ΔΙΔΑΚΤΟΡΙΚΗ ΔΙΑΤΡΙΒΗ ΠΑΣΧΑΛΗΣ. ΒΗΧΟΥ ΗΣ ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ: ΕΠΙΚΟΥΡΟΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ Π.ΚΟΚΚΑΣ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΦΥΣΙΚΗΣ ΥΨΗΛΩΝ ΕΝΕΡΓΕΙΩΝ

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "ΔΙΔΑΚΤΟΡΙΚΗ ΔΙΑΤΡΙΒΗ ΠΑΣΧΑΛΗΣ. ΒΗΧΟΥ ΗΣ ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ: ΕΠΙΚΟΥΡΟΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ Π.ΚΟΚΚΑΣ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΦΥΣΙΚΗΣ ΥΨΗΛΩΝ ΕΝΕΡΓΕΙΩΝ"

Transcript

1 Ανάπτυξη ηλεκτρονικού συστήματος λήψης δεδομένων και ελέγχου των αισθητήρων πυριτίου του ανιχνευτικού συστήματος Preshower του πειράματος CMS στο CERN. ΔΙΔΑΚΤΟΡΙΚΗ ΔΙΑΤΡΙΒΗ ΠΑΣΧΑΛΗΣ. ΒΗΧΟΥ ΗΣ ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ: ΕΠΙΚΟΥΡΟΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ Π.ΚΟΚΚΑΣ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΦΥΣΙΚΗΣ ΥΨΗΛΩΝ ΕΝΕΡΓΕΙΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥ ΩΝ ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΕΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΕΣ ΤΜΗΜΑ ΦΥΣΙΚΗΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ ΙΩΑΝΝΙΝΑ 00

2

3 ΣΥΝΟΨΗ Σύνοψη Το αντικείμενο της παρούσας διδακτορικής διατριβής αποτελεί η ανάπτυξη του ηλεκτρονικού συστήματος λήψης δεδομένων και ελέγχου των αισθητήρων πυριτίου που προορίζεται για το ανιχνευτικό σύστημα Preshower του πειράματος CMS. Το πείραμα CMS θα λάβει χώρα στον ευρωπαϊκό οργανισμό πυρηνικών ερευνών CERN τα επόμενα χρόνια. Στο πρώτο κεφάλαιο της διατριβής αναπτύσσονται τα ερωτήματα στα οποία η επιστημονική κοινότητα επιχειρεί να δώσει μια απάντηση με το πείραμα CMS καθώς και ο τρόπος με τον οποίο συμβάλλει καθοριστικά ο υπο-ανιχνευτής Preshower στην επίτευξη αυτού του στόχου. Στο δεύτερο κεφάλαιο παρουσιάζεται ο τρόπος με τον οποίο αναπτύχθηκε το ηλεκτρονικό σύστημα λήψης δεδομένων και ελέγχου των αισθητήρων πυριτίου, ώστε να επιτευχθεί η συλλογή του φορτίου που εναποτίθεται στις λωρίδες τους λόγω της διέλευσης κάποιου σωματιδίου. Στο τρίτο κεφάλαιο παρουσιάζεται η ανάπτυξη ενός ιδιαίτερα εύελικτου ηλεκτρονικού συστήματος το οποίο παίζει πολύ σημαντικό ρόλο στην αξιολόγηση της λειτουργίας του ηλεκτρονικού συστήματος λήψης δεδομένων και ελέγχου των αισθητήρων πυριτίου. Στο τελευταίο κεφάλαιο μελετώνται τα αποτελέσματα της ακτινοβόλησης των αισθητήρων πυριτίου από παλμικό LASER και δέσμες σωματιδίων με σκοπό την επιβεβαίωση της λειτουργίας του ηλεκτρονικού συστήματος λήψης δεδομένων και ελέγχου υπό ρεαλιστικές συνθήκες.

4 ABSTRACT Abstract The subject of this thesis is the development of the electronic system for reading out the silicon strip sensors of the Preshower detector intended for use in the CMS experiment that will be held at the European Organization for Nuclear Research (CERN). Chapter introduces the physics goals of the CMS experiment and the significant contribution of the Preshower detector for achieving them. Chapter presents the way the front-end electronic system was designed in order to collect the charge deposited in the silicon strips by traversing charged particles. Chapter deals with the development of an extremely flexible testbench which plays an essential role for the evaluation of the on-detector electronic system. Chapter deals with the measurements taken from the irradiation of the silicon sensors using LASER and particle beam in order to verify the functionality of the electronic system under realistic operating conditions.

5 ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ Ευχαριστίες Στο σηµείο αυτό θα ήθελα να ευχαριστήσω τους ανθρώπους που συνέβαλαν στην πραγµατοποίηση αυτής της διδακτορικής διατριβής. Τον επιβλέποντα της διπλωµατικής µου εργασίας Επίκουρο Καθηγητή Παναγιώτη Κόκκα, µέλος του Εργαστηρίου Φυσικής Υψηλών Ενεργειών του Πανεπιστηµίου Ιωαννίνων, για την καθοδήγησή του καθ όλη τη διάρκεια εκπόνησης της διατριβής. Τον Καθηγητή Φρίξο Τριάντη διευθυντή του ΕΦΥΕ, τον Αναπληρωτή Καθηγητή Νικόλαο Μάνθο, τον Επίκουρο Καθηγητή Ιωάννη Ευαγγέλου και τον Λέκτορα Ιωάννη Παπαδόπουλο για την άριστη συνεργασία. Τους David Barney, Wojciech Bialas, Philippe Bloch, Anna Elliott- Peisert και Serge Reynaud του CERN για την επιστημονική και τεχνική γνώση που μου διέθεσαν. Τέλος, θα ήθελα να ευχαριστήσω ιδιαιτέρως τον Κωνσταντίνο Κλουκίνα του CERN για την καθοριστική συμβολή του για την διεκπεραίωση της διατριβής. Σημειώνεται ότι η εργασία αυτή συγχρηματοδοτήθηκε από την Ευρωπαϊκή Ένωση, στα πλαίσια του προγράμματος με τίτλο «ΗΡΑΚΛΕΙΤΟΣ», του προγράμματος ΕΠΕΑΕΚ ΙΙ του ου Κοινοτικού Πλαισίου Στήριξης του ΥΠ.Ε.Π.Θ., με χρηματοδότηση κατά % από εθνικούς πόρους και κατά % από το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο (ΕΚΤ).

6 Περιεχόμενα ΚΕΦΑΛΑΙΟ : ΕΙΣΑΓΩΓΗ.... Το ευρωπαϊκό εργαστήριο CERN.... Ο επιταχυντής LHC..... Παραγωγή δεσμών πρωτονίων/σύμπλεγμα επιταχυντών του CERN Τα πειράματα του LHC.... Το πείραμα CMS..... Η φυσική του πειράματος CMS Ο σχεδιασμος του CMS... A. Ο μαγνήτης... B. Ο εσωτερικός ανιχνευτής τροχιών... Γ. Το ηλεκτρομαγνητικό καλορίμετρο... Δ. Το αδρονικό καλορίμετρο... Ε. Το σύστημα ανίχνευσης μυονίων.... Το ηλεκτρομαγνητικό καλορίμετρο του CMS.... O υπο-ανιχνευτής Preshower..... Αρχιτεκτονική του Preshower..... Αισθητήρες πυριτίου..... Κατασκευή του Preshower.... Αναφορές...0 ΚΕΦΑΛΑΙΟ : ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΩΝ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΩΝ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ ΕΠΙ ΤΟΥ ΑΝΙΧΝΕΥΤΗ.... Αρχιτεκτονική των ηλεκτρονικών για τον Preshower.... Σύστημα ανάγνωσης των λωρίδων του αισθητήρα πυριτίου..... Delta και PACE-AM...9. Μητρική κάρτα..... Τμήμα συλλογης δεδομένων... A. AD0... B. K-CHIP... Γ. GOL... Δ. Ημίσεια μητρική κάρτα..... Τμήμα ελέγχου...9 Α. Η Αρχιτεκτονική του συστήματος ελέγχου των ηλεκτρονικών του Preshower...0 Β. Αρχιτεκτονική πλεονασμού... Γ. Κάρτα ελέγχου..... Ολοκλήρωση του συστήματος.... Αναφορές...

7 ΚΕΦΑΛΑΙΟ : ΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΤΩΝ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΩΝ ΕΠΙ ΤΟΥ ΑΝΙΧΝΕΥΤΗ.... Εισαγωγή στην αρχιτεκτονική του συστήματος αξιολόγησης..... Προδιαγραφές..... Υλοποίηση του συστήματος αξιολογησης.... Το υποσύστημα σκανδαλισμού Χρονισμός του συστήματος αξιολογησης Κανόνες σκανδαλισμού του πειράματος CMS Παραγωγή ακολουθιών σκανδαλισμού..... Εξομοίωση της παραγωγής των δεσμών πρωτονίων..... Παραγωγή σημάτων βαθμονομησης..... Παραγωγή σημάτων έναρξης νέου κύκλου δεσμών πρωτονίων..... Προτεραιότητα στην παραγωγή ταχέων εντολών..... Κωδικοποίηση ταχέων εντολών.... Το υποσύστημα συλλογής δεδομένων Αρχιτεκτονική του υποσυστήματος συλλογής δεδομένων Βαθμίδα λήψης και αποκωδικοποίησης δεδομένων... 9 Α. Gigabit Ethernet και Κωδικοποίηση b/0b... 9 Β. Μετάδοση δεδομένων από το GOL... 9 Γ. Υλισμικό για τη λήψη των οπτικών σημάτων... 9 Δ. Λήψη και αποκωδικοποίηση δεδομένων από το FPGA Βαθμίδα επεξεργασίας δεδομένων Βαθμίδα αποστολής δεδομένων προς τον Η/Υ Το υποσύστημα ελέγχου FEC Ενσωμάτωση του συστήματος FEC Υποσύστημα επικοινωνίας με τον Η/Υ Λογισμικό.... Άλλες χρήσεις του συστήματος.... Αναφορές...

8 ΚΕΦΑΛΑΙΟ : ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΩΝ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΩΝ ΕΠΙ ΤΟΥ ΑΝΙΧΝΕΥΤΗ Ακτινοβόληση με χρήση παλμικού LASER..... Μετρητική διάταξη..... Τοποθέτηση του LASER..... Εύρεση της γραμμικής περιοχής λειτουργίας του LASER..... Aκτινοβόληση των λωρίδων του αισθητήρα πυριτίου.... Ακτινοβόληση με δέσμες σωματιδίων Μετρητική διάταξη..... Μέθοδος επεξεργασίας των μετρήσεων... Α. Αλγόριθμος απόρριψης του κοινού σήματος..... Μετρήσεις με δέσμη ηλεκτρονίων Μετρήσεις με δέσμη μυονίων.... Συμπεράσματα.... Αναφορές... ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ... 9 Σύστημα ανάγνωσης των λωρίδων του ανιχνευτή... 9 Μητρική κάρτα - Τύπος Μητρική κάρτα - Τύπος... Μητρική κάρτα - Τύπος... Μητρική κάρτα - Τύπος... Κάρτα έναρξης του δακτυλιοειδούς δικτύου... 9 Σύστημα διασύνδεσης μητρικών καρτών... 9 Κάρτα τερματισμού του δακτυλιοειδούς δικτύου... 9 Σύστημα αξιολόγησης... 9

9 ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΚΕΦΑΛΑΙΟ : ΕΙΣΑΓΩΓΗ Το αντικείμενο αυτού του κεφαλαίου αποτελεί μια εισαγωγή στο πείραμα συγκρουομένων δεσμών πρωτονίων CMS του ευρωπαϊκού οργανισμού πυρηνικών ερευνών CERN. Στην εισαγωγή αυτή παρουσιάζεται το CERN και η υλικοτεχνική υποδομή που διαθέτει για τη διεξαγωγή της έρευνας επί των στοιχειωδών συστατικών της ύλης και των δυνάμεων που διέπουν την συμπεριφορά τους, συμπεριλαμβανομένου και του επιταχυντή LHC που είναι αυτή τη στιγμή υπό κατασκευή. Στα πλαίσια αυτού του κεφαλαίου παρουσιάζονται κάποια από τα ερωτήματα που προκύπτουν από την επικρατούσα θεωρία περί της δομής της ύλης, στα οποία το πείραμα CMS με τη βοήθεια του επιταχυντή LHC θα επιχειρήσει να δώσει μια απάντηση. Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται σε έναν από τους υπο-ανιχνευτές του πειράματος CMS, τον επονομαζόμενο ανιχνευτή προεντοπισμού ηλεκτρομαγνητικών καταιγισμών ή Preshower. Το κεφάλαιο αυτό εστιάζεται τόσο στην αναγκαιότητα χρήσης του Preshower όσο και στην αρχιτεκτονική του.

10 ΕΙΣΑΓΩΓΗ

11 ΕΙΣΑΓΩΓΗ. Το ευρωπαϊκό εργαστήριο CERN Ο ευρωπαϊκός οργανισμός πυρηνικών ερευνών (Conseil Européen pour la Recherche Nucléaire ή CERN), εδρεύει στη Γενεύη και αποτελεί το μεγαλύτερο εργαστήριο φυσικής υψηλών ενεργειών στον κόσμο. Ως εργαστήριο φυσικής υψηλών ενεργειών, έχει ως κύριο στόχο την παροχή της απαραίτητης υλικοτεχνικής υποδομής για τη διεξαγωγή της έρευνας επί των στοιχειωδών συστατικών της ύλης και των δυνάμεων που διέπουν την συμπεριφορά τους. Ιδρυθέν το 9, το CERN αποτέλεσε μία από της πρώτες συλλογικές προσπάθειες της Ευρώπης και σήμερα μετρά 0 κράτη-μέλη, συμπεριλαμβανομένης και της Ελλάδας. Τα κράτημέλη του CERN είναι τα εξής: Αυστρία, Βέλγιο, Βουλγαρία, Γαλλία, Γερμανία, Δανία, Ελβετία, Ελλάδα, Ισπανία, Ιταλία, Μεγάλη Βρετανία, Νορβηγία, Ολλανδία, Ουγγαρία, Πολωνία, Πορτογαλία, Σλοβακία, Σουηδία, Τσεχία και Φινλανδία. Εκτός των 0 ευρωπαϊκών κρατών-μελών, τα εξής κράτη εμπλέκονται σε διαφόρους άλλους τομείς: Αζερμπαϊτζάν, Αλγερία, Αργεντινή, Αρμενία, Αυστραλία, Βραζιλία, Κροατία, Κύπρος, Εσθονία, Γεωργία, Ηνωμένες Πολιτείες, Ιαπωνία, Ινδία, Ιράν, Ιρλανδία, Ισλανδία, Ισραήλ, Καναδάς, Κίνα, Λευκορωσία, Μαρόκο, Μεξικό, Νότια Αφρική, Νότια Κορέα, Ουκρανία, Πακιστάν, Περού, Ρουμανία, Ρωσία, Σερβία, Σλοβενία και Ταϊβάν []. Σχήμα -: Κράτη-μέλη του CERN.

