκοκα, κεράσια και δαµάσκηνα. Πιο συγκεκριµένα, για το 2007, τα ροδάκινα συµµετέχουν µε µερίδιο 62,1%, τα βερίκοκα µε 21,3%, τα κεράσια µε 13,7% και τα δαµάσκηνα µε 2,8%. Η εν λόγω κατηγορία νωπών προϊόντων εµφανίζει την υψηλότερη µέση ετήσια αύξηση στην πενταετία σε ποσοστό 40,8% και συµβάλλει σηµαντικά στην βελτιστοποίηση της συνολικής εξαγωγιµότητας του κλάδου. Τέλος εντυπωσιακή ετήσια αύξηση καταγράφουν οι µπανάνες το 2007 σε ποσοστό 337,6%. Κυριότερος εξαγωγικός εταίρος του κλάδου των νωπών καρπών και φρούτων είναι καθ όλη την πενταετία η Γερµανία, αποσπώντας µερίδιο το %. Ακολουθούν το Ηνωµένο Βασίλειο και η Ρουµανία µε ποσοστά 11,2% και 8,6%. Ακόµα, θεαµατική είναι η άνοδος της εξαγωγικής δραστηριότητας του εν λόγω κλάδου στη Ρωσία, καθώς από το 2003 µέχρι το 2007 εµφάνισε συνολική αύξηση σε ποσοστό 361%. Η ελληνικές εξαγωγές νωπών καρπών και φρούτων το 2007 κατατάσσονται στην 8 η θέση στους 27 εταίρους της Ε.Ε., αποσπώντας µερίδιο 2,7% επί των συνολικών ευρωπαϊκών εξαγωγών. Πρώτη σε εξαγωγές νωπών καρπών και φρούτων στην Ε.Ε. είναι η Ισπανία - µε συγκριτική διαφορά - στην πενταετία, αποσπώντας µερίδιο 25,3% το Λίπη και έλαια (ποσά σε χιλ. ευρώ) Πίνακας Κυριότερα εξαγώγιµα προϊόντα κλάδου λιπών και ελαίων Μερίδιο 07 ΜΕΤ 03/07 ΕΤ 07/06 Εξαιρετικά παρθένο ελαιόλαδο ,3 1,2-30,7 Πυρηνέλαιο ,1 7,3-53,1 Λοιπά βρώσιµα έλαια (σπορέλαιο) ,8 40,7 104,6 Λοιπά λίπη και έλαια (βρώσιµα και µη) ,4 3,5 60,9 Σύνολο ,0 2,7-26,9 23

24 ιάγραµµα Κυριότερα εξαγώγιµα προϊόντα λιπών και ελαίων για το % 5% 10% Εξαιρετικά παρθένο ελαιόλαδο Λοιπά βρώσιµα έλαια (σπορέλαιο) Πυρηνέλαιο 78% Λοιπά λίπη και έλαια (βρώσιµα και µη) Ο κλάδος των λιπών και ελαίων καταλαµβάνει την τρίτη θέση στην κατάταξη βάσει εξαγωγικού όγκου αγροτικών προϊόντων, αποσπώντας µερίδιο 11,9% για το Ο εξεταζόµενος κλάδος παρουσιάζει αρκετές διακυµάνσεις στην πενταετία. Τη διετία 2005 και 2006 εµφανίζει σηµαντική άνθιση και καταφέρνει να διπλασιάσει τον όγκο του, ενώ το 2007 καταγράφει την καθοριστική µείωση σε ποσοστό 26,9%, η οποία κατά κύριο λόγο αποδίδεται στο παρθένο ελαιόλαδο (µείωση 30,7%) και στο πυρηνέλαιο (µείωση 53,1%). Πρώτο εξαγώγιµο προϊόν και µε συντριπτική διαφορά στην πενταετία είναι το παρθένο ελαιόλαδο, το οποίο αποσπά µερίδιο 77,3% για το Ως αναµενόµενο βάσει όγκου, η επιµέρους πορεία του εξαγώγιµου προϊόντος καθρεφτίζει την πορεία του συνολικού κλάδου των λιπών και ελαίων και εµφανίζει περίπου ανάλογες τάσεις. Με µικρότερο συγκριτικά µερίδιο ακολουθεί το πυρηνέλαιο και καταγράφει εξίσου