Τηλ: FAX: ΕΤΟΣ 27ο ΤΟΜΟΣ 24ος ΑΡΙΘ. 222 ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ - ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ - ΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2008

Transcript

1 PLOMARI 222: 1 1/30/09 9:37 AM Τηλ: FAX: ΕΤΟΣ 27ο ΤΟΜΟΣ 24ος ΑΡΙΘ. 222 ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ - ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ - ΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2008

2 PLOMARI 222: 1 1/30/09 9:37 AM 2 ΠΛΩΜΑΡΙΤΙΚΟΙ ΑΝΤΙΛΑΛΟΙ Τρίµηνη περιοδική έκδοση Ι ΙΟΚΤΗΤΗΣ: ΣΥΝ ΕΣΜΟΣ ΠΛΩΜΑΡΙΤΩΝ ΑΤΤΙΚΗΣ «ΒΕΝΙΑΜΙΝ Ο ΛΕΣΒΙΟΣ» Ζήνωνος Αθήνα Τ. Κ Τηλ.-fax: Εκδότρια- /ντρια: Κανελλοπούλου - Βαµβαδέλλη Μαρία Εύβοιας 25 Μεταµόρφωση Τηλ: web-site: ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Κανελλοπούλου Μαρία Παναγιωτίδης Γιώργος Ανδρόνικος Νίκος Λυγερού -Τσίγκα Κατερίνα Καζάζη - Καπερώνη Αµφιτρίτη Mαλλιαρός ηµήτρης Μπελάς Μιχάλης ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ π. Ευστράτιος Μανωλέλης Αντώνης Ανδριώτης Aµφιτρίτη Καζάζη - Καπερώνη Γιώργος Μυλωνάς Γιάννης Κουτσαφτέλης Ε. Καλδής Υπεύθυνος διεκπεραίωσης Μπελάς Μιχάλης ΙΟΙΚΗΤΙΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ Κανελλοπούλου Μαρία Μπούκη Μυρσίνη Μπελάς Μιχάλης Κολυβά Άρτεµις Μαλλιαρός ηµήτριος Ανδρόνικος Νίκος Ψαρράς Ευστράτιος Καλδή Παναγιώτα Λυγερού - Τσίγκα Κατερίνα Τα κείµενα απηχούν τις θέσεις των συντακτών και όχι του Συλλόγου. Ανυπόγραφα κείµενα δεν δηµοσιεύονται. Κείµενα και φωτογραφίες που στέλνονται προς δηµοσίευση δεν επιστρέφονται. Περιεχόµενα Πρόσκληση για τον χορό µας σελ. 3 Ποδαρικό του νέου χρόνου...3 Εκδηλώσεις...4 Ιστορικά στοιχεία Πλωµαρίου...5 Επιστροφή στην Άµαξο...7 Έπεα Πλωµαρίτικα...10 Τινάζοντας τη σκόνη του χρόνου...11 Μια παλιά πολυθρόνα...14 Τα δύο ΟΧΙ...14 Χρόνια περασµένα...15 Πλωµάρι, του ανταποκριτού µας...17 Εξόρµηση στη Θράκη...19 Τοπικός τύπος...22 Κοινωνικά...27 Ηλεκτρονική σχεδίαση- εκτύπωση -επιµέλεια-διεκπεραίωση έκδοσης Eκδόσεις Γραφικές τέχνες Καρπούζη Καρπούζη Αριστέα & Υιοί Ο.Ε. Θεοδοσίου 23 Ίλιον Tηλ -Fax: , Κιν karpouzi@otenet.gr 2

3 PLOMARI 222: 1 1/30/09 9:37 AM 3 ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ Ο αποκριάτικος χορός του Συνδέσµου µας θα γίνει, σε συνεργασία µε το Συλλογο Παλαιοχωριτών, στις 7 Μαρτίου 2009 στο κέντρο ΦΑΡΟΣ εκελείας 201 Ν. Φιλαδέλφεια. Η τιµή της πρόσκλησης είναι 25 ευρώ συµπεριλαµβανοµένων και των ποτών. ηλώσεις συµµετοχής µεχρι 28/2/2009 απο 7-9 το απόγευµα στην κ. Κανελλοπούλου Μαρία τηλ και Κολυβά Αρτεµη τηλ ΠΟ ΑΡΙΚΟ ΤΟΥ ΝΕΟΥ ΧΡΟΝΟΥ Καληµέρα του Αγίου Βασιλείου Καληµέρα και τα Φώτα Μια καλή αρχιµηνιά Μια καλή αρχιχρονιά Σίδερα επάνω Σίδερα κάτω, Σπίτια που είναι και άνθρωποι µέσα. Να είναι και η κεσέ µας. Όπως είναι γεµάτο το ρόδι, Να είναι γεµάτες και οι καρδιές µας Από υγεία, χαρά και ευτυχία. Καλή Χρονιά!!! Το ποδαρικό αυτό µας το είπε ο κ. Ιωάννης Αντ. Μουτσογιάννης (συνταξιούχος Όπως είναι γεµάτο το ρόδι δηµοδιδάσκαλος) την Να είναι και τα σπίτια µας. Όπως τρέχουν τα νερά Να τρέχουν και τα λάδια. Όπως είναι βαρύ το ρόδι Πρωτοχρονιά του Το σηµείωσα όπως το θυµόµουνα. Χρονια Πολλά, Χαρούλα Αντ. Ανδριώτη 3

4 PLOMARI 222: 1 1/30/09 9:37 AM 4 ΕΚ ΗΛΩΣΕΙΣ Στις 23 Νοεµβρίου 2008 πραγµατοποιήθηκε εκδροµή στη Κύµη Ευβοίας. Η εξόρµηση αυτή ευχαρίστησε µε το παραπάνω όσους συµµετείχαν. Η επίσκεψη µας στο «µπαλκόνι του Αιγίου» µας έδωσε την ψευδαίσθηση ότι βρεθήκαµε κάπου στο Πλωµάρι στην απέναντι «όχθη» του Αιγαίου. Τη παραµονή της γιορτής του Αγ. Νικολάου, 5 εκεµβρίου 2008 έγινε ο καθιερωµένος µέγας εσπερινός στην εκκλησία των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης στην Οµόνοια. Ακουλούθησε δεξίωση στην αίθουσα του Συνδέσµου, όπου παρεβρέθηκαν αρκετοί συµπολίτες µας. Στην εκδήλωση αυτή τιµήθηκαν, µε επίδοση ειδικής πλακέτας µε το έµβληµα του Συνδέσµου, πέντε παλαιά µέλη µας ύστερα από οµόφωνη απόφαση του.σ., για τη προσφορά τους στο Σύνδεσµο. Τα µέλη αυτά είναι: ο Ιωάννης Κουτσαφτέλης, ο Ιωάννης Κουντουρής, η Πέρσα Μιχαλέλη, ο Γιώργος Μυλωνάς και η Ευαγγελία χήρα του Γρηγορίου Μουτζούρη. Οι τιµητικές αυτές διακρίσεις θα συνεχιστούν στο µέλλον, αφού εκείνοι οι οποίοι πρόσφεραν σηµαντικές υπηρεσίες στη λειτουργία του Συνδέσµου είναι πολλοί και η αναγνώριση της προσφοράς τους αποτελεί δέσµευση για το.σ. Για να µαθαίνετε τα νέα µας από το internet επισκεφθείτε την ιστοσελίδα µας: 4

