ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΚΑΒΑΛΑΣ ΤΜΗΜΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΔΙΔΥΜΟΤΕΙΧΟΥ

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΚΑΒΑΛΑΣ ΤΜΗΜΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΔΙΔΥΜΟΤΕΙΧΟΥ"

Transcript

1 ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΚΑΒΑΛΑΣ ΤΜΗΜΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΔΙΔΥΜΟΤΕΙΧΟΥ ΘΕΜΑ ΠΤΥΧΙΑΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ: «ΑΓΧΟΣ ΚΑΙ ΕΡΓΑΣΙΑΚΗ ΙΚΑΝΟΠΟΙΗΣΗ ΤΩΝ ΝΟΣΗΛΕΥΤΩΝ ΠΟΥ ΕΡΓΑΖΟΝΤΑΙ ΣΕ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΟ ΓΕΝΙΚΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΚΑΙ ΣΕ ΚΕΝΤΡΟ ΥΓΕΙΑΣ.» Σπουδάστριες: ΜΙΧΑΛΑΚΙΔΟΥ ΔΗΜΗΤΡΑ ΠΟΥΛΤΣΙΔΟΥ ΞΑΝΘΗ ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ ΔΙΔΥΜΟΤΕΙΧΟ 2012

2 ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΚΑΒΑΛΑΣ ΤΜΗΜΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΔΙΔΥΜΟΤΕΙΧΟΥ ΘΕΜΑ ΠΤΥΧΙΑΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ: «ΑΓΧΟΣ ΚΑΙ ΕΡΓΑΣΙΑΚΗ ΙΚΑΝΟΠΟΙΗΣΗ ΤΩΝ ΝΟΣΗΛΕΥΤΩΝ ΠΟΥ ΕΡΓΑΖΟΝΤΑΙ ΣΕ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΟ ΓΕΝΙΚΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΚΑΙ ΣΕ ΚΕΝΤΡΟ ΥΓΕΙΑΣ.» Επιβλέπουσα Καθηγήτρια: ΧΑΡΑΝΑ ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗ Σπουδάστριες: ΜΙΧΑΛΑΚΙΔΟΥ ΔΗΜΗΤΡΑ ΠΟΥΛΤΣΙΔΟΥ ΞΑΝΘΗ ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ ΔΙΔΥΜΟΤΕΙΧΟ

3 3

4 ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ Θα θέλαμε να ευχαριστήσουμε από καρδιάς όλους εκείνους που συνέβαλλαν στην πραγματοποίηση αυτής της εργασίας. Χωρίς τη δική τους βοήθεια, υποστήριξη καθώς και τη διάθεση του πολύτιμου χρόνου τους η εργασία αυτή δε θα είχε ολοκληρωθεί. Πρώτη από όλους την κα Χαρανά Αικατερίνη.Την ευχαριστούμε για την προθυμία, και τη συνεργασία που έδειξε κάθε φορά που χρειαζόμασταν τη βοήθειά της. Οπωσδήποτε, θα θέλαμε να ευχαριστήσουμε στο τέλος και τους δικούς μας ανθρώπους για την υπομονή, την υποστήριξη και την κατανόηση που δείξανε όλο αυτόν τον καιρό που ασχοληθήκαμε με αυτήν την εργασία.. 4

5 Πίνακας περιεχομένων ΠΡΟΛΟΓΟΣ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΓΕΝΙΚΟ ΜΕΡΟΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1: ΣΤΡΕΣ ΚΑΙ ΑΓΧΟΣ ΟΡΙΣΜΟΙ ΟΡΙΣΜΟΣ ΣΤΡΕΣ ΕΙΔΗ ΣΤΡΕΣ ΤΟ ΣΤΡΕΣ ΩΣ ΨΥΧΟΚΟΙΝΩΝΙΚΟΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΚΙΝΔΥΝΟΥ ΣΤΟ ΧΩΡΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΣΤΡΕΣ ΚΑΙ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ ΑΓΧΟΣ ΚΑΙ ΣΤΡΕΣ ΠΟΙΑ Η ΔΙΑΦΟΡΑ ΜΕΤΑΞΥ ΤΟΥΣ ΟΡΙΣΜΟΣ ΑΓΧΟΥΣ ΟΡΙΣΜΟΣ ΕΡΓΑΣΙΑΚΟΥ ΑΓΧΟΥΣ ΤΙ ΠΡΟΚΑΛΕΙ ΤΟ ΕΡΓΑΣΙΑΚΟ ΑΓΧΟΣ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΤΟΥ ΕΡΓΑΣΙΑΚΟΥ ΑΓΧΟΥΣ ΕΝΤΟΠΙΣΗ ΤΟΥ ΕΡΓΑΣΙΑΚΟΥ ΑΓΧΟΥΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΠΟΥ ΠΡΟΚΑΛΟΥ ΤΟ ΕΡΓΑΣΙΑΚΟ ΑΓΧΟΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2: ΥΓΕΙΑ ΑΣΘΕΝΕΙΑ ΚΑΙ ΕΡΓΑΣΙΑΚΟ ΑΓΧΟΣ ΑΓΧΟΣ ΚΑΙ ΥΓΕΙΑ ΑΓΧΟΣ- ΣΩΜΑΤΙΚΗ ΚΑΙ ΨΥΧΙΚΗ ΥΓΕΙΑ ΑΓΧΟΣ ΚΑΙ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑΥΓΕΙΑΣ ΑΓΧΟΣ ΚΑΙ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ ΣΧΕΣΗ ΜΕΤΑΞΥ ΥΓΙΕΙΝΗΣ ΚΑΙ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΤΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΚΑΙ ΕΡΓΑΣΙΑΚΟΥ ΑΓΧΟΥΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3: ΕΡΓΑΣΙΑΚΟ ΑΓΧΟΣ ΚΑΙ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΟ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑ ΑΓΧΟΣ ΚΑΙ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΕΣ ΕΙΔΙΚΟΤΗΤΕΣ ΑΓΧΟΣ ΚΑΙ ΝΟΣΗΛΕΥΤΕΣ ΣΕ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΤΗΣ ΕΠΑΡΧΕΙΑΣ, ΤΗΣ ΠΡΩΤΕΥΟΥΣΑΣ ΚΑΙ ΣΕ Κ.Υ ΑΓΧΟΣ ΚΑΙ ΝΟΣΗΛΕΥΤΕΣ ΣΕ ΔΗΜΟΣΙΟ ΚΑΙ ΙΔΙΩΤΙΚΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΕΡΓΑΣΙΑΚΟ ΑΓΧΟΣ ΚΑΙ ΘΕΣΕΙΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 : ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΟΥ ΑΓΧΟΥΣ ΣΤΟΥΣ ΝΟΣΗΛΕΥΤΕΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΟΥ ΑΓΧΟΥΣ ΣΤΗΝ ΣΩΜΑΤΙΚΗ ΥΓΕΙΑ ΤΩΝ ΝΟΣΗΛΕΥΤΩΝ ΑΓΧΟΣ ΚΑΙ ΜΥΟΣΚΕΛΕΤΙΚΕΣ ΠΑΘΗΣΕΙΣ ΑΓΧΟΣ ΚΑΙ ΚΑΡΔΙΑΓΓΕΙΑΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΟΥ ΑΓΧΟΥΣ ΣΤΗΝ ΨΥΧΙΚΗ ΥΓΕΙΑ ΤΩΝ ΝΟΣΗΛΕΥΤΩΝ

6 4.5 ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΟΥ ΑΓΧΟΥΣ ΣΤΗΝ ΕΡΓΑΣΙΑΚΗ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ ΤΩΝ ΝΟΣΗΛΕΥΤΩΝ- ΑΤΥΧΗΜΑΤΑ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΟΥ ΑΓΧΟΥΣ ΣΤΗΝ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ ΥΓΕΙΑΣ ΤΩΝ ΝΟΣΗΛΕΥΤΩΝ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΟΥ ΑΓΧΟΥΣ ΤΩΝ ΝΟΣΗΛΕΥΤΩΝ ΣΤΑ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5: ΕΡΓΑΣΙΑΚΗ ΙΚΑΝΟΠΟΙΗΣΗ ΤΩΝ ΝΟΣΗΛΕΥΤΩΝ ΚΑΙ ΣΥΝΔΡΟΜΟ ΕΡΓΑΣΙΑΚΗΣ ΕΞΟΥΘΕΝΩΣΗΣ ( BURNOYTSYNDROME ) ΟΡΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΦΥΣΗ ΤΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΚΗΣ ΙΚΑΝΟΠΟΙΗΣΗΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΠΟΥ ΣΥΝΤΕΛΟΥΝ ΣΤΗΝ ΕΡΓΑΣΙΑΚΗ ΙΚΑΝΟΠΟΙΗΣΗ Η ΕΡΓΑΣΙΑΚΗ ΕΞΟΥΘΕΝΩΣΗ ΚΑΙ Η ΣΧΕΣΗ ΤΗΣ ΜΕ ΤΗΝ ΕΡΓΑΣΙΑΚΗ ΙΚΑΝΟΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΟΥ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ ΑΓΧΟΣ ΚΑΙ ΕΡΓΑΣΙΑΚΗ ΕΞΟΥΘΕΝΩΣΗ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΕΡΓΑΣΙΑΚΗΣ ΕΞΟΥΘΕΝΩΣΗΣ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ ΕΡΓΑΣΙΑΚΗΣ ΕΞΟΥΘΕΝΩΣΗΣ ΠΟΙΕΣ ΕΙΝΑΙ ΟΙ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΟΥ ΣΥΝΔΡΟΜΟΥ ΕΡΓΑΣΙΑΚΗΣ ΕΞΟΥΘΕΝΩΣΗΣ ΠΩΣ ΔΙΑΓΙΓΝΩΣΚΕΤΑΙ ΤΟ ΣΥΝΔΡΟΜΟ ΤΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΚΗΣ ΕΞΟΥΘΕΝΩΣΗΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6: ΜΕΤΡΑ ΠΡΟΛΗΨΗΣ ΚΑΙ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΟΥ ΣΥΝΔΡΟΜΟΥ ΕΡΓΑΣΙΑΚΗΣ ΕΞΟΥΘΕΝΩΣΗΣ ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ ΣΕ ΑΤΟΜΙΚΟ ΕΠΙΠΕΔΟ ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ ΣΕ ΟΡΓΑΝΩΤΙΚΟ ΕΠΙΠΕΔΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7: ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΤΟΥ ΣΥΝΔΡΟΜΟΥ ΕΡΓΑΣΙΑΚΗΣ ΕΞΟΥΘΕΝΩΣΗΣ Η ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΤΟΥ ΣΥΝΔΡΟΜΟΥ ΕΡΓΑΣΙΑΚΗΣ ΕΞΟΥΘΕΝΩΣΗΣ ΕΙΔΙΚΟ ΜΕΡΟΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΣΚΟΠΟΣ ΤΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΥΛΙΚΟ ΚΑΙ ΜΕΘΟΔΟΣ ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ ΜΕΛΕΤΗΣ ΤΟΠΟΣ ΚΑΙ ΧΡΟΝΟΣ ΔΙΕΞΑΓΩΓΗΣ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΤΥΠΟΣ ΚΑΙ ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ ΜΕΛΕΤΗΣ-ΔΕΙΓΜΑΤΟΛΗΨΙΑ ΜΕΘΟΔΟΙ ΣΥΛΛΟΓΗΣ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ ΑΝΑΛΥΣΗ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΔΗΜΟΓΡΑΦΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΩΝ α. ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΥ β. ΦΥΛΟ

7 γ. ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ δ. ΣΤΟ ΣΠΙΤΙ ΖΕΙΤΕ: ε. ΥΠΑΡΞΗ ΠΑΙΔΙΩΝ στ. ΤΙΤΛΟΣ ΠΤΥΧΙΟΥ ζ. ΥΠΑΡΞΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΕΚΤΟΣ ΤΗΣ ΒΑΣΙΚΗΣ η. ΩΡΑΡΙΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Θ. ΘΕΣΗ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΠΟΥ ΕΙΝΑΙ ΣΤΡΕΣΣΟΓΟΝΟΙ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΟΥΣ ΑΓΧΟΣ ΛΟΓΩ ΤΗΣ ΕΠΑΦΗΣ ΜΕ ΤΟΝ ΘΑΝΑΤΟ ΕΚΤΕΛΕΣΗ ΕΠΙΠΟΝΩΝ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΩΝ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΑΣΘΕΝΕΙΣ ΑΙΣΘΗΜΑ ΑΝΕΠΑΡΚΕΙΑΣ ΣΕ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΜΗ ΒΕΛΤΙΩΣΗΣ ΤΟΥ ΑΣΘΕΝΟΥΣ ΤΟ ΝΑ ΑΚΟΥΤΕ Ή ΝΑ ΣΥΝΟΜΙΛΕΊΤΕ ΜΕ ΕΝΑΝ ΑΣΘΕΝΗ ΓΙΑ ΤΟΝ ΕΠΙΚΕΙΜΕΝΟ ΘΑΝΑΤΟ ΤΟΥ Ο ΘΑΝΑΤΟΣ ΕΝΟΣ ΑΣΘΕΝΟΥΣ Ο ΘΑΝΑΤΟΣ ΕΝΟΣ ΑΣΘΕΝΟΥΣ ΜΕ ΤΟΝ ΟΠΟΙΟ ΑΝΑΠΤΥΞΑΤΕ ΜΙΑ ΚΟΝΤΙΝΗ ΣΧΕΣΗ ΑΠΟΥΣΙΑ ΓΙΑΤΡΩΝ ΟΤΑΝ ΕΝΑΣ ΑΣΘΕΝΗΣ ΠΕΘΑΙΝΕΙ ΤΟ ΝΑ ΒΛΕΠΕΤΕ ΕΝΑΝ ΑΣΘΕΝΗ ΝΑ ΥΠΟΦΕΡΕΙ ΑΓΧΟΣ ΛΟΓΩ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΩΝ ΜΕ ΤΟΥΣ ΠΡΟΙΣΤΑΜΕΝΟΥΣ ΔΙΑΜΑΧΗ ΜΕ ΤΟΝ ΠΡΟΙΣΤΑΜΕΝΟ ΣΥΣΤΗΜΑΤΙΚΗ ΥΠΟΤΙΜΗΣΗ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΠΡΟΙΣΤΑΜΕΝΟΥΣ ΕΛΛΕΙΨΗ ΣΥΜΠΑΡΑΣΤΑΣΗΣ ΑΠΟ ΤΟΝ ΠΡΟΙΣΤΑΜΕΝΟ ΣΑΣ ΚΡΙΤΙΚΗ ΑΠΟ ΤΟΝ ΠΡΟΙΣΤΑΜΕΝΟ ΣΑΣ ΝΑ ΝΙΩΘΕΤΕ ΟΤΙ ΣΑΣ ΑΔΙΚΕΙ ΟΠΡΟΙΣΤΑΜΕΝΟΣ ΣΑΣ ΝΑ ΘΕΩΡΕΙΣΤΕ ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΓΙΑ ΠΡΑΓΜΑΤΑ ΓΙΑ ΤΑ ΟΠΟΙΑ ΔΕΝ ΜΠΟΡΕΙΤΕ ΝΑ ΕΛΕΓΞΕΤΕ ΕΛΛΕΙΨΗ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΤΟΥ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΟΥ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ ΕΛΛΕΙΨΗ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΤΟΥ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΥ ΚΡΙΤΙΚΗ ΑΠΟ ΤΗΝ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΑΓΧΟΣ ΛΟΓΩ ΤΩΝ ΑΣΘΕΝΩΝ ΚΑΙ ΤΩΝ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΩΝ ΤΟΥΣ ΠΑΡΑΛΟΓΕΣ ΑΠΑΙΤΗΣΕΙΣ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΑΣΘΕΝΕΙΣ ΠΑΡΑΛΟΓΕΣ ΑΠΑΙΤΗΣΕΙΣ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΣΥΝΟΔΟΥΣ ΤΟ ΝΑ ΚΑΤΗΓΟΡΕΙΣΤΕ ΓΙΑ ΟΤΙΔΗΠΟΤΕ ΔΕΝ ΛΕΙΤΟΥΡΓΕΙ ΣΩΣΤΑ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΒΙΑΙΩΝ-ΔΙΕΓΕΡΤΙΚΩΝ ΑΣΘΕΝΩΝ

8 ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΥΒΡΕΩΝ ΑΠΟ ΤΙΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΕΣ ΤΩΝ ΑΣΘΕΝΩΝ ΑΓΧΟΣ ΛΟΓΩ ΦΟΡΤΟΥ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΜΙΚΡΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ ΚΑΙ ΑΣΤΑΘΕΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ. 96 ΑΝΕΠΑΡΚΗΣ ΧΡΟΝΟΣ ΗΙΑ ΤΗΝ ΠΑΡΟΧΗ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΙΚΗΣ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗΣ ΤΩΝ ΑΣΘΕΝΩΝ ΑΝΕΠΑΡΚΗΣ ΧΡΟΝΟΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΚΠΛΗΡΩΣΗ ΤΩΝ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΩΝ ΣΑΣ ΚΑΘΗΚΟΝΤΩΝ ΠΛΗΘΩΡΑ ΜΗ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΩΝ ΚΑΘΗΚΟΝΤΩΝ ΥΠΑΡΞΗ ΑΝΑΓΚΗΣ ΝΑ ΔΟΥΛΕΥΕΤΕ ΣΤΟ ΔΙΑΛΛΕΙΜΑ ΣΑΣ ΛΗΨΗ ΑΠΟΦΑΣΗΣ ΥΠΟ ΠΙΕΣΗ ΦΟΒΟΣ ΛΑΘΟΥΣ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΔΙΕΝΕΡΓΕΙΑ ΤΩΝ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΩΝ ΚΑΘΗΚΟΝΤΩΝ ΣΑΣ ΦΟΒΟΣ ΝΑ ΜΗΝ ΧΡΕΩΘΕΙΤΕ ΛΑΘΟΣ ΑΛΛΟΥ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΤΟΥ 8ΩΡΟΥ ΣΑΣ ΑΓΧΟΣ ΛΟΓΩ ΔΙΑΜΑΧΗΣ ΜΕ ΤΟΥΣ ΓΙΑΤΡΟΥΣ ΚΡΙΤΙΚΗ ΑΠΟ ΕΝΑΝ ΓΙΑΤΡΟ 104 ΔΙΑΦΩΝΙΑ ΠΟΥ ΑΦΟΡΑ ΤΗΝ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗ ΑΓΩΓΗ ΤΟΥ ΑΣΘΕΝΟΥΣ ΛΗΨΗ ΑΠΟΦΑΣΕΩΝ ΠΟΥ ΑΦΟΡΟΥΝ ΑΣΘΕΝΗ ΣΕ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΑΠΟΥΣΙΑΣ ΓΙΑΤΡΟΥ ΤΟ ΝΑ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΟΡΓΑΝΩΣΕΤΕ ΤΗΝ ΔΟΥΛΕΙΑ ΤΩΝ ΓΙΑΤΡΩΝ ΜΕΤΑΦΟΡΑ ΛΑΘΟΥΣ ΤΟΥ ΓΙΑΤΡΟΥ ΣΕ ΕΣΑΣ ΑΡΝΗΣΗ ΠΑΡΑΔΟΧΗΣ ΛΑΘΟΥΣ ΕΝΤΟΛΗΣ ΤΟΥ ΓΙΑΤΡΟΥ ΓΙΑ ΕΝΑΝ ΑΣΘΕΝΗ ΑΡΝΗΣΗ ΥΠΟΣΗΤΡΙΞΗΣ ΜΑΣ ΑΠΟ ΕΝΑΝ ΓΙΑΤΡΟ ΆΓΧΟΣ ΛΟΓΩ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΩΝ ΜΕ ΤΟΥΣ ΣΥΝΑΔΕΛΦΟΥΣ ΕΛΛΕΙΨΗ ΕΥΚΑΙΡΙΩΝ ΓΙΑ ΑΝΤΑΛΛΑΓΗ ΕΜΠΕΙΡΙΩΝ ΚΑΙ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΩΝ ΜΕ ΣΥΝΑΔΕΛΦΟΥΣ ΣΤΟ ΧΩΡΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΔΥΣΚΟΛΙΑ ΣΤΗΝ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΜΕ ΕΝΑΝ ΣΥΓΚΕΚΡΙΜΕΝΟ ΝΟΣΗΛΕΥΤΗ ΣΤΟ ΑΜΕΣΟ ΕΡΓΑΣΙΑΚΟ ΣΑΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΔΥΣΚΟΛΙΑ ΣΤΗΝ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΜΕ ΕΝΑΝ ΣΥΓΚΕΚΡΙΜΕΝΟ ΝΟΣΗΛΕΥΤΗ ΣΤΟ ΕΜΜΕΣΟ ΕΡΓΑΣΙΑΚΟ ΣΑΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΔΥΣΚΟΛΙΑ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑΣ ΜΕ ΝΟΣΗΛΕΥΤΕΣ ΤΟΥ ΑΝΤΙΘΕΤΟΥ ΦΥΛΟΥ ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΗ ΠΑΡΕΝΟΧΛΗΣΗ ΕΙΣ ΒΑΡΟΣ ΣΑΣ ΑΙΣΘΗΜΑ ΔΙΑΚΡΙΣΗΣ ΕΙΣ ΒΑΡΟΣ ΣΑΣ ΛΟΓΩ ΦΥΛΗΣ Ή ΚΑΙ ΕΘΝΙΚΟΤΗΤΑΣ ΑΙΣΘΗΜΑ ΔΙΑΚΡΙΣΗΣ ΕΙΣ ΒΑΡΟΣ ΣΑΣ ΛΟΓΩ ΦΥΛΟΥ ΣΥΣΧΕΤΙΣΗ ΠΑΡΑΓΟΝΤΩΝ ΆΓΧΟΥΣ ΜΕ ΤΗΝ ΕΙΚΟΝΑ ΠΟΥ ΕΧΟΥΝ ΟΙ ΝΟΣΗΛΕΥΤΕΣ ΓΙΑ ΤΟ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑ ΤΟΥΣ

9 α. ΘΑ ΞΑΝΑΕΠΙΛΕΓΑΤΕ ΤΟ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑ ΣΑΣ; β. ΕΠΙΘΥΜΙΑ ΕΓΚΑΤΑΛΗΨΗΣ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΥ ΕΠΙΘΥΜΙΑ ΕΓΚΑΤΑΛΗΨΗΣ ΚΕΝΤΡΟΥ ΥΓΕΙΑΣ ΕΠΙΘΥΜΙΑ ΕΓΚΑΤΑΛΗΨΗΣ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΟΣ ΘΑ ΘΕΛΑΤΕ ΤΟ ΠΑΙΔΙ ΣΑΣ ΝΑ ΑΚΟΛΟΥΘΗΣΕΙ ΤΟ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑ ΣΑΣ; ΩΡΑΡΙΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΕΠΙΛΟΓΗ ΤΜΗΜΑΤΟΣ ΣΥΖΗΤΗΣΗ- ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ ΣΥΖΗΤΗΣΗ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Α ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Β ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Γ ΤΟ ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ

10 ΠΡΟΛΟΓΟΣ Το επάγγελμα του νοσηλευτή περιέχει ένταση εξαιτίας της συναισθηματικής ενέργειας που καταναλώνει. Τα αποτελέσματα του μακροχρόνιου άγχους μπορεί να οδηγήσουν σε επαγγελματική εξουθένωση και αλλαγή θέσης ή επαγγέλματος που κατά μέσο όρο έχει υπολογισθεί ότι μπορεί και να ξεπεράσει σε ορισμένες νοσοκομειακές κλινικές ακόμα και το 40% ετησίως. Η εργασιακή εξουθένωση ορίζεται σαν ένα σύνδρομο ένα πολυδιάστατο σύνθετο προϊόν συναισθηματικής εξάντλησης, αποπροσωποποίησης και ελαττωμένων προσωπικών επιτευγμάτων που μπορεί να συμβεί σε άτομα που εργάζονται εκτεταμένα με πλήθος άλλων ατόμων κάτω από αξιοσημείωτες χρονικές πιέσεις. Η παρούσα εργασία φιλοδοξεί να διερευνήσει το εργασιακό άγχος που βιώνουν οι νοσηλευτές που εργάζονται σε νοσοκομείο και σε κέντρα υγείας, συγκρίνοντάς το μεταξύ τους. Η έρευνα εκπονήθηκε στο Π.Γ.Ν.Αλεξ/πολης και στα Κ.Υ Σουφλίου και Σαπών. 10

11 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Έχει βρεθεί σε δεκάδες ερευνών ότι ποικίλες πλευρές της εργασίας που ασκεί ένα άτομο μπορούν να αποτελέσουν σημαντική πηγή άγχους που με την σειρά της έχει επιπτώσεις στην ψυχοσωματική υγεία καθώς και την ασφάλεια των εργαζομένων στην εργασία. Είναι γνωστό ότι το νοσηλευτικό επάγγελμα είναι εξαιρετικά αγχογόνο και αναρωτηθήκαμε αν υπάρχουν παράγοντες του εργασιακού άγχους των νοσηλευτών της χώρας μας, που να σχετίζονται με την υγεία (σωματική, ψυχική, συμπεριφορά υγείας) και την ασφάλειά τους. Η εργασία αυτή αποτελεί μια ερευνητική εργασία και διακρίνεται σε δυο μέρη: το γενικό ή θεωρητικό μέρος και το ειδικό ή ερευνητικό μέρος. Το θεωρητικό μέρος αποτελείται από εννέα κεφάλαια. Το πρώτο ασχολείται με τους ορισμούς του άγχους και του στρες, τα είδη του στρες, την διαφορά στρες και άγχους, τους παράγοντες που προκαλούν άγχος και στρες στον εργασιακό χώρο καθώς και τις συνέπειες του άγχους. Το δεύτερο κεφάλαιο αναφέρει την σχέση του άγχους με την υγεία και την ασθένεια. Το τρίτο κεφάλαιο αναπτύσσει την σχέση που υπάρχει μεταξύ του εργασιακού άγχους και του νοσηλευτικού επαγγέλματος και το τέταρτο κεφάλαιο αναφέρει τις επιπτώσεις του εργασιακού άγχους στους νοσηλευτές πιο αναλυτικά. Το πέμπτο κεφάλαιο αναπτύσσει λεπτομερώς την εργασιακή ικανοποίηση των νοσηλευτών και αναλύει το λεγόμενο σύνδρομο επαγγελματικής εξουθένωσης. (burnout syndrome). Επίσης αναφέρει τις επιπτώσεις του συνδρόμου της εργασιακής εξουθένωσης, αναπτύσσει το πώς γίνεται η διάγνωση του συνδρόμου της εργασιακής εξουθένωσης. Το έκτο κεφάλαιο αναλύει διεξοδικά ποια είναι τα μέτρα πρόληψης καθώς και πώς γίνεται η αντιμετώπιση του εν λόγω συνδρόμου. Τέλος, το έβδομο κεφάλαιο αναφέρει την θεραπεία του συνδρόμου της εργασιακής εξουθένωσης. Το ειδικό μέρος της εργασίας αυτής αναλύει τα αποτελέσματα του ερωτηματολογίου που μοιράστηκε στο νοσηλευτικό προσωπικό του ΓΠΝΑ και των Κ.Υ. των Σαππών και Σουφλίου για το άγχος και την εργασιακή ικανοποίηση. Η έρευνα διήρκησε περίπου 2 μήνες. Η στατιστική ανάλυση του υλικού έγινε με την εφαρμογή MICROSOFT ECXEL ΤΩΝ WINDOWS OFFICE7.Το ερωτηματολόγιο δεν αποτελεί υπόδειγμα κάποιου, απλώς έχει κατασκευαστεί από τους συγγραφείς της εργασίας αυτής. 11

12 ΓΕΝΙΚΟ ΜΕΡΟΣ 12

13 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1: ΣΤΡΕΣ ΚΑΙ ΑΓΧΟΣ ΟΡΙΣΜΟΙ 1.1 ΟΡΙΣΜΟΣ ΣΤΡΕΣ Στις αρχές του 1900 ο Walter Cannon ονόμασε κρίσιμο στρες την αντίδραση σε ένα στρεσσογόνο ερέθισμα και προσδιόρισε την διάσημη αντίδραση μάχης ή φυγής, σύμφωνα με την οποία ο ανθρώπινος οργανισμός τίθεται σε κατάσταση ετοιμότητας και συναγερμού και προετοιμάζεται έτσι ώστε να δώσει μάχη ή να τραπεί σε φυγή όταν βρίσκεται σε κίνδυνο.εδώ θα πρέπει να αναφέρουμε ότι το πρόβλημα με τον άνθρωπο είναι ότι στις σημερινές συνθήκες διαβίωσης, τις περισσότερες φορές, δεν μπορεί να προσφύγει στους φυσιολογικούς μηχανισμούς μείωσης του στρες, με φυγή, επίθεση ή έλεγχο της στρεσσογόνου κατάστασης, εφόσον οι περισσότερες πηγές στρες βρίσκονται έξω από τον έλεγχό μας ή η αντιμετώπισή τους συνεπάγεται τη δημιουργία νέων στρεσσογόνων καταστάσεων, λόγω των κανόνων που ρυθμίζουν την κοινωνική μας ζωή. 1 Ενώ στα τέλη του 1600, ο Robert Hooke όρισε εννοιολογικά το στρες σύμφωνα με τις αρχές της μηχανικής, βάση της έννοιας του φορτίου, της πίεσης και της καταπόνησης τo στρες, στο πεδίο της βιολογίας, της ιατρικής και της ψυχολογίας, αναφέρεται άμεσα στον ανθρώπινο οργανισμό και στη ψυχική και σωματική κατάσταση που προκύπτει όταν αντιλαμβανόμαστε ότι οι απαιτήσεις στις οποίες πρέπει να ανταποκριθούμε είναι μεγαλύτερες από τις δυνατότητες μας. Εδώ το στρες αναφέρεται τόσο στην σωματική καταπόνηση (πχ όταν ο οργανισμός υποβάλλεται σε δοκιμασίες που υπερβαίνουν τις δυνάμεις του) όσο και στην ψυχολογική καταπόνηση, κακουχία ή δυσκολία, (πχ τα αρνητικά συναισθήματα που απορρέουν από διαπροσωπικές συγκρούσεις), ή όταν αισθανόμαστε οποιαδήποτε μορφή δυσφορίας που προκαλείται από θόρυβο, ψύχος, ή κόπωση μέχρι θυμό, απογοήτευση ή σύγχυση. Ο όρος όμως στρες, που όλοι χρησιμοποιούμε τόσο συχνά, έχει διαφορετικά νοήματα όχι μόνο για τον απλό άνθρωπο αλλά και για τον ερευνητή που μελετά το φαινόμενο. Λόγω του ότι το στρες έχει προσεγγιστεί από διάφορες επιστήμες αυτό έχει οριστεί κατά πολλούς διαφορετικούς τρόπους. Οι επικρατέστεροι είναι τρεις: Ως στρεσσογόνο ερέθισμα που προκαλεί ψυχολογική ένταση. Ως σωματική και ψυχολογική αντίδραση σε ψυχοπιεστικούς παράγοντες. Από αυτή την άποψη το στρες είναι το υποκειμενικό συναίσθημα ή η σωματική αντίδραση που προκαλείται ως απάντηση σε στρεσσογόνα γεγονότα ή καταστάσεις. Σύμφωνα με αυτή την προσέγγιση δεν έχουν σημασία αυτές καθαυτές οι καταστάσεις στη ζωή ενός ατόμου, αλλά ο τρόπος που τις αντιλαμβάνεται, τις βιώνει και αντιδρά σε αυτές. Η Τρίτη προσέγγιση αναφέρεται στο στρες ως διεργασία, η οποία βασίζεται στην αλληλεπίδραση και εκτυλίσσεται μεταξύ του ατόμου και του περιβάλλοντός του. 1 Η σύγχρονη ψυχολογία δίνει ιδιαίτερη έμφαση σε αυτή την αλληλεπίδραση, θεωρώντας ότι οι επιδράσεις των στρεσσογόνων παραγόντων τροποποιούνται από τον τρόπο που το άτομο ερμηνεύει και βιώνει τους παράγοντες αυτούς. 1 13

14 1.2 ΕΙΔΗ ΣΤΡΕΣ Κάποιος πολύ εύστοχα έχει παρομοιάσει το στρες με τον ήλιο. Το στρες, έως ένα βαθμό, είναι ευεργετικό για το άτομο και βελτιώνει την απόδοσή του και την ποιότητα της ζωής, αφού συμβάλει ώστε τα άτομα να βιώνουν προκλήσεις στην ζωή τους. Όταν η ένταση του στρες όμως ξεπερνά κάποια όρια, τότε χάνει τις ευεργετικές του ιδιότητες και γίνεται επιβλαβές για το άτομο. Έτσι οι επιστήμονες χωρίζουν το στρες σε δύο είδη: στο αρνητικό και στο θετικό. 1 Θετικό στρες: αντιπροσωπεύει τις προκλήσεις που διεγείρουν το ενδιαφέρον μας για την ζωή όπως συχνά αναφέρεται από τους ειδικούς. Είναι το στρες σε μικρή ένταση και διάρκεια και συνήθως μπορεί να είναι ευεργετικό για τον οργανισμό μας, αφού μας ωθεί στο να είμαστε ενεργητικοί, δημιουργικοί, παραγωγικοί και να προστατεύουμε τον εαυτό μας όταν αυτό κρίνεται απαραίτητο. 1 Αρνητικό στρες: είναι αυτό που μπλοκάρει και απειλεί την ομοιόσταση του οργανισμού, δηλαδή την κατάσταση αρμονίας και ισορροπίας του πνεύματος και του σώματος ΤΟ ΣΤΡΕΣ ΩΣ ΨΥΧΟΚΟΙΝΩΝΙΚΟΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΚΙΝΔΥΝΟΥ ΣΤΟ ΧΩΡΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Οι ψυχολογικοί παράγοντες κινδύνου είναι διαφορετικοί από τους άλλους κινδύνους, επειδή μπορεί υπό διαφορετικές συνθήκες, να έχουν θετικά αποτελέσματα και οι παρενέργειές τους, να ποικίλουν κατά πολύ και να μην μπορούν να εκτιμηθούν εύκολα. Αυτό συμβαίνει διότι τα άτομα διαφέρουν μεταξύ τους ως προς την ευαισθησία που επιδεικνύουν στα στρεσσογόνα γεγονότα, την ερμηνεία που τους δίνουν και τις αντιδράσεις που εμφανίζουν. Βασικό ρόλο ανάμεσα στο στρεσσογόνο γεγονός και στην αντίδραση του ατόμου διαδραματίζει η γνωστική εκτίμηση. Ανάμεσα λοιπόν στο ερέθισμα και στην αντίδραση σε αυτό, μεσολαβεί το άτομο και έτσι η αντίδραση αυτή διαφέρει από άτομο σε άτομο, αλλά και στο ίδιο άτομο σε δύο διαφορετικές χρονικές στιγμές, όταν το περιβάλλον μέσα στο οποίο διαδραματίζεται αυτό το ερέθισμα είναι διαφορετικό. Αυτό συμβαίνει διότι οι σκέψεις ενός ατόμου σχετικά με τις απαιτήσεις μιας κατάστασης και την ικανότητά του να ανταποκριθεί σε αυτές διαδραματίζουν επίσης αποφασιστικό ρόλο. H αντίληψη για το στρες εξαρτάται από μια διαδικασία γνωστικής αξιολόγησης κατά την οποία το άτομο προβαίνει σε μια εκτίμηση της σημασίας των γεγονότων και των αποθεμάτων που έχει στην διάθεσή του για να τα αντιμετωπίσει. Η διαδικασία λοιπόν αξιολόγησης ενός δυνητικά στρεσσογόνου ερεθίσματος περιλαμβάνει δύο φάσεις. 2 Στη φάση της πρωτογενούς αξιολόγησης το άτομο προσδιορίζει αν ένα γεγονός το αφορά και ενδέχεται να έχει κάποιες επιπτώσεις απειλητικές γι αυτό. 2 Στη φάση της δευτερογενούς αξιολόγησης το άτομο προσδιορίζει αν οι ικανότητες και τα αποθέματά του επαρκούν έτσι ώστε να αντιμετωπίσει την στρεσσογόνοκατάσταση. 2 14

15 1.4 ΣΤΡΕΣ ΚΑΙ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ Με βάση ερευνητικά δεδομένα αλλά και τις θεωρητικές αναλύσεις των ειδικών, διαπιστώνεται ότι ο τρόπος αντιμετώπισης μιας στρεσσογόνου κατάστασης από ένα άτομο, εξαρτάται από τα ιδιοσυγκρασιακά του χαρακτηριστικά. Η ιδιοσυγκρασία φαίνεται να παίζει σημαντικό ρόλο, τόσο σε σχέση με τη στρατηγική που θα υιοθετήσει το άτομο για την αντιμετώπιση του στρες, όσο και σε σχέση με την έκταση, την ένταση και την επιμονή της προσπάθειας που καταβάλλει για να αντιμετωπίσει μια δύσκολη, στρεσσογόνο κατάσταση. 3 Όπως έδειξαν οι Recker & Wong, οι άνθρωποι διαφέρουν γενικά ως προς στον τρόπο αντιμετώπισης των στρεσσογόνων καταστάσεων. Ορισμένοι προσεγγίζουν αυτές τις καταστάσεις με συγκριτικά θετικά αισθήματα. Η άποψή τους είναι περισσότερο αισιόδοξη παρά απαισιόδοξη, πιο ελπιδοφόρα παρά απογοητευτική. Όπως διαπιστώθηκε από τα ευρήματα μελέτης, άτομα που χαρακτηρίζονταν από υψηλό βαθμό αισιοδοξίας, ανέφεραν το μικρότερο αριθμό καθημερινών δυσκολιών ή μικροπροβλημάτων. Αυτό συνέβαινε, όχι επειδή ήταν πράγματι λιγότερα, αλλά επειδή αντιλαμβάνονταν αυτά τα γεγονότα ως αναπόφευκτο κομμάτι της ζωής, παρά ως ψυχοπιεστικά. 3 Μια άλλη διάσταση της προσωπικότητας που έχει σχέση με την αντιμετώπιση του στρες είναι αυτή που η Kobasa αποκάλεσε σκληρότητα ή ανθεκτικότητα. Πρόκειται για τη δυνατότητα που έχουν ορισμένοι άνθρωποι να μένουν ανεπηρέαστοι από την επίδραση αγχογόνων παραγόντων. Το χαρακτηριστικό αυτό εμπεριέχει 3 επιμέρους στοιχεία την αφοσίωση, τον έλεγχο, και την πρόκληση. Η αφοσίωση αναφέρεται στο βαθμό που το ίδιο το άτομο πιστεύει ότι αφοσιώνεται και δίνεται σε αυτά που κάνει. Ο έλεγχος αναφέρεται στην πεποίθηση του ατόμου ότι μπορεί να επηρεάσει την πορεία των γεγονότων και η πρόκληση στην πεποίθηση του ατόμου ότι η αλλαγή στη ζωή γενικότερα είναι προτιμότερη από τη σταθερότητα. Πιο ευπρόσβλητα είναι τα άτομα με χαμηλόβαθμό σκληρότητας ή ανθεκτικότητας. 3 Μια άλλη διάσταση της προσωπικότητας, που συνδέεται με το πώς αντιδρούν στις στρεσογόνες καταστάσεις οι άνθρωποι, είναι αυτή που ονομάζεται «Έδρα ελέγχου» και οι αντίστοιχες προσδοκίες αυτοαποτελεσματικότητας. Αυτοί που έχουν εσωτερική έδρα ελέγχου πιστεύουν ότι έχουν τον έλεγχο αυτών που τους συμβαίνουν και ότι αυτά είναι αποτέλεσμα των δικών τους αποφάσεων και ενεργειών. Αντίθετα, αυτοί που έχουν εξωτερική έδρα ελέγχου, πιστεύουν ότι δεν έχουν την δυνατότητα ελέγχου αυτών που τους συμβαίνουν, αλλά ότι αυτά είναι προϊόντα της τύχης ή της μοίρας. Οι εσωτερικοί, ακριβώς επειδή αισθάνονται ότι έχουν τον έλεγχο της ζωής τους στα χέρια τους, παρουσιάζουν περισσότερα επιτεύγματα και λιγότερο στρες, αφού βρίσκουν τρόπους να αντιμετωπίζουν κατά μέτωπο τις πηγές του στρες. Βέβαια, όταν αντιμετωπίσουν καταστάσεις που δεν μπορούν να ελέγξουν, φτάνουν σε υψηλά επίπεδα στρες. Οι εξωτερικοί, αντίθετα πιστεύουν ότι η αντιμετώπιση των στρεσσογόνων καταστάσεων, είναι πέρα από τις δικές τους δυνατότητες αντιμετώπισης, περιορίζονται στο να υπομένουν τις συνέπειες τους. 3 15

