ΝΙΚΟΣ ΚΟΜΝΗΝΟΣ ΘΕΩΡΙΑ ΤΗΣ ΑΣΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ii αστικός προγραµµατισµ ός και κοινωνική ρύθµ ιση

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "ΝΙΚΟΣ ΚΟΜΝΗΝΟΣ ΘΕΩΡΙΑ ΤΗΣ ΑΣΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ii αστικός προγραµµατισµ ός και κοινωνική ρύθµ ιση"

Transcript

1 ΝΙΚΟΣ ΚΟΜΝΗΝΟΣ ΘΕΩΡΙΑ ΤΗΣ ΑΣΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ii αστικός προγραµµατισµ ός και κοινωνική ρύθµ ιση

2

3

4

5 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗ... 9 ΜEΡΟΣ 1o: ΘΕΩΡIΑ ΚΑΙ Ι ΕΟΛΟΓIΑ ΤΟΥ ΑΣΤΙΚΟY ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟY ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1: ΠΟΛΗ ΚΑΙ ΠΟΛΕΟ ΟΜΙΑ Η ΣΥΓΚΡΟΤΗΣΗ ΤΗΣ ΠΌΛΗΣ ΑΣΤΙΚΗ ΙΑΡΘΡΩΣΗ ΚΑΙ ΧΡΗΣΕΙΣ ΓΗΣ Οι χώροι παραγωγής Η κατοικία Οι χώροι και εγκαταστάσεις του κοινωνικού εξοπλισµού Τα δίκτυα υποδοµής και µεταφοράς Η περιοχή του κέντρου Η αλληλοεπίδραση χρήσεων και δραστηριοτήτων Η αστική συγκέντρωση σαν συνθήκη συνάφειας Η αστική συγκέντρωση σαν συνθήκη διάρκειας της κυκλοφορίας Η αστική συγκέντρωση σαν συνθήκη διαφοροποίησης των εξόδων κυκλοφορίας Η οικονοµία της παραγωγής των χρήσεων γης και των κτισµάτων Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΗΣ ΠΟΛΕΟ ΟΜΙΑΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2: ΑΣΤΙΚΟΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΣ ΑΣΤΙΚΟΣ ΣΧΕ ΙΑΣΜΟΣ: ΕΝΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΑΣΥΝΕΧΕΙΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3: ΑΣΤΙΚΟΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΣ ΕΝΝΟΙΑ ΚΑΙ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΕΙΣ... 45

6 2. ΑΜΕΣΑ ΚΑΙ ΘΕΩΡΗΤΙΚΑ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΑ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΎ ΒΑΣΙΚΕΣ ΜΕΤΑΒΛΗΤΕΣ ΚΑΙ ΕΠΙΚΑΘΟΡΙΣΜΟΙ Η έννοια του αστικού χώρου και των διαδικασιών ανάπτυξής του Στόχοι και αντικείµενα του προγραµµατισµού Τα µέσα της παρέµβασης Η διαδικασία και τα επίπεδα του προγραµµατισµού ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4: ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΘΕΣΜΟΙ ΤΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΕΞΟΥΣΙΑΣ ΚΡΑΤΟΣ ΚΑΙ ΜΟΡΦΕΣ ΠΟΛΕΟ ΟΜΙΚΗΣ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗΣ Το παραδοσιακό κράτος Το κράτος της µετάβασης στον καπιταλισµό Το καπιταλιστικό κράτος ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5: ΑΣΤΙΚΟΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΣ ΚΑΙ Ι ΕΟΛΟΓΙΑ Η Ι ΕΟΛΟΓΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΤΗΣ ΕΝΝΟΙΑΣ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΥ Η ΜΥΘΟΛΟΓΙΑ ΤΩΝ ΣΤΟΧΩΝ Η Ι ΕΟΛΟΓΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΤΗΣ ΚΡΑΤΙΚΗΣ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗΣ Ι ΕΟΛΟΓΙΚΕΣ ΚΑΤΑΣΚΕΥΕΣ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΟ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ ΚΑΙ ΤΗΝ ΜΕΘΟ ΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΥ ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ ΤΟΥ 1ου ΜΕΡΟΥΣ ΑΣΤΙΚΟΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΣ-ΣΧΕ ΙΑΣΜΟΣ ΑΣΤΙΚΟΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΑΣΤΙΚΟΣ ΣΧΕ ΙΑΣΜΟΣ ΑΣΤΙΚΟΣ Ή ΠΟΛΕΟ ΟΜΙΚΟΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΣ ΓΙΑ ΤΟ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΥ Η ΛΟΓΙΚΗ ΤΗΣ ΠΟΛΕΟ ΟΜΙΚΗΣ ΕΠΕΜΒΑΣΗΣ ΠΛΑΙΣΙΟ, ΘΕΩΡΙΑ ΚΑΙ ΠΡΑΚΤΙΚΗ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΥ ΜΕΡΟΣ 2ο: Ο ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΣ ΣΑΝ ΤΕΧΝΙΚΗ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6: ΕΡΕΥΝΑ ΠΕ ΙΟΥ, ΑΝΑΛΥΣΗ ΚΑΙ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΟ ΠΕ ΙΟ ΚΑΙ Η ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑ ΤΗΣ ΑΝΑΛΥΣΗΣ Το αντικείµενο Τα γεωγραφικά όρια της ανάλυσης και της έρευνας πεδίου Η οργάνωση της έρευνας πεδίου

7 Η τεχνική της συλλογής των δεδοµένων Ο ορισµός των ερωτήσεων (ή µεταβλητών) Ο καθορισµός του δείγµατος Ο προέλεγχος της έρευνας πεδίου Η ανάλυση Η συνολική πορεία της έρευνας πεδίου Η ΗΜΟΓΡΑΦΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ Έννοια, είδη και χαρακτηριστικά του πληθυσµού Βασικές δηµογραφικές διαδικασίες Η γεννητικότης Η θνησιµότης Η µετανάστευση µέθοδοι και µοντέλα πληθυσµιακής πρόβλεψης Προβολή τάσεων βάσει συναρτήσεων Επιλογή συνάρτησης παλινδρόµηση Η αναλογική µέθοδος Πρόβλεψη στηριζόµενη στις χρήσεις γης Η ανάλυση των συνιστωσών της πληθυσµιακής µεταβολής Η ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΟΥ ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ Το τοπικό παραγωγικό σύστηµα Οι παραγωγικές δραστηριότητες Οι διατοµεακές σχέσεις Η εξειδίκευση του συστήµατος Η απόδοση του συστήµατος Η απασχόληση ΑΣΤΙΚΕΣ ΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΚΑΙ ΧΡΗΣΕΙΣ ΓΗΣ Το φυσικό περιβάλλον Οι χρήσεις γης στην αστική περιοχή Η κατοικία Μέτρα και δείκτες κατοικίας Συνθήκες παραγωγής της κατοικίας Το έλλειµµα κατοικίας Ο κοινωνικός εξοπλισµός Η βιοµηχανία - βιοτεχνία Η χωροθέτηση της βιοµηχανίας Χωρικές απαιτήσεις των βιοµηχανικών δραστηριοτήτων Οι περιοχές εµπορίου ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7: ΜΕΘΟ ΟΙ ΚΑΙ ΘΕΣΜΟΙ ΤΗΣ ΕΞΟΜΑΛΥΝΣΗΣ

8 1. Ο ΕΛΕΓΧΟΣ ΤΗΣ ΑΣΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΚΑΙ ΤΩΝ ΧΡΗΣΕΩΝ ΓΗΣ Το δοµικό σχέδιο Το Γενικό Πολεοδοµικό Σχέδιο Τα σχέδια χρήσης γης Οι κανονιστικοί όροι δόµησης Η ΙΑΧΕΙΡΗΣΗ ΤΗΣ ΓΗΣ Η αναγκαστική απαλλοτρίωση Η εισφορά γης Ο αστικός αναδασµός Η µεταφορά του συντελεστή δόµησης Το δικαίωµα προτίµησης Η ΡΥΘΜΙΣΗ ΤΗΣ ΑΣΤΙΚΗΣ ΥΠΟΒΑΘΜΙΣΗΣ Οι άµεσες παρεµβάσεις του δηµοσίου Οι Ζώνες Ενεργού Πολεοδοµίας (Ζ.Ε.Π.) Οι Ζώνες Ειδικών Ενισχύσεων (ΖΕΕ) και Ειδικών Κινήτρων (ΖΕΚ) ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ ΤΟΥ 2ου ΜΕΡΟΥΣ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

9 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Το δεύτερο βιβλίο της θεωρίας της αστικότητας διαπραγµατεύεται το θέµα του αστικού προγραµµατισµού. Η χωρικότητα που αναδύεται από την γεωγραφική συγκέντρωση των πρακτικών της συσσώρευσης του κεφαλαίου είναι "ατελής" και εµπεριέχει ιδιόµορφες αντιθέσεις. Ρυθµιστικές παρεµβάσεις στο πεδίο των πρακτικών της αστικοποίησης, στην διάρθρωση και στον άµεσο φυσικό τους χώρο έρχονται να συµπληρώσουν και να εξοµαλύνουν τις ανταγωνιστικές κοινωνικές πρακτικές που σχηµατίζουν την αστική χωρικότητα. Από τις τρεις βασικές φάσεις, που µε τη διαδοχή τους ολοκληρώνεται η αστικότητα (χωρικότητα, κοινωνική εξοµάλυνση, µορφοποίηση), ο αστικός προγραµµατισµός συγκεκριµενοποιεί την δεύτερη, την εξοµάλυνση δηλ. στο πεδίο των αστικών δραστηριοτήτων και χρήσεων γης. Σ' αυτό το κείµενο, στη συνέχεια της ανάλυσης της συνάφειας χωρικότητας και αστικού προγραµµατισµού που ήδη διαπραγµατευθήκαµε στο πρώτο βιβλίο, θα προσεγγίσουµε την πρακτική του αστικού προγραµµατισµού. Τα βασικά ερωτήµατα αφορούν το περιεχόµενο του ό- ρου, το αντικείµενό του, την εσωτερική του οργάνωση, την λογική που διέπει την άσκησή του, τις µεθόδους και τις διαδικασίες που υλοποιούν την εξοµαλυντική του δράση. Η συζήτηση αυτών των ζητηµάτων αποσκοπεί να µεταθέσει την προβληµατική του προγραµµατισµού από την κυρίαρχη προβληµατική της διαδικασίας του ορθολογισµού (απόφαση επέµβασης, µελέτη υπάρχουσας κατάστασης, προτάσεις, αξιολόγηση) της βεµπεριανής δηλ. προσέγγισής του, που απωθεί την κοινωνικότητα του προγραµµατισµού, σε θέµατα σχετικά µε την ιστορική αποτελεσµατικότητά του, µε το πλαίσιο ανάπτυξής του, µε τους θεσµούς και τα οργανωτικά συστήµατα που αποτελούν προϋπόθεση της άσκησής του. Α- φετηρία αυτής της προσέγγισης είναι η κατανόηση του αστικού προγραµµατισµού σαν ανταπόκριση των ρυθµιστικών µηχανισµών στις κοινωνικές αντιθέσεις και αντιφάσεις της καπιταλιστικής αστικοποίησης. Μ' αυτή την οπτική γωνία τα κεντρικά ζητήµατα του προγραµµατισµού σχετίζονται µε τις θεωρητικές εκλογικεύσεις της ανάπτυξης του αστικού χώρου και της δράσης των θεσµών της πολιτικής εξουσίας.

10 10 ΑΣΤΙΚΟΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΡΥΘΜΙΣΗ Το µεγαλύτερο µέρος του κειµένου που ακολουθεί, στηρίζεται σε δυο προηγούµενες µελέτες, που τις αφοµοιώνει άλλοτε µερικά και άλλοτε συνολικά 1. Πρόκειται για µια ενσωµάτωση που θεωρήθηκε αναγκαία ώ- στε να παρουσιαστεί το σύνολο της θεωρητικής προσέγγισης, ουσιαστικά µέρη της οποίας περιλαµβάνονται στις αναφερόµενες µελέτες. Στα κείµενα αυτά στηρίζονται τα κεφάλαια 1, 3, 5 και 6 του παρόντος. Ήδη στις µελέτες αυτές είχε επισηµανθεί ότι τα αντικείµενα και αποτελέσµατα του αστικού προγραµµατισµού δεν είναι προφανή. Η κατανόησή τους προϋποθέτει ορισµένες θεωρητικές κατασκευές που να µας αποστασιοποιούν από την αµεσότητα των επεµβάσεων. Αυτός όµως ο προσανατολισµός, σε µια κατεύθυνση δόµησης θεωρητικών αντικειµένων της πρακτικής του προγραµµατισµού, απαιτεί µια συνολική µετάθεση της προβληµατικής του τόσο στον τρόπο κατανόησης των πολεοδοµικών προβληµάτων και στον χαρακτήρα της ανάλυσης, όσο και στη θεώρηση των αποτελεσµάτων της, στον προσδιορισµό της πολιτικής και στην κινητοποίηση των διαθέσιµων µηχανισµών και µέσων της παρέµβασης. Αυτή η προβληµατική υιοθετείται και γίνεται αντικείµενο περαιτέρω επεξεργασίας. Ιδιαίτερη έµφαση δίνεται στην ακρίβεια της χρήσης των όρων και µπορούµε να πούµε ότι η θεωρητική ολοκλήρωση ορισµένων απόψεων οδήγησε σε µια µεγαλύτερη συγκεκριµενοποίηση και κωδικοποίησή τους. Μια θεωρητική εποµένως κατασκευή για τον αστικό προγραµµατισµό βασισµένη στις ιδέες της χωρικότητας, των αντιθέσεών της, της ρύθµισης και της εξοµάλυνσης επιχειρείται στο βιβλίο αυτό. Το κείµενο αν και συµπληρώνει τα άλλα δυο βιβλία της θεωρίας της αστικότητας, σχεδιάστηκε σαν αυτοτελές, να ολοκληρώνει δηλ. µια άποψη χωρίς τη συνεχή αναφορά της στα άλλα δυο βιβλία της τριλογίας. υστυχώς αυτή η απαίτηση οδήγησε σε ορισµένους πλεονασµούς, καθώς µικρές ενότητες της ανάλυσης που προηγείται ή έπεται επαναλαµβάνονται. Ελπίζουµε, ότι αυτή η φλυαρία της επανάληψης δεν θα γίνει ιδιαίτερα δυσάρεστη στον αναγνώστη και θα την κατανοήσει σαν µια αναγκαιότητα της σαφήνειας. 1 Κοµνηνός Ν., Ανάπτυξη της Πόλης και προγραµµατισµός. Εκδ. Τίµαιος, Θεσσαλονίκη 1982 και Αστική Ανάλυση: εισαγωγή στις µεθόδους και στις τεχνικές. Έκδοση Υπηρεσίας η- µοσιευµάτων ΑΠΘ, Θεσσαλονίκη 1984.

11 Μέρος 1ο : Θεωρία και Ιδεολογία του Αστικού Προγραµµατισµ ού

12

13 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ΠΟΛΗ ΚΑΙ ΠΟΛΕΟ ΟΜΙΑ Η κατανόηση της πολεοδοµίας σαν διαδικασίας ρύθµισης των κοινωνικών πρακτικών της αστικοποίησης και µορφοποίησης του φυσικού χώρου της πόλης µας παραπέµπει στις κοινωνικές πρακτικές και σχέσεις που διέπουν την αστική ανάπτυξη. Πρόκειται για σχέσεις και πρακτικές που µαζί µε τις πολεοδοµικές παρεµβάσεις συνθέτουν και ολοκληρώνουν τον χώρο της πόλης. Στη διερεύνησή τους αφιερώνεται το πρώτο κεφάλαιο που ακολουθεί. Τα ερωτήµατα στα οποία πρόκειται να αναφερθούµε µπορούν να οµαδοποιηθούν σε τρεις ενότητες. Η πρώτη αφορά τις διαδικασίες και τις δυνάµεις που οδηγούν στην συγκρότηση του αστικού χώρου, η δεύτερη αφορά την εσωτερική διάρθρωση και τις κύριες µορφές χρησιµοποίησης του εδάφους στην πόλη και τέλος η τρίτη αναφέρεται στο ρόλο, τη ση- µασία και τα αποτελέσµατα της πολεοδοµίας σαν διαδικασίας ρύθµισης και ελέγχου της ανάπτυξης της πόλης. Στόχος µας δεν είναι απλά να περιγράψουµε τα φαινόµενα που σχη- µατίζουν αυτό που ονοµάζουµε οικολογικό χώρο της πόλης (δηλ. τα ποικίλα κτίσµατα, τις εγκαταστάσεις, τους ελεύθερους χώρους κλπ.) αλλά αντίθετα να διαπιστώσουµε τις βασικές αιτίες που τον παράγουν, τις σχέσεις που οδηγούν σ' αυτές τις µορφές χώρου που γνωρίζουµε και όχι σ' άλλες, τις αντιθέσεις που δηµιουργούν τα αστικά προβλήµατα. Οι συσχετισµοί που αναζητούµε ανάµεσα στον κτισµένο χώρο και σε άλλα µη χωρικά φαινόµενα µας βοηθούν στο να διαµορφώνουµε µια γνώµη για Τις εκάστοτε προσπάθειες επίλυσης χωρικών προβληµάτων, στο να τοποθετούµε σωστά τα αίτια των προβληµάτων που καθηµερινά συνα-

14 14 ΑΣΤΙΚΟΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΡΥΘΜΙΣΗ ντούµε καθώς και τις προσδοκίες µας για βελτίωση των υλικο-χωρικών συνθηκών ζωής σε ρεαλιστική βάση 1. Η γενική µας τοποθέτηση για την ανάλυση που θα ακολουθήσει είναι ότι ο αστικός χώρος, οι χρήσεις της γης και οι δραστηριότητες που τον συγκροτούν, παράγονται σύµφωνα µε καθορισµένες κοινωνικά διαδικασίες ώστε να ικανοποιούνται οι ανάγκες και οι επιδιώξεις των κοινωνικών ο- µάδων, των τάξεων και του συνόλου του κοινωνικού σχηµατισµού. Ότι ο σχηµατισµός και η εξέλιξή του υπακούουν σε συγκεκριµένες σχέσεις στον χειρισµό των οποίων βασίζονται και οι επεµβάσεις για ρύθµιση και έλεγχο της ανάπτυξής του. 1. Η συγκρότηση της πόλης Η συζήτηση για τον τρόπο που διαµορφώθηκε το κτισµένο περιβάλλον και οι χρήσεις της γης στη σύγχρονη πόλη είναι αναγκαίο να ξεκινήσει από ένα βασικό κοινωνικό µετασχηµατισµό που αποτελεί γενεσιουργό αίτιο της σύγχρονης µορφής του αστικού περιβάλλοντος. Πρόκειται για την αλλαγή του τρόπου παραγωγής: για το πέρασµα από την φεουδαρχία στον καπιταλισµό 2. Συνυφασµένη µ' αυτή τη µεταβολή είναι η αποδιοργάνωση της α- γροτικής οικονοµίας, η παρουσίαση ενός σχετικού υπερπληθυσµού (σε σχέση µε τις ανάγκες της αγροτικής παραγωγής) στην ύπαιθρο και η εµφάνιση µεγάλων µεταναστευτικών κινήσεων προς τα αστικά κέντρα 3. Εκεί, οι αποστερηµένες της γης τους µάζες των αγροτών µπορούν να εκµισθώσουν την εργατική τους δύναµη αρχικά στις βιοτεχνίες και αργότερα στις µεγάλες βιοµηχανίες. Για τις βιοµηχανίες οι διαµορφούµενες 1 Υπονοείται η σχέση προγραµµατισµού και θεωρίας για τα αστικά φαινόµενα. Η έλλειψη θεωρητικής επάρκειας στο πεδίο της ανάλυσης των αστικών φαινοµένων µεταφράζεται άµεσα σε έλλειψη αποτελεσµατικότητας στο πεδίο του προγραµµατισµού. 2 Μία συνοπτική παρουσίαση δίνεται από τον Μαρξ Κ. και Έγκελς Φ., "Μορφές ιδιοκτησίας, καταµερισµός εργασίας Και πόλη", στο Η Πόλη στο Κεφαλαιοκρατικό Σύστηµα, επιµέλεια Γρ. Καυκαλάς, Μ. Γιαουτζή, εκδ. Οδυσσέας, Αθήνα Για µια εκτεταµένη ανάλυση του ρόλου των αγροτικών δοµών στην αστικοποίηση βλ. Rambaud Ρ., Société Rurαle et Urbanisation, éd. Seuil, Paris, 1969.

15 ΑΣΤΙΚΟΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΡΥΘΜΙΣΗ 15 έτσι αγορές φθηνής εργατικής δύναµης αποτελούν ένα πρόσθετο κίνητρο για εγκατάσταση στα αστικά κέντρα, όπου παράλληλα εξυπηρετούνται από τις ήδη διαµορφωµένες αγορές εµπορευµάτων και τα υπάρχοντα στοιχεία υποδοµής (ενέργεια -ύδρευση -µεταφορικά δίκτυα). Σ' άλλες πάλι περιπτώσεις εκεί όπου υπάρχουν οι προϋποθέσεις για εγκατάσταση βιοµηχανιών, λόγω π.χ. γειτονίας µε πρώτες ύλες, η βιοµηχανική συγκέντρωση και το δηµιουργούµενο βιοµηχανικό περιβάλλον έλκουν πληθυσµό και νέοι οικισµοί δηµιουργούνται 4. Σε µια σχηµατική και εξαιρετικά αφαιρετική διατύπωση θα µπορούσαµε να πούµε ότι στην Ευρώπη οι δυνάµεις που ωθούν την ανάπτυξη της σύγχρονης πόλης αρχίζουν να µορφοποιούνται ήδη από τον 130 αιώνα. Καθώς οι φεουδαρχικές κοινωνικές σχέσεις αποδιαρθρώνονται η δουλοπαροικία αρχίζει να υποχωρεί και δίνει τη θέση της σε υποτυπώδεις µορφές ελεύθερης αγοράς εργασίας. Μέσα στο πλαίσιο αυτό, της ύφεσης των τοπικών φεουδαρχικών οικονοµιών, ο αγροτικός πληθυσµός παρουσιάζει µια υψηλή κοινωνική και γεωγραφική κινητικότητα. Οι αγρότες που ξεφεύγουν από την φεουδαρχική τυραννία και αργότερα εκείνοι που εκδιώκονται από τους ίδιους τους ιδιοκτήτες της γης, µετακινούνται προς τις ελεύθερες πόλεις και συγκροτούν ένα προλεταριάτο στην διάθεση του κεφαλαίου των εµπόρων και των χρηµατιστών. Το συσσωρευµένο κεφάλαιο από το εµπόριο, την τοκογλυφία και την πειρατεία µπορεί να συνδυαστεί µε την µισθωτή εργασία και να διαµορφωθούν οι συνθήκες ανάπτυξης του καπιταλισµού. Η κρίση του 13ου και 14ου αιώνα ολοκληρώνεται µε µια διπλή µετατόπιση των κοινωνικών σχέσεων: από την φεουδαρχία στον καπιταλισµό και από την ύπαιθρο στην πόλη. Μέχρι τον 18ο αιώνα, που κυριαρχεί ο βιοµηχανικός καπιταλισµός στην βόρεια Ευρώπη, η αστική ανάπτυξη εντοπίζεται στις πόλεις -κέντρα της εµπορικής συσσώρευσης. Στην αρχή συγκεντρώνονται στην περιοχή της µεσογείου αλλά από τις αρχές του 17ου αιώνα µετατοπίζονται προς την βόρεια και κεντρική Ευρώπη. Οι ανακαλύψεις και οι νέοι εµπορικοί δρόµοι στηρίζουν τα εµπορικά κέντρα της Ιταλίας, της Ισπανίας και της Πορτογαλίας ενώ το τέλος της εποχής του εµπορικού καπιταλισµού αποτελεί και τέλος της άνθισης των εµπορικών πόλεων της νότιας Ευρώπης. Η µεγάλη όµως ένταση της αστικοποίησης και της αστικής ανάπτυξης 4 Μια σχηµατική παρουσίαση δίνεται επίσης από τον Castells Μ., La Question Urbαine. éd. Maspero, Paris, 1973.

16 16 ΑΣΤΙΚΟΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΡΥΘΜΙΣΗ σηµειώνεται παράλληλα µε την ανάπτυξη του βιοµηχανικού καπιταλισµού και τις µεταβολές στην αγροτική και βιοµηχανική εργασία που τον συνοδεύουν. Η αύξηση της παραγωγικότητας της αγροτικής εργασίας, ο σχετικός υπερπληθυσµός που έτσι εµφανίζεται στην ύπαιθρο, σε συνδυασµό µε την απόσπαση καλλιεργούµενων εκτάσεων για τη διατροφή προβάτων οδηγούν σε σαρωτικό ξεκληρισµό χωρικών και κολίγων και δηµιουργούν µια τεράστια ανθρωποπληµµύρα στις πόλεις. Εκεί µε την συγκέντρωση της βιοµηχανικής παραγωγής και την µαζική επέκτασή της γεννιέται το βιοµηχανικό προλεταριάτο. Βασισµένη πάνω στις δυνάµεις της τεχνολογίας και στους νέους τρόπους οργάνωσης της εργασίας η αστικοποίηση και η ανάπτυξη των αστικών κέντρων του 18oυ και 19oυ αιώνα, εντοπίζεται στις χώρες που εγκαθιδρύουν τον κύκλο της καπιταλιστικής εκτατικής συσσώρευσης και διαµορφώνουν την δική τους αγορά βιοµηχανικών προϊόντων. Ανάπτυξη της βιοµηχανίας, σχηµατισµός βιοµηχανικού προλεταριάτου και εφεδρικού στρατού συνδυάζονται µε την συγκέντρωση των πληθυσµών και την οικοδόµηση των πόλεων. Η ανάπτυξη του καπιταλισµού στη ύση µαζί µε την συνακόλουθη µεταβολή των κοινωνικών δραστηριοτήτων (µείωση της αγροτικής εργασίας και αύξηση της εργασίας στην βιοµηχανία και τις υπηρεσίες) φαίνεται να είναι το κυρίαρχο στοιχείο που ωθεί στην αστικοποίηση). Στην ελληνική όµως οικονοµία δεν παρουσιάζεται η χαρακτηριστική για τον δυτικό καπιταλισµό διαδικασία αστικοποίησης που αναφέραµε 5. ηλαδή η ανάπτυξη της παραγωγής του δευτερογενούς τοµέα και η παράλληλη εκµηχάνιση της γεωργίας. Αντίθετα αυτή και µόνο η αποδιοργάνωση της αγροτικής οικονοµίας (λόγω έλλειψης επενδύσεων στη γεωργία, µη ορθολογικού κατατεµαχισµού της αγροτικής γης, ανεπάρκειας συνεταιριστικής οργάνωσης, µεταφοράς αξίας µέσω του µηχανισµού των τιµών των αγροτικών προϊόντων) αρκεί για να ωθήσει σε µια σηµαντική αγροτική έξοδο και αστικοποίηση 6. Αποτέλεσµα λοιπόν ενός γενικότερου κοινωνικού µετασχηµατισµού, της ανάπτυξης του καπιταλισµού, είναι η µορφή της πόλης που σήµερα γνωρίζουµε, χώρος όπου συγκεντρώνονται ταυ- 5 Για τις ιδιοµορφίες της ανάπτυξης του καπιταλισµού στην Ελλάδα βλέπε, Μάλιος Μ., Η Σύγχρονη Φάση Ανάπτυξης του Καπιταλισµού στην Ελλάδα, εκδ. Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα 1975, Κορδάτος Ι., Εισαγωγή στην Ιστορία του Καπιταλισµού στην Ελλάδα, Αθήνα 1930, Μουζέλης Ν., Νεοελληνική Κοινωνία - Όψεις Υπανάπτυξης, εκδ. Εξάντας, Αθήνα Οικονοµική Ανάπτυξη και Μετανάστευση στην Ελλάδα, επιµέλεια Μ. Νικολινάκος, εκδ. Κάλβος, Αθήνα 1974.

17 ΑΣΤΙΚΟΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΡΥΘΜΙΣΗ 17 τόχρονα πληθυσµός, παραγωγικές διαδικασίες, εµπορικές αγορές, αγορές χρήµατος, δίκτυα διανοµής, καθώς και οι απαραίτητες εγκαταστάσεις για την ικανοποίηση των αναγκών του πληθυσµού (κατοικίες, σχολεία, νοσοκοµεία, χώροι αναψυχής, κλπ). Η ανάπτυξη των αστικών κέντρων επιταχύνθηκε µε την κυριαρχία της µεταποίησης και του τριτογενή τοµέα στις παραγωγικές δραστηριότητες. Βέβαια η πόλη σαν µορφή οργάνωσης του χώρου προϋπάρχει του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής και οι σύγχρονες αστικές οικιστικές συγκεντρώσεις κληρονοµούν τα χαρακτηριστικά των παλιότερων χωρικών οργανώσεων, τα οποία σταδιακά ενσωµατώνουν και αφοµοιώνουν. Το στοιχείο όµως που διαφοροποιεί αποφασιστικά τη σύγχρονη πόλη από τις πόλεις και τους οικισµούς τους παρελθόντος είναι ο µετασχηµατισµός της από ενότητα αγοράς σε ενότητα παραγωγής. Η πόλη έχει πάψει να αποτελεί τον τόπο ανταλλαγής των προϊόντων του αγροτικού τοµέα και κατανάλωσης των εισοδηµάτων που παράγονται σ' αυτόν και συγκροτεί από µόνη της ένα νέο σύστηµα παραγωγής, που στηρίζεται στην τεχνολογία της µεταποίησης και του τριτογενή τοµέα, στην εργατική δύναµη, στην κοινωνικοποίηση των δυνάµεων παραγωγής και στην µαζική κατανάλωση. Αυτό που χαρακτηρίζει τη σύγχρονη πόλη δεν είναι η αγορά αλλά αντίθετα οι παραγωγικές δραστηριότητες. Σε αναλογία δεν ορίζονται και τα ζητήµατα που η σηµερινή κοινωνία αναγνωρίζει σαν προβλήµατα της πόλης δηλ. το κυκλοφοριακό, η συνύπαρξη των δραστηριοτήτων (βιοµηχανία, κατοικία), η βιοµηχανική ρύπανση, η υπερεκµετάλλευση του χώρου κλπ. Αξίζει να επιµείνουµε σ' αυτή τη θεώρηση της σύγχρονης πόλης σαν σύστηµα παραγωγής γιατί αφ' ενός γίνεται έτσι σαφής η διαφορά µε τις πόλεις και τις οικιστικές συγκεντρώσεις του παρελθόντος και αφ' ετέρου µπορούµε να ερµηνεύσουµε την σχέση και αλληλεξάρτηση των στοιχείων που την σχηµατίζουν. Όπως αναφέρθηκε το αστικό παραγωγικό σύστηµα διαρθρώνεται γύρω από την τεχνολογία της παραγωγής, την εργατική δύναµη, την κοινωνικοποίηση της παραγωγής και της εργασίας και την µαζική κατανάλωση, ενώ η λειτουργία του συνίσταται στην µεγιστοποίηση της απόδοσης της κοινωνικής προσπάθειας που αποσκοπεί στην παραγωγή προϊόντων, στην ικανοποίηση αναγκών και στην εξαγωγή υπεραξίας. Οι εµπειρικές µορφές µε τις οποίες παρουσιάζονται τα παραπάνω διαρθρωτικά στοιχεία και αποτελέσµατα του συστήµατος αυτού είναι: a. οι δραστηριότητες και οι εγκαταστάσεις της µεταποίησης και του

18 18 ΑΣΤΙΚΟΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΡΥΘΜΙΣΗ τριτογενή τοµέα. b. ο πληθυσµός και ο ενεργός πληθυσµός c. οι ροές ή ανταλλαγές ανάµεσα στις δραστηριότητες,(µεταφορές, µετακινήσεις και δίκτυα) d. η κατοικία και ο κοινωνικός εξοπλισµός e. το προϊόν, η παραγωγικότητα, τα εισοδήµατα και τα κέρδη. Οι παράµετροι αυτοί προσδιορίζουν το βασικό περιεχόµενο κάθε αστικής συγκέντρωσης. Μπορούν να ονοµασθούν στρατηγικές παράµετροι της ανάπτυξης της πόλης, και από αυτές κυρίως εξαρτάται η εξέλιξη και η σηµασία κάθε αστικού χώρου. Πρέπει να σηµειώσουµε ότι οι στρατηγικές παράµετροι, που καθορίζουν την εξέλιξη του αστικού χώρου, δεν αποτελούν ένα σύνολο ασύνδετων µεταξύ τους στοιχείων. Αντίθετα αλληλοεπηρεάζονται και συσχετίζονται πάνω σε δυο διαδικασίες: την κίνηση του κεφαλαίου και την διαίρεση της εργασίας. Παράλληλα, όµως οι παράµετροι αυτοί καθορίζουν τα αναλυτικά χαρακτηριστικά του αστικού χώρου δηλ, τις χρήσεις της γης και των κτισµάτων. 2. Αστική διάρθρωση και χρήσεις γης Οι αλλαγές που συµβαίνουν στις οικονοµικές και κοινωνικές δραστηριότητες της πόλης µε την άνοδο του καπιταλισµού, ο νέος πληθυσµός που εγκαθίσταται, οι νέες δραστηριότητες που αναπτύσσονται ταυτόχρονα µε την εξέλιξη του κοινωνικού καταµερισµού της εργασίας οδηγούν σε µια αναδιοργάνωση των χρήσεων της γης και σε παραγωγή κτισµάτων και δικτύων (µεταφοράς, ύδρευσης, αποχέτευσης, ενέργειας), σε αντιστοιχία µε τις ανάγκες του πληθυσµού και της παραγωγής. Αργότερα εγκαταστάσεις κοινωνικού εξοπλισµού (σχολεία -νοσοκοµεία) και ελεύθεροι χώροι έρχονται να εµπλουτίσουν το αστικό περιβάλλον. Βέβαια αυτή η πορεία απέχει από το να είναι οµαλή και αυτοδύναµη. Οι περιγραφές που έχουµε για τα µεγάλα αστικά κέντρα του 18ου και 19ου αιώνα δίνουν εικόνες εξαθλίωσης, συνωστισµού, έλλειψης στοιχειώδους υγιεινής και

19 ΑΣΤΙΚΟΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΡΥΘΜΙΣΗ 19 παροχών 7. Σταδιακά η βελτίωση του βιοτικού επιπέδου που επέρχεται µε την οικονοµική ανάπτυξη και οι συνεχείς αγώνες των εργαζοµένων για καλύτερες συνθήκες ζωής οδήγησαν σε µια εξυγίανση και βελτίωση της ποιότητας των κτισµένων χώρων στην πόλη. Για να κατανοήσουµε την ενότητα κτισµάτων και χρήσεων γης µε τις δραστηριότητες που συµβαίνουν στην πόλη είναι απαραίτητο να εξετάσουµε πως τα υλικο-χωρικά στοιχεία ενσωµατώνονται στο οικονοµικό, πολιτικό και ιδεολογικό περιεχόµενο των αστικών δραστηριοτήτων. Οι οικονοµικές κατ' αρχή δραστηριότητες η παραγωγή, η ανταλλαγή, η διανοµή και η κατανάλωση αποτελούν τα αποφασιστικά στοιχεία του καθορισµού του χώρου της πόλης. Μπορούµε να δούµε συνοπτικά πώς σχη- µατοποιούνται οι κύριες κατηγορίες του κτισµένου χώρου και των χρήσεων του εδάφους Οι χώροι παραγωγής Η παραγωγή των ποικίλων εµπορευµάτων µέσα στον αστικό ιστό προϋποθέτει ένα σύνολο υλικών εγκαταστάσεων, τους χώρους παραγωγής, µέσα στους οποίους γίνεται η επεξεργασία των υλών της παραγωγής από την εργατική δύναµη µε τη χρήση κατάλληλων εργαλείων. Η µορφή, το µέγεθος και τα χαρακτηριστικά των κτισµάτων, των περιοχών αυτών και των δικτύων υποδοµής τους καθορίζονται από τα συγκεκριµένα προϊόντα που παράγονται, από τις συγκεκριµένες παραγωγικές διαδικασίες που συντελούνται, από τις ιδιοµορφίες των προϊόντων. Η λογική της σχηµατοποίησης των περιοχών της παραγωγής προσδιορίζεται από τις οικονο- µικές και τεχνολογικές απαιτήσεις της παραγωγής που εκεί πραγµατοποιείται 8. Παράλληλα η λογική της βιοµηχανικής εγκατάστασης στον αστικό ι- στό, απ' όπου προκύπτει και ο χαρακτηρισµός της χρήσης του εδάφους, φαίνεται να ακολουθεί την διαδικασία εισαγωγής της κάθε επιχείρησης 7 Μοσκώφ Κ., Θεσσαλονίκη, , τοµή της µεταπρατικής πόλης, εκδ. Στοχαστής, Θεσσαλονίκη ΕΤΒΑ, Βιοµηχανικές Περιοχές και Βιοτεχνικά Κτίρια, επιµ. Κοντίδης Κ., Αθήνα 1978.

20 20 ΑΣΤΙΚΟΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΡΥΘΜΙΣΗ µέσα στο σύστηµα της παραγωγής. Πρόκειται για µια ενσωµάτωση που ολοκληρώνεται σε τρία πεδία: στο τεχνικό (τεχνική ενσωµάτωση), στο οικονοµικό (οικονοµική ένωση-σχέση) και στο παραγωγικό περιβάλλον (σχετική θέση της επιχείρησης µε τις άλλες ενότητες παραγωγής 9 ). Αυτό σηµαίνει ότι κάθε επιχείρηση ανάλογα µε τις απαιτήσεις που θέτει η παραγωγή των προϊόντων της διαµορφώνει τις εγκαταστάσεις της, ενώ η επιλογή της θέσης που καταλαµβάνει στον αστικό ιστό εξαρτάται από τα πλεονεκτήµατα που της παρέχει η συγκεκριµένη θέση σε σχέση µε τις εξυπηρετήσεις (αγορά-µεταφορές) που της είναι αναγκαίες 10. Σε κάθε περίπτωση η αξία των εγκαταστάσεων και το κόστος της χωροθέτησης καθορίζονται από τον νόµο της αξίας που αντιστοιχεί στα εµπορεύµατα που παράγονται. Μέσα λοιπόν σε δεδοµένα οικονοµικά όρια, καθορίζονται τα χαρακτηριστικά των κτισµάτων ώστε να διευκολύνεται η πραγµατοποίηση της παραγωγικής διαδικασίας, ενώ παράλληλα η διαθεσιµότητα εργατικού δυναµικού, η γειτονία µε περιοχές κατανάλωσης, η εξυπηρέτηση από υπηρεσίες, η σχέση µε άλλες βιοµηχανικές εγκαταστάσεις και µεταφορικά δίκτυα αποτελούν παράγοντες που καθορίζουν την θέση της στο αστικό δίκτυο. Πιο ιδιόµορφη είναι η λογική που καθορίζει τα χαρακτηριστικά και τη θέση των χώρων και εγκαταστάσεων για την παραγωγή των υπηρεσιών. εδοµένου ότι το αποτέλεσµα της παραγωγής των υπηρεσιών δεν συγκεκριµενοποιείται µέσα σ' ένα προϊόν αλλά είναι µάλλον ένα χρήσιµο αποτέλεσµα που καταναλώνεται την ίδια στιγµή που παράγεται, επιβάλλεται ο χωρικός συσχετισµός της παραγωγής και της κατανάλωσης. Αυτή η συνθήκη χαρακτηρίζει το σύνολο των εγκαταστάσεων παραγωγής υ- πηρεσιών, την χωροθέτησή τους µέσα στην πόλη, το µέγεθός τους, να συνδυάζουν δηλ. τις απαιτήσεις λειτουργίας τους µε τις απαιτήσεις που θέτει η κατανάλωση των "προϊόντων" τους από τον πληθυσµό (π.χ. δεν µπορεί κανείς να αγοράσει τις υπηρεσίες που προσφέρει ένα πλέγµα υ- πηρεσιών και να τις καταναλώσει σ' άλλο χρόνο και τόπο όπως πολύ εύ- 9 Η αντιστοιχία βιοµηχανικής δραστηριότητας και θέση χωροθέτησης αναλύεται από τον Castells Μ., La Question Urbaine, "Production et espace: la logique de l'implantation industrielle" όπ. παρ. σ Συνολικές θεωρήσεις της βιοµηχανικής χωροθέτησης παρέχουν επίσης η υπόθεση του εκκολαπτηρίου (incubator) και η ιεραρχική θεωρία του παραγωγικού κύκλου (product life cycle theory).

21 ΑΣΤΙΚΟΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΡΥΘΜΙΣΗ 21 κολα µπορεί να γίνει µε κάποιο άλλο εµπόρευµα). Το µέγεθος και τα χαρακτηριστικά των χωρών των υπηρεσιών των ιδιωτικών επιχειρήσεων οπωσδήποτε υπόκεινται στον νόµο της αξίας, ενώ για τις κρατικές υπηρεσίες οι οικονοµικές δεσµεύσεις φαίνεται να είναι ελαστικότερες και να παρεµβάλλονται και άλλα κριτήρια, πολιτικά ή ιδεολογικά στον προσδιορισµό των χαρακτηριστικών των χωρών λειτουργίας και της θέσης τους στην πόλη Η κατοικία Οι χώροι της κατοικίας αποτελούν συνήθως την κύρια µάζα των κτισµάτων της πόλης. Το σύνολο δε των χαρακτηριστικών της κατοικίας (ποιότητα, µέγεθος, θέση) µπορούν να συµπυκνωθούν µέσα στην εµπορευµατική της αξία. Είναι γνωστό ότι η τιµή της κατοικίας (δηλ, την χρηµατική µορφή της αξίας της) εξαρτάται από το είδος της, την έκτασή της, τα υλικά κατασκευής της, την θέση της στον αστικό ιστό. Η σχέση εποµένως που καθορίζει την αξία της κατοικίας κάθε νοικοκυριού είναι αποφασιστική και για το σύνολο των υλικών χαρακτηριστικών της. Σε κάθε µεµονωµένο νοικοκυριό η αξία της κατοικίας του (και κατά συνέπεια η ποιότητά της) είναι συνάρτηση του εισοδήµατος και των καταναλωτικών συνηθειών του. Από τις τελευταίες εξαρτάται το ποσοστό του εισοδήµατος που θα δαπανηθεί για στέγαση. Για το σύνολο όµως µιας κοινωνικής τάξης και ειδικά για τους µισθωτούς, που αποτελούν και το µεγαλύτερο τµήµα του πληθυσµού σήµερα, ισχύει ένας ιδιαίτερος καθορισµός: η ποιότητα των συνθηκών στέγασής τους γενικά εξαρτάται από την εργατική τους δύναµη και τις συνθήκες εκµετάλλευσης. Το γεγονός ότι η κατοικία είναι αναγκαίο να χρησιµοποιηθεί και να καταναλωθεί ώστε να αναπληρωθεί η εργατική δύναµη που "ξοδεύτηκε" στις παραγωγικές διαδικασίες, την µετατρέπει σε ουσιαστικό παράγοντα της αξίας της εργατικής δύναµης. Κάθε βελτίωση των συνθηκών στέγασης προϋποθέτει µία άνοδο της αξίας της εργατικής δύναµης. Αλλά η τιµή της εργατικής δύναµης, λόγω της άµεσης σχέσης της µε την υπεραξία που παράγει, δεν µπορεί να αυξάνεται συνέχεια. Τα όρια της αύξησής της είναι περιορισµένα από τους νόµους της συσσώρευσης του κεφαλαίου και ιδιαίτερα από τις συνθήκες της συσσώρευσης σε κάθε τοµέα της

22 22 ΑΣΤΙΚΟΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΡΥΘΜΙΣΗ κοινωνικής παραγωγής. Έτσι οι συνθήκες στέγασης, στο βαθµό που αποτελούν καθοριστικό παράγοντα της εκάστοτε αξίας της εργατικής δύνα- µης, αναπροσαρµόζονται σύµφωνα µε τους νόµους εξέλιξης της τελευταίας. Η βελτίωσή τους δεν είναι αυτόµατη αλλά αποτέλεσµα της ταξικής σύγκρουσης που αφορά το γενικότερο µοίρασµα του προϊόντος της παραγωγής ανάµεσα στο κεφάλαιο και στην εργασία. Παράλληλα στις διάφορες κατηγορίες της συγκεκριµένης εργασίας αντιστοιχούν διαφορετικής. ποιότητας κατοικίες Οι χώροι και εγκαταστάσεις του κοινωνικού εξοπλισµού Πρόκειται για κτίσµατα που σχετίζονται µε εκπαίδευση, περίθαλψη, υγεία, αναψυχή: σχολεία, νοσοκοµεία, αθλητικές εγκαταστάσεις, ελεύθεροι χώροι, βιβλιοθήκες, πολιτιστικά κέντρα. Το χαρακτηριστικό αυτών των εγκαταστάσεων είναι ότι χρησιµεύουν για την αναπαραγωγή της εργατικής δύναµης: όχι για την απλή αναπλήρωση των δυνάµεων που ξοδεύτηκαν στην παραγωγική διαδικασία (που εξασφαλίζεται µέσω των δαπανών σε κατοικία, ένδυση, τροφή) αλλά για την αναπλήρωση όλων των φυσικών και πνευµατικών ικανοτήτων που είναι αναγκαίες για την συνεχή συµµετοχή των εργαζοµένων στην παραγωγή. Το κόστος αυτής της διευρυµένης αναπαραγωγής της εργατικής δύναµης προστίθεται στο κόστος της απλής αναπαραγωγής και κατά συνέπεια η χρηµατοδότηση των εγκαταστάσεων του κοινωνικού εξοπλισµού υπόκειται στους περιορισµούς που ισχύουν για την κατοικία. Η παραγωγή τους εξαρτάται από το µέγεθος του κοινωνικού προϊόντος, από την εκάστοτε αξία της εργατικής δύναµης και τις διεκδικήσεις για την βελτίωση των όρων ζωής. Συγκριτικά όµως µε την χρηµατοδότηση και παραγωγή της κατοικίας οι εγκαταστάσεις κοινωνικού εξοπλισµού παρουσιάζουν µια σηµαντική ιδιαιτερότητα. Για την πραγµατοποίησή τους δεν διατίθεται ένα µέρος του µισθού αλλά αντίθετα χρηµατοδοτούνται από πόρους που συγκεντρώνεται και διαχειρίζεται το κράτος. Έτσι η εξήγηση της λογικής 11 Για µια λεπτοµερή ανάλυση της σχέσης της κατοικίας µε την αξία της εργατικής δύναµης και τις διαδικασίες συσσώρευσης, βλ. Magri S., La Politique du Logement Social. C.S.U., Paris 1971.

23 ΑΣΤΙΚΟΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΡΥΘΜΙΣΗ 23 παραγωγής τους και των επενδύσεων που πραγµατοποιεί το κράτος σε εγκαταστάσεις εξοπλισµού, προϋποθέτει µία θεώρηση του συνόλου των δηµοσίων δαπανών και του ρόλου τους στην εξέλιξη οικονοµικών και κοινωνικών διαδικασιών 12. Εδώ θα πρέπει να αναφέρουµε ότι το κράτος αναλαµβάνει την χρηµατοδότηση όλων των εγκαταστάσεων που η παραγωγή τους είναι ασύµφορη για το ιδιωτικό κεφάλαιο (λόγω µικρού ποσοστού κέρδους), οι οποίες όµως είναι απαραίτητες για την συνέχιση των παραγωγικών διαδικασιών σ' όλους τους ιδιωτικούς φορείς Τα δίκτυα υποδοµής και µεταφοράς Η θέση και τα χαρακτηριστικά των δρόµων, των µέσων συγκοινωνίας και µεταφοράς, των δικτύων ύδρευσης, ενέργειας, αποχέτευσης, επικοινωνίας καθορίζονται σε σχέση µε τις διατάξεις και τα µεγέθη των χώρων εργασίας, κατοικίας, και εξοπλισµού. Γιατί ο λόγος ύπαρξής τους είναι είτε να βοηθούν στην πραγµατοποίηση ορισµένων δραστηριοτήτων, είτε να συνδέουν τους χώρους παραγωγής µεταξύ τους και µε τους χώρους κατανάλωσης. Το σύνολο της υποδοµής µπορούµε να το κατατάξουµε σε δύο κατηγορίες. Πολλά από τα στοιχεία της υποδοµής µπορούν να θεωρηθούν σαν αναγκαία για την ολοκλήρωση των παραγωγικών διαδικασιών που άρχισαν στους χώρους παραγωγής. Τέτοια είναι τα δίκτυα µεταφοράς των εµπορευµάτων. Άλλα πάλι στοιχεία µπορούν να θεωρηθούν σαν τµήµατα του κοινωνικού εξοπλισµού, όπως το δίκτυο ύδρευσης και αποχέτευσης των κατοικιών ή τα µέσα αστικής συγκοινωνίας. Για κάθε µία από τις παραπάνω κατηγορίες ισχύουν διαφορετικά κριτήρια χρηµατοδότησης και παραγωγής. Μπορούµε να πούµε ότι γενικά δίνεται προτεραιότητα στην παραγωγή των στοιχείων της πρώτης κατηγορίας ενώ η χρη- µατοδότηση των στοιχείων της δεύτερης ακολουθεί την λογική χρηµα- 12 Βλ. το σύντοµο άρθρο του Lojkine J., "Συνεισφορά σε µια µαρξιστική θεωρία της καπιταλιστικής αστικοποίησης", στο "Η Πόλη στο Κεφαλαιοκρατικό Σύστηµα" όπ. παρ. 13 Βλ. Pottier C., La Logique du Financement Publique de l'urbanisation. éd. Mouton, Paris 1976.

24 24 ΑΣΤΙΚΟΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΡΥΘΜΙΣΗ τοδότησης των στοιχείων του κοινωνικού εξοπλισµού Η περιοχή του κέντρου Η συζήτηση για τις χρήσεις του εδάφους στην πόλη θα ήταν ελλιπής εάν δεν αναφερθούµε στο κέντρο της πόλης. Το κέντρο δεν αποτελεί µία περιοχή ορισµένη µια για πάντα. Ένα παράδειγµα: τα τελευταία χρόνια βλέπουµε να αυξάνεται ο ρόλος των διαδικασιών διαχείρισης των οικονο- µικών δραστηριοτήτων, είτε πρόκειται για προγραµµατισµό από τις ίδιες τις επιχειρήσεις είτε για κρατική παρέµβαση. Εφ' όσον οι συνθήκες διαχείρισης τεθούν επί τόπου και αναπτυχθούν κοινωνικά οι ανάλογες δραστηριότητες, τότε εκφράζονται και στο πεδίο του αστικού χώρου. Κύρια µορφή αυτής της έκφρασης είναι η κατάληψη κεντρικών θέσεων στον αστικό ιστό και η δηµιουργία διευθυντικών και διοικητικών κέντρων 15. Έτσι στα κέντρα των αστικών περιοχών βαθµιαία παρατηρείται µια αλλαγή χρήσεων, µια εκτόπιση των χρήσεων που κάτω από άλλες κοινωνικές συνθήκες ήταν κυρίαρχες (εµπόριο, κατοικία υψηλών εισοδηµάτων) και µία αντικατάστασή τους από χρήσεις που αντιστοιχούν σε δραστηριότητες "κεντρικές" των σύγχρονων οικονοµικών σχέσεων. Η περιοχή που κάθε φορά χαρακτηρίζουµε σαν κέντρο προσδιορίζεται από συγκεκριµένες δραστηριότητες. Αυτές, διαφέρουν από τόπο σε τόπο και αλλάζουν µε τον χρόνο Η αλληλοεπίδραση χρήσεων και δραστηριοτήτων Η διαπίστωση του καθορισµού των χρήσεων και των χαρακτηριστικών 14 Αναλυτικά βλ. Castells Μ., La Question Urbaine, "L'élément échange", όπ. παρ. σελ. 245 και Lojkine J., La Politique Urbaine dans la Région Lyonnaise, , ed. Mouton, Paris 1974, σελ Lojkine J., "Les centres directionnelles" στο "Urbanisme Monopoliste-Urbanisme Démocratique", Ed. du C.E.R.M., Paris 1974.

25 ΑΣΤΙΚΟΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΡΥΘΜΙΣΗ 25 των κτισµάτων από τις οικονοµικές δραστηριότητες που αναφέραµε δεν αρκεί για να ερµηνευτεί ο αστικός χώρος σ' όλη του την πολυπλοκότητα. Η αστική συγκέντρωση είναι κάτι περισσότερο από το απλό άθροισµα των παραγωγικών και καταναλωτικών δραστηριοτήτων. Οι δραστηριότητες της παραγωγής, της κατανάλωσης, της ανταλλαγής αντί να αποτελούν τρεις διαχωρισµένες σφαίρες, βρίσκονται σε σταθερή αλληλεπίδραση. Ο δυναµισµός της αστικής συγκέντρωσης δεν οφείλεται µόνο στην συγκέντρωση των δραστηριοτήτων αλλά και στις σχέσεις συνεργασίας που αναπτύσσονται ανάµεσά τους. Έκφραση της συνεργασίας είναι συγκέντρωση των µέσων παραγωγής, της κυκλοφορίας (κοινωνικής και υλικής) και της συλλογικής κατανάλωσης (σχολεία -νοσοκοµεία -πολιτιστικά ιδρύµατα) σε περιορισµένο χώρο, καθώς και οι σχέσεις που αναπτύσσονται µεταξύ τους. Η διάρθρωση των στοιχείων αυτών και οι αλληλεξαρτήσεις τους έχουν κορυφαία λειτουργία για την καπιταλιστική παραγωγή: Να επιταχύνουν τον ρυθµό κυκλοφορίας του κεφαλαίου στις διάφορες φάσεις και µορφές που παίρνει κατά την εξέλιξη του κύκλου της συσσώρευσης 16. Η πόλη µ' αυτόν τον τρόπο παρουσιάζεται σαν άµεσο αποτέλεσµα της ανάγκης για ελάττωση του έµµεσου κόστους παραγωγής και κυκλοφορίας, έτσι που να βελτιώνεται η ταχύτητα κυκλοφορίας του κεφαλαίου και να αυξάνεται η περίοδος της παραγωγικής χρησιµοποίησής του. Η διαπίστωση αυτή είναι πολύ σηµαντική για την ερµηνεία της θέσης κάθε δραστηριότητας στον αστικό ιστό. Ο τρόπος που οι λειτουργίες παρατίθενται ή υπερτίθενται, µακριά από το να είναι τυχαίος, προσαρµόζεται στις δοσµένες µορφές συνεργασίας των φορέων της παραγωγής και των ποικίλων µορφών της κοινωνικά διαιρεµένης εργασίας. Η λογική της χωροθέτησης των χρήσεων του εδάφους και των κτισµάτων που έτσι αποκαλύπτεται δεν είναι απόλυτη. Συνήθως παρεµβάλλονται δύο εµπόδια: Η ανάγκη για συνεργασία ανάµεσα στα διάφορα στοιχεία της παραγωγής προσκρούει τόσο στην ατοµική διαχείριση των ενοτήτων της παραγωγής από τις µεµονωµένες επιχειρήσεις, όσο και στον κατατεµαχισµό του αστικού χώρου σε ανεξάρτητα τµήµατα, σύµφωνα µε την ιδιοκτησία της γης. 16 Η αντιστοιχία αστικής συγκέντρωσης Και κυκλοφορίας του κεφαλαίου αναλύεται στο Lojkine J., "Συνεισφορά σε µία µαρξιστική θεωρία της καπιταλιστικής αστικοποίησης", όπ. παρ. σελ. 144.

26 26 ΑΣΤΙΚΟΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΡΥΘΜΙΣΗ Αν κατανοήσουµε λοιπόν την πόλη σαν µία συγκέντρωση του πληθυσµού, των µέσων παραγωγής, του κεφαλαίου, των επιθυµιών και των αναγκών, που δεν εξαντλείται σε µια παράθεση των χρήσεων γης και των δραστηριοτήτων, η µία δίπλα στην άλλη, αλλά χαρακτηρίζεται από µία ιδιαίτερη δοµή, τότε έχει ιδιαίτερη σηµασία να προσδιορίσουµε την αστική διάρθρωση την λογική δηλ. σύνθεσης των δραστηριοτήτων και των χρήσεων γης. Κλασική είναι η αντίληψη της δοµής του αστικού περιβάλλοντος που θεωρεί ότι οι πόλεις υποστηρίζονται από τις βασικές δραστηριότητες των οποίων η θέση καθορίζεται εξωγενώς στο επίπεδο του περιφερειακού - εθνικού - και υπερεθνικού οικονοµικού συστήµατος 17. Η θέση των βασικών δραστηριοτήτων µαζί µε το σύστηµα µεταφορών αποτελούν τα διαρθρωτικά χαρακτηριστικά της αστικής δοµής 18. Αυτή συµπληρώνεται από τις κατοικίες των εργαζοµένων στις βασικές δραστηριότητες, τις ε- ξυπηρετήσεις των βασικών δραστηριοτήτων, τις τριτογενείς εξυπηρετήσεις των εργαζόµενων και των οικογενειών τους, τις κατοικίες των εργαζόµενων στις µη βασικές δραστηριότητες. Μέσα στο πλαίσιο αυτής της επιστηµονικής κατεύθυνσης η λογική της αστικής διάρθρωσης αναδεικνύεται µέσω των λεγόµενων θεωριών χωροθέτησης 19. Οι επιχειρήσεις επιλέγουν τις θέσεις χωροθέτησής τους µε κριτήριο την µεγιστοποίηση της απόδοσης του κεφαλαίου τους, πράγµα που λογιστικά µεταφράζεται σε µείωση του κόστους µεταφοράς προϊόντων και εργατικού δυναµικού, σε εκµετάλλευση των οικονοµιών συγκέντρωσης και των εξωτερικών οικονοµιών. Πρόκειται για ένα ερώτηµα άριστης θέσης από πλευράς της επιχείρησης σύµφωνα µε τα δικά 17 Σύµφωνα µε την θεωρία της οικονοµικής βάσης υπάρχουν πολλοί διαφορετικοί τρόποι ορισµού του βασικού και µη βασικού τοµέα, που δεν συµπίπτουν µεταξύ τους. Πράγµατι ο τοµέας που µπορεί να θεωρηθεί βασικός ποικίλλει ανάλογα µε τον οικονοµικό χαρακτήρα της περιοχής, το στάδιο οικονοµικής ανάπτυξης της χώρας και τους ειδικούς στόχους της ανάλυσης που επιβάλλει την διάκριση βασικού και µη βασικού τοµέα. Παρ' όλα αυτά η ουσία της διάκρισης βρίσκεται στον διαχωρισµό αυτών των δραστηριοτήτων και απασχολήσεων που δηµιουργούνται σαν αποτέλεσµα της τοπικής ζήτησης και αυτών που διαµορφώνονται σε σχέση µε κάποια υπερτοπικά ερεθίσµατα και επιφέρουν αλλαγές στην τοπική οικονοµία. Βλ. και Roberts Μ., An Introduction to Town Planning Techniques, London, Hutchinson of London, 1977, σ Berry Β., Research Frontiers in Urban Geography, σελ Για µια παρουσίασή τους στην Ελληνική βιβλιογραφία βλ. Κώττης Γ., Μικροοικονοµική Ανάλυση του Τόπου Εγκαταστάσεως, Αθήνα, Παπαζήσης, 1976.

27 ΑΣΤΙΚΟΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΡΥΘΜΙΣΗ 27 της κριτήρια συµπίεσης κόστους και µεγιστοποίησης των κερδών. Άγνωστη όµως παραµένει η σύνθεση των οικονοµικών επιπτώσεων του αστικού χώρου στις µεµονωµένες επιχειρήσεις και ο συνολικός χαρακτήρας του χώρου που έτσι δηµιουργείται. Αντίθετα, σύµφωνα µε τη δική µας οπτική, αφετηρία για την εµβάθυνση στους µηχανισµούς της αστικής συγκρότησης δεν µπορεί παρά να είναι η έννοια της κίνησης του κεφαλαίου. Κάθε ιδιωτικό κεφάλαιο στην διαδικασία της αυτοανάπτυξής του περνάει διαδοχικά τις φάσεις της α- νταλλαγής, της παραγωγής και πάλι της ανταλλαγής, λαµβάνοντας διαδοχικά τις µορφές του χρηµατιστικού, παραγωγικού και εµπορικού κεφαλαίου. Στον γνωστό τύπο της καπιταλιστικής εµπορευµατικής παραγωγής Χ-Ε...Π...Ε'-Χ' απεικονίζονται τόσο οι φάσεις της κυκλικής κίνησής του, όσο και οι σχέσεις διαδοχής κατά την κυκλοφορία του δηλαδή "την κυκλική κίνηση που προσδιορίζεται όχι σαν µια ξεχωριστή πράξη, αλλά σαν µια περιοδική διαδικασία 20 ". Ο ρυθµός όµως της συσσώρευσης του κεφαλαίου, που συγκεντρώνεται σε µια αστική περιοχή, δεν εξαρτάται µόνο από τον τεχνικό εκσυγχρονισµό που πραγµατοποιείται µέσα στις ενότητες της παραγωγής (στην φάση Π της κυκλικής κίνησης) αλλά ταυτόχρονα επηρεάζεται από τις λεγόµενες γενικές συνθήκες παραγωγής, το σύνολο δηλαδή των συνθηκών που διέπουν την κίνηση του κεφαλαίου και τις διαδοχικές µετα- µορφώσεις του από χρήµα σε µέσα παραγωγής και σε εργατική δύναµη, σε νέο εµπόρευµα και ξανά πάλι σε χρήµα 21. Ο J. Lojkine συσχετίζει, µέσα από µία ανάγνωση του Marx, την έννοια των γενικών παραγωγής µε την αστικοποίηση και την αστική συγκέντρωση. Συγκεκριµενοποιεί δε τις γενικές συνθήκες παραγωγής στο αστικό πεδίο στα µέσα κοινωνικής κυκλοφορίας του κεφαλαίου (εµπορικά και τραπεζιτικά ιδρύµατα), στα µέσα υλικής κυκλοφορίας των εµπορευµάτων (µεταφορές), στα µέσα συλλογικής κατανάλωσης (σχολεία, νοσοκοµεία, πολιτιστικά κέντρα) και στην χωρική συγκέντρωση των µέσων παραγω- 20 Για µια εµπεριστατωµένη ανάλυση της κυκλικής κίνησης και της κυκλοφορίας του κεφαλαίου, βλ. Πολιτική Οικονοµία, Οικονοµική Σχολή Πανεπιστηµίου Λοµονόσοφ Μόσχας, Αθήνα, Gutenberg, 1977, τόµος δεύτερος, σελ Για τον ρόλο των γενικών συνθηκών παραγωγής στην ανάπτυξη βιοµηχανίας και της γεωργίας βλ. Marx K., Le Capital, Paris, Garnier-Flammarion, 1969, livre 1, chap. ΧΙΙΙ: cooperation, chap. XV: machinisme et grande industrie.

28 28 ΑΣΤΙΚΟΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΡΥΘΜΙΣΗ γής και αναπαραγωγής του καπιταλιστικού κοινωνικού σχηµατισµού 22. Στη συνολική κυκλοφορία του κεφαλαίου η σηµασία του αστικού χώρου συνίσταται στην διαφοροποίηση κύριων χαρακτηριστικών της κυκλοφορίας όπως η συνάφεια, η διάρκεια και τα έξοδα κυκλοφορίας. Με τον όρο συνάφεια µπορούµε να αποδώσουµε την ενότητα και τους αλληλοπροσδιορισµούς των τριών φάσεων της κυκλοφορίας. Οι διαδοχικές µεταµορφώσεις του χρηµατικού, του παραγωγικού και του εµπορευµατικού κεφαλαίου και οι κυκλικές κινήσεις κάθε µιας από τις λειτουργικές του µορφές αποτελούν µία αδιάσπαστη ενότητα. ιαµορφώνουν την γενική κίνηση και το πέρασµα από την µια φάση στην άλλη. Παράλληλα αυτή η ενότητα έχει χαρακτήρα αντίθεσης: οι ιδιοµορφίες κάθε φάσης επιδρούν στη συνολική κυκλοφορία. Επιπλέον τα διάφορα ατοµικά κεφάλαια δεν έχουν το ίδιο χρόνο κυκλοφορίας, δηλαδή συνολική διάρκεια των µεταµορφώσεων από Χ σε Χ'. Για παράδειγµα το κεφάλαιο που είναι επενδεδυµένο στους κλάδους των µέσων παραγωγής κυκλοφορεί κατά κανόνα βραδύτερα απ' ότι το κεφάλαιο που βρίσκεται επενδεδυµένο στους κλάδους των καταναλωτικών αγαθών. Για κάθε όµως διακεκριµένο κεφάλαιο η διάρκεια αυτή έχει µεγάλη σηµασία στον ετήσιο όγκο και στο ποσοστό υπεραξίας που παράγει. Τέλος οι διαδοχικές µεταµορφώσεις του κεφαλαίου απαιτούν ένα συµπληρωµατικό κόστος. Στην διαµόρφωση της τιµής ενός εµπορεύµατος δεν συµβάλλει µόνο το κόστος των µέσων παραγωγής, των πρώτων υλών και της εργατικής δύναµης, αλλά και συ- µπληρωµατικά έξοδα για την κίνηση του εµπορεύµατος (εµπορικοί εργάτες, υπάλληλοι, εµπορικά καταστήµατα, αποθήκες) καθώς και έξοδα για την διακίνηση ή αλλιώς την συνέχιση της παραγωγικής διαδικασίας στην σφαίρα της κυκλοφορίας (µεταφορές). Η αστική συγκέντρωση καθώς συνθέτει τους χώρους παραγωγής (βιοτεχνίες-βιοµηχανίες), µε τους χώρους ανταλλαγής (εµπορικές περιοχές), διαχείρισης (διοίκηση) και κατανάλωσης (κατοικίες, κοινωνικός εξοπλισµός) µετατρέπεται σε παράγοντα της συνάφειας, της διάρκειας και του κόστους της κίνησης του κεφαλαίου. Ας δούµε όµως πιο συστηµατικά την διαφοροποίηση της κυκλοφορίας µέσα στον αστικό χώρο. 22 Lojkine J., "Συνεισφορά σε µια µαρξιστική θεωρία της καπιταλιστικής αστικοποίησης", οπ. παρ.

29 ΑΣΤΙΚΟΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΡΥΘΜΙΣΗ 29 Η αστική συγκέντρωση σαν συνθήκη συνάφειας Οι διαδοχικές µεταµορφώσεις του κεφαλαίου προϋποθέτουν µια σειρά υλικών συνθηκών. Η µεταµόρφωση Χ-Ε του χρηµατικού κεφαλαίου σε παραγωγικό στηρίζεται στην διάρθρωση των αγορών µέσων παραγωγής, πρώτων υλών, εργατικής δύναµης, υπηρεσιών και χρήµατος. Το περιεχό- µενο των αγορών αυτών, η προσιτότητα, το µέγεθός τους καθορίζουν το είδος των παραγωγικών διαδικασιών που θα πραγµατοποιηθούν. Σε µεγάλο βαθµό οι τοπικές αγορές δεσµεύουν το είδος των προϊόντων που παράγονται. Ο ρόλος των τοπικών αγορών είναι επίσης σηµαντικός στις µεταµορφώσεις Ε-Χ. Για ορισµένες παραγωγικές διαδικασίες οι πωλήσεις συναρτώνται µε την τοπική αγορά. Η ύπαρξη τοπικών αγορών οφείλεται σε ψηλά κόστη µεταφοράς, ιδιαίτερα όταν τα προϊόντα έχουν µικρή αξία ανά µονάδα βάρους ή στις ιδιοµορφίες των ίδιων των εµπορευµάτων. Όσο περισσότερο το εµπόρευµα είναι ευάλωτο, τόσο µεγαλύτερη η ανάγκη να καταναλωθεί λίγο µετά την παραγωγή και τόσο µειώνεται η ικανότητά του να αποµακρυνθεί από τον τόπο της παραγωγής του. Περιορίζεται κατά συνέπεια η σφαίρα της κυκλοφορίας του και τονίζεται ο τοπικός χαρακτήρας της ροής του. Ειδικά στην ανάπτυξη του τριτογενή το- µέα λόγω της διαφοροποίησης της µορφής της κυκλικής κίνησης, η τοπική αγορά που συνοδεύει την αστική συγκέντρωση γίνεται απαραίτητο στοιχείο. Στον τριτογενή η κυκλική κίνηση του κεφαλαίου παίρνει την ακόλουθη µορφή Χ-Ε...Π...Χ'. ηλαδή ανάµεσα στην παραγωγή και στην µετατροπή του προϊόντος της σε χρηµατική αξία (Χ' ) δεν παρεµβάλλεται ένα υλικό εµπόρευµα. εν παρουσιάζεται έτσι, ένα αντικείµενο χρήσης διακεκριµένο από την παραγωγική διαδικασία που να µπορεί να κυκλοφορεί και να λειτουργεί σαν εµπόρευµα. Αντίθετα παράγεται ένα χρήσιµο αποτέλεσµα του οποίου η κατανάλωση είναι ταυτόχρονη µε την διαδικασία παραγωγής. Επιβάλλεται σ' αυτή την µορφή της κυκλικής κίνησης η ταυτόχρονη ανάπτυξη και ο άµεσος συσχετισµός της παραγωγής και της κατανάλωσης, συνθήκη που πραγµατοποιείται από την αστική συγκέντρωση.

30 30 ΑΣΤΙΚΟΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΡΥΘΜΙΣΗ Η αστική συγκέντρωση σαν συνθήκη διάρκειας της κυκλοφορίας Η διάρκεια µιας ανακύκλισης συντίθεται από το άθροισµα των χρόνων των τριών φάσεων Χ-Ε,Π,Ε'-Χ' και από την χρονική διάρκεια των δύο διακοπών της κίνησης πριν και µετά την παραγωγή. Η διάρκεια της φάσης της παραγωγής εξαρτάται κύρια από την τεχνολογία της παραγωγής. Η διάρκεια της κυκλοφορίας συναρτάται πλήρως στις γενικές συνθήκες παραγωγής, όπως και η διάρκεια των δύο διακοπών που παρεµβάλλονται ανάµεσα στις τρεις φάσεις της κυκλικής κίνησης. Εµπειρικά είναι γνωστό ότι η µεταµόρφωση Ε'-Χ' είναι η πιο χρονοβόρα, και διαφοροποιεί σταθερά τον χρόνο ολοκλήρωσής της η χρονική απόσταση της παραγωγής από την κατανάλωση καθώς και η ανάπτυξη του δικτύου διανοµής. Αυτή δε είναι και η αιτία της έλξης που ασκεί στις παραγωγικές µονάδες η µεταφορική υποδοµή και της καταστροφής και αναδόµησης των παλαιών κέντρων σε σχέση µε τις µεταφορές. Η αστική συγκέντρωση σαν συγκεκριµένη έκφραση των γενικών συνθηκών παραγωγής διαφοροποιεί τον ρυθµό κυκλοφορίας του κεφαλαίου. Ιδιαίτερα, επιταχύνονται οι µεταµορφώσεις της πρώτης και της τρίτης φάσης του κύκλου X-Ε...Π...Ε'-X', ο δε µηχανισµός της επιτάχυνσης συγκεκριµενοποιείται στην διαφοροποίηση της συνεργασίας των διακεκριµένων στοιχείων που παρεµβαίνουν σε κάθε φάση της κυκλικής κίνησης. Οι νέες µορφές συνεργασίας και τα νέα στοιχεία µέσα στην συνεργασία που εµφανίζονται µε την περαιτέρω εξέλιξη της κοινωνικής διαίρεσης της εργασίας, η αύξηση των καταναλωτικών δυνατοτήτων, η µείωση της χρονικής απόστασης κάθε φάσης, επιτρέπουν την συνολική συρρίκνωση της περιόδου της κυκλικής κίνησης. Έτσι γίνεται εφικτή η ανάπτυξη νέων παραγωγικών δραστηριοτήτων εκεί όπου οι παλιές συνθήκες κυκλοφορίας περιόριζαν το ποσοστό κέρδους και ταυτόχρονα τις επενδύσεις. Η αστική συγκέντρωση σαν συνθήκη διαφοροποίησης των εξόδων κυκλοφορίας Οι αλλαγές κατάστασης που πραγµατοποιούνται σε κάθε φάση της κυκλικής κίνησης κοστίζουν χρόνο αλλά και εργατική δύναµη, που δεν πα-

31 ΑΣΤΙΚΟΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΡΥΘΜΙΣΗ 31 ράγει υπεραξία αλλά βοηθά την πραγµατοποίηση των διαδοχικών µετα- µορφώσεων της αξίας. Ακριβώς αυτή τη µη παραγωγική δαπάνη εργατικής δύναµης συνιστούν τα έξοδα της ροής του κεφαλαίου, των οποίων η χρήσιµη λειτουργία εντοπίζεται στην µείωση του κοινωνικού χρόνου και της κοινωνικής εργασίας που αφιερώνονται για την µη παραγωγική λειτουργία της αλλαγής της µορφής των αξιών. εδοµένης της µη παραγωγικής λειτουργίας των εξόδων κυκλοφορίας, µπορούν να εξοµοιωθούν µε το σταθερό κεφάλαιο µιας επένδυσης, που χωρίς να δηµιουργεί πρόσθετη αξία µεταφέρεται απλά στην αξία των παραγοµένων εµπορευµάτων. Η αστική συγκέντρωση λειτουργεί ακριβώς σαν ένα σύστηµα βελτίωσης της συνεργασίας των συντελεστών της κίνησης του κεφαλαίου και µείωσης κατά συνέπεια της δαπάνης σε έξοδα κυκλοφορίας. Συνθέτει µια ε- ξωτερική οικονοµία στο πεδίο των εξόδων κυκλοφορίας. Όπως λοιπόν η πόλωση της συσσώρευσης του κεφαλαίου αποτελεί την κινητήριο δύναµη της αστικής συγκρότησης έτσι η κίνηση του κεφαλαίου και η εξέλιξη του κύκλου της συσσώρευσης µέσα στην πόλη αποτελούν τις κινητήριες δυνάµεις συγκρότησης της αστικής δοµής Η οικονοµία της παραγωγής των χρήσεων γης και των κτισµάτων Η σχηµατοποίηση του αστικού χώρου σύµφωνα µε τις συνθήκες και τις ιδιοµορφίες των δραστηριοτήτων και σύµφωνα µε τις µορφές συνεργασίας τους, για την ολοκλήρωση του κύκλου της συσσώρευσης, αποτελεί την κύρια κοινωνικο-οικονοµική σχέση που καθορίζει τις χρήσεις κτισµάτων και εδάφους και τις σχετικές τους θέσεις στον αστικό ιστό. Η αιτιότητα όµως αυτή δεν είναι και η µοναδική. Ένα πλήθος κοινωνικών σχέσεων, θεσµικών και ιδεολογικών στοιχείων του κοινωνικού σχηµατισµού, έρχεται µέσα από τις διαδικασίες παραγωγής και κοινωνικής χρησιµοποίησης του κτισµένου χώρου να ολοκληρώσει τον κοινωνικό καθορισµό του τελευταίου. Θα αναφερθούµε σε µερικές απ' αυτές. Η παραγωγή κάθε διακεκριµένου κτίσµατος ή άλλων χωρικών στοιχείων υπακούει στις συνθήκες της εµπορευµατικής παραγωγής. ηλαδή στόχος είναι να παραχθεί ένα εµπόρευµα και όχι µια αξία χρήσης (άσχετο αν η συγκεκριµένη αξία χρήσης του επιτρέπει να λειτουργήσει σαν εµπόρευµα). Τα παραγόµενα κτίσµατα δεν εξαρτώνται µόνο από τις δραστη-

32 32 ΑΣΤΙΚΟΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΡΥΘΜΙΣΗ ριότητες που καλύπτουν αλλά και από το κριτήριο της αποδοτικότητας αυτών των ίδιων σαν εντελώς διακεκριµένα προϊόντα 23. Μια παράλληλη εποµένως αιτιότητα, η ίδια η οικονοµία της παραγωγής και εµπορίας των κτισµάτων, προσδιορίζει τα ποσοτικά και ποιοτικά χαρακτηριστικά τους 24. Χαρακτηριστικό παράδειγµα είναι η κατοικία, όπου λόγω των ιδιαίτερων συνθηκών οργανικής σύνθεσης του επενδυόµενου κεφαλαίου και της χαµηλής απόδοσης που προκύπτει, οι επενδύσεις και η παραγωγή γίνονται µε κριτήριο την "ευκαιριακή απόδοση" (η αντιπαροχή που τόσο καλά γνωρίζουµε δεν συµβαδίζει µε τις ανάγκες σε κατοικία αλλά εξελίσσεται σύµφωνα µε την διακύµανση της απόδοσης των επενδύσεων σ' αυτόν τον τοµέα). Η υποταγή της παραγωγής των ενοτήτων του κτισµένου χώρου στο κριτήριο του κέρδους επηρεάζει τόσο τα άµεσα τα χαρακτηριστικά του όσο και τις κοινωνικές κατηγορίες που θα τις χρησιµοποιήσουν. Η πόλωση και ο διαχωρισµός της κατοικίας των εισοδηµατικών κατηγοριών ενός πληθυσµού σε διακεκριµένες ζώνες µέσα στην πόλη, δεν είναι παρά το αποτέλεσµα του συνδυασµού της ανισοκατανοµής των εισοδηµάτων και της αξίας της κατοικίας µέσα σε µια δοσµένη αγορά κατοικίας 25. Η αναρχία και η αυθαιρεσία που ο καθιερωµένος τρόπος παραγωγής κτισµάτων αναπόφευκτα δηµιουργεί, καθώς ένα πλήθος ανεξάρτητων παραγωγών και επιχειρήσεων ανταγωνίζεται για την προσκόµιση µεγαλύτερου κέρδους, τείνει να περιοριστεί από τον θεσµικό έλεγχο της αστικοποίησης. Η τάση για προγραµµατισµό, σχεδιασµό και οικονοµική παρέµβαση αποσκοπεί να επιλύσει τις άµεσες αντιφάσεις και να συγκρατήσει τον πλήρη ανταγωνισµό που υπονοµεύει την αστική ανάπτυξη. Ο συντονισµός των διαφόρων παραγόντων της αστικοποίησης, η διευθέτηση της αντίφασης ανάµεσα στην συλλογική χρήση της γης και στον κατατεµαχισµό Της από την ιδιοκτησία δίνει βραχυπρόθεσµα την δυνατότητα επίλυσης προβληµάτων που για τους ιδιωτικούς καπιταλιστικούς φορείς είναι άλυτα. Αλλά ας δούµε το θέµα των αντιθέσεων και αντιφάσεων της καπιταλιστικής αστικοποίησης καθώς και των ρυθµίσεών τους πιο συστη- 23 Topalov C., Contribution a l' Analyse de la Production Capitaliste du Logement, éd. Mouton, Paris, Τοpalον C., "Analyse du cycle de reproduction du capital engage dans la production du cadre bâti" στο Urbanisme Monopoliste -Urbanisme Démocratique, οπ. παρ. 25 Lojkine J., La Politique Urbaine dans la Région Lyonnaise, , "Les mécanismes de ségrégation urbaine", οπ. παρ. σελ. 138.

Περιφερειακή ανάπτυξη- Περιφερειακές ανισότητες. Εισαγωγικές έννοιες. Συσσώρευση Κεφαλαίου, Χωρικός Καταμερισμός Εργασίας

Περιφερειακή ανάπτυξη- Περιφερειακές ανισότητες. Εισαγωγικές έννοιες. Συσσώρευση Κεφαλαίου, Χωρικός Καταμερισμός Εργασίας Περιφερειακή ανάπτυξη- Περιφερειακές ανισότητες. Εισαγωγικές έννοιες. Συσσώρευση Κεφαλαίου, Χωρικός Καταμερισμός Εργασίας «Χωρικές, Οικονομικές, Κοινωνικές και Περιβαλλοντικές Διαστάσεις της Ανάπτυξης

Διαβάστε περισσότερα

Διεθνές εµπόριο-1 P 1 P 2

Διεθνές εµπόριο-1 P 1 P 2 Διεθνές εµπόριο-1 Το διεθνές εµπόριο συµβάλλει στην καλύτερη αξιοποίηση των παραγωγικών πόρων της ανθρωπότητας γιατί ελαχιστοποιεί το κόστος παραγωγής της συνολικής προσφοράς αγαθών και υπηρεσιών που διακινείται

Διαβάστε περισσότερα

Οικονοµία. Βασικές έννοιες και ορισµοί. Η οικονοµική επιστήµη εξετάζει τη συµπεριφορά

Οικονοµία. Βασικές έννοιες και ορισµοί. Η οικονοµική επιστήµη εξετάζει τη συµπεριφορά Οικονοµία Βασικές έννοιες και ορισµοί Οικονοµική Η οικονοµική επιστήµη εξετάζει τη συµπεριφορά των ανθρώπινων όντων αναφορικά µε την παραγωγή, κατανοµή και κατανάλωση υλικών αγαθών και υπηρεσιών σε έναν

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ Χ. ΑΠ. ΛΑΔΙΑΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ

ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ Χ. ΑΠ. ΛΑΔΙΑΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ Χ. ΑΠ. ΛΑΔΙΑΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ Η ΧΩΡΙΚΗ ΔΙΑΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΩΝ Ι. ΤΑ ΚΡΙΣΙΜΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΤΟΥ ΧΩΡΟΥ Οι κοινωνικές και οικονομικές μεταβολές επηρεάζουν τον χώρο. Ο Χώρος

Διαβάστε περισσότερα

Ο ΤΟΠΟΣ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΤΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ

Ο ΤΟΠΟΣ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΤΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ Ο ΤΟΠΟΣ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΤΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ Οι κλασικές προσεγγίσεις αντιμετωπίζουν τη διαδικασία της επιλογής του τόπου εγκατάστασης των επιχειρήσεων ως αποτέλεσμα επίδρασης ορισμένων μεμονωμένων παραγόντων,

Διαβάστε περισσότερα

Εργαλεία του Πολεοδοµικού Σχεδιασµού ΓΠΣ - ΣΧΟΟΑΠ

Εργαλεία του Πολεοδοµικού Σχεδιασµού ΓΠΣ - ΣΧΟΟΑΠ Εργαλεία του Πολεοδοµικού Σχεδιασµού ΓΠΣ - ΣΧΟΟΑΠ ΘΕΟ ΟΣΗΣ ΨΥΧΟΓΙΟΣ Τοπ. Μηχ/κός Πολεοδόµος Προϊστάµενος Τµήµατος Σχεδιασµού Οργανισµού Ρυθµιστικού Σχεδίου και Προστασίας Περιβάλλοντος Αθήνας ΠΟΛΕΟ ΟΜΙΚΟΣ

Διαβάστε περισσότερα

Η περιοχή του ήµου Μενεµένης βρίσκεται στη δυτική πλευρά του Πολεοδοµικού Συγκροτήµατος

Η περιοχή του ήµου Μενεµένης βρίσκεται στη δυτική πλευρά του Πολεοδοµικού Συγκροτήµατος 2 ΤΟ ΘΕΜΑ ΣΧΕ ΙΑΣΜΟΣ ΤΟΥ ΗΜΟΥ ΜΕΝΕΜΕΝΗΣ Η ανάπτυξη των Λαχανοκήπων και της ευρύτερης περιοχής Α. ΓΕΝΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΟΥ ΗΜΟΥ ΜΕΝΕΜΕΝΗΣ Η περιοχή του ήµου Μενεµένης βρίσκεται στη δυτική πλευρά του Πολεοδοµικού

Διαβάστε περισσότερα

Η πόλη και οι λειτουργίες της.

Η πόλη και οι λειτουργίες της. Η πόλη και οι λειτουργίες της. Η έννοια του οικισµού. Τον αστικό χώρο χαρακτηρίζουν τα εξής δύο κύρια στοιχεία: 1. Το «κέλυφος», το οποίο αποτελείται από οικοδομικούς όγκους και τεχνικό εξοπλισμό συσσωρευμένους

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΩΡΗΤΙΚΟΙ ΚΑΙ ΘΕΩΡΙΕΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ Χ. ΑΠ. ΛΑΔΙΑΣ

ΘΕΩΡΗΤΙΚΟΙ ΚΑΙ ΘΕΩΡΙΕΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ Χ. ΑΠ. ΛΑΔΙΑΣ ΘΕΩΡΗΤΙΚΟΙ ΚΑΙ ΘΕΩΡΙΕΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ Χ. ΑΠ. ΛΑΔΙΑΣ Η ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΗΣ ΥΠΑΝΑΠΤΥΞΗΣ : ανέπτυξε τη θεωρία περί «άνισης ανταλλαγής». Η θεωρία του αποτελεί μέρος μιας πιο λεπτομερούς ερμηνείας της μεταπολεμικής

Διαβάστε περισσότερα

Εργαλεία του Πολεοδοµικού Σχεδιασµού ΓΠΣ - ΣΧΟΟΑΠ

Εργαλεία του Πολεοδοµικού Σχεδιασµού ΓΠΣ - ΣΧΟΟΑΠ Εργαλεία του Πολεοδοµικού Σχεδιασµού ΓΠΣ - ΣΧΟΟΑΠ Θ. ΨΥΧΟΓΙΟΣ Τοπ. Μηχ/κός Πολεοδόµος Προϊστάµενος Τµήµατος Σχεδιασµού Οργανισµού Ρυθµιστικού Σχεδίου και Προστασίας Περιβάλλοντος Αθήνας ΕΠΙΠΕ Α ΣΧΕ ΙΑΣΜΟΥ

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΩΡΗΤΙΚΟΙ ΚΑΙ ΘΕΩΡΙΕΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ Χ. ΑΠ. ΛΑΔΙΑΣ

ΘΕΩΡΗΤΙΚΟΙ ΚΑΙ ΘΕΩΡΙΕΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ Χ. ΑΠ. ΛΑΔΙΑΣ ΘΕΩΡΗΤΙΚΟΙ ΚΑΙ ΘΕΩΡΙΕΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ Χ. ΑΠ. ΛΑΔΙΑΣ ΣΤΑΔΙΑ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ. ΕΚΣΥΓΧΡΟΝΙΣΜΟΣ : ανέπτυξε ένα πρότυπο σύμφωνα με το οποίο διέκρινε 5 στάδια οικονομικής ανάπτυξης, από τα οποία υποστήριξε

Διαβάστε περισσότερα

ΤΟ ΜΕΓΕΘΟΣ ΚΑΙ Η ΙΕΡΑΡΧΙΑ ΤΩΝ ΠΟΛΕΩΝ

ΤΟ ΜΕΓΕΘΟΣ ΚΑΙ Η ΙΕΡΑΡΧΙΑ ΤΩΝ ΠΟΛΕΩΝ Οι πόλεις δεν έχουν το ίδιο μέγεθος, αλλά όσο αυξάνεται ο πληθυσμός των πόλεων τόσο μειώνεται ο αριθμός τους. Οι οικισμοί βρίσκονται σε συνεχείς σχέσεις αλληλεξάρτησης, οι οποίες μεταβάλλονται με το χρόνο

Διαβάστε περισσότερα

Άνθρωπος και δοµηµένο περιβάλλον

Άνθρωπος και δοµηµένο περιβάλλον ΤΕΤΑΡΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ Άνθρωπος και δοµηµένο περιβάλλον Α. Ερωτήσεις πολλαπλής επιλογής Επιλέξετε τη σωστή από τις παρακάτω προτάσεις, θέτοντάς την σε κύκλο. 1. Το περιβάλλον γίνεται ΑΝΘΡΩΠΟΓΕΝΕΣ α) όταν µέσα

Διαβάστε περισσότερα

Η σύγχρονη εργατική τάξη και το κίνημά της (2) Συντάχθηκε απο τον/την ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ Παρασκευή, 11 Σεπτέμβριος :57

Η σύγχρονη εργατική τάξη και το κίνημά της (2) Συντάχθηκε απο τον/την ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ Παρασκευή, 11 Σεπτέμβριος :57 Για την πληρέστερη κατανόηση της μεθοδολογίας, με την οποία γίνεται από το μαρξισμό ο διαχωρισμός της αστικής κοινωνίας στο σύνολό της σε τάξεις, είναι απαραίτητο να αναφέρουμε τον κλασικό ορισμό που έδωσε

Διαβάστε περισσότερα

3. Τα αυτοκίνητα ιδιωτικής χρήσης, τα βιβλία, τα ψυγεία και οι τηλεοράσεις ανήκουν στα:

3. Τα αυτοκίνητα ιδιωτικής χρήσης, τα βιβλία, τα ψυγεία και οι τηλεοράσεις ανήκουν στα: ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΠΟΛΛΑΠΛΗΣ ΕΠΙΛΟΓΗΣ 1. Η χρησιµότητα της Πολιτικής Οικονοµίας είναι κυρίως: α) Η δυνατότητα που µας παρέχει να επεµβαίνουµε στο οικονοµικό σύστηµα για να βελτιώνουµε τους όρους ζωής του ανθρώπου

Διαβάστε περισσότερα

ΙΑΓΩΝΙΣΜΟΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΛΗΡΩΣΗ ΘΕΣΕΩΝ ΗΜΟΣΙΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΚΑΙ ΝΟΜΙΚΩΝ ΠΡΟΣΩΠΩΝ ΤΟΥ ΗΜΟΣΙΟΥ TOMEΑ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ ΠΕ ΕΞΕΤΑΣΗ ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ: «OIKONOMIKH»

ΙΑΓΩΝΙΣΜΟΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΛΗΡΩΣΗ ΘΕΣΕΩΝ ΗΜΟΣΙΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΚΑΙ ΝΟΜΙΚΩΝ ΠΡΟΣΩΠΩΝ ΤΟΥ ΗΜΟΣΙΟΥ TOMEΑ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ ΠΕ ΕΞΕΤΑΣΗ ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ: «OIKONOMIKH» ΑΝΩΤΑΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΕΠΙΛΟΓΗΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΙΑΓΩΝΙΣΜΟΥ ΙΑΓΩΝΙΣΜΟΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΛΗΡΩΣΗ ΘΕΣΕΩΝ ΗΜΟΣΙΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΚΑΙ ΝΟΜΙΚΩΝ ΠΡΟΣΩΠΩΝ ΤΟΥ ΗΜΟΣΙΟΥ TOMEΑ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ ΠΕ ΕΞΕΤΑΣΗ ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ: «OIKONOMIKH»

Διαβάστε περισσότερα

[Υπόδειξη: Τα αγαθά που χάνουν την υλική τους υπόσταση και τις ιδιότητες τους μετά την πρώτη χρήση τους ονομάζονται καταναλωτά.]

[Υπόδειξη: Τα αγαθά που χάνουν την υλική τους υπόσταση και τις ιδιότητες τους μετά την πρώτη χρήση τους ονομάζονται καταναλωτά.] ΕΡΓΑΣΙΕΣ 1 ου ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ 1 η Ομάδα: Ερωτήσεις πολλαπλής επιλογής 1. Η χρησιμότητα της Πολιτικής Οικονομίας είναι κυρίως: α) Η δυνατότητα που μας παρέχει να επεμβαίνουμε στο οικονομικό σύστημα για να βελτιώνουμε

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ. geeconomy@yahoo.com. Γ Ι Ω Ρ Γ Ο Σ Κ Α Μ Α Ρ Ι Ν Ο Σ Ο Ι Κ Ο Ν Ο Μ Ο Λ Ο Γ Ο Σ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΚΛΕΙΣΤΟΥ ΤΥΠΟΥ ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ 2000 2012

ΑΝΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ. geeconomy@yahoo.com. Γ Ι Ω Ρ Γ Ο Σ Κ Α Μ Α Ρ Ι Ν Ο Σ Ο Ι Κ Ο Ν Ο Μ Ο Λ Ο Γ Ο Σ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΚΛΕΙΣΤΟΥ ΤΥΠΟΥ ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ 2000 2012 ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΚΛΕΙΣΤΟΥ ΤΥΠΟΥ ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ 2000 2012 1 ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΚΛΕΙΣΤΟΥ ΤΥΠΟΥ ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ 2000 2012 ΑΝΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ Στο παρόν είναι συγκεντρωµένες όλες σχεδόν οι ερωτήσεις κλειστού τύπου που

Διαβάστε περισσότερα

Επεξεργασία Μεταποίηση. ΝτουµήΠ. Α.

