ΑΝΑΛΥΣΗ. Η εξέλιξη του δανεισµού των εισηγµένων στο ΧΑ επιχειρήσεων. 17 Νοεµβρίου 2004.

Transcript

1 ΑΝΑΛΥΣΗ 17 Νοεµβρίου Η εξέλιξη του δανεισµού των εισηγµένων στο ΧΑ επιχειρήσεων ηµήτρης Σκαπινάκης Chief Analyst Ο δανεισµός των εισηγµένων στο ΧΑ επιχειρήσεων του µη χρηµατοοικονοµικού τοµέα έχει αυξηθεί, τόσο σε απόλυτα µεγέθη όσο και σε επίπεδο δεικτών και έχει φτάσει τα 22 δισ ευρώ (31 εκ 2003). Η µεγάλη κεφαλαιοποίηση (76 εταιρείες) εµφανίζεται να βρίσκεται στην καλύτερη θέση από πλευράς δανειακής επιβάρυνσης και η µικρή στη χειρότερη (77 εταιρείες). Η ένταση του δανεισµού δεν αυξήθηκε την περίοδο της υλοποίησης των µεγάλων επενδυτικών σχεδίων, αλλά αµέσως µετά, όταν τα λειτουργικά περιθώρια άρχισαν να υποχωρούν. Η υποχώρηση αυτή εν µέρει µόνο αντισταθµίστηκε από την επιβράδυνση του ρυθµού αύξησης των επενδύσεων και τη βελτίωση της διαχείρισης του κεφαλαίου κίνησης. Ετσι, οι ταµειακές ροές παρέµειναν αρνητικές (αν και βελτιούµενες) και οι εταιρείες οδηγήθηκαν σε αύξηση δανεισµού. Εφόσον υπάρξει βελτίωση και διατήρηση των λειτουργικών περιθωρίων σε υψηλά επίπεδα, µέσω για παράδειγµα της συνεχούς εφαρµογής προγραµµάτων αναδιάρθρωσης, θα αυξηθούν οι πιθανότητες να αντιµετωπιστούν οι κίνδυνοι µείωσης της ζήτησης ή ανόδου των επιτοκίων ώστε η τάση σταθεροποίησης/βελτίωσης των µεγεθών που καταγράφηκε το 2003 να αποκτήσει µόνιµο χαρακτήρα. Προβληµατίζει ότι ο µέσος όρος των λειτουργικών ταµειακών ροών εξακολουθεί να είναι αρνητικός, γεγονός που καθιστά επιτακτική την εξέταση της ποιότητας των παγίων που χρησιµεύουν ως εξασφαλίσεις σε δάνεια.

2 Η εξέλιξη του δανεισµού των επιχειρήσεων Τα τελευταία χρόνια ο δανεισµός των καταναλωτών και των επιχειρήσεων έχει αυξηθεί, αν και σύµφωνα µε τα επίσηµα στοιχεία η διείσδυση αυτού του τύπου δανείων στην Ελληνική οικονοµία, εξακολουθεί να είναι χαµηλότερη του µέσου όρου της ζώνης του ευρώ, ως ποσοστό του ΑΕΠ. Σύµφωνα µε τα στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδος, το υπόλοιπο δανείων προς τις επιχειρήσεις και τα νοικοκυριά από 59 δισ ευρώ στο τέλος του 2000 έφτασε τον Αύγουστο του 2004 τα 112 δισ. Η περίοδος αυτή χαρακτηρίσθηκε από τη µείωση των επιτοκίων στην προσπάθεια της Ελλάδας να ενταχθεί στην ΟΝΕ: το 2000 η απόδοση του ετήσιου έντοκου γραµµατίου ήταν 6,22% ενώ σήµερα βρίσκεται στο 2,4%. Στην παρούσα µελέτη, θα προσπαθήσουµε να αποτυπώσουµε την εξέλιξη