ΤΑ MEDIA ΣΤΑ ΧΡΟΝΙΑ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ ΤΟΥ ΙΡΑΚ

Transcript

1 ΤΑ MEDIA ΣΤΑ ΧΡΟΝΙΑ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ ΤΟΥ ΙΡΑΚ Τις τελευταίες δεκαετίες, δύο επιστημονικές προσεγγίσεις έχουν επικρατήσει σχετικά με την επίδραση που ασκούν τα παγκόσμια δίκτυα ενημέρωσης στο πεδίο άσκησης εξωτερικής πολιτικής. Από τη μία, έχουμε τη «θεωρία επίδρασης του CNN», δια στόματος Robinson, η οποία υποστηρίζει ότι οι μεγάλοι δημοσιογραφικοί οίκοι, όπως το CNN, είναι ικανοί να καθοδηγήσουν τις κυβερνήσεις σε συγκεκριμένες πολιτικές αποφάσεις, ενώ στον αντίποδα βρίσκονται οι Chomsky και Herman με τη «θεωρία της κατασκευής της συναίνεσης», οι οποίοι θεωρούν ότι εν πολλοίς, τα ΜΜΕ αναπαράγουν την επίσημη πολιτική της εκάστοτε κυβέρνησης. 1 Βλέπουμε ότι γενικά, οι απόψεις διίστανται για την επιρροή των ΜΜΕ στο πεδίο των διεθνών σχέσεων και αυτό θα διαπιστώσουμε μελετώντας την περίπτωση του πολέμου στο Ιράκ το Άραγε η αλήθεια βρίσκεται κάπου στη μέση; Παρακολουθώντας τα δημοσιεύματα της εποχής στις κυριότερες εφημερίδες, είτε των εμπλεκομένων χωρών στον πόλεμο, είτε γειτονικών κρατών, εντοπίζουμε βασικές διαφορές στη δημοσιογραφική κάλυψη. Για παράδειγμα, οι New York Times, μετά την έναρξη του πολέμου, προσπαθούν να στηρίξουν το αμερικάνικο πατριωτικό αίσθημα στα καθημερινά δεκαεξασέλιδα αφιερώματά τους στον πόλεμο. Έτσι, κατά κύριο λόγο, παρέχουν εκτεταμένο χώρο στις επίσημες αναφορές του Λευκού Οίκου, επικεντρώνεται σε θέματα στρατηγικής και της εξέλιξης του πολέμου, λιγοστή αναφορά γίνεται σε θανάτους αμαχών ενώ αποφεύγεται η προβολή σκληρών εικόνων από το πεδίο μάχης. Τόσο στις αμερικανικές εφημερίδες όσο και στα αμερικανικά τηλεοπτικά δίκτυα, θεωρούν ότι το κοινό δεν είναι έτοιμο να έρθει αντιμέτωπο με τέτοιες άγριες εικόνες. Στη Μεγάλη Βρετανία, παρατηρείται διάσταση απόψεων μεταξύ των δύο κυρίαρχων 1 Φραγκονικολόπουλος Χ, Η επίδραση των παγκόσμιων δικτύων ενημέρωσης στην εξωτερική πολιτική και τις διεθνείς σχέσεις, σελ. 3