παράλληλη εξαγωγική πορεία µε αυτή του κλάδου. Την εικόνα της εξαγωγικής δυναµικής του κλάδου ανατρέπει το σπορέλαιο, το οποίο εµφανίζει ιδιαίτερα θετική εικόνα στην πενταετία µε µέση ετήσια αύξηση 40,7%, ενώ το 2007 καταγράφει αξιοσηµείωτη άνοδο σε ποσοστό 104,6%. Ακόµα, η συνολική αύξηση του εν λόγω προϊόντος από το 2003 µέχρι και το 2007 ανέρχεται σε 291,5%. Πρώτο εξαγωγικό προορισµό του κλάδου λιπών και ελαίων 24

25 αποτελεί η Ιταλία, η οποία απορροφά παραπάνω από το 50% των εξαγωγών του κλάδου. Με πολύ µικρότερα µερίδια, κάτω του 5% ακολουθούν η Βουλγαρία και οι ΗΠΑ. Στην κατάταξη της Ε.Ε. για την εξαγωγική δραστηριότητα που εµφανίζει ο κλάδος των λιπών και ελαίων, η Ελλάδα καταλαµβάνει την 7 η θέση στους 27 εταίρους καθ όλη την πενταετία, µε µερίδιο 2,8% για το Την πρώτη θέση στην κατάταξη κατέχει η Ολλανδία µε µερίδιο 23,4% ενώ ακολουθούν η Ισπανία και η Ιταλία µε µερίδια 17,2% και 11,1% αντίστοιχα Καπνά και υποκατάστατα καπνού Πίνακας Κυριότερα εξαγώγιµα προϊόντα κλάδου καπνών και υποκατάστατων καπνού (ποσά σε χιλ. ευρώ) Μερίδιο 07 ΜΕΤ 03/07 ΕΤ 07/06 Ακατέργαστος καπνός ,9-6,2-9,1 Τσιγάρα που περιέχουν καπνό ,0 0,3 5,2 Λοιπά καπνά ,1-55,0-90,2 Σύνολο ,0-4,5-5,1 ιάγραµµα Κυριότερα εξαγώγιµα προϊόντα καπνών και υποκατάστατων καπνού για το % 62% Ακατέργαστος καπνός Τσιγάρα που περιέχουν καπνό 25

26 Την τέταρτη θέση στην κατάταξη των αγροτικών εξαγωγών καταλαµβάνει ο κλάδος του καπνού και των υποκατάστατων καπνού, µε µερίδιο 11,8% επί του συνόλου αγροτικών εξαγωγών για το Η πορεία που ακολουθεί ο κλάδος στην πενταετία δεν κρίνεται καθόλου ευοίωνη και µετά την εφαρµογή της νέας ΚΑΠ, εκτιµάται ότι θα συρρικνωθεί περαιτέρω. Το 2005 ο κλάδος καταλαµβάνει την υψηλότερη τιµή του, και έκτοτε σηµειώνει πτώση, µε µέση ετήσια µείωση 4,5%. Πρώτο εξαγώγιµο προϊόν του κλάδου µε συνεισφορά 61,9% το 2007 είναι ο ακατέργαστος καπνός, όπου κατά κύριο λόγο αποδίδεται και η αρνητική πορεία που καταγράφει στο σύνολό του ο κλάδος. Πιο συγκεκριµένα, από το 2005, όπου και καταλαµβάνει την υψηλότερη τιµή του, τα επόµενα έτη σηµειώνει συρρίκνωση µε συνολικά µέσο ρυθµό µεταβολής 6,2%. Ακολουθούν τα τσιγάρα, τα οποία καταλαµβάνουν µερίδιο 38% το 2007 στο σύνολο των εξαγωγών του κλάδου, µε οριακή µέση ετήσια αύξηση 0,3%. Παρόλη την αρνητική πορεία που καταγράφει η Ελλάδα στον εν λόγω κλάδο, στην Ε.Ε. καταλαµβάνει την 7 η θέση βάσει εξαγωγικού όγκου, αποσπώντας µερίδιο 3,2% επί των συνολικών ευρωπαϊκών εξαγωγών καπνού. Πρώτη θέση στην κατάταξη καταλαµβάνει η Ολλανδία, ενώ µε µικρή διαφορά ακολουθεί η Γερµανία Γαλακτοκοµικά Πίνακας Κυριότερα εξαγώγιµα προϊόντα κλάδου γαλακτοκοµικών (ποσά σε χιλ. ευρώ) Μερίδιο 07 ΜΕΤ 03/07 ΕΤ 07/06 Τυριά ,1 11,9 17,8 Γιαούρτια ,9 21,6 25,3 Λοιπά γαλακτοκοµικά ,0 14,3 57,5 Σύνολο ,0 14,1 21,5 26