16 1.5 ΑΓΧΟΣ ΚΑΙ ΣΤΡΕΣ ΠΟΙΑ Η ΔΙΑΦΟΡΑ ΜΕΤΑΞΥ ΤΟΥΣ Σε πολλές μελέτες, το άγχος αναφέρεται ως συνώνυμο του στρες, ενώ σε άλλες οι έννοιες αυτές αντιμετωπίζονται ως μη ταυτόσημες, ορίζοντας την πρώτη ως τη δυσάρεστη συναισθηματική κατάσταση που χαρακτηρίζεται από συναισθήματα επικείμενου κινδύνου, έντασης και ανησυχίας, και σαν αντίδραση του ατόμου σε στρεσογόνους εξωτερικούς ή εσωτερικούς παράγοντες. Κατά άλλους, σε πιο λακωνική γλώσσα, το άγχος έχει θεωρηθεί η ώθηση για παθολογική προσαρμογή στο στρες. Το στρες από την άλλη είναι μια φυσιολογική αντίδραση του οργανισμού ΟΡΙΣΜΟΣ ΑΓΧΟΥΣ Η έννοια του άγχους συγχέεται συχνά με τις προκλήσεις. Ωστόσο οι δύο αυτοί όροι δεν είναι ίδιοι. Μια πρόκληση δίνει ψυχολογική και σωματική ενέργεια. Δίνει ώθηση για την απόκτηση νέων ικανοτήτων. Όταν ικανοποιείται μια πρόκληση νιώθουμε χαλαροί και ικανοποιημένοι. Οι προκλήσεις είναι σημαντικό στοιχείο της υγιούς και παραγωγικής εργασίας. Η σημασία τους στην εργασιακή ζωή εκφράζεται όταν οι άνθρωποι λένε "λίγο άγχος κάνει καλό". Ωστόσο, οι προκλήσεις διαφέρουν από το άγχος, το οποίο μπορεί να έχει επιπτώσεις στη σωματική και πνευματική υγεία του ατόμου καθώς και στη σωστή απόδοση των επιχειρήσεων ΟΡΙΣΜΟΣ ΕΡΓΑΣΙΑΚΟΥ ΑΓΧΟΥΣ Το εργασιακό άγχος είναι η αντίδραση, που έχουν πολλοί άνθρωποι όταν υφίστανται πιέσεις στο χώρο εργασίας τους για μια συγκεκριμένη χρονική περίοδο. Πολλοί άνθρωποι παρακινούνται από τις προκλήσεις και τις δυσκολίες που προκύπτουν από τις απαιτήσεις της εργασίας τους. Η ικανοποίηση των απαιτήσεων αυτών οδηγεί στην ικανοποίηση. Ωστόσο, όταν η πίεση στο χώρο εργασίας φτάνει σε υπερβολικά επίπεδα και διαρκεί για πολύ χρόνο, οι άνθρωποι διαπιστώνουν την ύπαρξη μιας απειλής για την ευημερία ή τα συμφέροντά τους και στη συνέχεια βιώνουν συναισθήματα όπως φόβο, θυμό ή άγχος. 2 Το εργασιακό άγχος μπορεί να οριστεί ως η βλαβερή σωματική και συναισθηματική αντίδραση, που παρατηρείται όταν οι εργασιακές απαιτήσεις δεν ταιριάζουν με τις ικανότητες, τους πόρους ή τις ανάγκες του εργαζομένου. Το εργασιακό άγχος μπορεί να οδηγήσει σε ασθένειες ή ακόμα και τραυματισμούς. Είναι μια αρνητική και δυσάρεστη κατάσταση, η οποία παρατηρείται όταν ένα άτομο αντιληφθεί ότι δεν μπορεί να ικανοποιήσει τις απαιτήσεις ή τις πιέσεις που του έχουν επιβληθεί. Μη αποδεκτά επίπεδα άγχους μπορεί να συνδέονται με μια σειρά αρνητικών συνεπειών σωματικών και ψυχολογικών ΤΙ ΠΡΟΚΑΛΕΙ ΤΟ ΕΡΓΑΣΙΑΚΟ ΑΓΧΟΣ Το εργασιακό άγχος μπορεί να προκληθεί από την κακή οργάνωση της εργασίας. Τα ευρήματα των ερευνών απέδειξαν ότι περισσότερο αγχωτική είναι η εργασία που περιέχει υπερβολικές απαιτήσεις και επιβάλλει πιέσεις, οι οποίες δεν αντιστοιχούν στις γνώσεις και τις ικανότητες των εργαζομένων και για τις οποίες δεν υπάρχει δυνατότητα επιλογής ή ελέγχου ούτε στήριξης από άλλους. 16

17 Συχνή αιτία ανησυχίας είναι ο τρόπος σχεδιασμού της εργασίας και ο τρόπος διαχείρισής της. Οι αιτίες του εργασιακού άγχους μπορεί να καταταχθούν σε τρεις κατηγορίες: ΓΕΝΙΚΕΣ ΑΙΤΙΕΣ ΕΡΓΑΣΙΑΚΟΥ ΑΓΧΟΥΣ Οργανωτικά προβλήματα Ανεπαρκής στήριξη Πολλές ή μοναχικές ώρες Χαμηλό κύρος, μισθός και δυνατότητες εξέλιξης Άχρηστα τυπικά και διαδικασίες Αβεβαιότητα και ανασφάλεια ΕΙΔΙΚΕΣ ΑΙΤΙΕΣ ΕΡΓΑΣΙΑΚΟΥ ΑΓΧΟΥΣ Ασαφής περιγραφή καθηκόντων Αντικρουόμενοι ρόλοι Ουτοπικές υψηλές προσδοκίες (τελειομανία) Έλλειψη δυνατότητας επιρροής στη λήψη αποφάσεων (αδυναμία) Συχνές συγκρούσεις με ανωτέρους Απομόνωση από τη στήριξη των συναδέλφων Έλλειψη ποικιλίας Μικρή επικοινωνία Ακατάλληλη ηγεσία Συγκρούσεις με συναδέλφους Ανικανότητα ολοκλήρωσης μιας εργασίας Μη αναγκαίοι αγώνες ΑΙΤΙΕΣ ΕΡΓΑΣΙΑΚΟΥ ΑΓΧΟΥΣ ΠΟΥ ΣΧΕΤΙΖΟΝΤΑΙ ΜΕ ΤΑ ΚΑΘΗΚΟΝΤΑ Δύσκολοι πελάτες ή δύσκολοι υφιστάμενοι Ανεπαρκής εκπαίδευση Συναισθηματικές σχέσεις με πελάτες ή υφισταμένους Ευθύνες της εργασίας Αδυναμία βοήθειας ή αποτελεσματικής δράσης Γενικές/ Ειδικές και Αιτίες που σχετίζονται με τα καθήκοντα Υπάρχουν επίσης προσωπικές αιτίες, που προκαλούν άγχος. Αυτές μπορεί να είναι ασθένειες, προβλήματα σχέσεων, οικονομικές δυσκολίες, οικογενειακές ανησυχίες ή εθισμοί. Αν και προκαλούν αρνητικές συνέπειες στην ψυχική και σωματική υγεία των ανθρώπων και επηρεάζουν την απόδοσή τους στην εργασία δεν είναι ευθύνη των εργοδοτών να αξιολογήσουν τους κινδύνους, που ενέχουν οι παράγοντες αυτοί για την υγεία και την ασφάλεια των υπαλλήλων τους ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΤΟΥ ΕΡΓΑΣΙΑΚΟΥ ΑΓΧΟΥΣ Κάθε άνθρωπος βιώνει το άγχος με διαφορετικό τρόπο. Το άγχος μπορεί να προκαλέσει πολλά προβλήματα σε προσωπικό επίπεδο. Για παράδειγμα, μπορεί να προκαλέσει ασυνήθιστες και ενοχλητικές συμπεριφορές στο χώρο εργασίας και να βλάψει τη σωματική και πνευματική υγεία. Το εργασιακό άγχος έχει επίσης σωματικές και συναισθηματικές συνέπειες. Σωματικές επιπτώσεις είναι αυξημένη 17

18 αρτηριακή πίεση, πόνοι, ναυτία και χαμηλή αντίσταση σε μικροασθένειες. Συμπτώματα του άγχους μπορεί να επιφέρουν άμεσες σωματικές αλλαγές όπως αλλαγή του καρδιακού σφυγμού και του ρυθμού αναπνοής, μυϊκή υπερένταση, ναυτία ή εμετό. Όταν νιώθουν άγχος οι άνθρωποι εμφανίζουν συμπτώματα θυμού, διαμαρτυρίας ή απόγνωσης, ενώ επίσης αγχώνονται ή βγαίνουν εκτός ελέγχου. 4 Όταν επηρεάζονται από το εργασιακό άγχος οι άνθρωποι μπορεί: Να εκνευρίζονται και να χάνουν την αυτοσυγκέντρωσή τους, να ξεχνούν και να έχουν μαθησιακές δυσκολίες Να μην μπορούν να χαλαρώσουν Να δυσκολεύονται να σκεφτούν λογικά και να πάρουν αποφάσεις Να μην ευχαριστούνται στην εργασία τους και να μην νιώθουν δέσμευση απέναντι σ αυτή Να νιώθουν κουρασμένοι, απογοητευμένοι και αγχωμένοι Να δυσκολεύονται να κοιμηθούν Να χάσουν την ισορροπία μεταξύ της επαγγελματικής και της προσωπικής τους ζωής. Οι συνέπειες του άγχους για τις επιχειρήσεις είναι: Αύξηση των απουσιών Μείωση της δέσμευσης ως προς την εργασία Αύξηση του ρυθμού αντικατάστασης του προσωπικού Χαμηλή απόδοση και παραγωγικότητα Αύξηση των μη ασφαλών εργασιακών πρακτικών Αύξηση της συχνότητας των ατυχημάτων Αύξηση των παραπόνων των πελατών Αύξηση των νομικών απαιτήσεων και αγωγών εκ μέρους των αγχωμένων υπαλλήλων. Οι ενδείξεις του άγχους μπορεί να παρατηρηθούν τόσο σε εργαζόμενους όσο και σε στελέχη. Αυτές μπορεί να είναι προβλήματα στις σχέσεις με τους συναδέλφους, εκνευρισμός, αναποφασιστικότητα και μειωμένη απόδοση. Οι αγχωμένοι εργαζόμενοι υιοθετούν ανθυγιεινές συνήθειες όπως πολύ κάπνισμα, ή κατανάλωση αλκοόλ, χρήση φαρμάκων και καταχρήσεις. 4 Το άγχος δεν επηρεάζει μόνο την υγεία των υπαλλήλων αλλά και των εταιρειών. Στις ενδείξεις ότι μια επιχείρηση έχει πρόβλημα περιλαμβάνονται ο υψηλός ρυθμός αλλαγής του προσωπικού, οι πολλές απουσίες, η μειωμένη εργασιακή απόδοση, η μικρή τήρηση των προθεσμιών και τα παράπονα των πελατών. Το ίδιο ισχύει και για το νοσοκομείο, διότι αποτελεί μια εταιρεία με πελάτες και προσωπικό. 4 Σε επίπεδο επιχείρησης το εργασιακό άγχος διαφαίνεται από την επιδείνωση του εργασιακού περιβάλλοντος. Η καταστροφή του κλίματος και του ηθικού σχετίζεται συχνά με τις εργασιακές σχέσεις και επηρεάζει άμεσα την ικανοποίηση και την ευεξία των εργαζομένων. Επιπλέον αυξάνεται η απώλεια ημερών λόγω ασθενείας. Αυτό φαίνεται από την αύξηση των αδειών ασθενείας που διαρκούν 1-3 ημέρες. 4 18

19 Το εργασιακό άγχος έχει επίσης αντίκτυπο στην ποιότητα των προϊόντων και των υπηρεσιών καθώς και στην εικόνα της εταιρείας. Η πρόσληψη νέων και ικανών υπαλλήλων μπορεί να μην είναι εφικτή αν η εταιρεία θεωρηθεί κακός εργοδότης ΕΝΤΟΠΙΣΗ ΤΟΥ ΕΡΓΑΣΙΑΚΟΥ ΑΓΧΟΥΣ Το άγχος επηρεάζει κάθε άνθρωπο με διαφορετικό τρόπο. Κάποιοι παρουσιάζουν έντονες αντιδράσεις. Σε άλλους τα συμπτώματα μπορεί να εμφανιστούν αργότερα και να υπάρξει σύγχυση με άλλα προβλήματα υγείας. Το άγχος μπορεί να εντοπιστεί από προβλήματα στην συμπεριφορά και σωματικές, πνευματικές και συναισθηματικές ενδείξεις. Είναι πολύ σημαντικό να μην περιμένουν οι επιχειρήσεις την εμφάνιση των συμπτωμάτων του άγχους για να πάρουν μέτρα, αλλά να εφαρμόζουν προληπτικά μέτρα για την εξάλειψη των κινδύνων του άγχους σε επίπεδο εταιρείας ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΠΟΥ ΠΡΟΚΑΛΟΥ ΤΟ ΕΡΓΑΣΙΑΚΟ ΑΓΧΟΣ Στους παρακάτω πίνακες αναφέρονται συνοπτικά κάποια συμπτώματα άγχους. Ενδείξεις άγχους ΣΩΜΑΤΙΚΕΣ ΕΝΔΕΙΞΕΙΣ Πονοκέφαλος, πίεση, δυσπεψία, δύσπνοια, εξανθήματα ή δερματικοί ερεθισμοί, συχνά κρυώματα, υποτροπή παλιών ασθενειών, κούραση, αδυναμία χαλάρωσης, ταχυκαρδία, ναυτία, ευαισθησία σε αλλεργίες, υπερβολική εφίδρωση, σφιχτές γροθιές, λιποθυμίες, μικροασθένειες, δυσκοιλιότητα ή διάρροια, ταχύτατη λήψη ή απώλεια βάρους. 5 ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΕΣ ΕΝΔΕΙΞΕΙΣ Αδυναμία συγκέντρωσης, ανησυχία, λάθη, μπερδεμένη σκέψη, διαρκείς αρνητικές σκέψεις, δυσκολία στη λήψη αποφάσεων, κακά όνειρα ή εφιάλτες, μικρότερη διαίσθηση, μικρότερη ευαισθησία, λανθασμένη κρίση, βραχυπρόθεσμη και όχι μακροπρόθεσμη σκέψη, βιαστικές αποφάσεις. 5 ΕΝΔΕΙΞΕΙΣ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑΣ Έλλειψη κοινωνικότητας, διαρκής ανησυχία, ψέματα, απρόσεκτη οδήγηση, μεγάλη κατανάλωση αλκοόλ και τσιγάρου, κλάμα, συνεχείς συγκρούσεις κατά τις συναντήσεις, εριστικότητα, άρνηση συμβουλών και προτάσεων, χρήση λύσεων που είναι γνωστό ότι είναι ακατάλληλες, επικρίσεις άλλων, βανδαλισμοί, φωνές, αργοπορία και γρήγορη αναχώρηση, μεγάλα διαλείμματα, παθητικότητα και έλλειψη δέσμευσης. 5 19

20 ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΙΚΕΣ ΕΝΔΕΙΞΕΙΣ Εκνευρισμός, ένταση, κυκλοθυμία, αποξένωση, αίσθηση ανικανοποίητου, φόβος και κρίσεις πανικού. Οι παράγοντες, που επηρεάζουν το εργασιακό άγχος συχνά έχουν σχέση με: Το εργασιακό περιβάλλον Τις απαιτήσεις Τη διοίκηση Τις σχέσεις στο χώρο εργασίας Τις αλλαγές Τους ρόλους Την έλλειψη υποστήριξης Την έλλειψη εκπαίδευσης Στόχος των επιχειρήσεων στις οποίες ανήκουν και τα νοσοκομεία πρέπει να είναι ο εντοπισμός και η αντιμετώπιση των κινδύνων που έχουν σχέση με το άγχος πριν την εμφάνιση συμπτωμάτων στους υπαλλήλους. 5 20

21 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2: ΥΓΕΙΑ ΑΣΘΕΝΕΙΑ ΚΑΙ ΕΡΓΑΣΙΑΚΟ ΑΓΧΟΣ 2.1 ΑΓΧΟΣ ΚΑΙ ΥΓΕΙΑ Υπάρχει δυσκολία στον ορισμό των εννοιών υγεία και ασθένεια, αφού τελικά φαίνεται πως η υγεία και η ασθένεια δεν είναι απλώς αντίθετες έννοιες. Κατά τον Antonovsky υπάρχουν διαβαθμίσεις υγείας και ασθένειας, και όχι απόλυτες καταστάσεις. 6 Ακόμα και η προσωπική μας αίσθηση, του αν είμαστε υγιείς ή άρρωστοι, είναι αρκετά δύσκολο να οριστεί. 6 Επηρεάζεται από έναν αριθμό πραγμάτων, συμπεριλαμβανομένων των ιδεών μας σχετικά με το πως αισθανόμαστε συνήθως, ποια είναι η αιτία της παρούσας κατάστασής μας, πως οι φίλοι μας, η οικογένειά μας και ο πολιτισμός μας, περιγράφουν τα συμπτώματα, τη συμπεριφορά και τα συναισθήματα. Από την ίδια την ρίζα της λέξης Health κατά τον Άγγλο-Σαξονικό όρο που σημαίνει Whole και holy, διαφαίνεται πως η υγεία είναι κάτι περισσότερο από την απουσία νόσου. 6 Ο σύγχρονος ορισμός της υγείας, που έχει δοθεί από τον Π.Ο.Υ (Παγκόσμιο Οργανισμό της Υγείας) το 1946, έχει οριστεί ως «Μια κατάσταση πλήρους σωματικής, ψυχικής και κοινωνικής ευεξίας και όχι απλά η απουσία ασθένειας ή αναπηρίας». 6 Ωστόσο η κατάταξη των ανθρώπων, σε ασθενείς και υγιείς, δεν αποδεικνύεται ιδιαίτερα χρήσιμη, αφού όπως φαίνεται, η κατάσταση αυτή της πλήρους σωματικής ψυχικής και κοινωνικής ευεξίας είναι δύσκολο να επιτευχθεί. 6 Στην ίδια φιλοσοφία, με τον σύγχρονο ορισμό υγείας, βρίσκεται το βιοψυχοκοινωνικό μοντέλο υγείας. Έτσι, σύμφωνα με το μοντέλο αυτό, για την εκδήλωση μιας δυσλειτουργίας, δεν μπορεί να θεωρηθεί ως αποκλειστικός αιτιολογικός παράγοντας ο ψυχολογικός, ο κοινωνικός, ή ως είθισται ο βιολογικός. Η αιτία βρίσκεται στον τρόπο αλληλεπίδρασής τους: η αλλαγή σε έναν άξονα συνεπάγεται αλλαγές σε όλους τους άλλους. 6 Παρόλο που το βιοψυχοκοινωνικό μοντέλο υγείας θεωρείται ο πιο εύστοχος τρόπος προσέγγισης της ασθένειας και όλο και πιο πολύ γίνεται λόγος για τους κοινωνικούς καθοριστές υγείας, το ελληνικό σύστημα υγείας φαίνεται να έχει ως βάση το βιοϊατρικό μοντέλο υγείας. 6 H τρίτη περίοδος, όσο αφορά την μετάβαση υγείας, χαρακτηρίζεται από την αύξηση χρόνιων νόσων και έχει αρχίσει να γίνεται αντικείμενο έντονης μελέτης, το κατά πόσο ο τρόπος ζωής των ατόμων καθορίζει και την ποιότητα της υγείας τους και κατά πόσο και με ποιόν τρόπο το στρες ευθύνεται για μια σειρά ασθενειών. 6 O Freud και ο Breuer, διατύπωσαν την άποψη ότι ο ψυχισμός λειτουργεί ως ένα υδραυλικό μοντέλο. Σύμφωνα με το οποίο η πίεση που συσσωρεύετε εντός του 21

22 ψυχισμού διαχέεται στην σωματική σφαίρα. Συνεχίζοντας το έργο του Freud και του Breuer, πολλοί άλλοι επιστήμονες, υποστήριξαν ότι ορισμένες συναισθηματικές καταστάσεις, είναι δυνατόν να προκαλέσουν πράγματι συγκεκριμένα σωματικά προβλήματα. 6 Οι συναισθηματικοί παράγοντες και επομένως και το στρες μπορούν να επηρεάσουν την υγεία με τους παρακάτω τρόπους: Α) Κάποιοι άνθρωποι αντιδρούν στις αγχογόνες καταστάσεις υιοθετώντας τον ρόλο του ασθενούς και καταφεύγοντας στην χρήση υπηρεσιών υγείας. Η αποδοχή της ασθένειας, δίνει στο άτομο μια δικαιολογία για την μειωμένη παραγωγικότητα του και μια εξήγηση για το αίσθημα προσωπικής δυσφορίας που στην ουσία προέρχεται λόγω του στρες. Μέσω αυτής της στάσης, το άτομο καταφέρνει να διατηρήσει μια θετική εικόνα του εαυτού του και να προσφέρει μια καλή δικαιολογία για την αποφυγή της αντιμετώπισης των στρεσσογόνων γεγονότων. 6 Β) Οι σωματόμορφες διαταραχές είναι μια κατηγορία ψυχικών διαταραχών που παρουσιάζονται με την μορφή σωματικών συμπτωμάτων, τα οποία δεν είναι σκόπιμα ή προσποιητά, αλλά δεν μπορούν να εξηγηθούν πλήρως από κάποια ιατρική κατάσταση. 6 Γ) Όπως είναι γνωστό κάποιοι ψυχολογικοί παράγοντες, όπως οι σκέψεις, οι πεποιθήσεις και τα συναισθήματα, μπορούν να επηρεάσουν τις αντιλήψεις ενός ατόμου σχετικά με την σωματική του κατάσταση. Έτσι μια συναισθηματική δυσφορία που μπορεί να οφείλεται στο άγχος, είναι δυνατόν να προκαλέσει εστίαση της προσοχής στα σωματικά συμπτώματα, σε βαθμό μεγαλύτερο από ότι συνήθως. Όπως για παράδειγμα συναισθηματικοί παράγοντες μπορούν να προκαλέσουν την εστίαση της προσοχής στο βίωμα του πόνου και να μεγεθύνουν τις αντιληπτικές συνέπειες. 6 Δ) Η έντονη συναισθηματική δυσφορία, λόγω του άγχους, μπορεί να οδηγήσει στην υιοθέτηση κάποιων ανθυγιεινών συμπεριφορών, όπως η παράλειψη γευμάτων και ο ανεπαρκής ύπνος, η κατανάλωση αλκοόλ, η παράλειψη σωματικής άσκησης, που έχουν άμεσο αντίκτυπο στην υγεία του ατόμου. 6 Ε) Εκτός από τις ανθυγιεινές συμπεριφορές, μια οδός μέσω της οποίας τα ψυχοπιεστικά γεγονότα ή τα χρόνια αγχογόνα ερεθίσματα μπορούν να οδηγήσουν στην εμφάνιση ασθένειας, είναι οι επιπτώσεις του άγχους σε επίπεδο φυσιολογίας. Οι ψυχολογικές αντιδράσεις και τα συναισθήματα είναι δυνατόν να καλλιεργήσουν την προδιάθεση για την εμφάνιση κάποιας νόσου και να διογκώσουν ένα υπαρκτό σωματικό πρόβλημα. Οι διαταραχές αυτές, που οφείλονται σε ψυχολογικούς παράγοντες και επηρεάζουν αρνητικά μια διαγνώσιμη ιατρική κατάσταση, η οποία δικαιολογεί τα σωματικά συμπτώματα, θα πρέπει να διαφοροποιηθεί από τις σωματόμορφες διαταραχές. 6 Ιδιαίτερα χρήσιμες πληροφορίες,, σχετικά με τις επιπτώσεις του άγχους στην υγεία και τους βιολογικούς μηχανισμούς μέσω των οποίων αυτές οι αλλαγές επιτελούνται, μας δίνει η ψυχονευροανοσολογία. Η ψυχονευροανοσολογία είναι ένα είδος μελέτης, 22

23 που εξετάζει την αλληλεπίδραση μεταξύ των ψυχοκοινωνικών διεργασιών και της λειτουργίας του νευρικού, του ενδοκρινικού και του ανοσοποιητικού συστήματος. 6 Σήμερα υπάρχει η πεποίθηση ότι στην διαδικασία δυναμικής αλληλεπίδρασης του ατόμου με το περιβάλλον του, εμπλέκεται το κεντρικό νευρικό σύστημα, που δρα ρυθμιστικά ανάμεσα στο άτομο και το περιβάλλον, καθώς και το ενδοκρινολογικό και το ανοσολογικό σύστημα, που με τις ορμόνες και τους ανοσομεταβιβαστές αλληλεπιδρούν με το νευρικό σύστημα. 6 O Hans Selye, ήταν από τους πρώτους που προσπάθησε να εξηγήσει τη διαδικασία δημιουργίας «ασθένειας» από το στρες με τη θεωρία του για το «σύνδρομο γενικής προσαρμογής». Μια σειρά πειραμάτων οδήγησαν τον Selye στο συμπέρασμα ότι η αντίδραση του σώματος σε εξωτερικές επιθέσεις ακολουθεί πάντα την ίδια διαδικασία. Το μοντέλο αυτό αποτελείται από: α) την αντίδραση συναγερμού, β) την φάση αντίστασης και γ) την φάση εξουθένωσης. Πιο αναλυτικά: α) Κατά την πρώτη φάση, κινητοποιούνται και επιστρατεύονται όλες οι διαθέσιμες δυνάμεις του ανθρώπινου οργανισμού. Συγκεκριμένα, το συμπαθητικό νευρικό σύστημα συμβάλλει στην έκκριση κορτικοστεροειδών, αδρεναλίνης και νοραδρεναλίνης στην κυκλοφορία του αίματος. Ο ανθρώπινος οργανισμός δεν είναι σε θέση να βρίσκεται σε κατάσταση διέγερσης για ιδιαίτερα παρατεταμένο διάστημα. 6 β) Η δεύτερη φάση, είναι η φάση όπου ο οργανισμός αγωνίζεται με κάθε δυνατή διαδικασία και διαθέσιμο μέσο, να προσαρμοστεί στη νέα απειλή που παρουσιάστηκε και να οδηγηθεί σε μια ισορροπία (ομοιόσταση) και αντικατάσταση της αντίδρασης συναγερμού (υποχώρηση συμπτωμάτων). 6 γ) Φάση εξουθένωσης. Στις περιπτώσεις εκείνες, που η αντίσταση δεν αποδειχθεί αποτελεσματική, οι στρεσσογόνοι παράγοντες συνεχίζουν την δράση τους. Έτσι ο οργανισμός οδηγείται προς το τελικό στάδιο της όλης πορείας, κατά το οποίο τα συμπτώματα κάνουν την επανεμφάνιση τους και όλες οι εφεδρείες του σώματος εξαντλούνται ΑΓΧΟΣ- ΣΩΜΑΤΙΚΗ ΚΑΙ ΨΥΧΙΚΗ ΥΓΕΙΑ Έχει διαπιστωθεί ότι το νευρικό, το καρδιαγγειακό και το ανοσολογικό σύστημα, επηρεάζεται από το άγχος, το οποίο προκαλείται από ανεξέλεγκτα γεγονότα. Συγκεκριμένα, όταν ανατέθηκε στους συμμετέχοντες σε μια έρευνα ένα έργο το οποίο δεν μπορούσαν να ελέγξουν καθώς ξεπερνούσε τις ικανότητες τους, εκείνοι παρουσίασαν αύξηση των επιπέδων κορτιζόνης και του επιπέδου νορεπινεφρίνης, σε σύγκριση με τους συμμετέχοντες που ανέλαβαν να φέρουν σε πέρας ένα έργο που ανταποκρινόταν στα όρια των δυνατοτήτων τους. Οι ορμόνες αυτές προετοιμάζουν το άτομο για την λεγόμενη μάχη ή φυγή. Ορισμένοι ερευνητές, πιστεύουν ότι η αδρεναλίνη και η νοραδρεναλίνη βλάπτουν τα αιμοφόρα αγγεία και τους ιστούς στην καρδιά, κυρίως σε καταστάσεις διαρκούς και έντονου άγχους, ενώ τα αυξημένα επίπεδα κορτιζόνης, υποκατάσταση στρες, προκαλούν παθητικότητα και κατάθλιψη. 7 23

24 Η βιοχημική απάντηση του οργανισμού στο άγχος, περιλαμβάνει την συμμετοχή και άλλων ουσιών. Από έρευνες έχει φανεί συσχέτιση μεταξύ της έντασης του άγχους και των επιπέδων IgA ανοσοσφαιρίνης. Έρευνα σε νοσηλευτικό προσωπικό έδειξε ότι τα επίπεδα IgA ανοσοσφαιρίνης στο σάλιο, σχετίζονται αρνητικά με την ένταση του εργασιακού άγχους. 7 Σημαντικές υπήρξαν επίσης οι έρευνες του Glaser, και συνεργατών του οι οποίοι έδειξαν ότι το στρες θα μπορούσε να συνδυαστεί με μειωμένα επίπεδα ιντερφερόνης των περιφερειακών λευκοκυττάρων. Η μείωση αυτή του επιπέδου της ιντερφερόνης, θα μπορούσε να συνδυαστεί επίσης, με την μείωση της δραστηριότητας των φονικών κυττάρων (natural killers), που θα είχε σαν συνέπεια την εξασθένιση του ανοσοποιητικού συστήματος ΑΓΧΟΣ ΚΑΙ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑΥΓΕΙΑΣ Η συμπεριφορά του ατόμου έναντι του εαυτού του και της υγείας του(συμπεριφορά υγείας), αποτελεί έναν σημαντικό παράγοντα υγιούς ή μη υγιούς σωματικής κατάστασης, που συνιστά και αντικείμενο εκτεταμένης μελέτης, από την ψυχολογία της υγείας. 8 Σύμφωνα με τον Matarazzo, οι συμπεριφορές υγείας, ορίζονται ως «οι συνήθειες με δυσμενείς συνέπειες για την υγεία(συμπεριφορές παθογένειας) και οι συμπεριφορές προστασίας της υγείας(ανοσοποιητικές συμπεριφορές)». 8 Η Ogden αναφέρει σύμφωνα με τον διαχωρισμό του Matarazzo ως συμπεριφορές παθογένειας, το κάπνισμα, τη διατροφή υψηλής περιεκτικότητας σε λίπη, την υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ, ενώ ως ανοσοποιητικές συμπεριφορές, τον τακτικό έλεγχο της υγείας και την αναζήτηση πληροφοριών για την υγεία. Όταν ένα άτομο βιώνει άγχος τότε αυξάνεται η πιθανότητα να ωθηθεί να υιοθετήσει συμπεριφορές που θέτουν σε κίνδυνο την υγεία του. Έχει βρεθεί ότι στο άγχος μπορεί να στρέψει την προσοχή του ατόμου αλλού με αποτέλεσμα να παραμελήσει την φροντίδα του εαυτού του και να μην αφιερώνει χρόνο στην σωματική του άσκηση, στην ξεκούραση, στην διατροφή του. Ένα επίσης άσχημο ενδεχόμενο είναι η προσπάθεια του ατόμου να αντιμετωπίσει το άγχος υιοθετώντας ανθυγιεινές συμπεριφορές,όπως υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ, κατανάλωση τροφών υψηλής περιεκτικότητας σε λίπη και σάκχαρα. 8 Έρευνες σε άτομα που βίωναν έντονο άγχος όπου και μελετήθηκαν οι συμπεριφορικές τους αλλαγές λόγω αυτού, έδειξαν ότι αυτά τα άτομα κατανάλωναν περισσότερο αλκοόλ, καπνό, καφέ και έτοιμο φαγητό, ενώ ασκούνταν λιγότερο. 8 Τα άτομα που βιώνουν άγχος έχει φανεί ότι είναι λιγότερο προσεκτικά και είναι επιρρεπή σε ατυχήματα Όταν το στρες είναι υψηλό, τότε αυξάνονται οι πιθανότητες τραυματισμού κατά την διάρκεια της εργασίας, της οδήγησης ενώ αυξάνονται τα ατυχήματα και στο σπίτι. 8 24

25 2.2 ΑΓΧΟΣ ΚΑΙ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ Αφού η προσωπικότητα διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στον τρόπο με τον οποίο το άτομο αντιλαμβάνεται το άγχος και αντιδρά σε αυτό, επόμενο είναι να παίζει σημαντικό ρόλο και στην επίδραση του άγχους στην υγεία του ατόμου. Σύμφωνα με τον Van Heck, η προσωπικότητα είναι πιθανό να λειτουργεί ως συνδετικό στοιχείο, μεταξύ του ψυχοπιεστικού περιβάλλοντος και της έναρξης της διεργασίας, που καταλήγει στην εκδήλωση της νόσου. Έρευνα που έγινε σε άτομα που μολύνθηκαν από τον ιό Epstein-Barr και τον ιό του έρπη, έδειξε ότι ένα χαρακτηριστικό της προσωπικότητας, γνωστό ως καταστολή ή καταπίεση των συναισθημάτων, συνδέεται με έκπτωση της λειτουργικότητας του ανοσοποιητικού συστήματος και της ικανότητάς του να ελέγχει την προσβολή του οργανισμού από τους διάφορους νοσογόνους εισβολείς. 8 Επίσης, έχει φανεί ότι η αισιοδοξία είναι ένα χαρακτηριστικό της προσωπικότητας, που και αυτό έχει επίδραση στην άμυνα του οργανισμού απέναντι στην ασθένεια. Ο απαισιόδοξος τρόπος σκέψης, έχει βρεθεί ότι σχετίζεται με ανεπαρκέστερη κυτταρική ανοσία ΣΧΕΣΗ ΜΕΤΑΞΥ ΥΓΙΕΙΝΗΣ ΚΑΙ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΤΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΚΑΙ ΕΡΓΑΣΙΑΚΟΥ ΑΓΧΟΥΣ Συνεπώς το εργασιακό άγχος είναι ένας σημαντικός και καθόλου ευκαταφρόνητος επαγγελματικός βλαπτικός παράγοντας. Ως επαγγελματικός βλαπτικός παράγοντας σύμφωνα με την «Υγιεινή και ασφάλεια στους χώρους εργασίας» ορίζεται οποιοσδήποτε φυσικός, χημικός, βιολογικός, εργονομικός, οργανωτικός, ψυχολογικός, κοινωνικός ή άλλος παράγοντας, ο οποίος είναι παρών στον εργασιακό χώρο σε τέτοιο βαθμό, ώστε να μπορεί να προκαλέσει βλάβη στην υγεία του εργαζόμενου. 9 Οι επαγγελματικοί βλαπτικοί παράγοντες είναι δυνατόν να επιφέρουν βλάβες στην υγεία των εργαζομένων, είτε εξαιτίας εργατικού ατυχήματος, είτε λόγω χρόνιας έκθεσης, που οδηγεί σε επαγγελματικό νόσημα. 9 Το εργασιακό στρες, ως παράγοντας κινδύνου στον εργασιακό χώρο, τύχει ιδιαίτερης προσοχής, από την στιγμή που μελέτες απέδειξαν τον ρόλο του στην υγεία των εργαζομένων. 9 Σύμφωνα με οδηγία πλαίσιο της ΕΕ(Ευρωπαϊκής Ένωσης), οι εργοδότες έχουν το καθήκον να διασφαλίσουν την ασφάλεια και την υγεία των εργαζομένων σε κάθε πτυχή της εργασίας. 9 Έχει βρεθεί σε δεκάδες ερευνών ότι ποικίλες πλευρές της εργασίας που ασκεί ένα άτομο, μπορούν να αποτελέσουν σημαντική πηγή άγχους, που με την σειρά της έχει επιπτώσεις στην ψυχοσωματική υγεία, καθώς και την ασφάλεια των εργαζομένων στην εργασία. Ως ένα δείγμα τέτοιων παραγόντων αναφέρονται «Οι απαιτήσεις που υπερβαίνουν τα όρια και τις δυνατότητες των εργαζομένων» που σχετίζονται με μεγάλη συχνότητα ατυχημάτων, «οι δραστηριότητες που αφήνουν ανεκμετάλλευτες 25

26 τις ικανότητες των εργαζομένων», «ο μεγάλος βαθμός υπευθυνότητας έναντι άλλων ατόμων» που σχετίζεται με μεγάλη συχνότητα καρδιαγγειακών νοσημάτων. 9 26

27 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3: ΕΡΓΑΣΙΑΚΟ ΑΓΧΟΣ ΚΑΙ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΟ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑ Από τις πλέον ευάλωτες, στο εργασιακό άγχος επαγγελματικές ομάδες, είναι οι νοσηλευτές, καθώς λόγω της ιδιαιτερότητας του επαγγέλματός τους, αντιμετωπίζουν συχνά στρεσσογόνες καταστάσεις. Η έντονη συναισθηματική φόρτιση αποτελεί μέρος της καθημερινότητας των νοσηλευτών. Τις δύο τελευταίες δεκαετίες έχει παρατηρηθεί ένα αυξανόμενο ενδιαφέρον σχετικά με τους παράγοντες εκείνους, που επιδρούν στην ψυχοσύνθεση των νοσηλευτών και τους επιφορτίζουν με άγχος και ως συνέπεια αυτού, οι νοσηλευτές είναι επιρρεπείς στην εμφάνιση του συνδρόμου της επαγγελματικής εξουθένωσης. 9 Το νοσηλευτικό επάγγελμα θεωρείται ευρέως ότι είναι ιδιαίτερα στρεσσογόνο. Οι Gray-Toft και Anderson, έχουν αναγνωρίσει επτά κύριες πηγές στρες στην νοσηλευτική: επαφή με τον θάνατο, διαμάχες με τους ιατρούς, έλλειψη υποστήριξης, ανεπαρκής προετοιμασία για την κάλυψη των συναισθηματικών αναγκών του ασθενούς, διαμάχες με τους συναδέλφους, αυξημένος φόρτος εργασίας, αβεβαιότητα σχετικά με την θεραπεία του 9. Μελέτη που αφορούσε προϊσταμένους, σε θαλάμους νοσηλείας στην Κίνα, έδειξε ότι οι κυριότεροι στρεσσογόνοι παράγοντες που επηρέασαν την πνευματική και σωματική υγεία των προϊσταμένων, ήταν ο φόρτος εργασίας, οι διαμάχες με τους γιατρούς, και ο θάνατος των ασθενών ΑΓΧΟΣ ΚΑΙ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΕΣ ΕΙΔΙΚΟΤΗΤΕΣ Αντικρουόμενα αποτελέσματα μελετών βρέθηκαν σχετικά με το θέμα της διαφορετικότητας της έντασης και του είδους του άγχους ανάμεσα στους διαφορετικούς εργασιακούς χώρους στην νοσηλευτική. Υπάρχουν μελέτες που υποστηρίζουν ότι οι εξειδικευμένοι νοσηλευτές, ειδικά αυτοί που εργάζονται σε στεφανιαίες μονάδες και στις μονάδες εντατικής θεραπείας, βρίσκονται σε αυξημένο κίνδυνο για εργασιακό άγχος, ωστόσο κάποιες άλλες που ακολούθησαν, δεν πέτυχαν να αναδείξουν κάποια διαφορά μεταξύ των νοσηλευτών στους διάφορους νοσοκομειακούς χώρους. 10 Με τους τελευταίους συμφώνησε και ο Hipwell και οι συνεργάτες του, αφού σε έρευνά τους, μελετώντας την παρουσία στρεσσογόνων παραγόντων στους νοσηλευτές τεσσάρων νοσοκομειακών τμημάτων κατέληξαν ότι οι ομοιότητες όσο αφορά τα στρεσσογόνα εργασιακά χαρακτηριστικά των νοσηλευτών είναι πολύ πιο έντονες από ότι οι διαφορές τους. Αφού ο μέσος όρος των επτά στρεσσογόνων παραγόντων στα 4 διαφορετικά νοσηλευτικά περιβάλλοντα ήταν πανομοιότυπος. 10 Έρευνα σε νοσηλευτές στην Σιγκαπούρη έδειξε υψηλότερα επίπεδα εργασιακού άγχους στους νοσηλευτές του τμήματος επειγόντων περιστατικών έναντι αυτών των γενικών τμημάτων. 10 Επιπροσθέτως, οι νοσηλευτές των επειγόντων περιστατικών παρουσίασαν χαμηλότερα επίπεδα ΙgA ανοσοσφαιρίνης. Οι εργασιακοί στρεσσογόνοι παράγοντες, 27

28 που φάνηκε να απασχολούν περισσότερο τους νοσηλευτές των μονάδων επειγόντων περιστατικών ήταν η έλλειψη πόρων και οι διαμάχες με άλλους επαγγελματίες. 10 Σε έρευνα στον ελλαδικό χώρο φάνηκε ότι οι νοσηλευτές των ΤΕΠ (Τμήμα Επειγόντων Περιστατικών), ανέφεραν στατιστικά σημαντικότερα επίπεδα συναισθηματικής εξάντλησης, σε σύγκριση με τους νοσηλευτές των ΜΕΘ (Μονάδα Εντατικής Θεραπείας) και των παθολογικών τμημάτων, και ότι δεν βρέθηκε στατιστικά σημαντική διαφορά στα επίπεδα επαγγελματικής εξουθένωσης, μεταξύ των νοσηλευτών ΜΕΘ και παθολογικών τμημάτων ΑΓΧΟΣ ΚΑΙ ΝΟΣΗΛΕΥΤΕΣ ΣΕ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΤΗΣ ΕΠΑΡΧΕΙΑΣ, ΤΗΣ ΠΡΩΤΕΥΟΥΣΑΣ ΚΑΙ ΣΕ Κ.Υ. Έρευνα στην Ελλάδα προσπάθησε να συγκρίνει το άγχος των νοσηλευτών σε νοσοκομείο της περιφέρειας με αυτό των νοσηλευτών σε νοσοκομείο της πρωτεύουσας. Η ένταση του άγχους κυμάνθηκε στα ίδια σχεδόν επίπεδα ενώ διέφεραν οι παράγοντες που βρέθηκαν να σχετίζονται με το άγχος στους δύο διαφορετικούς χώρους. Στο γενικό δείγμα οι παράγοντες που βρέθηκαν να παρουσιάζουν τον μεγαλύτερο μέσο όρο ήταν ο φόρτος εργασίας και η δυσκολία συνδυασμού επαγγελματικού και οικογενειακού ρόλου. 8 Ο φόρτος εργασίας, αναφέρεται στις απαιτήσεις της δουλειάς που βαραίνουν τον εργαζόμενο και περιλαμβάνει μια ποιοτική αλλά και μια ποσοτική έννοια. Ποσοτικός φόρτος είναι το ποσό της δουλειάς που πρέπει να επιτελεστεί, ενώ ο ποιοτικός φόρτος εργασίας αντανακλά την προσλαμβανόμενη δυσκολία της δουλειάς και είναι αυτή που σχετίζεται με τις ικανότητες των εργαζομένων. 10 Οι εργαζόμενοι μπορούν να βιώσουν οποιοδήποτε τύπο εργασιακού φόρτου ή και τους δύο συγχρόνως και έρευνες τους έχουν συνδέσει με έντονο εργασιακό άγχος. Το ίδιο ισχύει και για την εργασία σε ένα Κ.Υ (Κέντρο Υγείας) μόνο που εκεί αν και σε ένα νοσοκομείο υπάρχουν περισσότερες ειδικότητες ιατρών και το υλικό είναι λιγοστό ΑΓΧΟΣ ΚΑΙ ΝΟΣΗΛΕΥΤΕΣ ΣΕ ΔΗΜΟΣΙΟ ΚΑΙ ΙΔΙΩΤΙΚΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ O Patrick και οι συνεργάτες του υποκινούμενοι από τους ισχυρισμούς του Clay, ότι οι περισσότεροι εργαζόμενοι στον τομέα της υγείας βιώνουν πίκρα και απογοήτευση και πιστεύοντας ότι υπάρχουν σοβαρές ενδείξεις ύπαρξης αυξημένης πίεσης και μειωμένου ηθικού στον δημόσιο τομέα, βρήκαν δελεαστική την απόπειρα σύγκρισης του άγχους των νοσηλευτών μεταξύ του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα. Τα αποτελέσματα της έρευνας έδειξαν ότι και στον ιδιωτικό καθώς και στον δημόσιο τομέα οι νοσηλευτές βιώνουν στρεσσογόνα γεγονότα με την ίδια υψηλή συχνότητα, αφού το γενικό σκορ της κλίμακας δεν διέφερε στις δύο ομάδες. Προέκυψαν όμως διαφορές στις υποκλίμακες του ερωτηματολογίου, αφού στον ιδιωτικό τομέα οι πιο ισχυροί στρεσσογόνοι παράγοντες βρέθηκαν να είναι η αβεβαιότητα για την θεραπεία του ασθενούς και οι διαμάχες με τους ιατρούς, ενώ στον δημόσιο τομέα ο πιο συχνός παράγοντας είναι ο φόρτος εργασίας. Στο συνολικό δείγμα της έρευνας (ιδιωτικός και 28