2 εφημερίδων του βρετανικού τύπου. Δηλαδή, οι Times τίθενται ανοικτά υπέρ των πολεμικών επιχειρήσεων και της πολιτικής Μπλερ σε αντίθεση με τη Guardian, στην οποία διαφαίνεται μία αντιπολεμική διάθεση και για αυτό το λόγο, δίνει μεγάλη βαρύτητα στον αριθμό των θυμάτων στις ανταποκρίσεις της. Οι ασιατικές εφημερίδες επιλέγουν ισομερή ανταπόκριση τόσο αμερικανικών όσο και ιρακινών πηγών συγκριτικά με τις εφημερίδες του δυτικού κόσμου, που προσανατολίζονται περισσότερο σε πηγές των ΗΠΑ. Αντιπροσωπευτικά τέτοια παραδείγματα συνιστούν η εφημερίδα Dawn του Πακιστάν και οι Times της Ινδίας, οι οποίες κρατούν μια ουδέτερη στάση, επικρίνουν τον πόλεμο αλλά και την πολιτική του Σαντάμ Χουσεΐν και φαίνονται ανήσυχες για ενδεχόμενη ευρύτερη αναστάτωση της περιοχή της Μέσης Ανατολής. Αξίζει να σημειωθεί ότι στις εφημερίδες, κατά κύριο λόγο, οι ανταποκρίσεις των «ενσωματωμένων» δημοσιογράφων από τη πρώτη γραμμή πυρός δεν επιλέγονταν σαν το κύριο ρεπορτάζ της πρώτης σελίδας αλλά ως συμπληρωματικό στις κυρίαρχες αναφορές. 2 Πολύς λόγος γίνεται σε ποιο βαθμό ήταν αντικειμενική αυτή η κάλυψη των πολεμικών επιχειρήσεων από τους «ενσωματωμένους» δημοσιογράφους, οι οποίοι δεν ήταν λίγοι στον πόλεμο του Ιράκ, αφού υπήρχαν 600 τέτοιου είδους αμερικανοί και ξένοι δημοσιογράφοι. 3 Αρκετές επιστημονικές έρευνες έχουν δείξει ότι οι «ενσωματωμένοι» δημοσιογράφοι διάκεινται αναπόφευκτα θετικά προς το στρατό σε μεγαλύτερο βαθμό από αυτούς που δεν είναι ενσωματωμένοι. Κάτω από δύσκολες συνθήκες, ευνοείται η οικοδόμηση διαπροσωπικών σχέσεων μεταξύ μελών του αμερικανικού στρατού και δημοσιογράφων. Σε αυτό το πλαίσιο, πολλές φορές τα κείμενά τους έχουν συναισθηματικό τόνο παρουσιάζοντας προσωπικές ιστορίες στρατιωτών, επικεντρώνονται σε γρήγορες από το πεδίο μάχης αναφορές και όχι σε εις βάθος αναλύσεις αλλά παρόλα αυτά, έχουν μεγάλη γνώση των πολεμικών εξελίξεων, αφού βρίσκονται στην καρδιά των επιχειρήσεων. Μόνο οι Aday, Livingston και Ηebert, σε έρευνά τους το 2005, παρουσίασαν μία διαφορετική οπτική για τους ενσωματωμένους δημοσιογράφους, αφού τα ευρήματά τους έδειξαν ότι σε ποσοστό 91% αποτελούν την πιο ουδέτερη κατηγορία δημοσιογράφων στην κάλυψη των πολεμικών εξελίξεων στο Ιράκ. 4 2 Narasimhan Ravi, Looking beyond Flawed Journalism : How National Interests, Patriotism, and Cultural Values Shaped the coverage of the Iraq war, σελ.18 3 Michel M. Haigh, Michael Pfau, Jamie Danesi, Robert Tallmon, Tracy Bunko, Shannon Nyberg, Bertha Thompson, Chance Babin, Sal Cardella, Michael Mink and Brian Temple, A Comparison of Embedded and Nonembedded Print Coverage of the U.S. Invasion and occupation of Iraq, σελ.3 4 Sean Aday, Steven Livingston and Maeve Hebert, Embedding the Truth : A Cross-Cultural Analysis of Objectivity and Television Coverage of the Iraq War,σελ. 14