5 PLOMARI 222: 1 1/30/09 9:37 AM 5 ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΠΛΩΜΑΡΙΟΥ ΑΠΟ ΤΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ Γ. ΓΙΑΝΝΟΥΛΕΛΗ ΠΛΩΜΑΡΙ ΛΕΣΒΟΥ Επιµέλεια: Αµφιτρίτη Καζάζη - Καπερώνη Νότιο και ανατολικό τµήµα, από την τοποθεσία «Όρος» ως τα «Κόκκαλα» 1. ΟΡΟΣ (το). Βουνό µε σχήµα κόλουρου κώνου, που αν και το ύψος του είναι 500 µ. πάνω κάτω, ξεχωρίζει από πολύ µακριά, από τους γύρω χαµηλούς οµαλούς κατάφυτους λόφους. Οι ρίζες του Όρους είναι µέσα στη θάλασσα, ανάµεσα στην είσοδο του κόλπου της Γέρας και στα Μιρσίνια. 2. ΜΙΡΣΙΝΙΑ (τα). Όρµος κοντά στην είσοδο του κόλπου της Γέρας, που τον φράζουν τρία µικρά βραχώδη νησάκια, κόβοντας τον άνεµο και τα κύµατα της νοτιάς, ενώ από το βοριά προφυλάγεται απ τα βουνά που τον περιβάλλουν. Στα Μιρσίνια κατάφευγαν τα καΐκια του Πλωµαρίου, σε περίπτωση φουρτούνας (νοτιάς ή γαρµπής). Ακούγονταν τότες η φράση: δέσαν στα Μιρσίνια. ΙΙ Μιρσίνια < Μερσίνια < Τουρκ. mersin = παλαµάρι πλοίου τιθ. < Ελλ µυρσίνη = θάµνος µ ευλύγιστα κλαδιά, από τα οποία φαίνεται πως έκαναν πρωτόγονα σκοινιά. Ο Du Cange καταχώρησε το Μερσίνιον funis (funis = σκοινί, funis navis = παλα- µάρι). 3. ΤΑΡΚ (το), στα άλλα Λεσβ. ιδιώµ. ΤΑΡΤΙ Όµορφος όρµος, µε εκτεταµένη αµ- µουδιά στο µάκρος και στο πλάτος, σε απόσταση 3 χλµ. περίπου από τα Μερσίνια προς τα υτικά. Στην ανατολική βραχώδη άκρη του είναι φανερά τα ίχνη αρχαίου λατοµείου. ιακρίνονται δυο παράλληλα λούκια λαξευτά στο βράχο, που δείχνουν τον τρόπο εξόρυξης ενός µακρόστενου κοµµατιού, κατάλληλου για παραστάδα ή κολόνα. ΙΙ Τάρτι < Τουρκ. tarti, που έχει πολλές σηµασίες όπως «ζυγαριά», αυτό που έλκει», «αγκύριο» (δηλ. συνδετικό σίδερο σε σχήµα Π ή ηµικύκλιου) κ.ά. Η σηµασία της τοπων. πιθανό να είναι «αγκύριο», επειδή το σχήµα του όρµου µε τις δυο µύτες που προεξέχουν θυµίζει τέτοιου παλιού τύπου εξάρτηµα ανάρτησης. 4. ΜΕΤΓΙΟΥ (το). Οµαλός ορεινός τόπος µε λιόδεντρα σε απόσταση δυο ωρών από το Πλωµάρι προς τα Ανατολικά. ΙΙ Μέτγιου < Μέταιο < αρχ. Μέταον, που κατά τον Ελλάνικο ιδρύθηκε (στη Λέσβο) από τον Τυρρηνό Μέταν. Σηµειώνω πως ο Coldewey δε δέχεται αυτή την άποψη, θεωρώντας πως το Μέτγιου δεν έχει σχέση µε το Μέταον, ενώ ο δικός µας αρχαιολόγος Ι. Κοντής αντίθετα, παραδέχεται πως το αρχαίο Μέταον (ή Μέταιον) βρίσκοταν στη θέση του σηµερινού Μέτγιου. 5. ΠΟΥΛΥΜ (το). Ρεµατιά κοντά στην παραλιακή τοποθεσία Άγιου Γιώργ ς 5

6 PLOMARI 222: 1 1/30/09 9:37 AM 6 Αβλάτσ. Πουλύµια ονοµάζουν στην Άγρα (Λέσβος) δυο στενές και βαθιές τρύπες, στη βραχώδη κοίτη ενός χείµµαρου. Στην καθηµερινή γλώσσα πουλύµια ήταν τρία στενόµακρα ορθογώνια δοχεία κολλητά (ένα δοχείο χωρισµένο στα τρία), που τα τοποθετούσαν κάτω από το πιάτο του πιεστηρίου στα ελαιοτριβεία, για τη συλλογή του λαδιού και το ξεχώρισµά του από τ απόνερα. Το τρία δοχεία συγκοινωνούσαν µε σωλήνες µεταξύ τους, έτσι ώστε στο πρώτο πολύµι κοντά στο πιάτο, να µαζεύεται το καθαρό λάδι. ΙΙ Πουλύµ < Πολύµι, πολύ πιθ. < Τουρκ. belum = φάρυγγας, στενόµακρη κοιλότητα (Αραβ. bulum) και belum - i =φαρυγγώδης. Σηµειώνω πως και το Α.Ε. φάρυγξ έχει και τη σηµασία «φαράγγι, χαράδρα» Πβ. και το Ποντιακό γούλας (τα) = απότο- µες βαθιές λαγκαδιές (γούλα = οισοφάγος) Βλ. τοπων. Γλιάρµ. 6. ΠΑΤΟΥΣ (ο). Παραλιακός τόπος σε σχήµα πέταλου µε ωραία αµουδιά, περιβαλλόµενος από λόφους, σε απόσταση µιας ώρας από το Πλωµάρι προς τ ανατολικά. ΙΙ Πάτους < Α.Ε. πάτος = πάτηµα, δάπεδο, που στα Ν.Ε. πήρε τη σηµασία πυθµένας (πάτος καλαθιού, θάλασσας φρ. «πήγε στον πάτο» = βούλιαξε). 7. ΓΙΑΛΙΩΚΣΑ (η) Ρεµατιά που φτάνει ως τη θάλασσα, µε µικρό ξωκκλήσι της Παναγιάς, σε απόσταση δυο περίπου ωρών από το Πλωµάρι προς τ ανατολικά. ΙΙ Γιαλιώκσα < Γιαλιώτισσα (τι > κι) < γιαλός + καταλ. -ιώτισα. Πβ. Αµπελικό (χωριό - Αµπελικιώτης - Αµπελικιώτισα, Βασιλικά - Βασιλικιώτισα. Η σηµασία της τοπων. είναι «Παναγιά του γιαλού». 8. ΣΤΑΥΡΟΣ (ο). Ορεινός τόπος µε λιόδεντρα πάνω από την παραλιακή θέση Πάτος, και σε απόσταση µιάµισης ώρας από το Πλωµάρι προς Β.Α.Α. ΙΙ Σταυρός < Α.Ε. σταυρός = όρθιος πάσαλλος, κορυφή, ύψωµα. 9. ΜΠΑΜΠΕΛ (η). Ακούγεται και στον πληθυντικό στο ουδέτερο, τα Μπαµπέλια. Τόπος κοντά στο Μέτγιου προς την πλευρά του Πλωµαριού. ΙΙ Ετυµολ. αξεδιάλυτη. Η κατάλ. -ελ είναι άσχετη µε την υποκοριστική κατάλ. - έλι των Μυτιληνιών στο Πλωµάρι δεν ήταν σε χρήση πριν έναν αιώνα. Σε φορολογικό κατάλογο του 1853 δεν υπάρχει ούτε ένα Πλωµαρίτικο όνοµα σε - έλης ο Αθανασέλλης γράφεται Αθανασός, ο Γιαννουλέλλης Γιαννούλος, ο Γιωργαντέλης Γιωργαντάς κ.ά. Στοιχεία για πιο πέρα έρευνα: 1) βάβυλος = πηλός (Λεξ. Σούδα). 2) Αραβο- Τουρκ. babil = η Ανατολή (κυριολεξία: η Βαβυλών Steingass σ. 135). 3) Περσ. babilus = σπόρος παπαρούνας, γάλα του διαβόλου. 4) Παµφυλιακή λ. βαβελίη, αβέλιος - ήλιος. (Λεξ. Pape- Benseler, τοπων,. Βαβέλυµα). Σηµειώνω πως ο τόπος Μπαµπέλ είναι λουσµένος στον ήλιο, όλη τη µέρα. 10. ΜΠΑΜΠΑΤΣΑ (η). Ξερός και άγονος τόπος, που γειτονεύει µε το Βατάχκ σε απόσταση µιας περίπου ώρας από το Πλωµάρι, προς τα Β.Α.Α. Τοπων. Μπαµπατσά έχουµε και στο Ακράσι καθώς και στο Βούρκος. Πρόκειται για τόπους άγονους, όπου ευδοκιµούν αρωµατικά φυτά, όπως µέντα, ασπαρτιές 6