12 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Αυτή τη στιγμή, το σημαντικότερο πρόγραμμα του CERN αποτελεί η υλοποίηση του μεγαλύτερου επιταχυντή σωματιδίων στον κόσμο, εν ονόματι LHC (Large Hadron Collider), που υπολογίζεται να ολοκληρωθεί το 00.. Ο επιταχυντής LHC Ο LHC είναι ένας κυκλικός επιταχυντής περιμέτρου.km ικανός να επιταχύνει δύο αντίθετα περιστρεφόμενες δέσμες πρωτονίων, να τις εστιάσει και να τις οδηγήσει σε σύγκρουση. Η ενέργεια στο κέντρο μάζας θα είναι TeV ενώ η φωτεινότητα L (Luminosity) φτάνει σταδιακά έως και τα 0 cm - s -. Οι δέσμες πρωτονίων δεν είναι συνεχείς αλλά αποτελούνται από τμήματα (bunches) των 0 πρωτονίων. Οι δυο αντίθετα περιστρεφόμενες δέσμες πρωτονίων εστιάζονται και συγκρούουνται ανά ~ns. Ο αριθμός των συγκρούσεων υπολογίζεται να φτάσει τις x0 /s, καθώς μονο μερικές δεκάδες από τα 0 πρωτόνια συγκρούουνται. Εκτός των δεσμών πρωτονίων, είναι δυνατή η επιτάχυνση και σύγκρουση πυρήνων μολύβδου με ενέργεια κέντρου μάζας έως και ΤeV και φωτεινότητα L 0 cm - s -. Σχήμα -: Μαγνήτης του LHC.

13 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Για την επιτάχυνση σωματιδίων με το ίδιο φορτίο σε αντίθετες κατευθύνσεις απαιτούνται δύο αντίθετα μαγνητικά πεδία. Για λόγους χώρου και κόστους οι μαγνήτες (και οι σωλήνες στους οποίους θα κινούνται οι δύο δέσμες) τοποθετούνται στο ίδιο κέλυφος. Για να διατηρηθεί η κυκλική τροχιά των δεσμών πρωτονίων ενέργειας TeV απαιτείται μαγνητικό πεδίο της τάξης των.t, που όμοιό του δεν είχε ποτέ εφαρμοστεί σε προηγούμενο επιταχυντή. Η δημιουργία αυτού του μαγνητικού πεδίου βασίζεται στην υπεραγωγιμότητα, την ιδιότητα συγκεκριμένων υλικών να άγουν ηλεκτρικό ρεύμα χωρίς αντίσταση και ενεργειακές απώλειες υπό ιδιαίτερα χαμηλές θερμοκρασίες. Για αυτόν τον λόγο οι μαγνήτες ψύχονται σε θερμοκρασία.9 ο Κ, χαμηλότερη ακόμη και από τη θερμοκρασία του διαστήματος. Για την ψύξη των μαγνητών χρησιμοποιείται υπέρυγρο ήλιο υπό ατμοσφαιρική πίεση. Ο επιταχυντής LHC, με περίμετρο.km, αποτελεί τη μεγαλύτερη υπεραγώγιμη εγκατάσταση στον κόσμο... ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΔΕΣΜΩΝ ΠΡΩΤΟΝΙΩΝ/ΣΥΜΠΛΕΓΜΑ ΕΠΙΤΑΧΥΝΤΩΝ ΤΟΥ CERN Ο LHC εγκαθίσταται στην υπάρχουσα υπόγεια σήραγγα όπου στο παρελθόν βρισκόταν ο επιταχυντής ηλεκτρονίων-ποζιτρονίων LEP (Large Electron Positron collider) ενώ οι δέσμες πρωτονίων που οδηγούνται σε αυτόν παράγονται στο υπάρχον σύμπλεγμα επιταχυντών του CERN (Σχήμα -). Η παραγωγή των πρωτονίων επιτυγχάνεται με ιονισμό αέριου Η υπό ισχυρό μαγνητικό πεδίο το οποίο δημιουργείται με κατάλληλο τετράπολο. Μετά την παραγωγή τους, τα πρωτόνια οδηγούνται στον γραμμικό επιταχυντή LINAC (LINear ACcelerator ). Ο LINAC επιταχύνει τα πρωτόνια ώστε να αποκτήσουν ενέργεια 0MeV. Ο πρώτος από τους κυκλικούς επιταχυντές στον οποίον εισέρχονται τα πρωτόνια είναι ο PSB (Proton Synchrotron Booster), ο οποίος προσδίδει σε αυτά επιπλέον ενέργεια έτσι ώστε να φτάσουν τα 00MeV. Ακολούθως, τα πρωτόνια εισέρχονται στον επιταχυντή PS (Proton Synchrotron). Ο διαμέτρου 00m PS αποτελεί τον παλαιότερο επιταχυντή του CERN, ο οποίος τέθηκε για πρώτη φορά σε λειτουργία το 99. Η μέγιστη ενέργεια που προσδίδεται στα πρωτόνια από τον PS φτάνει τα GeV. Έκτοτε, αναβαθμίστηκε αρκετές φορές με αποτέλεσμα να αποτελεί σήμερα τον πιο ευέλικτο επιταχυντή του CERN καθώς μπορεί πλέον να επιταχύνει κάθε είδους ηλεκτρικά φορτισμένα σωμάτια όπως e -, p, τα αντισωμάτια τους (e +, p ) και διάφορα είδη βαρέων ιόντων. Μετά τον PS, τα πρωτόνια οδηγούνται στον διαμέτρου km επιταχυντή SPS (Super Proton Synchrotron), ο οποίος αποτέλεσε και τον πρώτο επιταχυντή του CERN που κατασκευάστηκε σε υπόγεια σήραγγα. Όταν κατά το έτος 9 τέθηκε για πρώτη φορά σε λειτουργία ο SPS, η μέγιστη ενέργεια των πρωτονίων έφτανε τα 00GeV. Έκτοτε, ο SPS

14 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Σχήμα -: Σύμπλεγμα επιταχυντών του CERN [].

15 ΕΙΣΑΓΩΓΗ αναβαθμίστηκε αρκετές φορές και πλέον σήμερα η μέγιστη προσδιδόμενη ενέργεια φτάνει τα 00 GeV. Στο παρελθόν, εκτός των πειραμάτων σταθερού στόχου (fixed-target), ο SPS χρησιμοποιήθηκε για πειράματα σύγκρουσης πρωτονίων-αντιπρωτονίων και για την επιτάχυνση δεσμών ηλεκτρονίων-ποζιτρονίων που οδηγούνται ακολούθως στον LEP. Σήμερα, ο SPS αποτελεί το τελευταίο στάδιο προ-επιτάχυνσης των πρωτονίων, πριν διαχωριστούν σε δυο αντίθετα κινούμενες δέσμες και οδηγηθούν στον LHC. Σημειώνεται ότι για την επιτάχυνση των πυρήνων μολύβδου ακολουθείται σχεδόν η ίδια διαδικασία, με μόνη διαφορά την αρχική επιτάχυνση των πυρήνων από τον γραμμικό επιταχυντή LINAC.... ΤΑ ΠΕΙΡΑΜΑΤΑ ΤΟΥ LHC Με τη βοήθεια του LHC η επιστημονική κοινότητα ευελπιστεί στην κατανόηση αναπάντητων ερωτημάτων που προκύπτουν από την επικρατούσα θεωρία περί της δομής της ύλης, γνωστή και ως καθιερωμένο πρότυπο (Standard Model). Τα ερωτηματικά που προκύπτουν είναι: η προέλευση της μάζας η ανισότητα στην κατανομή ύλης και αντι-ύλης στο σύμπαν η μη ύπαρξη μιας ενοποιημένης θεωρίας περιγραφής των στοιχειωδών σωματιδίων και των αλληλεπιδράσεων η ύπαρξη μιας τέταρτης μορφής ύλης (quark gluon plasma). Για την απάντηση αυτών των ερωτημάτων, αναπτύσσονται παράλληλα στον LHC τα εξής τέσσερα πειράματα: CMS (Compact Muon Solenoid) ATLAS (A Toroidal LHC ApparatuS), ALICE (A Large Ion Collider Experiment) LHCb (Large Hadron Collider beauty experiment) Τα παραπάνω πειράματα θα πραγματοποιηθούν σε τέσσερα σημεία σύγκρουσης των επιταχυνομένων σωματιδίων (Σχήμα -). Τα μεν πειράματα ATLAS [] και CMS [] αποτελούν Ως συγκρουστής πρωτονίων-αντιπρωτονίων, o SPS κατά τη δεκαετία του 90 χαρισε στο CERN μια από τις σπουδαιότερες στιγμές στην ιστορία του, την πρώτη παρατήρηση των φορέων της ασθενούς αλληλεπίδρασης σωματίων W και Z.

16 ΕΙΣΑΓΩΓΗ στην ουσία ανιχνευτές γενικής χρήσεως εστιασμένους κυρίως στη μελέτη της προέλευσης της μάζας, σε αντίθεση με το πείραμα LHCb [] που είναι αφοσιωμένο στη μελέτη της ασυμμετρίας ύλης/αντι-ύλης, και το πείραμα ALICE [] που είναι επικεντρώνεται στην αλληλεπίδραση βαρέων ιόντων και την πιθανή ύπαρξη μιας τέταρτης μορφής ύλης.. Το πείραμα CMS Το πείραμα CMS, σχεδιάστηκε με κύριο στόχο την πειραματική επαλήθευση της θεωρίας περί της προέλευσης της μάζας στα πλαίσια του καθιερωμένου προτύπου, μελετώντας τα αποτελέσματα της σύγκρουσης των αντίθετα κινουμένων δεσμών πρωτονίων υπό τη μέγιστη φωτεινότητα του LHC. Η επόμενη παράγραφος επικεντρώνεται στην εν λόγω θεωρία καθώς και σε άλλες πτυχές της φυσικής υψηλών ενεργειών που πιθανόν να αποκαλυφθούν/επαληθευθούν κατά τη διάρκεια του πειράματος. Σχήμα -: Τα τέσσερα πειράματα του LHC.

17 ΕΙΣΑΓΩΓΗ.. Η ΦΥΣΙΚΗ ΤΟΥ ΠΕΙΡΑΜΑΤΟΣ CMS Παρόλο που κατά το καθιερωμένο πρότυπο η ηλεκτρομαγνητική και η ασθενής αλληλεπίδραση ενοποιούνται υπό μια κοινή θεωρία, οι φορείς τους δεν παύουν να είναι πολύ διαφορετικοί. Τα φωτόνια, φορείς της ηλεκτρομαγνητικής αλληλεπίδρασης, δεν έχουν μάζα, σε αντίθεση με τα μποζόνια W ± και Ζ 0, φορείς της ασθενούς αλληλεπίδρασης, των οποίων η μάζα είναι της τάξεως των 0GeV και 90GeV, αντίστοιχα. Αυτές οι μεγάλες διαφορές μάζας, δημιουργούν ένα μεγάλο ερωτηματικό καθώς δεν υπάρχει πειραματικά αποδεδειγμένος μηχανισμός που προσδίδει στα σωματίδια τη μάζα τους. Μια πιθανή εξήγηση αυτού του μηχανισμού στα πλαίσια του καθιερωμένου προτύπου δίνει η θεωρία του Higgs [][]. Σύμφωνα με αυτή, κάθε σωματίδιο αποκτά τη μάζα του ανάλογα με τη σφοδρότητα της αλληλεπίδρασης του με το πεδίο Higgs που υπάρχει στο σύμπαν. Η θεωρία αυτή εισάγει την παρουσία ενός νέου σωματιδίου, του μποζονίου Higgs (H 0 ). Αν και στην εν λόγω θεωρία δεν καθορίζεται παρά μόνο το άνω όριο (~TeV) της μάζας του μποζονίου Higgs, προβλέπονται ωστόσο οι μηχανισμοί και η συχνότητα εμφάνισής του καθώς επίσης και οι διασπάσεις του για κάθε πιθανή μάζα του. Τα διαγράμματα Feynman για τους τέσσερις πιθανούς μηχανισμούς εμφάνισης του σωματιδίου Higgs στο CMS απεικονίζονται στο Σχήμα -. Σχήμα -: Μηχανισμοί εμφάνισης του σωματιδίου Higgs. Αποτελέσματα από πειράματα με τη χρήση του επιταχυντή LEP οδηγούν στο συμπέρασμα οτι η ελάχιστη πιθανή μάζα του Higgs είναι λίγο μεγαλύτερη από 0GeV [9] 9

18 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Το σωμάτιο Higgs μπορεί να ανιχνευθεί εμμέσως από τα προϊόντα της διάσπασής του. Ο πιθανότερος μηχανισμός διάσπασης του σωματίου Higgs είναι το κανάλι H 0 bb αλλά η ανίχνευσή του είναι ιδιαίτερα δύσκολη καθώς υπάρχουν αρκετές άλλες αλληλεπιδράσεις που οδηγούν σε παρόμοια αποτελέσματα. Τα πιο ευδιάκριτα κανάλια διάσπασης του Higgs στο πείραμα CMS, ανάλογα με τη μάζα του (Μ Η ), είναι τα εξής: Μ Η < 0GeV Η 0 γγ + Η ΖΖ l 0 0GeV < Μ Η < 00GeV * l 0 + Η ΖΖ l l - - Μ Η > 00GeV Η 0 ΖΖ l ± j j Η 0 Η 0 ΖΖ l ΖΖ l + l - v v + l - j j όπου l : λεπτόνια και j : πίδακες σωματίων (jets) Στο Σχήμα - απεικονίζονται τα κανάλια διάσπασης του Higgs σε συνάρτηση με τη μάζα του, καθώς επίσης και ο συσχετισμός του πλάτους διάσπασης του Higgs με αυτή. Σχήμα -: Κανάλια διάσπασης του Higgs σε συνάρτηση με τη μάζα του. Περίπου πριν από τέσσερις δεκαετίες, παρατηρήθηκε για πρώτη φορά το φαινόμενο της παραβίασης της συμμετρίας CP (δηλ. του γινομένου φορτίο ισοτιμία, Charge-Parity Violation) 0 0 στις διασπάσεις ουδετέρων καονίων ( K K ) [0]. Πιο συγκεκριμένα παρατηρήθηκε διαφορά μεταξύ των διασπάσεων της τάξης του 0 -. Θεωρείται πολύ πιθανό ότι αυτό το φαινόμενο μπορεί να εξηγήσει την ασυμμετρία μεταξύ ύλης και αντι-ύλης που υπάρχει στο σύμπαν. Η παραβίαση 0 0 της συμμετρίας CP υποδηλώνει διαφορές στις διασπάσεις των μεσονίων K K. Η πιθανότερη 0