του δανεισµού όχι σε απόλυτα µεγέθη, ή ως προς το ΑΕΠ της χώρας, αλλά, χρησιµοποιώντας ως εργαλεία ορισµένους χρηµατοοικονοµικούς δείκτες, ώστε να αποκτήσουµε σφαιρική αντίληψη της δανειακής επιβάρυνσης των επιχειρήσεων. Περιγραφή του δείγµατος Το δείγµα µας είναι οι εισηγµένες στο ΧΑ επιχειρήσεις του µη χρηµατοοικονοµικού τοµέα, σύνολο 310 εταιρείες (Οκτώβριος 2004). Από το δείγµα έχουµε αφαιρέσει τέσσερεις εταιρείες κρατικού ενδιαφέροντος επειδή κάποιες ιδιατερότητες των εταιρειών αυτών παραµορφώνουν την αντιπροσωπευτικότητα του δείγµατος. Πρόκειται για τις εταιρείες: ΟΤΕ (πολύ υψηλά περιθώρια), ΕΗ (υψηλός δανεισµός, αναδιάρθρωση παγίων), ΟΠΑΠ (µεγάλη ρευστότητα) και Cosmote (µεγάλο επενδυτικό πρόγραµµα). Τις υπόλοιπες εταιρείες τις κατανέµουµε σε τέσσερις κατηγορίες, µε κριτήριο το τεταρτηµόριο κεφαλαιοποίησης στο οποίο ανήκουν: εταιρείες µεγάλης κεφαλαιοποίησης, µεσαίας, µικροµεσαίας και µικρής. Οι πωλήσεις του συγκεκριµένου δείγµατος το 2003 έφτασαν τα 62 δισ ευρώ, τα κέρδη προ φόρων τόκων και αποσβέσεων (EBITDA) τα 4,4 δισ και τα καθαρά κέρδη τα 3,6 δισ. Το ίδιο δείγµα είχε καθαρό δανεισµό 22 δισ ευρώ. Την εξαετία (βλ. Γραφήµατα 1 έως 4), οι πωλήσεις των εισηγµένων στο ΧΑ επιχειρήσεων του µη χρηµατοοικονοµικού τοµέα που περιλαµβάνονται στη µελέτη µας, αυξήθηκαν µε µέσο ετήσιο ρυθµό 21%. Την ίδια περίοδο, το EBITDA παρουσίασε µέση ετήσια αύξηση 12%, και τα καθαρά κέρδη (µετά φόρων και δικαιωµάτων µειοψηφίας) 13,5%. Μετά το 2000, οι ρυθµοί αυτοί υποχώρησαν αισθητά. Γράφηµα 1: Ετήσια Μεταβολή Πωλήσεων (πλην Τραπεζών κλπ) Σταθµισµένος. Γράφηµα 2: Ετήσια Μεταβολή Ebitda (πλην Τραπεζών κλπ) Σταθµ ισ µ ένος. Γράφηµα 3: Ετήσια Μετβ Καθ. Κερδών (πλην Τραπεζών κλπ) Σταθµ ισ µ ένος. Γράφηµα 4: Καθαρός ανεισµός (σε δις Ευρώ) 50.0% 45.0% 35.0% 30.0% 25.0% 15.0% 10.0% 5.0% 36.0% 32.0% 28.0% 24.0% 16.0% 12.0% 8.0% 4.0% 0.0% 55.0% 50.0% 45.0% 35.0% 30.0% 25.0% 15.0% 10.0% 5.0% 0.0% -5.0% -10.0% Στη διάρκεια αυτής της περιόδου, το συνολικό ύψος του καθαρού δανεισµού ανέβηκε σχεδόν 2,5 φορές από τα περίπου 9 δισ ευρώ το 1998 στα 22 δισ ευρώ το 2003, ή 19,5% κατά µέσον όρο το έτος (Γράφηµα 4). Η µεγάλη ποσοστιαία αύξηση παρατηρήθηκε την περίοδο αµέσως µετά δηλαδή από την άντληση σηµαντικών κεφαλαίων µέσω του ΧΑ (1999). Στο παράρτηµα υπάρχουν οι ορισµοί των µεγεθών που χρησιµοποιούµε και κάποιες µεθοδολογικές παρατηρήσεις MARFIN BANK 2