7 PLOMARI 222: 1 1/30/09 9:37 AM 7 (σπάρτα), θυµάρια, αστιβές, αγριαπιδιές, βατσινιές (βάτα) κ.τ.ό. ΙΙ Μπαµπάτσα < Μπαµπακιά (κι >τσι) <Βαµβακιά = τόπος µε φαρµακευτικά φυτά. Στα µεσν. χρόνια ονόµαζαν βαµβάκους τους φαρµακοποιούς και τους θεραπευτές, και βαµβακεύτριες τις γιάτρισσες. Στο Πλωµάρι έχουµε το οικογενειακό επίθετο Μπαµπακός. 11. ΒΑΤΑΧΚ (το). Κατάφυτη παράκτια περιοχή, περιβαλλόµενη κατά τις τρεις άλλες πλευρές από βουνά, σε απόσταση τριών τετάρτων από το Πλωµάρι προς τ ανατολικά. Ο τόπος είναι οµαλός, σε αντίθεση µε τις γειτονικές δύσβατες ακτές. ΙΙ Βατάχκ < Βατάχτι (τι > κι), πιθ. < βατός + άκτι (ον), υποκορ. του ακτή. Πβ. τοπων. Μεσαχτή στην Ικαρία (Άµαντος Γλωσσ. Μελετ.σ. 343). Το πρώτο συνθετικό µπορεί να είναι το βάτος (=βατσινιά). Η σηµασία της τοπων. είναι «βατή, οµαλή ακτή» ή ίσως «ακτή γεµάτη βάτους». 12. ΣΠΛΙΑ ΙΑ (τα). Τόπος κοντά στην Αγία Βαρβάρα, στις πλαγιές του λόφου Πόλ. ΙΙ Σπλιάδια < Σπηλιάδια, πληθ. του σπηλιάδι, υποκορ. του σπηλιά. Πβ. τοπων. Σπήλια (τα) στη Φίλια (Λέσβος) Σπήλι στο νοµό Ρεθύµνου (Κρήτης), το Σπηλιάδι στη Μάνη κ.ά. Η σηµασία της τοπων. είναι «τόπος µε πολλές µικρές σπηλιές». 13. ΣΕΛΛΑ ΟΥΣ (ο). Χαρακτηριστικό διάσελο στη νότια πλαγιά του λόφου που λέγεται Πόλ (βλ. τοπων). ΙΙ Σέλλαδος, µεγεθ. τύπος του Σελλάδι < σέλλα για τον τύπο, πβ. Τέτραδους (από τη Τετράδη < Τετάρτη) στην παροιµία: ήρτ ι Τέτραδους - πάγ ι βδόµαδους. Η σηµασία της τοπων. είναι «τόπος σα µεγάλη σέλλα». Βλ. και τοπων. Σιλλάδ. Επιστροφή στην Άµαξο Αντώνη Ν. Ανδριώτη Συνέχεια από το προηγούµενο φύλλο Τα τελευταία χρόνια, δίπλα στον Άη Στάθη, ήταν η µόνιµη κατοικία του ηµήτρη και της Γιασεµής Κουτλή. Αυτή ήταν και η τελευταία επιλογή για τη µόνιµη διαµονή τους ύστερα από µια σύντοµη διαβίωση στη πόλη του Πλωµαριού. Και τούτο γιατί δεν τον χωρούσε τον ηµήτρη το Πλωµάρι. Τον τραβούσε η Άµαξο που τον δά- µασε, η Άµαξο όπου µεγάλωσε, όπου ανδρώθηκε και που κατάφερε να την δαµάσει και να την ηµερώσει. Γιατί ο ηµήτρης το αγάπησε το µέρος αυτό και σιωπηλά το συντηρούσε. Και ιδιαίτερα την εποχή που έµεινε ο µοναδικός της φιλοξενούµενος. Από τότε που όλοι οι Αµαξιώτες (όπως και οι πιο πολλοί Πλωµαρίτες) «σνοµπάρισαν» την «εξοχή» του βουνού και σαν µαγεµένοι από τα θέλγητρα της θάλασσας, (κατα)στάλαξαν στις κοντινές παραλίες ή και παρέµειναν αµετακίνητοι στο χειµερινό τους στέκι, στη πόλη του Πλωµαριού. Σε τούτο συνέβαλε κι ο γενικός ξερρι- 7

8 PLOMARI 222: 1 1/30/09 9:37 AM 8 ζωµός των Πλωµαριτών κατά την δεκαπενταετία Αλλά κι όσοι πάλι από τους ξενητεµένους (της ηµεδαπής και του εξωτερικού) κατόρθωναν πια να «ξανανοίξουν» την εξοχή τους στο βουνό µια και ο λιγοστός χρόνος τους θα καταναλώνοταν µάλλον για την επισκευή του εξοχικού τους παρά για ξεκούραση. Ήταν βλέπεις και τα έξοδα συντήρησης του εξοχικού που ήταν απαγορευτικά για τους άρτι ορθοποδήσαντες ξενητεµένους. Ακόµη και το γρήγορο ανέβασµα του βιοτικού επιπέδου έδρασε καταλυτικά προς την κατεύθυνση της απόρριψης της διαµονής στα «πυργέλια» του βουνού. Οι υποτυπώδεις εγκαταστάσεις υγιεινής στα περισσότερα εξοχικά, η έλλειψη ηλεκτρικού ρεύµατος και των ηλεκτρικών συσκευών (ψυγείο, πλυντήριο, ηλεκτρική κουζίνα και σκούπα, ραδιόφωνο, γραµµόφωνο κλπ) στις οποίες είχε αρχίσει να συνηθίζει η Ελληνική οικογένεια, φάνταζαν πια σαν ένα κακό όνειρο και η ζωή σ' ένα «πυργέλι» του βουνού φαινόταν να είναι προσιτή µόνο σε εκπαιδευµένους καταδροµείς. Και δεν ήταν µόνο αυτό. Η έλλειψη δρόµων και το απρόσιτο της τιµής του αυτοκινήτου από τη µια, και το γεγονός ότι ο ξενητεµένος είχε αποξενωθεί από την χρήση του ζώου από την άλλη, έκαµαν αφ' ενός µεν δύσκολη και δαπανηρή την πρόσβαση στα «πυργέλια» της εξοχής και αφ' ετέρου απέκλειαν τον ορεινό παραθεριστή από µια εύκολη πρόσβαση σε µια από τις φανταστικές παραλίες της περιοχής και την δυνατότητα για ένα µπάνιο στη θάλασσα χωρίς ταλαιπωρία. Ευτυχώς, τα τελευταία χρόνια έχουν µηδενισθεί τα βασικότερα µειονεκτήµατα των µεσόγειων περιοχών, ενώ η παράλληλη συµφόρηση των παραθαλάσσιων έχουν στρέψει το ενδιαφέρον πολλών στην ανέγερση σύγχρονων κατοικιών σε ορεινές περιοχές και κυρίως κατά µήκος του άξονα Πλωµαρίου-Μεγαλοχωρίου. Κι όµως, ο ηµήτρης Κουτλής, σε πείσµα των καιρών, αποφάσισε να µείνει στην Άµαξο, χειµώνα καλοκαίρι, σνοµπάροντας όλες τις πολυτέλειες της σύγχρονης ζωής. Έµενε µε τη Γιασεµή, που άξια τον φρόντιζε και συµµεριζόταν µαζί του τη φροντίδα των ζώων και των µπαχτσέδων αλλά και το µάζεµα της ελιάς. Ο ηµήτρης, φρόντιζε την Άµαξο. Φρόντιζε τα ηµιονικά µονοπάτια της, σαν να ήταν δικά του, για να µένουν πάντα ανοιχτά από τους βάτους, τους πρίνους τις αχλαδιές και τις τρικουτσιές που κάθε χρόνο επαναλάµβαναν την προσπάθει;a τους να ξαπλωθούν στον ανοικτό χώρο των µονοπατιών και να διεκδικήσουν την κυριαρχία τους. Θυµάµαι τον ηµήτρη, να περπατάµε στα µονοπάτια της Άµαξος και της γύρω περιοχής, κι αν τύχαινε να έχει πάνω του ένα µικρό τσεκούρι ή ένα βατοκόπτη στερεωµένο στη ζώνη του παντελονιού του, µε το που έβλεπε κάποια «βατσνιά», πρίνο ή «ασπαρκιά» να εµποδίζει το διάβα µας, αυτόµατα µπορώ να πω, έπαιρνε το συνεργό του και ελευθέρωνε το δρόµο αφήνοντας τα κοµµένα κλαδιά µε προσοχή πάνω σε κάποιο διπλανό φράχτη. Εκτός από τα δροµάκια της Άµαξος, ο ηµήτρης καθάριζε τις υδρορροές που τροφοδοτούσαν τις δηµόσιες βρύσες της περιοχής και φρόντιζε να είναι καθαρά τα «γουρνέλια» τους, όπου έβρισκαν τη δροσιά άνθρωποι και ζώα. Ο ηµήτρης Κουτλής φρόντιζε µε τον τρόπο του και τα εξωκκλήσια της περιο- 8