19 ΕΙΣΑΓΩΓΗ εξήγηση για αυτό το φαινόμενο είναι το γεγονός ότι η ασθενής αλληλεπίδραση, η οποία ευθύνεται για τη διάσπαση των καονίων, επηρεάζει με διαφορετικό τρόπο τα σωματίδια της ύλης από ότι αυτά της αντιύλης. Το 00 παρατηρήθηκε το φαινόμενο της παραβίασης της συμμετρίας CP και στο σύστημα των ουδετέρων μεσονίων B B [,]. Τα μεσόνια B B περιέχουν το quark b (beauty) το οποίο είναι πολύ βαρύτερο από το quark s που περιέχουν τα μεσόνια 0 0 K K. Το φαινόμενο της παραβίασης της συμμετρίας CP που παρατηρήθηκε σε αυτά τα μεσόνια είναι πολύ μεγαλύτερο από αυτό που παρατηρείται στο σύστημα των ουδετέρων καονίων. Πιο συγκεκριμένα, η παραβίαση της συμμετρίας CP η οποία μετρήθηκε στις διασπάσεις των μεσονίων B 0 0 / B J K ψ s είναι περίπου 0.. Η συστηματική μελέτη του φαινομένου της παραβίασης της συμμετρίας CP στο σύστημα των σωματίων B αποτελεί βασικό στόχο του πειράματος CMS. Η πλήρης κατανόηση του φαινομένου θα εξηγήσει το κοσμολογικό πρόβλημα της ασυμμετρίας ύλης-αντιύλης. Μια από τις αναζητήσεις της φυσικής υψηλών ενεργειών, αποτελεί και η περιγραφή όλων των στοιχειωδών σωματιδίων και αλληλεπιδράσεων από μια ενοποιημένη θεωρία. Μια από τις θεωρίες αυτές αποτελεί η υπερσυμμετρία ή (supersymmetry ή SUSY) η οποία αξιώνει μια σχέση μεταξύ των σωματιδίων της ύλης (φερμιόνια με ημιακέραιο spin) και των φορέων των αλληλεπιδράσεων (μποζόνια με ακέραιο spin). Σύμφωνα με αυτή, σε κάθε φερμιόνιο αντιστοιχεί ένα υπερσυμμετρικό φερμιόνιο με ακέραιο spin ενώ σε κάθε μποζόνιο αντιστοιχεί ένα υπερσυμμετρικό μποζόνιο με ημιακέραιο spin, πιθανότατα όμως με διαφορετική μάζα. Όσον αφορά τη θεωρία περί Higgs, η υπερσυμμετρική προέκταση του καθιερωμένου προτύπου (Minimal Supersymmetric Standard Model ή MSSM) αξιώνει την παρουσία τουλάχιστον πέντε μποζονίων Higgs (h 0,H 0,A 0,H ± ) των οποίων τα ποικίλα κανάλια διάσπασης οδηγούν τελικά σε φωτόνια, e ±, μ ±, τ ± και πίδακες σωματιδίων. Σύμφωνα με την υπερσυμμετρία προκύπτει επίσης και η εξίσωση της ισχυρής, ασθενούς και ηλεκτρομαγνητικής αλληλεπίδρασης στην κλίμακα των 0 GeV, αν και εφόσον τα υπερσυμμετρικά φερμιόνια και μποζόνια έχουν μάζα της τάξης των TeV. Τέλος, η υπερσυμμετρία θα μπορούσε να εξηγήσει μέχρι και την σκοτεινή ύλη (dark matter) του σύμπαντος ως neutralino, που αποτελεί το ελαφρύτερο υπερσυμμετρικό σωματίδιο (Lightest Supersymmetric Particle ή LSP). Αν η υπερσυμμετρία λαμβάνει χώρα στην κλίμακα των TeV, θεωρείται σχεδόν βέβαιο ότι θα παρατηρηθεί στο CMS... Ο ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΤΟΥ CMS Οι ανιχνευτές που σχεδιάζονται για τον LHC βασίζονται σε μια στρωματική υλοποίηση που επιτρέπει τον προσδιορισμό της ταυτότητας ή/και τη μέτρηση της ενέργειας είτε της ορμής των

20 ΕΙΣΑΓΩΓΗ σωματιδίων που τα διαπερνούν. Στο Σχήμα - απεικονίζεται ένα πρότυπο ενός τέτοιου ανιχνευτή. Σχήμα -: Πρότυπο ανιχνευτή του LHC []. Τα δομικά στοιχεία ενός τέτοιου ανιχνευτή, ξεκινώντας από το εσωτερικό του, είναι τα εξής: ανιχνευτής τροχιών: σκοπός του είναι ο ακριβής προσδιορισμός της τροχιάς που διαγράφουν τα φορτισμένα σωματίδια που τον διαπερνούν. καλορίμετρο: σκοπός του είναι ο προσδιορισμός της ενέργειας των διερχομένων σωματιδίων. Το πρώτο στρώμα του καλοριμέτρου μετρά την ενέργεια των σωματιδίων που αλληλεπιδρούν ηλεκτρομαγνητικά (ηλεκτρόνια/ποζιτρόνια και φωτόνια) ενώ το δεύτερο στρώμα μετρά την ενέργεια των σωματιδίων που αλληλεπιδρούν ισχυρά (αδρόνια). ανιχνευτής μυονίων: σκοπός του ο προσδιορισμός της ενέργειας και διεύθυνσης των μυονίων που διαφεύγουν από τις προηγούμενες βαθμίδες ανίχνευσης. Η σχεδίαση του CMS βασίστηκε στα σε αυτά τα πρότυπα. Οι στόχοι που τέθηκαν είναι: Η εν γένει συμπαγής υλοποίηση του ανιχνευτή. Η ανίχνευση των μυονίων με υψηλή απόδοση. Η κατασκευή του καλύτερου δυνατού ηλεκτρομαγνητικού καλοριμέτρου. Η ανάπτυξη ενός ανιχνευτή τροχιών υψηλής ποιότητας. Η κατασκευή ενός ερμητικά κλειστού αδρονικού καλοριμέτρου. Το προσιτό κόστος.

21 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Στις παραγράφους που ακολουθούν δίνεται μια σύντομη περιγραφή των επιμέρους τμημάτων του CMS. A. Ο μαγνήτης Η σχεδίαση ενός ανιχνευτή σωματιδίων εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την επιλογή του τύπου του μαγνητικού συστήματος που θα χρησιμοποιηθεί, καθώς το μαγνητικό πεδίο είναι αυτό που κάμπτει την τροχιά των φορτισμένων σωματιδίων επιτρέποντας με αυτόν τον τρόπο τη μέτρηση της ορμής τους. Για τον ανιχνευτή CMS επιλέχθηκε η δημιουργία σωληνοειδούς μαγνητικού πεδίου. Η δημιουργία του σωληνοειδούς μαγνητικού πεδίου επιτυγχάνεται με τη βοήθεια ενός υπεραγώγιμου σωληνοειδούς πηνίου το οποίο, με μήκος m και εσωτερική διάμετρο.9m, αποτελεί το μεγαλύτερο που έχει ποτέ κατασκευαστεί. Η ένταση του μαγνητικού Σχήμα -: Ο ανιχνευτής CMS.

22 ΕΙΣΑΓΩΓΗ πεδίου που απαιτείται για την ικανοποιητική καμπύλωση των τροχιών των φορτισμένων σωματιδίων είναι της τάξης των Τ. Για την δημιουργία μαγνητικού πεδίου τέτοιας εντάσεως, η ένταση του ηλεκτρικού ρεύματος που διαρρέει το πηνίο θα πρέπει να είναι της τάξης των 0kA []. Το υπεραγώγιμο υλικό που χρησιμοποιήθηκε για τα τυλίγματα του πηνίου, έτσι ώστε να επιτευχθεί η ροή ηλεκτρικού ρεύματος αυτής της έντασης, βασίζεται σε ένα κράμα NbTi, γνωστό και ως αγωγός Rutherford (Rutherford Cable). Ο αγωγός Rutherford αποτελείται από κλώνους, έκαστος με δυνατότητα να άγει πάνω από ka όταν ψύχεται στους. ο Κ. Η ψύξη του υπεραγώγιμου υλικού επιτυγχάνεται με τη χρήση υπέρυγρου ηλίου. Το όλο υπεραγώγιμο σύστημα τοποθετείται μέσα σε ένα δοχείο κενού (vacuum vessel) έτσι ώστε να μονωθεί θερμικά από το εξωτερικό περιβάλλον. Για την επιστροφή του μαγνητικού πεδίου το σωληνοειδές πηνίο περιβάλλεται από ένα μεταλλικό οπλισμό (return yoke) συνολικού βάρους 000 τόνων. Η ισχύς του μαγνητικού πεδίου στον μεταλλικό οπλισμό είναι περίπου T. Σχήμα -9: Τομή ενός τυλίγματος του σωληνοειδούς πηνίου. Διακρίνονται οι κλώνοι του αγωγού Rutherford, καθώς και το περίβλημα υποστήριξης του από αλουμίνιο []. Το σωληνοειδές πηνίο περικλείει τον εσωτερικό ανιχνευτή τροχιών, το ηλεκτρομαγνητικό και το αδρονικό καλορίμετρο ενώ περιστοιχίζεται εξωτερικά από το σύστημα ανίχνευσης μυονίων. Ο τρόπος που διατάσσονται οι υπο-ανιχνευτές του πειράματος CMS απεικονίζεται στο Σχήμα -. B. Ο εσωτερικός ανιχνευτής τροχιών Ο εσωτερικός ανιχνευτής τροχιών (Inner Tracking Detector ή Tracker []) του CMS περιβάλλει το σημείο σύγκρουσης των δεσμών πρωτονίων αποτελώντας το πρώτο στρώμα ανιχνευτών που αλληλεπιδρά με τα σωματίδια που προκύπτουν από τη σύγκρουση. Σκοπός του

23 ΕΙΣΑΓΩΓΗ εσωτερικού ανιχνευτή τροχιών, όπως άλλωστε δηλώνει και το όνομά του, είναι η τρισδιάστατη ανακατασκευή των τροχιών που διαγράφουν τα φορτισμένα σωματίδια που τον διαπερνούν. Καθώς το μαγνητικό πεδίο είναι ιδιαίτερα ισχυρό, η καμπύλωση των τροχιών των φορτισμένων σωματιδίων είναι σχετικά ευδιάκριτη, επιτρέποντας τον προσδιορισμό της ορμής τους από την ακτίνα της τροχιάς τους. Βαρύνουσας σημασίας είναι και ο προσδιορισμός των κορυφών των δευτερογενών διασπάσεων (vertices) που προκύπτουν. Η σχεδίαση του εσωτερικού ανιχνευτή τροχιών βασίζεται σε μια ομόκεντρη πολυστρωματική υλοποίηση αισθητήρων πυριτίου με κυλινδρικό σχήμα μήκους.m και διαμέτρου.m. Ο ιδιαίτερα μεγάλος όγκος του εσωτερικού ανιχνευτή τροχιών επιτρέπει ακόμη και την παρατήρηση της σχετικά μικρής καμπύλωσης των τροχιών των φορτισμένων σωματιδίων ιδιαίτερα υψηλής ενέργειας. Στο κεντρικό τμήμα του ανιχνευτή τροχιών, που βρίσκεται πλησιέστερα στο σημείο αλληλεπίδρασης, χρησιμοποιούνται ψηφιδωτοί (pixel) αισθητήρες για τον προσδιορισμό της θέσης των κορυφών των δευτερογενών διασπάσεων, ενώ για το μεγαλύτερο όγκο του χρησιμοποιούνται μικρολωριδιακοί (micro-strip) αισθητήρες για τον προσδιορισμό της ορμής των σωματιδίων. Συνολικά, ο εσωτερικός ανιχνευτής τροχιών αριθμεί.9x0 ψηφιδωτούς και.x0 μικρολωριδιακούς αισθητήρες πυριτίου. Σχήμα -0: Εσωτερικός ανιχνευτής τροχιών του CMS. Γ. Το ηλεκτρομαγνητικό καλορίμετρο Ο εσωτερικός ανιχνευτής τροχιών περιβάλλεται από ένα ηλεκτρομαγνητικό καλορίμετρο (Electromagnetic Calorimeter ή ECAL) κυλινδρικού σχήματος, του οποίου ο κύριος στόχος είναι η μέτρηση της ενέργειας και της θέσης των ηλεκτρονίων/ποζιτρονίων και φωτονίων που προκύπτουν από τη σύγκρουση των δεσμών πρωτονίων και από τις δευτερογενείς διασπάσεις που ακολουθούν. Το ηλεκτρομαγνητικό καλορίμετρο αναλύεται διεξοδικότερα στην παράγραφο..

24 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Δ. Το αδρονικό καλορίμετρο Το αδρονικό καλορίμετρο (Hadronic Calorimeter ή HCAL), το οποίο περιβάλλει το ηλεκτρομαγνητικό καλορίμετρο, παίζει ιδιαίτερα σημαντικό ρόλο τόσο στον προσδιορισμό της ενέργειας και διεύθυνσης των quarks και γλουονίων όσο και στον έμμεσο προσδιορισμό της ενέργειας των νετρίνων. Ο προσδιορισμός των παραπάνω βασίζεται στη μέτρηση της ενέργειας miss και της διεύθυνσης των πιδάκων σωματιδίων καθώς και στο έλλειμμα εγκάρσιας ενέργειας Ε τ (missing transverse energy). Το έλλειμμα εγκάρσιας ενέργειας, το οποίο δηλώνει εμφάνιση μη αλληλεπιδρώντων σωματιδίων όπως π.χ. νετρίνα, θα μπορούσε κάλλιστα να σηματοδοτήσει παρουσία νέων σωματιδίων, όπως π.χ. υπερσυμμετρικά quarks και λεπτόνια []. Αυτός είναι και ο λόγος για τον οποίο η ερμητικότητα του αδρονικού καλοριμέτρου θεωρείται απαραίτητη, καθώς από αυτήν εξαρτάται ο ακριβής υπολογισμός του ελλείμματος εγκάρσιας ενέργειας. Το αδρονικό καλορίμετρο καλύπτει ψευδο-ωκύτητα (rapidity) μέχρι η =. Το αδρονικό καλορίμετρο συμμετέχει επίσης στην ταυτοποίηση των ηλεκτρονίων, φωτονίων και μυονίων σε συνεργασία με το ηλεκτρομαγνητικό καλορίμετρο και τον ανιχνευτή μυονίων. Το αδρονικό καλορίμετρο είναι δειγματοληπτικού τύπου καθώς η υλοποίησή του βασίζεται σε αλλεπάλληλες βαθμίδες απορροφητικού υλικού (absorber) και πλαστικού σπινθηριστή (plastic scintillator). Ως απορροφητικό υλικό χρησιμοποιείται κατά κύριο λόγο χαλκός, αφενός λόγω του μικρού μήκους ακτινοβολίας του και αφ ετέρου λόγω του χαμηλού ατομικού του αριθμού (σε σχέση με άλλα υλικά που χρησιμοποιούνται για τον ίδιο σκοπό όπως π.χ. μόλυβδος). Το μεν μήκος ακτινοβολίας του μεγιστοποιεί τον αριθμό των αδρονικών καταιγισμών, η δε ατομική του σύνθεση επηρεάζει ελάχιστα τη διεύθυνση και την ορμή των μυονίων που τον διαπερνούν. Σχήμα -: Το αδρονικό καλορίμετρο.