Επεξεργασία Μεταποίηση. ΝτουµήΠ. Α. Επεξεργασία Μεταποίηση ΝτουµήΠ. Α. 1 Επεξεργασία Μεταποίηση Ως επεξεργασία ή µεταποίηση ενός πρωτογενούς γεωργικού προϊόντος χαρακτηρίζεται το σύνολο των χειρισµών και επεµβάσεων µετά τη συγκοµιδή του,

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ. geeconomy@yahoo.com. Γ Ι Ω Ρ Γ Ο Σ Κ Α Μ Α Ρ Ι Ν Ο Σ Ο Ι Κ Ο Ν Ο Μ Ο Λ Ο Γ Ο Σ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΚΛΕΙΣΤΟΥ ΤΥΠΟΥ ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ 2000 2015

ΑΝΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ. geeconomy@yahoo.com. Γ Ι Ω Ρ Γ Ο Σ Κ Α Μ Α Ρ Ι Ν Ο Σ Ο Ι Κ Ο Ν Ο Μ Ο Λ Ο Γ Ο Σ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΚΛΕΙΣΤΟΥ ΤΥΠΟΥ ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ 2000 2015 ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΚΛΕΙΣΤΟΥ ΤΥΠΟΥ ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ 2000 2015 1 ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΚΛΕΙΣΤΟΥ ΤΥΠΟΥ ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ 2000 2015 ΑΝΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ Στο παρόν είναι συγκεντρωµένες όλες σχεδόν οι ερωτήσεις κλειστού τύπου που

Διαβάστε περισσότερα

ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΕΡΕΥΝΑΣ 23

ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΕΡΕΥΝΑΣ 23 ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ Πρόλογος...21 ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΕΡΕΥΝΑΣ 23 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 Εισαγωγικές Έννοιες... 25 1.1 Η Οικονομική Επιστήμη και οι Σχολές Οικονομικής

Διαβάστε περισσότερα

13/1/2010. Οικονομική της Τεχνολογίας. Ερωτήματα προς συζήτηση ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΗΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ

13/1/2010. Οικονομική της Τεχνολογίας. Ερωτήματα προς συζήτηση ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΗΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΗΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ Τμήμα Μηχανικών Οικονομίας και Διοίκησης Οικονομική της Τεχνολογίας Διάλεξη 6 η: Οικονομική Θεωρία και το Ζήτημα της Τεχνολογικής Αλλαγής: & II 1 Ερωτήματα

Διαβάστε περισσότερα

Κεφάλαιο και κράτος: Από τα Grundrisse στο Κεφάλαιο και πίσω πάλι

Κεφάλαιο και κράτος: Από τα Grundrisse στο Κεφάλαιο και πίσω πάλι Κεφάλαιο και κράτος: Από τα Grundrisse στο Κεφάλαιο και πίσω πάλι Γιώργος Οικονομάκης geconom@central.ntua.gr Μάνια Μαρκάκη maniam@central.ntua.gr Συνεργασία: Φίλιππος Μπούρας Κομβικό-συστατικό στοιχείο

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΕΚ ΜΥΤΙΛΗΝΗΣ ΤΕΧΝΙΚΟΣ ΜΗΧΑΝΟΓΡΑΦΗΜΕΝΟΥ ΛΟΓΙΣΤΗΡΙΟΥ Γ ΕΞΑΜΗΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΛΟΓΙΣΤΙΚΗ ΚΟΣΤΟΥΣ Ι ΜΑΘΗΜΑ 2 ο

ΔΙΕΚ ΜΥΤΙΛΗΝΗΣ ΤΕΧΝΙΚΟΣ ΜΗΧΑΝΟΓΡΑΦΗΜΕΝΟΥ ΛΟΓΙΣΤΗΡΙΟΥ Γ ΕΞΑΜΗΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΛΟΓΙΣΤΙΚΗ ΚΟΣΤΟΥΣ Ι ΜΑΘΗΜΑ 2 ο ΔΙΕΚ ΜΥΤΙΛΗΝΗΣ ΤΕΧΝΙΚΟΣ ΜΗΧΑΝΟΓΡΑΦΗΜΕΝΟΥ ΛΟΓΙΣΤΗΡΙΟΥ Γ ΕΞΑΜΗΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΛΟΓΙΣΤΙΚΗ ΚΟΣΤΟΥΣ Ι ΜΑΘΗΜΑ 2 ο 1. Γενικά για την επιχείρηση Η επιχείρηση αποτελεί ένα στοιχείο της κοινωνίας μας, το ίδιο σημαντικό

Διαβάστε περισσότερα

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΘΕΩΡΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΙΣΟΡΡΟΠΙΑΣ ΧΡΗΣΕΩΝ ΓΗΣ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΘΕΩΡΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΙΣΟΡΡΟΠΙΑΣ ΧΡΗΣΕΩΝ ΓΗΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8 ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΘΕΩΡΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΙΣΟΡΡΟΠΙΑΣ ΧΡΗΣΕΩΝ ΓΗΣ Όταν εξετάζουµε µία συγκεκριµένη αγορά, πχ. την αστική αγορά εργασίας, η ανάλυση αυτή ονοµάζεται µερικής ισορροπίας. Όταν η ανάλυση µας περιλαµβάνει

Διαβάστε περισσότερα

1. Σκοπός της οικονομικής ανάπτυξης είναι η αύξηση του εισοδήματος των εργαζομένων.

1. Σκοπός της οικονομικής ανάπτυξης είναι η αύξηση του εισοδήματος των εργαζομένων. ΑΘ. ΧΑΡΙΤΩΝΙΔΗΣ : ΑΡΧΕΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΘΕΩΡΙΑΣ ΕΠΑΛ 1 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1Ο : ΒΑΣΙΚΕΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ 1.1. ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΣΩΣΤΟΥ ΛΑΘΟΥΣ Στις παρακάτω ερωτήσεις να σημειώσετε το χαρακτηρισμό Σ (σωστό) ή Λ (λάθος). 1.

Διαβάστε περισσότερα

4 Το άτομο ως παραγωγός (η προσφορά των αγαθών)

4 Το άτομο ως παραγωγός (η προσφορά των αγαθών) 4 Το άτομο ως παραγωγός (η προσφορά των αγαθών) Σκοπός Στο προηγούμενο κεφάλαιο εξετάσαμε τη ζήτηση των αγαθών, η οποία προέρχεται από τα νοικοκυριά (τους καταναλωτές). Τα αγαθά αυτά παράγονται και προσφέρονται

Διαβάστε περισσότερα

Βασικές Οικονοµικές Έννοιες

Βασικές Οικονοµικές Έννοιες ΠΡΩΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ Βασικές Οικονοµικές Έννοιες ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΚΛΕΙΣΤΟΥ ΤΥΠΟΥ Ερωτήσεις της µορφής σωστό-λάθος Σηµειώστε αν είναι σωστή ή λανθασµένη καθεµιά από τις παρακάτω προτάσεις, περιβάλλοντας µε ένα κύκλο

Διαβάστε περισσότερα

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1ο Η έννοια της επιχείρησης. Καζάκου Γεωργία, ΠΕ09 Οικονομολόγος

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1ο Η έννοια της επιχείρησης. Καζάκου Γεωργία, ΠΕ09 Οικονομολόγος ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1ο Η έννοια της επιχείρησης 1 Κάθε οικονομικό σύστημα λειτουργεί με στόχο την ικανοποίηση των αναγκών των καταναλωτών. Μέσα σε αυτό υπάρχουν οργανισμοί, δημόσιοι και ιδιωτικοί, τράπεζες, επιχειρήσεις,

Διαβάστε περισσότερα

Α.Ο.Θ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΚΛΕΙΣΤΟΥ ΤΥΠΟΥ ΑΝΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ

Α.Ο.Θ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΚΛΕΙΣΤΟΥ ΤΥΠΟΥ ΑΝΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ Α.Ο.Θ ΕΡΩΣΗΕΙ ΚΛΕΙΣΟΤ ΣΤΠΟΤ ΑΝΑ ΚΕΥΑΛΑΙΟ Γ τάξης Γενικοφ Λυκείου ΝΙΚΟ ΠΕΡΟΤΛΑΚΗ Οικονομολόγος, ΙΕΡΑΠΕΣΡΑ Σηλ. 6977246129 ΑΟΘ ΝΙΚΟ ΠΕΡΟΥΛΑΚΗ Οικονομολόγος ελίδα 1 Γ τάξης Γενικοφ Λυκείου ΕΡΩΣΗΕΙ ΚΛΕΙΣΟΤ

Διαβάστε περισσότερα

Η Περιφερειακή Επιστήμη.

Η Περιφερειακή Επιστήμη. VII. Η ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΕΠΙΣΤΗΜΗ Χ. ΑΠ. ΛΑΔΙΑΣ Η Περιφερειακή Επιστήμη. Τι είναι; Τι την συνέθεσε; ΕΙΣΑΓΩΓΗ Οι δυνατότητες της περιφερειακής οικονομικής ανάλυσης είναι περιορισμένες. Η φύση των προβλημάτων

Διαβάστε περισσότερα

ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΕΣ ΔΥΝΑΜΙΚΕΣ ΚΑΙ ΣΥΓΧΡΟΝΟΙ ΜΕΤΑΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΧΩΡΟΥ

ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΕΣ ΔΥΝΑΜΙΚΕΣ ΚΑΙ ΣΥΓΧΡΟΝΟΙ ΜΕΤΑΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΧΩΡΟΥ ΕΜΠ ΣΧΟΛΗ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ Πρόγραμμα Διατμηματικών Μεταπτυχιακών Σπουδών Εξειδίκευσης ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΤΟΥ ΧΩΡΟΥ ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΕΣ ΔΥΝΑΜΙΚΕΣ ΚΑΙ ΣΥΓΧΡΟΝΟΙ ΜΕΤΑΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΧΩΡΟΥ Σοφία

Διαβάστε περισσότερα

Πολιτική Οικονομία Ενότητα

Πολιτική Οικονομία Ενότητα ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Ενότητα 03: Ζήτηση και προσφορά αγαθών Πολυξένη Ράγκου Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative Commons.

Διαβάστε περισσότερα

Η θεωρία Weber Προσέγγιση του ελάχιστου κόστους

Η θεωρία Weber Προσέγγιση του ελάχιστου κόστους Η θεωρία Weber Προσέγγιση του ελάχιστου κόστους Ο θεμελιωτής της θεωρίας χωροθέτησης της βιομηχανίας ήταν ο Alfred Weber, την οποία αρχικά παρουσίασε ο μαθηματικός Laundhart (1885). Ο A. Weber (1868-1958)

Διαβάστε περισσότερα

2.2 Οργάνωση και ιοίκηση (Μάνατζµεντ -Management) 2.2.1. Βασικές έννοιες 2.2.2 Ιστορική εξέλιξη τον µάνατζµεντ.

2.2 Οργάνωση και ιοίκηση (Μάνατζµεντ -Management) 2.2.1. Βασικές έννοιες 2.2.2 Ιστορική εξέλιξη τον µάνατζµεντ. 2.2 Οργάνωση και ιοίκηση (Μάνατζµεντ -Management) 2.2.1. Βασικές έννοιες Έχει παρατηρηθεί ότι δεν υπάρχει σαφής αντίληψη της σηµασίας του όρου "διοίκηση ή management επιχειρήσεων", ακόµη κι από άτοµα που

Διαβάστε περισσότερα

Το Επενδυτικό σχέδιο 3. Βασικές έννοιες και ορισµοί

Το Επενδυτικό σχέδιο 3. Βασικές έννοιες και ορισµοί ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΤΜΗΜΑ ΜΗΧΑΝΟΛΟΓΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΤΟΜΕΑΣ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΗΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ I Διδάσκων: Δρ. Κ. Αραβώσης Το Επενδυτικό σχέδιο 3. Βασικές έννοιες

Διαβάστε περισσότερα

Η ΔΙΕΘΝΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΣΤΗΝ ΕΠΟΧΗ ΤΗΣ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΠΟΙΗΣΗΣ ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΕΩΝ 14 ΕΙΣΑΓΩΓΗ 15

Η ΔΙΕΘΝΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΣΤΗΝ ΕΠΟΧΗ ΤΗΣ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΠΟΙΗΣΗΣ ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΕΩΝ 14 ΕΙΣΑΓΩΓΗ 15 Η ΔΙΕΘΝΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΣΤΗΝ ΕΠΟΧΗ ΤΗΣ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΠΟΙΗΣΗΣ Περιεχόμενα ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΕΩΝ 14 ΕΙΣΑΓΩΓΗ 15 ΜΕΡΟΣ Ι ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΘΕΩΡΙΑ ΤΩΝ ΙΕΘΝΩΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΣΧΕΣΕΩΝ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΠΡΩΤΟΥ ΜΕΡΟΥΣ 25 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 Η

Διαβάστε περισσότερα

http://www.economics.edu.gr 7

http://www.economics.edu.gr 7 6 ΑΡΧΕΣ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ ΚΑΙ ΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ 1.3 Λειτουργίες της Επιχείρησης 1.3.1 Η αλυσίδα των Επιχειρησιακών Λειτουργιών Όπως κάθε οργανισµός, έτσι και η επιχείρηση, προκειµένου να ζήσει, ν ανταποκριθεί

Διαβάστε περισσότερα

Θέσεις - τριμηνιαία επιθεώρηση Η θέση της «κυκλοφορίας» στην αναπαραγωγή του οικονομικού συστήματος... Γιώργος Σταμάτης

Θέσεις - τριμηνιαία επιθεώρηση Η θέση της «κυκλοφορίας» στην αναπαραγωγή του οικονομικού συστήματος... Γιώργος Σταμάτης Η θέση της "κυκλοφορίας" στην αναπαραγωγή του οικονομικού συστήματος και στην παραγωγή υπεραξίας και κέρδουςτου Γιώργου Σταμάτη Είναι ευρέως δεδομένη η άποψη, ότι, κατά τον Μαρξ, ο τομέας της «κυκλοφορίας»,

Διαβάστε περισσότερα

Περιφερειακή Ανάπτυξη

Περιφερειακή Ανάπτυξη ΑΝΟΙΧΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Περιφερειακή Ανάπτυξη Διάλεξη 3: Το Περιφερειακό Πρόβλημα (κεφάλαιο 1, Πολύζος Σεραφείμ) Δρ. Βασιλείου Έφη Τμήμα Οργάνωση και Διοίκηση Επιχειρήσεων Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό

Διαβάστε περισσότερα

Η Θεωρία των Διεθνών Μετακινήσεων Εργατικού Δυναμικού

Η Θεωρία των Διεθνών Μετακινήσεων Εργατικού Δυναμικού Η Θεωρία των Διεθνών Μετακινήσεων Εργατικού Δυναμικού Περιεχόμενα Κεφαλαίου Α. Θεωρητική Προσέγγιση των Αιτίων των Μετακινήσεων Εργατικού Δυναμικού Η Κλασική Οικονομική Σκέψη και η Μετανάστευση Η Μαρξιστική

Διαβάστε περισσότερα

6. Η ΣΥΝΘΕΤΙΚΗ ΑΛΛΗΛΟΥΧΙΑ

6. Η ΣΥΝΘΕΤΙΚΗ ΑΛΛΗΛΟΥΧΙΑ 6. Η ΣΥΝΘΕΤΙΚΗ ΑΛΛΗΛΟΥΧΙΑ 6.1 Η Σύνθεση του Χώρου. Έχει τονισθεί επανειλημμένα η πολυπλοκότητα της πολεοδομικής φύσης την οποία γεννά η πολυπλοκότητα των απαιτήσεων που καλείται να υπηρετήσει μία αστική

Διαβάστε περισσότερα

Η χωρική διασπορά και η θέση των οικισμών

Η χωρική διασπορά και η θέση των οικισμών Η χωρική διασπορά και η θέση των οικισμών Η κατανομή των πόλεων στο γεωγραφικό χώρο έχει ορισμένα χαρακτηριστικά Μέγεθος πόλεων Αριθμός πόλεων Σχέση αριθμού και μεγέθους πόλεων Κυρίαρχη πόλη 1 ο επίπεδο

Διαβάστε περισσότερα

ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΣΕΩΝ» Ποσοστό στη.. του Μέτρου. Ποσό (σε ΕΥΡΩ)

ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΣΕΩΝ» Ποσοστό στη.. του Μέτρου. Ποσό (σε ΕΥΡΩ) ΤΕΧΝΙΚΟ ΕΛΤΙΟ ΜΕΤΡΟΥ 7.2 «ΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΣΕΩΝ» Α. ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΜΕΤΡΟΥ Κ.Π.Σ. 2000-2006 ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΑΞΟΝΑΣ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑΣ ΜΕΤΡΟ Αγροτική Ανάπτυξη Ανασυγκρότηση της Υπαίθρου

Διαβάστε περισσότερα

Θέσεις - τριμηνιαία επιθεώρηση Αξίες και τιμές παραγωγής. Η σχέση μεταξύ του 1ου και του 3ου τόμου του «Κεφαλαίου» Γιώργος Σταμάτης

Θέσεις - τριμηνιαία επιθεώρηση Αξίες και τιμές παραγωγής. Η σχέση μεταξύ του 1ου και του 3ου τόμου του «Κεφαλαίου» Γιώργος Σταμάτης Άξιες και τιμές παραγωγής: Η σχέση μεταξύ του 1ου και του 3ου τόμου του «Κεφαλαίου» του Γιώργου Σταμάτη 1. Εισαγωγή Σκοπός μας δεν είναι να δείξουμε απλώς, ότι μεταξύ του 1ου και του 3ου τόμου του «Κεφαλαίου»

Διαβάστε περισσότερα

Η ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΚΑΙ ΤΑ ΜΕΣΑ ΤΗΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ

Η ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΚΑΙ ΤΑ ΜΕΣΑ ΤΗΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ Η ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΚΑΙ ΤΑ ΜΕΣΑ ΤΗΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ Ι. ΤΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ ΤΙ ΕΙΝΑΙ Η ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΤΗΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ; Η πορεία που πρέπει να ακολουθηθεί για την πραγματοποίηση των αντικειμενικών

Διαβάστε περισσότερα

ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΓΕΩΠΟΝΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ. Αγροτική Πολιτική 8 ου Εξαμήνου ΤΜΗΜΑ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ & ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ

ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΓΕΩΠΟΝΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ. Αγροτική Πολιτική 8 ου Εξαμήνου ΤΜΗΜΑ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ & ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΓΕΩΠΟΝΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΤΜΗΜΑ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ & ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ Αγροτική Πολιτική 8 ου Εξαμήνου Η χρησιμότητα του μαθήματος Η κατανόηση του «σκηνικού» πίσω από τη διαμόρφωση της

Διαβάστε περισσότερα

ΑΡΧΕΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΘΕΩΡΙΑΣ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ 14 ΙΟΥΝΙΟΥ 2017 ΕΚΦΩΝΗΣΕΙΣ ΟΜΑ Α ΠΡΩΤΗ

ΑΡΧΕΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΘΕΩΡΙΑΣ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ 14 ΙΟΥΝΙΟΥ 2017 ΕΚΦΩΝΗΣΕΙΣ ΟΜΑ Α ΠΡΩΤΗ ΘΕΜΑ A ΑΡΧΕΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΘΕΩΡΙΑΣ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ 14 ΙΟΥΝΙΟΥ 2017 ΕΚΦΩΝΗΣΕΙΣ ΟΜΑ Α ΠΡΩΤΗ A1. Να χαρακτηρίσετε τις προτάσεις που ακολουθούν γράφοντας στο τετράδιό σας, δίπλα στο γράµµα που αντιστοιχεί σε

Διαβάστε περισσότερα

Η άσκηση αναπαράγεται ταυτόχρονα στον πίνακα ανάλογα με όσο έχουν γράψει και αναφέρουν οι φοιτητές.