29 δημόσιος τομέας), οι πιο συχνοί στρεσσογόνοι παράγοντες φάνηκε ότι ήταν η επαφή με τον θάνατο και ο φόρτοςεργασίας ΕΡΓΑΣΙΑΚΟ ΑΓΧΟΣ ΚΑΙ ΘΕΣΕΙΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Οι Bates & Moore σε έρευνα σε 20 νοσοκομεία στην Αυστραλία, βρήκανε ότι τα επίπεδα άγχους ήταν μεγαλύτερα στους νοσηλευτές που είχαν άμεση ευθύνη για την φροντίδα του ασθενή, από αυτά των βοηθών νοσηλευτών και των διευθυντικών στελεχών του νοσοκομείου. Το άγχος, ως αποτέλεσμα των προσπαθειών του νοσηλευτή να ανταποκριθεί στις ψυχολογικές ανάγκες των ασθενών και των οικογενειών τους. αντανακλά την σύγκρουση με τον νοσηλευτικό ρόλο

30 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 : ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΟΥ ΑΓΧΟΥΣ ΣΤΟΥΣ ΝΟΣΗΛΕΥΤΕΣ 4.1 ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΟΥ ΑΓΧΟΥΣ ΣΤΗΝ ΣΩΜΑΤΙΚΗ ΥΓΕΙΑ ΤΩΝ ΝΟΣΗΛΕΥΤΩΝ Οι επιπτώσεις του άγχους στην σωματική υγεία, μέσω της αύξησης των ορμονών του άγχους και της αλλαγής στην συμπεριφορά υγείας, χωρίζονται σε άμεσες και μακροπρόθεσμες. Στις άμεσες επιπτώσεις περιλαμβάνονται προβλήματα όπως ο πόνος στην πλάτη, οι μυϊκοί σπασμοί, οι ταχυπαλμίες, ο πονοκέφαλος, τα δερματικά εξανθήματα, η αύξηση των διαταραχών του ύπνου, η δύσπνοια, οι εφιδρώσεις, μια γενικευμένη μυϊκή ένταση που συνδέεται με την ψυχοκινητική ανησυχία και ανικανότητα χαλάρωσης, σεξουαλική ψυχρότητα ή ανικανότητα και η κόπωση. 11 Η έκθεση του ατόμου σε συνεχές έντονο άγχος μπορεί μακροπρόθεσμα να επιφέρει σοβαρά καρδιολογικά νοσήματα, αρτηριακή υπέρταση και έλκη γαστρεντερικού συστήματος ενώ ψυχολόγοι που έχουν δείξει αυξημένο ενδιαφέρον στον ρόλο του ψυχολογικού παράγοντα στην δημιουργία ασθένειας, υποστηρίζουν την συσχέτιση του εργασιακού άγχους με τον καρκίνο και την στεφανιαία νόσο ΑΓΧΟΣ ΚΑΙ ΜΥΟΣΚΕΛΕΤΙΚΕΣ ΠΑΘΗΣΕΙΣ Ως μυοσκελετικές παθήσεις, που σχετίζονται με την εργασία, θεωρούνται οι βλάβες μερών του σώματος, όπως οι μύες, οι σύνδεσμοι, οι τένοντες, οι αρθρώσεις, τα νεύρα, τα οστά και τα αγγεία, οι οποίες προκαλούνται ή επιδεινώνονται κατά κύριο λόγο από την εργασία και από τις επιπτώσεις του άμεσου εργασιακού περιβάλλοντος. 12 Στην Ευρώπη, το ένα τέταρτο των εργαζομένων, δηλώνει ότι υποφέρει από πόνους στην ράχη και την οσφυϊκή χώρα και σχεδόν το ένα τέταρτο από μυαλγίες, κάνοντας έτσι τα προβλήματα αυτά ως τα συνηθέστερα προβλήματα υγείας που σχετίζονται με την εργασία στην Ευρώπη. Πολλοί εργαζόμενοι, αναπτύσσουν μυοσκελετικές παθήσεις άνω άκρων και αυχένα που σχετίζονται με την εργασία, οι οποίες αποτελούν τη συνηθέστερη μορφή επαγγελματικής ασθένειας στην Ευρώπη, αντιπροσωπεύοντας έτσι πάνω από το 45% επί του συνόλου των επαγγελματικών ασθενειών. 12 Έχουν περάσει αρκετά χρόνια από τότε που είχε αρχίσει να γίνεται αντικείμενο έντονου ενδιαφέροντος, η πιθανή ύπαρξη συσχέτισης μεταξύ ψυχοκοινωνικώνοργανωτικών παραγόντων στην εργασία και μυοσκελετικών παθήσεων. Έρευνα για την σχέση των μυοσκελετικών πόνων της πλάτης και των ψυχολογικών και οργανωτικών παραγόντων της εργασίας σε 586 γυναίκες εργαζόμενες σε νοσοκομεία κατέληξε: 1) Υπάρχει συσχέτιση των δύο αυτών παραγόντων. 2) Αυτή η συσχέτιση γίνεται πιο ισχυρή όταν οι ψυχολογικοί και οργανωσιακοί παράγοντες στην εργασία δρουν παράλληλα με εργονομικούς. 3) Οι ψυχολογικοί Οργανωτικοί παράγοντες στην εργασία σχετίζονται πιο στενά με τους πόνους του αυχένα από ότι με τους πόνους της μέσης και των άνω άκρων. 30

31 Έχει γενικότερα φανεί, από στοιχεία που αφορούν την Ευρώπη, ότι τα μυοσκελετικά προβλήματα ευθύνονται για την μείωση της παραγωγικότητας, την αύξηση απουσιασμού από την εργασία, αλλά και την χρόνια ανικανότητα για εργασία. 13 Ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός για την Ασφάλεια και την Υγεία στην Εργασία αναγνωρίζει, ότι διάφορες ομάδες παραγόντων μπορούν να συμβάλουν στην εκδήλωση μυοσκελετικών παθήσεων, ανάμεσα σε αυτούς και τους ψυχοκοινωνικούς παράγοντες στην εργασία, μπορεί να είναι: Απαιτητική εργασία, έλλειψη ελέγχου επί των εκτελούμενων καθηκόντων και χαμηλός βαθμός αυτονομίας. Χαμηλός βαθμός ικανοποίησης από την εργασία. Έλλειψη υποστήριξης από συναδέλφους, προϊστάμενους και διευθυντές. Έντονος ρυθμός εργασίας και πίεση χρόνου. 13 Λαμβάνοντας υπόψη τις παραπάνω γνώσεις, τα μέτρα πρόληψης που προτείνονται από τον παραπάνω οργανισμό, για την αντιμετώπιση των μυοσκελετικών παθήσεων, είναι η αντιμετώπιση της συνολικής καταπόνησης του σώματος, η οποία συνήθως δεν οφείλεται σε έναν μόνο παράγοντα. Η χειρονακτική διακίνηση φορτίων, όπως αναφέρεται, σπανίως από μόνη της είναι αιτία πόνου στη ράχη και την οσφυϊκή χώρα. 13 Υπάρχουν πολλοί άλλοι παράγοντες, που μπορεί να συμβάλουν στην εκδήλωση της, όπως οι δονήσεις, το κρύο, η οργάνωση της εργασίας και το εργασιακό άγχος. Τονίζεται, έτσι, με αυτόν τον τρόπο, η σημαντικότητα της αξιολόγησης όλου του εύρους των κινδύνων των μυοσκελετικών παθήσεων, καθώς και η αντιμετώπιση τους, με ολοκληρωμένο τρόπο ΑΓΧΟΣ ΚΑΙ ΚΑΡΔΙΑΓΓΕΙΑΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ Ένα άλλο σημείο που κάνει επιτακτική την ανάγκη αποτελεσματικής διαχείρισης του εργασιακού άγχους στις επιχειρήσεις, είναι ότι το άγχος είναι υπαρκτό και έντονο, αφού όπως μας δείχνουν ενδιαφέροντα στατιστικά στοιχεία, το 16% των ανδρών και το 22% των γυναικών, στην ευρωπαϊκή ένωση, που πάσχουν από καρδιαγγειακές παθήσεις έχουν βιώσει έντονο εργασιακό άγχος. Στις καρδιαγγειακές διαταραχές εντάσσονται οι παθήσεις της καρδιάς και αιμοφόρων αγγείων. Το άγχος ενοχοποιείται ως άμεση αλλά και σαν έμμεση αιτία τους. Σύμφωνα με την βιβλιογραφία στους παράγοντες κινδύνου για την στεφανιαία νόσο, αναφέρονται το ψυχοκοινωνικό άγχος και η κατάθλιψη, αφού ήδη από τον προηγούμενο αιώνα έχει επισημανθεί η σχέση μεταξύ άγχους και καρδιαγγειακών νοσημάτων όπως στεφανιαίας νόσου, εμφράγματος του μυοκαρδίου και υψηλής αρτηριακής πίεσης. Εδώ θα πρέπει να αναφέρουμε ότι ιδιαίτερης προσοχής σε σχέση με τα καρδιαγγειακά νοσήματα, έχει λάβει το γνωστό μοντέλο άγχους αναντιστοιχίας προσπάθειας-ανταμοιβής. Έρευνες έχουν αναδείξει σχέση μεταξύ της αναντιστοιχίας, μεταξύ των προσπαθειών που καταβάλουν οι εργαζόμενοι και της ανταμοιβής από την εργασία τους, με συναισθηματικές και σωματικές επιπτώσεις στην υγεία και ιδιαίτερα συμπτωμάτων από το καρδιαγγειακό σύστημα. Ένας άλλος στρεσσογόνος εργασιακός παράγοντας, είναι η αίσθηση έλλειψης ελέγχου, σε ότι αφορά την 31

32 εργασία, που συνδέεται με χρόνια υψηλά επίπεδα αρτηριακής πίεσης και με μεγαλύτερη συχνότητα εμφάνισης καρδιαγγειακών νοσημάτων. Συγκεκριμένα, σε προοπτική έρευνα που έγινε σε δημόσιους υπαλλήλους στη Βρετανία, φάνηκε ότι εργαζόμενοι με χαμηλή ελευθερία λήψης αποφάσεων και υψηλές απαιτήσεις στην εργασία τους, παρουσιάζουν υψηλότερο σχετικό κίνδυνο για καρδιαγγειακές παθήσεις, με αποτέλεσμα τα παραπάνω εργασιακά χαρακτηριστικά να αποτελούν προγνωστικό παράγοντα για εμφάνιση καρδιαγγειακών παθήσεων. 14 Είναι επίσης αρκετές οι έρευνες που εξέτασαν την σχέση του εργασιακού άγχους με φυσιολογικούς μηχανισμούς εμφάνισης καρδιαγγειακών νοσημάτων. Για παράδειγμα, έρευνα εξέτασε τη σχέση εργασιακού άγχους και πρώιμης αθηροσκλήρωσης, μετρώντας στένωση στις καρωτιδικές αρτηρίες, μέσω υπερήχων. Τα αποτελέσματα έδειξαν, ότι οι άνδρες με μεγαλύτερο εργασιακό άγχος έχουν αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης αθηροσκλήρωσης. 14 Χαρακτηριστικό των καρδιαγγειακών νοσημάτων είναι η πολυπαραγοντικότητά τους, αφού έρευνες έχουν αναδείξει ένα αιτιολογικό σύμπλεγμα, όπου εκτός της κληρονομικότητας, συμμετέχουν διάφοροι άλλοι παράγοντες, που σχετίζονται με τον σύγχρονο τρόπο ζωής. Με άλλα λόγια, οι περισσότεροι αιτιολογικοί παράγοντες, αναφέρονται στην συμπεριφορά υγείας ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΟΥ ΑΓΧΟΥΣ ΣΤΗΝ ΨΥΧΙΚΗ ΥΓΕΙΑ ΤΩΝ ΝΟΣΗΛΕΥΤΩΝ Υπάρχει άραγε σχέση μεταξύ των στρεσσογόνων παραγόντων της εργασίας και προβλημάτων της ψυχικής υγείας; Στο ερώτημα αυτό απαντά έρευνα που μελετά δυο διαφορετικά μοντέλα του στρες (το μοντέλο αναντιστοιχίας προσπάθειας ανταμοιβής και το μοντέλο χαμηλού ελέγχου στην εργασία) και τις επιπτώσεις τους στο καταθλιπτικό συναίσθημα των εργαζομένων. Η έρευνα επιβεβαιώνει ότι τα δύο μοντέλα στρες, αντιστοιχούν σε δύο διαφορετικές πτυχές των στρεσσογόνων συνθηκών εργασίας, ωστόσο και τα δύο σχετίζονται με το καταθλιπτικό συναίσθημα στους εργαζόμενους. 15 Οι επιπτώσεις του εργασιακού άγχους στην ψυχική υγεία, επιβεβαιώνεται και από έρευνα που τονίζει, ότι βρέθηκε στατιστικά σημαντική διαφορά στα καταθλιπτικά συμπτώματα εργαζομένων σε διαφορετικά επαγγέλματα. Επίσης ημερίδα των εργαζομένων με σαφή καταθλιπτικά συμπτώματα, είχε υψηλότερη βαθμολογία σε κλίμακες που μετρούν εργασιακούς παράγοντες όπως: ασάφεια ρόλων, σύγκρουση ρόλων, εργασιακή μονοτονία, εργασία με υψηλές πνευματικές απαιτήσεις, υπευθυνότητα για ανθρώπινες ζωές και επαγγελματικούς κινδύνους. 15 Στους επιβαρυντικούς παράγοντες λοιπόν, εκτός του φύλου, του οικογενειακού ιστορικού για ψυχιατρική νόσο και του χαμηλού κοινωνικοοικονομικού επιπέδου, εμφανίζεται και το είδος του επαγγέλματος με πλήθος ερευνών να υποστηρίζουν αυξημένα ποσοστά ψυχολογικών και ψυχιατρικών διαταραχών σε απασχολούμενους σε ανθρωπιστικά επαγγέλματα, με τους κοινωνικούς λειτουργούς, τους εκπαιδευτικούς και τους επαγγελματίες υγείας, να καταλαμβάνουν ιδιαίτερα υψηλά ποσοστά

33 Σε έρευνα όπου χρησιμοποιήθηκε ομάδα αναφοράς, ο σχετικός κίνδυνος των επαγγελματιών σε ανθρωπιστικά επαγγέλματα για κατάθλιψη βρέθηκε1.35 για τις γυναίκες και1.49 για τους άνδρες, ενώ για την εμφάνιση εργασιακού στρες1.18για τις γυναίκες και1.26 για τους άντρες. Μεταξύ των επαγγελμάτων, αυξημένο κίνδυνο για κατάθλιψη παρουσίασαν οι γιατροί και οι νοσηλευτές ανεξαρτήτου φύλου και οι γυναίκες μαίες. 15 Οι ερευνητές ερμηνεύουν τον αυξημένο σχετικό κίνδυνο για ψυχολογικές και ψυχιατρικές διαταραχές στα ανθρωπιστικά επαγγέλματα, ως αποτέλεσμα των ιδιαίτερων εργασιακών παραγόντων, στους οποίους εκτίθενται οι εργαζόμενοι σε αυτά, όπως ασταθές ωράριο εργασίας, έκθεση σε τραυματικά γεγονότα π.χ. ατυχήματα, επαφή με τον θάνατο, έκθεση σε βία και σύγκρουση μεταξύ εργασίας και οικογένειας. 15 Αυτές οι εργασιακές συνθήκες θεωρείται ότι μπορούν άμεσα να οδηγήσουν σε ψυχιατρικές διαταραχές, όπως για παράδειγμα έκθεση σε βία που προκαλεί μετατραυματικό άγχος, ή συμβάλουν μαζί με άλλους παράγοντες σε υψηλό επίπεδο συναισθηματικών απαιτήσεων από την εργασία. 15 Έρευνα σε νοσηλευτές, κατέληξε ότι, ενώ οι στρεσσογόνοι παράγοντες διαφέρουν μεταξύ των βαθμίδων ιεραρχίας του νοσηλευτικού προσωπικού και μεταξύ των διαφορετικών νοσηλευτικών τομέων, τα αποτελέσματα των στρεσσογόνων αυτών παραγόντων, στην ψυχική υγεία των νοσηλευτών δεν παρουσιάζουν αυτές τις διαφοροποιήσεις. 15 Προγνωστικό παράγοντα των αρνητικών επιπτώσεων στην ψυχική υγεία των νοσηλευτών, αποτέλεσε η αντίληψή τους για τον φόρτο εργασίας ως υπερβολικό και η υιοθέτηση της φυγής, ως ατομική στρατηγική αντιμετώπισης του εργασιακού άγχους. 15 Ο Π.Ο.Υ επισημαίνει πως το 75% των ατόμων που αναζητούν ψυχιατρική υποστήριξη, είναι άτομα με μειωμένη εργασιακή ικανοποίηση και έντονο εργασιακό άγχος. Το εργασιακό άγχος μπορεί να προκαλέσει καταστάσεις όπως ανησυχία, κατάθλιψη, αϋπνίες και αισθήματαανεπάρκειας ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΟΥ ΑΓΧΟΥΣ ΣΤΗΝ ΕΡΓΑΣΙΑΚΗ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ ΤΩΝ ΝΟΣΗΛΕΥΤΩΝ- ΑΤΥΧΗΜΑΤΑ Τα εργασιακό άγχος αναφέρεται ότι οδηγεί σε ευερεθιστότητα, ελάττωση των προφυλάξεων και υποβάθμιση του κινδύνου, αποφυγή της εργασίας, και ροπή προς τα ατυχήματα. Ένας εργαζόμενος υπό άγχος, παίρνει λανθασμένες αποφάσεις και έχει κακές σχέσεις με τα άλλα άτομα της ομάδας του. Η μειωμένη παραγωγικότητα, τα λάθη, η χαμηλή ποιότητα εργασίας και οι απουσίες είναι εμφανείς ενδείξεις ύπαρξης άγχους. 16 Από την άλλη, ένας ικανοποιημένος εργαζόμενος είναι πολύ βασική προϋπόθεση για να λειτουργεί αποτελεσματικά ένας οργανισμός, καθώς το άγχος δεν επηρεάζει μόνο την υγεία των εργαζομένων, αλλά και τους οργανισμούς και την ποιότητα του παρερχομένου προϊόντος

34 Το εργασιακό άγχος, επηρεάζει σημαντικά τους νοσηλευτές και την ικανότητά τους να ανταπεξέρχονται στις εργασιακές τους υποχρεώσεις και ειδικότερα τους καθιστά ανίκανους να λαμβάνουν σημαντικές αποφάσεις, ενώ έχουν αδυναμία αυτοσυγκέντρωσης, χαρακτηρίζονται συχνά από απάθεια και έλλειψη επαγγελματικών κινήτρων, ενώ είναι ανήσυχοι και εύκολα συμμετέχουν σε αδικαιολόγητα λάθη. 16 Όλα τα παραπάνω μπορούν άμεσα να οδηγήσουν σε αδικαιολόγητες απουσίες από την εργασία, χαμηλή εργασιακή απόδοση και τελικά σε σύνδρομο επαγγελματικής εξουθένωσης. Από το1985, ερευνητές υποστήριξαν πως το εργασιακό άγχος έχει καταστροφικές συνέπειες στην εργασιακή ικανοποίηση των εργαζομένων, η οποία είναι μια έμμεση αιτία για τον απουσιασμό του νοσηλευτικού προσωπικού από την εργασία του. 15 Σύμφωνα με άλλους ερευνητές το εργασιακό άγχος σχετίζεται με την εγκατάλειψη του νοσηλευτικού επαγγέλματος από τους νοσηλευτές ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΟΥ ΑΓΧΟΥΣ ΣΤΗΝ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ ΥΓΕΙΑΣ ΤΩΝ ΝΟΣΗΛΕΥΤΩΝ Οι νοσηλευτές που διακατέχονται από επαγγελματικό άγχος είναι πολύ πιθανό να σιτίζονται ανεπαρκώς, να καπνίζουν και να καταναλώνουν αλκοόλ και ηρεμιστικά. Όλα αυτά με τη σειρά τους δημιουργούν μια αρνητική κατάσταση όσο αφορά στην υγεία και στην ευημερία των νοσηλευτών. 16 Έχει φανεί από έρευνες πως περισσότερες γυναίκες παρά άντρες, αισθάνονται ότι καπνίζουν, στην προσπάθειά τους να αντιμετωπίσουν στρεσογόνες καταστάσεις. Έχει επίσης φανεί, ότι η συχνότητα της καπνιστικής συνήθειας είναι υψηλότερη στις εργαζόμενες γυναίκες, από ότι στον γενικό πληθυσμό. 16 Είναι σημαντικό να αναφέρουμε, ότι ερευνητικά δεδομένα έχουν δείξει ότι το άγχος που δημιουργείται από στρεσογόνους εργασιακούς παράγοντες, μπορεί να είναι ένας από τους παράγοντες που είναι υπεύθυνοι για την αύξηση της συχνότητας του καπνίσματος στις νεαρές γυναίκες και για τον μικρό ρυθμό διακοπής του καπνίσματος στον γυναικείο πληθυσμό. Επίσης, ότι το ποσοστό των καπνιστών έχει παρατηρηθεί να είναι υψηλότερο στις νοσηλεύτριες από ότι στον γενικό γυναικείο πληθυσμό παρά το γεγονός ότι οι νοσηλευτές ως υγειονομικοί επιστήμονες, έχουν καλή γνώση των κινδύνων του καπνίσματος και αντιλαμβάνονται ότι αποτελούν μοντέλο συμπεριφοράς για τους ασθενείς τους ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΟΥ ΑΓΧΟΥΣ ΤΩΝ ΝΟΣΗΛΕΥΤΩΝ ΣΤΑ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΑ Το εργασιακό άγχος των νοσηλευτών λοιπόν έχει σοβαρές επιπτώσεις όχι μόνο στην υγεία και ασφάλεια των νοσηλευτών αλλά και αποτελεί ένα επιπρόσθετο κόστος για τα νοσοκομεία. Το άγχος είναι δυνατόν να επηρεάσει δυσμενώς την παραγωγικότητα και την υγεία των εργαζομένων και να οδηγήσει μέσω της αύξησης των χαμένων 34

35 εργατικών ημερών λόγω ασθένειας, και των εργατικών ατυχημάτων, σε αύξηση του ρυθμού ανανέωσης του εργατικού δυναμικού. Αυτός είναι ο λόγος που έχει παρατηρηθεί ιδιαίτερο ενδιαφέρον για το εργασιακό άγχος τα τελευταία χρόνια. Οφείλεται δηλαδή στο γεγονός ότι όλο και περισσότερο αναγνωρίζονται οι επιπτώσεις του στην παραγωγή και την οικονομία γενικότερα. Εκτός των παραπάνω, σοβαρές επιπτώσεις υπάρχουν και στην ποιότητα της νοσηλευτικής φροντίδας των ασθενών αφού οι νοσηλευτές που βιώνουν εργασιακό άγχος, αισθάνονται ανεπαρκείς στην εκπλήρωση των καθηκόντων τους και συναντούν δυσκολία στην ικανοποίηση των αναγκών των ασθενών γεγονός που πολλές φορές οδηγεί σε αδικαιολόγητα και σοβαρά λάθη, όσο αφορά στις νοσηλευτικές παρεμβάσεις, πλήττοντας έτσι την ποιότητα και την ασφάλεια της νοσηλευτικής φροντίδας. 17 Έτσι λοιπόν η μειωμένη ποιότητα των προϊόντων και των υπηρεσιών, οι απουσίες από την εργασία, το χάσιμο εργατικών ωρών, οι απεργίες και η μειωμένη παραγωγικότητα της επιχείρησης, συχνά αποδίδονται κατά ένα μεγάλο μέρος και στο εργασιακό άγχος

36 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5: ΕΡΓΑΣΙΑΚΗ ΙΚΑΝΟΠΟΙΗΣΗ ΤΩΝ ΝΟΣΗΛΕΥΤΩΝ ΚΑΙ ΣΥΝΔΡΟΜΟ ΕΡΓΑΣΙΑΚΗΣ ΕΞΟΥΘΕΝΩΣΗΣ ( BURNOYTSYNDROME ). 5.1 ΟΡΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΦΥΣΗ ΤΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΚΗΣ ΙΚΑΝΟΠΟΙΗΣΗΣ Η εννοιολογική προσέγγιση της εργασιακής ικανοποίησης δυσχεραίνεται από την ανυπαρξία ενός κοινά αποδεκτού ορισμού. Μια κοινή προσέγγιση επιτυγχάνεται μέσω της προοπτικής της αλληλεπίδρασης. Έτσι, η εργασιακή ικανοποίηση καθορίζεται ως μια συναισθηματική απάντηση που είναι αποτέλεσμα αξιολόγησης της εργασιακής κατάστασης. Αντανακλά την βαθιά αγάπη και ευαρέσκεια του εργαζομένου προς το επαγγελματικό του έργο. 21 Από την άποψη της αλληλεπίδρασης, ο πιο γνωστός και ίσως ο καλύτερος κατά κάποιους συγγραφείς ορισμός της εργασιακής ικανοποίησης είναι αυτός που δόθηκε από τον Locke το Σύμφωνα με αυτόν τον ορισμό η εργασιακή ικανοποίηση ορίζεται ως η θετική συναισθηματική ανταπόκριση του ατόμου προς το συγκεκριμένο έργο που ασκεί, η οποία πηγάζει από την εκτίμηση ότι αυτό παρέχει πλήρωση ή επιτρέπει την πλήρωση των εργασιακών αξιών του ατόμου. πάντα κατά τον Lockeη αξία αναφέρεται στον τρόπο δράσης του ατόμου με στόχο να αποκτήσει ή να διατηρήσει κάτι. Οι αξίες είναι υποκειμενικές και σταθερές στο συνειδητό ή στο ασυνείδητο του ατόμου, είναι επίκτητες και ταξινομημένες κατά σημαντικότητα αφού αντιπροσωπεύουν την ιεράρχηση αξιών. 21 Κινούμενος στα πλαίσια ο Cavanagh ορίζει ότι η ικανοποίηση πηγάζει από την υποκειμενική αξιολόγηση της εργασίας του ατόμου σε σχέση με την εκπλήρωση συγκεκριμένων επαγγελματικών αξιών, ενώ ο Vroum αναφέρει ότι η ικανοποίηση αποτελεί συνάρτηση της υποκειμενικής αντίληψης του ατόμου σε σχέση με την ελκυστικότητα που ασκεί η συγκεκριμένη εργασία όταν του εξασφαλίζει ορισμένα επιθυμητά αποτελέσματα. 21 Επίσης θα μπορούσαμε να ορίσουμε την εργασιακή ικανοποίηση ως τα αισθήματα που έχει ένας εργαζόμενος για την δουλειά του ή τις εμπειρίες του από την δουλειά του σε σχέση με τις προηγούμενες εμπειρίες του, με τρέχουσες προσδοκίες ή πιθανές εναλλακτικές όπως εξάλλου φαίνεται και από τους παρακάτω ορισμούς. 21 Κατά τις Price και Mueller η εργασιακή ικανοποίηση κρίνεται ως ο βαθμός θετικής στάσης και προσανατολισμού του εργαζομένου προς την εργασία του, ενώ ο Alderfer χαρακτηρίζει την ικανοποίηση ως εσωτερική υποκειμενική κατάσταση εξαιτίας διαφόρων γεγονότων που συμβαίνουν μεταξύ του ατόμου κα του ατόμου και του περιβάλλοντος εργασίας συμπίπτουν κατά το δυνατόν, με αποτέλεσμα να περιορίζεται το χάσμα που ενδεχόμενα να υπάρχει μεταξύ των προσδοκιών του και της εργασιακής πραγματικότητας. 21 Βλέπουμε δηλαδή ότι οι αρκετοί ερευνητές συμφωνούν με το επιχείρημα της ταύτισης της εργασιακής ικανοποίησης με το βαθμό εκπλήρωσης των αναγκών και 36

37 αξιών του ατόμου. Άλλες απόψεις αναφέρουν ότι η εργασιακή ικανοποίηση είναι αποτέλεσμα των χαρακτηριστικών της εργασίας και των συνθηκών που τη συνθέτουν οι οποίοι συμπεραίνουν ότι η ικανοποίηση είναι αποτέλεσμα των χαρακτηριστικών της εργασίας και των συνθηκών που την συνθέτουν. Ο Quarstein και οι συνεργάτες του συμπεραίνουν ότι η ικανοποίηση προσδιορίζεται από τα επαγγελματικά χαρακτηριστικά και τα γεγονότα στην εργασιακή κατάσταση( θετικά και αρνητικά δεδομένα του περιεχομένου της εργασίας, τα οποία ασκούν αντίστοιχη επίδραση στους εργαζομένους ) ενώ σύμφωνα με κάποιες άλλες απόψεις η δύναμη του επαγγέλματος ή του περιβάλλοντος εργασίας στη δημιουργία της ικανοποίησης δεν εξαρτάται μόνο από τα επαγγελματικά χαρακτηριστικά αλλά και από την συνύπαρξη του επαγγελματικού ρόλου του ατόμου με τους συναφείς ρόλους του στην ζωή του, με την Holland να επισημαίνει ότι η ικανοποίηση, η σταθερότητα και η εξέλιξη στο επαγγελματικό έργο αποτελούν συνάρτηση του βαθμού σύμπτωσης του τύπου της προσωπικότητας του ατόμου και του περιβάλλοντος εργασίας. 21 Ανακεφαλαιώνοντας, η εργασιακή ικανοποίηση μπορεί να οριστεί ως η θετική στάση του εργαζομένου ατόμου προς το επαγγελματικό του έργο. Αποτελεί κατά συνέπεια απόρροια της εκπλήρωσης των υποκειμενικών εργασιακών προσδοκιών ή της σύμπτωσης του τύπου της προσωπικότητας του εργαζομένου και του περιβάλλοντος εργασίας τους περιλαμβανομένων της ίδιας φύσης της εργασίας τους, της αμοιβής τους, των συναδέλφων τους και άλλων σχετικών θεμάτων. 21 Έτσι η εργασιακή ικανοποίηση δεν αναγνωρίζεται πλέον ως μια απλή, μονοδιάστατη έννοια αλλά σαν ένα πολύπλοκο σύνολο στάσεων απέναντι σε διαφορετικές όψεις μιας δουλείας οι οποίες προκύπτουν από τις προσδοκίες ενός ατόμου για την εργασία του και τις εμπειρίες του. Δηλαδή ένα άτομο μπορεί να είναι σχετικά ικανοποιημένο από μια πλευρά της εργασίας του και μη ικανοποιημένο από μια άλλη. Επιπρόσθετα από την στιγμή που οι άνθρωποι διαφέρουν ανάλογα με τις προσδοκίες τους είναι πολύ πιθανό η εργασιακή ικανοποίηση να είναι ένα υψηλά εξατομικευμένο σύνολο στάσεων. 21 Ένα ακόμη σημείο που πρέπει να δούμε σε σχέση με τα παραπάνω είναι ότι η εργασιακή ικανοποίηση μπορεί να εξεταστεί επίσης ως εξαρτημένη μεταβλητή, ως το αποτέλεσμα δηλαδή εξωτερικών και εσωτερικών προς το άτομο παραγόντων. Στην πρώτη περίπτωση εξετάζουμε ποιες είναι οι συνέπειες της ύπαρξης ή έλλειψης της εργασιακής ικανοποίησης και σε αυτό το σημείο αρχίζουν τα προβλήματα γιατί δεν εξετάζεται πάντοτε με τον ίδιο τρόπο. 21 Εν κατακλείδι, αξίζει να σημειωθούν οι απόψεις των Landy και Warr που πρεσβεύουν ότι η εργασιακή ικανοποίηση δεν αποτελεί κάτι σταθερό. Ο πρώτος πιστεύει ότι οι ρυθμιστικοί μηχανισμοί του νευρικού συστήματος επεμβαίνουν και φέρνουν την ικανοποίηση σε ορισμένα ανεκτά επίπεδα όπως ακριβώς συμβαίνει με την λύπη και την χαρά, ενώ ο δεύτερος κάνει μια αναλογία ανάμεσα στις βιταμίνες και την εργασιακή ικανοποίηση: σταθερή δόση βιταμινών είναι απαραίτητη αλλά υπέρβαση ή έλλειψή τους δημιουργεί προβλήματα. Κάτι παρόμοιο συμβαίνει με τους παράγοντες που καθορίζουν την εργασιακή ικανοποίηση. Αυτό που υπονοείται και στις δυο περιπτώσεις είναι ότι δεν θα πρέπει να περιμένουμε να υπάρξει αμέσως αρχίζει να αναστρέφεται

38 5.2 ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΠΟΥ ΣΥΝΤΕΛΟΥΝ ΣΤΗΝ ΕΡΓΑΣΙΑΚΗ ΙΚΑΝΟΠΟΙΗΣΗ Η προσπάθεια να διερευνηθεί η εργασιακή ικανοποίηση ως εξαρτημένη μεταβλητή ως το αποτέλεσμα δηλαδή των διεργασιών και συνθηκών που επικρατούν στο χώρο εργασίας και ο εντοπισμός με αυτόν τον τρόπο των παραγόντων εκείνων που συντελούν σε αυτήν δυσχεραίνεται από το γεγονός ότι δεν υπάρχει γενικά αποδεκτός ορισμός ή τρόπος μέτρησής της. 22 Όπως έχει αναφερθεί και γενικά γίνεται αποδεκτό, η εργασιακή ικανοποίηση δεν αποτελεί μια απλή έννοια, αλλά συνίσταται από πολλά επιμέρους σημεία και μπορεί να διαχωριστεί στην εσωγενή και στην εξωγενή ικανοποίηση. 22 Ενδεικτικό των δύο παραπάνω, της απουσίας δηλαδή ενός γενικού τρόπου μέτρησης της εργασιακής ικανοποίησης και της πολυπλοκότητας της, είναι το γεγονός ότι στην άμεση ερώτηση αν είναι ικανοποιημένοι από την εργασία τους, οι περισσότεροι εργαζόμενοι φέρονται να δηλώνουν ικανοποίηση όπως τουλάχιστον δείχνουν τα στοιχεία μιας πρόσφατης αμερικάνικης δημοσκόπησης. Τα αποτελέσματα αυτά δεν είναι αξιόπιστα, όσον αφορά την μεθοδολογία γιατί σε μια τόσο συναισθηματικά φορτισμένη ερώτηση είναι δυνατόν να παίρνουμε στερεότυπες απαντήσεις που κρύβουν τα τυχόν υφιστάμενα προβλήματα. Είναι πολύ πιθανό να γίνεται εκλογίκευση μιας παγιωμένης κατάστασης ή η απάντηση να δίνεται χωρίς προηγούμενη νοητική επεξεργασία όπως συνήθως δίνεται η απάντηση στο ερώτημα << τι κάνεις; >>. Όταν όμως σύμφωνα με τον Kahn, τo ερώτημα τεθεί διαφορετικά και οι εργαζόμενοι ερωτηθούν αν θα ξαναδιάλεγαν την ίδια δουλεία, το 41% από τους εργαζόμενους σε δουλειές γραφείου απαντούν καταφατικά ενώ μόνο το 24% από τους χειρωνάκτες εργάτες απαντούν καταφατικά. 22 Ο Locke, χωρίς να προτείνει ένα συγκεκριμένο όργανο μέτρησης της εργασιακής ικανοποίησης πιστεύει ότι οι παρακάτω παράγοντες είναι σημαντικοί στη διαμόρφωσή της. Η εργασία να αποτελεί πρόκληση για τον εργαζόμενο και να μην είναι κουραστική και ανιαρή. Η καλή απόδοση να αμείβεται και να υπάρχει σαφής σχέση ανάμεσα σε απόδοση και αμοιβή. Ως αμοιβή πρέπει να θεωρείται κάθε είδους παροχή προς τον εργαζόμενο. Να δίνεται στον εργαζόμενο θετική ενίσχυση για το επιτυχές έργο, δηλαδή λεκτική αναγνώριση, έπαινος και άλλες επιπρόσθετες μη χρηματικές αμοιβές. Να υπάρχουν καλές συνθήκες εργασίας ως προς το περιβάλλον και τη διαμόρφωση του χώρου. Να υπάρχει σωστή εποπτεία που να χαρακτηρίζεται από ενδιαφέρον για τους εργαζομένους και βοήθεια προς αυτούς κατά την επιτέλεση του έργου τους. Να υπάρχουν θετικές διαπροσωπικές σχέσεις στο χώρο εργασίας μεταξύ συναδέλφων και μεταξύ εποπτών και εργαζόμενων. Να υπάρχει αποτελεσματική πολιτική από την πλευρά της επιχείρησης που να επιδιώκει την υποβοήθηση των εργαζομένων στο έργο τους. Να υπάρχει διασφάλιση της εργασίας και να καλλιεργείται στους εργαζομένους το αίσθημα ότι δεν κινδυνεύουν να χάσουν τη δουλειά τους. Να καλλιεργείται το αίσθημα ότι οι χρηματικές αμοιβές μοιράζονται δίκαια. 38

39 Να υπάρχει δυνατότητα συμμετοχής των εργαζομένων στην λήψη αποφάσεων ιδιαίτερα σε τομείς που οι ίδιοι γνωρίζουν καλά. Να δίνεται κατά το δυνατό μεγάλος βαθμός αυτονομίας και υπευθυνότητας στον εργαζόμενο. Να υπάρχει σαφήνεια ρόλων ως προς το τι ακριβώς αναμένεται από τον εργαζόμενο να κάνει. 22 Μπορούμε επίσης να κατατάξουμε τους προσδιοριστικούς παράγοντες της εργασιακής ικανοποίησης σε πέντε κατηγορίες οι οποίες σε γενικές γραμμές αντιστοιχούν στα πέντε αντίστοιχα κυρίαρχα μοντέλα που προσδιορίζουν τα αίτιά της: Εκπλήρωση των αναγκών. Τα συγκεκριμένα μοντέλα ορίζουν ότι η ικανοποίηση προσδιορίζεται από τον βαθμό στον οποίο τα χαρακτηριστικά μιας εργασίας επιτρέπουν σε ένα άτομο να εκπληρώσει τις ανάγκες του. Αν και για αυτά τα μοντέλα προέκυψαν κάποιες αντιδικίες είναι πάντως ευρέως αποδεκτό ότι η εκπλήρωση των αναγκών σχετίζεται με την εργασιακή ικανοποίηση. Διαφορές. Αυτά τα μοντέλα προτείνουν ότι η ικανοποίηση είναι αποτέλεσμα της εκπλήρωσης των προσδοκιών. Η εκπλήρωση των προσδοκιών αντιπροσωπεύει την διαφορά μεταξύ του τι προσδοκά το άτομο από την εργασία του όπως για παράδειγμα καλή χρηματική αμοιβή και δυνατότητες προαγωγής και του τι λαμβάνει στην πραγματικότητα. Όταν οι προσδοκίες ξεπερνούν αυτά που το άτομο λαμβάνει, τότε το άτομο δεν θα είναι ικανοποιημένο. Εκπλήρωση των αξιών. Η εργασιακή ικανοποίηση προκύπτει από την αντίληψη ότι μια εργασία επιτρέπει την εκπλήρωση των εργασιακών αξιών ενός ατόμου. Σε γενικές γραμμές η έρευνα υποστηρίζει την πρόβλεψη ότι η εκπλήρωση των επαγγελματικών αξιών ενός ατόμου συνδέεται θετικά με την εργασιακή ικανοποίηση. Ισότητα. Σε αυτό το μοντέλο η εργασιακή ικανοποίηση λειτουργεί κατά το πόσο δίκαια ένα άτομο αντιμετωπίζεται στην εργασία του. Η ικανοποίηση προκύπτει από την αντίληψη του κάθε ατόμου ότι οι απολαβές του από την εργασία του σε σχέση με αυτά που βάζει σε αυτή, συγκρίνονται υπέρ του με τα αντίστοιχα ενός άλλου ατόμου. Χαρακτηριστικά/ γενετικοί παράγοντες. Αυτό το μοντέλο βασίζεται στην παραδοχή ότι η εργασιακή ικανοποίηση είναι εν μέρει μια λειτουργία των χαρακτηριστικών και των γενετικών παραγόντων κάθε ατόμου, ενώ και όσες έρευνες έχουνε γίνει υποστηρίζουνε την παραπάνω θέση. Επομένως, αυτό το μοντέλο ορίζει ότι διαφορές μεταξύ των ατόμων είναι εξίσου σημαντικές στην προσπάθεια ερμηνείας της εργασιακής ικανοποίησης όσο και τα χαρακτηριστικά του περιβάλλοντος εργασίας. 22 Εξ άλλου εκτεταμένες έρευνες από τον Smith υποδεικνύουν ότι υπάρχουν πέντε σημαντικές διαστάσεις σε κάθε στάση απέναντι στην εργασία οι οποίες όλες αντανακλούν συναισθηματικές αποκρίσεις σε συγκεκριμένες πλευρές μιας εργασίας. Οι διαστάσεις αυτές είναι: 1. Η ίδια η εργασία. 2. Η αμοιβή 3. Η προαγωγή 39