25 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Ε. Το σύστημα ανίχνευσης μυονίων Η παρουσία μυονίων παραπέμπει πολύ συχνά σε ενδιαφέρουσες αλληλεπιδράσεις από πλευράς φυσικής και επομένως, η ταυτοποίηση και μέτρηση της ορμής τους είναι βαρύνουσας σημασίας. Η ταυτοποίηση των μυονίων επιτυγχάνεται αποκλειστικά από το σύστημα ανίχνευσης μυονίων ενώ η μέτρηση της ορμής τους επιτυγχάνεται σε συνεργασία με τον εσωτερικό ανιχνευτή τροχιών. Εκτός αυτού, το σύστημα μυονίων παρέχει σημαντική βοήθεια στο σύστημα σκανδαλισμού του CMS. Το σύστημα μυονίων, το οποίο περιβάλλει το σωληνοειδές πηνίο, αποτελείται από τέσσερα ομόκεντρα στρώματα ανιχνευτών μυονίων με κυλινδρικό σχήμα που διαχωρίζονται από μεταλλικούς οπλισμούς []. Σχήμα -: Σύστημα ανίχνευσης μυονίων του CMS. Για την ανίχνευση των μυονίων χρησιμοποιούνται τρεις τύποι ανιχνευτών: Θάλαμοι ολίσθησης καθοδικών λωρίδων (Cathode Strip Chambers) που τοποθετούνται στις έδρες, σωληνωτοί θάλαμοι ολίσθησης (Drift Tubes) που τοποθετούνται στην παράπλευρη επιφάνεια και θάλαμοι αερίων αγώγιμων επιφανειών (Resistive Parallel Plate Chambers) που τοποθετούνται σε όλη την επιφάνεια των κυλίνδρων. Οι θάλαμοι ολίσθησης καθοδικών λωρίδων και οι σωληνωτοί θάλαμοι ολίσθησης χρησιμοποιούνται για τον ακριβή προσδιορισμό της θέσης και επομένως και της ορμής των μυονίων, σε αντίθεση με τους θαλάμους αερίων αγώγιμων επιφανειών, οι οποίοι χρησιμοποιούνται αποκλειστικά για την ταχεία παροχή πληροφορίας στο σύστημα σκανδαλισμού λόγω του μικρού χρόνου απόκρισής τους. Μια εγκάρσια τομή του CMS στην οποία συνοψίζεται ο τρόπος με τον οποίο αλληλεπιδρούν τα διάφορα σωματίδια με τους υπο-ανιχνευτές απεικονίζεται στο Σχήμα - που ακολουθεί.

26 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Σχήμα -: Εγκάρσια τομή του ανιχνευτή CMS. Διακρίνονται οι διάφοροι υπο-ανιχνευτές καθώς και ο τρόπος με τον οποίο αλληλεπιδρούν τα διάφορα σωματίδια.. Το ηλεκτρομαγνητικό καλορίμετρο του CMS Όπως αναφέρεται στην παράγραφο.., από τα ποικίλα κανάλια διάσπασης του Higgs προκύπτουν φωτόνια είτε λεπτόνια (Σχήμα -). Επομένως, είναι αυτονόητο ότι η ανίχνευση και μέτρηση της ενέργειας των ηλεκτρονίων και φωτονίων είναι ιδιαίτερα σημαντική για την παρατήρηση του Higgs. Σχήμα -: Διασπάσεις του Higgs που οδηγούν σε ζεύγη φωτονίων ή σε τετράδες λεπτονίων. Παρ όλο που η διάσπαση του Higgs σε ζεύγος φωτονίων είναι σχετικά σπάνια, όπως άλλωστε φαίνεται στο Σχήμα -, θεωρείται σχετικά ξεκάθαρη/ευδιάκριτη. Για αυτόν το λόγο, η ανίχνευσή του ζεύγους φωτονίων από το ηλεκτρομαγνητικό καλορίμετρο θεωρείται ιδιαίτερα σημαντική παρότι από πλευράς προδιαγραφών είναι η πιο απαιτητική, καθώς χρειάζεται άριστη ενεργειακή διακριτική ικανότητα (energy resolution). Λόγω της σημασία της ανίχνευσης αυτού του καναλιού

Καλώς Ήρθατε στο CERN

Καλώς Ήρθατε στο CERN Καλώς Ήρθατε στο CERN Δρ. Γιάννης Παπαφιλίππου Τμήμα Επιταχυντών 05 Novembre 2003 1 1949-1950: Πρώτες προσπάθειες δημιουργίας Ευρωπαϊκού κέντρου έρευνας στη Φυσική 1952: Ίδρυση Ευρωπαϊκού Συμβουλίου για

Διαβάστε περισσότερα

Q2-1. Πού βρίσκεται το νετρίνο; (10 μονάδες) Theory. Μέρος A. Η Φυσική του Ανιχνευτή ATLAS (4.0 μονάδες) Greek (Greece)

Q2-1. Πού βρίσκεται το νετρίνο; (10 μονάδες) Theory. Μέρος A. Η Φυσική του Ανιχνευτή ATLAS (4.0 μονάδες) Greek (Greece) Πού βρίσκεται το νετρίνο; (10 μονάδες) Q2-1 Κατά τη σύγκρουση δύο πρωτονίων σε πολύ υψηλές ενέργειες μέσα στο Μεγάλο Ανιχνευτή Αδρονίων (Large Hadron Collider ή LHC), παράγεται ένα πλήθος σωματιδίων, όπως

Διαβάστε περισσότερα

Theory Greek (Greece) Μεγάλος Επιταχυντής Αδρονίων (LHC) (10 Μονάδες)

Theory Greek (Greece) Μεγάλος Επιταχυντής Αδρονίων (LHC) (10 Μονάδες) Q3-1 Μεγάλος Επιταχυντής Αδρονίων (LHC) (10 Μονάδες) Παρακαλείστε να διαβάσετε τις Γενικές Οδηγίες στον ξεχωριστό φάκελο πριν ξεκινήσετε το πρόβλημα αυτό. Σε αυτό το πρόβλημα θα ασχοληθείτε με τη Φυσική

Διαβάστε περισσότερα

Ο ανιχνευτής CMS. O ρόλος και ο σχεδιασµός του ανιχνευτή. Το CMS και τα κοµµάτια του. Από τα κοµµάτια στο σύστηµα. Συµπεράσµατα και προσδοκίες.

Ο ανιχνευτής CMS. O ρόλος και ο σχεδιασµός του ανιχνευτή. Το CMS και τα κοµµάτια του. Από τα κοµµάτια στο σύστηµα. Συµπεράσµατα και προσδοκίες. Ο ανιχνευτής CMS O ρόλος και ο σχεδιασµός του ανιχνευτή. Το CMS και τα κοµµάτια του Από τα κοµµάτια στο σύστηµα. Συµπεράσµατα και προσδοκίες. Ο ρόλος του επιταχυντή και των ανιχνευτών είναι αλληλένδετος.

Διαβάστε περισσότερα

Theory Greek (Cyprus) Μεγάλος Επιταχυντής Αδρονίων (LHC) (10 μονάδες)

Theory Greek (Cyprus) Μεγάλος Επιταχυντής Αδρονίων (LHC) (10 μονάδες) Q3-1 Μεγάλος Επιταχυντής Αδρονίων (LHC) (10 μονάδες) Σας παρακαλούμε να διαβάσετε προσεκτικά τις Γενικές Οδηγίες που υπάρχουν στον ξεχωριστό φάκελο πριν ξεκινήσετε την επίλυση του προβλήματος. Σε αυτό

Διαβάστε περισσότερα

Ο ανιχνευτης CMS. Ρολος και ο σχεδιασμος του ανιχνευτη. Το CMS και τα κομματια του Από τα κομματια στο συστημα. Συμπερασματα και προσδοκιες.

Ο ανιχνευτης CMS. Ρολος και ο σχεδιασμος του ανιχνευτη. Το CMS και τα κομματια του Από τα κομματια στο συστημα. Συμπερασματα και προσδοκιες. Ο ανιχνευτης CMS Ρολος και ο σχεδιασμος του ανιχνευτη. Το CMS και τα κομματια του Από τα κομματια στο συστημα. Συμπερασματα και προσδοκιες. Ανδρομαχη Τσιρου Ο ρολος του επιταχυντη και των ανιχνευτων είναι

Διαβάστε περισσότερα

Theory Greek (Greece) Μεγάλος Επιταχυντής Αδρονίων (LHC) (10 Μονάδες)

Theory Greek (Greece) Μεγάλος Επιταχυντής Αδρονίων (LHC) (10 Μονάδες) Q3-1 Μεγάλος Επιταχυντής Αδρονίων (LHC) (10 Μονάδες) Παρακαλείστε να διαβάσετε τις Γενικές Οδηγίες στον ξεχωριστό φάκελο πριν ξεκινήσετε το πρόβλημα αυτό. Σε αυτό το πρόβλημα θα ασχοληθείτε με τη Φυσική

Διαβάστε περισσότερα

Σύγχρονη Φυσική : Πυρηνική Φυσική και Φυσική Στοιχειωδών Σωματιδίων 18/04/16

Σύγχρονη Φυσική : Πυρηνική Φυσική και Φυσική Στοιχειωδών Σωματιδίων 18/04/16 Διάλεξη 13: Στοιχειώδη σωμάτια Φυσική στοιχειωδών σωματίων Η φυσική στοιχειωδών σωματιδίων είναι ο τομέας της φυσικής ο οποίος προσπαθεί να απαντήσει στο βασικότατο ερώτημα: Ποια είναι τα στοιχειώδη δομικά

Διαβάστε περισσότερα

Ένα Εργαστήριο για την Υφήλιο

Ένα Εργαστήριο για την Υφήλιο Ένα Εργαστήριο για την Υφήλιο Το CERN 1 είναι το Ευρωπαϊκό Εργαστήριο για την Έρευνα στη Φυσική των Στοιχειωδών Σωματιδίων, το μεγαλύτερο στον κόσμο ερευνητικό κέντρο στον τομέα του. Η ίδρυσή του, το έτος

Διαβάστε περισσότερα

Ευτράπελα σχετικά με τον επιταχυντή LHC και τους ελέφαντες. Μετάφραση του Fun facts about LHC and elephants του Πανεπιστημίου του Birmingham

Ευτράπελα σχετικά με τον επιταχυντή LHC και τους ελέφαντες. Μετάφραση του Fun facts about LHC and elephants του Πανεπιστημίου του Birmingham Ευτράπελα σχετικά με τον επιταχυντή LHC και τους ελέφαντες Μετάφραση του Fun facts about LHC and elephants του Πανεπιστημίου του Birmingham LHC Ο Μεγάλος Επιταχυντής Αδρονίων O LHC είναι ο μεγαλύτερος

Διαβάστε περισσότερα

Εισαγωγη στους ανιχνευτες σωματιδιων στο CERN

Εισαγωγη στους ανιχνευτες σωματιδιων στο CERN Εισαγωγη στους ανιχνευτες σωματιδιων στο CERN...και ισως μερικες πιθανες ιδεες για τους μαθητες σας Προγραμμα Ελληνων καθηγητων, CERN 18-21/04/2016 Οι επιταχυντες στο CERN: αναπαραγουν σε καθωρισμενο χωρο

Διαβάστε περισσότερα

Πλησιάζοντας την ταχύτητα του φωτός. Επιταχυντές. Τα πιο ισχυρά μικροσκόπια

Πλησιάζοντας την ταχύτητα του φωτός. Επιταχυντές. Τα πιο ισχυρά μικροσκόπια Πλησιάζοντας την ταχύτητα του φωτός Επιταχυντές Τα πιο ισχυρά μικροσκόπια Γιώργος Φανουράκης Ινστιτούτο Πυρηνικής και Σωματιδιακής Φυσικής Ε.Κ.Ε.Φ.Ε. Δημόκριτος Η Φυσική στο Προσκήνιο Ελληνική Ομάδα Εκλαΐκευσης

Διαβάστε περισσότερα

Φυσική Στοιχειωδών Σωματιδίων ΙΙ (8ου εξαμήνου)

Φυσική Στοιχειωδών Σωματιδίων ΙΙ (8ου εξαμήνου) Φυσική Στοιχειωδών Σωματιδίων ΙΙ (8ου εξαμήνου) Μάθημα 2β: Πειράματα-Ανιχνευτές (α' μέρος) Λέκτορας Κώστας Κορδάς Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης Στοιχειώδη ΙΙ, Αριστοτέλειο Παν. Θ/νίκης, 9 Μαρτίου

Διαβάστε περισσότερα

Μαγνητικό πεδίο.

Μαγνητικό πεδίο. Μαγνητικά πεδία Μαγνητικό πεδίο Το μαγνητικό πεδίο δημιουργείται από κινούμενα ηλεκτρικά φορτία (π.χ. γύρω από έναν αγωγό που διαρρέεται από ηλεκτρικό ρεύμα) Αναπαριστάνεται με δυναμικές γραμμές που είναι

Διαβάστε περισσότερα

Εισαγωγη στους ανιχνευτες σωματιδιων στο CERN

Εισαγωγη στους ανιχνευτες σωματιδιων στο CERN Εισαγωγη στους ανιχνευτες σωματιδιων στο CERN...και ισως μερικες πιθανες ιδεες για τους μαθητες σας Προγραμμα Ελληνων καθηγητων, CERN 8-12/11/2015 Οι επιταχυντες 0.999999998C 0.999998C 0.91C 0.3C 0.993C

Διαβάστε περισσότερα

4 ο Λύκειο Ζωγράφου & 5 ο Λύκειο Ζωγράφου

4 ο Λύκειο Ζωγράφου & 5 ο Λύκειο Ζωγράφου 4 ο Λύκειο Ζωγράφου & 5 ο Λύκειο Ζωγράφου Το CERN είναι εγκατεστημένο στην περιοχή Meyrin, δίπλα στη Γενεύη και πάνω στα γαλλο-ελβετικά σύνορα. Για να προσεγγίσετε την επιστημονική έρευνα, όπως αυτή διεξάγεται

Διαβάστε περισσότερα

Εκπαιδευτική Αξιοποίηση του CERN στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση

Εκπαιδευτική Αξιοποίηση του CERN στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση Εκπαιδευτική Αξιοποίηση του CERN στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση Ράπτη Μαρία Φυσικός - Πληροφορικός Δρ Καλαθάκη Μαρία Σχολική Σύμβουλος ΦΕ Δυτικής Κρήτης To CERN («Ευρωπαϊκός Οργανισμός Πυρηνικών Ερευνών»)

Διαβάστε περισσότερα

Η κατακόρυφη τομή...