Η άσκηση αναπαράγεται ταυτόχρονα στον πίνακα ανάλογα με όσο έχουν γράψει και αναφέρουν οι φοιτητές. 1 2 Η άσκηση αναπαράγεται ταυτόχρονα στον πίνακα ανάλογα με όσο έχουν γράψει και αναφέρουν οι φοιτητές. Στόχος: Να αποδείξουν οι φοιτητές από μόνοι τους πόσες πολλές έννοιες βρίσκονται στην τομή των δύο

Διαβάστε περισσότερα

ΟΙ ΜΕΘΟΔΟΙ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΑΝΑΛΥΣΗΣ Χ. ΑΠ. ΛΑΔΙΑΣ

ΟΙ ΜΕΘΟΔΟΙ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΑΝΑΛΥΣΗΣ Χ. ΑΠ. ΛΑΔΙΑΣ ΟΙ ΜΕΘΟΔΟΙ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΑΝΑΛΥΣΗΣ Χ. ΑΠ. ΛΑΔΙΑΣ ΔΙΑΣΠΟΡΑ ΚΑΙ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΕΣ ΑΝΙΣΟΤΗΤΕΣ Τα μέτρα διασποράς χρησιμεύουν για τη μέτρηση των περιφερειακών ανισοτήτων. Τα περιφερειακά χαρακτηριστικά που χρησιμοποιούνται

Διαβάστε περισσότερα

Αγροτική Κοινωνιολογία

Αγροτική Κοινωνιολογία Αγροτική Κοινωνιολογία Θεματική ενότητα 1: Θεωρητική συγκρότηση της Αγροτικής Κοινωνιολογίας 1/3 Όνομα καθηγητή: Χαράλαμπος Κασίμης Τμήμα: Αγροτικής Οικονομίας και Ανάπτυξης Εκπαιδευτικοί στόχοι Στόχος

Διαβάστε περισσότερα

Ποσοστό στη.. του Μέτρου. Ποσό (σε ΕΥΡΩ)

Ποσοστό στη.. του Μέτρου. Ποσό (σε ΕΥΡΩ) ΤΕΧΝΙΚΟ ΕΛΤΙΟ ΜΕΤΡΟΥ 7.3 : «ΕΜΠΟΡΙΑ ΓΕΩΡΓΙΚΩΝ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ» Α. ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΜΕΤΡΟΥ Κ.Π.Σ. 2000-2006 ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΑΞΟΝΑΣ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑΣ ΜΕΤΡΟ Αγροτική Ανάπτυξη Ανασυγκρότηση της Υπαίθρου

Διαβάστε περισσότερα

ΙΣΤΟΡΙΚΟΙ ΟΡΕΙΝΟΙ ΟΙΚΙΣΜΟΙ ΤΗΣ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΥ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ, ΑΝΑΒΑΘΜΙΣΗ, ΑΝΑΠΤΥΞΗ

ΙΣΤΟΡΙΚΟΙ ΟΡΕΙΝΟΙ ΟΙΚΙΣΜΟΙ ΤΗΣ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΥ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ, ΑΝΑΒΑΘΜΙΣΗ, ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΙΣΤΟΡΙΚΟΙ ΟΡΕΙΝΟΙ ΟΙΚΙΣΜΟΙ ΤΗΣ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΥ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ, ΑΝΑΒΑΘΜΙΣΗ, ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΕΛΕΝΗ ΜΑΙΣΤΡΟΥ ΤΡΙΠΟΛΗ - ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2016 1ο ερώτημα Γιατί και με ποιους όρους η προστασία της αρχιτεκτονικής κληρονομιάς ενός

Διαβάστε περισσότερα

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 Ο Η ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 Ο Η ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ 1 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 Ο Η ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ 4.1 ΤΟ ΚΥΡΙΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ 4.1 ΤΟ ΚΥΡΙΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ 1/7 Το κύριο οικονομικό πρόβλημα Έχει παγκόσμια ισχύ Από αυτό απορρέουν όλα τα άλλα οικονομικά προβλήματα Πώς

Διαβάστε περισσότερα

ΧΩΡΟΤΑΞΙΑ: ΘΕΩΡΙΑ ΚΑΙ ΠΡΑΞΗ Λ. Κ. Βασενχόβεν, καθηγητή Ε.Μ.Π.

ΧΩΡΟΤΑΞΙΑ: ΘΕΩΡΙΑ ΚΑΙ ΠΡΑΞΗ Λ. Κ. Βασενχόβεν, καθηγητή Ε.Μ.Π. ΧΩΡΟΤΑΞΙΑ: ΘΕΩΡΙΑ ΚΑΙ ΠΡΑΞΗ Λ. Κ. Βασενχόβεν, καθηγητή Ε.Μ.Π.. στο Βιώσιμη Ανάπτυξη με την Περιβαλλοντική Αγωγή, Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Αιτωλοακαρνανίας, Μεσολόγγι, 1997, σελ. 180-201 Ο γεωγραφικός χώρος

Διαβάστε περισσότερα

Ο ΔΗΜΟΣ ΝΟΤΙΑΣ ΚΥΝΟΥΡΙΑΣ ΣΤΟ ΔΡΟΜΟ ΓΙΑ ΤΟ ΔΗΜΟ ΤΟΥ ΜΕΛΛΟΝΤΟΣ

Ο ΔΗΜΟΣ ΝΟΤΙΑΣ ΚΥΝΟΥΡΙΑΣ ΣΤΟ ΔΡΟΜΟ ΓΙΑ ΤΟ ΔΗΜΟ ΤΟΥ ΜΕΛΛΟΝΤΟΣ ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΗΣ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ Ο ΔΗΜΟΣ ΝΟΤΙΑΣ ΚΥΝΟΥΡΙΑΣ ΣΤΟ ΔΡΟΜΟ ΓΙΑ ΤΟ ΔΗΜΟ ΤΟΥ ΜΕΛΛΟΝΤΟΣ ΕΛΕΝΗ ΜΑΙΣΤΡΟΥ 1 Η ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΚΑΙ ΑΝΑΔΕΙΞΗ ΤΗΣ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗΣ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑΣ ΩΣ ΕΡΓΑΛΕΙΟ ΒΙΩΣΙΜΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ

Διαβάστε περισσότερα

Σύγχρονη Οργάνωση & Διοίκηση Επιχειρήσεων.

Σύγχρονη Οργάνωση & Διοίκηση Επιχειρήσεων. Σύγχρονη Οργάνωση & Διοίκηση Επιχειρήσεων. 1.1.2 : Ο ρόλος των Οικονομικών Οργανισμών. (Τι είναι οι Οικονομικοί Οργανισμοί;). Οι Οικονομικοί Οργανισμοί είναι οργανωμένες μορφές δραστηριότητας οι οποίοι

Διαβάστε περισσότερα

Τι είναι ένας Δορυφόρος Λογαριασμός Τουρισμού (Δ.Λ.Τ.) ;

Τι είναι ένας Δορυφόρος Λογαριασμός Τουρισμού (Δ.Λ.Τ.) ; Τι είναι ένας Δορυφόρος Λογαριασμός Τουρισμού (Δ.Λ.Τ.) ; Ένας δορυφόρος λογαριασμός (Δ.Λ.) είναι ένα εργαλείο για την οργάνωση όλης της ποσοτικής πληροφόρησης που σχετίζεται και απορρέει από ένα συγκεκριμένο

Διαβάστε περισσότερα

ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΜΟΝΤΕΛΩΝ ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΜΟΥ. «Μεικτά» Συστήματα Καπιταλισμού και η Θέση της Ελλάδας

ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΜΟΝΤΕΛΩΝ ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΜΟΥ. «Μεικτά» Συστήματα Καπιταλισμού και η Θέση της Ελλάδας ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΜΟΝΤΕΛΩΝ ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΜΟΥ «Μεικτά» Συστήματα Καπιταλισμού και η Θέση της Ελλάδας Η θεωρία VoC, βασίζεται σε σημαντικό βαθμό στην ανάλυση των δύο βασικών μοντέλων καπιταλισμού των φιλελεύθερων

Διαβάστε περισσότερα

Εξετάσεις Οικονομικής Γεωγραφίας - Ιούλιος 2007. Όνομα: Επώνυμο: Επιθυμώ να μην περάσω το μάθημα εάν η βαθμολογία μου είναι του

Εξετάσεις Οικονομικής Γεωγραφίας - Ιούλιος 2007. Όνομα: Επώνυμο: Επιθυμώ να μην περάσω το μάθημα εάν η βαθμολογία μου είναι του Εξετάσεις Οικονομικής Γεωγραφίας - Ιούλιος 2007 Α Όνομα: Επώνυμο: Αριθμός Μητρώου: Έτος: Επιθυμώ να μην περάσω το μάθημα εάν η βαθμολογία μου είναι του Ερωτήσεις 1. Εάν ο δείκτης συνεκτικότητας (β) ενός

Διαβάστε περισσότερα

«γεωγραφικές δυναμικές και σύγχρονοι μετασχηματισμοί του ελληνικού χώρου» σ. αυγερινού- κολώνια, ε. κλαμπατσέα, ε.χανιώτου ακαδημαϊκό έτος

«γεωγραφικές δυναμικές και σύγχρονοι μετασχηματισμοί του ελληνικού χώρου» σ. αυγερινού- κολώνια, ε. κλαμπατσέα, ε.χανιώτου ακαδημαϊκό έτος «γεωγραφικές δυναμικές και σύγχρονοι μετασχηματισμοί του ελληνικού χώρου» σ. αυγερινού- κολώνια, ε. κλαμπατσέα, ε.χανιώτου ακαδημαϊκό έτος 2009-2010 «ηοργανωμένηδόμησηστοελληνικόαστικότοπίο» φοιτήτρια:

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΛΟΓΟΣ Κλειτώ Λεοντίδου- Γεράρδη

ΠΡΟΛΟΓΟΣ Κλειτώ Λεοντίδου- Γεράρδη ΠΡΟΛΟΓΟΣ Με το παρόν ερευνητικό πρόγραµµα «Στρατηγικό Πλαίσιο Χωρικής Ανάπτυξης για την Αθήνα Αττική» και µε τη συµµετοχή ενός ευρέως φάσµατος πανεπιστηµιακών δασκάλων και άλλων ερευνητών και συνεργατών,

Διαβάστε περισσότερα

Τι είναι βιομηχανία. Εικόνα 1. Εικόνα 2

Τι είναι βιομηχανία. Εικόνα 1. Εικόνα 2 Τι είναι βιομηχανία Η βιομηχανία είναι ένα οργανωμένο σύστημα παραγωγής αγαθών και υπηρεσιών σε μεγάλη ποσότητα. Οι βιομηχανικές, παραγωγικές μονάδες ή μονάδες παροχής υπηρεσιών χρειάζεται να θεωρηθούν

Διαβάστε περισσότερα

ΝΑΥΠΛΙΟ Η ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΜΕΛΕΤΕΣ ΚΑΙ ΕΡΓΑ ΑΝΑΠΛΑΣΗΣ ΗΠΑΛΙΑΠΟΛΗ ΒΥΖΑΝΤΙΟ ΚΑΙ ΠΡΟΝΟΙΑ

ΝΑΥΠΛΙΟ Η ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΜΕΛΕΤΕΣ ΚΑΙ ΕΡΓΑ ΑΝΑΠΛΑΣΗΣ ΗΠΑΛΙΑΠΟΛΗ ΒΥΖΑΝΤΙΟ ΚΑΙ ΠΡΟΝΟΙΑ ΝΑΥΠΛΙΟ Η ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΜΕΛΕΤΕΣ ΚΑΙ ΕΡΓΑ ΑΝΑΠΛΑΣΗΣ ΗΠΑΛΙΑΠΟΛΗ ΒΥΖΑΝΤΙΟ ΚΑΙ ΠΡΟΝΟΙΑ 1 Η ΝΕΩΤΕΡΗ ΕΠΕΚΤΑΣΗ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ 2 Τα εργαλεία ανάγνωσης της ταυτότητας της πόλης. Τα εργαλεία

Διαβάστε περισσότερα

ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ ΑΣΤΙΚΩΝ ΣΥΓΚΟΙΝΩΝΙΩΝ (ΣΑΣ)

ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ ΑΣΤΙΚΩΝ ΣΥΓΚΟΙΝΩΝΙΩΝ (ΣΑΣ) ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ ΑΣΤΙΚΩΝ ΣΥΓΚΟΙΝΩΝΙΩΝ (ΣΑΣ) Οργανωτικές Δομές ΑΣ Συστήματα που ανήκουν στο κράτος, το οποίο και τα διαχειρίζεται. Συστήματα που ανήκουν σε ιδιώτη, ο οποίος και τα διαχειρίζεται. Συστήματα

Διαβάστε περισσότερα

Εισαγωγικές Έννοιες Επιχειρηματικότητας

Εισαγωγικές Έννοιες Επιχειρηματικότητας Εισαγωγικές Έννοιες Επιχειρηματικότητας Μάθημα 2 1 Εισαγωγή Χαρακτηριστικά στοιχεία της επιχείρησης ως οργανισμού Συστατικά μέρη και το περιβάλλον της επιχείρησης Διάφορες μορφές επιχειρήσεων που λειτουργούν

Διαβάστε περισσότερα

Κίνηση σε φθηνότερη διαδροµή µε µη γραµµικό κόστος

Κίνηση σε φθηνότερη διαδροµή µε µη γραµµικό κόστος υποδο?ών?εταφράζεταισε?ίαγενικότερηεξοικονό?ησηπαραγωγικώνπόρωνγιατηκοινωνία. τεχνικέςυποδο?ές,όπωςείναιαυτοκινητόδρο?οι,γέφυρεςκ.λ.π.ηκατασκευήτέτοιων Μιααπ τιςβασικέςλειτουργίεςτουκράτουςείναιοεφοδιασ?όςτηςκοινωνίας?εβασικές

Διαβάστε περισσότερα

Εργαστήριο Χωροταξικού Σχεδιασμού

Εργαστήριο Χωροταξικού Σχεδιασμού ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΧΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Διδακτική ομάδα: Ελένη Ανδρικοπούλου, Γρηγόρης Καυκαλάς 1η Διάλεξη Α. Τέσσερα Σχέδια για τη Θεσσαλονίκη Χωροταξική Μελέτη (1966-1968)

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΧΩΡΟΤΑΞΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ Μάθημα 2Σ6 01. ΔΙΔΑΣΚΟΝΤΕΣ: Ελένη ΑΝΔΡΙΚΟΠΟΥΛΟΥ, Γρηγόρης ΚΑΥΚΑΛΑΣ Χ Ε Ι Μ Ε Ρ Ι Ν Ο Ε Ξ Α Μ Η Ν Ο

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΧΩΡΟΤΑΞΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ Μάθημα 2Σ6 01. ΔΙΔΑΣΚΟΝΤΕΣ: Ελένη ΑΝΔΡΙΚΟΠΟΥΛΟΥ, Γρηγόρης ΚΑΥΚΑΛΑΣ Χ Ε Ι Μ Ε Ρ Ι Ν Ο Ε Ξ Α Μ Η Ν Ο ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΧΩΡΟΤΑΞΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ Μάθημα 2Σ6 01 ΔΙΔΑΣΚΟΝΤΕΣ: Ελένη ΑΝΔΡΙΚΟΠΟΥΛΟΥ, Γρηγόρης ΚΑΥΚΑΛΑΣ Χ Ε Ι Μ Ε Ρ Ι Ν Ο Ε Ξ Α Μ Η Ν Ο 2 0 1 3-2014 1 Α. ΟΙΚΙΣΤΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΚΑΙ ΚΑΤΟΙΚΙΑ Δίκτυο οικισμών και

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΜΑ : Προσδιορισμός του εισοδήματος που αποκτάται από ατομική αγροτική επιχειρηματική δραστηριότητα και φορολόγηση αυτού

ΘΕΜΑ : Προσδιορισμός του εισοδήματος που αποκτάται από ατομική αγροτική επιχειρηματική δραστηριότητα και φορολόγηση αυτού ΘΕΜΑ : Προσδιορισμός του εισοδήματος που αποκτάται από ατομική αγροτική επιχειρηματική δραστηριότητα και φορολόγηση αυτού Πρόταση Σε μια προσπάθεια για την αντικειμενική εξεύρεση του αγροτικού εισοδήματος

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΣΤ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΓΝΩΣΕΩΝ (TEL)

ΤΕΣΤ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΓΝΩΣΕΩΝ (TEL) ΤΕΣΤ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΓΝΩΣΕΩΝ (TEL) 1. Κατά τους οικονομολόγους ποιο από τα παρακάτω είναι ένας παραγωγικός συντελεστής; I. Μια κοινή μετοχή μιας εταιρείας υπολογιστών. II. Ένα εταιρικό ομόλογο μιας πετρελαϊκής

Διαβάστε περισσότερα

Κοινωνιολογία της Εκπαίδευσης

Κοινωνιολογία της Εκπαίδευσης Κοινωνιολογία της Εκπαίδευσης Συγκρουσιακές Θεωρήσεις Διδάσκων: Δρ. Βασίλης Ντακούμης 1 Διάγραμμα της παρουσίασης Μάθημα 5ο (σελ. 128 136) Οι θέσεις του Althusser Οι θέσεις του Gramsci 2 Karl Marx (1818-1883)

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΘΡΩΠΟΓΕΩΓΡΑΦΙΑ- ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΤΟΥ ΧΩΡΟΥ κ. ΦΟΥΤΑΚΗΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΤΜΗΜΑ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΤΕ ΚΑΙ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΤΟΠΟΓΡΑΦΙΑΣ &ΓΕΩΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ ΤΕ

ΑΝΘΡΩΠΟΓΕΩΓΡΑΦΙΑ- ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΤΟΥ ΧΩΡΟΥ κ. ΦΟΥΤΑΚΗΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΤΜΗΜΑ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΤΕ ΚΑΙ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΤΟΠΟΓΡΑΦΙΑΣ &ΓΕΩΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ ΤΕ ΑΝΘΡΩΠΟΓΕΩΓΡΑΦΙΑ- ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΤΟΥ ΧΩΡΟΥ κ. ΦΟΥΤΑΚΗΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΤΜΗΜΑ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΤΕ ΚΑΙ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΤΟΠΟΓΡΑΦΙΑΣ &ΓΕΩΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ ΤΕ 1 Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης

Διαβάστε περισσότερα

Εξειδικευμένοι Συντελεστές Παραγωγής και Διανομή του Εισοδήματος. Το Υπόδειγμα των Jones και Samuelson

Εξειδικευμένοι Συντελεστές Παραγωγής και Διανομή του Εισοδήματος. Το Υπόδειγμα των Jones και Samuelson Εξειδικευμένοι Συντελεστές Παραγωγής και Διανομή του Εισοδήματος Το Υπόδειγμα των Jones και Samuelson Διεθνές Εμπόριο και Διανομή του Εισοδήματος Υπάρχουν δύο βασικοί λόγοι για τους οποίους το διεθνές

Διαβάστε περισσότερα

Περιεχόμενα. Αστικά και περιφερειακά οικονομικά υποδείγματα και μέθοδοι... 37

Περιεχόμενα. Αστικά και περιφερειακά οικονομικά υποδείγματα και μέθοδοι... 37 Περιεχόμενα Εισαγωγικό σημείωμα του επιμελητή, Δημήτρης Σκούρας....................... 23 Εισαγωγή................................................................................ 25 Η λογική και η οργάνωση

Διαβάστε περισσότερα

9. Η εξάρτηση µεταξύ των επιχειρησιακών λειτουργιών είναι µεγάλη και αυτή καθορίζει την καλή πορεία και τελικά την ύπαρξη της επιχείρησης.