27 ιάγραµµα Κυριότερα εξαγώγιµα προϊόντα γαλακτοκοµικών για το % 25% 69% Τυριά Γιαούρτια Λοιπά γαλακτοκοµικά Ο κλάδος των γαλακτοκοµικών καταλαµβάνει την πέµπτη θέση στην σχετική κατάταξη βάσει εξαγωγικού όγκου και για το 2007 αποσπά µερίδιο 8,3% επί των συνολικών αγροτικών εξαγωγών. Η πορεία του εν λόγω κλάδου στην πενταετία καταγράφεται θετική, µε αυξητικές τάσεις σε ποσοστό 14,1%. Πρώτο εξαγώγιµο γαλακτοκοµικό προϊόν είναι τα τυριά, εκ των οποίων ποσοστό 78,3% για το 2007 αφορά τη φέτα, ενώ ποσοστό 3% αφορά τα άλλα λευκά τυριά. Τον υποκλάδο των τυριών συµπληρώνουν άλλες ποικιλίες τυριών όπως η κεφαλογραβιέρα, µε πολύ µικρότερα ποσοστά. Τα τυριά εµφανίζουν παράλληλη πορεία µε το σύνολο του κλάδου στην πενταετία, µε µέση ετήσια αύξηση 11,9%, και ακόµα ισχυρότερη ετήσια αύξηση 17,8% το εύτερο βάσει εξαγωγικού όγκου γαλακτοκοµικό προϊόν είναι το γιαούρτι, µε ποσοστό 24,9% το 2007 και ισχυρή µέση και ετήσια αύξηση 21,6% και 25,3% αντίστοιχα. Να επισηµανθεί ότι στα λοιπά γαλακτοκοµικά εµπεριέχονται το µέλι και τα αυγά, µε µικρά ωστόσο µερίδια στο σύνολο του κλάδου. Συνολικά ο κλάδος εµφανίζει θετικές προοπτικές, που υποδηλώνονται από τη συνολική αύξηση που σηµειώνει από το 2003 µέχρι και το 2007 σε ποσοστό 69,5%. Στην Ε.Ε. των 27 χωρών µελών, η Ελλάδα κατέχει την 17 η θέση στην κατάταξη εξαγωγιµότητας γαλακτοκοµικών, και αποσπά µερίδιο περίπου 1% επί των συνολικών εξαγωγών της Ε.Ε. Πρώτη στους 27 της Ε.Ε. είναι η Γερµανία, µε µερίδιο 22,1% το 2007, ενώ ακολουθούν η Ολλανδία και η Γαλλία, µε µερίδια 16,7% και 15,4% αντίστοιχα. 27

28 3.1.6 Ποτά και αναψυκτικά Πίνακας Κυριότερα εξαγώγιµα προϊόντα κλάδου ποτών και αναψυκτικών (ποσά σε χιλ. ευρώ) Μερίδιο 07 ΜΕΤ 03/07 ΕΤ 07/06 Κρασιά ,9-4,1-1,5 Οινοπνευµατώδη ποτά ,4 9,7 2,9 Μπύρα ,2 12,7 33,8 Νερό Μεταλλικό-Αεριούχο µε προσθήκη ζάχαρης ,8 6,7 86,6 Ξύδι ,0 41,0 66,4 Νερό Μεταλλικό-Αεριούχο χωρίς προσθήκη ζάχαρης ,6-11,2 9,8 Λοιπά ποτά και αναψυκτικά ,2 5,3-81,1 Σύνολο ,2 9,6 ιάγραµµα Κυριότερα εξαγώγιµα προϊόντα ποτών και αναψυκτικών για το % 35% 8% 6% 5% 0% 36% Κρασιά Οινοπνευµατώδη ποτά Μπύρα Νερό Μεταλλικό-Αεριούχο µε προσθήκη ζάχαρης Ξύδι Νερό Μεταλλικό-Αεριούχο χωρίς προσθήκη ζάχαρης Λοιπά ποτά και αναψυκτικά Έκτος, βάσει εξαγωγικού όγκου είναι ο κλάδος των ποτών και αναψυκτικών, µε µερίδιο 8,3% για το 2007 στις συνολικές αγροτικές εξαγωγές. Στην πενταετία ο κλάδος των ποτών σηµειώνει οριακή άνοδο µε ποσοστό 3,2%, ενώ η ισχυρότερη αύξηση του κλάδου 28