Η κατακόρυφη τομή... Το CERN γεννήθηκε στη Γενεύη της Ελβετίας το 1954 από 12 ευρωπαϊκές χώρες μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα. Σήμερα, απαρτίζεται από 20 κράτη μέλη (τα κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ενωσης, τις ΗΠΑ, Ινδία, Ισραήλ,

Διαβάστε περισσότερα

Σύγχρονη Φυσική : Πυρηνική Φυσική και Φυσική Στοιχειωδών Σωματιδίων

Σύγχρονη Φυσική : Πυρηνική Φυσική και Φυσική Στοιχειωδών Σωματιδίων Επιταχυντές σωματιδίων Η γνώση που έχουμε μέχρι σήμερα αποκτήσει για τον μικρόκοσμο, τη δομή της ύλης, την πυρηνοσύνθεση στα άστρα ή σε άλλα βίαια αστρικά φαινόμενα, αλλά ακόμη και για τις πρώτες στιγμές

Διαβάστε περισσότερα

Συντήρηση και Bελτίωση του Κεντρικού Συστήματος Αυτομάτου Ελέγχου του Ανιχνευτή Compact Muon Solenoid

Συντήρηση και Bελτίωση του Κεντρικού Συστήματος Αυτομάτου Ελέγχου του Ανιχνευτή Compact Muon Solenoid ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΣΧΟΛΗ ΕΦΑΡΜΟΣΜΕΝΩΝ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΩΝ ΚΑΙ ΦΥΣΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΟΜΕΑΣ ΦΥΣΙΚΗΣ Συντήρηση και Bελτίωση του Κεντρικού Συστήματος Αυτομάτου Ελέγχου του Ανιχνευτή Compact Muon Solenoid ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΗ

Διαβάστε περισσότερα

Το Μποζόνιο Higgs. Το σωματίδιο Higgs σύμφωνα με το Καθιερωμένο Πρότυπο

Το Μποζόνιο Higgs. Το σωματίδιο Higgs σύμφωνα με το Καθιερωμένο Πρότυπο 1 Το Μποζόνιο Higgs 29/05/13 Σκοποί: I. Να απαντήσει στο ερώτημα του τι είναι ακριβώς το σωματίδιο Higgs. II. Να εισάγει τους διάφορους τρόπους παραγωγής και μετάπτωσης του Higgs. III. Να δώσει μία σύντομη

Διαβάστε περισσότερα

Large Hardron Collider (LHC)

Large Hardron Collider (LHC) 1 Large Hardron Collider (LHC) Ο LHC είναι ο μεγαλύτερος και ισχυρότερος επιταχυντής σωματιδίων που έχει ποτέ κατασκευαστεί. Βρίσκεται εγκατεστημένος στο Ευρωπαϊκό Κέντρο Πυρηνικών Ερευνών (CERN). Χρησιμοποιεί

Διαβάστε περισσότερα

Εξαιρετικά σπάνια διάσπαση στο CMS, CERN 19 Ιουλίου 2012

Εξαιρετικά σπάνια διάσπαση στο CMS, CERN 19 Ιουλίου 2012 Εξαιρετικά σπάνια διάσπαση στο CMS, CERN 19 Ιουλίου 2012 Οι ερευνητές του πειράματος Compact Muon Solenoid (CMS) στο Μεγάλο Επιταχυντή Αδρονίων (LHC) θα παρουσίασουν αποτελέσματα πανω σε μια εξαιρετικά

Διαβάστε περισσότερα

Ανιχνευτές σωματιδίων

Ανιχνευτές σωματιδίων Ανιχνευτές σωματιδίων Προκειμένου να κατανοήσουμε την φύση του πυρήνα αλλά και να καταγράψουμε τις ιδιότητες των στοιχειωδών σωματιδίων εκτός των επιταχυντικών συστημάτων και υποδομών εξίσου απαραίτητη

Διαβάστε περισσότερα

To CERN (Ευρωπαϊκός Οργανισµός Πυρηνικών Ερευνών) είναι το µεγαλύτερο σε έκταση (πειραµατικό) κέντρο πυρηνικών ερευνών και ειδικότερα επί της σωµατιδι

To CERN (Ευρωπαϊκός Οργανισµός Πυρηνικών Ερευνών) είναι το µεγαλύτερο σε έκταση (πειραµατικό) κέντρο πυρηνικών ερευνών και ειδικότερα επί της σωµατιδι To CERN (Ευρωπαϊκός Οργανισµός Πυρηνικών Ερευνών) είναι το µεγαλύτερο σε έκταση (πειραµατικό) κέντρο πυρηνικών ερευνών και ειδικότερα επί της σωµατιδιακής φυσικής στον κόσµο. Η ίδρυσή του το έτος 1954

Διαβάστε περισσότερα

The Large Hadron Collider @ CERN Εισαγωγή στη Φυσική Στοιχειωδών Σωματιδίων

The Large Hadron Collider @ CERN Εισαγωγή στη Φυσική Στοιχειωδών Σωματιδίων The Large Hadron Collider @ CERN Εισαγωγή στη Φυσική Στοιχειωδών Σωματιδίων Αντώνης Παπανέστης Rutherford Appleton Laboratory Μεγάλη Βρετανία Rutherford Appleton Laboratory Σύντομο βιογραφικό 44 ο Γυμνάσιο

Διαβάστε περισσότερα

Εκλαϊκευτική Ομιλία. Θεοδώρα. Παπαδοπούλου, Ομ. Καθηγήτρια Φυσικής, ΕΜΠ Μέλος του Συμβουλίου Πελοποννήσου. Ημερίδα CERN Τρίπολη, 13 Νοεμβρίου 2013

Εκλαϊκευτική Ομιλία. Θεοδώρα. Παπαδοπούλου, Ομ. Καθηγήτρια Φυσικής, ΕΜΠ Μέλος του Συμβουλίου Πελοποννήσου. Ημερίδα CERN Τρίπολη, 13 Νοεμβρίου 2013 Εκλαϊκευτική Ομιλία Θεοδώρα. Παπαδοπούλου, Ομ. Καθηγήτρια Φυσικής, ΕΜΠ Μέλος του Συμβουλίου Πελοποννήσου Ημερίδα CERN Τρίπολη, 13 Νοεμβρίου 2013 1 Περιεχόμενα Η γνώση μας για τα Στοιχειώδη Σωματίδια σήμερα

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΙΧΝΕΥΤΕΣ ΚΑΒΑΛΑΡΗ ΑΝΝΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΔΟΥ ΙΩΑΝΝΑ ΚΟΥΣΟΥΝΗ ΜΑΡΓΑΡΙΤΑ

ΑΝΙΧΝΕΥΤΕΣ ΚΑΒΑΛΑΡΗ ΑΝΝΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΔΟΥ ΙΩΑΝΝΑ ΚΟΥΣΟΥΝΗ ΜΑΡΓΑΡΙΤΑ ΑΝΙΧΝΕΥΤΕΣ ΚΑΒΑΛΑΡΗ ΑΝΝΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΔΟΥ ΙΩΑΝΝΑ ΚΟΥΣΟΥΝΗ ΜΑΡΓΑΡΙΤΑ ΑΝΙΧΝΕΥΤΕΣ Είναι «μηχανήματα» τα οποία θα «φωτογραφήσουν» τις τροχιές των σωματιδίων και θα ανιχνεύσουν νέα σωματίδια που ενδεχομένως θα προκύψουν

Διαβάστε περισσότερα

Αναζητώντας παράξενα σωματίδια στο A LargeIonColliderExperimnent. MasterClasses : Μαθήματα στοιχειωδών σωματιδίων

Αναζητώντας παράξενα σωματίδια στο A LargeIonColliderExperimnent. MasterClasses : Μαθήματα στοιχειωδών σωματιδίων Αναζητώντας παράξενα σωματίδια στο A LargeIonColliderExperimnent MasterClasses : Μαθήματα στοιχειωδών σωματιδίων Σωματίδια, σωμάτια... Εκτός από τα διάσημα πρωτόνια, νετρόνια και ηλεκτρόνια, υπάρχουν πολλά

Διαβάστε περισσότερα

ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ

ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΣΩΜΑΤΙΔΙΑΚΗ ΦΥΣΙΚΗ Η ΕΝΑ ΤΑΞΕΙΔΙ ΕΠΙΣΤΡΟΦΗΣ ΣΤΟ ΧΡΟΝΟ ΜΕΧΡΙ... ΤΗΝ ΜΕΓΑΛΗ ΕΚΡΗΞΗ!! ΕΥΑΓΓΕΛΟΣ Ν. ΓΑΖΗΣ Καθηγητής Φυσικής Στοιχειωδών Σωματιδίων, ΕΜΠ Αναπληρωτής Εθνικός Εκπρόσωπος στο CERN ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ

Διαβάστε περισσότερα

CERN Επιτεύγματα, Προοπτικές, Προσδοκίες -

CERN Επιτεύγματα, Προοπτικές, Προσδοκίες - CERN Επιτεύγματα, Προοπτικές, Προσδοκίες - Έρευνα και Ανακάλυψη Εκπαίδευση Τεχνολογία Συνεργασία Καθ. Εμμανουήλ Τσεσμελής (CERN) 22 Αυγούστου 2012 ~2300 προσωπικό ~1050 υπότροφοι και πρόσεδρα μέλη >11

Διαβάστε περισσότερα

Φυσικά ή τεχνητά ραδιονουκλίδια

Φυσικά ή τεχνητά ραδιονουκλίδια ΠΗΓΕΣ ΙΟΝΤΙΖΟΥΣΩΝ ΑΚΤΙΝΟΒΟΛΙΩΝ Φυσικά ή τεχνητά ραδιονουκλίδια π.χ. 60 Co, 137 Cs, Sr, Επιταχυντικές μηχανές π.χ. επιταχυντές e, επιταχυντές ιόντων Y Πυρηνικοί αντιδραστήρες π.χ. ακτινοβολία-γ, νετρόνια

Διαβάστε περισσότερα

Ανάλυση δεδοµένων του πειράµατος DELPHI Μέτρηση των ποσοστών διάσπασης του µποζονίου Ζ

Ανάλυση δεδοµένων του πειράµατος DELPHI Μέτρηση των ποσοστών διάσπασης του µποζονίου Ζ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΠΥΡΗΝΙΚΗΣ ΦΥΣΙΚΗΣ II Χ. Πετρίδου,. Σαµψωνίδης Ανάλυση δεδοµένων του πειράµατος DELPHI Μέτρηση των ποσοστών διάσπασης του µποζονίου Ζ http://wyp.physics.auth.gr/physics.htm Σκοπός O σκοπός της

Διαβάστε περισσότερα

Δύο Συνταρακτικές Ανακαλύψεις

Δύο Συνταρακτικές Ανακαλύψεις Δύο Συνταρακτικές Ανακαλύψεις στα Όρια των Διαστάσεων του Χώρου Απόστολος Δ. Παναγιώτου Ομότιμος Καθηγητής Πανεπιστημίου Αθηνών Επιστημονικός Συνεργάτης στο CERN Σώμα Ομοτίμων Καθηγητών Πανεπιστήμιου Αθηνών

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ. Το πείραμα στο CERN και ο σκοπός του. Το «πολυπόθητο» μποζόνιο Higgs. Μηχανισμοί ανίχνευσης του μποζονίου Higgs. και τι περιμένουμε;

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ. Το πείραμα στο CERN και ο σκοπός του. Το «πολυπόθητο» μποζόνιο Higgs. Μηχανισμοί ανίχνευσης του μποζονίου Higgs. και τι περιμένουμε; ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Το πείραμα στο CERN και ο σκοπός του Το «πολυπόθητο» μποζόνιο Higgs Μηχανισμοί ανίχνευσης του μποζονίου Higgs και τι περιμένουμε; Στη μήκους 27 χιλιομέτρων και διαμέτρου 3,8 μέτρων σήραγγα,

Διαβάστε περισσότερα

Τεχνολογία του LHC- Κατασκευές. Τίνα Νάντσου Παιδαγωγική Υπεύθυνη Playing with Protons Ελλάδα 2017

Τεχνολογία του LHC- Κατασκευές. Τίνα Νάντσου Παιδαγωγική Υπεύθυνη Playing with Protons Ελλάδα 2017 Τεχνολογία του LHC- Κατασκευές Τίνα Νάντσου Παιδαγωγική Υπεύθυνη Playing with Protons Ελλάδα 2017 Μεγάλη Έκρηξη Πρωτόνιο Άτομο Ιός Γή LHC Γαλαξίες Σύμπαν Οι νόμοι της φυσικής στις πρώτες στιγμές μετά

Διαβάστε περισσότερα

Το CERN, η Ελλάδα και η Διεθνής Συνεργασία

Το CERN, η Ελλάδα και η Διεθνής Συνεργασία Το CERN, η Ελλάδα και η Διεθνής Συνεργασία Emmanuel Tsesmelis Deputy Head of International Relations, CERN FloratosFest 2014 University of Athens 10 October 2014 1 Προς τιμήν του Εμμανουήλ Φλωράτου Εθνικός

Διαβάστε περισσότερα

Η ΒΑΣΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ ΣΤΗ ΣΩΜΑΤΙΔΙΑΚΗ ΦΥΣΙΚΗ

Η ΒΑΣΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ ΣΤΗ ΣΩΜΑΤΙΔΙΑΚΗ ΦΥΣΙΚΗ Η ΒΑΣΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ ΣΤΗ ΣΩΜΑΤΙΔΙΑΚΗ ΦΥΣΙΚΗ ΠΗΓΗ ΝΕΑΣ ΓΝΩΣΗΣ ΤΗΣ ΓΕΝΕΣΗΣ ΤΟΥ ΣΥΜΠΑΝΤΟΣ ΕΥΑΓΓΕΛΟΣ Ν. ΓΑΖΗΣ Καθηγητής Πειραµατικής Φυσικής Στοιχειωδών Σωµατιδίων, ΕΜΠ ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΣΧΟΛΗ ΕΦΑΡΜΟΣΜΕΝΩΝ

Διαβάστε περισσότερα

+ E=mc 2! Οι επιταχυντές επιλύουν δυο προβλήματα :