3 Σηµαντική αύξηση δανεισµού την τελευταία 6ετία Για την ορθότερη απεικόνιση της εξέλιξης του δανεισµού, χρησιµοποιούµε τρεις δείκτες: έναν ο οποίος σχετίζεται µε τις ταµειακές ροές της επιχείρησης (καθ. δανεισµός προς EBITDA) και δύο που συνδέουν το ύψος του δανεισµού µε τα περιουσιακά στοιχεία της επιχείρησης (καθ. δανεισµός προς ίδια κεφάλαια και, ενεργητικό προς ίδια κεφάλαια). Και οι τρεις δείκτες επιβεβαιώνουν ότι ο δανεισµός έχει αυξηθεί σηµαντικά, ιδίως µετά το 2000 (Γραφήµατα 5 έως 7): Από περίπου 0,70 φορές το EBITDA το 1998, το 2003 ο καθαρός δανεισµός ξεπέρασε τις 2 φορές το EBITDA. Στην Ευρώπη και τις ΗΠΑ (STOXX-600 και S&P 500 αντίστοιχα) ο σχετικός δείκτης είναι κοντά στο 1. Στις εταιρείες της µικρής κεφαλαιοποίησης ειδικότερα, ο δείκτης βρίσκεται πάνω από το 3, επίπεδο που σηµατοδεί αυξηµένο κίνδυνο. Ανω του µέσου όρου βρίσκεται και η µεσαία κεφαλαιοποίηση. Η µεγάλη κεφαλαιοποίηση, αν και κάτω του Ελληνικού µέσου όρου, είναι περισσότερο δανεισµένη σε σχέση µε τον Ευρωπαϊκό και Αµερικανικό µέσο όρο. Ο λόγος καθαρός δανεισµός προς ίδια κεφάλαια, από 0,20 το 1999, σήµερα έχει σχεδόν τριπλασιαστεί (0,55). Η αύξηση του δείκτη οφείλεται αποκλειστικά στις εταιρείες µεγάλης και µεσαίας κεφαλαιοποίησης, αφού στις εταιρείες µικρής κεφαλαιοποίησης ο δείκτης έχει σταθεροποιηθεί σε χαµηλότερα επίπεδα. Ο λόγος ενεργητικό προς ίδια κεφάλαια το 1999 ήταν περίπου 2. Σήµερα έχει ξεπεράσει το 2,4 ενώ θετική εξαίρεση αποτελούν, πάλι, οι εταιρείες µικρής κεφαλαιοποίησης στις οποίες ο σχετικός δείκτης βρίσκεται κάτω του 2. Το γεγονός ότι οι µεγαλύτερες επιχειρήσεις παρουσιάζονται περισσότερο δανεισµένες σε σχέση µε τις µικρότερες λαµβάνοντας υπόψη τα περιουσιακά τους στοιχεία, µπορεί να εξηγηθεί κατ αρχήν, από το γεγονός ότι η άντληση κεφαλαίων µέσω του ΧΑ είχε µεγαλύτερη επίδραση, ως ποσοστό, στα ίδια κεφάλαια των µικρότερων επιχειρήσεων παρά σε αυτά των µεγαλύτερων. Επιπλέον, είναι πιθανόν οι δανειστές να εκτιµούν ως καλύτερης ποιότητας τα περιουσιακά στοιχεία των µεγαλύτερων εταιρειών, άρα τις δανείζουν περισσότερο σε σχέση µε αυτά. Επίσης, στις µεγάλες επιχειρήσεις τα στοιχεία του κεφαλαίου κίνησης είναι πιθανότερο να αποτελούν µέρος των εξασφαλίσεων και άρα για δεδοµένο ύψος ενεργητικού ο δανεισµός είναι µεγαλύτερος. Στις µικρές επιχειρήσεις, αντίθετα, οι εξασφαλίσεις είναι κυρίως πάγια στοιχεία. Τέλος, λόγω