40 4. Η επίβλεψη 5. Οι συνάδελφοι Επίσης, σημαντική φαίνεται να είναι η επίδραση του εργασιακού άγχους στο βαθμό εργασιακής ικανοποίησης του ατόμου. Σύμφωνα με τον McGrath, το άγχος μπορεί να θεωρηθεί ως ουσιαστική έλλειψη αντιστοιχίας ανάμεσα στις απαιτήσεις αυτές, από την άλλη, ιδιαίτερα κάτω από συνθήκες, όπου η αδυναμία ανταπόκρισης στις απαιτήσεις, σύμφωνα με τις υποκείμενες εκτιμήσεις του ατόμου, θα έχει σοβαρές συνέπειες για αυτό. Με άλλα λόγια, εργασιακό άγχος είναι η αναγνώριση από ένα άτομο της αδυναμίας του να ανταπεξέλθει στις απαιτήσεις του επαγγέλματός του. 22 Το άγχος μπορεί να έχει πολύ αρνητικά αποτελέσματα στην εργασιακή συμπεριφορά του ατόμου. Αποτελέσματα ερευνών δείχνουν ότι το άγχος που προκαλείται από την εργασία του ατόμου έχει μια ισχυρή αρνητική σχέση με την εργασιακή ικανοποίηση. Από την άλλη πλευρά, η εργασιακή ικανοποίηση προστατεύει από τις σωματικές και ψυχολογικές επιπτώσεις του μακροχρόνιου άγχους. 22 Τέλος, ένας ακόμη παράγοντας που χρειάζεται να αναφέρουμε και ο οποίος επηρεάζει την εργασιακή ικανοποίηση είναι και η ικανοποίηση από την επικοινωνία μέσα σε έναν οργανισμό. Μάλιστα, τα τελευταία χρόνια παρατηρείται μια αύξηση του ενδιαφέροντος για αυτό το θέμα ως ένα ακόμη σημείο έρευνας πάνω στο θέμα της εργασιακής ικανοποίησης. Βέβαια, η ανάπτυξη του θέματος της ικανοποίησης από την επικοινωνία ανάγεται στον Likert, ο οποίος ήδη το 1967 προσδιόρισε την επικοινωνία σα μια ενδιάμεση μεταβλητή ανάμεσα στους στόχους του οργανισμού από την μια και σε τέσσερα επιθυμητά τελικά αποτελέσματα από την άλλη: την παραγωγικότητα, την εργασιακή ικανοποίηση, τις σχέσεις διοίκησης- εργαζομένων και το κέρδος. 22 Η ικανοποίηση από την επικοινωνία ορίζεται σαν την ικανοποίηση κάποιου από τις διάφορες πτυχές της επικοινωνίας μέσα σε έναν οργανισμό και περιλαμβάνει την προσωπική ικανοποίηση που βρίσκεται στην επιτυχή επικοινωνία με κάποιον ή στην επιτυχή επικοινωνία κάποιου άλλου με αυτόν. Από κάποιους ερευνητές αναπτύχθηκε το λεγόμενο όργανο μέτρησης της εργασιακής ικανοποίησης, το οποίο περιλαμβάνει οκτώ παράγοντες ικανοποίησης οι οποίοι είναι οι εξής: η προσωπική ανατροφοδότηση, η προοπτική της επιχείρησης, την οργανωτική ολοκλήρωση, τις σχέσεις με τους προϊσταμένους, το κλίμα επικοινωνίας γενικά, την οριζόντια επικοινωνία, την ποιότητα του μηνύματος και τις σχέσεις με τους υφισταμένους. 22 Κάνοντας μια επισκόπηση των σχετικών ερευνών αναφέρεται ότι στο σύνολο της βιβλιογραφίας διαφαίνεται καθαρά η σημαντική συμβολή των διαφόρων τύπων της επικοινωνίας σε έναν οργανισμό στην εργασιακή ικανοποίηση των εργαζομένων σε αυτόν. Γενικά, ερμηνευμένη, η επικοινωνία η οποία περιλαμβάνει ανταλλαγή πληροφοριών και στοιχεία δημιουργίας σχέσεων άπτεται και μπορεί να επηρεάσει όλων των στοιχείων που αποτελούν την εργασιακή ικανοποίηση. Οι τρεις πιο σημαντικές διαστάσεις είναι η επικοινωνία με τους προϊσταμένους, το κλίμα επικοινωνίας και η προσωπική ανατροφοδότηση. Οι παράγοντες της εργασιακής ικανοποίησης οι οποίοι μπορεί να είναι εργασιακοί, κοινωνικοί, ψυχολογικοί και δημογραφικοί

41 5.3 Η ΕΡΓΑΣΙΑΚΗ ΕΞΟΥΘΕΝΩΣΗ ΚΑΙ Η ΣΧΕΣΗ ΤΗΣ ΜΕ ΤΗΝ ΕΡΓΑΣΙΑΚΗ ΙΚΑΝΟΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΟΥ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ Αφού είδαμε τους παράγοντες που συντελούν στην εργασιακή συμπεριφορά του ατόμου, είναι απαραίτητο να δούμε ξεχωριστά την εργασιακή εξουθένωση, καθώς για κάποιους ερευνητές η εργασιακή εξουθένωση αποτελεί παράγοντα που συντελεί στην εργασιακή ικανοποίηση υπόθεση την οποία εξάλλου και θα μελετηθεί. 21 Όσον αφορά τη σχέση εξουθένωσης-ικανοποίησης το όλο θέμα έχει προκύψει από την ερμηνεία της συχνά ευρισκόμενης αρνητικής συσχέτισης μεταξύ των δυο αυτών εννοιών. Αν και η συσχέτιση δεν είναι αρκετά υψηλή ώστε να συνάγεται ότι αυτές οι δυο έννοιες είναι στην ουσία ταυτόσημες τα αποτελέσματα των ερευνών έχουν οδηγήσει κάποιους ερευνητές στο συμπέρασμα ότι η εργασιακή ικανοποίηση και η εργασιακή εξουθένωση συνδέονται άμεσα. Παρόλα αυτά η ακριβής φύση αυτής της σχέσης εξακολουθεί να είναι ένα θέμα υποθέσεων. Οδηγεί η εργασιακή εξουθένωση τους εργαζομένους στο να μην είναι ικανοποιημένοι από την εργασία τους ή μια μείωση της εργασιακής ικανοποίησης λειτουργεί ως πρόδρομος της εργασιακής εξουθένωσης; Εναλλακτικά, υπάρχει η πιθανότητα και τα δυο να προκαλούνται από άλλους παράγοντες όπως είναι για παράδειγμα οι άσχημες εργασιακές συνθήκες. 22 Προκειμένου να γίνουν κατανοητά τα παραπάνω χρήσιμο είναι να δούμε σε γενικές γραμμές τι είναι η εργασιακή εξουθένωση, πως προκαλείται και τι συνέπειες έχει. 22 Η έννοια της εργασιακής εξουθένωσης πρωτοεμφανίστηκε και χρησιμοποιήθηκε το 1974 όταν περιγράφηκε ένα σύνολο συμπτωμάτων που παρατήρησε σε εθελοντές και επαγγελματίες οι οποίοι παρείχαν υπηρεσίες στο χώρο της ψυχικής υγείας. Αρχικά το σύνδρομο εργασιακής εξουθένωσης θεωρήθηκε το αποτέλεσμα έντονης και στενής συνεργασίας με άλλους ανθρώπους για μεγάλο χρονικό διάστημα και η χρήση του περιορίστηκε στα επαγγέλματα παροχής κοινωνικών υπηρεσιών ένα από τα οποία ήταν αυτό των νοσηλευτών. 22 Παρά το γεγονός ότι η εργασιακή εξουθένωση αποτελεί ένα ιδιαίτερα διαδεδομένο αντικείμενο έρευνας με αυξανόμενη διεπιστημονική βιβλιογραφία, δεν υπάρχει προς το παρόν ένας αποδεκτός ορισμός. Ίσως ο πιο ευρέως αναφερόμενος ορισμός της εργασιακής εξουθένωσης είναι αυτός της Maslach η οποία την περιέγραψε ως<< ένα σύνδρομο σωματικής και ψυχικής εξάντλησης που αναπτύσσεται σε όσους έρχονται σε επαγγελματική σχέση με άλλους ανθρώπους κατά το οποίο ο εργαζόμενος χάνει το ενδιαφέρον του και το θετικό συναίσθημα που είχε προς τους ασθενείς ή τους πελάτες, παύει να είναι ικανοποιημένος από την εργασία και την απόδοσή του και αναπτύσσει μια αρνητική εικόνα για τον εαυτό του. >> 22 Επομένως τρεις παράγοντες διακρίνουν την εργασιακή εξουθένωση: Η συναισθηματική εξάντληση Η αποπροσωποποίηση Η έλλειψη προσωπικών επιτευγμάτων 41

42 Πάντως σύμφωνα με κάποιους ερευνητές η εργασιακή εξουθένωση είναι ένας ασαφής ορισμός και έχει ορισμένου βαθμού ταύτιση με άλλους συγγενείς όρους όπως το εργασιακό άγχος, η κατάθλιψη και η επαγγελματική δυσαρέσκεια. 22 Χαρακτηριστικό της εργασιακής εξουθένωσης αποτελεί το γεγονός του αποτελέσματος του χρόνιου συσσωρευμένου άγχους που κατακλύζει τον επαγγελματία και τον κάνει να αισθάνεται ότι τα ψυχικά του αποθέματα δεν επαρκούν για να ανταπεξέλθει στην πίεση του εργασιακού χώρου. 20 Η εξουθένωση αφορά μια προοδευτική διεργασία αποιδανικοποίησης της πραγματικότητας που δεν ανταποκρίνεται στους υψηλούς στόχους ή τα ιδανικά του επαγγελματία και αναπτύσσεται σε τέσσερα διαδοχικά στάδια: Το στάδιο του ενθουσιασμού Το στάδιο της αμφιβολίας και αδράνειας Το στάδιο της απογοήτευσης και ματαίωσης Το στάδιο της απάθειας Συμπερασματικά βλέπουμε ότι η εργασιακή ικανοποίηση και η εργασιακή εξουθένωση συνδέονται σε μεγάλο βαθμό αφού και οι δυο προκαλούνται από τους ίδιους σε γενικές γραμμές παράγοντες και έχουν παρόμοιες εργασιακές επιπτώσεις της εργασιακής ικανοποίησης. Τέλος, το σημείο στο οποίο η σύνδεση γίνεται εμφανής και πιο άμεση είναι τα στάδια ανάπτυξης της εργασιακής εξουθένωσης και ιδιαίτερα το στάδιο της αμφιβολίας και αδράνειας ΑΓΧΟΣ ΚΑΙ ΕΡΓΑΣΙΑΚΗ ΕΞΟΥΘΕΝΩΣΗ Το άγχος αποτελεί φυσιολογική εκδήλωση κάθε ανώτερου ζώντος οργανισμού και οριοθετείται ως μια ειδική ανταλλαγή ανάμεσα σε ένα συγκεκριμένο είδος συστήματος, άτομο-κοινωνία, και σε ένα συγκεκριμένο είδος περιβάλλοντος. 23 Το άγχος θεωρείται ως μία κατάσταση αγωνίας, ανησυχίας και αβεβαιότητας. Βιώνεται ως ψυχολογική πίεση (stress), η οποία με τη σειρά της ορίζεται ως μία κοινή ανθρώπινη εμπειρία, η οποία χαρακτηρίζεται από μία προσδοκία φόβου για κάποιο δυσάρεστο γεγονός στο μέλλον. Πρέπει να σημειωθεί ότι ο ορισμός του άγχους είναι συμβατικός και δεν αποσαφηνίζει τυχόν εννοιολογικές αντιφάσεις που σχετίζονται με το άγχος ως ψυχική κατάσταση, αλλά και ως μηχανισμό ψυχικής άμυνας. 23 Ως μηχανισμός άμυνας και ως ψυχική κατάσταση, το άγχος έχει πολυπαραγοντική βάση. Αρχικά θεωρήθηκε ότι αποτελεί αντίδραση κάθε έμβιου όντος σε εξωτερικές απειλές, η οποία χαρακτηρίζεται από παροδικές αλλαγές στις φυσιολογικές λειτουργίες του οργανισμού. Ένα απειλητικό ερέθισμα, ανάλογα με την ένταση και τη φύση του, προκαλεί πολλά αρνητικά συναισθήματα, όπως αγωνία, πανικό και θυμό. Ενδέχεται επίσης να προκαλέσει έμμονες σκέψεις, ανησυχία, αδυναμία συγκέντρωσης και άλλες διαταραχές της γνωστικής λειτουργίας. Άλλα συμπτώματα περιλαμβάνουν μερική αδεξιότητα στις κινήσεις, υπερκινητικότητα ή κοινωνική απομόνωση. 23 Το στρες, επιπρόσθετα, προκύπτει στα πλαίσια της δυναμικής αλληλεπίδρασης μεταξύ του ατόμου και του περιβάλλοντος. Όταν το άτομο αντιλαμβάνεται μία ασυμφωνία ή αντίφαση πραγματική ή φανταστική ανάμεσα στις απαιτήσεις που 42

43 προβάλλει μία κατάσταση και στα αποθέματα βιολογικά, ψυχολογικά, και κοινωνικά που διαθέτει για να την αντιμετωπίσει, τότε βιώνει στρες. 23 Η ένταση του άγχους εξαρτάται όχι μόνο από εξωτερικά ερεθίσματα, αλλά και από ενδογενείς παράγοντες (π.χ. προσωπικότητα εμπειρία από προηγούμενα αγχογόνα γεγονότα που δρουν αθροιστικά στη βίωση μιας νέας απειλής, τρόπο με τον οποίο το κάθε άτομο αντιλαμβάνεται το εξωτερικό ερέθισμα, καθώς και τρόπους που επιλέγει για να το αντιμετωπίσει. 23 Το εργασιακό άγχος είναι σύμφωνα με τους Βerr & Newman «μία κατάσταση αλληλεπίδρασης σχετικών με την εργασία παραγόντων και εργαζομένου, που βιώνεται ως απειλή, μέσα από την οποία διαφοροποιείται η σωματική ή/ και ψυχολογική λειτουργία του ατόμου και αποκλίνει του φυσιολογικού». 23 Το άγχος είναι ένας παράγοντας ο οποίος επηρεάζει σε πολύ σημαντικό βαθμό το κατά πόσο ο εργαζόμενος αποδίδει στην δουλειά του και στο ποιο θα είναι το ποιοτικό αποτέλεσμα της εργασίας του. Λόγω της πολύπλοκης φύσης του ίδιου του άγχους, οι επιδράσεις δεν μπορεί παρά να είναι πολύ σημαντικές. Υπερβολικό επαγγελματικό άγχος μπορεί να οδηγήσει στην εξουθένωση ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΕΡΓΑΣΙΑΚΗΣ ΕΞΟΥΘΕΝΩΣΗΣ Οι παράγοντες που συντελούν στην εμφάνιση της εργασιακής εξουθένωσης είναι οι εξής: Ενδογενείς επαγγελματικοί παράγοντες Παράγοντες που έχουν να κάνουν με τον ρόλο του επαγγελματία υγείας Οι εργασιακές σχέσεις Παράγοντες που σχετίζονται με την ανάπτυξη της σταδιοδρομίας του επαγγελματία υγείας. Παράγοντες που αφορούν στην δομή και το κλίμα του εργασιακού χώρου. Παράγοντες που αναφέρονται στη σχέση της οικογενειακής ζωής με την εργασιακή ζωή του ατόμου. Η ενδεχόμενη αντιστοιχία ανάμεσα στις επιθυμίες αλλά και τις ικανότητες του επαγγελματία με τις απαιτήσεις της δουλειάς και της δυνατότητας ελέγχου. Η αυτονομία στην εργασία και η δυνατότητα ανάληψης πρωτοβουλιών. Το υποστηρικτικό δίκτυο στο χώρο εργασίας αλλά και στην προσωπική ζωή του εργαζομένου. Η χρήση και η ποικιλία των επαγγελματικών δεξιοτήτων. 43

44 Η ανατροφοδότηση του παραγόμενου έργου. Η ασφάλεια. Ο μισθός. Η σημαντικότητα του έργου ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ ΕΡΓΑΣΙΑΚΗΣ ΕΞΟΥΘΕΝΩΣΗΣ Πίνακας 1: Συμπτώματα συνδρόμου εργασιακής εξουθένωσης. 21 Σωματική εξάντληση/ κούραση Κατάθλιψη Δυσκαμψία στις αλλαγές/ έλλειψη ελαστικότητας Έλλειψη ενδιαφέροντος και συναισθημάτων/απάθεια Χαμηλή εργασιακή απόδοση/ χαμηλή εργασιακή ικανοποίηση Μειωμένη επικοινωνία/παραίτηση Αϋπνία ή υπερβολικός ύπνος Κυνισμός/αρνητική διάθεση Υψηλά επίπεδα παραίτησης Πονοκέφαλοι Γαστρεντερικά προβλήματα/έλκος Παρατεταμένη ασθένεια/συχνές ασθένειες/κρυολογήματα Αύξηση ή μείωση βάρους Συμπτώματα της Επαγγελματικής Εξουθένωσης Σωματικά Ψυχολογικά Συμπεριφορικά Συναισθηματική εξάντληση/έλλειψη συναισθηματικού ελέγχου Χαμηλό «ηθικό»/ αίσθηση ματαιότητας Έλλειψη υπομονής/ Ευερεθιστικότητα Αδυναμία αντιμετώπισης ανεπιθύμητων καταστάσεων Αυξημένα επίπεδα απουσιασμού Έλλειψη ενθουσιασμού για την εργασία Αυξημένη χρήση φαρμάκων Αυξημένες οικογενειακές συγκρούσεις Αναπνευστικά προβλήματα Στρες Υπερβολική χρήση αλκοόλ Υπερένταση Ανία Αδυναμία συγκέντρωσης/αδυναμία καθορισμού στόχων και προτεραιοτήτων Αυξημένα επίπεδα χοληστερόλης Μειωμένη αυτοπεποίθηση Ροπή σε ατυχήματα Στεφανιαία νόσος Αποπροσωποποίηση ασθενών Αυξημένα παράπονα για την εργασία Διαταραχές ομιλίας Εκνευρισμός Εργασιομανία Σεξουαλική δυσλειτουργία Αδυναμία λήψης αποφάσεων Αισθήματα αδυναμίας Καχυποψία Αισθήματα ενοχής/αποτυχίας Κατάθλιψη Αποξένωση Αυξημένη ανησυχία Υπερβολική αυτοπεποίθηση Αποτελμάτωση 44

45 5.7 ΠΟΙΕΣ ΕΙΝΑΙ ΟΙ ΕΠΙΠΤΩΣEΙΣ ΤΟΥ ΣΥΝΔΡΟΜΟΥ ΕΡΓΑΣΙΑΚΗΣ ΕΞΟΥΘΕΝΩΣΗΣ Η εμφάνιση του συνδρόμου της εργασιακής εξουθένωσης ακολουθούμενη από τις επιπτώσεις της, έχουν άμεσο αντίκτυπο στο άτομο το οποίο προσβάλλεται. Οι επιπτώσεις δεν αργούν να κάνουν την εμφάνιση τους, αφού ορισμένες από αυτές προϊδεάζουν μέσο των συμπτωμάτων. Σύμφωνα με τους Cordes και Dougherty η εκδήλωση του συνδρόμου μπορεί να επηρεάσει το άτομο σε τρία επίπεδα όπως περιγράφονται παρακάτω: (α) Στη ψυχική και σωματική υγεία (β) Στις διαπροσωπικές σχέσεις (γ) Στην εργασιακή συμπεριφορά 24 (α) Ψυχική και σωματική υγεία: Οι επιπτώσεις όπως περιγράφονται στην ψυχική και σωματική υγεία είναι αντίστοιχες των συμπτωμάτων αλλά σε αυξημένο βαθμό. Τα άτομα που παρουσιάζουν υψηλότερα επίπεδα εργασιακής εξουθένωσης εκδηλώνουν από ψυχικής πλευράς διάφορες καταστάσεις όπως: κατάθλιψη, διαρκή εκνευρισμό, ευερεθιστότητα και από σωματικές καταστάσεις όπως: υπέρταση, έντονους μυϊκούς πόνους, υπερθυρεοειδισμό, σεξουαλικές διαταραχές, πονοκεφάλους, αϋπνίες, σωματική κόπωση, γαστρεντερικά προβλήματα, διαταραχές ύπνου κ.τ.λ.. Οι επιπτώσεις οι οποίες παρουσιάζονται στην ψυχική και σωματική υγεία του ατόμου ποικίλουν και διαφοροποιούνται ανάλογα με το οργανικό του σύστημα. Η εμφάνιση κάποιας μεμονωμένης ή μιας ομάδας από τις παραπάνω καταστάσεις αποτελούν κατά κάποιο τρόπο εκτόνωση των εσωτερικών διεργασιών οι οποίες πυροδοτούνται από την εξουθένωση. 24 (β) Διαπροσωπικές σχέσεις: Είναι ευρέως αποδεκτό ότι οι «προβληματικές» οικογενειακές και κοινωνικές σχέσεις αποτελούν χαρακτηριστικό των ατόμων με υψηλά επίπεδα εργασιακής εξουθένωσης. Με αυτό δεν εννοούμε ότι οι σχέσεις αυτές δεν υφίστανται αλλά ότι παρουσιάζουν μια δυσλειτουργία η οποία επιβαρύνει ακόμα περισσότερο το ίδιο το άτομο. Ο επαγγελματίας ο οποίος νοσεί από αυτή την κατάσταση αδυνατεί να ανταποκριθεί τόσο στα οικογενειακά όσο και στα κοινωνικά του καθήκοντα. Η εξουθένωση η οποία τον καταβάλει και τον χαρακτηρίζει, τον καθιστά ανίκανο να εμφανίσει το προηγούμενο επίπεδο λειτουργικότητας του. Δεν έχει την δυνατότητα λόγω της εξουθένωσης να συμμετάσχει σε δραστηριότητες τις οποίες παλαιότερα συνήθιζε να ασκεί είτε μαζί με την οικογένεια του είτε με φίλους. Επίσης από την εμφάνιση του συνδρόμου της εργασιακής εξουθένωσης επηρεάζονται συχνά και οι σχέσεις με τους συναδέλφους και τους προϊσταμένους. Η κόπωση καθώς και η γενικευμένη πίεση την οποία νιώθει ο ασθενής έχει αντίκτυπο στην συμπεριφορά του την οποία ασυνείδητα μεταφέρει στο χώρο της εργασίας και συγκεκριμένα στους συναδέλφους του. Αποτέλεσμα αυτής της συμπεριφοράς είναι η επιδείνωση των σχέσεων και η δημιουργία ενός κλίματος αντιπαράθεσης και έντασης. 24 (γ) Εργασιακή συμπεριφορά: Τέλος οι επιπτώσεις της ύπαρξης του συνδρόμου της εργασιακής εξουθένωσης παρουσιάζονται στη λειτουργία του ατόμου ως επαγγελματία μέσα στο χώρο εργασίας του. Συναισθήματα και συμπεριφορές όπως δυσαρέσκεια, απογοήτευση, ματαίωση, αποπροσωποποίηση, κυνισμός δηλώνουν την εμφάνιση αλλά και την εξέλιξη του. Οι επαγγελματίες οι οποίοι εμφανίζουν το 45

46 σύνδρομο παρουσιάζουν την ανάγκη για συχνή απουσία και απομάκρυνση από το χώρο εργασίας αναζητώντας περισσότερα διαλείμματα και άδειες. Επίσης πολλές φορές επιδιώκουν να αλλάξουν ακόμα το χώρο και το αντικείμενο εργασίας τους με την προϋπόθεση να ξεφύγουν από αυτό που νιώθουν «παγιδευμένοι» ΠΩΣ ΔΙΑΓΙΓΝΩΣΚΕΤΑΙ ΤΟ ΣΥΝΔΡΟΜΟ ΤΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΚΗΣ ΕΞΟΥΘΕΝΩΣΗΣ Το σύνδρομο της εργασιακής εξουθένωσης, αποτελεί μια νόσο όπου η αιτιοπαθογένεια της, όπως αναφέραμε σε προηγούμενο κεφάλαιο, δεν έχει πλήρως εξακριβωθεί και ορισθεί. Οι διάφοροι μελετητές, οι οποίοι ασχολήθηκαν εξ ολοκλήρου με την διερεύνηση του συνδρόμου, αναζήτησαν τα αίτια του τόσο σε ατομικό, σε εργασιακό, όσο και σε οργανικό επίπεδο. Κατ επέκταση, λόγω αυτής της ανακρίβειας, τοποθετήθηκε ένα μεγάλο ερωτηματικό στο θέμα της αιτιοπαθογένειας. Απ αυτό το «κενό», η διάγνωση είναι κάτι που επηρεάζεται άμεσα. Για να επιτευχθεί μία σωστή διάγνωση και εκτίμηση και αργότερα η αρμόζουσα θεραπευτική διαδικασία, θα πρέπει να είναι γνωστά στους ειδικούς τα αίτια της νόσου. 25 Ουσιαστικά, η διάγνωση του συνδρόμου εργασιακής εξουθένωσης πραγματοποιείται μέσο του αποκλεισμού, όλων των άλλων οργανικών ή ψυχικών καταστάσεων, των οποίων τα συμπτώματα τους παρουσιάζουν ομοιότητα με αυτά του συνδρόμου. Ο ειδικός στην προσπάθεια του, για αυτή την διερεύνηση θεωρεί απαραίτητο ως πρώτο βήμα την λήψη ενός λεπτομερέστατου ιατρικού ιστορικού και την διεξαγωγή μιας ολοκληρωμένης σειράς σωματικών εξετάσεων. Επίσης η διαδικασία αυτή θα πρέπει να περιλαμβάνει τόσο πνευματική όσο ψυχολογική και νευροψυχιατρική εξέταση. Απαραίτητο για την διάγνωση είναι ο ασθενής να παρουσιάζει παρατεταμένη κόπωση (διάρκειας μικρότερης ή ίσου του ενός μήνα) ή χρόνια κόπωση (διάρκειας τουλάχιστον 6 μηνών), και να γίνει συνεκτίμηση με τα εξής: (α) Ένα διεξοδικό ιστορικό, όπου να περιγράφεται: Η οργανική κατάσταση και οι ψυχοκοινωνικές παράμετροι στην έναρξη της κόπωσης Η πιθανή ύπαρξη κατάθλιψης ή άλλων ψυχικών διαταραχών Πιθανά επεισόδια ανεξήγητων κλινικών καταστάσεων Κατάχρηση αλκοόλ ή άλλων ουσιών Πιθανή φαρμακευτική αγωγή ή χρήση εξωιατρικών σκευασμάτων ή συμπληρωματικών της διατροφής (β) Μια διεξοδική αντικειμενική εξέταση (γ) Εργαστηριακός έλεγχος (δ) Απεικονιστικός έλεγχος του κεντρικού νευρικού συστήματος Μετά τον επίσημο καθορισμό της έννοιας του «συνδρόμου εργασιακής εξουθένωσης», οι μελετητές επιχείρησαν να ορίσουν κάποια κοινώς αποδεκτά διαγνωστικά κριτήρια για μια πιο σωστή και αντικειμενική διάγνωση. Η πρώτη 46

47 προσπάθεια καθορισμού των κριτηρίων έγινε το 1988 από τους Fukuda et al., όπου και τα αναθεώρησαν το 1994 ορίζοντας τα παρακάτω: 1. Κλινικά εκτιμημένη, ανεξήγητη, επίμονη ή υποτροπιάζουσα χρόνια κόπωση πρόσφατης ή συγκεκριμένης έναρξης (δεν υπήρχε πάντα), που δεν είναι αποτέλεσμα συνεχούς άσκησης, δε βελτιώνεται με την ανάπαυση και οδηγεί σε σημαντική μείωση των προηγούμενων επιπέδων επαγγελματικής, εκπαιδευτικής, κοινωνικής ή προσωπικής δραστηριότητας. 2. Συνύπαρξη τεσσάρων ή περισσοτέρων από τα ακόλουθα συμπτώματα, τα οποία πρέπει να επιμένουν ή να υποτροπιάζουν για 6 ή περισσότερους συνεχείς μήνες και δεν πρέπει να προϋπήρχαν της κόπωσης: Αυτοαναφερόμενη διαταραχή της πρόσφατης μνήμης ή της συγκέντρωσης αρκετά σοβαρή, ώστε να δημιουργεί σημαντική μείωση στα προηγούμενα επίπεδα επαγγελματικής, εκπαιδευτικής, κοινωνικής ή προσωπικής δραστηριότητας. Κυνάγχη Επώδυνοι τραχηλικοί (πρόσθιοι ή οπίσθιοι) ή μασχαλιαίοι λεμφαδένες Μυϊκοί πόνοι Γενικευμένες αρθραλγίες, χωρίς στοιχεία φλεγμονής Κεφαλαλγίες νέου τύπου και εντάσεως Μη αναζωογονητικός ύπνος Παρατεταμένη κόπωση (διάρκειας μεγαλύτερης των 24 ωρών) μετά από άσκηση. 25 Πέρα από την παρουσία αυτών των κριτηρίων, απαραίτητη είναι και η διεξαγωγή διαφόρων εξετάσεων, όπου θα αποκλείσουν άλλες οργανικές καταστάσεις, οι οποίες μπορεί να εμφανίσουν κόπωση. Μερικές από τις πιο κοινά αναφερόμενες όπως ορίστηκαν από το ΚΕ.ΕΛ.ΠΝΟ (Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων) είναι οι εξής: Πλήρης αιματολογική εκτίμηση Έλεγχος ρυθμού ιζηματοποίησης ερυθρών αιμοσφαιρίων Έλεγχος επιπέδου γλυκόζης(αίματος) Έλεγχος θυροτροπίνης Έλεγχος χημικού καταλόγου Ανάλυση ούρων Έλεγχος για ηπατίτιδα Εξέταση αντινεοπλασματικού αντισώματος για έλεγχο ύπαρξης λύκου(δερματικής ασθένειας) Εξέταση ρευματοειδών παραγόντων για ύπαρξη ρευματοειδούς αρθρίτιδας Έλεγχος αν το άτομο παρουσιάζει τικ Δερματολογικός έλεγχος για φυματίωση 25 Όπως προαναφέραμε η πραγματοποίηση ψυχολογικών και νευροψυχιατρικών εξετάσεων είναι εξίσου απαραίτητη και σημαντική για την διευκρίνηση της κατάστασης του ασθενή. Σε μερικές προσωπικότητες μπορεί να είναι προνομιούχο να αποτιμηθεί η επίδραση της ασθένειας της κόπωσης σε ιδιαίτερα γνωστικές ή λογικές ικανότητες, όπως η συγκέντρωση, η μνήμη και η οργάνωση. Η αποτίμηση της προσωπικότητας μπορεί να βοηθήσει στον καθορισμό των δυνατοτήτων καθώς και στην ύπαρξη μιας καθορισμένης θεραπείας για την συναισθηματική διαταραχή

48 Κατά διαστήματα παρατηρείται ότι ένας αριθμός εξετάσεων, μερικές από τις οποίες είναι και εμπορικές, δεν έχουν αποδεικτική αξία για την διάγνωση του συνδρόμου εργασιακής εξουθένωσης. Αυτές οι εξετάσεις δεν μπορούν να παρουσιαστούν εκτός εάν απαιτούνται για την διάγνωση μιας ύποπτης απαγορευτικής κατάστασης ή εάν είναι μέρος μιας επιστημονικής μελέτης. Διαγνωστικές εξετάσεις για μεταδοτικούς παράγοντες, όπως ο ιός Epstein-Barr, οι εντεροϊοί, ο ιός του ανθρώπινου έρπη και ο Candida δεν πρέπει να χρησιμοποιούνται για τη διάγνωση του συνδρόμου της εργασιακής εξουθένωσης. Επιπρόσθετα ούτε ανοσολογικές εξετάσεις, περιλαμβάνοντας εξετάσεις με το προφίλ των κυττάρων δεν έχουν δείξει σημαντικές για την διάγνωση του συνδρόμου. 25 Το ΚΕ.ΕΛ.ΠΝΟ στα πλαίσια για εγκυρότητα της διάγνωσης του συνδρόμου, καθόρισε ορισμένες καταστάσεις που επεξηγούν πλήρως την ύπαρξη και παραμονή της κόπωσης, αποκλείοντας έτσι την διάγνωση του. Οι συνθήκες κατηγοριοποιούνται ως εξής: Συνθήκες που αποκλείουν την διάγνωση της ανεξήγητης κόπωση: 1. Οποιαδήποτε ενεργός οργανική κατάσταση, η οποία μπορεί να εξηγήσει την παρουσία χρόνιας κόπωσης, όπως μη ρυθμιζόμενος υποθυρεοειδισμός, υπνική άπνοια και ναρκοληψία, μυοπάθειες, περιφερικές πολυνευροπάθειες, σκλήρυνση κατά πλάκας ή ιατρογενείς καταστάσεις, όπως είναι οι ανεπιθύμητες ενέργειες φαρμάκων. 2. Οποιαδήποτε προηγουμένως εκδηλωθείς νόσος που δεν έχει αποδεδειγμένα αποθεραπευτεί και της οποίας η ενεργός παραμονή μπορεί να ερμηνεύσει την χρόνια κόπωση. Τέτοιες καταστάσεις είναι, π.χ. ήδη αντιμετωπιζόμενες κακοήθειες και οι χρόνιες μορφές ηπατίτιδας Β και C. 3. Οποιαδήποτε παρελθούσα ή τρέχουσα διάγνωση κάποιας μείζονος καταθλιπτικής διαταραχής με ψυχωσικά ή μελαγχολικά στοιχεία, διπολικές συναισθηματικές διαταραχές, σχιζοφρένεια, παραληρητικές διαταραχές οποιουδήποτε τύπου, άνοιες οποιουδήποτε τύπου, νευρογενής ανορεξία ή νευρογενής βουλιμία. 4. Χρήση ουσιών ή αλκοόλ την προηγούμενη διετία από την έναρξη της χρόνιας κόπωσης και σε οποιοδήποτε χρονικό διάστημα μετέπειτα. 5. Σοβαρή παχυσαρκία όπως ορίζεται από το δείκτη σωματικής μάζας ίσο ή μεγαλύτερο του Συνθήκες που δεν αποκλείουν την διάγνωση της ανεξήγητης κόπωσης: 1. Οποιαδήποτε κατάσταση ορίζεται πρωταρχική από συμπτώματα που δεν επιβεβαιώνονται από εργαστηριακές εξετάσεις, όπως ινομυαλγία, αγχώδεις διαταραχές (γενικευμένη ή διαταραχή πανικού), σωματόμορφες διαταραχές (σωματοποιητική ή υποχονδρίαση), μη ψυχωσική κατάθλιψη. 2. Οποιαδήποτε κατάσταση υπό συγκεκριμένη θεραπευτική αγωγή, η αποτελεσματικότητα της οποίας τεκμηριώνεται αντικειμενικά. Τέτοιες καταστάσεις περιλαμβάνουν τον υποθυρεοειδισμό (η επάρκεια της θεραπείας υποκατάστασης επιβεβαιώνεται από τα φυσιολογικά επίπεδα της θυρεοτρόπου ορμόνης) ή το άσθμα 48

49 (η καταλληλότητα της θεραπείας ελέγχεται από τη σπιρομέτρηση ή από άλλες δοκιμασίες). 3. Οποιαδήποτε κατάσταση, όπως η νόσος Lyme ή η σύφιλη, που είχαν πλήρως αποκατασταθεί πριν από την εμφάνιση της χρόνιας επακόλουθης συμπτωματολογίας. 4. Οποιοδήποτε μεμονωμένο και ανεξήγητο κλινικό, εργαστηριακό ή απεικονιστικό εύρημα, που είναι ανεπαρκές για την πιστοποίηση ασθένειας, η ύπαρξης της οποίας αποκλείει την διάγνωση Χρόνιας Κόπωσης. Τέτοιο παράδειγμα είναι ο αυξημένος τίτλος αντιπυρηνικών αντισωμάτων, που όμως δεν επιβεβαιώνει την παρουσία νοσήματος του συνδετικού ιστού, αν δε συνυπάρχουν και άλλα κλινικά ή εργαστηριακά ευρήματα. 25 Το σύνδρομο αυτό αποτελεί μια νόσο η οποία αναπτύσσεται με ραγδαίο ρυθμό ιδιαίτερα τα τελευταία χρόνια ή τουλάχιστον έτσι πιστεύεται. Ουσιαστικά είναι η διάγνωση των περιστατικών που δίδει αυτή την εικόνα. Είναι μια κατάσταση την οποία ο ασθενής δεν αποδέχεται εύκολα χαρακτηρίζοντας αυτό που νιώθει ως μια απλή κόπωση. Ταυτόχρονα οι ειδικοί(ιατροί) είναι μια άλλη ομάδα η οποία εκφράζει δυσκολία στη πιστοποίηση του συνδρόμου. Οι λόγοι που προκαλούν την δυσκολία αυτή μπορεί να είναι (α) η αμφιβολία του επαγγελματία όσο αφορά το νοσολογικό status (β) η θέληση του να αποφύγει τη συγκεκριμένη ιατρική ετικέτα και την ενίσχυση μη βοηθητικών πεποιθήσεων σχετικά με την διαταραχή και (γ) η απουσία οποιουδήποτε παθογνωμικού συμπτώματος, σημείου ή εργαστηριακής εξέτασης, μπορεί να δυσχεραίνει τη διαγνωστική του δυνατότητα. Η επιδίωξη αυτή του επαγγελματία που αποσκοπεί κατά την γνώμη του στη ψυχολογική προστασία του ατόμου, μάλλον δεν είναι ωφέλιμη ως προς την κλινική κατάσταση. Τα άτομα χρειάζονται μια ειλικρινή διάγνωση για να κατανοήσουν τα συμπτώματα τους και να επιτύχουν την οργάνωση της κοινωνικής και εργασιακής τους προσαρμογής

50 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6: ΜΕΤΡΑ ΠΡΟΛΗΨΗΣ ΚΑΙ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΟΥ ΣΥΝΔΡΟΜΟΥ ΕΡΓΑΣΙΑΚΗΣ ΕΞΟΥΘΕΝΩΣΗΣ Το σύνδρομο εργασιακής εξουθένωσης, όπως αναφέρεται σε πληθώρα ερευνητικών αναφορών, αποτελεί μια νόσο η οποία προσβάλει σε μεγαλύτερο βαθμό άτομα τα οποία ασκούν λειτούργημα. Άτομα δηλαδή τα οποία προσφέρουν τις υπηρεσίες τους στον άνθρωπο. Οποιοδήποτε από αυτά τα επαγγέλματα καθιστούν τα άτομα περισσότερο ευάλωτα και επιρρεπή στις διάφορες καταστάσεις. Ο σκοπός και κατ επέκταση η κάθε ενέργεια τους περιστρέφεται γύρω από τον άνθρωπο και απαιτείται από αυτούς η σωστή και συνειδητή αντιμετώπιση του ως οντότητα. Στην θεωρία, αναφερόμαστε στην μη ταύτιση του επαγγελματία με τον ασθενή ή τον οποιοδήποτε εξυπηρετούμενο, αλλά η προσπάθεια αυτή δεν σημαίνει απαραίτητα ότι ο ψυχικός κόσμος του επαγγελματία παραμένει ανεπηρέαστος από τα γεγονότα που βιώνει καθημερινά, καθώς και απόμακρος από τις διάφορες στρεσογόνες καταστάσεις. Το μακροχρόνιο άγχος και κόπωση οδηγούν συνήθως αναπόφευκτα στην εμφάνιση της εργασιακής εξουθένωσης και τότε η μόνη επιλογή του επαγγελματία είναι να λάβει δραστικά μέτρα για να αποφευχθεί η αύξηση των επιπέδων αυτών. Οι περισσότεροι μελετητές κατηγοριοποιούν αυτά τα μέτρα πρόληψης και αντιμετώπισης σε ατομικές και οργανωτικές παρεμβάσεις. Αναφερόμενοι στις ατομικές παρεμβάσεις εννοούμε τις προσπάθειες του ίδιου του ατόμου και των οποίων έχει την ευθύνη. Κατά τον ίδιο τρόπο με τις οργανωτικές εννοούμε τις παρεμβάσεις οι οποίες πραγματοποιούνται από την Υπηρεσία ή το Τμήμα στο οποίο εργάζεται το άτομο ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ ΣΕ ΑΤΟΜΙΚΟ ΕΠΙΠΕΔΟ Α. Η έγκαιρη αναγνώριση των συμπτωμάτων: Όπως σε κάθε νόσο έτσι και στο σύνδρομο αυτό η ιδανική θεραπεία είναι η ίδια η πρόληψη. Το σύνδρομο αυτό είναι γνωστό ότι εκδηλώνει κάποια συμπτώματα ως περιγραφή της ανισορροπίας του συστήματος του οργανισμού. Είναι πολύ σημαντικό ο εργαζόμενος ο οποίος προσβάλλεται από το σύνδρομο αυτό, να συνειδητοποιήσει και να αντιληφθεί έγκαιρα την εμφάνιση των συμπτωμάτων. Δεν πρέπει να θεωρήσει την κατάσταση εξουθένωσης του ως μια απλή φυσιολογική κόπωση η οποία μπορεί να βελτιωθεί και να επανέλθει στα προηγούμενα επίπεδα λειτουργικότητας μέσο μιας περιόδου ανάπαυλας. Οφείλει να εξετάσει τις ενδείξεις τις οποίες παρουσιάζει και να μην συνεχίσει να εργάζεται με τον ίδιο σκληρό ρυθμό θέλοντας να αποδείξει την ψυχική δύναμη και αντοχή του τόσο στον ίδιο του τον εαυτό όσο στους συναδέλφους και προϊσταμένους του