+ E=mc 2! Οι επιταχυντές επιλύουν δυο προβλήματα : Επιταχυντές 1 Γιατί Χρειαζόμαστε τους Επιταχυντές; Οι επιταχυντές επιλύουν δυο προβλήματα : 1. Αφού όλα τα σωματίδια συμπεριφέρονται σαν κύματα, χρησιμοποιώντας επιταχυντές αυξάνουμε την ορμή των σωματιδίων,

Διαβάστε περισσότερα

Ανιχνευτές CERN. Πως καταγράφονται τα σωματίδια που δημιουργούνται από τις συγκρούσεις;

Ανιχνευτές CERN. Πως καταγράφονται τα σωματίδια που δημιουργούνται από τις συγκρούσεις; Ανιχνευτές CERN Τι είναι; Είναι «μηχανήματα» τα οποία «φωτογραφήζουν» τις τροχιές των σωματιδίων και ανιχνεύουν νέα σωματίδια που προκύπτουν από τις συγκρούσεις των δεσμών, όπως το Μποζόνιο Χιγκς. Υπάρχουν

Διαβάστε περισσότερα

Εισαγωγή στην Πυρηνική Φυσική και τα Στοιχειώδη Σωµάτια

Εισαγωγή στην Πυρηνική Φυσική και τα Στοιχειώδη Σωµάτια στην Πυρηνική Φυσική και τα Στοιχειώδη Σωµάτια Περιεχόµενα Διαγράµµατα Feynman Δυνητικά σωµάτια Οι τρείς αλληλεπιδράσεις Ηλεκτροµαγνητισµός Ισχυρή Ασθενής Περίληψη Κ. Παπανικόλας, Ε. Στυλιάρης, Π. Σφήκας

Διαβάστε περισσότερα

Φυσική Στοιχειωδών Σωματιδίων ΙΙ (8ου εξαμήνου) Χ. Πετρίδου, Κ. Κορδάς. Μάθημα 2β: Πειράματα-Ανιχνευτές

Φυσική Στοιχειωδών Σωματιδίων ΙΙ (8ου εξαμήνου) Χ. Πετρίδου, Κ. Κορδάς. Μάθημα 2β: Πειράματα-Ανιχνευτές Φυσική Στοιχειωδών Σωματιδίων ΙΙ (8ου εξαμήνου) Χ. Πετρίδου, Κ. Κορδάς Μάθημα 2β: Πειράματα-Ανιχνευτές Λέκτορας Κώστας Κορδάς Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης Στοιχειώδη ΙΙ, Αριστοτέλειο Παν. Θ/νίκης,

Διαβάστε περισσότερα

Σύγχρονη Φυσική : Πυρηνική Φυσική και Φυσική Στοιχειωδών Σωματιδίων 19/04/16

Σύγχρονη Φυσική : Πυρηνική Φυσική και Φυσική Στοιχειωδών Σωματιδίων 19/04/16 Διάλεξη 15: Νετρίνα Νετρίνα Τα νετρίνα τα συναντήσαμε αρκετές φορές μέχρι τώρα: Αρχικά στην αποδιέγερση β αλλά και αργότερα κατά την αποδιέγερση των πιονίων και των μιονίων. Τα νετρίνα αξίζει να τα δούμε

Διαβάστε περισσότερα

Φυσική Στοιχειωδών Σωματιδίων Ε: Από τί αποτελείται η ύλη σε θεμελειώδες επίπεδο;

Φυσική Στοιχειωδών Σωματιδίων Ε: Από τί αποτελείται η ύλη σε θεμελειώδες επίπεδο; Εκεί, κάτω στον μικρόκοσμο... Από τί αποτελείται ο κόσμος και τί τον κρατάει ενωμένο; Αθανάσιος Δέδες Τμήμα Φυσικής, Τομέας Θεωρητικής Φυσικής, Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων 5 Οκτωβρίου 2015 Φυσική Στοιχειωδών

Διαβάστε περισσότερα

Δίοδοι Ορισμός της διόδου - αρχή λειτουργίας Η δίοδος είναι μια διάταξη από ημιαγώγιμο υλικό το οποίο επιτρέπει την διέλευση ροής ρεύματος μόνο από

Δίοδοι Ορισμός της διόδου - αρχή λειτουργίας Η δίοδος είναι μια διάταξη από ημιαγώγιμο υλικό το οποίο επιτρέπει την διέλευση ροής ρεύματος μόνο από Δίοδοι Ορισμός της διόδου - αρχή λειτουργίας Η δίοδος είναι μια διάταξη από ημιαγώγιμο υλικό το οποίο επιτρέπει την διέλευση ροής ρεύματος μόνο από την μία κατεύθυνση, ανάλογα με την πόλωσή της. Κατασκευάζεται

Διαβάστε περισσότερα

Πληροφορίες για την δέσμη Τ9 και τις πειραματικές εγκαταστάσεις

Πληροφορίες για την δέσμη Τ9 και τις πειραματικές εγκαταστάσεις Πληροφορίες για την δέσμη Τ9 και τις πειραματικές εγκαταστάσεις Η δέσμη πρωτονίων, που έρχεται από τον επιταχυντή PS, προσκρούει στον Βόρειο στόχο, δημιουργώντας έτσι τα σωματίδια της δέσμης Τ9. Οι σύγκρουση

Διαβάστε περισσότερα

Η απορρόφηση των φωτονίων από την ύλη βασίζεται σε τρεις µηχανισµούς:

Η απορρόφηση των φωτονίων από την ύλη βασίζεται σε τρεις µηχανισµούς: AΣΚΗΣΗ 5 ΦΑΣΜΑΤΟΣΚΟΠΙΑ ΑΚΤΙΝΩΝ-γ (1 o ΜΕΡΟΣ) - Βαθµονόµηση και εύρεση της απόδοσης του ανιχνευτή - Μέτρηση της διακριτικότητας ενέργειας του ανιχνευτή 1. Εισαγωγή Η ακτινοβολία -γ είναι ηλεκτροµαγνητική

Διαβάστε περισσότερα

Κωστής Χαλκιαδάκης, φυσικός. Συσκάκης Γιάννης, φυσικός. 10 Ερωτήσεις και 10 απαντήσεις για το CERN

Κωστής Χαλκιαδάκης, φυσικός. Συσκάκης Γιάννης, φυσικός. 10 Ερωτήσεις και 10 απαντήσεις για το CERN Κωστής Χαλκιαδάκης, φυσικός Συσκάκης Γιάννης, φυσικός 10 Ερωτήσεις και 10 απαντήσεις για το CERN 1. Τι είναι το CERN To CERN είναι Ευρωπαϊκό Ερευνητικό κέντρο που ασχολείται με τη μελέτη της φυσικής των

Διαβάστε περισσότερα

Cosmotron. Το COSMOTRON ενέργειας 3 GeV ήταν το πρώτο σύγχροτρο πρωτονίων που τέθηκε σε λειτουργία το 1952.

Cosmotron. Το COSMOTRON ενέργειας 3 GeV ήταν το πρώτο σύγχροτρο πρωτονίων που τέθηκε σε λειτουργία το 1952. Εισαγωγή στους Επιταχυντές II Δρ. Eμμανουήλ λ Τσεσμελής (CERN) 24-2525 Ιουνίου 2008 Cosmotron Βrookhaven National Laboratory (BNL) Το COSMOTRON ενέργειας 3 GeV ήταν το πρώτο σύγχροτρο πρωτονίων που τέθηκε

Διαβάστε περισσότερα

Παρατήρηση νέου σωματιδίου με μάζα 125 GeV Πείραμα CMS, CERN 4 Ιουλίου 2012

Παρατήρηση νέου σωματιδίου με μάζα 125 GeV Πείραμα CMS, CERN 4 Ιουλίου 2012 Παρατήρηση νέου σωματιδίου με μάζα 125 GeV Πείραμα CMS, CERN 4 Ιουλίου 2012 Σύνοψη Σε ένα κοινό σεμινάριο σήμερα μεταξύ του CERN και του συνεδρίιου "ICHEP 2012" [1] στη Μελβούρνη, οι ερευνητές του πειράματος

Διαβάστε περισσότερα

Φυσική Στοιχειωδών Σωµατιδίων ΙΙ. Μάθηµα 1ο 15/2/2011

Φυσική Στοιχειωδών Σωµατιδίων ΙΙ. Μάθηµα 1ο 15/2/2011 Φυσική Στοιχειωδών Σωµατιδίων ΙΙ Μάθηµα 1ο 15/2/2011 Τι θα συζητήσουμε σήμερα Γενικά στοιχεία για τα πειράματα Στοιχειωδών σωματιδίων Γενικά - χαρακτηριστικά επιταχυντών ηλεκτρικά και μαγνητικά πεδία Γραμμικοί

Διαβάστε περισσότερα

Καλώς Ορίσατε στο CERN

Καλώς Ορίσατε στο CERN Καλώς Ορίσατε στο CERN Το Ευρωπαϊκό Ερευνητικό Κέντρο Σωματιδιακής Φυσικής CERN - Σήμερα και στο Μέλλον... Ευάγγελος ΓΑΖΗΣ Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο CERN / 21 Αυγούστου 2016 1 Περιεχόμενα της Ομιλίας

Διαβάστε περισσότερα

Ανάστροφη πόλωση της επαφής p n

Ανάστροφη πόλωση της επαφής p n Ανάστροφη πόλωση της επαφής p n Δ. Γ. Παπαγεωργίου Τμήμα Μηχανικών Επιστήμης Υλικών Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων dpapageo@cc.uoi.gr http://pc164.materials.uoi.gr/dpapageo Επαφή p n Ανάστροφη πόλωση Πολώνουμε

Διαβάστε περισσότερα

Διάλεξη 22: Παραβίαση της κατοπτρικής συμμετρίας στις ασθενείς αλληλεπιδράσεις

Διάλεξη 22: Παραβίαση της κατοπτρικής συμμετρίας στις ασθενείς αλληλεπιδράσεις Διάλεξη 22: Παραβίαση της κατοπτρικής συμμετρίας στις ασθενείς αλληλεπιδράσεις Το 1956 ο Lee και ο Yang σε μια εργασία τους θέτουν το ερώτημα αν η πάριτη δηλαδή η κατοπτρική συμμετρία παραβιάζεται ή όχι

Διαβάστε περισσότερα

Η ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΤΟΥ ΑΤΟΜΟΥ ΤΟΥ ΥΔΡΟΓΟΝΟΥ

Η ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΤΟΥ ΑΤΟΜΟΥ ΤΟΥ ΥΔΡΟΓΟΝΟΥ Η ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΤΟΥ ΑΤΟΜΟΥ ΤΟΥ ΥΔΡΟΓΟΝΟΥ ΑΣΚΗΣΗ 1 Άτομα αερίου υδρογόνου που βρίσκονται στη θεμελιώδη κατάσταση (n = 1), διεγείρονται με κρούση από δέσμη ηλεκτρονίων που έχουν επιταχυνθεί από διαφορά δυναμικού

Διαβάστε περισσότερα

Σύγχρονη Φυσική - 2012: Πυρηνική Φυσική και Φυσική Στοιχειωδών Σωματιδίων 11/05/15

Σύγχρονη Φυσική - 2012: Πυρηνική Φυσική και Φυσική Στοιχειωδών Σωματιδίων 11/05/15 Διάλεξη 14: Μεσόνια και αντισωματίδια Μεσόνια Όπως αναφέρθηκε προηγουμένως (διάλεξη 13) η έννοια των στοιχειωδών σωματίων άλλαξε πολλές φορές μέχρι σήμερα. Μέχρι το 1934 ο κόσμος των στοιχειωδών σωματιδίων

Διαβάστε περισσότερα

Πρόοδος µαθήµατος «οµικής και Χηµικής Ανάλυσης Υλικών» Χρόνος εξέτασης: 3 ώρες

Πρόοδος µαθήµατος «οµικής και Χηµικής Ανάλυσης Υλικών» Χρόνος εξέτασης: 3 ώρες 21 Οκτωβρίου 2009 Πρόοδος µαθήµατος «οµικής και Χηµικής Ανάλυσης Υλικών» Χρόνος εξέτασης: 3 ώρες 1) α. Ποια είναι η διαφορά µεταξύ της ιονίζουσας και της µη ιονίζουσας ακτινοβολίας; β. Ποιες είναι οι γνωστότερες

Διαβάστε περισσότερα

Το CERN, η φυσική των σωματιδίων, και η αναζήτηση για το μποζόνιο Higgs -

Το CERN, η φυσική των σωματιδίων, και η αναζήτηση για το μποζόνιο Higgs - Το CERN, η φυσική των σωματιδίων, και η αναζήτηση για το μποζόνιο Higgs - Έρευνα και Ανακάλυψη Εκπαίδευση Τεχνολογία Συνεργασία Καθ. Εμμανουήλ Τσεσμελής (CERN και Παν. Οξφόρδης) Αύγουστος 2013 Μερικά από

Διαβάστε περισσότερα

CERN Επιτεύγματα, Προοπτικές, Προσδοκίες -

CERN Επιτεύγματα, Προοπτικές, Προσδοκίες - CERN Επιτεύγματα, Προοπτικές, Προσδοκίες - Έρευνα και Ανακάλυψη Εκπαίδευση Τεχνολογία Συνεργασία Καθ. Εμμανουήλ Τσεσμελής (CERN) 24 Αυγούστου 2011 ~2300 προσωπικό ~790 υπότροφοι και πρόσεδρα μέλη >10 000

Διαβάστε περισσότερα

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΤΟ CERN ΣΤΟΙΧΕΙΩΔΗ ΣΩΜΑΤΙΔΙΑ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ CERN ΜΕΓΑΛΕΣ ΦΥΣΙΟΓΝΩΜΙΕΣ ΤΟΥ CERN ΚΑΙ ΤΗΣ ΣΩΜΑΤΙΔΙΑΚΗΣ ΦΥΣΙΚΗΣ ΕΠΙΤΑΧΥΝΤΕΣ ΠΕΙΡΑΜΑΤΑ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΤΟ CERN ΣΤΟΙΧΕΙΩΔΗ ΣΩΜΑΤΙΔΙΑ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ CERN ΜΕΓΑΛΕΣ ΦΥΣΙΟΓΝΩΜΙΕΣ ΤΟΥ CERN ΚΑΙ ΤΗΣ ΣΩΜΑΤΙΔΙΑΚΗΣ ΦΥΣΙΚΗΣ ΕΠΙΤΑΧΥΝΤΕΣ ΠΕΙΡΑΜΑΤΑ Τελική εργασία Α1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΤΟ CERN ΣΤΟΙΧΕΙΩΔΗ ΣΩΜΑΤΙΔΙΑ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ CERN ΜΕΓΑΛΕΣ ΦΥΣΙΟΓΝΩΜΙΕΣ ΤΟΥ CERN ΚΑΙ ΤΗΣ ΣΩΜΑΤΙΔΙΑΚΗΣ ΦΥΣΙΚΗΣ ΕΠΙΤΑΧΥΝΤΕΣ ΠΕΙΡΑΜΑΤΑ ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΤΟΥ CERN ΣΤΗ ΖΩΗ