3 Αναφορικά με τα τηλεοπτικά δίκτυα, σε γενικές γραμμές, κρίθηκε ικανοποιητική η κάλυψη του πολέμου από τα κυριότερα κανάλια με εξαίρεση το Fox, το οποίο αποτέλεσε και το λιγότερο αντικειμενικό σε ποσοστό 38%. 5 Η συχνή χρήση του α πληθυντικού προσώπου στα ρεπορτάζ του φανέρωνε την εμφανώς προπαγανδιστική στάση που διατηρούσε σε σχέση με τα υπόλοιπα τηλεοπτικά δίκτυα. Συνοπτικά, το Al Jazeera, αν και θεωρήθηκε συνολικά αντικειμενικό, είχε αρκετές αναφορές εμφανούς αντιπολεμικής διάθεσης. Σημαντικό να αναφερθεί ότι τα αμερικανικά τηλεοπτικά δίκτυα αγνόησαν παντελώς την παγκόσμια αντίθεση ενάντια στον πόλεμο, καθώς και τις αμερικανικές δημοσκοπήσεις που δεν υποστήριζαν την πολεμική σύρραξη στο Ιράκ. Έτσι, λοιπόν, οι Αμερικανοί, οι οποίοι τάσσονταν κατά του πολέμου του Ιράκ, ήταν πιο πιθανό να αναζητήσουν πλην των γνωστών τηλεοπτικών δικτύων, εναλλακτικά κανάλια ενημέρωσης στο διαδίκτυο. Για αυτό το λόγο, το ποσοστό των Αμερικανών χρηστών που επισκέπτονταν ξένα ειδησεογραφικά portals είχε ανέβει στο 29%. 6 Αποτελούσε για αυτούς ένα μέσο για να συμπληρώσουν τις εικόνες και την πληροφόρηση που είχαν για τον πόλεμο. O πόλεμος του Ιράκ το 2003 συνιστά τον πρώτο πόλεμο, όπου αναδεικνύεται το διαδίκτυο ως βασικός παίκτης στο κυνήγι της ενημέρωσης. 56% των αμερικανικών είχε καθημερινά πρόσβαση στο διαδίκτυο για να ενημερωθούν για την έκβαση του πολέμου και ένας από τους πέντε διαδικτυακούς χρήστες εξέφραζε την άποψή του σε σχετικά φόρουμ. 7 Τα συγκριτικά πλεονεκτήματα των νέων διαδικτυακών μέσων σε σχέση με τα παραδοσιακά ήταν το προσφορότερο έδαφος για πληρέστερες αναλύσεις και για κριτική ματιά στην κυβέρνηση, η πολυμέρεια απόψεων, η διαδραστικότητα και η δυνατότητα χρήσης πολυμεσικών εργαλείων. Αν και από τότε άρχιζε να γίνεται εμφανής η παγκοσμιοποίηση της είδησης, εντούτοις υπάρχει διαφορά στην κάλυψη μεταξύ αμερικάνικων και ξένων ειδησεογραφικών ιστοσελίδων. Οι κατά τόπου ενημερωτικές ιστοσελίδες αναπαρήγαγαν τη γραμμή του άμεσου πολιτικού τους περιβάλλον ενώ παντού, γινόταν ελάχιστος λόγος για τις συνέπειες μετά το πέρας του πολέμου. Συνοψίζοντας, αντιλαμβανόμαστε ότι η κάλυψη του πολέμου στο Ιράκ ακολούθησε διαφορετικές γραμμές πλεύσης, οι οποίες υπαγορεύονταν ανάλογα με το είδος δημοσιογραφικού μέσου, την κατηγορία δημοσιογράφου και την καταγωγή προέλευσης 5 Sean Aday, Steven Livingston and Maeve Hebert, Embedding the Truth : A Cross-Cultural Analysis of Objectivity and Television Coverage of the Iraq War,σελ Samuel J. Best, Brian Chmielewski and Brian S. Krueger, Selective Exposure to Online Foreign News during the Conflict with Iraq, σελ.8 7 Daniela V. Dimitrova, Lynda Lee Kaid, Andrew Paul Williams and Kaye D. Trammell War on the Web : The Immediate News Framing of Gulf War II, σελ.8

4 του μέσου. Οι κοινωνικοί, οικονομικοί και πολιτικοί παράγοντες της κάθε περιοχής επηρεάζουν καθοριστικά το χαρακτήρα δημοσιογραφικής κάλυψης αλλά και την αντίληψη του κοινού για διεθνείς κρίσεις, όπως ο δεύτερος Πόλεμος του Κόλπου. ΑΝΝΑ ΧΛΙΟΥΡΑ ΠΗΓΕΣ Weinberger E.(μτφρ. Βέργος Σπ.), (2006), Τι άκουσα για το Ιράκ, Εκδόσεις Άγρα Narasimhan Ravi,(2005), Looking beyond Flawed Journalism : How National Interests, Patriotism, and Cultural Values Shaped the coverage of the Iraq war, The Harvard International Journal of Press/Politics, 10:45 Daniela V. Dimitrova, Lynda Lee Kaid, Andrew Paul Williams and Kaye D. Trammell, (2005), War on the Web : The Immediate News Framing of Gulf War II, The Harvard International Journal of Press/Politics, 10:22 Sean Aday, Steven Livingston and Maeve Hebert, (2005), Embedding the Truth : A Cross- Cultural Analysis of Objectivity and Television Coverage of the Iraq War, The Harvard International Journal of Press/Politics, 10:3 Michel M. Haigh, Michael Pfau, Jamie Danesi, Robert Tallmon, Tracy Bunko, Shannon Nyberg, Bertha Thompson, Chance Babin, Sal Cardella, Michael Mink and Brian Temple, (2006), A Comparison of Embedded and Nonembedded Print Coverage of the U.S. Invasion and occupation of Iraq, The Harvard International Journal of Press/Politics, 11:139 Samuel J. Best, Brian Chmielewski and Brian S. Krueger,(2005), Selective Exposure to Online Foreign News during the Conflict with Iraq, The Harvard International Journal of Press/Politics, 10:52 Ven-hwei Lo and Chingching Chang, (2006), Knowledge about the Gulf Wars : A Theoretical Model of Learning from the News, The Harvard International Journal of Press/Politics, 11:135

5 Jonathan S. Morris, (2005), The Fox News Factor, The Harvard International Journal of Press/Politics, 10:56 Φραγκονικολόπουλος Χ,(2006), «Η επίδραση των παγκόσμιων δικτύων ενημέρωσης στην εξωτερική πολιτική και τις διεθνείς σχέσεις», Κέντρο Διεθνούς Πολιτικής Θεσσαλονίκης (