9 PLOMARI 222: 1 1/30/09 9:37 AM 9 χής. Κάθε χρόνο έπρεπε να φτιάξει τα κεραµίδια τους που τα είχαν χαλάσει τα «ατσίδια». Έπρεπε να επιδιορθώσει τα σάπια τµήµατα των οροφών τους. Έπρεπε να τα καθαρίσει, να τα ασβεστώσει και να ηµερέψει τον γύρο από αυτά περιβάλλοντα χώρο. Κι όταν πάλι χρειαζόταν κάποια πιο µεγάλη επισκευή, πάλι ο ηµήτρης έρριχνε το σύνθηµα για ένα µεταξύ µας έρανο για να µαζέψουµε το απαιτού- µενο χρηµατικό ποσό για την συγκεκριµένη επισκευή. Ο ηµήτρης ήταν και µάστορας της πέτρας. Λες και γνωρίζονταν µεταξύ τους. Λες και συνεργάζονταν σε µια προσπάθεια να οµορφήνουν την Άµαξο στολίζοντάς την µε πεζούλες και «σέτια» φτιαγµένα από πέτρα της λαγκαδιάς, καλοαλφαδιασµένα και στέρεα που αντιστάθηκαν στις καταρακτώδεις βροχές και τη διάβρωση από τα ορµητικά ρυάκια αλλά και άντεξαν τα ποδοβολητά των αλόγων και των µουλαριών που έβοσκαν ελεύθερα στα κτήµατα. Βλέποντάς τον να κτίζει µια πεζούλα, θαύµαζες τη σπιρτάδα του µυαλού του, που τον βοηθούσε να διαλέξει µε γρηγοράδα τη πέτρα που θα «έδενε» καλλίτερα µε τις άλλες στο ανέβασµα της πεζούλας. Πεζούλες που έκτισε ο ίδιος τις βλέπω ακόµη και σήµερα, πενήντα χρόνια µετά, να στέκουν σαν χθεσινές, χωρίς φουσκώµατα ή ξεχαρβαλώµατα, µνηµεία µιας τέχνης που ευτυχώς εξακολουθεί και σήµερα να µας προσφέρει όµορφα δείγµατα νέων δηµιουργών. Ο ηµήτρης ήταν ο άρχοντας µιας περιοχής η αρχοντιά της οποίας άρχισε σιγάσιγά να χάνεται µε το φευγιό του από την Άµαξο και τη ζωή. Μας άφησε όµως ο η- µήτρης Κουτλής µια παρακαταθήκη χρήσιµη για όλους µας που ελπίζουµε στη γη, την αγροτική ζωή και την σωστή εκµετάλλευση των φυσικών πόρων της περιοχής µας. Εξιστορώντας τη ζωή του ηµήτρη θέλω να επισηµάνω τα πιο προφανή. Ότι δηλαδή, χρησιµοποιώντας µε φειδώ τα αγαθά της φύσης, δίδοντας σωστά στη γη αυτό που της πρέπει, παίρνεις πολύ περισσότερα από αυτήν. Κτίζεις, για παράδειγ- µα τη πεζούλα και έτσι µαζεύεις το νερό και ευκολύνεις την όσο µεγαλύτερη απορρόφησή του, προλαµβάνεις τη διάβρωση, συγκρατείς τη κοπριά των ζώων και εκµεταλλεύεσαι την ζωική λίπανση, κάνεις ευκολότερη την ελαιοσυλλογή και την εκµετάλλευση του κτήµατος. Και η φύση στο ξεπληρώνει µε το να αποθηκεύει περισσοτερο νερό για τους ξηρούς µήνες του καλοκαιριού και να το διανέµει πλουσιοπάροχα στα ελαιόδενδρα για να κάνουν πυκνό βλάστωµα και να κρατήσουν χυµώδη τον καρπό τους. Στο ξεπληρώνει, έτσι η φύση µε το παραπάνω, µε την πλούσια ανάπτυξη των ελαιοδένδρων αλλά και µε την αποδοτικότητα της γης σε κάθε λογής εκµετάλλευση, όπως της σποράς των κουκιών, του βίκου, της «αφατσιάς», του τριφυλλιού, στην καλλιέργεια της πατάτας, κλπ κλπ. Είναι σηµαντικό να γίνει κατανοητό ότι η διατήρηση µιας υγιούς φυσικής ισορροπίας είναι στα χέρια του καθενός µας που ασχολείται µε τη γη. Αυτή είναι η παρακαταθήκη ανθρώπων όπως ο ηµήτρης Κουτλής που αφήνουν στους νέους της περιοχής, αγρότες και µη, που θέλουν τη προκοπή και την ευηµερία του τόπου τους. Συνεχίζεται 9

10 PLOMARI 222: 1 1/30/09 9:37 AM 10 ΕΠΕΑ ΠΛΩΜΑΡΙΤΙΚΑ Οι παρακάτω ιστορίες προέρχονται απ' το αρχείο της συµπατριώτισσάς µας κ. Κλεάνθης Καρατζά, την οποία ευχαριστούµε θερµά και παρακαλούµε καί άλλους συµπατριώτες να τη µιµηθούν. Η ΚΑΡΑΒΙΝΑ Την έλεγαν Αµερισούδα κι ήταν µια όµορφη, µεγαλόσωµη γυναίκα η οποία δεν είχε παντρευτεί ποτέ, γιατί η καταραµένη φτώχια δεν της επέτρεψε τη χαρά αυτή. Το σπιτάκι που έµενε,ήταν ένα δώµα επάνω καί κάτω ένα χαµηλοτάβανο κατώι, όπου πάντα συγκατοικούσε µια κατσίκα, η οποία µαζί µε ένα και µοναδικό κτήµα της, στού καραβιού, απ' το οποίο πήρε και το παρατσούκλι της Καραβίνα, αποτελούσαν τη ζήση της. Το κτήµα αυτό ήταν όλος ο σεβντάς της. Κάθε µέρα πήγαινε εκεί για να βοσκήσει τη κατσίκα της, προσέχοντας πάντα να µη φάει κανένα κλαδάκι απ' τα ξένα κτή- µατα. Πολλές φορές έπαιρνε για συντροφιά και κανένα πιτσιρίκι από µας. Η χαρά µας ήταν πολύ µεγάλη, γιατί εκεί µας έδινε µαστίχα Χίου, από ένα µαστιχόδεντρο που υπήρχε στα βράχια και που το είχε φέρει µε τη βάρκα του ο πατέρας της. Το κτήµα αυτό ήταν σε πλεονεκτική θέση, πάνω από τη θάλασσα και µε απεριόριστη θέα σ' όλο το Αιγαίο και γι' αυτό πάρα πολλοί ζητούσαν να το αγοράσουν, σε πολύ καλή τιµή. Τα χρήµατα που θα έπαιρνε θα έφταναν να ζήσει άνετα την υπόλοιπη ζωή της. Όµως όσα κι αν της πρόσφεραν δεν δέχτηκε ποτέ να το πουλήσει, γιατί το λάτρευε αυτό το µέρος. Τα χρόνια πέρασαν, η θεια Αµερισούδα συγχωρέθηκε και το κτήµα αυτό διάλεξαν για να εγκαταστήσουν το βιολογικό καθαρισµό του Πλωµαρίου. Τα συµπεράσµατα δικά σας. Ο ΓΙΑΚΟΥΜΗΣ 1. Ο βίος και η πολιτεία του Γιακουµή ήταν ένα µεγάλο, ατελείωτο ανέκδοτο. Οι µικρές εύθυµες ιστορίες που κυκλοφορούν γι' αυτόν αµέτρητες. Κάποτε που είχα µαγαζί στην αγορά ο Γιακουµής ερχόταν πάντα τα πρωινά, ακουµπούσε στο τοίχο κοντά στη πόρτα κουνούσε το χέρι του πέρα - δώθε πάνω στη κοιλιά του, σα να έπαιζε βιολί, χωρίς να µιλάει, µου έδειχνε έτσι ότι πεινούσε και περίµενε να συνεισφέρω µε τον οβολό µου, για να χορτάσει τη πείνα του. Μια µέρα δεν είχα προλάβει καλά καλά να βάλω το κλειδί στη πόρτα του µαγαζιού µου, τον βλέπω ξαφνικά δίπλα µου να κάνει τη χαρακτηριστική του κίνηση. Τότε κι εγώ αυθόρµητα του λέω: Καλά ρε Γιακουµή ακόµα δεν πρόλαβα να πιάσω µια δραχµή κι ήρθες για είσπραξη; Χωρίς να χάσει το θάρρος του µου απαντά: Τσι κι µι νοιαζ' µένα απ' τα χκισνά εν έχς να µ' δώις; Φυσικά έσκασα στα γέλια και δεν τόλ- µησα να του αρνηθώ. 2. Ο Γιακουµής συνήθιζε να µη φορά τις αρβύλες του, να τις δένει µεταξύ τους µε τα κορδόνια και να περιφέρεται ξυπόλητος στους δρόµους. Κάποτε ένας συµπολίτης τον ρώτησε γι' αυτό κι εκείνος του απάντησε. Κι λεγ'ς τσι άµα παλιώσουν ποιος θα µ' παρ άλλις; 10