9. Η εξάρτηση µεταξύ των επιχειρησιακών λειτουργιών είναι µεγάλη και αυτή καθορίζει την καλή πορεία και τελικά την ύπαρξη της επιχείρησης. ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 (Η ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ) Να σηµειώσετε το σωστό ή το λάθος στο τέλος των προτάσεων: 1. Λειτουργικός στόχος του σχολείου είναι η µόρφωση των ανθρώπων. 2. Η επιχείρηση αποτελεί κοινωνική οργάνωση, γιατί

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΚΛΕΙΣΤΟΥ ΤΥΠΟΥ ΠΑΝΕΛΛΑ ΙΚΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΚΛΕΙΣΤΟΥ ΤΥΠΟΥ ΠΑΝΕΛΛΑ ΙΚΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΚΛΕΙΣΤΟΥ ΤΥΠΟΥ ΠΑΝΕΛΛΑ ΙΚΩΝ 2000 2013 : ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1ο 1 ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΚΛΕΙΣΤΟΥ ΤΥΠΟΥ ΠΑΝΕΛΛΑ ΙΚΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ 2000 2013 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ο : Επιχειρήσεις και οργανισµοί Να απαντήσετε αν είναι σωστή ή λανθασµένη

Διαβάστε περισσότερα

ΔΕΟ 24 Δημόσια διοίκηση και πολιτική. Τόμος 1 ος : Εισαγωγή στη Δημόσια Διοίκηση. Θεωρητικές έννοιες και βασικές γνώσεις

ΔΕΟ 24 Δημόσια διοίκηση και πολιτική. Τόμος 1 ος : Εισαγωγή στη Δημόσια Διοίκηση. Θεωρητικές έννοιες και βασικές γνώσεις Τόμος 1 ος : Εισαγωγή στη Δημόσια Διοίκηση Θεωρητικές έννοιες και βασικές γνώσεις Δημόσια και ιδιωτικά αγαθά Μια πρώτη σηµαντική διάκριση είναι αυτή µεταξύ δηµόσιων και ιδιωτικών αγαθών. Τα δηµόσια αγαθά

Διαβάστε περισσότερα

ιδιότητες των αναγκών

ιδιότητες των αναγκών ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ: ΒΑΣΙΚΕΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ αντικείμενο της Πολιτικής Οικονομίας (ή της Οικονομικής Επιστήμης) είναι η μελέτη των οικονομικών προβλημάτων (τα οποία κατατάσσουμε σε τέσσερις κατηγορίες),

Διαβάστε περισσότερα

Η πολιτική που αφορά τη δομή της παραγωγικής διαδικασίας και όχι το παραγόμενο γεωργικό προϊόν

Η πολιτική που αφορά τη δομή της παραγωγικής διαδικασίας και όχι το παραγόμενο γεωργικό προϊόν Π. Καρανικόλας Η πολιτική που αφορά τη δομή της παραγωγικής διαδικασίας και όχι το παραγόμενο γεωργικό προϊόν δηλαδή τη χρήση των παραγωγικών συντελεστών και τον προσανατολισμό της γεωργικής δραστηριότητας

Διαβάστε περισσότερα

5.1. Χωροταξικός Σχεδιασμός Κριτήρια αξιολόγησης Χωροταξικού Σχεδιασμού Δραστηριότητες Χωροταξικού Σχεδιασμού...

5.1. Χωροταξικός Σχεδιασμός Κριτήρια αξιολόγησης Χωροταξικού Σχεδιασμού Δραστηριότητες Χωροταξικού Σχεδιασμού... ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5. ΧΩΡΟΤΑΞΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ Περιεχόμενα 5.1. Χωροταξικός Σχεδιασμός... 2 5.2. Κριτήρια αξιολόγησης Χωροταξικού Σχεδιασμού... 4 5.3. Δραστηριότητες Χωροταξικού Σχεδιασμού... 5 5.4. Τύποι Χωροταξίας...

Διαβάστε περισσότερα

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 (Η ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ)

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 (Η ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ) ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 (Η ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ) Να σημειώσετε το σωστό ή το λάθος στο τέλος των προτάσεων: 1. Λειτουργικός στόχος του σχολείου είναι η μόρφωση των ανθρώπων. 2. Η επιχείρηση αποτελεί κοινωνική οργάνωση, γιατί

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ ΙΑΓΩΝΙΣΜΟΣ ΕΚΠΑΙ ΕΥΤΙΚΩΝ ΕΤΟΥΣ Σάββατο Proslipsis.gr ΚΛΑ ΟΣ ΠΕ 18 ΠΤΥΧΙΟΥΧΩΝ ΛΟΙΠΩΝ ΤΜΗΜΑΤΩΝ ΤΕΙ

ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ ΙΑΓΩΝΙΣΜΟΣ ΕΚΠΑΙ ΕΥΤΙΚΩΝ ΕΤΟΥΣ Σάββατο Proslipsis.gr ΚΛΑ ΟΣ ΠΕ 18 ΠΤΥΧΙΟΥΧΩΝ ΛΟΙΠΩΝ ΤΜΗΜΑΤΩΝ ΤΕΙ ΑΝΩΤΑΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΕΠΙΛΟΓΗΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΙΑΓΩΝΙΣΜΟΥ ΙΑΓΩΝΙΣΜΟΣ ΕΚΠΑΙ ΕΥΤΙΚΩΝ ΕΤΟΥΣ 2002 ΚΛΑ ΟΣ ΠΕ 18 ΠΤΥΧΙΟΥΧΩΝ ΛΟΙΠΩΝ ΤΜΗΜΑΤΩΝ ΤΕΙ ΕΙ ΙΚΟΤΗΤΕΣ: ΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ, ΛΟΓΙΣΤΙΚΗΣ, ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ

Διαβάστε περισσότερα

Β.δ Επιλογή των κατάλληλων εμπειρικών ερευνητικών μεθόδων

Β.δ Επιλογή των κατάλληλων εμπειρικών ερευνητικών μεθόδων Β.δ Επιλογή των κατάλληλων εμπειρικών ερευνητικών μεθόδων Νίκος Ναγόπουλος Για τη διεξαγωγή της κοινωνικής έρευνας χρησιμοποιούνται ποσοτικές ή/και ποιοτικές μέθοδοι που έχουν τις δικές τους τεχνικές και

Διαβάστε περισσότερα

ΕΜΠΕΙΡΙΕΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΟΥ ΑΓΡΟΤΟΥΡΙΣΜΟΥ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑ Α

ΕΜΠΕΙΡΙΕΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΟΥ ΑΓΡΟΤΟΥΡΙΣΜΟΥ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑ Α ΕΜΠΕΙΡΙΕΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΟΥ ΑΓΡΟΤΟΥΡΙΣΜΟΥ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑ Α Όλγα Ιακωβίδου, Καθηγήτρια ΑΠΘ Τµήµα Γεωπονίας, Τοµέας Αγροτικής Οικονοµίας Αριστοτέλειο Πανεπιστήµιο Θεσσαλονίκης e-mail:olg@agro.auth.gr Ο αγροτουρισµός,

Διαβάστε περισσότερα

Αγροτική Οικονομία. Ενότητα 1: Εισαγωγή

Αγροτική Οικονομία. Ενότητα 1: Εισαγωγή Αγροτική Οικονομία Ενότητα 1: Εισαγωγή Κοντογεώργος Αχιλλέας Σχολή Οργάνωσης και Διοίκησης Επιχειρήσεων Τμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων Αγροτικών Προϊόντων & Τροφίμων (Δ.Ε.Α.Π.Τ.) Σκοποί ενότητας Σκοπός της

Διαβάστε περισσότερα

Η προσέγγιση του Smith Καµπύλες χωρικού κόστους

Η προσέγγιση του Smith Καµπύλες χωρικού κόστους Η προσέγγιση του Smith Καµπύλες χωρικού κόστους O Smith (1966, 1981), διατύπωσε ένα άλλο υπόδειγµα, στο οποίο οι επιχειρήσεις µεγιστοποιούν τα κέρδη τους, συνδυάζοντας την καµπύλη των χωρικών εσόδων µε

Διαβάστε περισσότερα

ΟΜΟΣΠΟΝ ΙΑ ΕΚΠΑΙ ΕΥΤΙΚΩΝ ΦΡΟΝΤΙΣΤΩΝ ΕΛΛΑ ΟΣ (Ο.Ε.Φ.Ε.) ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ 2014 ΑΡΧΕΣ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ & ΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ

ΟΜΟΣΠΟΝ ΙΑ ΕΚΠΑΙ ΕΥΤΙΚΩΝ ΦΡΟΝΤΙΣΤΩΝ ΕΛΛΑ ΟΣ (Ο.Ε.Φ.Ε.) ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ 2014 ΑΡΧΕΣ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ & ΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ Ε_3.Ο λ3τ(ε) ΤΑΞΗ: ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ: ΜΑΘΗΜΑ: Γ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΗ (2ος Κύκλος) ΑΡΧΕΣ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ & ΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ Ηµεροµηνία: Μ. Τετάρτη 16 Απριλίου 2014 ιάρκεια Εξέτασης: 3 ώρες ΕΚΦΩΝΗΣΕΙΣ ΟΜΑ

Διαβάστε περισσότερα

8. Ο ΓΕΝΝΕΤΙΚΟΣ ΚΩ ΙΚΑΣ ΤΟΥ ΝΕΟΥ ΑΣΤΙΚΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ.

8. Ο ΓΕΝΝΕΤΙΚΟΣ ΚΩ ΙΚΑΣ ΤΟΥ ΝΕΟΥ ΑΣΤΙΚΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ. 8. Ο ΓΕΝΝΕΤΙΚΟΣ ΚΩ ΙΚΑΣ ΤΟΥ ΝΕΟΥ ΑΣΤΙΚΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ. 8.1. Οι παράγοντες υλικής & άϋλης άποψης, τα δίκτυα. Ο εντοπισµός του είδους, της θέσης και της λειτουργίας των συστατικών στοιχείων της Αστικής

Διαβάστε περισσότερα

Συνολικός Χάρτης Πόλης

Συνολικός Χάρτης Πόλης Στα πλαίσια εφαρµογής της οδηγίας 2002/49/ΕΚ, για την αντιµετώπιση των σοβαρών περιβαλλοντικών προβληµάτων που αντιµετωπίζουν οι πόλεις, εξαιτίας του οδικού Θορύβου, µε σοβαρές επιπτώσεις στην ανθρώπινη

Διαβάστε περισσότερα

7. Η εξάρτηση µεταξύ των επιχειρησιακών λειτουργιών είναι µεγάλη και αυτή καθορίζει την καλή πορεία και τελικά την ύπαρξη της επιχείρησης.

7. Η εξάρτηση µεταξύ των επιχειρησιακών λειτουργιών είναι µεγάλη και αυτή καθορίζει την καλή πορεία και τελικά την ύπαρξη της επιχείρησης. ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 (Η ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ) Να σηµειώσετε το σωστό ή το λάθος στο τέλος των προτάσεων: 1. Η επιχείρηση αποτελεί κοινωνική οργάνωση, γιατί εκφράζει έναν τρόπο συλλογικής δράσης. 2. Η επιχείρηση, εκτός από

Διαβάστε περισσότερα

2Σ6 01 και 2Σ6 11 Χειµερινό Εξάµηνο 2Σ6 02 και 2Σ6 12 Εαρινό Εξάµηνο. Σχεδιασµού (και ) Ε. Ανδρικοπούλου, Γ.

2Σ6 01 και 2Σ6 11 Χειµερινό Εξάµηνο 2Σ6 02 και 2Σ6 12 Εαρινό Εξάµηνο. Σχεδιασµού (και ) Ε. Ανδρικοπούλου, Γ. 2Σ6 01 και 2Σ6 11 Χειµερινό Εξάµηνο 2Σ6 02 και 2Σ6 12 Εαρινό Εξάµηνο Εκτεταµένο Εργαστήριο Χωροταξικού Σχεδιασµού 2012-13 (και 2013-14) Ε. Ανδρικοπούλου, Γ. Καυκαλάς Εκπαιδευτικοί στόχοι του µαθήµατος

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ. Οι συγγραφείς... xiii Πρόλογος και ευχαριστίες...xv

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ. Οι συγγραφείς... xiii Πρόλογος και ευχαριστίες...xv ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Οι συγγραφείς... xiii Πρόλογος και ευχαριστίες...xv 1. Πόλη και σχεδιασμός: oι βασικές συνιστώσες... 18 1.1 Αναγκαιότητα του χωρικού σχεδιασμού....18 1.2 Η ρύθμιση των χρήσεων γης...20 1.3

Διαβάστε περισσότερα

ΔΕΙΓΜΑ ΠΡΙΝ ΤΙΣ ΔΙΟΡΘΩΣΕΙΣ

ΔΕΙΓΜΑ ΠΡΙΝ ΤΙΣ ΔΙΟΡΘΩΣΕΙΣ Εισαγωγή Μέρος Πρώτο: Αστικά και Περιφερειακά Οικονομικά Υποδείγματα και Μέθοδοι ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 Χωροθέτηση δραστηριοτήτων: η χωροθέτηση της επιχείρησης στη θεωρία 1. 1 Εισαγωγή 1.2 Κλασικά και νεοκλασικά υποδείγματα

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ ΤΜΗΜΑ ΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΑΓΡΟΤΙΚΩΝ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ ΚΑΙ ΤΡΟΦΙΜΩΝ ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΤΥΠΟΥ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ ΤΜΗΜΑ ΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΑΓΡΟΤΙΚΩΝ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ ΚΑΙ ΤΡΟΦΙΜΩΝ ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΤΥΠΟΥ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ ΤΜΗΜΑ ΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΑΓΡΟΤΙΚΩΝ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ ΚΑΙ ΤΡΟΦΙΜΩΝ ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΤΥΠΟΥ Η αυριανή ηµερίδα στόχο έχει την παρουσίαση των αποτελεσµάτων δύο ερευνητικών προγραµµάτων: 1. «ΑΝΑ

Διαβάστε περισσότερα

ΑΡΧΕΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΘΕΩΡΙΑΣ

ΑΡΧΕΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΘΕΩΡΙΑΣ ΑΡΧΕΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΘΕΩΡΙΑΣ ΕΠΑ.Λ. (ΟΜΑ Α Β ) 2010 ΕΚΦΩΝΗΣΕΙΣ ΟΜΑ Α ΠΡΩΤΗ ΘΕΜΑ Α Α1. Να χαρακτηρίσετε τις προτάσεις που ακολουθούν, γράφοντας στο τετράδιό σας δίπλα στο γράµµα που αντιστοιχεί σε κάθε πρόταση

Διαβάστε περισσότερα

ΑΡΧΕΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΘΕΩΡΙΑΣ

ΑΡΧΕΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΘΕΩΡΙΑΣ ΑΡΧΕΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΘΕΩΡΙΑΣ Κεφάλαιο 1 ο : Βασικές Οικονομικές Έννοιες ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΝΙΚΟΛΑΟΣ Χ. ΤΖΟΜΑΚΑΣ ΟΙΚΟΝΟΜΟΛΟΓΟΣ Πολιτική Οικονομία (Οικονομική Επιστήμη) είναι η επιστήμη που μελετά τα οικονομικά προβλήματα

Διαβάστε περισσότερα

Η έννοια του Management: εµπεριέχει δύο βασικές λειτουργίες, την οργάνωση και τη διοίκηση, καθώς και µια βοηθητική, τον έλεγχο.

Η έννοια του Management: εµπεριέχει δύο βασικές λειτουργίες, την οργάνωση και τη διοίκηση, καθώς και µια βοηθητική, τον έλεγχο. Η έννοια του Management: εµπεριέχει δύο βασικές λειτουργίες, την οργάνωση και τη διοίκηση, καθώς και µια βοηθητική, τον έλεγχο. Η έννοια της οργάνωσης: ως ενέργεια: ρύθµιση των σχέσεων ανάµεσα στα µέλη

Διαβάστε περισσότερα

1ο ΣΤΑΔΙΟ ΓΕΝΕΣΗ ΜΕΤΑΚΙΝΗΣΕΩΝ

1ο ΣΤΑΔΙΟ ΓΕΝΕΣΗ ΜΕΤΑΚΙΝΗΣΕΩΝ ΠΡΟΒΛΗΜΑ 1ο ΣΤΑΔΙΟ ΓΕΝΕΣΗ ΜΕΤΑΚΙΝΗΣΕΩΝ πόσες μετακινήσεις δημιουργούνται σε και για κάθε κυκλοφοριακή ζώνη; ΟΡΙΣΜΟΙ μετακίνηση μετακίνηση με βάση την κατοικία μετακίνηση με βάση άλλη πέρα της κατοικίας

Διαβάστε περισσότερα

7. Η ΓΕΝΝΕΤΙΚΗ ΥΛΗ ΤΩΝ ΠΟΛΕΩΝ.

7. Η ΓΕΝΝΕΤΙΚΗ ΥΛΗ ΤΩΝ ΠΟΛΕΩΝ. 7. Η ΓΕΝΝΕΤΙΚΗ ΥΛΗ ΤΩΝ ΠΟΛΕΩΝ. 7.1. Τα γενεσιουργά πολεοδοµικά αίτια. Με την τελευταία 10ετία του 20ου αιώνα άρχισαν να συντονίζονται µία σειρά από Κοινωνικές, Οικονοµικές, ιαχειριστικές και Τεχνολογικές

Διαβάστε περισσότερα