51 Β. Η επανεκτίμηση των προσωπικών στόχων και προσδοκιών: Ο κάθε νέος εργαζόμενος με την είσοδο του σε μια υπηρεσία επιδιώκει να εκπληρώσει τους στόχους καθώς και τις προσδοκίες τις οποίες είχε ήδη θέσει. Στο χώρο της υγείας οι προσδοκίες και οι στόχοι αυτοί περιστρέφονται γύρω από τον ασθενή και την κάλυψη των αναγκών του. Ο εργαζόμενος είναι διατεθειμένος να προσφέρει ότι περισσότερο μπορεί στο άτομο αλλά παράλληλα έχει την προσδοκία να εισπράττει και αυτός κάτι από την προσπάθεια του. Η αναγνώριση αυτή, του ικανοποιεί πολλές φορές το «είναι» του, χωρίς αυτό να κρίνεται εγωιστικό. Ίσως ο επαγγελματίας να επιδιώκει μέσα από την δουλειά του να γίνεται απαραίτητος για τους ασθενής, ικανοποιώντας έτσι την προσωπική του ανάγκη να γίνεται αναγκαίος στους άλλους. Πολλές φορές όμως ο εργαζόμενος δεν εισπράττει αυτό που έχει ανάγκη είτε από τους ασθενείς τους οποίους εξυπηρετεί είτε από τους συναδέλφους ή τους προϊστάμενους του με αποτέλεσμα να αναπτύσσει ένα συναίσθημα απογοήτευσης και ματαίωσης. Το συνεχές αυτό συναίσθημα μπορεί να οδηγήσει στην εργασιακή εξουθένωση, για αυτό ο επαγγελματίας για να την αντιμετωπίσει και να αποφύγει την εξέλιξη της θα πρέπει να αναθεωρήσει τις προσδοκίες και τους στόχους του. 26 Γ. Αναζήτηση υποστήριξης: Ο χώρος στον οποίο εργάζονται οι επαγγελματίες υγείας, το νοσοκομείο δηλαδή, χαρακτηρίζεται τις πλείστες φορές από πόνο, αγωνία, ένταση και τη σκιά του θανάτου έξω από τις πόρτες. Οι επαγγελματίες δεν είναι υπεράνθρωποι και τα συναισθήματα τους μπορούν να πάρουν διάφορες μορφές και να χαρακτηρίσουν τα πρόσωπα τους. Άλλοτε μπορούν να είναι ευτυχισμένα για μια επίτευξη τους και άλλοτε να εκφράζουν την απόγνωση. Σε τέτοιες περιπτώσεις οι επαγγελματίες αναζητούν στήριξη, ενθάρρυνση, κατανόηση και γενικά συμπαράσταση είτε από τους συναδέλφους τους είτε από τον οικογενειακό και φιλικό τους περιβάλλον. Είναι πολύ σημαντικό για αυτούς να υπάρχει κάποιο άτομο που ξέρει να ακούει και να βρίσκεται κοντά του όταν αυτός είναι ψυχολογικά φορτισμένος. Πολλές φορές ενώ ο εργαζόμενος μπορεί να προσφέρει υποστήριξη στους ασθενείς, αδυνατεί να αναγνωρίσει ότι έχει και αυτός ανάγκη για στήριξη. Διάφορες έρευνες τονίζουν ότι το άτομο που δέχεται στήριξη από το περιβάλλον του δεν βρίσκεται σε τόσο έντονο άγχος και δεν είναι εύκολο να νοσήσει. 26 Δ. Σωστή διατροφή, άσκηση καθώς και η επαρκής ανάπαυση: Η διατροφή, η άσκηση συνοδευόμενη από την απαραίτητη ανάπαυση μπορούν να ενισχύσουν τον οργανισμό αποτρέποντας την εμφάνιση αλλά και την εξέλιξη του φαινομένου της εργασιακής εξουθένωσης. Έχουν τη δυνατότητα το κάθε ένα ξεχωριστά με το δικό του τρόπο να μειώνει αισθητά τα επίπεδα ανάπτυξης του άγχους και έτσι το άτομο να μην οδηγείται στο χρόνιο άγχος. 26 Ε. Επιλογή της συγκεκριμένης θέσης εργασίας ή αλλαγή χώρου εργασίας: Η δυνατότητα επιλογής του χώρου στον οποίο εργάζεται το άτομο αποτελεί βασικό κίνητρο για την πορεία του ως επαγγελματία. Αν του δοθεί η δυνατότητα αυτή, η απόδοση του παρουσιάζεται αυξημένη και χαρακτηρίζεται από ιδιαίτερο ενδιαφέρον για το αντικείμενο του. Είναι προετοιμασμένος για τις περιπτώσεις τις οποίες θα αντιμετωπίσει και περισσότερο σε θέση να αντεπεξέλθει σε μια στρεσσογόνα κατάσταση. Ο ίδιος κρίνει τον εαυτό του κατάλληλο για αυτή τη θέση πράγμα το οποίο τον ενισχύει ψυχολογικά και του τονώνει το ηθικό ότι μπορεί να τα καταφέρει. Κατ επέκταση είναι σημαντική η επιλογή της σωστής θέσης εργασίας για να αποφευχθεί η ύπαρξη επιπλέον άγχους στον επαγγελματία και στη συνέχεια η 51

52 εκδήλωση του συνδρόμου της εργασιακής κόπωσης. Επίσης ένας άλλος τρόπος ο οποίος λαμβάνει χώρα για την αντιμετώπιση είναι η αλλαγή του εργασιακού χώρου. Η αλλαγή αυτή δεν θεωρείται απαραίτητα αντίδραση φυγής από τον επαγγελματία όταν γίνεται συνειδητά. Συνήθως επιδιώκεται μετά από χρόνια εργασίας σε ένα χώρο ο οποίος προκάλεσε κόπωση στο άτομο με αποτέλεσμα να αναζητήσει κάτι άλλο για ξεκούραση ή για να αποφύγει την καθημερινή μονοτονία. Η προσπάθεια όμως αυτή για αντιμετώπιση της εξουθένωσης πρέπει να βρίσκει προετοιμασμένο τον επαγγελματία για να αποφύγει την εμφάνιση της ίδιας κατάστασης στην νέα του εργασία. 26 ΣΤ. Διαχωρισμός μεταξύ εργασίας και σπιτιού: Οι περισσότεροι εργαζόμενοι από την έναρξη της επαγγελματικής τους σταδιοδρομίας, θέτουν ως αρχή τη διαχώριση της προσωπικής τους ζωής από την εργασία Επιδιώκουν να μην εμπλέκουν τα δύο και να ασχολούνται με τον καθένα την πρέπουσα στιγμή. Προσπαθούν να μην καλύπτει ο ένας χώρος τον άλλο γιατί αυτό πιέζει ψυχολογικά τον επαγγελματία. Αυτό βέβαια ισχύει όταν η εργασία με την ένταση και το άγχος της έχει τη δυνατότητα, αν της δώσει το δικαίωμα ο επαγγελματίας, να καλύψει την προσωπική του ζωή. Η κάλυψη αυτή κατ επέκταση σημαίνει την εμφάνιση της εργασιακής εξουθένωσης σε μακροχρόνιο διάστημα. Για αυτό τόσο προληπτικά όσο και ως μέτρο αντιμετώπισης πολλοί εργαζόμενοι καταλήγουν στο να αφήνουν ένα κενό μεταξύ της εργασίας και σπιτιού, διαθέτοντας ορισμένο χρόνο στον εαυτό τους για εκτόνωση. Σε αυτό το χρόνο μπορούν αν ασχοληθούν με ενδιαφέροντα και δραστηριότητες που θα τους αναζωογονήσουν. Πολύ σημαντικό κομμάτι πρόληψης και αντιμετώπισης είναι και η κατανομή του χρόνου στις σχέσεις με την οικογένεια, τους φίλους, τη σχέση με τον εαυτό και τη διασκέδαση ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ ΣΕ ΟΡΓΑΝΩΤΙΚΟ ΕΠΙΠΕΔΟ Α. Τοποθέτηση του κατάλληλου επαγγελματία στη κατάλληλη θέση: Η κάθε οργάνωση οφείλει να στελεχώνει τα τμήματα της όχι μόνο με εξειδικευμένο και ικανό προσωπικό αλλά να τα ενισχύει με τα κατάλληλα άτομα. Αναφέροντας αυτό εννοούμε, ότι η οργάνωση πρέπει να κάνει τις σωστές επιλογές ατόμων για την διάθεση των θέσεων της. Ως αποτέλεσμα της προσπάθειας αυτής, η ίδια η οργάνωση θα λειτουργεί πιο ολοκληρωμένα και αποδοτικά και το άτομο γνωρίζοντας τα καθήκοντα του δεν θα βιώνει καθημερινά άγχος που θα τον οδηγήσει στην εργασιακή εξουθένωση. 26 Β. Δημοκρατική διοίκηση: Έχει καταγραφεί από διάφορους μελετητές ότι η ύπαρξη μιας δημοκρατικής διοίκησης σε μια Υπηρεσία, μειώνει αισθητά την πιθανότητα εμφάνισης του συνδρόμου αυτού, σε αντίθεση με την ύπαρξη μιας διοίκησης αυστηρής και άκαμπτης. Η δημοκρατική διοίκηση συμβάλει τόσο στην πρόληψη όσο και στην αντιμετώπιση της εργασιακής εξουθένωσης. Σε αυτή την διοίκηση ο κάθε εργαζόμενος έχει την δικιά του αξία. Έχει δυνατότητα να εκφράσει τις απόψεις του και να διαφωνήσει χωρίς ενδοιασμούς με κάποιο συνάδελφο. Μια πιθανή απροσεξία ή ένας λάθος χειρισμός, δεν γίνεται εύκολα η αιτία παρατήρησης ή κριτικής. Υπάρχει σεβασμός και συνεργασία ανάμεσα στα μέλη του προσωπικού. Παράλληλα δίδονται ευθύνες και πρωτοβουλίες σε όλους τους εργαζόμενους, κάνοντας τους έτσι να νιώσουν σημαντικοί και ότι τόσο οι δυνατότητες όσο και οι ικανότητες τους είναι αναγνωρισμένες. Είναι σημαντικό ότι σε αυτού του είδους την διοίκηση δεν προωθούνται τα προσωπικά 52

53 συμφέροντα. Επίσης παρουσιάζεται ένα κλίμα συμπαράστασης και στήριξης των εργαζομένων μεταξύ τους. Έχουν την ευκαιρία να συζητήσουν διάφορες περιπτώσεις αλλά και δικούς του προβληματισμούς, γεγονός που θα τους βοηθήσει να ξεπεράσουν προσωπικές ψυχολογικές πιέσεις στο χώρο. 26 Γ. Η πολυμορφία στην εργασία: Όταν ένα άτομο εργάζεται χρόνια σε μια συγκεκριμένη θέση εργασίας, κάποια στιγμή η κατάσταση αυτή τον κουράζει και αρχίζει να αποστασιοποιείται συναισθηματικά. Για αυτό το λόγο η υπηρεσία θα βοηθούσε ιδιαίτερα εάν εφάρμοζε ένα πρόγραμμα μετακίνησης των εργαζομένων σε όλα τα τμήματα. Το σημαντικό είναι ο εργαζόμενος να μην νιώσει παγιδευμένος σε μια κατάσταση η οποία θα του προκαλεί άγχος. Για παράδειγμα μια νοσηλεύτρια να μην ασχολείται συνεχώς με ασθενείς που πεθαίνουν αλλά να ασχοληθεί με ασθενείς με καλή πρόγνωση, να συμμετάσχει σε ερευνητικά προγράμματα ή να έχει διοικητικές ευθύνες. Επίσης βοηθητικό στη μείωση του άγχους άρα και της εμφάνισης της επαγγελματικής κόπωσης μπορούν να αποβούν τα διαλείμματα και οι άδειες. Με αυτό το τρόπο δίνουν την ευκαιρία στους εργαζόμενους να απομακρυνθούν για λίγο από το χώρο και την καθημερινότητα και έτσι να ηρεμήσουν. 26 Δ. Ομάδες υποστήριξης: Οι εργαζόμενοι σε Υπηρεσίες Υγείας όπως έχουμε προαναφέρει, έρχονται συχνά αντιμέτωποι με καταστάσεις οι οποίες αναστατώνουν σε μεγάλο βαθμό τον ψυχικό τους κόσμο εάν δεν έχουν επεξεργαστεί τα συναισθήματα τα οποία προκαλούνται. Η λειτουργία μιας ομάδας υποστήριξης από την υπηρεσία, έχει την δυνατότητα να οδηγήσει στην βελτίωση της ψυχικής αυτής διάθεσης των ατόμων. Οι καθημερινές στρεσογόνες καταστάσεις τις οποίες βιώνουν, έχουν τέτοια ποικιλία που μπορεί να προκαλέσει στο άτομο σύγχυση και αδυναμία για να τις επεξεργαστεί και να τις αντιμετωπίσει ταυτόχρονα. Αποτέλεσμα αυτής της αδυναμίας είναι τα συναισθήματα τα οποία θα αναπτυχθούν να τον καταβάλουν, και να οδηγήσουν στην ανισορροπία του ψυχικού του κόσμου. Το ενδιαφέρον όμως της υπηρεσίας υγείας για τους εργαζόμενους της και η λειτουργία μιας ομάδας στήριξης δίνει την ευκαιρία στα άτομα (α) να μοιράζονται τα συναισθήματα και τις αντιλήψεις τους για την αρρώστια, την αναπηρία, το θάνατο και τη ζωή (β) να κατανοούν τις αντιδράσεις τους και να επεξεργάζονται οδυνηρές εμπειρίες που βιώνουν στο χώρο εργασίας (γ) αναζητούν εναλλακτικούς τρόπους αντιμετώπισης δύσκολων περιπτώσεων και (δ) να συζητούν τις επιτυχείς παρεμβάσεις που ενισχύουν την αυτοπεποίθηση τους. Ταυτόχρονα τέτοια ομάδα, έχει την δυνατότητα ανάπτυξης δεσμών μεταξύ των μελών της. Δεσμοί οι οποίοι σημαίνουν αλληλοκατανόηση, αλληλοϋποστήριξη, αλληλοσεβασμό και έχουν την ευκαιρία να οδηγήσουν τόσο στην αποφυγή της αύξησης του επιπέδου της απομόνωσης, του άγχους και κατ επέκταση του συνδρόμου της εργασιακής εξουθένωσης. Είναι σημαντικό να τονιστεί ότι η λειτουργία μιας τέτοιας ομάδας δεν έχει θετικό αντίκτυπο μόνο στο προσωπικό υγείας αλλά και στους ασθενείς και τις οικογένειες τους, αφού με αυτό τον τρόπο θα γίνονται χρήστες μιας πιο ποιοτικής και ανθρώπινης φροντίδας. 26 Ε. Δυνατότητα συνεχιζόμενης επιμόρφωσης και εκπαίδευσης: Ολοκληρώνοντας οι επαγγελματίες υγείας την βασική εκπαίδευση τους, δεν έχουν επαρκείς ουσιαστικές γνώσεις γύρω από την ψυχολογία του ασθενή. Η έλλειψη τους αυτή έχει ως αποτέλεσμα να μην είναι κατάλληλα προετοιμασμένοι για το τι θα αντιμετωπίσουν στον χώρο εργασίας τους, ιδιαίτερα εάν αυτός είναι κάποιο Ογκολογικό ή Εντατικό Τμήμα Παρακολούθησης. Οι ασθενείς καθώς και οι οικογένειες τους σε τέτοιες περιπτώσεις έχουν ανάγκη τους επαγγελματίες όχι μόνο στο ιατρικό κομμάτι αλλά 53

54 και στο ψυχολογικό. Η απόγνωση αυτή που πιθανόν νιώθει ο εργαζόμενος λόγω της αδυναμίας του να ανταποκριθεί στις ανάγκες καθώς και στις προσδοκίες των ασθενών του, αυξάνει ολοένα τα επίπεδα άγχους του. Σε αυτό το σημείο καλείται η διοίκηση να οργανώνει και να πραγματοποιεί εκπαιδευτικά σεμινάρια και διαλέξεις γύρω από θέματα που αφορούν την ψυχική φροντίδα των ασθενών και των οικογενειών τους, καθώς και γύρω από θέματα που αφορούν νέες γνώσεις και δυνατότητες στον τομέα της ιατρικής και νοσηλευτικής. Επίσης πρέπει να διοργανώνονται εκπαιδευτικά προγράμματα ή σεμινάρια όπως αυτά των Kobasa et al., για αύξηση του προσωπικού ελέγχου του επαγγελματία και στη χρήση στρατηγικών αντιμετώπισης των δυσκολιών εστιάζοντας στους εξής τομείς: (α) επικέντρωση στις ενδείξεις που υποδηλώνουν σωματικό στρες και έγκαιρη αναγνώριση των πιθανών αιτιών. (β) επικέντρωση στις δυνάμεις του ατόμου και στην αξιοποίηση τους για την αντιμετώπιση μιας δύσκολης κατάστασης την οποία μαθαίνει να αξιολογεί ως «πρόκληση». (γ) αναθεώρηση και επαναπροσδιορισμό των στρεσσογόνων καταστάσεων, γεγονός που επιτρέπει στον εργαζόμενο να αναζητήσει εναλλακτικούς τρόπους αντιμετώπισης τους και να ασκήσει περισσότερο έλεγχο πάνω σε καταστάσεις που τον αφορούν. Η συνεχής εκπαίδευση και ενημέρωση του προσωπικού υγείας κρίνεται απαραίτητη κατά πρώτο λόγο για τον εμπλουτισμό των γνώσεων, την διαμόρφωση των στάσεων και της συμπεριφοράς των ατόμων και κατά δεύτερο για να έχουν οι ασθενείς και οι οικογένειες τους την πρέπουσα αντιμετώπιση. Τόσο η αυτοϊκανοποίηση όσο και η ικανοποίηση των εξυπηρετουμένων από τον επαγγελματία θα οδηγήσουν στη πρόληψη αλλά και στην αντιμετώπιση του φαινομένου της εργασιακής εξουθένωσης

55 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7: ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΤΟΥ ΣΥΝΔΡΟΜΟΥ ΕΡΓΑΣΙΑΚΗΣ ΕΞΟΥΘΕΝΩΣΗΣ 7.1 Η ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΤΟΥ ΣΥΝΔΡΟΜΟΥ ΕΡΓΑΣΙΑΚΗΣ ΕΞΟΥΘΕΝΩΣΗΣ Η προσπάθεια για εξεύρεση της κατάλληλης θεραπείας για το σύνδρομο της εργασιακής εξουθένωσης αποτελεί πρόκληση για τους μελετητές των οποίων οι θεραπευτικές προσεγγίσεις ποικίλουν. Η μέχρι στιγμής άγνωστη αιτιοπαθογένεια και παθοφυσιολογία του συνδρόμου, έχει ως αποτέλεσμα τα θεραπευτικά προγράμματα να απευθύνονται αποκλειστικά στην ανακούφιση των συμπτωμάτων του ασθενούς. Η ανάκτηση ενός επιπέδου λειτουργικότητας και ευημερίας για το άτομο, όπως αυτό που είχε πριν την νόσο αποτελεί σκοπό των θεραπευτικών αυτών προγραμμάτων. Πρέπει όμως να τονιστεί ότι η επιστροφή στην ακριβή παρελθούσα κατάσταση υγείας ίσως να μην είναι ρεαλιστική και οι ασθενείς περιμένοντας αυτή την ανάκτηση να λειτουργήσουν αρνητικά, επιδεινώνοντας τα συμπτώματα τους, λόγω της υπερπροσπάθειας. Ταυτόχρονα αρνητικά μπορεί να λειτουργήσουν και όσον αφορά το θέμα της αποκατάστασης της υγείας τους. 27 Επομένως οι αποφάσεις σχετικά με τη θεραπεία του συνδρόμου πρέπει να λαμβάνονται σε συνεργασία των δύο ενδιαφερομένων, δηλαδή του επαγγελματία που παρέχει τις υπηρεσίες υγείας και του ασθενούς. Όπως σε όλες τις συνεργασίες έτσι και στην προκειμένη περίπτωση πρέπει να υπάρχει συμφωνία μεταξύ τους όσον αφορά την αμοιβαία κατανόηση της νόσου. Η συνεργασία αυτή θα επιχειρήσει να προωθήσει μόνο τα πιστεύω και τα μοντέλα που εμπεριέχουν μια θετική άποψη. Ο γενικότερος σκοπός του γιατρού είναι να διευρύνει και όχι να αντικρούσει τις ήδη εγκατεστημένες απόψεις, έτσι ώστε να υπάρχει διαθέσιμος ένας ικανός αριθμός πιθανών ερμηνειών, ως προς την αιτιοπαθογένεια, και επομένως αρκετές θεραπευτικές επιλογές. Στη συνέχεια ο επαγγελματίας μαζί με τον ασθενή, θα αναπτύξουν ένα ατομικό πρόγραμμα στο οποίο θα προάγονται τα ωφελήματα του δευτέρου. Το θεραπευτικό αυτό πρόγραμμα θα βασιστεί στην εκτίμηση των εξωτερικών ιατρικών καταστάσεων του ασθενούς και των τρέχων συμπτωμάτων του. 27 Η θεραπευτική προσέγγιση θα πρέπει να εξατομικεύεται ανάλογα με την περίπτωση και σύμφωνα με το αποτέλεσμα της αξιολόγησης. Η θεραπεία η οποία θα κρίνεται ως κατάλληλη για την κατάσταση του ασθενούς θα είναι αυτή που δεν θα επιδεινώνει τα υπάρχων αλλά ούτε θα δημιουργεί νέα συμπτώματα. Επίσης η επιλεγόμενη θεραπεία δεν πρέπει να καλύπτει άλλη ασθένεια της οποίας η διάγνωση χρειάζεται αναγνώριση και επομένως ειδική θεραπεία. Ορισμένες από τις προτεινόμενες θεραπείες είναι μη αποδεδειγμένες με κίνδυνο να αποβούν βλαβερές για την εξέλιξη της υγείας τους ασθενούς. Σύμφωνα με τους μελετητές, οι θεραπείες διαχωρίζονται σε αυτές που στηρίζονται στην προσπάθεια του ίδιου του ατόμου και σε αυτές που στηρίζονται στη λήψη φαρμάκων. Η πρώτη κατηγορία περιλαμβάνει την προσπάθεια του ατόμου για φυσική άσκηση, για ανάπαυση, για διατροφή καθώς και για δραστηριοποίηση του επιπέδου της εκπαίδευσης με τέτοιο τρόπο για επίτευξη της καλύτερης δυνατής αποκατάστασης και επανένταξης

56 (α) Φυσική άσκηση: Η επιθυμία για μια ολοκληρωμένη φυσική και συναισθηματική κατάσταση αποτελεί επιδίωξη του καθενός, για αυτό η άσκηση τείνει να λαμβάνει όλο και περισσότερο χώρο στην ζωή μας. Τα άτομα με αυτό το σύνδρομο δεν αποτελούν εξαίρεση, αλλά οφείλουν να γνωρίζουν τα όρια ώστε να μην τα υπερβαίνουν και να επιφέρουν το αντίθετο επιθυμητό αποτέλεσμα, δηλαδή την κόπωση. Βραχυπρόθεσμα όπως πολλές μελέτες επέδειξαν η κλινική εικόνα βελτιώνεται με αυτή την τακτική, ενώ μακροπρόθεσμα οι μύες εξασθενούν και μπορεί να προκληθεί επιδείνωση των συμπτωμάτων. Οι ειδικοί υποστηρίζουν ότι μια ομαλή, ευχείριστη καθημερινή ρουτίνα βοηθά στο να αποφευχθεί το φαινόμενο «σύγκρουσης» που χαρακτηρίζεται από υπερπροσπάθεια, ακολουθώμενη από μια υποτροπή των συμπτωμάτων που ίσως προκλήθηκε από την υπερβολική άσκηση. Παρόλο τον κίνδυνο που υφίσταται ο ασθενής να επιδεινώσει την κατάσταση του εάν υπερβεί τα όρια, πρέπει η άσκηση να παραμείνει κύριο μέρος της καθημερινότητας του. Το πρόγραμμα άσκησης αυτό θα πρέπει να επιβλέπεται είτε από επαγγελματία που παρέχει τις υπηρεσίες υγείας, είτε από θεραπευτή. Εάν ο ασθενής είναι τυπικός και ακολουθεί πιστά το πρόγραμμα αυτό, της θεραπείας του, η προσπάθεια για ανακούφιση των συμπτωμάτων θα επιφέρει το επιθυμητό αποτέλεσμα. 27 (β) Ανάπαυση: «Διαμορφώνοντας τη θεραπευτική στρατηγική, προτείνεται ότι ο γιατρός καλό θα είναι να εισάγει την έννοια της οργανωμένης ανάπαυσης και της αποφυγής της ασυνεπώς μεταβαλλόμενης δραστηριότητας». Η καθιέρωση της οργανωμένης ανάπαυσης όπως περιγράφεται μπορεί να προωθηθεί και να εφαρμοστεί από τους επαγγελματίες υγείας ως μια θεραπευτική προσέγγιση των ασθενών με αυτό το σύνδρομο. Αποτελεί μια μέθοδο εκτόνωσης της καθημερινής έντασης λόγω των διαφόρων στρεσσογόνων καταστάσεων τις οποίες βιώνει το άτομο, και οι οποίες επιδεινώνουν τα συμπτώματα του. Επιδιώκεται με την ανάπαυση, το μειωμένο επίπεδο λειτουργικότητας το οποίο παρουσίασε ο ασθενής ως αποτέλεσμα της εκδήλωσης των συμπτωμάτων αλλά και γενικότερα της νόσου, να ανακτηθεί σε ικανοποιητικό βαθμό. Ένας σωστός συνδυασμός δραστηριότητας και ανάπαυσης είναι ότι πιο ιδανικό για να αποδώσει η προσπάθεια αυτή. 27 (γ) Διατροφή: Η εκδοχή η οποία υποστηρίχτηκε από πολλούς μελετητές ότι το σύνδρομο της εργασιακής εξουθένωσης είναι αποτέλεσμα του τρόπου ζωής που σημειώθηκε στα τέλη του εικοστού αιώνα και η οποία χαρακτηρίστηκε από την ανθυγιεινή διατροφή, την υπερβολική κατανάλωση φαρμάκων και την έκθεση σε πληθώρα βλαβερών ουσιών, αποδεικνύεται βάσιμη. Ο οργανισμός οδηγείται στη αποδυνάμωση και την απαρτίωση αφού στερείται θρεπτικών και γενικότερα υγιεινών ουσιών. Από την δικιά τους επιστήμη οι διαιτολόγοι επιχείρησαν να προτείνουν μια αποτελεσματική θεραπεία. Η θεραπεία αυτή περιλαμβάνει το συνδυασμό κατάλληλης διατροφής με συμπληρώματα, που οδηγούν στη βελτίωση της λειτουργίας του εντέρου και ήπατος καθώς και στην τόνωση του ανοσοποιητικού συστήματος. 27 Επίσης από πλευράς διαιτολογίας, μελέτες έδειξαν ότι η κατάσταση υγείας των ασθενών με το σύνδρομο αυτό παρουσίασε σημαντική βελτίωση μετά από χορήγηση μαγνησίου, βιταμίνης Β12 και βασικών λιπών. Κατ επέκταση, λαμβάνοντας υπόψη τα παραπάνω ένα πρόγραμμα διατροφής προσαρμοσμένο στις ανάγκες και ελλείψεις του ασθενή, αποτελεί ευκαιρία για μια αποτελεσματική θεραπεία

57 (δ)εκπαίδευση: Το ενδιαφέρον του ασθενούς να αποκτήσει μια πλήρη εικόνα της κατάστασης της υγείας του, να γνωρίζει τι ακριβώς καλείται το σύνδρομο αυτό και τις πιθανές εξελίξεις του, αποτελεί μια κρίσιμη σύνθεση της θεραπείας. Η προσέγγιση αυτή ουσιαστικά περιλαμβάνει γνώσεις για το πως το άτομο θα διευθετήσει τις δραστηριότητες και τις συμπεριφορές του οι οποίες μπορούν να επιδεινώσουν την ασθένεια. Μια τυπική μέθοδος η οποία μπορεί να μεταδώσει την «πληροφορία» αυτή είναι γνωστή ως γνωσιακή -συμπεριφεριολογική θεραπεία. Η θεραπεία αυτή, «στοχεύει στην εντόπιση και κατόπιν τροποποίηση των υποκειμενικών αιτιάσεων για τη νόσο, καθώς και στις δυσπροσαρμοστικές στρατηγικές αντιμετώπισης με τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας των ατόμων». Επίσης χρησιμοποιείται για να διευκολύνει την ετικέτα των ασθενών και να επιτρέψει την αύξηση των δραστηριοτήτων χωρίς όμως να προκαλείται η αύξηση των συμπτωμάτων. Οποιαδήποτε χρόνια ασθένεια, περιλαμβάνοντας και το σύνδρομο της εργασιακής εξουθένωσης, μπορεί να επηρεάσει την οικογένεια του ασθενή. Ένα υψηλό όμως επίπεδο εκπαίδευσης της οικογένειας μπορεί να επιτύχει τόσο την επικοινωνία με τον ασθενή όσο και την μείωση της πιθανής επίδρασης του στην οικογένεια. 27 Η δεύτερη κατηγορία όπως προαναφέραμε περιλαμβάνει τη λήψη φαρμάκων ως μέσο θεραπείας του συνδρόμου. Ουσιαστικά η φαρμακολογική θεραπεία αποτελεί άμεση ανακούφιση των συμπτωμάτων του ασθενούς. Επίσης η ευαισθησία η οποία παρουσιάζεται στους ασθενείς κατά την διάρκειας ορισμένων θεραπειών, οφείλεται στη επιρροή που ασκούν οι ίδιες στο κεντρικό νευρικό σύστημα. Για αυτό το λόγο, η συνηθισμένη θεραπευτική στρατηγική καθοδηγεί το άτομο να ξεκινά με πολύ χαμηλές δόσεις όπου βαθμιαία θα τις αυξάνει όσο χρειάζεται και όσο το ίδιο το άτομο τις ανέχεται. Είναι σημαντικό ο επαγγελματίας να ενημερώσει τον ασθενή ότι σε όλες τις φαρμακευτικές θεραπείες εγκυμονεί ο κίνδυνος για ανάπτυξη αντίθετων επιδράσεων και εκδήλωση νέων συμπτωμάτων. Μερικές από τις πιο ευρέως διαδεδομένες θεραπείες και φάρμακα είναι οι εξής: Αντιφλεγμονώδες φάρμακα: Αυτά τα φάρμακα μπορούν να χρησιμοποιηθούν για να ανακουφίσουν το πόνο των ασθενών με αυτό το σύνδρομο. Γενικά είναι ασφαλή φάρμακα αν χρησιμοποιηθούν με την σωστή καθοδήγηση, αλλά μπορούν να επιφέρουν μια πληθώρα αντίθετων επιδράσεων, περιλαμβάνοντας ζημιά στους νεφρούς, γαστρεντερική αιμορραγία, κοιλιακούς πόνους, αναγούλες και εμετούς. Ορισμένοι ασθενείς μπορούν να εξαρτηθούν από αυτά. 27 Χαμηλή δόση αγχολυτικού: Το Tricyclic ως αγχολυτικό μπορεί να εξασφαλίσει στους ασθενείς με σύνδρομο εργασιακής εξουθένωσης βελτιωμένο ύπνο και ανακούφιση του πόνου. Οι αποτελεσματικές δόσεις είναι συχνά πιο μειωμένες από αυτές οι οποίες χρησιμοποιούνται για να θεραπεύσουν την κατάθλιψη. Κάποιες αρνητικές αντιδράσεις συμπεριλαμβάνουν: ξηρότητα του στόματος, νύστα, αύξηση βάρους και υπερύψωση της καρδιακής πίεσης. 27 Άλλα αγχολυτικά: Το Newer ως αγχολυτικό χρησιμοποιήθηκε για να θεραπεύσει την κατάθλιψη στους ασθενείς με σύνδρομο εργασιακής εξουθένωσης, παρόλο που οι μη καταθλιπτικοί ασθενείς λάμβαναν θεραπεία με σεροτονίνη η οποία κρίνεται από τους επαγγελματίες που παρέχουν τις υπηρεσίες υγείας ως καλύτερη θεραπεία. Ένας αριθμός ενάντιων αντιδράσεων, διαφοροποιούμενα από τα ειδικά φάρμακα μπορεί να 57

58 είναι έμπειρα αλλά έχουν ως αποτέλεσμα: ταραχή, διαταραχή ύπνου και αύξηση της κόπωσης. 27 Διεγερτικά: Η κόπωση από μόνη της δεν αποτελεί μια καλή ένδειξη για θεραπεία των συμπτωμάτων. Οι προσπάθειες για τις αγρυπνίες, έχουν ολοκληρωθεί αλλά τα αποτελέσματα δεν έχουν ακόμα δημοσιευτεί. Σε μια μικρή ομάδα ασθενών με υπερβολικές υπνηλίες, το φάρμακο μείωσε τα συμπτώματα συγκρινόμενο με το εικονικό φάρμακο(placebo). Αυτό το φάρμακο επί του παρόντος είναι ενδεικνυόμενο μόνο για διαγνώσεις με ναρκοληψία και υπερβολική καθημερινή υπνηλία όταν αυτή αποδειχθεί από μελέτες ύπνου. 27 Αντιμικροβιακά: Δεν έχει αναγνωρισθεί μέχρι τώρα μια μολυσματική αιτία για το σύνδρομο εργασιακής εξουθένωσης, έτσι τα αντιβιοτικά, τα φάρμακα εναντίων των ιών και τα μυκητοκτόνα δεν πρέπει να επιτρέπονται για την θεραπεία του συνδρόμου, εκτός εάν ο ασθενής έχει διαγνωσθεί με παράλληλη μόλυνση. Μια ελεγχόμενη προσπάθεια με φάρμακο ενάντια των ιών, έχει βρεθεί ότι είναι αναποτελεσματική για θεραπεία ασθενών με τέτοιο σύνδρομο. 27 Αντιαλλεργική θεραπεία: Μερικοί ασθενείς με σύνδρομο έχουν προηγούμενα με αλλεργίες και αυτά τα συμπτώματα μπορεί να φλέγονται περιοδικά. Κανένα αντισταμινικό δεν μπορεί να είναι βοηθητικό για ασθενείς με σύνδρομο που παρουσιάζουν παράλληλα και αλλεργίες. Εντούτοις, η αντιαλλεργική θεραπεία δεν έχει δύναμη στη θεραπεία για το σύνδρομο από μόνη της. Μερικές από τις αρνητικές επιδράσεις τις οποίες εμφανίζει είναι: η νύστα, η κόπωση και οι πονοκέφαλοι. Αντικαταθλιπτικά : Τα αντικαταθλιπτικά χορηγούνται στα άτομα με τέτοιο σύνδρομο πολύ συχνά, τονίζοντας όμως πάντοτε ο επαγγελματίας που παρέχει τις υπηρεσίες υγείας και τις πιθανές αρνητικές τους επιδράσεις. Η χορήγηση των αντικαταθλιπτικών φαρμάκων μετά από αξιολόγηση της κατάστασης της υγείας του ασθενούς από τους ειδικούς θα πρέπει να βασιστεί: (α) Στην συνύπαρξη καταθλιπτικής διαταραχής, στο 50% των περιστατικών. (β) Στην πιθανή διαταραχή των υποδοχέων 5-ΗΤ και άλλων μονοαμινών. (γ) Στη διαφαινόμενη από προκλινικές και κλινικές μελέτες επίδραση των αντικαταθλιπτικών στην λειτουργία του ΗΡΑ-άξονα. Τα αντικαταθλιπτικά σε μικρή δόση πολλές φορές αποτελούν λύση για βραχεία περίοδο όσον αφορά την ανακούφιση από τον πόνο και την κόπωση. Για αυτές ακριβώς τις ανακουφιστικές δυνατότητες δικαιολογείται η χρήση τους, αφού πιστεύεται ότι η κατάθλιψη αποτελεί συνέπεια του συνδρόμου (με τα χαρακτηριστικά της για ύπνο, πόνο, ενέργεια, διάθεση) και αφού βρέθηκαν ευρήματα για πρόσφατη σεροτονινεργική δυσλειτουργία στο σύνδρομο αυτό. 27 Ηλεκτροεγκεφαλογραφική βιοεπανατροφοδότηση ή βιοανάδραση: Η ηλεκτροεγκεφαλογραφική βιοανάδραση περιγράφεται ως μια δυνητική μέθοδος διάγνωσης αλλά και θεραπείας των συμπτωμάτων του συνδρόμου. Ουσιαστικά ο χειρισμός της σκοπεύει ιδιαίτερα στη βελτίωση του γνωστικού επιπέδου του ασθενούς μέσο της κλίμακας Wechsler. Οι διάφορες μελέτες οι οποίες 58

59 πραγματοποιήθηκαν μέχρι στιγμής για την κατανόηση και την καταγραφή των αποτελεσμάτων που είχε η μέθοδος αυτή, υπέδειξαν σχετική βελτίωση στις γνωστικές ικανότητες καθώς και στο επίπεδο λειτουργικής δεξιότητας. 27 Η επιλογή της θεραπείας την οποία θα ακολουθήσει ο ασθενής για την βελτίωση τόσο της σωματικής όσο και της ψυχικής-συναισθηματικής του υγείας, κρίνεται ιδιαίτερα σημαντική και καθοριστική. Για αυτήν την επιλογή όπως προαναφέραμε τον πιο σημαντικό ρόλο διαδραματίζει η σχέση που θα δημιουργήσει ο ασθενής με τον επαγγελματία, μια σχέση ειλικρίνειας και κοινής προσπάθειας. Ο επαγγελματίας οφείλει να έχει πλήρη εικόνα του ασθενή, δηλαδή μια πλήρη αξιολόγηση για να επιλέξει ένα ιδανικό πρόγραμμα θεραπείας προσαρμοσμένο στις ανάγκες του ατόμου. Όπως έχουμε αντιληφθεί με τις παραπάνω αναφορές στις θεραπείες, δεν υπάρχει κάποια συγκεκριμένη που ακολουθείται για τους ασθενείς με σύνδρομο εργασιακής εξουθένωσης. Αυτό βέβαια οφείλεται στην άγνωστη αιτιοπαθογένεια του συνδρόμου, η οποία δεν δίνει τη δυνατότητα στους ειδικούς να δουλεύουν με καθορισμένες και ασφαλείς σε επιδράσεις θεραπείες

60 ΕΙΔΙΚΟ ΜΕΡΟΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 60

61 1. ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΣΚΟΠΟΣ: Η παρούσα αυτή εργασία έχει ως σκοπό να καταγράψει την εργασιακή ικανοποίηση του νοσηλευτικού προσωπικού και τους στρεσσογόνους παράγοντες για το νοσηλευτικό προσωπικό στο Πανεπιστημιακό Γενικό Νοσοκομείο Αλεξανδρούπολης όσο και στα Κέντρα Υγείας Σαππών και Σουφλίου. ΥΛΙΚΟ-ΜΕΘΟΔΟΣ: Το δείγμα της εργασίας αποτελούσαν 104 άτομα από τα οποία τα 19 ήταν από Κέντρο Υγείας και τα υπόλοιπα 85 από το ΓΠΝΑ. Η συλλογή του δείγματος αυτού πραγματοποιήθηκε την χρονική περίοδο από τις του 2012 έως τις 30Σεπτεμβρίου του 2012, με απώτερο σκοπό την διεξαγωγή προσφάτων αποτελεσμάτων που αφορούν την εργασιακή ικανοποίηση των εργαζομένων στα 3 παραπάνω υγειονομικά ιδρύματα που αναφέρθηκαν. Τα στοιχεία αυτά ελήφθησαν μετά από το μοίρασμα σχετικών ερωτηματολογίων για την εργασιακή ικανοποίηση. Για την στατιστική ανάλυση των δεδομένων χρησιμοποιήθηκε η εφαρμογή EXCEL του MICROSOFT OFFICE 7. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ: Οι περισσότεροι εργαζόμενοι απάντησαν ότι δεν είναι ικανοποιημένοι με την υπάρχουσα εργασιακή κατάσταση και ότι κάποιες καταστάσεις που αφορούν την εργασία τους τόσο σε επίπεδο συνεργασίας με τους γιατρούς όσο και με τους συναδέλφους τους αλλά και τον προϊστάμενο του τμήματος τους είναι εξαιρετικά στρεσσογόνες. Το ίδιο ισχύει και για την σχέση τους με τους περισσότερους ασθενείς που νοσηλεύουν στα τμήματά τους. Παρακάτω γίνεται εκτενής ανάλυση των αποτελεσμάτων του ερωτηματολογίου που δόθηκε στους εργαζόμενους για να συμπληρώσουν. 61

62 2. ΣΚΟΠΟΣ ΤΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Ο γενικός σκοπός της εργασίας μας είναι να αναδείξουμε αν το νοσηλευτικό προσωπικό στα ανωτέρω υγειονομικά κέντρα είναι ικανοποιημένο από τις συνθήκες εργασίας του και αν υπάρχουν καταστάσεις στον εργασιακό του χώρο οι οποίες του προκαλούν άγχος όπως στην περίπτωση της επαφής του με τον θάνατο ενός ασθενούς, λόγω προβλημάτων με τους προϊσταμένους των τμημάτων, λόγω της επαφής τους με τους συνοδούς των ασθενών. Επίσης, αν τους προκαλεί άγχος ο φόρτος εργασίας, τα προβλήματα με τους γιατρούς με τους οποίους συνεργάζονται, αλλά και με τους συναδέλφους τους και σε ποιο βαθμό. Στους επιμέρους σκοπούς μας θέλαμε να αναδείξουμε κατά πόσο υπάρχει συσχέτιση των παραπάνω παραγόντων άγχους με την εικόνα που έχουν οι νοσηλευτές για το επάγγελμα τους και πιο ειδικά να θα το ξαναεπιλέγανε, ή αν θα το παρατούσανε κάτω από παρόμοιες συνθήκες αλλά και για πιο λόγο. Επίσης δεν θέλαμε να περιγράψουμε μόνο τα δημογραφικά χαρακτηριστικά των 104 αυτών νοσηλευτών, αλλά και την γενικότερη εκπαίδευση που έχουν καθώς το ωράριο στην εργασία τους και το βαθμό που έχουν. Πέρα από τα παραπάνω σε ότι αφορά την εργασιακή ικανοποίηση και το παραγόμενο άγχος από την εργασία τους θέλαμε να διερευνήσουμε ειδικότερα αν υφίσταται και σε ποιο βαθμό. 62

63 3. ΥΛΙΚΟ ΚΑΙ ΜΕΘΟΔΟΣ 3.1 ΠΛΗΘΥΣΜΌΣ ΜΕΛΈΤΗΣ ΤΌΠΟΣ ΚΑΙ ΧΡΌΝΟΣ ΔΙΕΞΑΓΩΓΉΣ ΤΗΣ ΈΡΕΥΝΑΣ Η έρευνα πραγματοποιήθηκε με την συλλογή στοιχείων από την χρήση σχετικού ερωτηματολογίου με νοσηλευτικό προσωπικό που εργάζεται στο ΓΠΝΑ αλλά και στα Κέντρα Υγείας των Σαππών και του Σουφλίου.. Η μελέτη διενεργήθηκε την διάρκεια των τελευταίων 2 μηνών και πιο συγκεκριμένα, από τις 1Αυγούστου του 2012 έως τις 30 Σεπτεμβρίου του Ο πληθυσμός αναφοράς ήταν οι 104 εργαζόμενοι οι οποίοι συμπλήρωσαν επιτυχώς και ολοκληρωμένα το ερωτηματολόγιο που τους δόθηκε σχετικά με την εργασιακή ικανοποίηση και τους παράγοντες που τους δημιουργούν άγχος στην εργασία τους και σε ποιο βαθμό ΤΎΠΟΣ ΚΑΙ ΠΛΗΘΥΣΜΌΣ ΜΕΛΈΤΗΣ-ΔΕΙΓΜΑΤΟΛΗΨΊΑ Διεξήχθη μια πρωτογενής, ποσοτική, περιγραφική μελέτη που αναφέρεται στα 104 αυτά άτομα που εργάζονται στα 3 αυτά υγειονομικά κέντρα που αναφέρθηκαν παραπάνω. 3.2 ΜΈΘΟΔΟΙ ΣΥΛΛΟΓΉΣ ΔΕΔΟΜΈΝΩΝ Καταρχήν για την διεξαγωγή της μελέτης αυτής συντάχθηκε σχετικό ερωτηματολόγιο το οποίο και μοιράστηκε στο προσωπικό των παραπάνω υγειονομικών κέντρων κατόπιν χορήγησης άδειας Επιτροπής από το ΓΠΝΑ και συνεννόησης τόσο με την διοίκηση του ΓΠΝΑ όσο και με την διοίκηση των 2 κέντρων υγείας. 63