11 PLOMARI 222: 1 1/30/09 9:37 AM 11 ΤΙΝΑΖΟΝΤΑΣ ΤΗ ΣΚΟΝΗ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ Επιµέλεια: Αµφιτρίτη Καζάζη - Καπερώνη Στα τελευταία µεταπολιτευτικά χρόνια πολλές αξίες ανατράπηκαν, πολλές καινοφανείς έννοιες βγήκαν στην επιφάνεια, παλιές ιδέες καταπατήθηκαν και η «νέα τάξη πραγµάτων» έγινε καθεστώς. Στη δίνη αυτή των ανακατατάξεων, όπου η αµφισβήτηση δεν ήρθε ως αποτέλεσµα στοχασµού και βαθύτερης ενδοσκόπησης και κρτικής αλλά ως κενή και χωρίς αντίκρυσµα «µοντέρνα» ενασχόληση γεµάτη κούφιες λέξεις και κραυγαλέα συνθήµατα, η λαίλαπα του λαϊκισµού συµπαρέσυρε και έθαψε ό,τι πολλές δεκαετίες δηµιούργησαν σ αυτόν τον τόπο. Μέσα σ αυτή την εξαφάνιση µετράµε και τα δηµιουργήµατα της αστικής τάξης, εκείνης της «χαµένης τάξης», που σαν διάττων έλαµψε κι έσβησε γρήγορα αφήνοντας ως µόνα ίχνη απ το πέρασµά της ελάχιστα νεοκλασικά σπίτια και ιδρύµατα πνευµατικά, δείγµατα της φιλοπατρίας και της γενναιοδωρίας των «φιλογενών» εκπροσώπων της. Αν ανατρέξουµε στις σελίδες του σηµαντικότατου έργου του Οικονόµου Τάξη «Συνοπτική Ιστορία και τοπογραφία της Λέσβου», θα εκπλαγούµε από τη δραστηριότητα και την προσφορά των αστών εκείνων που αγάπησαν τον τόπο τους και διέθεσαν µεγάλα χρηµατικά ποσά µε τον πιο δηµιουργικό τρόπο για την πρόοδο και την παίδευση των συµπολιτών τους. Η αλµατώδης ανάπτυξη του Πλωµαρίου κυρίως κατά το τελευταίο τέταρτο του 19ου αιώνα βασίστηκε σε µεγάλο βαθµό σε δυναµικούς και φιλοπρόοδους ανθρώπους, µε δηµιουργικό πνεύµα και αγάπη για τον τόπο τους. Τώρα, πώς οι άνθρωποι εκείνοι που αποτέλεσαν την αστική τάξη του Πλωµαρίου, στις µέρες µας κατάντησαν να σηµαίνουν συντήρηση και αντίδραση, αυτό µόνον οι διαστροφείς της ιστορίας µπορούν να εξηγήσουν µέσα από λαϊκίστικες επιχειρηµατολογίες και κούφια συνθήµατα. Για την πολύτιµη προσφορά διακεκριµένων Πλωµαριτών στην ανάπτυξη και πνευµατική ανέλιξη του τόπου µας αντλούµε πληροφορίες από το σηµαντικό ιστορικό έργο του αείµνηστου συµπατριώτη µας, καθηγητή Ιωάννου Κ. Μουτζούρη «Το Πλωµάρι επί Τουρκοκρατίας» (έκδοση Συνδέσµου Πλωµαριτών Αττικής «Βενιαµίν ο Λέσβιος», Αθήνα 1998). Αγαθοεργοί και ευεργέτες 11

12 PLOMARI 222: 1 1/30/09 9:37 AM 12 Ο Παταµός έχει να επιδείξει αξιοµνηµόνευτα έργα αγαθοεργασίας και λαµπρούς αφιερωτές και ευεργέτες εκκλησιών και κοινωφελών έργων. Συγκεντρώσαµε και παραθέτουµε πιο κάτω λίγα ονόµατα αγαθοεργών και ευεργετών και µερικά από τα αξιέπαινα έργα της ευποιΐας των. Ιωάννης Ευστ. Αθανασιάδης ιετέλεσε ελληνοδιδάσκαλος του Ελληνικού σχολείου του Μεγάλου Ρεύµατος της Κων/πόλεως. Μετέφρασε από τη Γαλλική και εξέδωσε στην Κων/πολη το 1848 το βιβλίο «Κοµφούκιος ή Τέχνη του κοινωνικού βίου». Η µετάφρασή του εκδόθηκε και στην Αθήνα το Επίσης παρέφρασε από το ελληνικό πρωτότυπο στη νεοελληνική γλώσσα την Τραγωδία του Ευριπίδη «Άλκηστις». Την εξέδωσε στην Κων/πολη, στο τυπογραφείο Ι. Α. Βρετού το Στον πρόλογο της έκδοσης αυτής γράφει ότι µε την έκδοση αυτή ουδέν άλλο προτίθεµαι ή το καταστήσαι ευπρόσιτα τη µεσαία του έθνους µερίδι και τη σπουδαζούση νεολαία µάλιστα και ποιήσαι ούτω κοινά και δηµωφελή και χρήσιµα τα πάντοτε και πανταχού τερπνά και ωφέλιµα ποιήµατα ενός των αρχαίων και αρίστων ποιητών Στο τέλος του προλόγου: Έγραφον εν Μ. Ρεύµατι Κων/πόλεως τη 20 Αυγούστου Ι. Αθανασιάδης. Επέστρεψε στη γενέτειρά του, τον Ποταµό, πριν από το 1875, όπου επιδόθηκε σε κοινωνικό έργο αξιόλογο. Υπήρξε µεγάλος ευεργέτης του Αναγνωστηρίου. Ανήγειρε το λίαν προσοδοφόρον εν τη παραλία της αγοράς κείµενον κεντρικόν καφενείον που φέρει το όνοµα «Αθανασιάδειο». Το έκτισε για ενίσχυση των σχολείων. Αναλώµασι Ιωάννου Αθανασιάδου και της συζύγου του Παπαδούλας υπερ σχολών Πλωµαρίου ίδρυται 1900 (επιγραφή στην είσοδό του). Ο Ι. Αθανασιάδης απέθανε στον Ποταµό το 1900 και ενταφιάσθηκε στο νεκροταφείο του Αγίου Παντελεήµονα («Αµµουδέλι»), όπου υπάρχει ο οικογενειακός τάφος µε τα οστά του, της συζύγου του και των τέκνων του και φέρει την επιγραφή: «ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΟΣ ΤΑΦΟΣ ΙΩΑΝΝΟΥ ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΟΥ 1900». Είναι έργο του µεγάλου γλύπτη Γεωργίου Βιτάλη Το σχολείο αρρένων Μεγαλοχωρίου φέρει την επιγραφή «ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΕΙΟΝ 1902». Προφανώς χτίσθηκε ή συµπληρώθηκε η ανοικοδόµησή του µετά τον θάνατο του Ι. Αθανασιάδη από τους πλούσιους συγγενείς του. Ο Στ. Τάξης έγραφε το 1909 ότι το Μεγαλοχώρι κέκτηται σχολείον των αρρένων ευρύχωρον δαπάνη του εκ Ποταµού µακαρίτου Ιωάννου Αθανασιάδου, ανοικοδοµηθέν πρότινων ετών. Κοντά στο σχολείο αυτό αρρένων είναι χτισµένο το δηµοτικό σχολείο θηλέων το

13 PLOMARI 222: 1 1/30/09 9:37 AM 13 Εµµανουήλ Α. Ξυπτεράς Ο ελληνοδιδάσκαλος αυτός του Ποταµού ( ) ήταν δωρητής οικοπέδου για την ίδρυση της εκκλησίας του Αγίου Νικολάου (1847). ιετέλεσε δηµογέροντας και επίτροπος της εκκλησίας Αγίου Νικολάου και επιστάτησε για την ίδρυση του Αναγνωστηρίου (1882). Ο Σ. Τάξης έγραφε το 1909 ότι ο «λόγιος και φιλόπατρις» Εµµ. Ξυπτεράς ίδρυσε το δηµοτικό σχολείο του Ταρσανά και ένα καφενείο και ξενοδοχείο στη θέση Πλάτανος. Όπως γράφει ο. Παπάζογλου, το σχολείο χτίσθηκε επι οικοπέδου που δωρήθηκε από τον Κωνστ. Πασγιάνο και θεµελιώθηκε το 1892 αναλώµασι Εµµ. Ξυπτερά και της συµβίας του Παλογούς Λαγουµίδου. Ονοµάσθηκε δε «Ξεπτεράδειον». Το σχολείο γκρεµίσθηκε το Ο Εµµ. Ξυπτεράς απέθανε στον Ποταµό. Ο χρόνος του θανάτου του δεν είναι γνωστός. Ο τάφος του βρίσκεται στο Νεκροταφείο του Αγίου Παντελεήµονα και φέρει την επιγραφή ΤΩ ΑΓΑΠΗΤΩ Α ΕΛΦΩ ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ Α. ΞΥΠΤΕΡΑ Η ΕΥΓΝΩΜΟΝΟΥΣΑ Α ΕΛΦΗ ΑΓΛΑΪΑ Γεώργιος Μ. Τραγάκης Ο Σ. Τάξης γράφει το 1909 ότι από την περιουσία τιου αοιδίµου Γεωργίου Μ. Τραγάκη οικοδοµήθηκε εσχάτως η νέα Αστική Σχολή στον «Ταρσανά». Για την σχολή αυτή δίνει την πληροφορία ο ηµ. Παπάζογλου πως χτίσθηκε το 1908 µε δωρεά του Γιώργη Τραγάκη το «Τραγάκειο» σχολείο πλάϊ στο «Ξυπτεράδειο» και πως λειτουργεί σήµερα σαν Γ δηµοτικό σχολείο. Από την περιουσία, επίσης, του Γ. Τραγάκη συνεισέφεραν τα παιδιά του Γεώργιος και Εµµανουήλ, για να χτισθεί ο µεγάλος ναός της Αγίας Παρασκευής ( ), όπως γράφει ο µητροπολίτης Ιάκωβος Κλεόµβροτος. Παναγ. Ν. Ρεπάνης, γιατρός Ο Σ. Τάξης γράφει το 1909 ότι ο µακαρίτης της ιατρός Π. Ρεπάνης µε δαπάνη του κατά µεγάλο µέρος ανήγειρε ένα εµπορικό κατάστηµα δίπλα στο Αθανασιάδειο καφενείο, από τα εισοδήµατα του οποίου θεραπεύονταν δωρεάν οι άποροι και ενδεείς. Είναι ιδιαίτερα λυπηρό η αναµνηστική µαρµάρινη πλάκα που είναι εντοιχισµένη πάνω από τα γραφεία ΚΕΠ Πλωµαρίου να έχει εξαφανιστεί κάτω από µια κακόγουστη τέντα. Ας επιληφθεί του θέµατος ο ήµος. 13