29 καταγράφεται το 2007 σε ποσοστό 9,6%. Πρώτο εξαγώγιµο προϊόν των ποτών αποτελούν τα κρασιά, µε ποσοστό 35,9%, από τα οποία µερίδιο 81,3% αφορά τα κόκκινα κρασιά και το υπόλοιπο τα λευκά. εύτερος εξαγώγιµο προϊόν για τον κλάδο είναι τα οινοπνευµατώδη ποτά, εκ των οποίων, µερίδιο 29,2% αποσπούν για το 2007 τα αποστάγµατα από κρασί ή τσίπουρο και 21% το ουίσκι ενώ µερίδιο 4% µοιράζονται η βότκα και το λικέρ. Τα οινοπνευµατώδη ποτά, εµφανίζουν αυξητική πορεία στην πενταετία, µε µέση ετήσια αύξηση 9,7%. Ακολουθεί στην τρίτη θέση της κατάταξης η µπύρα, συνεισφέροντας στις συνολικές εξαγωγές του κλάδου µε µερίδιο 10,2%. Η πορεία της υποχώρηση κατά µία θέση στη σχετική κατάταξη. µπύρας στην πενταετία είναι θετική, ενώ η συνολική αύξηση των εξαγωγών από το 2003 στο 2007 υπολογίζεται σε 61,3%. Μερίδιο 7,8% αποσπά το µεταλλικό και αεριούχο νερό µε προσθήκη ζάχαρης, το οποίο σηµειώνει εντυπωσιακή ετήσια αύξηση το 2007 σε ποσοστό 88,6%. Η Ελλάδα κατέχει την 18 η θέση στις 27 χώρες µέλη της Ε.Ε. στην κατάταξη των εξαγωγών του κλάδου ποτών, ενώ το µερίδιο που αποσπά το 2007 υπολογίζεται σε 0,5%. Να επισηµανθεί ότι µέχρι και το 2006, η Ελλάδα βρισκόταν µια θέση υψηλότερα στην εν λόγω κατάταξη. Η υψηλότερη συγκριτικά αύξηση που εµφάνισε η Λετονία το 2007 κατά 46%, οδήγησε την Ελλάδα στην 29

30 4. ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΙΑΡΘΡΩΣΗ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΕΞΑΓΩΓΩΝ ΑΓΡΟΤΙΚΩΝ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ Πίνακας 4.1 Οι ελληνικές εξαγωγές αγροτικών προϊόντων ανά περιφέρεια (ποσά σε χιλ. ευρώ) Μερίδιο 07 ΜΕΤ 03/07 ΕΤ 07/06 Κεντρική Μακεδονία ,9 6,8 8,5 Αττική ,3 4,9 8,9 Πελοπόννησος ,4 2,0-8,9 Θεσσαλία ,3 9,5 6,0 Κρήτη ,5 8,2-17,6 υτική Ελλάδα ,8 3,3-7,8 Αν. Μακεδονία & Θράκη ,1-3,5-16,6 Στερεά Ελλάδα ,7 10,1 3,7 Ήπειρος ,7 1,3 5,1 Βόρειο Αιγαίο ,0 0,1-17,0 υτική Μακεδονία ,0 17,8 1,1 Ιόνιο ,1-22,5-55,7 Νότιο Αιγαίο ,1-14,3 18,0 ιάγραµµα 4.1 Συγκριτική απεικόνιση όγκου ελληνικών εξαγωγών αγροτικών προϊόντων ανά περιφέρεια Thousands Νότιο Αιγαίο Ιόνιο υτική Μακεδονία Βόρειο Αιγαίο Ήπειρος Στερεά Ελλάδα Αν.Μακεδονία & Θράκη υτική Ελλάδα Κρήτη Θεσσαλία Πελοπόννησος Αττική Κεντρική Μακεδονία 30