Διαβάστε περισσότερα

Ανάστροφη πόλωση της επαφής p n

Ανάστροφη πόλωση της επαφής p n Ανάστροφη πόλωση της επαφής p n Δ. Γ. Παπαγεωργίου Τμήμα Μηχανικών Επιστήμης Υλικών Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων dpapageo@cc.uoi.gr http://pc164.materials.uoi.gr/dpapageo Επαφή p n Ανάστροφη πόλωση Πολώνουμε

Διαβάστε περισσότερα

Ηλιακά νετρίνα. Εικόνα 1 Πυρηνικές αντιδράσεις στο κέντρο του ηλίου. * σ ve : 9.3*10-45 cm 2 (E/Mev) 2

Ηλιακά νετρίνα. Εικόνα 1 Πυρηνικές αντιδράσεις στο κέντρο του ηλίου. * σ ve : 9.3*10-45 cm 2 (E/Mev) 2 Ηλιακά νετρίνα. Γνωρίζουμε ότι ενέργεια που ακτινοβολεί ο ήλιος, παράγεται από θερμοπυρηνικές αντιδράσεις στον πυρήνα του ηλίου. Στα προϊόντα των αντιδράσεων περιλαμβάνεται μεγάλος αριθμός νετρίνων. Μπορούμε

Διαβάστε περισσότερα

Φυσική Στοιχειωδών Σωματιδίων ΙΙ (8ου εξαμήνου) Μάθημα 1γ: Επιταχυντές (α' μέρος) Λέκτορας Κώστας Κορδάς

Φυσική Στοιχειωδών Σωματιδίων ΙΙ (8ου εξαμήνου) Μάθημα 1γ: Επιταχυντές (α' μέρος) Λέκτορας Κώστας Κορδάς Φυσική Στοιχειωδών Σωματιδίων ΙΙ (8ου εξαμήνου) Μάθημα 1γ: Επιταχυντές (α' μέρος) Λέκτορας Κώστας Κορδάς Αριστοτέλειο Πανεπιστήμ ιο Θεσσαλονίκης Στοιχειώδη ΙΙ, Αριστοτέλειο Παν. Θ/νίκης, 23 Φεβρουαρίου

Διαβάστε περισσότερα

Κεφάλαιο 3 ο. Γ. Τσιατούχας. VLSI Technology and Computer Architecture Lab. Ημιαγωγοί - ίοδος Επαφής 2

Κεφάλαιο 3 ο. Γ. Τσιατούχας. VLSI Technology and Computer Architecture Lab. Ημιαγωγοί - ίοδος Επαφής 2 ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗ Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων Ημιαγωγοί Δίοδος Επαφής Κεφάλαιο 3 ο Τμήμα Μηχανικών Η/Υ και Πληροφορικής Γ. Τσιατούχας SI Techology ad Comuter Architecture ab ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗ Διάρθρωση 1. Φράγμα δυναμικού.

Διαβάστε περισσότερα

1.Η δύναμη μεταξύ δύο φορτίων έχει μέτρο 120 N. Αν η απόσταση των φορτίων διπλασιαστεί, το μέτρο της δύναμης θα γίνει:

1.Η δύναμη μεταξύ δύο φορτίων έχει μέτρο 120 N. Αν η απόσταση των φορτίων διπλασιαστεί, το μέτρο της δύναμης θα γίνει: ΗΛΕΚΤΡΟΜΑΓΝΗΤΙΣΜΟΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΠΟΛΛΑΠΛΩΝ ΕΠΙΛΟΓΩΝ Ηλεκτρικό φορτίο Ηλεκτρικό πεδίο 1.Η δύναμη μεταξύ δύο φορτίων έχει μέτρο 10 N. Αν η απόσταση των φορτίων διπλασιαστεί, το μέτρο της δύναμης θα γίνει: (α)

Διαβάστε περισσότερα

Η συμβολή του Τοπογράφου Μηχανικού σε εργασίες υψηλής ακρίβειας Η περίπτωση του ερευνητικού κέντρου CERN

Η συμβολή του Τοπογράφου Μηχανικού σε εργασίες υψηλής ακρίβειας Η περίπτωση του ερευνητικού κέντρου CERN ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΣΧΟΛΗ ΑΓΡΟΝΟΜΩΝ ΚΑΙ ΤΟΠΟΓΡΑΦΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΤΟΜΕΑΣ ΤΟΠΟΓΡΑΦΙΑΣ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΓΕΝΙΚΗΣ ΓΕΩΔΑΙΣΙΑΣ CONSEIL EUROPÉEN POUR LA RECHERCHE NUCLÉAIRE EUROPEAN COUNCIL FOR NUCLEAR RESEARCH

Διαβάστε περισσότερα

Αγωγιμότητα στα μέταλλα

Αγωγιμότητα στα μέταλλα Η κίνηση των ατόμων σε κρυσταλλικό στερεό Θερμοκρασία 0 Θερμοκρασία 0 Δ. Γ. Παπαγεωργίου Τμήμα Μηχανικών Επιστήμης Υλικών Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων dpapageo@cc.uoi.gr http://pc164.materials.uoi.gr/dpapageo

Διαβάστε περισσότερα

Και τα τρία σωμάτια έχουν σπιν μονάδα.

Και τα τρία σωμάτια έχουν σπιν μονάδα. Καθιερωμένο Πρότυπο W και Z μποζόνια Στη φυσική, τα W και Z μποζόνια είναι τα στοιχειώδη σωμάτια που μεταδίδουν την ασθενή αλληλεπίδραση. Η ανακάλυψή τους στο CERN το 1983 αντιμετωπίστηκε ως μια σπουδαία

Διαβάστε περισσότερα

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΠΥΡΗΝΙΚΗ ΦΥΣΙΚΗ & ΤΑ ΣΤΟΙΧΕΙΩΔΗ ΣΩΜΑΤΙΑ. Ομοτιμία Κβαντικοί Αριθμοί Συμμετρίες και Νόμοι Διατήρησης

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΠΥΡΗΝΙΚΗ ΦΥΣΙΚΗ & ΤΑ ΣΤΟΙΧΕΙΩΔΗ ΣΩΜΑΤΙΑ. Ομοτιμία Κβαντικοί Αριθμοί Συμμετρίες και Νόμοι Διατήρησης ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΠΥΡΗΝΙΚΗ ΦΥΣΙΚΗ & ΤΑ ΣΤΟΙΧΕΙΩΔΗ ΣΩΜΑΤΙΑ Ν. Γιόκαρης,, (Κ.Ν.( Παπανικόλας) & Ε. Στυλιάρης ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ,, 2016 Ομοτιμία Κβαντικοί Αριθμοί Συμμετρίες και Νόμοι Διατήρησης 1 Stathis STILIARIS,

Διαβάστε περισσότερα

Το υποσύστηµα "αίσθησης" απαιτήσεις και επιδόσεις φυσικά µεγέθη γενική δοµή και συγκρότηση

Το υποσύστηµα αίσθησης απαιτήσεις και επιδόσεις φυσικά µεγέθη γενική δοµή και συγκρότηση Το υποσύστηµα "αίσθησης" απαιτήσεις και επιδόσεις φυσικά µεγέθη γενική δοµή και συγκρότηση Το υποσύστηµα "αίσθησης" είσοδοι της διάταξης αντίληψη του "περιβάλλοντος" τροφοδοσία του µε καθορίζει τις επιδόσεις

Διαβάστε περισσότερα

Ο ΜΕΓΑΛΟΣ ΑΔΡΟΝΙΚΟΣ ΕΠΙΤΑΧΥΝΤΗΣ (Large Hadron Collider = LHC) ΣΤΟ CERN

Ο ΜΕΓΑΛΟΣ ΑΔΡΟΝΙΚΟΣ ΕΠΙΤΑΧΥΝΤΗΣ (Large Hadron Collider = LHC) ΣΤΟ CERN Ο ΜΕΓΑΛΟΣ ΑΔΡΟΝΙΚΟΣ ΕΠΙΤΑΧΥΝΤΗΣ (Large Hadron Collider = LHC) ΣΤΟ CERN Η ΕΛΛΑΔΑ ΣΥΜΜΕΤΕΧΕΙ ΣΤΗΝ ΟΛΟΚΛΗΡΩΣΗ ΤΗΣ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗΣ ΚΑΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΤΟΥ (το μεγαλύτερο και καλύτερο έργο υψηλής τεχνολογίας του κόσμου)

Διαβάστε περισσότερα

Ε ι σ α γ ω γ ή στo Εργαστήριο Πυρηνικής Φυσικής

Ε ι σ α γ ω γ ή στo Εργαστήριο Πυρηνικής Φυσικής Ε ι σ α γ ω γ ή στo Εργαστήριο Πυρηνικής Φυσικής Γενικές Πληροφορίες - I ιστοσελίδα μαθήματος http://eclass.uoa.gr Κωδικός μαθήματος στο eclass PHYS211 Γενικές Πληροφορίες - II χώρος άσκησης Εργαστήριο

Διαβάστε περισσότερα

Αγωγιμότητα στα μέταλλα

Αγωγιμότητα στα μέταλλα Η κίνηση των ατόμων σε κρυσταλλικό στερεό Θερμοκρασία 0 Θερμοκρασία 0 Δ. Γ. Παπαγεωργίου Τμήμα Μηχανικών Επιστήμης Υλικών Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων dpapageo@cc.uoi.gr http://pc164.materials.uoi.gr/dpapageo

Διαβάστε περισσότερα

www.cc.uoa.gr/~dfassoul/syghroni_fysiki.html

www.cc.uoa.gr/~dfassoul/syghroni_fysiki.html Σύγχρονη Φυσική Στοιχειώδη Σωµατίδια Σωµατίδια Επιταχυντές Ανιχνευτές Αλληλεπιδράσεις Συµµετρίες Νόµοι ιατήρησης Καθιερωµένο Πρότυπο www.cc.uoa.gr/~dfassoul/syghroni_fysiki.html Σύγχρονη Φυσική: Στοιχειώδη

Διαβάστε περισσότερα

Βρέντζου Τίνα Φυσικός Μεταπτυχιακός τίτλος: «Σπουδές στην εκπαίδευση» ΜEd Email : stvrentzou@gmail.com

Βρέντζου Τίνα Φυσικός Μεταπτυχιακός τίτλος: «Σπουδές στην εκπαίδευση» ΜEd Email : stvrentzou@gmail.com 1 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2ο ΗΛΕΚΤΡΙΚΟ ΡΕΥΜΑ Σκοπός Στο δεύτερο κεφάλαιο θα εισαχθεί η έννοια του ηλεκτρικού ρεύματος και της ηλεκτρικής τάσης,θα μελετηθεί ένα ηλεκτρικό κύκλωμα και θα εισαχθεί η έννοια της αντίστασης.

Διαβάστε περισσότερα

Σημειώσεις κεφαλαίου 16 Αρχές επικοινωνίας με ήχο και εικόνα

Σημειώσεις κεφαλαίου 16 Αρχές επικοινωνίας με ήχο και εικόνα Σημειώσεις κεφαλαίου 16 Αρχές επικοινωνίας με ήχο και εικόνα ΠΩΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΟΥΝ ΟΙ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΕΣ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΕΣ Ένα σύστημα ηλεκτρονικής επικοινωνίας αποτελείται από τον πομπό, το δίαυλο (κανάλι) μετάδοσης και

Διαβάστε περισσότερα

Φυσική Στοιχειωδών Σωµατιδίων ΙΙ. Μάθηµα 1ο 24/4/2007

Φυσική Στοιχειωδών Σωµατιδίων ΙΙ. Μάθηµα 1ο 24/4/2007 Φυσική Στοιχειωδών Σωµατιδίων ΙΙ Μάθηµα 1ο 24/4/2007 Τα πειράµατα στη Φυσική Στοιχειωδών Σωµατιδίων (παρόν-µέλλον) Πολύπλοκα: δέσµες επιταχυντών Επιταχυντές δεσµών Σωµατιδίων Κατασκευή ανιχνευτή Ηλεκτρονικά

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΑΛΥΣΗ ΙΟΝΤΙΚΗΣ ΔΕΣΜΗΣ ΜΕ ΟΠΙΣΘΟΣΚΕΔΑΣΗ RUTHERFORD (RBS)

ΑΝΑΛΥΣΗ ΙΟΝΤΙΚΗΣ ΔΕΣΜΗΣ ΜΕ ΟΠΙΣΘΟΣΚΕΔΑΣΗ RUTHERFORD (RBS) ΑΝΑΛΥΣΗ ΙΟΝΤΙΚΗΣ ΔΕΣΜΗΣ ΜΕ ΟΠΙΣΘΟΣΚΕΔΑΣΗ RUTHERFORD (RBS) 1ο ΜΑΘΗΤΙΚΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ, ΕΚΕΦΕ «ΔΗΜΟΚΡΙΤΟΣ», 2017 Νίκος Κουβάτσος 1 και Φοίβη Ρουσοχατζάκη 2 1 Πρότυπο Γενικό Λύκειο Βαρβακείου Σχολής 2 Πειραµατικό

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΠΥΡΗΝΙΚΗΣ 2 ΕΡΓΑΣΙΑ: Αναλογικός Ανιχνευτής ολίσθησης και Σύστημα λήψης δεδομένων CAMAC

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΠΥΡΗΝΙΚΗΣ 2 ΕΡΓΑΣΙΑ: Αναλογικός Ανιχνευτής ολίσθησης και Σύστημα λήψης δεδομένων CAMAC ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΠΥΡΗΝΙΚΗΣ 2 ΕΡΓΑΣΙΑ: Αναλογικός Ανιχνευτής ολίσθησης και Σύστημα λήψης δεδομένων CAMAC Αλέξανδρος Κετικίδης ΑΕΜ:13299 28/4/14 κ.σαμψωνίδης Περίληψη Σκοπός της άσκησης είναι η μελέτη του αναλογικού

Διαβάστε περισσότερα

Masterclass Χανιά 2019 Ανάλυση γεγονότων CMS/LHC (ή βρες το µποζόνιο µόνος σου) Γιώργος Αναγνώστου ΙΠΦΣ - Δηµόκριτος

Masterclass Χανιά 2019 Ανάλυση γεγονότων CMS/LHC (ή βρες το µποζόνιο µόνος σου) Γιώργος Αναγνώστου ΙΠΦΣ - Δηµόκριτος Masterclass Χανιά 2019 Ανάλυση γεγονότων CMS/LHC (ή βρες το µποζόνιο µόνος σου) Γιώργος Αναγνώστου ΙΠΦΣ - Δηµόκριτος 1 Λίγη ιστορία Super Proton Synchrotron CERN, Geneva (6km circumference) 2 2 Underground

Διαβάστε περισσότερα

Νετρίνο το σωματίδιο φάντασμα

Νετρίνο το σωματίδιο φάντασμα Νετρίνο το σωματίδιο φάντασμα Ι. Ρίζος Αναπληρωτής Καθηγητής Τομέας Θεωρητικής Φυσικής 2/10/2012 Διαλέξεις υποδοχής πρωτοετών φοιτητών Τμήματος Φυσικής Στοιχειώδη Σωματίδια Κουάρκς Φορείς αλληλεπιδράσεων

Διαβάστε περισσότερα

1. ΦΥΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ IONTIZOYΣΑΣ ΑΚΤΙΝΟΒΟΛΙΑΣ (ΑΚΤΙΝΕΣ Χ γ) Εργαστήριο Ιατρικής Φυσικής Παν/μιο Αθηνών

1. ΦΥΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ IONTIZOYΣΑΣ ΑΚΤΙΝΟΒΟΛΙΑΣ (ΑΚΤΙΝΕΣ Χ γ) Εργαστήριο Ιατρικής Φυσικής Παν/μιο Αθηνών 1. ΦΥΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ IONTIZOYΣΑΣ ΑΚΤΙΝΟΒΟΛΙΑΣ (ΑΚΤΙΝΕΣ Χ γ) IONTIZOYΣΑ ΑΚΤΙΝΟΒΟΛΙΑ (ΑΚΤΙΝΕΣ Χ γ) ΑΚΤΙΝΕΣ Χ-γ: Είναι ιοντίζουσα ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία με ενέργειες φωτονίων από λίγα kev έως πολλά MeV.