14 PLOMARI 222: 1 1/30/09 9:37 AM 14 Μια παλιά πολυθρόνα του Ε. Καλδή Σε µια αποθήκη βρέθηκα και σε µια γωνιά είδα µια παλιά πολυθρόνα, του παλιού καιρού. Με τα χειροποίητα της λουλουδένια σκαλίσµατα, που παρά το ξεθώριασµα του χρόνου φάνταζαν ακόµη πολύ όµορφα. Την πλησίασα σκεπτόµενος πόσοι, αλήθεια, άνθρωποι βρήκαν ξεκούραση σ' αυτή την πολυθρόνα! Από τους στοχασµούς µου µε διέκοψε ο αποθηκάριος, λέγοντάς µου: Να µην καθίσω γιατί είναι σπασµένη και πρόσθεσε, τη ρίξαµε εκεί στη γωνία µέχρι να περάσει ο παλιατζής για να την πετάξει σε καµιά χωµατερή. Τα λόγια αυτά µε έριξαν πάλι σε άλλους στοχασµούς, (ωραία είναι να µπορείς να στοχάζεσαι). Ήταν σαν να ακούω τη φωνή της πολυθρόνας να µου λέγει: «Βλέπεις πού καταλήγουν τα µεγαλεία όταν περάσει ο καιρός τους;» Και κείνη την ώρα σκέφτηκα τους ηλικιωµένους που πετιούνται στα διάφορα ιδρύµατα, όταν δεν έχουν πια τίποτε να προσφέρουν. Οι παλιοί έλεγαν: «Ένας πατέρας µπορεί ν' αναθρέψει και να συντηρήσει δέκα παιδιά. έκα παιδιά όµως, δεν µπορούν να συντηρήσουν έναν πατέρα και τον πετάνε στο γηροκοµείο». Τι αχαριστία! Τα δύο ΌΧΙ Η 28η Οκτωβρίου 1940 ασφαλώς και είναι µια µεγάλη στιγµή του Ελληνικού Έθνους. Αυτό ήταν το πρώτο ΌΧΙ στους Ιταλούς. Αλλά και η 6η Απριλίου του 1941 είναι και αυτή- µ,ια. µεγάλη στιγµή του Έθνους. Αυτό ήταν το δεύτερο ΌΧΙ στους Γερµανούς. Αυτό το ΌΧΙ ήταν ακόµη πιο γενναίο και παράτολµο από το πρώτο. Γιατί τώρα τα βάζαµε µε δύο αυτοκρατορίες τη στιγµή που όλες οι χώρες της Ευρώπης (εκτός της Αγγλίας) είχαν υποκύψει στον Χίτλερ. Ήταν τότε που έλεγαν πως «οι ήρωες πολεµούν σαν Έλληνες». Ήταν τότε που και ένας Χίτλερ οµολόγησε πως: «εκ των αντιπάλων που µας αντιµετώπισαν, µόνο ο Έλληνας στρατιώτης πολέµησε µε παράτολµο θάρρος και υψίστη περιφρόνηση προς τον θάνατο...» Τα δύο ΌΧΙ της Ελλάδας είχαν καθοριστική συµβολή στην συµµαχική νίκη του Β' Παγκοσµίου Πολέµου. Γιατί καθυστέρησαν τη γερµανική επίθεση εναντίον της Ρωσίας, περί τις πέντε εβδοµάδες. Ο ίδιος ο Χίτλερ είπε σε µία δηµοσιογράφο: «η είσοδος της Ιταλίας στον πόλεµο αποδείχτηκε καταστροφική για µας. Αν οι Ιταλοί δεν είχαν επιτεθεί στην Ελλάδα και δεν χρειάζονταν την βοήθειά µας, ο πόλεµος θα είχε πάρει διαφορετική τροπή, θα είχαµε προλάβει να κατακτήσουµε το Λένινγκραντ και τη Μόσχα, πριν πιάσει το ρωσικό ψύχος». Αυτά τα δύο ΟΧΙ είναι οι καινούργιοι Μαραθώνες, Σαλαµίνες, Θερµοπύλες και πρέπει να είµαστε υπερήφανοι γι' αυτά. Πρέπει ακόµα, όχι µόνο να τα γιορτάζουµε µια φορά το χρόνο, αλλά καθηµερινώς να τα διηγούµαστε στα παιδιά µας και στα εγγόνια µας για να συνειδητοποιούν ότι είναι απόγονοι ενός υπερήφανου και γενναίου λαού στις φλέβες του οποίου ρέει το ίδιο αίµα απ' την αρχαία εποχή µέχρι σήµερα! Ε. Καλδής 14

15 PLOMARI 222: 1 1/30/09 9:37 AM 15 ΧΡΟΝΙΑ ΠΕΡΑΣΜΕΝΑ (Αγνώστου ποιητή) Πού είναι τα χρόνια τα παλιά και τα ευλογηµένα που ζούσαµε όλοι απλά και όλα ευτυχισµένα; Πού είναι τα χρόνια τα παλιά που η διπλοπροσωπία ήτανε λέξις άγνωστη µέσα εις την φιλία; Πού είναι τα χρόνια τα παλιά πριν πέσει το µεγαλείο Που πήγαινες στο φίλο σου µε δίχως προσκλητήριο; Σε τράβαγε η φιλία σας, πήγαινες µε αφέλεια, δεν είχε ακόµη γεννηθεί σε µας η πολυτέλεια. Τώρα η µάννα η ίδια να πάει στο παιδί της, πρέπει να έχει πρόσκληση για την υποδοχή της. Άλλαξαν πλέον οι καιροί δεν είναι όπως πρώτα, όλοι κοντά που ζούσαµε και είχαµε µια πόρτα. Τώρα εσκορπισθήκαµε σαν τους λαγούς στα δάση και µόνον η εκκλησία µας δύναται να µας µάσει. Αλλοιώς εάν δεν έχουµε την επικοινωνία θα γίνουµε σαν ασκητές που ζουν στην ερηµία. Για θυµηθείτε τον καιρό τη µάννα µας, το µαγειριό, που ετοίµαζε ένα φαγί και τρώγαµε όλοι µαζί, νέοι και γέροι και παιδιά, µια κατσαρόλα µια φωτιά. Τώρα καθείς ξεχωριστό, ένας ψητό, άλλος βραστό. Ο άλλος δίαιτα κρατά, τον βλάπτουν τα τηγανιτά. Οι άλλοι µε βιταµίνες ζουν, να χάσουν βάρος προσπαθούν. Στο τέλος, λίγο ή πολύ όλοι πεθαίνουν απ' τη χολή. Πού είναι εκείνη η εποχή που όλοι περπατούσαν και ζωντανά τα αίµατα όλων κυκλοφορούσαν; Τώρα όλα µηχανικά και όλα µας πειράζουν, τα νεύρα χάπια καρτερούν αλλοιώς δεν ησυχάζουν. Πού είναι εκείνος ο καιρός που ήταν ο γάµος ιερός, όταν νικούσε η προξενιά του έρωτος τη λεβεντιά; Και στεφανώντουσαν να ζουν µέχρι θανάτου χωριστούν. Και όταν βαπτίζαν το παιδί τι έκστασις ήτο αυτή... εις τον παππού και τη γιαγιά, τι περηφάνεια στη καρδιά, το όνοµά τους ν' ακουσθεί ουδέποτες να ξεχασθεί. Μεγάλη ήταν κληρονοµιά το όνοµα στη φαµιλιά. Επέρασε τώρα κι αυτό, ανήκει στον παλιό καιρό. 15

