ΝΕΕΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΕΣ ΣΤΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΟΜΒΡΙΩΝ ΥΔΑΤΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΑ ΕΥΑΙΣΘΗΤΩΝ ΠΕΡΙΟΧΩΝ Α. ΠΡΟΕΛΕΥΣΗ ΤΗΣ ΡΥΠΑΝΣΗΣ

Transcript

1 ΝΕΕΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΕΣ ΣΤΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΟΜΒΡΙΩΝ ΥΔΑΤΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΑ ΕΥΑΙΣΘΗΤΩΝ ΠΕΡΙΟΧΩΝ Α. ΠΡΟΕΛΕΥΣΗ ΤΗΣ ΡΥΠΑΝΣΗΣ Η ΛΙΜΝΗ ΚΑΙ Η ΡΥΠΑΝΣΗ Τα όμβρια ύδατα. Ένας σημαντικός παράγων ρύπανσης Ροή επιφανειακών υδάτων από Πολεοδομικά συγκροτήματα Ροή επιφανειακών υδάτων από αγροτικές εκτάσεις Υπόγεια ροή λυμάτων δια μέσου δικτύου Υπόγεια διάθεση λυμάτων δια μέσου απορροφητικών βόθρων 1 ΥΔΡΑΚΤΙΣ ΜΕΛΕΤΗΤΙΚΗ Α.Ε.

2 Μια σημαντική πηγή ρύπανσης είναι οι απορροές ομβρίων υδάτων από το δομημένο αστικό περιβάλλον και από τα έργα υποδομής που δημιουργούνται στην εξελικτική πορεία της ανθρωπότητας. Στην εικόνα που παρουσιάζεται φαίνεται η πανοραμική κάτοψη της λίμνης Παμβώτιδας από πρόσφατη δορυφορική λήψη του Google. Τα βελάκια με κατάλληλες αποχρώσεις, δείχνουν την πορεία διαφόρων υγρών ρύπων από την λειτουργία του αστικού περιαστικού και αγροτικού περιβάλλοντος. Αστικά λύματα Με πορτοκαλί διακεκομμένη γραμμή παρουσιάζονται τα αστικά λύματα και η κατεύθυνση που αυτά έχουν μέσω του υπόγειου δημοτικού δικτύου ακαθάρτων προς τον υπάρχοντα βιολογικό καθαρισμό με βαρύτητα είτε με άντληση. Οι επιπτώσεις από το σύστημα αυτό στην λίμνη είναι σχεδόν μηδενικές και περιορίζονται μόνον στις περιπτώσεις, που υπάρχουν ατέλειες στο σύστημα. Με πορτοκαλί κύκλους φαίνεται μια κατακόρυφη πορεία ίδιας μορφής αστικών και περιαστικών λυμάτων προς το υπέδαφος (μέσα από την λειτουργία απορροφητικών βόθρων μορφής). Οι επιπτώσεις από την συγκεκριμένη αυτή ελεύθερη διείσδυση στο υπέδαφος στα υπόγεια ύδατα της περιοχής αυτής είναι σημαντικές. Οι συνέπειες όμως μιας τέτοιας δράσης στην ποιότητα των νερών της λίμνης περιορίζονται σε δεύτερο βαθμό ένεκα του μικρού μεγέθους και την γειτνίασης της λίμνης. Όμβρια ύδατα Με μωβ χρώμα φαίνονται οι ρύποι από τα όμβρια που κατευθύνονται προς την λίμνη από το Πολεοδομικό συγκρότημα. Αν κάνουμε έναν απλό υπολογισμό για την μέση ετήσια απορροή των υδάτων από το Πολεοδομικό συγκρότημα των Ιωαννίνων και μόνο προς την λίμνη αυτή μπορεί να είναι της τάξης των 6,0 χ 106 μ3. Φυτοφάρμακα, επιβάρυνση από καλλιέργειες Με πράσινο χρώμα φαίνονται ο ρύποι που κατευθύνονται προς τη λίμνη. Ένας ακόμα σημαντικός ρύπος που πρέπει να αντιμετωπιστεί. 2

3 ΠΗΓΕΣ ΡΥΠΑΝΣΗΣ ΑΠΟ ΟΜΒΡΙΑ ΥΔΑΤΑ ΣΤΗ ΖΩΝΗ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ Μόλυνση από έκπλυση αρτηριών Μόλυνση από χημικές προσμίξεις και απορρυπαντικά στις εκροές όμβριων Μόλυνση από έκπλυση χώρων στάθμευσης Μόλυνση από έκπλυση χώρων πρατηρίων, πλυντηρίων και συνεργείων σε συνδυασμό με βιομηχανικά απόνερα 3