Διαβάστε περισσότερα

ΟΡΟΣΗΜΟ ΘΕΜΑ Δ. Δίνονται: η ταχύτητα του φωτός στο κενό c 0 = 3 10, η σταθερά του Planck J s και για το φορτίο του ηλεκτρονίου 1,6 10 C.

ΟΡΟΣΗΜΟ ΘΕΜΑ Δ. Δίνονται: η ταχύτητα του φωτός στο κενό c 0 = 3 10, η σταθερά του Planck J s και για το φορτίο του ηλεκτρονίου 1,6 10 C. Σε μια διάταξη παραγωγής ακτίνων X, η ηλεκτρική τάση που εφαρμόζεται μεταξύ της ανόδου και της καθόδου είναι V = 25 kv. Τα ηλεκτρόνια ξεκινούν από την κάθοδο με μηδενική ταχύτητα, επιταχύνονται και προσπίπτουν

Διαβάστε περισσότερα

Yπεύθυνη καθηγήτρια Ομίλου Φυσικής, Γεωργία Ρουμπέα

Yπεύθυνη καθηγήτρια Ομίλου Φυσικής, Γεωργία Ρουμπέα Μαθητές του ομίλου Φυσικής του Βαρβακείου Λυκείου επεξεργασθήκαμε δεδομένα του πειράματος ATLAS για την ταυτοποίηση ανίχνευση του σωματίδιου Ζ. Παρουσιάζουμε εδώ, τη σύνοψη μιας εφαρμογής που έγινε κατά

Διαβάστε περισσότερα

ΑΣΚΗΣΗ 11. Προσδιορισμός του πηλίκου του φορτίου προς τη μάζα ενός ηλεκτρονίου

ΑΣΚΗΣΗ 11. Προσδιορισμός του πηλίκου του φορτίου προς τη μάζα ενός ηλεκτρονίου ΑΣΚΗΣΗ 11 Προσδιορισμός του πηλίκου του φορτίου προς τη μάζα ενός ηλεκτρονίου Σκοπός : Να προσδιορίσουμε μια από τις φυσικές ιδιότητες του ηλεκτρονίου που είναι το πηλίκο του φορτίου προς τη μάζα του (/m

Διαβάστε περισσότερα

ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ «Επιταχύνοντας» την Επιστήμη Η διαδραστική έκθεση του CERN στην Αθήνα

ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ «Επιταχύνοντας» την Επιστήμη Η διαδραστική έκθεση του CERN στην Αθήνα ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ «Επιταχύνοντας» την Επιστήμη Η διαδραστική έκθεση του CERN στην Αθήνα Δελτίο Τύπου Επιταχύνοντας την Επιστήμη H διαδραστική έκθεση του CERN στην Αθήνα Την εντυπωσιακή διαδραστική έκθεση που

Διαβάστε περισσότερα

ΑΣΚΗΣΗ 4 Φαινόμενο Hall

ΑΣΚΗΣΗ 4 Φαινόμενο Hall ΑΣΚΗΣΗ 4 Φαινόμενο all Απαραίτητα όργανα και υλικά 4.1 Απαραίτητα όργανα και υλικά 1. Τροφοδοτικό ρυθμιζόμενης DC τάσης 0 έως 20V, 10Α. 2. Ενισχυτής ηλεκτρικής τάσης. 3. Ηλεκτρομαγνήτης ο οποίος αποτελείται:

Διαβάστε περισσότερα

Μετρήσεις Διατάξεων Laser Ανιχνευτές Σύμφωνης Ακτινοβολίας. Ιωάννης Καγκλής Φυσικός Ιατρικής Ακτινοφυσικός

Μετρήσεις Διατάξεων Laser Ανιχνευτές Σύμφωνης Ακτινοβολίας. Ιωάννης Καγκλής Φυσικός Ιατρικής Ακτινοφυσικός Μετρήσεις Διατάξεων Laser Ανιχνευτές Σύμφωνης Ακτινοβολίας Ιωάννης Καγκλής Φυσικός Ιατρικής Ακτινοφυσικός Maximum Permissible Exposure (MPE) - Nominal Hazard Zone (NHZ) Μέγιστη Επιτρεπτή Έκθεση (MPE) Το

Διαβάστε περισσότερα

Η κλασσική, η σχετικιστική και η κβαντική προσέγγιση. Θωµάς Μελίστας Α 3

Η κλασσική, η σχετικιστική και η κβαντική προσέγγιση. Θωµάς Μελίστας Α 3 Η κλασσική, η σχετικιστική και η κβαντική προσέγγιση Θωµάς Μελίστας Α 3 Σύµφωνα µε την κλασσική µηχανική και την γενική αντίληψη η µάζα είναι µία εγγενής ιδιότητα των φυσικών σωµάτων. Μάζα είναι η ποσότητα

Διαβάστε περισσότερα

Απορρόφηση ακτινοβολίας-β από την ύλη

Απορρόφηση ακτινοβολίας-β από την ύλη ΑΣΚΗΣΗ 3 Απορρόφηση ακτινοβολίας-β από την ύλη 1. Εισαγωγή Η β-διάσπαση είναι το συλλογικό όνοµα τριών φαινοµένων, στα οποία εκπέµπονται ηλεκτρόνια και ποζιτρόνια υψηλής ενέργειας ή πραγµατοποιείται σύλληψη

Διαβάστε περισσότερα

Two boson production on Fermilab and LHC. Σκορδά Ελένη Α.Ε.Μ Εξάμηνο 8o

Two boson production on Fermilab and LHC. Σκορδά Ελένη Α.Ε.Μ Εξάμηνο 8o Two boson production on Fermilab and LHC Σκορδά Ελένη Α.Ε.Μ 12474 Εξάμηνο 8o Εισαγωγή Από τις πιο σημαντικότερες συνέπειες της θεωρίας βαθμίδας SU(2) U(1) οι αύτο-αλληλεπιδράσεων των μποζονίων W, Z και

Διαβάστε περισσότερα

Διπλωματική Εργασία Ο ΑΝΙΧΝΕΥΤΗΣ MICROMEGAS ΣΤΟ UPGRADE ΤΟΥ ATLAS, ΓΙΑ ΤΟΝ SUPERLHC

Διπλωματική Εργασία Ο ΑΝΙΧΝΕΥΤΗΣ MICROMEGAS ΣΤΟ UPGRADE ΤΟΥ ATLAS, ΓΙΑ ΤΟΝ SUPERLHC Σχολή Θετικών Επιστημών Τμήμα Φυσικής ΤΟΜΕΑΣ ΠΥΡΗΝΙΚΗΣ ΦΥΣΙΚΗΣ ΚΑΙ ΦΥΣΙΚΗΣ ΣΤΟΙΧΕΙΩΔΩΝ ΣΩΜΑΤΙΔΙΩΝ Διπλωματική Εργασία Ο ΑΝΙΧΝΕΥΤΗΣ MICROMEGAS ΣΤΟ UPGRADE ΤΟΥ ATLAS, ΓΙΑ ΤΟΝ SUPERLHC Εκπόνηση: Κιλιντάρη

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΤΥΠΟ ΛΥΚΕΙΟ ΕΥΑΓΓΕΛΙΚΗΣ ΣΧΟΛΗΣ ΣΜΥΡΝΗΣ

ΠΡΟΤΥΠΟ ΛΥΚΕΙΟ ΕΥΑΓΓΕΛΙΚΗΣ ΣΧΟΛΗΣ ΣΜΥΡΝΗΣ ΠΡΟΤΥΠΟ ΛΥΚΕΙΟ ΕΥΑΓΓΕΛΙΚΗΣ ΣΧΟΛΗΣ ΣΜΥΡΝΗΣ ΕΠΙΛΟΓΗ ΘΕΜΑΤΩΝ ΑΠΟ ΤΗΝ ΤΡΑΠΕΖΑ ΘΕΜΑΤΩΝ «Δ ΘΕΜΑΤΑ ΑΤΟΜΙΚΕΣ ΘΕΩΡΙΕΣ» ΦΥΣΙΚΗ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ Β ΛΥΚΕΙΟΥ Χ. Δ. ΦΑΝΙΔΗΣ ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ 2014-2015 1. ΘΕΜΑ Δ Ένα άτομο

Διαβάστε περισσότερα

Δ. Σαμψωνίδης & Κ.Κορδάς. Ανιχνευτές : Μάθημα 2β Μέτρηση ορμής σωματιδίου

Δ. Σαμψωνίδης & Κ.Κορδάς. Ανιχνευτές : Μάθημα 2β Μέτρηση ορμής σωματιδίου Επταχυντές - Ανιχνευτές Δ. Σαμψωνίδης & Κ.Κορδάς Ανιχνευτές : Μάθημα 2β Μέτρηση ορμής σωματιδίου Κώστας Κορδάς Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης Επιταχυντές & Ανιχνευτές 8ου εξαμήνου, Α.Π.Θ, 7 Απριλίου

Διαβάστε περισσότερα

ΑΛΛΗΛΕΠΙΔΡΑΣΗ ΗΛΕΚΤΡΟΜΑΓΝΗΤΙΚΗΣ ΑΚΤΙΝΟΒΟΛΙΑΣ ΜΕ ΤΗΝ ΥΛΗ

ΑΛΛΗΛΕΠΙΔΡΑΣΗ ΗΛΕΚΤΡΟΜΑΓΝΗΤΙΚΗΣ ΑΚΤΙΝΟΒΟΛΙΑΣ ΜΕ ΤΗΝ ΥΛΗ ΑΛΛΗΛΕΠΙΔΡΑΣΗ ΗΛΕΚΤΡΟΜΑΓΝΗΤΙΚΗΣ ΑΚΤΙΝΟΒΟΛΙΑΣ ΜΕ ΤΗΝ ΥΛΗ Η σχέση της σ κάθε τρόπου απορρόφησης φωτονίων-γ από το νερό συναρτήσει της ενέργειας των φωτονίων φαίνεται στο σχήμα: ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΤΗΣ ΑΛΛΗΛΕΠΙΔΡΑΣΗΣ

Διαβάστε περισσότερα

Ηλιακά νετρίνα. Πρόβλημα ηλιακών νετρίνων, ταλαντώσεις.

Ηλιακά νετρίνα. Πρόβλημα ηλιακών νετρίνων, ταλαντώσεις. Ηλιακά νετρίνα Πρόβλημα ηλιακών νετρίνων, ταλαντώσεις. Αντιδράσεις στο εσωτερικό του Ηλίου (Τυπικό Ηλιακό Μοντέλο) 98,4 % pp pep hep Be B Εικόνα 1Πυρηνικές αντιδράσεις στο κέντρο του ηλίου J.Bacall (2005)

Διαβάστε περισσότερα

Ο Maxwell ενοποίησε τις Ηλεκτρικές με τις Μαγνητικές δυνάμεις στον

Ο Maxwell ενοποίησε τις Ηλεκτρικές με τις Μαγνητικές δυνάμεις στον Η Ηλεκτρασθενής Ενοποίηση Ο Maxwell ενοποίησε τις Ηλεκτρικές με τις Μαγνητικές δυνάμεις στον γνωστό μας Ηλεκτρομαγνητισμό. Οι Glashow, einberg και Salam απέδειξαν ότι οι Ηλεκτρομαγνητικές αλληλεπιδράσεις

Διαβάστε περισσότερα

Η ασφάλεια στον LHC Ο Μεγάλος Επιταχυντής Συγκρουόµενων εσµών Αδρονίων (Large Hadron Collider, LHC) είναι ικανός να επιτύχει ενέργειες που κανένας άλλος επιταχυντής έως σήµερα δεν έχει προσεγγίσει. Ωστόσο,

Διαβάστε περισσότερα

Το μποζόνιο Higgs (Σωματίδιο του Θεού) και ο ρόλος του Μεγάλου Αδρονικού Επιταχυντή στην Ανακάλυψη του Ομάδα Μαθητών:

Το μποζόνιο Higgs (Σωματίδιο του Θεού) και ο ρόλος του Μεγάλου Αδρονικού Επιταχυντή στην Ανακάλυψη του Ομάδα Μαθητών: 1 Το μποζόνιο Higgs (Σωματίδιο του Θεού) και ο ρόλος του Μεγάλου Αδρονικού Επιταχυντή στην Ανακάλυψη του Ομάδα Μαθητών: Ιωάννου Παναγιώτης, Λεωνίδου Άντρεα, Βαφέα Ραφαέλα, Παναρέτου Κατερίνα Συντονιστής

Διαβάστε περισσότερα

Λύση Α. Σωστή η επιλογή α. Β.

Λύση Α. Σωστή η επιλογή α. Β. 1) Αρνητικά φορτισμένο σωμάτιο κινείται σε ομογενές ηλεκτρικό πεδίο μεγάλης έκτασης. Να επιλέξετε τη σωστή πρόταση. Αν η κατεύθυνση της κίνησης του σωματίου παραμένει σταθερή, τότε: α. Συμπίπτει με την

Διαβάστε περισσότερα