µεγέθους, οι δανειστές τείνουν να εµπιστεύονται περισσότερο τις µεγάλες επιχειρήσεις. Η αύξηση του δανεισµού οφείλεται κυρίως στη µείωση των περιθωρίων και στις αρνητικές ταµειακές ροές Στο βαθµό που µια επιχείρηση δανείζεται για να χρηµατοδοτήσει τη µελλοντική της ανάπτυξη, είναι λογικό να έχει αυξηµένο δανεισµό για κάποιο χρονικό διάστηµα. Στο διάστηµα που εξετάζουµε και στο οποίο όπως είδαµε ο δανεισµός µεγάλωσε, οι επενδύσεις αυξήθηκαν µεν αλλά ο ρυθµός ανόδου επιβραδύνθηκε και βρίσκεται πλεόν στο 6% των πωλήσεων από 16% το 2000 (Γράφηµα 8). Τα Γραφήµατα 5 έως 7 και 9 όµως, δείχνουν ότι οι µεγάλες επενδύσεις που έγιναν µέχρι το 2000 επιδείνωσαν µεν τις ταµειακές ροές, αλλά δεν οδήγησαν σε µεγάλη αύξηση του δανεισµού ο οποίος ενισχύθηκε Γράφηµα 5: Καθαρός ανεισµός / Ebitda Γράφηµα 6: Καθαρός ανεισµός / Ίδια Κεφάλαια Γράφηµα 7: Ενεργητικό / Ίδια Κεφάλαια Γράφηµα 8: Capex / Πωλήσεις 2 20,00% ,50 2,40 2,30 2,20 2,10 2,00 1,90 1,80 3,10 2,90 2,70 2,50 2,30 2,10 1,90 1,70 1,50 1,30 1,10 0,90 0,70 0,50 0,30 0,67 0,63 0,59 0,55 0,51 0,47 0,43 0,39 0,35 0,31 0,27 0,23 0,19 0,15 0,11 MARFIN BANK 3

4 από το 2000 και µετά. Πιθανότατα αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι µέχρι το 2000 οι επενδύσεις των εταιρειών χρηµατοδοτήθηκαν κυρίως µέσω της άντλησης κεφαλαίων από το χρηµατιστήριο. Μετά το 2000, οι δείκτες δανεισµού επιδεινώθηκαν ραγδαία, παρά τη µείωση του ρυθµού ανόδου των επενδύσεων, την καλύτερη διαχείριση του κεφαλαίου κίνησης (Γράφηµα 10) και, κατά συνέπεια, τη βελτίωση των ταµειακών ροών. Η αντίφαση αυτή θα µπορούσε να εξηγηθεί από την υποχώρηση του EBITDA περιθωρίου το οποίο βρίσκεται σχεδόν 4 ποσοστιαίες µονάδες χαµηλότερα από το υψηλό σηµείο του 1999 (Γράφηµα 11). Οι εταιρείες, δηλαδή, βλέποντας ότι παρά την επιβράδυνση του ρυθµού ανόδου των επενδύσεων οι ταµειακές ροές εξακολούθησαν να είναι αρνητικές εξ αιτίας της µείωσης των περιθωρίων, στράφηκαν στη χρήση δανειακών κεφαλαίων. Το φαινόµενο αυτό παρατηρείται πιο έντονα στη µικρή κεφαλαιοποίηση, όπου η µείωση περιθωρίων άγγιξε τις 6 µονάδες και η βελτίωση των ταµειακών ροών επετεύχθει µε µεγάλη µείωση των επενδύσεων, µείωση που θα πρέπει να αξιολογηθεί σε σχέση µε τις µελλοντικές αναπτυξιακές προοπτικές των επιχειρήσεων. Αν όµως η µείωση των περιθωρίων δικαιολογεί την αύξηση του δανεισµού στις µεσαίες και µικρές επιχειρήσεις ερευνητέο είναι