4 Β. ΜΕΤΡΗΣΕΙΣ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ: ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΜΕΤΡΗΣΕΩΝ ΑΣΤΙΚΩΝ ΡΥΠΩΝ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ ΤΗΣ ΞΑΝΘΗΣ. Μέσοι όροι. Έρευνα

5 Μετρήσεις Με μια απλουστευτική για τις περιστάσεις παραδοχή ότι οι μετρήσεις της Ξάνθης μπορούν να μεταφερθούν και σε άλλες Ελληνικές πόλεις έστω και σαν ένδειξη κατά μέσο όρο η επιβάρυνση της λίμνης από το ΠΣ. Ιωαννίνων κάθε χρόνο είναι : 430 t ελαίων και γενικότερα υδρογονανθράκων και 900 τόννοι άμμου και φερτών. Για μια καλύτερη αίσθηση του ρυπαντικού φορτίου μπορούμε να προσομοιάσουμε την ποσότητα των ελαίων με την εκκένωση στην λίμνη 35 περίπου οχημάτων χωρητικότητας 15 μ3 σε ένα χρόνο και 40 φορτηγών μεταφοράς χωμάτων. Εάν περιορισθεί η επιβάρυνση της ποσότητας χωματισμών στο 25% της έκτασης λίμνης στην περιοχή (περιοχή πλησίον των εκροών των σωλήνων και των ανοιχτών τάφρων) τότε το ομοιόμορφα κατανεμημένο μέσο προστιθέμενο βάθος ετησίως σε άμμο και λάσπη με τοξικά ίχνη που μπορεί να βλάψουν ζώντες και φυτικούς οργανισμούς ανέρχεται σε 0.3 χλστ. Δεν είναι όμως το πάχος της λάσπης αλλά το είδος, τα επικίνδυνα περιεχόμενα, που έχουν μεγάλη διάρκεια ζωής και τοξικότητα και η διαρκής προσθήκη συνεχώς και αδιαλείπτως στο υγρό περιβάλλον (συστηματικός ρύπος). Στην κατηγορία αυτή δεν έχουμε συμπεριλάβει και τα ατυχήματα που μπορούν να επιφέρουν με την διαδικασία του ΣΟΚ τεράστια οικολογική καταστροφή. Σύνθεση της μόλυνσης Από τα φερτά που παρασύρονται με την βροχή το 30%-40% έχουν μέση διάμετρο κόκκου των 250μm. To 75% των ρύπων των νερών της βροχής επικολλώνται πάνω σε αυτά τα λεπτόκοκκα υλικά. - Βαριά μέταλλα: Zn, Pb, Cu, Cr, Ka (επικίνδυνα σε μικρές ποσότητες) - Κατάλοιπα υδρογονανθράκων (τοξικό) - Οργανικό φορτίο (βασικά BOD5 και COD), N και P (από διάφορες πηγές). 5

6 Γ. ΟΙ ΛΥΣΕΙΣ ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΕΣ ΤΕΧΝΙΤΕΣ ΕΠΕΜΒΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΗΣ ΡΥΠΑΝΣΗΣ Τεχνητή λίμνη για συγκράτηση Διαμορφωμένες νησίδες και κανάλια αβαθή μολυσμένων ομβρίων Τεχνητή λίμνη. Συγκράτηση σε περίπτωση ατυχήματος Εισερχόμενη ρύπανση από ατύχημα (υδρογονάνθρακες) Σακκιά άμμου για σφράγισμα της λίμνης Έξοδος προς το φυσικό περιβάλλον Απλό τεχνικό για έλεγχο Επιπλέων φράγμα από ελαιόφιλο υλικό Λίμνες σε ξηρά λειτουργία 6

7 Εναλλακτικές τεχνικές Η καλύτερη απόδοση επιτυγχάνεται με εναλλακτικές φυσικές διαμορφώσεις όπως λεκάνες συγκράτησης, φίλτρανσης, εκτόνωσης, υπεδάφιες δεξαμενές συγκέντρωσης ομβρίων κλπ. Τα παραπάνω έργα διαστασιολογούνται με μοντέρνες επιστημονικές μεθόδους που σκοπεύουν σε: 1. Δημιουργία όγκων προσωρινής ρύθμισης και μετριασμού του ΣΟΚ του αποδέκτη από ένα νέο έργο (προδιαγραφές, νόρμες) 2. Διατήρηση σε κάθε βροχή μιας παροχής ανεκτής και ελεγχόμενης κατάντη ως συνέχεια της αρχικής φυσικής παροχής μιας ζώνης πριν από τα έργα. 3. Εξασφάλιση αποδεκτών ρυπαντικών φορτίων στην έξοδο κάθε νέου έργου τέτοιων που να μην θίγουν με την αλλαγή το περιβάλλον. Με προδιαγραφές και μεθοδολογία που πρέπει να συντάξει η αρμόδια Υπηρεσία Φορέας Διαχείρισης ή Δνση Υδάτων βασιζόμενη σε πλούσια Ευρωπαϊκή βιβλιογραφία και προσαρμοσμένη στα Ελληνικά κλιματικά χαρακτηριστικά μπορεί να γίνεται ο έλεγχος των νέων έργων αλλά και οι διορθωτικές επεμβάσεις στα υφιστάμενα όταν διαπιστώνεται σημαντική επιβάρυνση. Ήδη με τις μελέτες διαχείρισης αλλά και τα σχέδια ελέγχου επικινδυνότητας που είναι σε εξέλιξη σε όλη την Ευρωπαϊκή Ένωση το θέμα οδηγείται σε νέα συστήματα αντι μετώπισης. Αποτέλεσμα Μείωση σε μεγάλο βαθμό της έκθεσης σε κίνδυνο πλημμύρας και παράλληλος έλεγχος ρύπανσης των υφιστάμενων αποδεκτών ή η μείωση της επιβάρυνσης από υφιστάμενα έργα. Για τις κλασσικές φυσικές λεκάνες με τεχνική διαμόρφωση οι αποδόσεις κυμαίνονται ως ακολούθως: SS :50-65% COD :55-75% HC :40-65% 7