16 PLOMARI 222: 1 1/30/09 9:37 AM 16 Έτσι παγώνουν οι καρδιές και αλλάζουνε οι γενιές. Πού είναι τα χρόνια τα παλιά τα χρόνια τα ωραία, που µε τραγούδι και µεζέ γλεντούσε η παρέα; Τώρα πέντε-έξι µαχαιροπήρουνα και πιάτα µια ντουζίνα, µα να χορτάσουν δεν µπορούν τη ψυχική τους πείνα. Που είναι τα χρόνια τα παλιά τα διαµαντένια χρόνια, όπου υπήρχε σεβασµός και νιώθαµε συµπόνια; Καθ' ένας τώρα προσπαθεί τον άλλον να περάσει και µεσ' στο χρέος πνίγεται ως ότου να γεράσει. Μας πλάκωσε η απονιά, µας ζάλισε το χρήµα, χάσαµε τα αισθήµατα και πέσαµε στο κρίµα. Λυπήσου µας πάλι θεέ και µη µας κατακρίνεις, Εσύ που πάντα έλεος εις τα παιδιά σου δίνεις. Στείλε µας πάλι µια φωνή θεέ τ' Αγίου Γιάννη, για να σωθεί και υψωθεί του γάµου το στεφάνι. Συγχώρησε τα λάθη µας, δώσε µας τη γαλήνη Που µας εδίδαξε ο Χριστός µε την ταπεινοσύνη. Το ποίηµα αυτό µου το έδωσε ο κ. Βάσος Κ. Γεραγωτέλης (Β. Geralis) κάτοικος Οhiο, ΗΠΑ. Όπως µου είπε και εκείνου του το έδωκε η κ. Ιωάννα αµιανού Αντώνης Ανδριώτης. 16

17 PLOMARI 222: 1 1/30/09 9:37 AM 17 ΠΛΩΜΑΡΙ: του ανταποκριτού µας Εκδηλώσεις στο Πλωµάρι το 4ο τρίµηνο 2008 Στις 14 Οκτωβρίου το ΚΑΠΗ Πλωµαρίου µε 2 πούλµαν πήγαν προσκυνηµατική εκδροµή στο Μοναστήρι του Αγ. Ιγνατίου στην Καλλονή γεµάτα κόσµο, για την µεγάλη εορτή του Αγίου Ιγνατίου Αρχιεπισκόπου Μηθύµνης, όπως συνηθίζουν να πηγαίνουν κάθε χρόνο στο µεγάλο αυτό πανηγύρι. Στις 28 Οκτωβρίου έγινε στο Μητροπολιτικό Ναό του Αγίου Νικολάου δοξολογία για την εθνική µας γιορτή, µε την παρουσία των τοπικών αρχών, των µαθητών των σχολείων και πλήθος κόσµου κατά την οποία µίλησε η δασκάλα του Α ηµοτικού Σχολείου Πλωµαρίου κ. ήµητρα Σωχέλη. Επακολούθησε κατάθεση στεφανιών στο ηρώο των πεσόντων µετά το τρισάγιο και παρέλαση όλων των σχολείων των δύο ηµοτικών, του Γυµνασίου, του Γενικού Λυκείου και του ΕΠΑΛ, Τεχνικού Λυκείου Πλωµαρίου. Στις 8 Νοεµβρίου, ηµέρα απελευθερώσεως του νησιού µας από τον τουρκικό ζυγό το 1912, που οι Πλωµαρίτες πρωτοστάτησαν, έγινε η καθιερωµένη δοξολογία στον Άγιο Νικόλαο και µίλησε για τη σηµασία της γιορτής η δασκάλα του 3ου ηµοτικού Σχολείου Πλωµαρίου κ. Αγγελική Κουφού. Παρευρέθηκαν όλες οι Τοπικές Αρχές και αρκετός κόσµος. Στις 9 Νοεµβρίου, εορτή του Αγίου Νεκταρίου, έγινε η µεγάλη γιορτή στο παρεκλήσι του Αγ. Νεκταρίου, στην περιοχή Αγ. Βαρβάρας στο κτήµα του κ. Τάκη Χαλαυτή και µίλησε για τον Άγιο Νεκτάριο ο π. Ευστράτιος. Στη συνέχεια έγινε το µνηµόσυνο των Μεγάλων Ευεργετών και ωρητών του εν λόγω παρεκλησίου µε την συµπλήρωση 25 ετών από τότε που κτίστηκε µε την συνδροµή του κ. Τάκη Χαλαυτή και του αείµνηστου Βασιλείου Λούπου, Αξιωµατικού της αεροπορίας και ενεργού µέλους του Συνδέσµου των Πλωµαριτών Αττικής Βενιαµίν ο Λέσβιος. Την 21η Νοεµβρίου, εορτή των εισοδίων της Θεοτόκου, έγινε η µεγάλη πανήγυρις στο Ιστορικό εξωκλήσι της Παναγίας στη θέση Κουτρούλια, µε την συµ- µετοχή αρκετού κόσµου και µίλησε για τη σηµασία της γιορτής ο π. Ευστράτιος. Την 30η Νοεµβρίου, ηµέρα Κυριακή, εορτή του Αγίου Ανδρέου έγινε πανηγυρική θεία λειτουργία στον Ιστορικό παλαιό Ναό του Αγίου Ανδρέα στο Κάτω Χωριό και είχε αρκετό κόσµο. Στο ναό αυτό υπάρχουν οι παλιές ιστορικές Ιερές Εικόνες του τέµπλου του 18ου αιώνα, που φυλάγονται από τον κ. Κώστα Καραδούκα, που µένει στο παλαιό κελί, που βρίσκεται ακριβώς µπροστά στο ναό και 17

18 PLOMARI 222: 1 1/30/09 9:37 AM 18 συντηρείται από τον ίδιο. Στις 4 Νοεµβρίου έγινε πανηγυρική θεία λειτουργία στο εξωκλήσι της Αγίας Βαρβάρας στην οµώνυµη τοποθεσία κατά την οποία µίλησε ο Ιεροκήρυξ της Ι. Μητροπόλεως και εκτελών χρέη εφηµερίου Πλαγιάς π. Κύριλλος Συκής και µίλησε επικαίρως. Την εποµένη έγινε θ. Λειτουργία στο εξωκλήσι του Αγίου Σάββα που βρίσκεται ακριβώς έναντι της Αγ. Βαρβάρας. Επίσης την ίδια ηµέρα έγινε θ. Λειτουργία στην Αγ. Βαρβάρα στο Σπορδελό. Το Σάββατο 6 εκεµβρίου έγινε πανηγυρική θ. Λειτουργία στον πανηγυρίζοντα Μητροπολιτικό Ναό του Πλωµαρίου, που είναι και ο πολιούχος της πόλης µας, Άγιος Νικόλαος. Την θεία λειτουργία τέλεσε ο Σεβασµ. Μητροπολίτης Μυτιλήνης, Ερεσσού και Πλωµαρίου κ. Ιάκωβος µε την συµµετοχή αρκετών κληρικών. Στο τέλος της θείας λειτουργίας έγινε δοξολογία για τις Ναυµαχίες Έλλης και Λήµνου του και µίλησε ο ιοικητής του Ναυτικού Κλιµακίου Λέσβου. Στη συνέχεια έγινε λιτάνευση της Ιεράς Εικόνος του Αγ. Νικολάου και των Ιερών λειψάνων στην προκυµαία µε την συµµετοχή της στρατιωτικής µπάντας της 98 Α ΤΕ ενώ άγηµα του Πολεµικού µας Ναυτικού πλαισίωνε την Ιερά ποµπή. Παρευρέθηκαν όλες οι Αρχές του νησιού µας και οι Τοπικές Αρχές και πλήθος πιστών από διάφορα µέρη του νησιού και από την Αγιάσο ένα πούλµαν µε τον Αρχιερατικό Επίτροπο π. Νικόλαο Παπαγεωργίου επί κεφαλής. Επακολούθησε δεξίωση όλων των Αρχών στη Λέσχη Πλωµαρίου Βενιαµίν ο Λέσβιος και γεύµα στην ταβέρνα στο Αµµουδέλι. Αξίζει να σηµειωθεί ότι µε την συµπλήρωση 49 ετών Ιερατικής ιακονίας του π. Ευστρατίου ο Σεβασµιώτατος του απένειµε το µεγαλύτερο διά εγγάµους κληρικούς οφφίκιο του Πρωτοπρεσβυτέρου και όλο το εκκλησίασµα φώναξε το άξιος. Τα Χριστούγεννα γιορτάσθηκαν και στο Πλωµάρι όπως κάθε χρόνο µε κάθε λαµπρότητα και οι Χριστιανοί µας προσήλθαν στις τρεις ενορίες από το πρωί. Στις 31 εκεµβρίου έγινε η κοπή της Βασιλόπιτας στο Μιχαλέλειο Οίκο Ευγηρίας του Πλωµαρίου / Γηροκοµείο την οποία ευλόγησε και έκοψε ο πατήρ Ευστράτιος και ευχήθηκε σε όλους καλή και ευλογηµένη χρονιά. Επίσης µίλησε και έκοψε την πίτα και ο κ. ήµαρχος. Βαρβαγιάννης, που µίλησε για το Ίδρυµα για τα έσοδα και έξοδά του και απηύθυνε κι εκείνος ευχές για µια καλή χρονιά. Κατόπιν µίλησε ο Αντινοµάρχης κ. Σπύρος Γαληνός µε ευχές και κατόπιν όλοι µαζί, κλήρος και Λαός και οι τρόφιµοι του Γηροκοµείου, έψαλαν τα κάλαντα της Πρωτοχρονιάς. Επακολούθησε δεξίωση. Καλή χρονιά. π.ε.μ. 18