31 ιάγραµµα 4.2 Ελληνικές εξαγωγές αγροτικών προϊόντων ανά περιφέρεια για το % 6% 4% 3% 4% 8% 36% 12% 20% Λοιπές Περιφέρειες Κεντρική Μακεδονία Αττική Πελοπόννησος Θεσσαλία Κρήτη υτική Ελλάδα Αν.Μακεδονία & Θράκη Στερεά Ελλάδα Εξετάζοντας τις εξαγωγές αγροτικών προϊόντων ανά περιφέρεια, παρατηρείται ότι µόνο 3, εκ των 13 περιφερειών, παρουσιάζουν µέση ετήσια µείωση στην πενταετία, ενώ οι υπόλοιπες 10 εµφανίζουν θετική, που φτάνει µέχρι και περίπου 18%. Πιο συγκεκριµένα, στην πενταετία αρνητική πορεία κατέγραψαν οι περιφέρειες της Ανατολικής Μακεδονίας, του Ιονίου και του Νοτίου Αιγαίου, ενώ από τις υπόλοιπες 10 περιφέρειες ισχυρούς ρυθµούς αύξησης σηµειώνουν οι περιφέρειες της Στερεάς Ελλάδας, της Θεσσαλίας και της Κρήτης. Το µεγαλύτερο µερίδιο αποσπά µε συγκριτική διαφορά και καθ όλη την πενταετία η περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας που υπολογίζεται σε 35,9% για το Η εν λόγω περιφέρεια σηµειώνει θετική µέση ετήσια τάση 6,8% και ακόµα ισχυρότερη ετήσια αύξηση το 2007 σε ποσοστό 8,5%. εύτερη στην κατάταξη των εξαγωγικών επιδόσεων ανά περιφέρεια έρχεται η Αττική, µε µερίδιο 20,3% για το Η περιφέρεια της υτικής Μακεδονίας εµφανίζει την ευνοϊκότερη εικόνα στο σύνολο των περιφερειών. Αν και καταλαµβάνει συγκριτικά αµελητέο µερίδιο επί των συνολικών αγροτικών εξαγωγών της τάξης του 1%, ωστόσο από το 2003 µέχρι και το 2007 πέτυχε αύξηση του εξαγωγικού της όγκου αγροτικών προϊόντων σε ποσοστό 92,2%, δηλαδή ουσιαστικά τις διπλασίασε. 31

32 Πίνακας 4.2 είκτης εξαγωγών αγροτικών προϊόντων ανά περιφέρεια, εκφρασµένες ως ποσοστό µε έτος βάσης το υτική Μακεδονία 100,0 114,0 167,3 190,1 192,2 Στερεά Ελλάδα 100,0 103,8 131,2 141,6 146,9 Θεσσαλία 100,0 106,8 138,9 135,8 143,9 Κρήτη 100,0 59,5 179,7 166,5 137,2 Κεντρική Μακεδονία 100,0 93,6 121,6 119,7 129,9 Αττική 100,0 81,8 106,3 111,3 121,1 υτική Ελλάδα 100,0 88,7 125,5 123,7 114,1 Πελοπόννησος 100,0 83,9 115,5 118,6 108,1 Ήπειρος 100,0 97,4 100,0 100,1 105,2 Βόρειο Αιγαίο 100,0 52,7 79,5 121,1 100,5 Αν. Μακεδονία & Θράκη 100,0 81,5 115,0 104,2 86,8 Νότιο Αιγαίο 100,0 112,2 58,6 45,8 54,0 Ιόνιο 100,0 30,8 172,8 81,3 36,0 Σύνολο 100,0 87,4 121,8 121,3 122,4 Η κατάταξη εξαγωγών αγροτικών προϊόντων εκφρασµένων ως ποσοστό µε έτος βάσης το 2003 δίνει σηµαντικά διαφορετικά αποτελέσµατα από την κατάταξη βάσει όγκου εξαγωγών, και αναδεικνύει τις περιφέρειες οι οποίες στην εξεταζόµενη περίοδο πέτυχαν τη µεγαλύτερη αύξηση στον εξαγωγικό τους όγκο και κατά συνέπεια εµφανίζουν ιδιαίτερη δυναµική στην ανάπτυξη της εξαγωγικής τους δραστηριότητας. Έτσι, η περιφέρεια της υτικής Μακεδονίας, ενώ στην κατάταξη βάσει όγκου καταλαµβάνει