64 4. ΑΝΑΛΥΣΗ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Για τους εργαζόμενους αυτούς οι οποίοι συμπλήρωσαν το σχετικό ερωτηματολόγιο Αναλύθηκαν οι παρακάτω μεταβλητές: Κοινωνικοδημογραφικά χαρακτηριστικά όπως: κατηγορία του υγειονομικού ιδρύματος στο οποίο εργάζονται, το φύλο, η οικογενειακή κατάσταση, αν ζουν μόνοι στο σπίτι ή με άλλους, η ύπαρξη παιδιών, ο τίτλος πτυχίου, η ύπαρξη εκπαίδευσης εκτός της βασικής, το ωράριο εργασίας και η θέση εργασίας. Παράγοντες που προκαλούν άγχος λόγω της επαφής με τον θάνατο, λόγω προβλημάτων με τους προϊσταμένους τους, λόγω των ασθενών και των οικογενειών τους, λόγω φόρτου εργασίας, και λόγω προβλημάτων συνεργασίας τόσο με τους γιατρούς όσο και με τους συναδέλφους τους. Πιο συγκεκριμένα για τον πρώτο παράγοντα πόσο στρεσσογόνος κατάσταση είναι η εκτέλεση επίπονων διαδικασιών για τους ασθενείς τους, το αίσθημα ανεπάρκειας σε περίπτωση μη βελτίωσης της κατάστασης του ασθενούς, το να ακούν ή και να συνομιλούν με ασθενή για τον επικείμενο θάνατό του, ο θάνατος ενός ασθενούς, και πιο ειδικά ο θάνατος ενός ασθενούς με τον οποίο ανέπτυξαν μια κοντινή σχέση, η απουσία γιατρών όταν ένας ασθενής πεθαίνει και το να βλέπουν έναν ασθενή να υποφέρει. Σχετικά με τα τυχόν προβλήματα με τους προιστάμενους των τμημάτων τους πόσο στρεσσογόνο είναι η διαμάχη με τον προϊστάμενο του τμήματος, η συστηματική υποτίμηση, η έλλειψη συμπαράστασης, η κριτική, η αδικία, το να θεωρούνται υπεύθυνοι για πράγματα που δεν μπορούν να ελέγξουν και αν υπάρχει έλλειψη υποστήριξης από την νοσηλευτική και την γενική διοίκηση του νοσοκομείου ή και του Κέντρου Υγείας. Για τον τρίτο παράγοντα σχετικά με τον φόρτο εργασίας πόσο αγχωτικό είναι ο μικρός αριθμός προσωπικού και το ασταθές πρόγραμμα εργασίας, ο ανεπαρκής χρόνος υποστήριξης των ασθενών, η πληθώρα μη νοσηλευτικών καθηκόντων που αναγκάζονται για προφανείς λόγους να εκτελούν, η ύπαρξη ανάγκης εργασίας στο διάλλειμα, η λήψη απόφασης υπό πίεση, ο φόβος λάθους κατά την διενέργεια νοσηλευτικών καθηκόντων και ο φόβος να χρεωθούν λάθος άλλου κατά την διάρκεια του 8ωρου τους. επιπλέον, όσον αφορά τους παράγοντες για τα προβλήματα συνεργασίας με τους γιατρούς και τους συναδέλφους οι εργαζόμενοι ερωτήθηκαν να απαντήσουν πόσο στρεσσογόνο είναι η κριτική από έναν γιατρό, η διαφωνία σε ότι αφορά την θεραπευτική αγωγή του ασθενούς, το να πρέπει να οργανώσουν την δουλειά του γιατρού, το να μεταφέρει ο γιατρός λάθος σε αυτούς, η άρνηση παραδοχής λάθους εντολής του γιατρού για ασθενή και η άρνηση υποστήριξης από έναν γιατρό αλλά και αν και πόσο τους αγχώνει η έλλειψη ευκαιριών για ανταλλαγή εμπειριών και συναισθημάτων με τους συναδέλφους τους, η δυσκολία στην συνεργασία με έναν συγκεκριμένο συνάδελφο τόσο στο έμμεσο όσο και στο άμεσο εργασιακό τους περιβάλλον, η έννοια της σεξουαλικής παρενόχλησης και το αίσθημα διάκρισης λόγω φύλου, φυλής και εθνικότητας. Τέλος, αναλύθηκε και η συσχέτιση των παραγόντων αυτών με την εικόνα που έχουν οι εργαζόμενοι αυτοί για το επάγγελμα τους. Πιο ειδικότερα, τα ερευνητικά πεδία που μελετήθηκαν είναι τα εξής : αν οι εργαζόμενοι θα ξαναεπιλέγανε το επάγγελμα τους, αν εμφανίζουν την επιθυμία να παρατήσουν το επάγγελμα τους και τον χώρο στον οποίο εργάζονται, αν θα θέλανε το παιδί τους να ακολουθήσει το επάγγελμα τους, 64

65 καθώς και αν χρήζουν επιπλέον εκπαίδευση, τι ωράριο εργασίας επιθυμούν και ποιος θα επιθυμούσαν να επέλεγε τμήμα για αυτούς να εργαστούν. Για την διεξαγωγή των αποτελεσμάτων της έρευνας χρησιμοποιήθηκε απλή περιγραφική ανάλυση. Η ανάλυση των αποτελεσμάτων αυτών των στοιχείων που αφορούν τις παραπάνω μεταβλητές, έγινε με την χρήση του ECXEL του MICROSOFT OFFICE 7. 65

66 5. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ 5.1. ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΔΗΜΟΓΡΑΦΙΚΆ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΆ ΕΡΓΑΖΟΜΈΝΩΝ α. ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΥ Από τους 104 νοσηλευτές οι 19 εργάζονται στα Κέντρα Υγείας Σαππών και Σουφλίου που αντιστοιχούν στο 18% και οι υπόλοιποι 85 εργάζονται στο ΓΠΝΑ που αντιστοιχούν στο 82%. ΠΙΤΑ 1: ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΥ 66

67 β. ΦΥΛΟ Από τους 104 εργαζομένους οι 20 ήταν άνδρες αριθμός που αντισοτιχεί στο 19% και οι 84 γυναίκες που αντιστοιχεί στο 81%. ΠΙΤΑ 2: ΦΥΛΟ 67

68 γ. ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ Οι 27 από τους 104 εργαζομένους δήλωσαν άγαμοι με ποσοστό 26%, οι 71 δηλώσανε έγγαμοι με ποσοστό 68% και οι υπόλοιποι 6 διαζευγμένοι που αντιστοιχούν στο 6%. ΠΙΤΑ 3: ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ 68

69 δ. ΣΤΟ ΣΠΙΤΙ ΖΕΙΤΕ: Το 86% δήλωσε ότι ζει στι σπίτι με άλλους, δηλαδή οι 89 και οι υπόλοιποι 15 δηλαδή το 14% μόνοι. ΠΙΤΑ 4: ΣΤΟ ΣΠΙΤΙ ΖΕΙΤΕ: 69

70 ε. ΥΠΑΡΞΗ ΠΑΙΔΙΩΝ Οι 34 από τους 104 εργαζομένους δηλώσανε ότι δεν έχουν παιδιά, αριθμός που αντιστοιχεί στο 33% και οι υπόλοιποι 70 δηλώσανε ότι έχουν, αριθμός που αντιστοιχεί στο 67%. ΠΙΤΑ 5: ΥΠΑΡΞΗ ΠΑΙΔΙΩΝ 70

71 στ. ΤΙΤΛΟΣ ΠΤΥΧΙΟΥ Η πλειοψηφία των εργαζομένων συνολικά δήλωσε ότι είναι κάτοχος πτυχίου Διετούς Εκπαίδευσης, δηλαδή οι 51 που αντιστοιχεί στο 49%, το 45% έχει πτυχίο Τεχνολογικής Εκπαίδευσης, δηλαδή οι 47 και 6 μόνο δηλώσανε ότι κατέχουν πτυχίο Ανώτερης Εκπαίδευσης, δηλαδή το 6%. ΠΙΤΑ 6: ΤΙΤΛΟΣ ΠΤΥΧΙΟΥ 71

72 ζ. ΥΠΑΡΞΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΕΚΤΟΣ ΤΗΣ ΒΑΣΙΚΗΣ Οι 4 από τους 104 έχουν αποκτήσει διδακτορικό, δηλαδή το 4%, οι 9 μεταπτυχιακό, δηλαδή το 8%, οι 5 έχουν κάνει ειδικότητα, δηλαδή το 5%, οι 8 έχουν εξειδικευτεί, δηλαδή το 8% και το 75% που αντιστοιχεί σε 78 άτομα δεν υπάρχει επιπλέον εκπαίδευση. ΠΙΤΑ 7: ΥΠΑΡΞΗ ΕΚΑΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΕΚΤΟΣ ΤΗΣ ΒΑΣΙΚΗΣ 72

73 η. ΩΡΑΡΙΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Οι 18 εργαζόμενοι από τους 104 συνολικά δηλώσανε ότι δουλεύουν πρωινό ωράριο που αντιστοιχεί στο 17% και οι 86 που αντιστοιχούν στο 83% δηλώσανε ότι δουλεύουν κυκλικό ωράριο. ΠΙΤΑ 8: ΩΡΑΡΙΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 73

74 Θ. ΘΕΣΗ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Το 1% έχει την θέση του τομεάρχη δηλαδή 1 άτομο, το 5% έχει την θέση του προισταμένου δηλαδή οι 5, το άλλο 5% έχει την θέση του αναπληρωτή προισταμένου δηλαδή άλλοι 5, το 58% είναι νοσηλεευτές απλοί, δηλαδή οι 61 και το υπόλοιπο 31% αντιστοιχεί στους 32 βοηθούς νοσηλεευτές. ΠΙΤΑ 9: ΘΕΣΗ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 74

75 ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΠΟΥ ΕΙΝΑΙ ΣΤΡΕΣΣΟΓΟΝΟΙ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΟΥΣ 1. ΑΓΧΟΣ ΛΟΓΩ ΤΗΣ ΕΠΑΦΗΣ ΜΕ ΤΟΝ ΘΑΝΑΤΟ ΕΚΤΕΛΕΣΗ ΕΠΙΠΟΝΩΝ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΩΝ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΑΣΘΕΝΕΙΣ Το 6% δήλωσε ότι αυτό δεν ισχύει ως στρεσσογόνος παράγων για αυτούς δηλαδή οι 6, το 13% δηλαδή οι 14 δηλώσανε ότι δεν είναι καθόλου στρεσσογόνο, το 23% δηλαδή οι 24 δηλώσανε ότι είναι λίγο στρεσσογόνο, το 25% δήλωσε ότι είναι αρκετά στρεσσογόνο, δηλαδή οι 26 και το υπόλοιπο 33% που αντιστοιχεί σε 34 άτομα δήλωσε ότι είναι εξαιρετικά στρεσσογόνος παράγων. ΠΙΤΑ 10: ΕΚΤΕΛΕΣΗ ΕΠΙΠΟΝΩΝ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΩΝ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΑΣΘΕΝΕΙΣ 75

76 ΑΙΣΘΗΜΑ ΑΝΕΠΑΡΚΕΙΑΣ ΣΕ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΜΗ ΒΕΛΤΙΩΣΗΣ ΤΟΥ ΑΣΘΕΝΟΥΣ Από τους 104 ως σύνολο το 12% δήλωσε ότι δεν ισχύει ως στρεσσογόνος παράγων δηλαδή οι 12, το 10% δήλωσε ότι δεν είναι καθόλου στρεσσογόνο δηλαδή οι 10, το 17% δήλωσε ότι είναι λίγο στρεσσογόνο ποσοστό που αντιστοιχεί στους 18, το 22% δήλωσε τον παράγοντα αυτόν ως αρκεετά στρεσσογόνο δηλαδή οι 23 και το 39% που αντιστοιχεί στους υπολοίπους 41 δήλωσε ότι είναι εξαιρειτκά στρεσσογόνο. ΠΙΤΑ 11: ΑΙΣΘΗΜΑ ΑΝΕΠΑΡΚΕΙΑΣ ΣΕ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΜΗ ΒΕΛΤΙΩΣΗΣ ΤΟΥ ΑΣΘΕΝΟΥΣ 76

77 ΤΟ ΝΑ ΑΚΟΥΤΕ Ή ΝΑ ΣΥΝΟΜΙΛΕΊΤΕ ΜΕ ΕΝΑΝ ΑΣΘΕΝΗ ΓΙΑ ΤΟΝ ΕΠΙΚΕΙΜΕΝΟ ΘΑΝΑΤΟ ΤΟΥ Το 7% που αντιστοιχεί στους 7 από τους 104 εργαζομένους δήλωσε ότι αυτός ο παράγων δεν ισχύει καν για να τους προκαλέσει άγχος, το 8% δηλαδή οι 8 δηλώσανε ότι δεν είναι καθόλου στρεσσογόνο, το 14% το θεωρεί λίγο στρεσσογόνο δηλαδή οι 15, το 25% που αντιστοιχεί σε 26 άτομα το θεωρεί αρκετά στρεσσογόνο και το υπόλοιπο 46% το θεωρεί εξαιρετικά στρεσσογόνο, δηλαδή οι υπόλοιποι 48 από τους 104. ΠΙΤΑ 12: ΤΟ ΝΑ ΑΚΟΥΤΕ Η ΝΑ ΣΥΝΟΜΙΛΕΙΤΕ ΜΕ ΕΝΑΝ ΑΣΘΕΝΗ ΓΙΑ ΤΟΝ ΕΠΙΚΕΙΜΕΝΟ ΘΑΝΑΤΟ ΤΟΥ 77

78 Ο ΘΑΝΑΤΟΣ ΕΝΟΣ ΑΣΘΕΝΟΥΣ Οι 5 από τους 104 θεωρούν ότι δεν ισχύει σαν παράγοντας που θα τους προκαλούσε άγχος στην εργασία τους αριθμός που αντιστοιχεί στο 5%, το 24% δηλαδή οι 25 δεν το θεωρούν στρεσσογόνο καθόλου, οι 15 αριθμός που αντιστοιχεί στο 14% το θεωρούν λίγο στρεσσογόνο, το 43% το θεωρεί αρκετά στρεσσογόνο δηλαδή οι 45 και το υπόλοιπο 14% δηλαδή οι υπόλοιποι 14 από τους 104 σε σύνολο το θεωρούν εξαιρετικά στρεσσογόνο. ΠΙΤΑ 13:Ο ΘΑΝΑΤΟΣ ΕΝΟΣ ΑΣΘΕΝΟΥΣ 78

79 Ο ΘΑΝΑΤΟΣ ΕΝΟΣ ΑΣΘΕΝΟΥΣ ΜΕ ΤΟΝ ΟΠΟΙΟ ΑΝΑΠΤΥΞΑΤΕ ΜΙΑ ΚΟΝΤΙΝΗ ΣΧΕΣΗ Το 3% δήλωσε ότι δεν ισχύει κάτι τέτοιο ως στρεσσογόνος παράγων, δηλαδή οι 3 από τους 104, το 6% δεν το θεωρεί καθόλου στρεσσογόνο δηλαδή οι 6, το 16% το θεωρεί λίγο στρεσσογόνο, δηλαδή οι 17, το 31% το θεωρεί αρκετά στρεσσογόνο, δηλαδή οι 32 και το υπόλοιπο 44% που αντιστοιχεί σε 46 άτομα το θεωρεί εξαιρετικά στρεσσογόνο. ΠΙΤΑ 14: Ο ΘΑΝΑΤΟΣ ΕΝΟΣ ΑΣΘΕΝΟΥΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΟΠΟΙΟ ΑΝΑΠΤΥΞΑΤΕ ΜΙΑ ΚΟΝΤΙΝΗ ΣΧΕΣΗ 79

80 ΑΠΟΥΣΙΑ ΓΙΑΤΡΩΝ ΟΤΑΝ ΕΝΑΣ ΑΣΘΕΝΗΣ ΠΕΘΑΙΝΕΙ Το 5%, δηλαδή οι 5 δηλώσανε ότι δεν ισχύει κάτι τέτοιο, το 4% δήλωσε ότι δεν αποτελεί καθόλου στρεσσογόνο, δηλαδή οι 4, οι υπόλοιποι 4 που αντιστοιχεί στο 4% το θεωρούν λίγο στρεσσογόνο, το 42% που αντιστοιχεί σε 44 άτομα το θεωρεί αρκετά στρεσσογόνο και τι υπόλοιπο 45% που αντιστοιχεί στα υπόλοιπα 47 άτομα το θεωρεί εξαιρετικά στρεσσογόνο. ΠΙΤΑ 15: ΑΠΟΥΣΙΑ ΓΙΑΤΡΩΝ ΟΤΑΝ ΕΝΑΣ ΑΣΘΕΝΗΣ ΠΕΘΑΙΝΕΙ 80

81 ΤΟ ΝΑ ΒΛΕΠΕΤΕ ΕΝΑΝ ΑΣΘΕΝΗ ΝΑ ΥΠΟΦΕΡΕΙ Το 1% δηλαδή ένας εργαζόμενος από τους 104 και μόνο ένας ισχυρίστηκε ότι δεν ισχύει σαν στρεσσογόνος παράγοντας αυτό, το 9%, άλλα 10 άτομα επίσης δηλώσαν ότι δεν είναι καθόλου στρεσσογόνο, το 29% που αντιστοιχεί σε 30 άτομα δήλωσε ότι είναι λίγο στρεσσογόνο, το 10% δήλωσε ότι είναι αρκετά στρεσσογόνο δηλαδή 20 άτομα, και το υπόλοιπο 51% δήλωσε ότι του είναι εξαιρετικά στρεσσογόνο, δηλαδή τα υπόλοιπα 51άτομα. ΠΙΤΑ 16: ΤΟ ΝΑ ΒΛΕΠΕΤΕ ΕΝΑΝ ΣΘΕΝΗ ΝΑ ΥΠΟΦΕΡΕΙ 81

82 2. ΑΓΧΟΣ ΛΟΓΩ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΩΝ ΜΕ ΤΟΥΣ ΠΡΟΙΣΤΑΜΕΝΟΥΣ ΔΙΑΜΑΧΗ ΜΕ ΤΟΝ ΠΡΟΙΣΤΑΜΕΝΟ Το 16%, δηλαδή 17 άτομα δήλωσαν ότι δεν ισχύει κάτι τέτοιο, το 7% που αντιστοιχεί σε 7 άτομα δήλωσε ότι δεν του είναι καθόλου στρεσσογόνο, το 9% που αντιστοιχεί σε 9 άτομα δήλωσε ότι του είναι λίγο στρεσσογόνο, το 19%, δηλαδή, 20 άτομα δηλώσανε ότι τους είναι αρκετά στρεσσογόνο, και το υπόλοιπο 49% που αντιστοιχεί στα λοιπα 51 άτομα δήλωσε ότι του είναι εξαιρετικά στρεσσογόνο. ΠΙΤΑ 17:ΔΙΑΜΑΧΗ ΜΕ ΤΟΝ ΠΡΟΙΣΤΑΜΕΝΟ 82

83 ΣΥΣΤΗΜΑΤΙΚΗ ΥΠΟΤΙΜΗΣΗ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΠΡΟΙΣΤΑΜΕΝΟΥΣ Το 32% που αντιστοιχεί σε 33 άτομα δήλωσε ότι δεν ισχύει κάτι τέτοιο, το 3% που αντιστοιχεί σε 3 άτομα δήλωσε ότι δεν είναι καθόλου στρεσσογόνο, το 7% δήλωσε ότι εείναι λίγο στρεσσογόνο δηλαδή 7 άτομα, το 16% δηλαδή 17 άτομα ότι είναι αρκετά στρεσσογόνο, και το υπόλοιπο 42% ότι είναι εξαιρετικά στρεσσογόνο, δηλαδή τα λοιπα 44 άτομα. ΠΙΤΑ 18: ΣΥΣΤΗΜΑ ΥΠΟΤΙΜΗΣΗ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΠΡΟΙΣΤΑΜΕΝΟΥΣ 83

84 ΕΛΛΕΙΨΗ ΣΥΜΠΑΡΑΣΤΑΣΗΣ ΑΠΟ ΤΟΝ ΠΡΟΙΣΤΑΜΕΝΟ ΣΑΣ Το 26% που αντιστοιχεί σε 27 άτομα δήλωσε ότι δεν ισχύει, το 6% ότι δεν είναι καθόλου στρεσσογόνο δηλαδή 6 άτομα, το 16% ότι είναι λίγο στρεσσογόνο 17 άτομα δηλαδή, το 22% ότι είναι αρκετά στρεσσογόνο δηλαδή 23 άτομα και το υπόλοιπο 30% ότι είναι εξαιρετικά στρεσσογόνο δηλαδή 31 άτομα. ΠΙΤΑ 19: ΕΛΛΕΙΨΗ ΣΥΜΠΑΡΑΣΤΑΣΗΣ ΑΠΟ ΤΟΝ ΠΡΟΙΣΤΑΜΕΝΟ ΣΑΣ 84

85 ΚΡΙΤΙΚΗ ΑΠΟ ΤΟΝ ΠΡΟΙΣΤΑΜΕΝΟ ΣΑΣ Το 16% που αντιστοιχεί σε 24 άτομα δήλωσε ότι δεν ισχύει, το 7% ότι δεν είναι καθόλου στρεσσογόνο δηλαδή 7άτομα, το 18% ότι είναι λίγο στρεσσογόνο 19 άτομα δηλαδή, το 37% ότι είναι αρκετά στρεσσογόνο δηλαδή 37 άτομα και το υπόλοιπο 16% ότι είναι εξαιρετικά στρεσσογόνο δηλαδή 17 άτομα. ΠΙΤΑ 20: ΚΡΙΤΙΚΗ ΑΠΟ ΤΟΝ ΠΡΟΙΣΤΑΜΕΝΟ ΣΑΣ 85

86 ΝΑ ΝΙΩΘΕΤΕ ΟΤΙ ΣΑΣ ΑΔΙΚΕΙ ΟΠΡΟΙΣΤΑΜΕΝΟΣ ΣΑΣ Το 14% που αντιστοιχεί σε 14 άτομα δήλωσε ότι δεν ισχύει, το 16% ότι δεν είναι καθόλου στρεσσογόνο δηλαδή 17άτομα, το 18% ότι είναι λίγο στρεσσογόνο 19 άτομα δηλαδή, το 18% ότι είναι αρκετά στρεσσογόνο δηλαδή 18 άτομα και το υπόλοιπο 34% ότι είναι εξαιρετικά στρεσσογόνο δηλαδή 36 άτομα. ΠΙΤΑ 21: ΝΑ ΝΙΩΘΕΤΕ ΟΤΙ ΣΑΣ ΑΔΙΚΕΙ Ο ΠΡΟΙΣΤΑΜΕΝΟΣ ΣΑΣ 86

87 ΝΑ ΘΕΩΡΕΙΣΤΕ ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΓΙΑ ΠΡΑΓΜΑΤΑ ΓΙΑ ΤΑ ΟΠΟΙΑ ΔΕΝ ΜΠΟΡΕΙΤΕ ΝΑ ΕΛΕΓΞΕΤΕ Το 6% που αντιστοιχεί σε 6 άτομα δήλωσε ότι δεν ισχύει, το 4% ότι δεν είναι καθόλου στρεσσογόνο δηλαδή 4άτομα, το 19% ότι είναι λίγο στρεσσογόνο 20 άτομα δηλαδή, το 38% ότι είναι αρκετά στρεσσογόνο δηλαδή 40 άτομα και το υπόλοιπο 33% ότι είναι εξαιρετικά στρεσσογόνο δηλαδή 34 άτομα. ΠΙΤΑ 22: ΝΑ ΘΕΩΡΕΙΣΤΕ ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΓΙΑ ΠΡΑΓΜΑΤΑ ΓΙΑ ΓΙΑ ΤΑ ΟΠΟΙΑ ΔΕΝ ΜΠΟΡΕΙΤΕ ΝΑ ΕΛΕΧΞΕΤΕ 87

88 ΕΛΛΕΙΨΗ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΤΟΥ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΟΥ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ Το 9% που αντιστοιχεί σε 9 άτομα δήλωσε ότι δεν ισχύει, το 4% ότι δεν είναι καθόλου στρεσσογόνο δηλαδή 4άτομα, το 19% ότι είναι λίγο στρεσσογόνο 20 άτομα δηλαδή, το 18% ότι είναι αρκετά στρεσσογόνο δηλαδή 19 άτομα και το υπόλοιπο 46% ότι είναι εξαιρετικά στρεσσογόνο δηλαδή 52 άτομα. ΠΙΤΑ 23: ΕΛΛΕΙΨΗ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗΣ ΑΠΌ ΤΗΝ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΤΟΥ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΟΥ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ 88

89 ΕΛΛΕΙΨΗ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΤΟΥ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΥ Το 10% που αντιστοιχεί σε 11 άτομα δήλωσε ότι δεν ισχύει, το 9% ότι δεν είναι καθόλου στρεσσογόνο δηλαδή 9 άτομα, το 25% ότι είναι λίγο στρεσσογόνο 26 άτομα δηλαδή, το 29% ότι είναι αρκετά στρεσσογόνο δηλαδή 30 άτομα και το υπόλοιπο 28% ότι είναι εξαιρετικά στρεσσογόνο δηλαδή 27 άτομα. ΠΙΤΑ 24: ΕΛΛΕΙΨΗ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΤΟΥ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΥ 89

90 ΚΡΙΤΙΚΗ ΑΠΟ ΤΗΝ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗ Το 14% που αντιστοιχεί σε 15 άτομα δήλωσε ότι δεν ισχύει, το 4% ότι δεν είναι καθόλου στρεσσογόνο δηλαδή 4 άτομα, το 26% ότι είναι λίγο στρεσσογόνο 27 άτομα δηλαδή, το 27% ότι είναι αρκετά στρεσσογόνο δηλαδή 28 άτομα και το υπόλοιπο 29% ότι είναι εξαιρετικά στρεσσογόνο δηλαδή 30 άτομα. ΠΙΤΑ 25: ΚΡΙΤΙΚΗ ΑΠΟ ΤΗΝ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗ 90

91 ΑΓΧΟΣ ΛΟΓΩ ΤΩΝ ΑΣΘΕΝΩΝ ΚΑΙ ΤΩΝ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΩΝ ΤΟΥΣ ΠΑΡΑΛΟΓΕΣ ΑΠΑΙΤΗΣΕΙΣ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΑΣΘΕΝΕΙΣ Το 11% που αντιστοιχεί σε 12 άτομα δήλωσε ότι δεν ισχύει, το 8% ότι δεν είναι καθόλου στρεσσογόνο δηλαδή 10 άτομα, το 13% ότι είναι λίγο στρεσσογόνο 14 άτομα δηλαδή, το 37% ότι είναι αρκετά στρεσσογόνο δηλαδή 38 άτομα και το υπόλοιπο 31% ότι είναι εξαιρετικά στρεσσογόνο δηλαδή 32 άτομα. ΠΙΤΑ 26: ΠΑΡΑΛΟΓΕΣ ΑΠΑΙΤΗΣΕΙΣ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΑΣΘΕΝΕΙΣ 91

92 ΠΑΡΑΛΟΓΕΣ ΑΠΑΙΤΗΣΕΙΣ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΣΥΝΟΔΟΥΣ Το 13% που αντιστοιχεί σε 14 άτομα δήλωσε ότι δεν ισχύει, το 12% ότι δεν είναι καθόλου στρεσσογόνο δηλαδή 12 άτομα, το 27% ότι είναι λίγο στρεσσογόνο 28 άτομα δηλαδή, το 26% ότι είναι αρκετά στρεσσογόνο δηλαδή 27 άτομα και το υπόλοιπο 22% ότι είναι εξαιρετικά στρεσσογόνο δηλαδή 23 άτομα. ΠΙΤΑ 27: ΠΑΡΑΛΟΓΕΣ ΑΠΑΙΤΗΣΕΙΣ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΣΥΝΟΔΟΥΣ 92

93 ΤΟ ΝΑ ΚΑΤΗΓΟΡΕΙΣΤΕ ΓΙΑ ΟΤΙΔΗΠΟΤΕ ΔΕΝ ΛΕΙΤΟΥΡΓΕΙ ΣΩΣΤΑ Το 9% που αντιστοιχεί σε 9 άτομα δήλωσε ότι δεν ισχύει, το 8% ότι δεν είναι καθόλου στρεσσογόνο δηλαδή 8άτομα, το 13% ότι είναι λίγο στρεσσογόνο 14 άτομα δηλαδή, το 38% ότι είναι αρκετά στρεσσογόνο δηλαδή 40 άτομα και το υπόλοιπο 32% ότι είναι εξαιρετικά στρεσσογόνο δηλαδή 33 άτομα. ΠΙΤΑ 28: ΤΟ ΝΑ ΚΑΤΗΓΟΡΕΙΣΤΕ ΓΙΑ ΟΤΙΔΗΠΟΤΕ ΔΕΝ ΛΕΙΤΟΥΡΓΕΙ ΣΩΣΤΑ 93

94 ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΒΙΑΙΩΝ-ΔΙΕΓΕΡΤΙΚΩΝ ΑΣΘΕΝΩΝ Το 10% που αντιστοιχεί σε 10 άτομα δήλωσε ότι δεν ισχύει, το 9% ότι δεν είναι καθόλου στρεσσογόνο δηλαδή 9 άτομα, το 23% ότι είναι λίγο στρεσσογόνο 24 άτομα δηλαδή, το 20% ότι είναι αρκετά στρεσσογόνο δηλαδή 21 άτομα και το υπόλοιπο 38% ότι είναι εξαιρετικά στρεσσογόνο δηλαδή 40 άτομα. ΠΙΤΑ 30: ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΒΙΑΙΩΝ-ΔΙΕΓΕΡΤΙΚΩΝ ΑΣΘΕΝΩΝ 94

95 ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΥΒΡΕΩΝ ΑΠΟ ΤΙΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΕΣ ΤΩΝ ΑΣΘΕΝΩΝ Το 13% που αντιστοιχεί σε 13 άτομα δήλωσε ότι δεν ισχύει, το 7% ότι δεν είναι καθόλου στρεσσογόνο δηλαδή 7 άτομα, το 19% ότι είναι λίγο στρεσσογόνο 20 άτομα δηλαδή, το 23% ότι είναι αρκετά στρεσσογόνο δηλαδή 24 άτομα και το υπόλοιπο 38% ότι είναι εξαιρετικά στρεσσογόνο δηλαδή 40 άτομα. ΠΙΤΑ 31: ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΥΒΡΕΩΝ ΑΠΟ ΤΙΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΕΣ ΤΩΝ ΑΣΘΕΝΩΝ 95

96 3. ΑΓΧΟΣ ΛΟΓΩ ΦΟΡΤΟΥ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΜΙΚΡΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ ΚΑΙ ΑΣΤΑΘΕΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Από τους 104 οι 4 συνολικά δήλωσαν ότι δεν ισχύει, δηλαδή το 4%,το 7% δεν το θεωρεί καθόλου στρεσσογόνο δηλαδή οι 7, οι 15 που αντιστοιχούν στο 14% δηλώσανε ως λίγο στρεσσογόνο, οι 26 που αντιστοιχούν στο 25% δηλώσανε ως αρκετά στρεσσογόνο και οι υπόλοιποι 52 που αντιστοιχούν στο 50 % το δηλώσανε ως εξαιρετικά στρεσσογόνο παράγοντα. ΠΙΤΑ 32:ΜΙΚΡΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ ΚΑΙ ΑΣΤΑΘΕΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 96

97 ΑΝΕΠΑΡΚΗΣ ΧΡΟΝΟΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΑΡΟΧΗ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΙΚΗΣ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗΣ ΤΩΝ ΑΣΘΕΝΩΝ Από τους 104 οι 11 συνολικά δήλωσαν ότι δεν ισχύει, δηλαδή το 11%,το 9% δεν το θεωρεί καθόλου στρεσσογόνο δηλαδή οι 9, οι 42 που αντιστοιχούν στο 40% το δηλώσανε ως λίγο στρεσσογόνο, οι 27 που αντιστοιχούν στο 26% το δηλώσανε ως αρκετά στρεσσογόνο και οι υπόλοιποι 15 που αντιστοιχούν στο 26 % το δηλώσανε ως εξαιρετικά στρεσσογόνο παράγοντα. ΠΙΤΑ 33: ΑΝΕΠΑΡΚΗΣ ΧΡΟΝΟΣ ΓΙΑ ΤΗ ΠΑΡΟΧΗ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΙΚΗΣ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗΣ ΤΩΝ ΑΣΘΕΝΩΝ 97

98 ΑΝΕΠΑΡΚΗΣ ΧΡΟΝΟΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΚΠΛΗΡΩΣΗ ΤΩΝ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΩΝ ΣΑΣ ΚΑΘΗΚΟΝΤΩΝ Από τους 104 οι 12 δήλωσαν ότι δεν ισχύει, δηλαδή το 12%,το 4% δεν το θεωρεί καθόλου στρεσσογόνο δηλαδή οι 4, οι 20 που αντιστοιχούν στο 19% το δηλώσανε ως λίγο στρεσσογόνο, οι 40 που αντιστοιχούν στο 38% το δηλώσανε ως αρκετά στρεσσογόνο και οι υπόλοιποι 28 που αντιστοιχούν στο 27 % το δηλώσανε ως εξαιρετικά στρεσσογόνο παράγοντα. ΠΙΤΑ 34: ΑΝΕΠΑΡΚΗΣ ΧΡΟΝΟΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΚΠΛΗΡΩΣΗ ΤΩΝ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΩΝ ΣΑΣ ΚΑΘΗΚΟΝΤΩΝ 98

99 ΠΛΗΘΩΡΑ ΜΗ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΩΝ ΚΑΘΗΚΟΝΤΩΝ Από τους 104 οι 8 δήλωσαν ότι δεν ισχύει, δηλαδή το 8%,το 9% δεν το θεωρεί καθόλου στρεσσογόνο δηλαδή οι 9, οι 12 που αντιστοιχούν στο 11% το δηλώσανε ως λίγο στρεσσογόνο, οι 41 που αντιστοιχούν στο 39% το δηλώσανε ως αρκετά στρεσσογόνο και οι υπόλοιποι 34 που αντιστοιχούν στο 33 % το δηλώσανε ως εξαιρετικά στρεσσογόνο παράγοντα. ΠΙΤΑ 35:ΠΛΗΘΩΡΑ ΜΗ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΩΝ ΚΑΘΗΚΟΝΤΩΝ 99

100 ΥΠΑΡΞΗ ΑΝΑΓΚΗΣ ΝΑ ΔΟΥΛΕΥΕΤΕ ΣΤΟ ΔΙΑΛΛΕΙΜΑ ΣΑΣ Από τους 104 οι 7 δήλωσαν ότι δεν ισχύει, δηλαδή το 7%,το 10% δεν το θεωρεί καθόλου στρεσσογόνο δηλαδή οι 10, οι 13 που αντιστοιχούν στο 12% το δηλώσανε ως λίγο στρεσσογόνο, οι 44 που αντιστοιχούν στο 42% το δηλώσανε ως αρκετά στρεσσογόνο και οι υπόλοιποι 30 που αντιστοιχούν στο 29 % το δηλώσανε ως εξαιρετικά στρεσσογόνο παράγοντα. ΠΙΤΑ 36: ΥΠΑΡΞΗ ΑΝΑΓΚΗΣ ΝΑ ΕΡΓΑΖΕΣΤΕ ΣΤΟ ΔΙΑΛΛΕΙΜΑ ΣΑΣ 100

101 ΛΗΨΗ ΑΠΟΦΑΣΗΣ ΥΠΟ ΠΙΕΣΗ Από τους 104 οι 5 δήλωσαν ότι δεν ισχύει, δηλαδή το 5%,το 7% δεν το θεωρεί καθόλου στρεσσογόνο δηλαδή οι 7, οι 10 που αντιστοιχούν στο 10% το δηλώσανε ως λίγο στρεσσογόνο, οι 41 που αντιστοιχούν στο 39% το δηλώσανε ως αρκετά στρεσσογόνο και οι υπόλοιποι 41 που αντιστοιχούν στο 39 % επίσης το δηλώσανε ως εξαιρετικά στρεσσογόνο παράγοντα. ΠΙΤΑ 37: ΛΗΨΗ ΑΠΟΦΑΣΗΣ ΥΠΟ ΠΙΕΣΗ 101

102 ΦΟΒΟΣ ΛΑΘΟΥΣ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΔΙΕΝΕΡΓΕΙΑ ΤΩΝ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΩΝ ΚΑΘΗΚΟΝΤΩΝ ΣΑΣ Από τους 104 οι 15 δήλωσαν ότι δεν ισχύει, δηλαδή το 14%,το 10% δεν το θεωρεί καθόλου στρεσσογόνο δηλαδή οι 10, οι 14 που αντιστοιχούν στο 13% το δηλώσανε ως λίγο στρεσσογόνο, οι 31 που αντιστοιχούν στο 30% το δηλώσανε ως αρκετά στρεσσογόνο και οι υπόλοιποι 34 που αντιστοιχούν στο 33 % επίσης το δηλώσανε ως εξαιρετικά στρεσσογόνο παράγοντα. ΠΙΤΑ 38: ΦΟΒΟΣ ΛΑΘΟΥΣ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΔΙΕΝΕΡΓΕΙΑ ΤΩΝ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΩΝ ΣΑΣ ΚΑΘΗΚΟΝΤΩΝ 102

103 ΦΟΒΟΣ ΝΑ ΜΗΝ ΧΡΕΩΘΕΙΤΕ ΛΑΘΟΣ ΑΛΛΟΥ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΤΟΥ 8ΩΡΟΥ ΣΑΣ Από τους 104 οι 10 δήλωσαν ότι δεν ισχύει, δηλαδή το 10%,το 14% δεν το θεωρεί καθόλου στρεσσογόνο δηλαδή οι 15, άλλοι 15 που αντιστοιχούν στο 14% επίσης το δηλώσανε ως λίγο στρεσσογόνο, οι 30 που αντιστοιχούν στο 29% το δηλώσανε ως αρκετά στρεσσογόνο και οι υπόλοιποι 34 που αντιστοιχούν στο 33 % επίσης το δηλώσανε ως εξαιρετικά στρεσσογόνο παράγοντα. ΠΙΤΑ 39: ΦΟΒΟΣ ΝΑ ΜΗΝ ΧΡΕΩΘΕΙΤΕ ΛΑΘΟΣ ΑΛΛΟΥ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΤΟΥ 8ΩΡΟΥ ΣΑΣ 103

104 5.ΑΓΧΟΣ ΛΟΓΩ ΔΙΑΜΑΧΗΣ ΜΕ ΤΟΥΣ ΓΙΑΤΡΟΥΣ ΚΡΙΤΙΚΗ ΑΠΟ ΕΝΑΝ ΓΙΑΤΡΟ Όσον αφορά αυτόν τον παράγοντα οι 19 δήλωσαν ότι δεν ισχύει,δηλαδή το 18%,το 10% δεν το θεωρεί καθόλου στρεσσογόνο δηλαδή οι 10, άλλοι 29 που αντιστοιχούν στο 28% το δηλώσανε ως λίγο στρεσσογόνο, οι 30 που αντιστοιχούν στο 29% το δηλώσανε ως αρκετά στρεσσογόνο και οι υπόλοιποι 16 που αντιστοιχούν στο 15 % το δηλώσανε ως εξαιρετικά στρεσσογόνο παράγοντα. ΠΙΤΑ 40: ΚΡΙΤΙΚΗ ΑΠΟ ΕΝΑΝ ΓΙΑΤΡΟ 104

105 ΔΙΑΦΩΝΙΑ ΠΟΥ ΑΦΟΡΑ ΤΗΝ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗ ΑΓΩΓΗ ΤΟΥ ΑΣΘΕΝΟΥΣ Σχετικά με αυτόν τον παράγοντα οι 10 δήλωσαν ότι δεν ισχύει,δηλαδή το 10%,το 20% δεν το θεωρεί καθόλου στρεσσογόνο δηλαδή οι 21, άλλοι 37 που αντιστοιχούν στο 35% το δηλώσανε ως λίγο στρεσσογόνο, οι 29 που αντιστοιχούν στο 28% το δηλώσανε ως αρκετά στρεσσογόνο και οι υπόλοιποι 7 που αντιστοιχούν στο 7 % το δηλώσανε ως εξαιρετικά στρεσσογόνο παράγοντα. ΠΙΤΑ 41: ΔΙΑΦΩΝΙΑ ΠΟΥ ΑΦΟΡΑ ΤΗΝ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗ ΑΓΩΓΗ ΤΟΥ ΑΣΘΕΝΟΥΣ 105

106 ΛΗΨΗ ΑΠΟΦΑΣΕΩΝ ΠΟΥ ΑΦΟΡΟΥΝ ΑΣΘΕΝΗ ΣΕ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΑΠΟΥΣΙΑΣ ΓΙΑΤΡΟΥ Για αυτόν τον παράγοντα οι 17 δήλωσαν ότι δεν ισχύει,δηλαδή το 16%,το 4% δεν το θεωρεί καθόλου στρεσσογόνο δηλαδή οι 4, άλλοι 9 που αντιστοιχούν στο 9% το δηλώσανε ως λίγο στρεσσογόνο, οι 35 που αντιστοιχούν στο 34% το δηλώσανε ως αρκετά στρεσσογόνο και οι υπόλοιποι 39 που αντιστοιχούν στο 37 % το δηλώσανε ως εξαιρετικά στρεσσογόνο παράγοντα. ΠΙΤΑ 42: ΛΗΨΗ ΑΠΟΦΑΣΕΩΝ ΠΟΥ ΑΦΟΡΟΥΝ ΑΣΘΕΝΗ ΣΕ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΑΠΟΥΣΙΑΣ ΓΙΑΤΡΟΥ 106

107 ΤΟ ΝΑ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΟΡΓΑΝΩΣΕΤΕ ΤΗΝ ΔΟΥΛΕΙΑ ΤΩΝ ΓΙΑΤΡΩΝ Για αυτόν τον παράγοντα οι 24 δήλωσαν ότι δεν ισχύει,δηλαδή το 23%,το 9% δεν το θεωρεί καθόλου στρεσσογόνο δηλαδή οι 9, άλλοι 28 που αντιστοιχούν στο 27% το δηλώσανε ως λίγο στρεσσογόνο, οι 33 που αντιστοιχούν στο 32% το δηλώσανε ως αρκετά στρεσσογόνο και οι υπόλοιποι 10 που αντιστοιχούν στο 9 % το δηλώσανε ως εξαιρετικά στρεσσογόνο παράγοντα. ΠΙΤΑ 43: ΤΟ ΝΑ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΟΡΓΑΝΩΣΕΤΕ ΤΗΝ ΔΟΥΛΕΙΑ ΤΩΝ ΓΙΑΤΡΩΝ 107