8 ΜΙΚΡΟΤΕΡΕΣ ΑΛΛΑ ΘΕΤΙΚΕΣ ΕΠΕΜΒΑΣΕΙΣ ΣΤΗ ΡΥΠΑΝΣΗ Εργοστασιακές συσκευές αντιμετώπισης ρύπων Πρωτοβάθμια επεξεργασία απόνερων δρόμου Έργο Εγνατίας Οδού Πρωτοβάθμια επεξεργασία απόνερων πλυντηρίων, συνεργείων και πρατηρίων Μεταλλικός διαχωριστής με φίλτρο συσσωμάτωσης Διαχωριστής από G.R.P. με σπογγοειδές φίλτρο πολυουρεθάνης Πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια επεξεργασία υδάτων από αεροδρόμια, scrap, καρνάγια και διάφορες βιομηχανικές δραστηριότητες Συσκευή καθίζησης και διαχωρισμού με κυψελωειδές φίλτρο συσσωμάτωσης Σχηματική διάταξη συσκευής καθίζησης με διαχωριστή υδρογονανθράκων Πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια επεξεργασία υδάτων από πάρκινγκ Ανακύκλωση νερού Συγκρότημα επεξεργασίας ύδατος πλύσης πρατηρίων για πλήρη επανακύκλωση νερού Φρεάτιο υδροσυλλογής με πλάκες καθίζησης και φίλτρο συσσωμάτωσης 8