19 PLOMARI 222: 1 1/30/09 9:37 AM 19 ΕΞΟΡΜΗΣΗ ΣΤΗ ΘΡΑΚΗ Εκδροµή στα βορειοανατολικά µας σύνορα και στα σύνορα του πολιτισµού θα έλεγα. Τη θέλαµε πολύ εδώ και ένα χρόνο αυτή την εξόρµηση και να που τούτη τη χρονιά, η αργία της Εθνικής µας γιορτής µάς έδωσε την ευκαιρία. Την Παρασκευή 24/10/08 ξεκινήσαµε για τη µακρινή Αλεξανδρούπολη, που θάταν το ορµητήριό µας. Πράγµατι το ξενοδοχείο Thraki Palace, πεντάστερο και πολυτελές, µας υποδέχτηκε το βραδάκι µ ένα ποτό και γλυκά, για το καλωσόρισµα. Ο µπουφές του τα βράδια και τα πρωινά, ήταν το κάτι άλλο. Νάναι καλά οι άνθρωποι, µας άνοιξαν την όρεξη, µια κι όλοι ήµασταν ανόρεχτοι και λιτοδίαιτοι!!! Το άλλο πρωί, δηλαδή Σάββατο 25/10, ξεκινήσαµε τις επισκέψεις µας στο Πόρτο-Λάγος και τη λίµνη των θαυµάτων Βιστονίδα. Απίθανος βιότοπος και καταφύγιο λευκών και γκρίζων ερωδιών. Πηγή πλούτου και δουλειάς για τους ανθρώπους του µόχθου, η λίµνη-λιµνοθάλασσα και αντικείµενο εκµετάλλευσης των αετονύχηδων. Το εκκλησάκι του Αγίου Νικολάου στην πρώτη νησίδα και το µετόχι του Αγίου Όρους στη δεύτερη, ενώνονταν µε ξύλινες γέφυρες, που έκαναν ακόµα πιο γραφικό το τοπίο. Επόµενος σταθµός η Ξάνθη, η πόλη µε τα χίλια χρώµατα, µε το πάντρεµα της παλιάς και της νέας αρχιτεκτονικής, µε το βουερό παζάρι της, µε τους απίθανους µεζέδες της, τα γλυκά και τα χαρµάνια του καφέ, µε τα στραγάλια της. Κέντρο εµπορικό µε πολλή κίνηση, πνευµατικό και µε µια θαυµάσια πλατεία, όπου δεσπόζει το ρολόι, σηµείο αναφοράς της συνάντησης. Τα στενά σοκάκια µε σαχνισιά και όµορφα διατηρηµένα διώροφα, που σήµερα στεγάζουν Έλληνες µουσουλµάνους, σιγά σιγά γίνονται δρόµοι µεγάλοι και σύγχρονοι, απ όπου αρχίζει η βουερή σύγχρονη πόλη. Από εκεί πήραµε τον ανήφορο για τα χωριά των Ποµάκων, κάνοντας µια διαδροµή ανάµεσα σε ρεµατιές µε πολλή βλάστηση και κάθε λογής πρασινάδες. Στενός δρόµος, αποτέλεσµα της από παλιά εγκατάλειψης αυτών των ακριτών στην τύχη τους. Τελικά φτάσαµε στον Εχίνο. Κεφαλοχώρι µε τζαµί και ορθόδοξη εκκλησία δίπλα, µε κέντρο υγείας, φρουρά Εθνοφυλακής, µε καφενέδες που µας δρόσισαν µε νερό και καφέ ψηµένο στη χόβολη. Εκεί βρήκαµε τον τοπικό µεζέ «καβουρµά» και λουκάνικα. Καλά µεζεδάκια για µας τους µερακλήδες. Επιστρέφοντας περάσαµε απ την Κοµοτηνή, όπου όµως, πέραν της µεγάλης και όµορφης πλατείας της, δεν είδαµε τους ανθρώπους, τα µαγαζιά της, δεν ζή- 19

20 PLOMARI 222: 1 1/30/09 9:37 AM 20 σαµε τη ζωή της, γιατί ήταν Σάββατο απόγευµα κι έκλειναν όλα. Παρ όλα αυτά η Κοµοτηνή, η πρωτεύουσα της Θράκης, µάθαµε πως έχει τα µαγαζιά των χριστιανών δίπλα σ αυτά των µουσουλµάνων, πως έχει τα λεγόµενα τενεκετζίδικα, όπου µαστόροι δουλεύουν το χαλκό µε το χέρι, πως έχει τα οµπρελάδικα, πως διαθέτει το κτήριο της Μουφτείας, το Εσκί τζαµί και όµορφη κεντρική αγορά. Τις επόµενες µέρες επισκεφτήκαµε το δάσος της αδιάς, το Σουφλί, την Ορεστιάδα, το ιδυµότειχο, τις Φέρρες και το έλτα του Έβρου. Κοντά στα κύρια µεταναστευτικά µονοπάτια των πουλιών, στο µέσο του νοµού Έβρου, βρίσκεται το δάσος της αδιάς. ασικές εκτάσεις εναλλάσσονται µε πετροπλαγιές, λιβάδια, αγροτικές καλλιέργειες και ρεµατιές. Το µωσαϊκό βιοτόπων της αδιάς είναι αποτέλεσµα της φυσικής εξέλιξης του δάσους και της µακρόχρονης παρουσίας του ανθρώπου στην περιοχή. Το παρατηρητήριο των πουλιών και της ζωής τους συγκεντρώνει πολλούς επισκέπτες απλούς και ειδικούς. Εµείς µια γεύση µόνο πήραµε του χώρου και της ζωής σ αυτόν. Μετά τη αδιά φτάσαµε στο όµορφο Σουφλί. Είναι χτισµένο στην παρά τον Έβρο περιοχή και αποτελεί την πηγή του µεταξιού. Η ζωή κινείται γύρω απ την µεταξοσκωληκοτροφία. Λέγεται πως το Σουφλί πήρε το όνοµά του από ένα Βυζαντινό γαιοκτήµονα που λεγόταν Σουφλής. Είναι βεβαιωµένο πως το Σουφλί έχει κατοικηθεί από την Αλεξανδρινή εποχή και σ αυτό ανακαλύφτηκαν τάφοι της ελληνιστικής περιόδου. Όµως το Θρακιώτικο στοιχείο στα έθιµα των Σουφλιωτών µαρτυρεί την καταγωγή τους από το µεγάλο Θρακικό φύλο της Βαλκανικής χερσονήσου και των νησιών του βορειοανατολικού Αιγαίου. Στην ακριτική Ορεστιάδα δεν είχαµε τα βιώµατα που προσδοκούσαµε. Ήταν Κυριακή και όλα ήταν κλειστά. Όµως εντοπίσαµε την κεντρική της πλατεία, όπου δεσπόζει ο ανδριάντας του Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως Κυρίλλου του ΣΤ, που τον έσφαξαν οι Τούρκοι. Λίγο πιο κάτω, λόγω της θέσης της ανάµεσα σε Βουλγαρία και Τουρκία, ένα κοµψό κτήριο, στεγάζει τη διανοµαρχιακή υπηρεσία Ελλάδας, Βουλγαρίας, Τουρκίας. Τρεις σηµαίες κυµάτιζαν, δηµιουργώντας αντικρουόµενα συναισθήµατα. Συνεχίσαµε στην παραµυθένια πόλη του ιδυµότειχου, που διασχίζεται απ τον Έβρο ποταµό. Από τα διπλά τείχη της παλιάς πόλης (δίδυµα) πήρε και το όνοµα. Το άλλο πρωί οι Βυζαντινές Φέρρες, ήταν ο σταθµός µας, για να γνωρίσουµε την Παναγία την Κοσµοσώτειρα που χτίστηκε από τον Ισαάκιο Κοµνηνό. Ο Ναός 20