την ιδιαίτερα χαµηλή 11 η - θέση, παρόλα αυτά στον δείκτη των εξαγωγών εκφρασµένες ως ποσοστό µε έτος βάσης το 2003 κατέχει την 1 η θέση, µε συνολική αύξηση στον εξαγωγικό της όγκο αγροτικών προϊόντων 92%. εύτερη στην κατάταξη του δείκτη είναι η Στερεά Ελλάδα, η οποία πέτυχε συνολική αύξηση του εξαγωγικού όγκου των αγροτικών προϊόντων από το 2003 σε ποσοστό 47%, ενώ συγκριτικά βάσει εξαγωγικού όγκου καταλαµβάνει την 8 η θέση. Εντύπωση προκαλεί η κατάταξη της περιφέρειας της Πελοποννήσου, η οποία ενώ κατέχει την 3 η υψηλότερη θέση βάσει εξαγωγικού όγκου, από το 2003 έχει πετύχει αύξηση των αγροτικών της εξαγωγών µόνο κατά 8% και κατά συνέπεια κατέχει στην παραπάνω κατάταξη την 8 η θέση. Ο εν λόγω δείκτης ακόµα αναδεικνύει τις περιφέρειες που στην πενταετία

33 µείωσαν τις εξαγωγές αγροτικών προϊόντων. Έτσι, µεγαλύτερη µείωση κατά 64% σηµείωσαν οι αγροτικές εξαγωγές του Ιονίου, ενώ µε ποσοστό 46% µειώθηκαν οι εξαγωγές του Νοτίου Αιγαίου, και τέλος µε ποσοστό 14% ελαττώθηκαν οι εξαγωγές της Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης. Οριακή αύξηση κατά 0,5% σηµείωσαν οι εξαγωγές του Βορείου Αιγαίου. Πίνακας 4.3 είκτης εξαγωγών αγροτικών προϊόντων ανά περιφέρεια, εκφρασµένες ως ποσοστό του περιφερειακού ΑΕΠ Πελοπόννησος 3,96 3,48 4,31 4,04 Κεντρική Μακεδονία 3,09 3,00 3,68 3,36 Κρήτη 1,44 0,96 2,83 2,53 υτική Ελλάδα 1,82 1,78 2,42 2,26 Θεσσαλία 1,67 1,93 2,40 2,21 Αν. Μακεδονία & Θράκη 1,96 1,65 2,28 1,95 Βόρειο Αιγαίο 1,20 0,71 1,01 1,43 Ήπειρος 1,06 1,09 1,12 1,06 υτική Μακεδονία 0,4 0,48 0,65 0,69 Στερεά Ελλάδα 0,53 0,56 0,68 0,68 Αττική 0,55 0,47 0,56 0,54 Ιόνιο 0,32 0,12 0,63 0,28 Νότιο Αιγαίο 0,07 0,09 0,05 0,04 Πρώτη και µε σχετική διαφορά στην κατάταξη του δείκτη που εκφράζει τις εξαγωγές αγροτικών προϊόντων ως ποσοστό του περιφερειακού ΑΕΠ είναι η περιφέρεια της Πελοποννήσου, τις οποίας οι αγροτικές εξαγωγές αποσπούν το 4,04% του περιφερειακού ΑΕΠ. Ο εν λόγω δείκτης κρίνεται ιδιαίτερα σηµαντικός και αναδεικνύει σε µεγάλο βαθµό την εξωστρέφεια της κάθε περιφέρειας, καθώς απεικονίζει το ποσοστό µε το οποίο συµβάλλει η εξαγωγική δραστηριότητα κάθε περιφέρειας στο περιφερειακό ΑΕΠ. Ακόµα, παρατηρώντας την κατάταξη του συγκεκριµένου δείκτη, προκύπτουν σηµαντικές ανατροπές συγκριτικά µε την κατάταξη βάσει όγκου εξαγωγών αγροτικών προϊόντων. Σηµαντικότερη απόκλιση παρατηρείται στην περιφέρεια της Αττικής, η οποία ενώ βάσει εξαγωγικού όγκου αγροτικών κατατάσσεται στην 2 η θέση, στον δείκτη του περιφερειακού ΑΕΠ κατατάσσεται στην προτελευταία - 33