9 Εργοστασιακές δεξαμενές Για ορισμένες περιπτώσεις που το φυσικό ανάγλυφο είναι δυσμενές ή η δαπάνη για απόκτηση γης είναι απαγορευτική μπορεί να γίνει χρήση και εργοστασιακών συσκευών διαχωρισμού υδρογονανθράκων ή δεξαμενών διαχωρισμού / καθίζησης. Δεξαμενές τέτοιου είδους έχουν τοποθετηθεί στην Εγνατία οδό σε μια προσπάθεια να αντιμετωπιστούν φαινόμενα ρύπανσης ευαίσθητων οικοσυστημάτων και υδάτινων αποδεκτών με ιδιαίτερη σημασία (π.χ. Ύδρευση κλπ.) Οι εργοστασιακές δεξαμενές αυτές έχουν μικρότερη απόδοση από τις φυσικές κλασσικές λεκάνες αλλά ανταποκρίνονται με επιτυχία στις περιπτώσεις σημαντικών φορτίων από υδρογονάνθρακες και όταν συνοδεύονται όπως στην Εγνατία και με έργα ρύθμισης ανάντη. Είναι οικονομικότερες. Θέσεις που απαιτούν τέτοιες συσκευές - Αυτοκινητόδρομοι και μεγάλες αρτηρίες πλησίον περιοχών με ιδιαίτερη περιβαλλοντική ευαισθησία (λίμνες, ποτάμια, παραθαλάσσιες ζώνες, ζώνες τροφοδοσίας υπογείων υδάτων για υδροληψία ή εμπλουτισμό κλπ.). Όπου δεν προσφέρεται χώρος επαρκής για χρήση των εναλλακτικών φυσικών διαμορφώσεων μπορεί να χρησιμοποιηθούν συσκευές καθίζησης διαχωρισμού (έναντι της αρχικής τάσης για πρόβλεψη διαχωριστών) με πρόβλεψη αντιμετώπισης εκτάκτων ατυχημάτων και διατάξεις δέσμευσης και κατακράτησης ρύπων. - Αεροδρόμια. Στις ζώνες τροφοδοσίας αεροπλάνων με καύσιμα, στους χώρους φύλαξης καυσίμων, σε ζώνες στάθμευσης και σε hangars αεροσκαφών ή αποθήκες με ειδικά επικίνδυνα υγρά φορτία επιβάλλεται η πρόβλεψη δεξαμενών αποθήκευσης υγρών εκτάκτου για έκτακτη ανάγκη. Εδώ για λόγους ασφάλειας και οικονομίας τοποθετούνται μόνον εργοστασιακά συστήματα Οι εναλλακτικές τεχνικές απαιτούν σχεδιασμό, κονδύλια, εκτάσεις, εμπειρία εμπλεκομένων και προσεκτική και συστηματική συντήρηση. Τα περισσότερα από τα έργα αυτά αφορούν Δημόσιες επενδύσεις ή μπορεί να είναι και σύνθετα έργα παραχώρησης ή και ΣΔΙΤ. Απαιτούν συνέπεια και χρόνο ωρίμανσης. Όμως υπάρχουν και άλλες πηγές ρύπανσης στις οποίες η Πολιτεία και οι αρμόδιες αρχές μπορούν να αναπτύξουν πρωτοβουλία και δράση για την εφαρμογή τεχνικών επεξεργασίας υγρών ρύπων από την βροχή και από βιομηχανικά ύδατα των οποίων η δαπάνη κατά κύριο λόγο αναλαμβάνεται από τους ιδιώτες (ο ρυπαίνων πληρώνει) ή επιμερίζεται κατά τρόπο απόλυτα ελεγχόμενο (προγράμματα επιδοτήσεων, έλεγχοι και ιδιωτικές επενδύσεις). Πηγές ρύπων που επεξεργάζονται με διαχωριστές ή ντεκαντέρ - Πρατήρια υγρών καυσίμων και ιδιαίτερα πρατήρια με πλυντήρια αυτοκινήτων (ιδιαίτερα μάλιστα αν είναι κοντά σε υδάτινο αποδέκτη που προστατεύεται) Σε αυτά προβλέπονται πάντα διαχωριστές υδρογονανθράκων, ελαιοσυλλέκτες (όπου αλλάζουν λάδια) και συστήματα επεξεργασίας ή ανακύκλωσης νερού για τις περιοχές εκτός σχεδίου - Συνεργεία αυτοκινήτων, μηχανημάτων. Και σε αυτά προβλέπονται υποχρεωτικά διαχωριστές υδρογονανθράκων, ελαιοσυλλέκτες 9

10 - Αμαξοστάσια λεωφορείων, χώροι εργοταξίων έργων, χώροι νεκροταφείων αυτοκινήτων, scrap σιδήρων, μηχανοστάσια τρένων. Απαιτούνται συσκευές καθίζησης και διαχωρισμού ελαίων Τα μηχανήματα αυτά έχουν ειδικό σχεδιασμό για να διαχωρίζουν συγκρατούν μεγαλύτερη ποσότητα SS. Τα πλέον οικονομικά από αυτά χρησιμοποιούν ειδικά φίλτρα, ή πλάκες και θαλάμους διαχωριστικά εκτροπής με ή άνευ προθήκης τριτεύουσας φίλτρανσης χωρίς ηλεκτρική ενέργεια. Όμως υπάρχουν διατάξεις στις οποίες γίνεται και χρήση ηλεκτρικής ενέργειας και αυτοματισμών με προσθήκη κροκκιδωτικών, έλεγχο PH και πρόσθετη φίλτρανση που έχουν πολύ ικανοποιητικό αποτέλεσμα. - Πάρκινγκ αυτοκινήτων μεγάλων καταστημάτων τροφίμων, εμπορικών κέντρων και γραφείων μπορεί να προστατεύονται με την προσθήκη διαχωριστών ή και καλύτερα διαχωριστών δεξαμενών καθίζησης προσαρμοσμένων στα μεγέθη και τις απαιτήσεις. Δ. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ Το θεσμικό καθεστώς γενικά περιέχει Νομοθεσία και Οδηγίες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και η βασική Ευρωπαϊκή Νομοθεσία έχει περάσει στην χώρα μας. Όμως σε τεχνικό επίπεδο και μάλιστα σε πολλούς από τους Περιφερειακούς φορείς σε διατάξεις εφαρμογής, προδιαγραφές, τεχνογνωσία, υποδομή (ανθρώπινη και τεχνική) υπάρχουν σημαντικές ελλείψεις που πρέπει να καλυφθούν για να είναι δυνατό ένα ικανοποιητικό αποτέλεσμα. Αξίζει να γίνουν και στον τομέα αυτό προτάσεις και Δημόσιες συζητήσεις ώστε να υπάρξει η κατάλληλη ζύμωση και ωρίμανση που θα βοηθήσει στην καλύτερη δυνατή λήψη ρεαλιστικών και αποτελεσματικών μέτρων. 10