108 ΜΕΤΑΦΟΡΑ ΛΑΘΟΥΣ ΤΟΥ ΓΙΑΤΡΟΥ ΣΕ ΕΣΑΣ Για αυτόν τον παράγοντα οι 15 δήλωσαν ότι δεν ισχύει,δηλαδή το 14%,το 4% δεν το θεωρεί καθόλου στρεσσογόνο δηλαδή οι 4, άλλοι 9 που αντιστοιχούν στο 9% το δηλώσανε ως λίγο στρεσσογόνο, οι 20 που αντιστοιχούν στο 19% το δηλώσανε ως αρκετά στρεσσογόνο και οι υπόλοιποι σε πλειοψηφία 56 εργαζόμενοι που αντιστοιχούν στο 54 % το δηλώσανε ως εξαιρετικά στρεσσογόνο παράγοντα. ΠΙΤΑ 44: ΜΕΤΑΦΟΡΑ ΛΑΘΟΥΣ ΤΟΥ ΓΙΑΤΡΟΥ ΣΕ ΕΣΑΣ 108

109 ΑΡΝΗΣΗ ΠΑΡΑΔΟΧΗΣ ΛΑΘΟΥΣ ΕΝΤΟΛΗΣ ΤΟΥ ΓΙΑΤΡΟΥ ΓΙΑ ΕΝΑΝ ΑΣΘΕΝΗ Για αυτόν τον παράγοντα οι 16 δήλωσαν ότι δεν ισχύει,δηλαδή το 15%,το 3% δεν το θεωρεί καθόλου στρεσσογόνο δηλαδή οι 3, άλλοι 11 που αντιστοιχούν στο 11% το δηλώσανε ως λίγο στρεσσογόνο, οι 18 που αντιστοιχούν στο 17% το δηλώσανε ως αρκετά στρεσσογόνο και οι υπόλοιποι σε πλειοψηφία 56 και πάλι εργαζόμενοι που αντιστοιχούν στο 54 % το δηλώσανε ως εξαιρετικά στρεσσογόνο παράγοντα. ΠΙΤΑ 45: ΑΡΝΗΣΗ ΠΑΡΑΔΟΧΗΣ ΛΑΘΟΥΣ ΕΝΤΟΛΗΣ ΤΟΥ ΓΙΑΤΡΟΥ ΓΙΑ ΕΝΑΝ ΑΣΘΕΝΗ 109

110 ΑΡΝΗΣΗ ΥΠΟΣΗΤΡΙΞΗΣ ΜΑΣ ΑΠΟ ΕΝΑΝ ΓΙΑΤΡΟ Για αυτόν τον παράγοντα οι 11 δήλωσαν ότι δεν ισχύει,δηλαδή το 11%,το 4% δεν το θεωρεί καθόλου στρεσσογόνο δηλαδή οι 4, άλλοι 12 που αντιστοιχούν στο 11% το δηλώσανε ως λίγο στρεσσογόνο, οι 43 που αντιστοιχούν στο 41% το δηλώσανε ως αρκετά στρεσσογόνο και οι υπόλοιποι 34 εργαζόμενοι που αντιστοιχούν στο 33 % το δηλώσανε ως εξαιρετικά στρεσσογόνο παράγοντα. ΠΙΤΑ 46: ΑΡΝΗΣΗ ΥΠΟΣΗΤΡΙΞΗΣ ΜΑΣ ΑΠΟ ΕΝΑΝ ΓΙΑΤΡΟ 110

111 6. ΆΓΧΟΣ ΛΌΓΩ ΠΡΟΒΛΗΜΆΤΩΝ ΜΕ ΤΟΥΣ ΣΥΝΑΔΈΛΦΟΥΣ ΕΛΛΕΙΨΗ ΕΥΚΑΙΡΙΩΝ ΓΙΑ ΑΝΤΑΛΛΑΓΗ ΕΜΠΕΙΡΙΩΝ ΚΑΙ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΩΝ ΜΕ ΣΥΝΑΔΕΛΦΟΥΣ ΣΤΟ ΧΩΡΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Για αυτόν τον παράγοντα οι 15 δήλωσαν ότι δεν ισχύει,δηλαδή το 14%,το 18% δεν το θεωρεί καθόλου στρεσσογόνο δηλαδή οι 19, άλλοι 40 που αντιστοιχούν στο 39% το δηλώσανε ως λίγο στρεσσογόνο, οι 24 που αντιστοιχούν στο 23% το δηλώσανε ως αρκετά στρεσσογόνο και οι υπόλοιποι 6 ως μειοψηφία εργαζόμενοι που αντιστοιχούν στο 6 % το δηλώσανε ως εξαιρετικά στρεσσογόνο παράγοντα. ΠΙΤΑ 47: ΕΛΛΕΙΨΗ ΕΥΚΑΙΡΙΩΝ ΓΙΑ ΑΝΤΑΛΛΑΓΗ ΕΜΠΕΙΡΙΩΝ ΚΑΙ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΩΝ ΜΕ ΣΥΝΑΔΕΛΦΟΥΣ ΣΤΟ ΧΩΡΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 111

112 ΔΥΣΚΟΛΙΑ ΣΤΗΝ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΜΕ ΕΝΑΝ ΣΥΓΚΕΚΡΙΜΕΝΟ ΝΟΣΗΛΕΥΤΗ ΣΤΟ ΑΜΕΣΟ ΕΡΓΑΣΙΑΚΟ ΣΑΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ Για αυτόν τον παράγοντα οι 15 δήλωσαν ότι δεν ισχύει,δηλαδή το 15%,το 9% δεν το θεωρεί καθόλου στρεσσογόνο δηλαδή οι 9, άλλοι 21 που αντιστοιχούν στο 20% το δηλώσανε ως λίγο στρεσσογόνο, οι 36 που αντιστοιχούν στο 35% το δηλώσανε ως αρκετά στρεσσογόνο και οι υπόλοιποι 22 ως μειοψηφία εργαζόμενοι που αντιστοιχούν στο 21 % το δηλώσανε ως εξαιρετικά στρεσσογόνο παράγοντα. ΠΙΤΑ 48: ΔΥΣΚΟΛΙΑ ΣΤΗΝ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΜΕ ΕΝΑΝ ΣΥΓΚΕΚΡΙΜΕΝΟ ΝΟΣΗΛΕΥΤΗ ΣΤΟ ΑΜΕΣΟ ΕΡΓΑΣΙΑΚΟ ΣΑΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ 112

113 ΔΥΣΚΟΛΙΑ ΣΤΗΝ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΜΕ ΕΝΑΝ ΣΥΓΚΕΚΡΙΜΕΝΟ ΝΟΣΗΛΕΥΤΗ ΣΤΟ ΕΜΜΕΣΟ ΕΡΓΑΣΙΑΚΟ ΣΑΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ Για αυτόν τον παράγοντα οι 17 δήλωσαν ότι δεν ισχύει,δηλαδή το 16%,το 14% δεν το θεωρεί καθόλου στρεσσογόνο δηλαδή οι 15, άλλοι 26 που αντιστοιχούν στο 25% το δηλώσανε ως λίγο στρεσσογόνο, οι 34 που αντιστοιχούν στο 33% το δηλώσανε ως αρκετά στρεσσογόνο και οι υπόλοιποι 12 εργαζόμενοι που αντιστοιχούν στο 12 % το δηλώσανε ως εξαιρετικά στρεσσογόνο παράγοντα. ΠΙΤΑ 49: ΔΥΣΚΟΛΙΑ ΣΤΗΝ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΜΕ ΕΝΑΝ ΣΥΓΚΕΚΡΙΜΕΝΟ ΝΟΣΗΛΕΥΤΗ ΣΤΟ ΕΜΜΕΣΟ ΕΡΓΑΣΙΑΚΟ ΣΑΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ 113

114 ΔΥΣΚΟΛΙΑ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑΣ ΜΕ ΝΟΣΗΛΕΥΤΕΣ ΤΟΥ ΑΝΤΙΘΕΤΟΥ ΦΥΛΟΥ Σε αυτήν την περίπτωση οι 41 δήλωσαν ότι δεν ισχύει,δηλαδή το 40%,το 15% δεν το θεωρεί καθόλου στρεσσογόνο δηλαδή οι 16, άλλοι 21 που αντιστοιχούν στο 20% το δηλώσανε ως λίγο στρεσσογόνο, οι 18 που αντιστοιχούν στο 17% το δηλώσανε ως αρκετά στρεσσογόνο και οι υπόλοιποι 8 εργαζόμενοι που αντιστοιχούν στο 8 % το δηλώσανε ως εξαιρετικά στρεσσογόνο παράγοντα. ΠΙΤΑ 50: ΔΥΣΚΟΛΙΑ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑΣ ΜΕ ΝΟΣΗΛΕΥΤΕΣ ΤΟΥ ΑΝΤΙΘΕΤΟΥ ΦΥΛΟΥ 114

115 ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΗ ΠΑΡΕΝΟΧΛΗΣΗ ΕΙΣ ΒΑΡΟΣ ΣΑΣ Σε αυτήν την περίπτωση οι 50 δήλωσαν ότι δεν ισχύει,δηλαδή το 48%,το 12% δεν το θεωρεί καθόλου στρεσσογόνο δηλαδή οι 13, άλλοι 7 που αντιστοιχούν στο 7% το δηλώσανε ως λίγο στρεσσογόνο, οι 11 που αντιστοιχούν στο 11% το δηλώσανε ως αρκετά στρεσσογόνο και οι υπόλοιποι 23 εργαζόμενοι που αντιστοιχούν στο 22 % το δηλώσανε ως εξαιρετικά στρεσσογόνο παράγοντα. ΠΙΤΑ 51: ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΗ ΠΑΡΕΝΟΧΛΗΣΗ ΕΙΣ ΒΑΡΟΣ ΣΑΣ 115

116 ΑΙΣΘΗΜΑ ΔΙΑΚΡΙΣΗΣ ΕΙΣ ΒΑΡΟΣ ΣΑΣ ΛΟΓΩ ΦΥΛΗΣ Ή ΚΑΙ ΕΘΝΙΚΟΤΗΤΑΣ Σε αυτήν την περίπτωση οι 57 δήλωσαν ότι δεν ισχύει,δηλαδή το 55%,το 7% δεν το θεωρεί καθόλου στρεσσογόνο δηλαδή οι 7, άλλοι 6 που αντιστοιχούν στο 6% το δηλώσανε ως λίγο στρεσσογόνο, οι 19 που αντιστοιχούν στο 18% το δηλώσανε ως αρκετά στρεσσογόνο και οι υπόλοιποι 15 εργαζόμενοι που αντιστοιχούν στο 14 % το δηλώσανε ως εξαιρετικά στρεσσογόνο παράγοντα. ΠΙΤΑ 52: ΑΙΣΘΗΜΑ ΔΙΑΚΡΙΣΗΣ ΕΙΣ ΒΑΡΟΣ ΣΑΣ ΛΟΓΩ ΦΥΛΗΣ Ή ΚΑΙ ΕΘΝΙΚΟΤΗΤΑΣ 116

Ψυχολογία ασθενών με καρδιακή ανεπάρκεια στο Γενικό Νοσοκομείο

Ψυχολογία ασθενών με καρδιακή ανεπάρκεια στο Γενικό Νοσοκομείο Ψυχολογία ασθενών με καρδιακή ανεπάρκεια στο Γενικό Νοσοκομείο ΤΖΙΝΕΒΗ ΜΥΡΤΩ - ΧΑΤΖΗΣΤΕΦΑΝΟΥ ΦΑΝΗ ΝΟΣΗΛΕΥΤΡΙΕΣ Τ.Ε. Β & Γ ΚΑΡΔΙΟΛΟΓΙΚΗ ΚΛΙΝΙΚΗ ΙΠΠΟΚΡΑΤΕΙΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ Η καρδιακή ανεπάρκεια

Διαβάστε περισσότερα

ΣΩΜΑΤΙΚΗ ΚΑΙ ΨΥΧΙΚΗ ΥΓΕΙΑ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΩΝ. Νικολάου Ζωή Α.Μ. 6763 Επιβλέπων καθηγητής: Στράνης Δημήτριος

ΣΩΜΑΤΙΚΗ ΚΑΙ ΨΥΧΙΚΗ ΥΓΕΙΑ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΩΝ. Νικολάου Ζωή Α.Μ. 6763 Επιβλέπων καθηγητής: Στράνης Δημήτριος ΣΩΜΑΤΙΚΗ ΚΑΙ ΨΥΧΙΚΗ ΥΓΕΙΑ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΩΝ Νικολάου Ζωή Α.Μ. 6763 Επιβλέπων καθηγητής: Στράνης Δημήτριος ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η παρούσα μελέτη αναφέρεται στην σωματική και ψυχική υγεία των εργαζομένων και κατά πόσο αυτή

Διαβάστε περισσότερα

Εργάζομαι αισθάνομαι... πετυχαίνω!!!!!

Εργάζομαι αισθάνομαι... πετυχαίνω!!!!! Εργάζομαι αισθάνομαι... πετυχαίνω!!!!! Η παραδοχή ενός πρώην νοσηλευτή της ΜΤΝ Κλεισαρχάκη Σοφία Κοινωνική Λειτουργός Εργάζομαι. Ως επαγγελματίας και είμαι Ηθικά ευαίσθητος στην ευπάθεια του ασθενούς Βιώνω

Διαβάστε περισσότερα

Το εργασιακό άγχος αναγνωρίζεται παγκοσμίως ως η μεγαλύτερη πρόκληση τόσο στην υγεία των εργαζόμενων όσο και σε εκείνη των επιχειρήσεων

Το εργασιακό άγχος αναγνωρίζεται παγκοσμίως ως η μεγαλύτερη πρόκληση τόσο στην υγεία των εργαζόμενων όσο και σε εκείνη των επιχειρήσεων To Εργασιακό Άγχος Κοστίζει Το εργασιακό άγχος αναγνωρίζεται παγκοσμίως ως η μεγαλύτερη πρόκληση τόσο στην υγεία των εργαζόμενων όσο και σε εκείνη των επιχειρήσεων Η υγεία και η ευεξία μπορούν να επηρεαστούν

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗ ΣΤΟ STRESS STRESS: ΠΙΕΣΗ

ΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗ ΣΤΟ STRESS STRESS: ΠΙΕΣΗ ΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗ ΣΤΟ STRESS STRESS: ΠΙΕΣΗ Στρεσσογόνος παράγοντας Οτιδήποτε κάνει τον άνθρωπο να βιώνει στρες Είναι μια αλλαγή στην ομοιόσταση του ατόμου Παράγοντες που προκαλούν στρες Ενδογενείς Εξωγενείς Ενδογενείς

Διαβάστε περισσότερα

Γεωργία Ζαβράκα, MSc. Ψυχολόγος Ψυχοδυναμική Ψυχοθεραπεύτρια

Γεωργία Ζαβράκα, MSc. Ψυχολόγος Ψυχοδυναμική Ψυχοθεραπεύτρια 5 ο Συμπόσιο Νοσηλευτικής Ογκολογίας "Οι Ψυχολογικές Επιπτώσεις στον Ογκολογικό Ασθενή και ο Πολυδιάστατος Ρόλος της Συμβουλευτικής στην Αντιμετώπισής τους" Γεωργία Ζαβράκα, MSc. Ψυχολόγος Ψυχοδυναμική

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΙ ΛΑΡΙΣΑ ΣΧΟΛΗ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΡΟΝΟΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΘΕΜΑ: ΤΟ ΣΥΝΔΡΟΜΟ ΤΟΥ BURN OUT

ΤΕΙ ΛΑΡΙΣΑ ΣΧΟΛΗ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΡΟΝΟΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΘΕΜΑ: ΤΟ ΣΥΝΔΡΟΜΟ ΤΟΥ BURN OUT ΤΕΙ ΛΑΡΙΣΑ ΣΧΟΛΗ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΡΟΝΟΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΘΕΜΑ: ΤΟ ΣΥΝΔΡΟΜΟ ΤΟΥ BURN OUT ΥΠΕΡΥΘΥΝΗ ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ: ΚΥΠΑΡΙΣΗ ΣΠΟΥΔΑΣΤΡΙΕΣ : ΣΚΛΑΒΟΥ ΜΕΛΑΧΡΙΝΗ ΣΚΟΤΗ ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ ΛΑΡΙΣΑ 2011 Σύμφωνα με

Διαβάστε περισσότερα

ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΑΣΘΕΝ-Ν ΣΤΗ ΣΤΕΦΑΝΙΑΙΑ ΜΟΝΑΔΑ ΚΑΙ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗ ΑΝΤΙΜΕΤ-ΠΙΣΗ

ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΑΣΘΕΝ-Ν ΣΤΗ ΣΤΕΦΑΝΙΑΙΑ ΜΟΝΑΔΑ ΚΑΙ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗ ΑΝΤΙΜΕΤ-ΠΙΣΗ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΑΣΘΕΝ-Ν ΣΤΗ ΣΤΕΦΑΝΙΑΙΑ ΜΟΝΑΔΑ ΚΑΙ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗ ΑΝΤΙΜΕΤ-ΠΙΣΗ ΧΑΤΖΗΣΤΕΦΑΝΟΥ ΦΑΝΗ ΝΟΣΗΛΕΥΤΡΙΑ Τ.Ε. Β Γ ΚΑΡΔΙΟΛΟΓΙΚΗ ΚΛΙΝΙΚΗ ΙΠΠΟΚΡΑΤΕΙΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ Η στεφανιαία µονάδα είναι ένας χώρος

Διαβάστε περισσότερα

ΨΥΧΟΚΟΙΝΩΝΙΚΟΙ ΚΙΝΔΥΝΟΙ στην ΕΡΓΑΣΙΑ

ΨΥΧΟΚΟΙΝΩΝΙΚΟΙ ΚΙΝΔΥΝΟΙ στην ΕΡΓΑΣΙΑ ΨΥΧΟΚΟΙΝΩΝΙΚΟΙ ΚΙΝΔΥΝΟΙ στην ΕΡΓΑΣΙΑ Το σύνδρομο της επαγγελματικής εξουθένωσης (burnout) Μιλτιάδης Δεληχάς μέλος Ομάδας Εργασίας της SLIC Επιθεωρητής Ασφάλειας & Υγείας στην Εργασία Ακτινοφυσικός MSc,

Διαβάστε περισσότερα

17/12/2007. Βασιλική Ζήση, PhD. Ποιότητα ζωής. Είναι ένα συναίσθημα που σχεδόν όλοι καταλαβαίνουμε, αλλά δεν μπορούμε να ορίσουμε (Spirduso, 1995)

17/12/2007. Βασιλική Ζήση, PhD. Ποιότητα ζωής. Είναι ένα συναίσθημα που σχεδόν όλοι καταλαβαίνουμε, αλλά δεν μπορούμε να ορίσουμε (Spirduso, 1995) ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ Μεταπτυχιακό πρόγραμμα ΑΣΚΗΣΗ ΚΑΙ ΥΓΕΙΑ Μάθημα: Ψυχολογική Υποστήριξη σε Κλινικούς Πληθυσμούς Γνωστικοί & συναισθηματικοί παράγοντες Γνωστική Ψυχική ευεξία λειτουργία Υγεία & fittness

Διαβάστε περισσότερα

02/06/15. Όταν αισθανθούμε ότι κάτι μας απειλεί ο οργανισμός μας ετοιμάζεται για το σύνδρομο Fight or Flight, δηλαδή παλεύω ή φεύγω.

02/06/15. Όταν αισθανθούμε ότι κάτι μας απειλεί ο οργανισμός μας ετοιμάζεται για το σύνδρομο Fight or Flight, δηλαδή παλεύω ή φεύγω. Αντιμετωπίζοντας το στρες για μια χαρούμενη και δημιουργική ζωή Το στρες μπορεί από εχθρός μας να γίνει σύμμαχος Ένα ποσοστό άγχους είναι αναγκαίο στη ζωή μας γιατί μας βοηθάει να ενεργοποιηθούμε και να

Διαβάστε περισσότερα

Διοίκηση ανθρωπίνων Πόρων. Ενότητα 10: Ασφάλεια εργαζομένων Δρ. Καταραχιά Ανδρονίκη Τμήμα Λογιστικής και Χρηματοοικονομικής

Διοίκηση ανθρωπίνων Πόρων. Ενότητα 10: Ασφάλεια εργαζομένων Δρ. Καταραχιά Ανδρονίκη Τμήμα Λογιστικής και Χρηματοοικονομικής Διοίκηση ανθρωπίνων Πόρων Ενότητα 10: Ασφάλεια εργαζομένων Δρ. Καταραχιά Ανδρονίκη Τμήμα Λογιστικής και Χρηματοοικονομικής Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative

Διαβάστε περισσότερα

Θετική Ψυχολογία. Καρακασίδου Ειρήνη, MSc. Ψυχολόγος-Αθλητική Ψυχολόγος Υποψήφια Διδάκτωρ Κλινικής και Συμβουλευτικής Ψυχολογίας, Πάντειο Παν/μιο

Θετική Ψυχολογία. Καρακασίδου Ειρήνη, MSc. Ψυχολόγος-Αθλητική Ψυχολόγος Υποψήφια Διδάκτωρ Κλινικής και Συμβουλευτικής Ψυχολογίας, Πάντειο Παν/μιο Θετική Ψυχολογία Καρακασίδου Ειρήνη, MSc Ψυχολόγος-Αθλητική Ψυχολόγος Υποψήφια Διδάκτωρ Κλινικής και Συμβουλευτικής Ψυχολογίας, Πάντειο Παν/μιο Εισαγωγή Θετική-Αρνητική Ψυχολογία Στόχοι της Ψυχολογίας

Διαβάστε περισσότερα

ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΙΚΗ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗ, ΕΞΕΛΙΞΗ ΚΑΙ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ

ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΙΚΗ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗ, ΕΞΕΛΙΞΗ ΚΑΙ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΙΚΗ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗ, ΕΞΕΛΙΞΗ ΚΑΙ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ 5ο μάθημα Διδάσκουσα Δήμητρα Ιορδάνογλου ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΣΤΡΕΣ Διεθνές Εθνικό Οργανισμού Πανεπιστημίου Διαπροσωπικό Ατομικό ΜΕΡΙΚΟΙ ΟΡΙΣΜΟΙ ΑΓΧΟΣ: Ένας "μη

Διαβάστε περισσότερα

Διαχειρίζομαι το στρες, απολαμβάνω τη ζωή!!! Πίζγα Ασπασία, Ψυχολόγος MSc Διαχείριση του Στρες & Προαγωγή Υγείας

Διαχειρίζομαι το στρες, απολαμβάνω τη ζωή!!! Πίζγα Ασπασία, Ψυχολόγος MSc Διαχείριση του Στρες & Προαγωγή Υγείας Διαχειρίζομαι το στρες, απολαμβάνω τη ζωή!!! Πίζγα Ασπασία, Ψυχολόγος MSc Διαχείριση του Στρες & Προαγωγή Υγείας Ας ξεκινήσουμε με ένα σύντομο τεστ Για κάθε δήλωση που συμφωνείτε προσθέτετε 1 βαθμό. 1.

Διαβάστε περισσότερα

ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΠΑΡΑΛΙΑΣ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΔΙΑΤΡΟΦΗ Η ΟΜΑΔΑ ΜΑς : ΚΟΝΤΟΠΟΥΛΟΥ ΒΑΣΙΛΙΚΗ, ΚΟΛΛΙΟΠΟΥΛΟΣ ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ, ΚΟΤΤΑΣ ΧΡΗΣΤΟΣ, ΛΑΖΑΝΗ ΚΩΝ/ΝΑ Η ΥΠΕΥΘΥΝΗ

ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΠΑΡΑΛΙΑΣ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΔΙΑΤΡΟΦΗ Η ΟΜΑΔΑ ΜΑς : ΚΟΝΤΟΠΟΥΛΟΥ ΒΑΣΙΛΙΚΗ, ΚΟΛΛΙΟΠΟΥΛΟΣ ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ, ΚΟΤΤΑΣ ΧΡΗΣΤΟΣ, ΛΑΖΑΝΗ ΚΩΝ/ΝΑ Η ΥΠΕΥΘΥΝΗ ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΠΑΡΑΛΙΑΣ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΔΙΑΤΡΟΦΗ Η ΟΜΑΔΑ ΜΑς : ΚΟΝΤΟΠΟΥΛΟΥ ΒΑΣΙΛΙΚΗ, ΚΟΛΛΙΟΠΟΥΛΟΣ ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ, ΚΟΤΤΑΣ ΧΡΗΣΤΟΣ, ΛΑΖΑΝΗ ΚΩΝ/ΝΑ Η ΥΠΕΥΘΥΝΗ ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ : ΛΟΥΚΟΠΟΥΛΟΥ ΝΕΚΤΑΡΙΑ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Πρώτο ερευνητικό

Διαβάστε περισσότερα

ΙΕΚ ΜΥΤΙΛΗΝΗΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ΑΙΤΙΕΣ ΚΑΙ ΠΡΟΛΗΨΗ ΑΤΥΧΗΜΑΤΩΝ

ΙΕΚ ΜΥΤΙΛΗΝΗΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ΑΙΤΙΕΣ ΚΑΙ ΠΡΟΛΗΨΗ ΑΤΥΧΗΜΑΤΩΝ ΙΕΚ ΜΥΤΙΛΗΝΗΣ ΕΙΔΙΚΟΤΗΤΑ: Βοηθός Φαρμακείου Ημ/νια: 26/11/2013 ΕΞΑΜΗΝΟ: Α Χειμερινό Εισηγητής : Εμμανουήλ Ε. Νικόλαος Μάθημα: Ασφάλεια και Υγιεινή Ενότητα: Κεφάλαιο 1 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ΑΙΤΙΕΣ ΚΑΙ ΠΡΟΛΗΨΗ ΑΤΥΧΗΜΑΤΩΝ

Διαβάστε περισσότερα

Γιάννης Θεοδωράκης (2010). ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΙΔΗ

Γιάννης Θεοδωράκης (2010). ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΙΔΗ Γιάννης Θεοδωράκης (2010). ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΙΔΗ Πολύ συχνά, τα άτομα, παρατηρώντας τους άλλους, εντοπίζουν υπερβολές και ακρότητες στις συμπεριφορές τους. Παρατηρούν υπερβολές στους χώρους της εργασίας.

Διαβάστε περισσότερα

Περιγραφή παρεμβατικών ενεργειών για την αντιμετώπιση του εργασιακού άγχους στο τομέα αποκομιδής απορριμμάτων του Δήμου Χαλκιδέων

Περιγραφή παρεμβατικών ενεργειών για την αντιμετώπιση του εργασιακού άγχους στο τομέα αποκομιδής απορριμμάτων του Δήμου Χαλκιδέων Περιγραφή παρεμβατικών ενεργειών για την αντιμετώπιση του εργασιακού άγχους στο τομέα αποκομιδής απορριμμάτων του Δήμου Χαλκιδέων Αθανάσιος Σιμιτζής Ειδικός Γιατρός Εργασίας, MSc Ορισμοί: Εργασιακό περιβάλλον:

Διαβάστε περισσότερα

ΤΣΑΠΑΤΣΑΡΗ ε.

ΤΣΑΠΑΤΣΑΡΗ ε. Ο σακχαρώδης διαβήτης μπορεί να εμφανιστεί στον καθένα ανεξάρτητα από την ηλικία, το χρώμα ή το φύλο. Είναι μια χρόνια νόσος που όταν δεν είναι σωστά ρυθμισμένη μπορεί να δημιουργήσει απειλητικές για τη

Διαβάστε περισσότερα

2 ο Πρότυπο Πειραματικό Γενικό Λύκειο Αθηνών

2 ο Πρότυπο Πειραματικό Γενικό Λύκειο Αθηνών 2 ο Πρότυπο Πειραματικό Γενικό Λύκειο Αθηνών 4 η ομάδα: ΤΑ ΟΦΕΛΗ ΤΗΣ ΑΣΚΗΣΗΣ ΣΤΗΝ ΥΓΕΙΑ: ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΣΤΗ ΓΗΡΑΝΣΗ και ΣΤΗ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ Κόντου Κλαυδία Λέκκας Λευτέρης Λιοπούλου Ιωαννέτα Γκούνεβα Ιολίτα Άγχος και

Διαβάστε περισσότερα

Μυοσκελετικές διαταραχές σε εργαζόμενους νοσοκομείου. Φλώρου Ευσταθία Τμήμα Επισκεπτών Υγείας Τομέας Δημόσιας Υγείας Γ.Ν.Ελευσίνας «Θριάσιο»

Μυοσκελετικές διαταραχές σε εργαζόμενους νοσοκομείου. Φλώρου Ευσταθία Τμήμα Επισκεπτών Υγείας Τομέας Δημόσιας Υγείας Γ.Ν.Ελευσίνας «Θριάσιο» Μυοσκελετικές διαταραχές σε εργαζόμενους νοσοκομείου Φλώρου Ευσταθία Τμήμα Επισκεπτών Υγείας Τομέας Δημόσιας Υγείας Γ.Ν.Ελευσίνας «Θριάσιο» Συμμετέχοντες στην έρευνα 1) Τμήμα Ιατρικής της Εργασίας και

Διαβάστε περισσότερα

Ψυχοκοινωνικοί βλαπτικοί παράγοντες του εργασιακού περιβάλλοντος. Γ. Ραχιώτης Ειδικός ιατρός εργασίας Λέκτορας Επιδημιολογίας ΠΘ

Ψυχοκοινωνικοί βλαπτικοί παράγοντες του εργασιακού περιβάλλοντος. Γ. Ραχιώτης Ειδικός ιατρός εργασίας Λέκτορας Επιδημιολογίας ΠΘ Ψυχοκοινωνικοί βλαπτικοί παράγοντες του εργασιακού περιβάλλοντος Γ. Ραχιώτης Ειδικός ιατρός εργασίας Λέκτορας Επιδημιολογίας ΠΘ Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Τροποποίηση της σχέσης του ανθρώπου με το περιβάλλον.

Διαβάστε περισσότερα

Γράφει: Δανιηλίδου Νικολίνα, Ψυχολόγος, MSc στην Ψυχολογία της Υγείας

Γράφει: Δανιηλίδου Νικολίνα, Ψυχολόγος, MSc στην Ψυχολογία της Υγείας Γράφει: Δανιηλίδου Νικολίνα, Ψυχολόγος, MSc στην Ψυχολογία της Υγείας Η ιατρική ορίζει ως χρόνια ασθένεια την ασθένεια που είναι μακρόχρονη ή με συχνά επεισόδια. Παλαιότερα, η διάγνωση μιας σημαντικής

Διαβάστε περισσότερα

ΟΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΩΝ ΠΑΘΗΣΕΩΝ ΤΟΥ ΔΙΑΒΗΤΙΚΟΥ ΠΟΔΙΟΥ

ΟΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΩΝ ΠΑΘΗΣΕΩΝ ΤΟΥ ΔΙΑΒΗΤΙΚΟΥ ΠΟΔΙΟΥ ΟΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΩΝ ΠΑΘΗΣΕΩΝ ΤΟΥ ΔΙΑΒΗΤΙΚΟΥ ΠΟΔΙΟΥ Δρ. Νίκη Παπαγεωργίου Αν. Καθηγήτρια Κοινωνιολογίας Α.Π.Θ. ΟΙ ΠΑΘΗΣΕΙΣ ΤΟΥ ΔΙΑΒΗΤΙΚΟΥ ΠΟΔΙΟΥ ΩΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ Τα προβλήματα υγείας ενός

Διαβάστε περισσότερα

Τι είναι φόβος και τι φοβια;

Τι είναι φόβος και τι φοβια; ΦΟΒΟΙ - ΦΟΒΙΕΣ Τι είναι φόβος και τι φοβια; Φόβος: η δυσάρεστη συναισθηματική κατάσταση που δημιουργείται απέναντι σε πραγματικό κίνδυνο, ή απειλή. Φοβία: ο επίμονος φόβος που παγιδεύει το άτομο περιορίζοντας

Διαβάστε περισσότερα

ΑΣΚΗΣΗ ΚΑΙ ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ Η ΥΠΕΡΒΟΛΗ ΣΤΗΝ ΑΣΚΗΣΗ ΒΛΑΠΤΕΙ!

ΑΣΚΗΣΗ ΚΑΙ ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ Η ΥΠΕΡΒΟΛΗ ΣΤΗΝ ΑΣΚΗΣΗ ΒΛΑΠΤΕΙ! ΑΣΚΗΣΗ ΚΑΙ ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ Η ΥΠΕΡΒΟΛΗ ΣΤΗΝ ΑΣΚΗΣΗ ΒΛΑΠΤΕΙ! Είναι αλήθεια ότι η άσκηση βοηθά σημαντικά στην διατήρηση της υγείας. Μπορεί όμως να γίνει επικίνδυνη όταν δεν γίνεται με τον σωστό τρόπο!

Διαβάστε περισσότερα

Ποιότητα ζωής ασθενών με οξύ στεφανιαίο σύνδρομο. Μ. Γκουντάρα Προϊσταμένη ΤΕΠ Α. Κουλούρης Αν. Προιστάμενος ΤΕΠ Γ. Ν.

Ποιότητα ζωής ασθενών με οξύ στεφανιαίο σύνδρομο. Μ. Γκουντάρα Προϊσταμένη ΤΕΠ Α. Κουλούρης Αν. Προιστάμενος ΤΕΠ Γ. Ν. Ποιότητα ζωής ασθενών με οξύ στεφανιαίο σύνδρομο Μ. Γκουντάρα Προϊσταμένη ΤΕΠ Α. Κουλούρης Αν. Προιστάμενος ΤΕΠ Γ. Ν. Ιπποκράτειο 2016 ΟΞΎ ΣΤΕΦΑΝΙΑΙΟ ΣΥΝΔΡΟΜΟ (ΟΣΣ) Ασταθής στηθάγχη Ο.Ε.Μ χωρίς ανάσπαση

Διαβάστε περισσότερα

"Γνωρίζοντας το Στρες"

Γνωρίζοντας το Στρες "Γνωρίζοντας το Στρες" Περιεχόμενα Εισαγωγή στο στρες: Τι είναι το στρες, αίτια, συμπτώματα και διαφορά με το άγχος. Στρες & Ασθένεια: Το στρες συνδέεται με σωματικές διαταραχές και τη ψυχική υγεία. Στρες

Διαβάστε περισσότερα

Δρ. Ευριπιδου Πολυκαρπος Παθολογος-Διαβητολογος C.D.A. College Limassol

Δρ. Ευριπιδου Πολυκαρπος Παθολογος-Διαβητολογος C.D.A. College Limassol Δρ. Ευριπιδου Πολυκαρπος Παθολογος-Διαβητολογος C.D.A. College Limassol ΧΕΙΜΕΡΙΝΟ ΕΞΑΜΗΝΟ 2014 ΘΕΜΑ:Παραγοντες που επηρεαζουν την υγεια. Το 1948 με την ιδρυση του Π.Ο.Υ. τεθηκαν επισημως τα θεμελια για

Διαβάστε περισσότερα

ΜΕΘΟΔΟΣ -ΕΥΡΗΜΑΤΑ ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ ΑΡΘΡΩΝ ΣΤΗΝ ΜΗΧΑΝΗ ΑΝΑΖΗΤΗΣΗΣ PUBMED ΜΕ ΛΕΞΕΙΣ ΚΛΕΙΔΙΑ: ΙΚΑΝΟΠΟΙΗΣΗ, ΝΟΣΗΛΕΥΤΗΣ, ΑΥΤΟΝΟΜΙΑ, ΑΠΟΔΟΣΗ, ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ

ΜΕΘΟΔΟΣ -ΕΥΡΗΜΑΤΑ ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ ΑΡΘΡΩΝ ΣΤΗΝ ΜΗΧΑΝΗ ΑΝΑΖΗΤΗΣΗΣ PUBMED ΜΕ ΛΕΞΕΙΣ ΚΛΕΙΔΙΑ: ΙΚΑΝΟΠΟΙΗΣΗ, ΝΟΣΗΛΕΥΤΗΣ, ΑΥΤΟΝΟΜΙΑ, ΑΠΟΔΟΣΗ, ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΠΟΥ ΕΠΗΡΕΑΖΟΥΝ ΤΗΝ ΙΚΑΝΟΠΟΙΗΣΗ ΤΩΝ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΡΓΑΣΙΑ ΜΑΛΛΙΑΡΟΥ ΜΑΡΙΑ Λοχαγός, Νοσηλεύτρια Ψυχικής Υγείας M.Sc Πληροφορική Υγεία Μεταπτυχιακή φοιτήτρια Διοίκησης Μονάδων Υγείας

Διαβάστε περισσότερα

Μεταιχμιακό Σύστημα του Εγκεφάλου

Μεταιχμιακό Σύστημα του Εγκεφάλου Μεταιχμιακό Σύστημα του Εγκεφάλου Άρθρο του ΧΑΡΑΛΑΜΠΟY ΤΙΓΓΙΝΑΓΚΑ, MT, CST, MNT Το μεταιχμιακό σύστημα ελέγχει το κύκλωμα του χρόνιου πόνου και των συναισθημάτων, ενώ συνδέεται με τα βαθύτερα τμήματα του

Διαβάστε περισσότερα

Η νόσος του Parkinson δεν είναι µόνο κινητική διαταραχή. Έχει υπολογισθεί ότι µέχρι και 50% των ασθενών µε νόσο Πάρκινσον, µπορεί να βιώσουν κάποια

Η νόσος του Parkinson δεν είναι µόνο κινητική διαταραχή. Έχει υπολογισθεί ότι µέχρι και 50% των ασθενών µε νόσο Πάρκινσον, µπορεί να βιώσουν κάποια ρ ZΩΗ ΚΑΤΣΑΡΟΥ Νευρολόγος ιευθύντρια ΕΣΥ Η νόσος του Parkinson δεν είναι µόνο κινητική διαταραχή. Έχει υπολογισθεί ότι µέχρι και 50% των ασθενών µε νόσο Πάρκινσον, µπορεί να βιώσουν κάποια µορφή κατάθλιψης,

Διαβάστε περισσότερα

χρόνιου πόνου κι των συναισθημάτων. Μάλιστα, μεγάλο μέρος αυτού

χρόνιου πόνου κι των συναισθημάτων. Μάλιστα, μεγάλο μέρος αυτού Το μαιτεχμιακό σύστημα συνδέεται με τμήματα του μετωπιαίου κι κροταφικού λοβού ( τμήματα των εγκεφαλικών ημισφαιρίων,ονομασμένα σύμφωνα με το κρανιακό οστό που τα καλύπτει). Το ίδιο σχετίζεται με τον έλεγχο

Διαβάστε περισσότερα

Συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση

Συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση Συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση Σύμφωνα με όλες τις έρευνες, που έχουν πραγματοποιηθεί ως αναδυόμενοι κίνδυνοι για την υγεία και την ασφάλεια στην εργασία αναφέρονται οι ψυχολογικοί κίνδυνοι

Διαβάστε περισσότερα

Το παιδί μου έχει αυτισμό Τώρα τι κάνω

Το παιδί μου έχει αυτισμό Τώρα τι κάνω Το παιδί μου έχει αυτισμό Τώρα τι κάνω Το όνειρο Ένα ζευγάρι περιμένει παιδί. Τότε αρχίζει να ονειρεύεται αυτό το παιδί. Κτίζει την εικόνα ενός παιδιού μέσα στο μυαλό του. Βάσει αυτής της εικόνας, κάνει

Διαβάστε περισσότερα

Αποκατάσταση Καρδιοπαθούς Ασθενούς Ο ρόλος του Ψυχιάτρου

Αποκατάσταση Καρδιοπαθούς Ασθενούς Ο ρόλος του Ψυχιάτρου Αποκατάσταση Καρδιοπαθούς Ασθενούς Ο ρόλος του Ψυχιάτρου Πανταζής Α. Ιορδανίδης Διδάκτωρ Ψυχιατρικής Α.Π.Θ Καθηγητής Ψυχολογίας & Διατροφής, ΑΤΕΙ Ιορδανίδης,, 10/3/11 1 ρ.πανταζής Ιορδανίδης, 10/3/11 2

Διαβάστε περισσότερα

«Οικογένεια σε Κρίση Διαχείριση της Απώλειας». Δρ. Μάγια Αλιβιζάτου Ψυχολόγος / Διασχολική Συντονίστρια Ψυχοπαιδαγωγικών Τμημάτων Κολλεγίου Αθηνών

«Οικογένεια σε Κρίση Διαχείριση της Απώλειας». Δρ. Μάγια Αλιβιζάτου Ψυχολόγος / Διασχολική Συντονίστρια Ψυχοπαιδαγωγικών Τμημάτων Κολλεγίου Αθηνών + «Οικογένεια σε Κρίση Διαχείριση της Απώλειας». Δρ. Μάγια Αλιβιζάτου Ψυχολόγος / Διασχολική Συντονίστρια Ψυχοπαιδαγωγικών Τμημάτων Κολλεγίου Αθηνών + Απώλεια ονομάζουμε κάθε στέρηση, κάθε αποχωρισμό από

Διαβάστε περισσότερα

ΙΠΠΟΚΡΑΤΕΙΕΣ ΗΜΕΡΕΣ ΚΑΡΔΙΟΛΟΓΙΑΣ 2019 ΠΡΟΛΗΨΗ ΚΑΡΔΙΑΓΓΕΙΑΚΩΝ ΠΑΘΗΣΕΩΝ ΣΤΑ ΠΑΙΔΙΑ. ΡΟΥΜΤΣΙΟΥ ΜΑΡΙΑ Νοσηλεύτρια CPN, MSc Α Παιδιατρικής κλινικής ΑΠΘ

ΙΠΠΟΚΡΑΤΕΙΕΣ ΗΜΕΡΕΣ ΚΑΡΔΙΟΛΟΓΙΑΣ 2019 ΠΡΟΛΗΨΗ ΚΑΡΔΙΑΓΓΕΙΑΚΩΝ ΠΑΘΗΣΕΩΝ ΣΤΑ ΠΑΙΔΙΑ. ΡΟΥΜΤΣΙΟΥ ΜΑΡΙΑ Νοσηλεύτρια CPN, MSc Α Παιδιατρικής κλινικής ΑΠΘ ΙΠΠΟΚΡΑΤΕΙΕΣ ΗΜΕΡΕΣ ΚΑΡΔΙΟΛΟΓΙΑΣ 2019 ΠΡΟΛΗΨΗ ΚΑΡΔΙΑΓΓΕΙΑΚΩΝ ΠΑΘΗΣΕΩΝ ΣΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΡΟΥΜΤΣΙΟΥ ΜΑΡΙΑ Νοσηλεύτρια CPN, MSc Α Παιδιατρικής κλινικής ΑΠΘ «Η μεγαλύτερη δύναμη της δημόσιας υγείας είναι η πρόληψη»

Διαβάστε περισσότερα

Διπολική διαταραχή μανιοκατάθλιψη,

Διπολική διαταραχή μανιοκατάθλιψη, ΨΥΧΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ Ο όρος ψυχική διαταραχή περιλαμβάνει ένα μεγάλο εύρος προβλημάτων που έχουν σχέση με την ψυχική κατάσταση και την συμπεριφορά ενός ατόμου. Οι διάφορες ψυχικές διαταραχές εκδηλώνονται

Διαβάστε περισσότερα

Σχιζοφρένεια. Τι Είναι η Σχιζοφρένεια; Από Τι Προκαλείται η Σχιζοφρένεια; Ποια Είναι Τα Συμπτώματα Της Σχιζοφρένειας;

Σχιζοφρένεια. Τι Είναι η Σχιζοφρένεια; Από Τι Προκαλείται η Σχιζοφρένεια; Ποια Είναι Τα Συμπτώματα Της Σχιζοφρένειας; Σχιζοφρένεια Τι Είναι η Σχιζοφρένεια; Η σχιζοφρένεια, μια πνευματική ασθένεια που προκαλεί διαταραχή στον τρόπο που σκέφτεται το άτομο, επηρεάζει περίπου το 1% του πληθυσμού. Συνήθως ξεκινά από τα τελευταία

Διαβάστε περισσότερα

"Η Ενίσχυση της Κοινωνικής Λειτουργικότητας του Χρόνιου Ασθενή και της Οικογένειάς του μέσα από την Κατ Οίκον Φροντίδα"

Η Ενίσχυση της Κοινωνικής Λειτουργικότητας του Χρόνιου Ασθενή και της Οικογένειάς του μέσα από την Κατ Οίκον Φροντίδα "Η Ενίσχυση της Κοινωνικής Λειτουργικότητας του Χρόνιου Ασθενή και της Οικογένειάς του μέσα από την Κατ Οίκον Φροντίδα" Σύμφωνα με τον Αμερικάνικο Ιατρικό Σύλλογο και το Σύνδεσμο Νοσηλευτών η κατ οίκον

Διαβάστε περισσότερα

Ποιες είναι οι διαταραχές που συνδέονται με την ψυχολογία μας;

Ποιες είναι οι διαταραχές που συνδέονται με την ψυχολογία μας; Ο οργανισμός μας έχει μια βαθιά σοφία που τον βοηθά και επιβιώνει. Έτσι, όταν αρρωσταίνουμε, παρουσιάζονται σωματικά συμπτώματα (π.χ. πυρετός) με σκοπό να μας ειδοποιήσουν ότι κάτι δεν πάει καλά. Υπάρχουν

Διαβάστε περισσότερα

Ψυχικές διαταραχές στην περιγεννητική περίοδο. Δέσποινα Δριβάκου Ψυχολόγος Msc Οικογενειακή θεραπεύτρια

Ψυχικές διαταραχές στην περιγεννητική περίοδο. Δέσποινα Δριβάκου Ψυχολόγος Msc Οικογενειακή θεραπεύτρια Ψυχικές διαταραχές στην περιγεννητική περίοδο Δέσποινα Δριβάκου Ψυχολόγος Msc Οικογενειακή θεραπεύτρια με τον όρο περιγεννητική περίοδος αναφερόμαστε στο χρονικό διάστημα της κύησης, της λοχείας και των

Διαβάστε περισσότερα

Εταιρικές Δράσεις Προαγωγής Υγείας & Ευεξίας

Εταιρικές Δράσεις Προαγωγής Υγείας & Ευεξίας Εταιρικές Δράσεις Προαγωγής Υγείας & Ευεξίας www.primus-seminaria.gr Προαγωγή Υγείας Στον Εργασιακό Χώρο Μέσω Αθλητικής Κινητικής Αναψυχής Το πρόγραμμα έχει σκοπό να ενημερώσει και να ευαισθητοποιήσει

Διαβάστε περισσότερα

Σακχαρώδης Διαβήτης. Ένας σύγχρονος ύπουλος εχθρός

Σακχαρώδης Διαβήτης. Ένας σύγχρονος ύπουλος εχθρός Σακχαρώδης Διαβήτης Ένας σύγχρονος ύπουλος εχθρός Φιρούζα Κουρτίδου Ειδικός Παθολόγος με μετεκπαίδευση στο Σακχαρώδη Διαβήτη Φιρούζα Κουρτίδου Ειδικός Παθολόγος Μετεκπαιδευθείσα στο Σακχαρώδη Διαβήτη Περιεχόμενα

Διαβάστε περισσότερα

Η Έκθεση του Π.Ο.Υ για την πρόληψη των αυτοκτονιών με στοιχεία και για την Ελλάδα.

Η Έκθεση του Π.Ο.Υ για την πρόληψη των αυτοκτονιών με στοιχεία και για την Ελλάδα. Η Έκθεση του Π.Ο.Υ για την πρόληψη των αυτοκτονιών με στοιχεία και για την Ελλάδα. Στόχος του Σχεδίου Δράσης για την Ψυχική Υγεία 2013-2020 του Παγκοσμίου Οργανισμού Υγείας(Π.Ο.Υ) ήταν η μείωση του ποσοστού

Διαβάστε περισσότερα

Ψυχική υγεία και εργασία στο επίκεντρο της Παγκόσμιας Ημέρας Ψυχικής Υγείας

Ψυχική υγεία και εργασία στο επίκεντρο της Παγκόσμιας Ημέρας Ψυχικής Υγείας Ψυχική υγεία και εργασία στο επίκεντρο της Παγκόσμιας Ημέρας Ψυχικής Υγείας Συναδέλφισσες, συνάδελφοι, Σήμερα, Τρίτη 10 Οκτωβρίου, με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Ψυχικής Υγείας, αναδεικνύουμε τις πτυχές

Διαβάστε περισσότερα

Η ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ ΤΟΥ ΑΣΘΕΝΟΥΣ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΝΟΣΗΛΕΙΑ ΤΟΥ ΣΤΗΝ ΣΤΕΦΑΝΙΑΙΑ ΜΟΝΑΔΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ

Η ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ ΤΟΥ ΑΣΘΕΝΟΥΣ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΝΟΣΗΛΕΙΑ ΤΟΥ ΣΤΗΝ ΣΤΕΦΑΝΙΑΙΑ ΜΟΝΑΔΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ Η ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ ΤΟΥ ΑΣΘΕΝΟΥΣ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΝΟΣΗΛΕΙΑ ΤΟΥ ΣΤΗΝ ΣΤΕΦΑΝΙΑΙΑ ΜΟΝΑΔΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΚΑΡΑΒΙΔΑ ΠΑΝΑΓΙΩΤΑ Τ.Ε ΝΟΣΗΛΕΥΤΡΙΑ Γ.Ν.ΚΑΤΕΡΙΝΗΣ ΧΑΝΔΟΛΙΑ ΠΑΝΑΓΙΩΤΑ Τ.Ε ΝΟΣΗΛΕΥΤΡΙΑ Γ.Ν.ΚΑΤΕΡΙΝΗΣ ΧΝΟΥΔΑΣ

Διαβάστε περισσότερα

29 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ: ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΗΜΕΡΑ ΚΑΡΔΙΑΣ ΑΣΚΗΣΗ & ΚΑΡΔΙΑ

29 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ: ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΗΜΕΡΑ ΚΑΡΔΙΑΣ ΑΣΚΗΣΗ & ΚΑΡΔΙΑ ΠΑΠΑΠΑΝΤΕΛΗΣ ΝΙΚΗΤΑΣ ΕΚΠ/ΚΟΣ ΦΥΣΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ e-mail: nikitpapa@yahoo.gr (ΑΡΘΡΟ) 29 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ: ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΗΜΕΡΑ ΚΑΡΔΙΑΣ ΑΣΚΗΣΗ & ΚΑΡΔΙΑ Σεπτεμβρίου Κάθε χρόνο από το 1999, η Παγκόσμια Ομοσπονδία Καρδιολογίας

Διαβάστε περισσότερα

Στον χρόνιο αλκοολισμό, παρουσιάζονται διαταραχές ποικίλου βαθμού του νευρικού συστήματος (τρεμούλιασμα, πολυνευρίτιδα, διανοητική σύγχυση,

Στον χρόνιο αλκοολισμό, παρουσιάζονται διαταραχές ποικίλου βαθμού του νευρικού συστήματος (τρεμούλιασμα, πολυνευρίτιδα, διανοητική σύγχυση, Αλκοολισμός ΟΡΙΣΜΟΣ Ο όρος αναφέρεται για πρώτη φορά από έναν Ολλανδό γιατρό στα τέλη της δεκαετίας του 1840, ενώ αναλύθηκε σε νόσο το 1972 από το γιατρό John Coakley Lettson. Αλκοολισμός σημαίνει δηλητηρίαση

Διαβάστε περισσότερα

Η ηθική παρενόχληση στο χώρο εργασίας. Δρ. Μπάτση Χριστίνα

Η ηθική παρενόχληση στο χώρο εργασίας. Δρ. Μπάτση Χριστίνα Η ηθική παρενόχληση στο χώρο εργασίας Δρ. Μπάτση Χριστίνα Σκοπός της εισήγησης Η ανάδειξη της φύσης και των χαρακτηριστικών της ηθικής παρενόχλησης, η παρουσίαση των δυσάρεστων συνεπειών στους οργανισμούς

Διαβάστε περισσότερα

Α)Η ΑΝΘΕΚΤΙΚΟΤΗΤΑ ΣΤΙΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΠΡΟΣΛΗΨΗΣ ΤΡΟΦΗΣ

Α)Η ΑΝΘΕΚΤΙΚΟΤΗΤΑ ΣΤΙΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΠΡΟΣΛΗΨΗΣ ΤΡΟΦΗΣ ΤΙΤΛΟΣ: ΝΕΕΣ ΟΠΤΙΚΕΣ ΣΤΗΝ ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ ΠΡΟΣΛΗΨΗΣ ΤΗΣ ΤΡΟΦΗΣ (Δ.Π.Τ.) Προεδρείο: Φ.Γονιδάκης, Ι.Μιχόπουλος Κλάδος Δ.Π.Τ. της Ε.Ψ.Ε. Επιμέρους ομιλίες: Α) «Η ανθεκτικότητα στις Δ.Π.Τ.» Ομιλητής: Ε.Τσιγκαροπούλου

Διαβάστε περισσότερα

Κρίσεις πανικού!!!! Η διαταραχή πανικού κρίσεις πανικού

Κρίσεις πανικού!!!! Η διαταραχή πανικού κρίσεις πανικού Κρίσεις πανικού!!!! Η διαταραχή πανικού (ΔΠ) είναι μια αγχώδης διαταραχή που εκδηλώνεται με ψυχολογικά και σωματικά συμπτώματα. Είναι μια από τις πιο συχνές ψυχικές παθήσεις κατά την οποία το άτομο παρουσιάζει

Διαβάστε περισσότερα

ΛΟΓΟΙ ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗΣ ΑΛΚΟΟΛΗΣ

ΛΟΓΟΙ ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗΣ ΑΛΚΟΟΛΗΣ ΑΛΚΟΟΛ ΛΟΓΟΙ ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗΣ ΑΛΚΟΟΛΗΣ v Μεταξύ ατόμων ηλικίας από 15 μέχρι 25 ετών βγήκαν τα ακόλουθα συμπεράσματα: Κοινωνικότητα (71%) Τους αρέσει η γεύση (51%) Δημιουργεί αίσθημα χαλάρωσης (12%) Προκαλεί

Διαβάστε περισσότερα

ΓΙΑΝΝΗΣ ΚΑΣΟΥΛΙ ΗΣ Λειτουργός Ασφάλειας και Υγείας

ΓΙΑΝΝΗΣ ΚΑΣΟΥΛΙ ΗΣ Λειτουργός Ασφάλειας και Υγείας ΕΡΓΑΣΙΑΚΟ ΑΓΧΟΣ - STRESS 1 Άγχος - Απόπειρα ορισμού! Το εργασιακό άγχος και γενικά το στρες αναφέρεται στη δυσμενή αντίδραση των ανθρώπων μετά από υπερβολική πίεση ή άλλης μορφής απαίτησηστην οποία υποβάλλονται

Διαβάστε περισσότερα

Αποδεδειγμένα από ειδικούς και έρευνες, η καλύτερη προστασία απέναντι στο άγχος και την πίεση της καθημερινότητας είναι η άσκηση. Η προσωπική άσκηση

Αποδεδειγμένα από ειδικούς και έρευνες, η καλύτερη προστασία απέναντι στο άγχος και την πίεση της καθημερινότητας είναι η άσκηση. Η προσωπική άσκηση 1. 2. 3. 4. 5. Αποδεδειγμένα από ειδικούς και έρευνες, η καλύτερη προστασία απέναντι στο άγχος και την πίεση της καθημερινότητας είναι η άσκηση. Η προσωπική άσκηση του καθενός μειώνει την ένταση του άγχους

Διαβάστε περισσότερα

Λαµβάνοντας τη διάγνωση: συναισθήµατα και αντιδράσεις

Λαµβάνοντας τη διάγνωση: συναισθήµατα και αντιδράσεις Λαµβάνοντας τη διάγνωση: συναισθήµατα και αντιδράσεις Πιθανότατα αισθάνεστε πολύ αναστατωµένοι αφού λάβατε µια διάγνωση καρκίνου. Συνήθως είναι δύσκολο να αποδεχθείτε τη διάγνωση αµέσως και αυτό είναι

Διαβάστε περισσότερα

Προσωπικότητα και υγεία(1)

Προσωπικότητα και υγεία(1) Ψυχολογικές διεργασίες -Στρες και ασθένεια Γ. Κουλιεράκης, Ph.D. Ψυχολόγος της Υγείας Επιστ. Συνεργάτης ΕΣ Υ 13/11/2009 ΕΣ ΥΜΠΣ «ηµόσια Υγεία» & «ιοίκηση Υπηρεσιών Υγείας«Ακαδ. Ετών 2008-10 ιετές Β. Ελλάδος

Διαβάστε περισσότερα

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ με έμφαση στις γνωστικές λειτουργίες

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ με έμφαση στις γνωστικές λειτουργίες ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ με έμφαση στις γνωστικές λειτουργίες Θεματική Ενότητα 12: Συναισθήματα Θεματική Ενότητα 12 Στόχοι: Η εισαγωγή των φοιτητών στις διαστάσεις των συναισθημάτων, στο μηχανισμό λειτουργίας

Διαβάστε περισσότερα

ΟΥΣΙΕΣ ΠΟΥ ΠΡΟΚΑΛΟΥΝ ΕΘΙΣΜΟ. Το πέρασμα από τη χρήση στον εθισμό έχει ασαφή όρια

ΟΥΣΙΕΣ ΠΟΥ ΠΡΟΚΑΛΟΥΝ ΕΘΙΣΜΟ. Το πέρασμα από τη χρήση στον εθισμό έχει ασαφή όρια ΟΥΣΙΕΣ ΠΟΥ ΠΡΟΚΑΛΟΥΝ ΕΘΙΣΜΟ Το πέρασμα από τη χρήση στον εθισμό έχει ασαφή όρια Βασικές έννοιες Εθισμός Μερικές από τις ουσίες που καταναλώνει ο άνθρωπος προκαλούν εθισμό, δηλαδή μεταβάλλουν τη λειτουργία

Διαβάστε περισσότερα

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ (ΨΧ 00)

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ (ΨΧ 00) ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ (ΨΧ 00) Πέτρος Ρούσσος ΔΙΑΛΕΞΗ 8 ΣΤΡΕΣ ΚΑΙ ΥΓΕΙΑ Στρεσογόνοι παράγοντες στην καθημερινή ζωή. Προσωπικά γεγονότα και μικρές ενοχλήσεις που μας εκνευρίζουν καθημερινά. Th H l Ri h

Διαβάστε περισσότερα

DRUGOMANIA ΝΑΡΚΩΤΙΚΑ

DRUGOMANIA ΝΑΡΚΩΤΙΚΑ DRUGOMANIA ΝΑΡΚΩΤΙΚΑ Ποια είναι τα συμπτώματα που εμφανίζει ο χρήστης; Η χρήση ναρκωτικών ουσιών διαταράσσει τη λειτουργία εγκεφαλικών περιοχών που είναι κρίσιμες για την κίνηση, τη μνήμη, τη μάθηση, την

Διαβάστε περισσότερα

Ψυχοκοινωνικοί παράγοντες και καρδιαγγειακά νοσήματα. Κ. Γαργάνη, Δ. Παπαδοπούλου, Κ. Καραγιαννάκη: Αιμοδυναμικό Εργαστήριο «ΓΝ Γ.

Ψυχοκοινωνικοί παράγοντες και καρδιαγγειακά νοσήματα. Κ. Γαργάνη, Δ. Παπαδοπούλου, Κ. Καραγιαννάκη: Αιμοδυναμικό Εργαστήριο «ΓΝ Γ. Ψυχοκοινωνικοί παράγοντες και καρδιαγγειακά νοσήματα Κ. Γαργάνη, Δ. Παπαδοπούλου, Κ. Καραγιαννάκη: Αιμοδυναμικό Εργαστήριο «ΓΝ Γ. Παπανικολάου» Η καρδιά αποτελεί το κέντρο της νόησης και των συναισθημάτων

Διαβάστε περισσότερα

Η Επιθετικότητα στα Παιδιά που Έχουν Βιώσει Τραύμα. Victoria Condon and Panos Vostanis Μετάφραση: Ματίνα Παπαγεωργίου

Η Επιθετικότητα στα Παιδιά που Έχουν Βιώσει Τραύμα. Victoria Condon and Panos Vostanis Μετάφραση: Ματίνα Παπαγεωργίου Η Επιθετικότητα στα Παιδιά που Έχουν Βιώσει Τραύμα Victoria Condon and Panos Vostanis Μετάφραση: Ματίνα Παπαγεωργίου Η συχνή επιθετική συμπεριφορά ενός παιδιού εναντίον ενηλίκων και συνομηλίκων, μπορεί

Διαβάστε περισσότερα

Πρόγραμμα_SPA. Προληπτικά μέτρα για το άγχος στις ΜΜΕ

Πρόγραμμα_SPA. Προληπτικά μέτρα για το άγχος στις ΜΜΕ Πρόγραμμα: Προληπτικά μέτρα για το άγχος στις ΜΜΕ 1. Εισαγωγή 1.1. Γενική εισαγωγή στο εργασιακό άγχος Η φύση της εργασιακής ζωής έχει αλλάξει σημαντικά κατά τη διάρκεια των τελευταίων δεκαετιών. Στις

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΓΑΣΙΑΚΟ ΑΓΧΟΣ. Ποιος είναι ο καλύτερος τρόπος αντιμετώπισής του;

ΕΡΓΑΣΙΑΚΟ ΑΓΧΟΣ. Ποιος είναι ο καλύτερος τρόπος αντιμετώπισής του; ΕΡΓΑΣΙΑΚΟ ΑΓΧΟΣ Ποιος είναι ο καλύτερος τρόπος αντιμετώπισής του; Περιεχόμενα 1. Εισαγωγή 2. Εργασιακό άγχος 2.1. Τι είναι το άγχος; 2.2. Τι προκαλεί το εργασιακό άγχος; 2.3. Οι συνέπειες του εργασιακού

Διαβάστε περισσότερα

Ενσωματωμένες υπηρεσίες Συμπεριφορικής Υγείας στις δομές υγείας. Β Μέρος

Ενσωματωμένες υπηρεσίες Συμπεριφορικής Υγείας στις δομές υγείας. Β Μέρος Ενσωματωμένες υπηρεσίες Συμπεριφορικής Υγείας στις δομές υγείας Β Μέρος Κατάθλιψη Αξιολόγηση Χρήση ψυχομετρικών εργαλείων Ερωτήσειςγια: Συναίσθημα Ύπνο Ενδιαφέροντα Ενοχή Ενέργεια Συγκέντρωση Όρεξη Ψυχοκοινωνική

Διαβάστε περισσότερα

ΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ ΕΙ ΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ ΓΙΑ ΤΑ ΑΤΥΧΗΜΑΤΑ ΚΑΙ TA ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΥΓΕΙΑΣ ΠΟΥ ΣΥΝ ΕΟΝΤΑΙ ΜΕ ΤΗΝ ΕΡΓΑΣΙΑ

ΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ ΕΙ ΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ ΓΙΑ ΤΑ ΑΤΥΧΗΜΑΤΑ ΚΑΙ TA ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΥΓΕΙΑΣ ΠΟΥ ΣΥΝ ΕΟΝΤΑΙ ΜΕ ΤΗΝ ΕΡΓΑΣΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ ΑΡΧΗ Πειραιάς, 21 Νοεµβρίου 2014 ΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ ΕΙ ΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ ΓΙΑ ΤΑ ΑΤΥΧΗΜΑΤΑ ΚΑΙ TA ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΥΓΕΙΑΣ ΠΟΥ ΣΥΝ ΕΟΝΤΑΙ ΜΕ ΤΗΝ ΕΡΓΑΣΙΑ Σκοπός της έρευνας ήταν η συλλογή

Διαβάστε περισσότερα

Ποια είναι τα είδη της κατάθλιψης;

Ποια είναι τα είδη της κατάθλιψης; Ολοι κάποιες φορές νιώθουμε μελαγχολία ή θλίψη, αλλά αυτά τα συναισθήματα συνήθως περνούν μετά από λίγες μέρες. Όταν ένα άτομο έχει κατάθλιψη, η διαταραχή αυτή επηρεάζει την καθημερινή του ζωή, τη φυσιολογική

Διαβάστε περισσότερα

Αλλαγές Κατά τη Διάρκεια της Εγκυμοσύνης

Αλλαγές Κατά τη Διάρκεια της Εγκυμοσύνης Η εγκυμοσύνη αποτελεί μια φυσιολογική αναπτυξιακή κρίση που περιλαμβάνει σημαντικές σωματικές και ψυχολογικές αλλαγές και επηρεάζει όλες τις εγκύους ανεξάρτητα από την ψυχολογική τους υγεία. Όπως κάθε

Διαβάστε περισσότερα

ΑΓΧΟΣ ΣΤΡΕΣ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ ΦΟΙΤΗΤΡΙΕΣ: ΑΜΑΞΟΠΟΥΛΟΥ ΘΕΟΔΩΡΑ ΑΝΕΒΛΑΒΗ ΣΟΦΙΑ

ΑΓΧΟΣ ΣΤΡΕΣ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ ΦΟΙΤΗΤΡΙΕΣ: ΑΜΑΞΟΠΟΥΛΟΥ ΘΕΟΔΩΡΑ ΑΝΕΒΛΑΒΗ ΣΟΦΙΑ ΑΓΧΟΣ ΣΤΡΕΣ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ ΦΟΙΤΗΤΡΙΕΣ: ΑΜΑΞΟΠΟΥΛΟΥ ΘΕΟΔΩΡΑ ΑΝΕΒΛΑΒΗ ΣΟΦΙΑ ΟΡΙΣΜΟΣ Το άγχος είναι μια επώδυνη συναισθηματική εμπειρία εσωτερικής δυσφορίας, απροσδιόριστης προέλευσης όπου κυριαρχεί

Διαβάστε περισσότερα

πράγματα που πρέπει να γνωρίζετε για τη μέση σας

πράγματα που πρέπει να γνωρίζετε για τη μέση σας πράγματα που πρέπει να γνωρίζετε για τη μέση σας Αυτά τα συμπτώματα είναι πολύ σπάνια αλλά πρέπει να επικοινωνήσετε άμεσα με τον γιατρό σας εάν τα αισθανθείτε Αισθάνεστε δυσφορία με τον πόνο στην μέση

Διαβάστε περισσότερα

ΑΛΚΟΟΛΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΧΑΡΤΟΠΑΙΞΙΑ ΜΑΣΤΙΓΑ ΤΗΣ ΕΠΟΧΗΣ ΜΑΣ

ΑΛΚΟΟΛΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΧΑΡΤΟΠΑΙΞΙΑ ΜΑΣΤΙΓΑ ΤΗΣ ΕΠΟΧΗΣ ΜΑΣ ΑΛΚΟΟΛΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΧΑΡΤΟΠΑΙΞΙΑ ΜΑΣΤΙΓΑ ΤΗΣ ΕΠΟΧΗΣ ΜΑΣ Ορισμός αλκοολισμού Αλκοολούχα ποτά ονομάζονται όλα τα ποτά που περιέχουν αιθυλική αλκοόλη (οινόπνευμα) γεωργικής προέλευσης, σε οποιοδήποτε ποσοστό το

Διαβάστε περισσότερα

Κατανοώντας το Μετατραυματικό Στρες Ενημερωτικό Φυλλάδιο για το Πυροσβεστικό Προσωπικό και τις Οικογένειές του

Κατανοώντας το Μετατραυματικό Στρες Ενημερωτικό Φυλλάδιο για το Πυροσβεστικό Προσωπικό και τις Οικογένειές του Κατανοώντας το Μετατραυματικό Στρες Ενημερωτικό Φυλλάδιο για το Πυροσβεστικό Προσωπικό και τις Οικογένειές του ΓΡΑΦΕΙΟ ΨΥΧΟΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΜΕΡΙΜΝΑΣ/ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΑΝΘΡΩΠΙΝΩΝ ΠΟΡΩΝ/ ΑΡΧΗΓΕΙΟ ΠΥΡΟΣΒΕΣΤΙΚΟΥ ΣΩΜΑΤΟΣ

Διαβάστε περισσότερα

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗ ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ Α ΕΞΑΜΗΝΟ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗ ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ Α ΕΞΑΜΗΝΟ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗ ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ Α ΕΞΑΜΗΝΟ ΚΑΥΚΙΑ ΘΕΟΔΩΡΑ ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ ΕΦΑΡΜΟΓΩΝ 1 ο Μάθημα Προγραμματισμένα μαθήματα 2/10, 9/10, 16/10, 23/10, 30/10, 6/11, 13/11, 20/11, 27/11, 4/12, 11/12,

Διαβάστε περισσότερα

Ε Ν Η Μ Ε Ρ Ω Σ Ο Υ. νεφρά

Ε Ν Η Μ Ε Ρ Ω Σ Ο Υ. νεφρά Ε Ν Η Μ Ε Ρ Ω Σ Ο Υ νεφρά νεφρών Η υψηλή αρτηριακή πίεση (υπέρταση) είναι ένα από τα δύο κύρια αίτια χρόνιας νεφρικής νόσου παγκοσμίως (το άλλο είναι ο διαβήτης). Επίσης, τα νεφρά έχουν βασικό ρόλο στη

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΑΓΧΟΥΣ

ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΑΓΧΟΥΣ ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΑΓΧΟΥΣ Μαρτίνος Δημοσθένους Διευθυντής Ανθρώπινου Δυναμικού Remedica Ltd 15 Οκτωβρίου 2014 Προέλευση της λέξης «άγχος» ή «στρες» Η ελληνική λέξη άγχος, προέρχεται από το ρήμα "άγχω",

Διαβάστε περισσότερα

Αρχικά θα πρέπει να προσδιορίσουμε τι είναι η παχυσαρκία.

Αρχικά θα πρέπει να προσδιορίσουμε τι είναι η παχυσαρκία. Αρχικά θα πρέπει να προσδιορίσουμε τι είναι η παχυσαρκία. Παχυσαρκία είναι η παθολογική αύξηση του βάρους του σώματος, που οφείλεται σε υπερβολική συσσώρευση λίπους στον οργανισμό. Παρατηρείται γενικά

Διαβάστε περισσότερα

Διερεύνηση ψυχοκοινωνικών παραγόντων & μυοσκελετικών συμπτωμάτων σε εργαζόμενους σε τηλεφωνικά κέντρα

Διερεύνηση ψυχοκοινωνικών παραγόντων & μυοσκελετικών συμπτωμάτων σε εργαζόμενους σε τηλεφωνικά κέντρα Διερεύνηση ψυχοκοινωνικών παραγόντων & μυοσκελετικών συμπτωμάτων σε εργαζόμενους σε τηλεφωνικά κέντρα Θεώνη Κουκουλάκη Τοπογράφος Μηχανικός, Εργονόμος, Υπεύθυνη Κέντρου Ασφάλειας της Εργασίας Ελληνικό

Διαβάστε περισσότερα

Burn-out στην Καρδιολογία. Ηρακλής Μαυράκης Διευθυντής ΕΣΥ Ηλεκτροφυσιολογικό Εργαστήριο ΠΑΓΝΗ

Burn-out στην Καρδιολογία. Ηρακλής Μαυράκης Διευθυντής ΕΣΥ Ηλεκτροφυσιολογικό Εργαστήριο ΠΑΓΝΗ Burn-out στην Καρδιολογία Ηρακλής Μαυράκης Διευθυντής ΕΣΥ Ηλεκτροφυσιολογικό Εργαστήριο ΠΑΓΝΗ Σύνδρομο Επαγγελματικής Εξουθένωσης ή Burn-out Ο όρος «επαγγελματική εξουθένωση» (burnout) χρησιμοποιήθηκε

Διαβάστε περισσότερα

Κλινικό Φροντιστήριο «Εφαρμόζοντας τις Κατευθυντήριες Οδηγίες για την Αρτηριακή Υπέρταση στο Σχεδιασμό της Νοσηλευτικής Φροντίδας»

Κλινικό Φροντιστήριο «Εφαρμόζοντας τις Κατευθυντήριες Οδηγίες για την Αρτηριακή Υπέρταση στο Σχεδιασμό της Νοσηλευτικής Φροντίδας» Κλινικό Φροντιστήριο «Εφαρμόζοντας τις Κατευθυντήριες Οδηγίες για την Αρτηριακή Υπέρταση στο Σχεδιασμό της Νοσηλευτικής Φροντίδας» Παρουσίαση Κλινικής Περίπτωσης : Χατζοπούλου Μ., Νοσηλεύτρια ΠΕ, MSc,

Διαβάστε περισσότερα

Θέματα Συμβουλευτικής. Εργασιακό άγχος

Θέματα Συμβουλευτικής. Εργασιακό άγχος Θέματα Συμβουλευτικής Εργασιακό άγχος Ιούνιος 2015 Εργασιακό άγχος της Μίτση Σχοινά, κλινικής ψυχολόγου Το εργασιακό άγχος είναι ένα ζήτημα προτεραιότητας και αυξανόμενης σημασίας για την υγεία και την

Διαβάστε περισσότερα

ΑΛΚΟΟΛΙΣΜΟΣ ΓΥΜΝΑΣΙΟ Λ.Τ

ΑΛΚΟΟΛΙΣΜΟΣ ΓΥΜΝΑΣΙΟ Λ.Τ ΑΛΚΟΟΛΙΣΜΟΣ ΓΥΜΝΑΣΙΟ Λ.Τ. ΣΧΟΙΝΟΥΣΑΣ ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ: 2016-2017 ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Β ΛΥΚΕΙΟΥ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: 23/3/2017 ΜΑΘΗΤΡΙΑ: ΚΑΛΛΙΟΠΗ ΣΚΑΡΛΑΤΟΥ ΥΠΕΥΘΥΝΗ ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ: ΣΗΜΕΛΑ ΖΑΖΟΠΟΥΛΟΥ (ΠΕ02) Ο ΑΛΚΟΟΛΙΣΜΟΣ

Διαβάστε περισσότερα

Άγχος και ψυχοκοινωνικοί κίνδυνοι των εκπαιδευτικών Πρωτοβάθμιας Eκπαίδευσης

Άγχος και ψυχοκοινωνικοί κίνδυνοι των εκπαιδευτικών Πρωτοβάθμιας Eκπαίδευσης Άγχος και ψυχοκοινωνικοί κίνδυνοι των εκπαιδευτικών Πρωτοβάθμιας Eκπαίδευσης Ντούση Σοφία /Κοινωνική λειτουργός Υπουργείο Εργασίας, Κοιν. Ασφάλισης και Κοιν. Αλληλεγγύης sntoussi@yeka.gr Tο επάγγελμα του

Διαβάστε περισσότερα

Ο Νοσηλευτής πρόσωπο κλειδί στη σωστή ενηµέρωση και ψυχολογική υποστήριξη του ασθενούς κατά την είσοδο στο αιµοδυναµικό εργαστήριο

Ο Νοσηλευτής πρόσωπο κλειδί στη σωστή ενηµέρωση και ψυχολογική υποστήριξη του ασθενούς κατά την είσοδο στο αιµοδυναµικό εργαστήριο Ο Νοσηλευτής πρόσωπο κλειδί στη σωστή ενηµέρωση και ψυχολογική υποστήριξη του ασθενούς κατά την είσοδο στο αιµοδυναµικό εργαστήριο Πλακούτση Σοφία Νοσηλεύτρια Αιµοδυναµικού Εργαστηρίου Π.Γ.Ν.Ι. Σκοπός

Διαβάστε περισσότερα

Γονείς και Έφηβοι Λίγο Πριν τις Πανελλαδικές: Τρόποι Αποδοτικής Μελέτης και Διαχείρισης του Άγχους Τι είναι το Άγχος και τι το Προκαλεί;

Γονείς και Έφηβοι Λίγο Πριν τις Πανελλαδικές: Τρόποι Αποδοτικής Μελέτης και Διαχείρισης του Άγχους Τι είναι το Άγχος και τι το Προκαλεί; Γονείς και Έφηβοι Λίγο Πριν τις Πανελλαδικές: Τρόποι Αποδοτικής Μελέτης και Διαχείρισης του Άγχους Τι είναι το Άγχος και τι το Προκαλεί; Τι είναι το άγχος; Άγχος είναι ο τρόπος με τον οποίο αντιδρά το

Διαβάστε περισσότερα

Απόσπασμα από το βιβλίο «Πως να ζήσετε 150 χρόνια» του Dr. Δημήτρη Τσουκαλά

Απόσπασμα από το βιβλίο «Πως να ζήσετε 150 χρόνια» του Dr. Δημήτρη Τσουκαλά Απόσπασμα από το βιβλίο «Πως να ζήσετε 150 χρόνια» του Dr. Δημήτρη Τσουκαλά Κεφάλαιο 1 - Το μυστικό της ιατρικής Σε κάθε θέμα ή επιστήμη υπάρχει πάντα ένα δεδομένο που είναι σημαντικότερο σε σύγκριση με

Διαβάστε περισσότερα

Πώς μπορούν να συμβάλλουν οι ψυχολογικές παρεμβάσεις στην Καρδιαγγειακή νόσο

Πώς μπορούν να συμβάλλουν οι ψυχολογικές παρεμβάσεις στην Καρδιαγγειακή νόσο Πώς μπορούν να συμβάλλουν οι ψυχολογικές παρεμβάσεις στην Καρδιαγγειακή νόσο Ανδρέας Φλωράκης Βιολόγος, Ψυχίατρος, PhD, Γ.Ν. Ελευσίνας Ελληνική Καρδιολογική Εταιρεία Σεμινάρια Εργασίας Θεσσαλονίκη 2 ος

Διαβάστε περισσότερα

Πρόλογος Οδηγίες για εφαρμογή Επίλογος Θέματα για έρευνα Θέματα για συζήτηση... 32

Πρόλογος Οδηγίες για εφαρμογή Επίλογος Θέματα για έρευνα Θέματα για συζήτηση... 32 Περιεχόμενα Πρόλογος... 13 1. Άσκηση και ψυχική υγεία... 15 Εισαγωγή... 15 Η ψυχολογία της άσκησης... 16 Ψυχολογία της άσκησης και υγεία... 17 Άσκηση και ψυχική υγεία... 18 Το πρόβλημα της υποκινητικότητας...

Διαβάστε περισσότερα

«ΙΕΡΕΥΝΗΣΗ ΤΗΣ ΣΤΕΛΕΧΩΣΗΣ ΤΩΝ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΤΩΝ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΩΝ ΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ»

«ΙΕΡΕΥΝΗΣΗ ΤΗΣ ΣΤΕΛΕΧΩΣΗΣ ΤΩΝ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΤΩΝ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΩΝ ΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ» «ΙΕΡΕΥΝΗΣΗ ΤΗΣ ΣΤΕΛΕΧΩΣΗΣ ΤΩΝ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ : Κωνσταντινίδου Εύα Επιβλέπουσα καθηγήτρια : ηµητριάδου Αλεξάνδρα ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 2007 1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Στις µέρες µας επικρατεί µια παγκόσµια

Διαβάστε περισσότερα

Παρακάτω παρατίθεται ολόκληρη η συνέντευξη που παραχώρησε η κα Κέλλυ Ψυλλάκη στο περιοδικό Psychologies, τεύχος Οκτωβρίου 2011 (Νο 15).

Παρακάτω παρατίθεται ολόκληρη η συνέντευξη που παραχώρησε η κα Κέλλυ Ψυλλάκη στο περιοδικό Psychologies, τεύχος Οκτωβρίου 2011 (Νο 15). Παρακάτω παρατίθεται ολόκληρη η συνέντευξη που παραχώρησε η κα Κέλλυ Ψυλλάκη στο περιοδικό Psychologies, τεύχος Οκτωβρίου 2011 (Νο 15). 1. Πολύ συχνά καλούμαστε στον χώρο εργασίας να δείξουμε το καλύτερό

Διαβάστε περισσότερα

ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΙΟ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ «Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΝΟΣΗΛΕΥΤΗ ΣΤΗΝ ΠΡΩΤΟΓΕΝΗ ΠΡΟΛΗΨΗ ΤΟΥ ΣΑΚΧΑΡΩΔΗ ΔΙΑΒΗΤΗ»

ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΙΟ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ «Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΝΟΣΗΛΕΥΤΗ ΣΤΗΝ ΠΡΩΤΟΓΕΝΗ ΠΡΟΛΗΨΗ ΤΟΥ ΣΑΚΧΑΡΩΔΗ ΔΙΑΒΗΤΗ» ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΙΟ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΣΧΟΛΗ ΣΕΥΠ- ΤΜΗΜΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ «Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΝΟΣΗΛΕΥΤΗ ΣΤΗΝ ΠΡΩΤΟΓΕΝΗ ΠΡΟΛΗΨΗ ΤΟΥ ΣΑΚΧΑΡΩΔΗ ΔΙΑΒΗΤΗ» ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΩΝ ΠΑΠΑΜΑΡΙΝΟΥΔΗ ΙΩΑΝΝΑ ΣΤΕΦΑΝΙΔΟΥ ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ

Διαβάστε περισσότερα

Πρότυπα περίθαλψης (ΠΠ) για ανθρώπους με οστεοαρθρίτιδα

Πρότυπα περίθαλψης (ΠΠ) για ανθρώπους με οστεοαρθρίτιδα Πρότυπα περίθαλψης () για ανθρώπους με οστεοαρθρίτιδα Μετάφρασ η σε: Ολοκληρώθ ηκε από: Email: 1 1 2 3 4 Οι άνθρωποι με συμπτώματα οστεοαρθρίτιδας (ΟΑ) θα πρέπει να έχουν πρόσβαση σε επαγγελματία του τομέα

Διαβάστε περισσότερα

Ερευνητική εργασία project. 2ο ΕΠΑΛ ΓΑΛΑΤΣΙΟΥ ΤΜΗΜΑ: Α3 ΣΧ.ΕΤΟΣ «ΤΟ ΠΟΔΗΛΑΤΟ: Η ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ ΣΤΟ ΜΕΛΛΟΝ;» Υποθέμα: ΠΟΔΗΛΑΤΟ ΚΑΙ ΥΓΕΙΑ

Ερευνητική εργασία project. 2ο ΕΠΑΛ ΓΑΛΑΤΣΙΟΥ ΤΜΗΜΑ: Α3 ΣΧ.ΕΤΟΣ «ΤΟ ΠΟΔΗΛΑΤΟ: Η ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ ΣΤΟ ΜΕΛΛΟΝ;» Υποθέμα: ΠΟΔΗΛΑΤΟ ΚΑΙ ΥΓΕΙΑ Υποθέμα: ΠΟΔΗΛΑΤΟ ΚΑΙ ΥΓΕΙΑ Υποθέμα: ΠΟΔΗΛΑΤΟ ΚΑΙ ΥΓΕΙΑ ΣΑΝΤΗ ΑΛΚΙΒΙΑΔΗΣ ΠΑΣΟ ΜΑΡΙΑ ΧΟΚΑΡ ΤΑΪΜΟΥΡ ΑΛΙ ΠΑΠΑ ΑΝΙΣΑ «Η ποδηλασία φέρνει μεγαλύτερη ισορροπία, οι ορμόνες που προκαλούν στρες μειώνονται και

Διαβάστε περισσότερα

Άσκηση & Στρες. Ορισμός. «Το στρες είναι ένα δυσάρεστο συναίσθημα που συμβαίνει όταν είσαι θυμωμένος, νευρικός ή στενοχωρημένος» (8 χρ.

Άσκηση & Στρες. Ορισμός. «Το στρες είναι ένα δυσάρεστο συναίσθημα που συμβαίνει όταν είσαι θυμωμένος, νευρικός ή στενοχωρημένος» (8 χρ. Άσκηση & Στρες Ρωτείστε δέκα διαφορετικά άτομα για το τι θεωρούν «στρες», τι είναι αυτό που τους το προκαλεί ή πώς τους επηρεάζει το στρες Εισήγηση 10η Μεταπτυχιακό πρόγραμμα «Άσκηση & Υγεία» Κοσμίδου

Διαβάστε περισσότερα

Η Επίδραση της Συγκίνησης ης στη Λήψη Ατομικών Αποφάσεων

Η Επίδραση της Συγκίνησης ης στη Λήψη Ατομικών Αποφάσεων 2ο Πανελλήνιο Συνέδριο του Κλάδου Γνωστικής Ψυχολογίας της ΕΛΨΕ Νοέμβριος 2008 Η Επίδραση της Συγκίνησης ης στη Λήψη Ατομικών Αποφάσεων Μια έρευνα στο πεδίο των επιχειρήσεων Μ. Ντάβου & Σ.Τρύφωνας Τμήμα

Διαβάστε περισσότερα

Ερευνητική Εργασία Β Λυκείου Από την αρχαία Ελλάδα στη σύγχρονη εποχή, ο αθλητισμός και τα φαινόμενα της βίας και του ντόπινγκ ΔΙΑΤΡΟΦΗ

Ερευνητική Εργασία Β Λυκείου Από την αρχαία Ελλάδα στη σύγχρονη εποχή, ο αθλητισμός και τα φαινόμενα της βίας και του ντόπινγκ ΔΙΑΤΡΟΦΗ Φιλεκπαιδευτική Εταιρεία Αρσάκειο Γενικό Λύκειο Ψυχικού Ερευνητική Εργασία Β Λυκείου Σχολικό έτος: 2013-2014 Από την αρχαία Ελλάδα στη σύγχρονη εποχή, ο αθλητισμός και τα φαινόμενα της βίας και του ντόπινγκ

Διαβάστε περισσότερα

Τι είναι η κατάθλιψη;

Τι είναι η κατάθλιψη; Τι είναι η κατάθλιψη; Στην καθημερινή ζωή με τον όρο κατάθλιψη εννοούμε μια κατάσταση θλίψης και μελαγχολίας, αυτό συνήθως είναι παροδικό και μάλλον οφείλεται σε κάτι σχετικά ασήμαντο και επουσιώδες. Η

Διαβάστε περισσότερα