το γιατί έχει αυξηθεί ο δανεισµός στις µεγάλες επιχειρήσεις, την ίδια στιγµή που τα περιθώρια µένουν αµετάβλητα, η διαχείριση του κεφαλαίου κίνησης βελτιώνεται και οι επενδύσεις ως ποσοστό των πωλήσεων µειώνονται. Γράφηµα 9: Λειτουργικές Ταµειακές Ροές / Πωλήσεις 0,00% ,00% Γράφηµα 10: Αναγκες σε Κεφάλαιο Κίνησης / Πωλήσεις Μια εξήγηση θα µπορούσε να είναι ότι ο δανεισµός αυξήθηκε για την ικανοποίηση άλλων εταιρικών αναγκών για τις οποίες δεν επαρκούσαν οι ταµειακές ροές: πληρωµή µερισµάτων, αγορές ιδίων µετοχών, ή τακτοποιήσεις άλλων στοιχείων ενεργητικού/παθητικού. Εναπόκειται στη λεπτοµερή µελέτη των επιµέρους στοιχείων να διαπιστωθεί αν κάτι τέτοιο συνέβη και στις εταιρείες της µικρής και µεσαίας κεφαλαιοποίησης. Ευαισθησία στο µακροοικονοµικό περιβάλλον Στην παρούσα συγκυρία, οι επιχειρήσεις έχουν να αντιµετωπίσουν την πιθανότητα ανόδου των επιτοκίων και τη µείωση της εσωτερικής ζήτησης εξ αιτίας είτε της αύξησης της τιµής του πετρελαίου είτε της προσαρµογής (ήπιας ή µη) της δηµοσιονοµικής πολιτικής, λόγω των υπερβολικών ελλειµάτων και του χρέους. Τα Γράφηµα 11: Ebitda Περιθώριο Γράφηµα 12: Καθαρό Περιθώριο Γράφηµα 13: Χρηµατοοικονοµικά Έξοδα / Πωλήσεις 0,00% 4,50% 3,50% 2,50% 1,50% MARFIN BANK 4

5 αυξηµένα χρηµατοοικονοµικά έξοδα και η περαιτέρω συµπίεση των περιθωρίων θα έχουν αρνητικό αντίκτυπο στις επιχειρήσεις, αν η τάση σταθεροποίησης/βελτίωσης των µεγεθών που καταγράφηκε το 2003 δεν αποκτήσει µόνιµο χαρακτήρα. Αλλωστε, µετά από µακρά περίοδο πτώσης η απόδοση επί του επενδεδυµένου κεφαλαίου κατά µέσον όρο έχει αρχίσει να ανακάπτει (βλ. Γράφηµα 14), αν και παραµένει σε χαµηλά επίπεδα. Η µικρή κεφαλαιοποίηση εµφανίζεται περισσότερο ευάλωτη καθώς, το καθαρό περιθώριο κέρδους της είναι το χαµηλότερο (πολύ κοντά στο 0%, Γράφηµα 12) και τα χρηµατοοικονοµικά έξοδα προς πωλήσεις τα υψηλότερα (Γράφηµα 13). Από την άλλη µεριά, η µεγάλη κεφαλαιοποίηση µε καθαρά περιθώρια περίπου στο 6% και χρηµατοοικονοµικά έξοδα χαµηλότερα του 2% των πωλήσεων έχει τη δυνατότητα να απορροφήσει µεγαλύτερες πιέσεις. Γράφηµα 14: Απόδοση Επενδεδυµένου Κεφαλαίου Συµπέρασµα Στη διάρκεια των τελευταίων χρόνων, ο δανεισµός των εισηγµένων στο ΧΑ επιχειρήσεων έχει αυξηθεί 2,5 φορές από περίπου 9 δισ ευρώ το 1998 στα 22 δισ ευρώ το Την ίδια περίοδο, ο ρυθµός αύξησης των επενδύσεων έχει επιβραδυνθεί και ως ποσοστό των πωλήσεων βρίσκεται πλέον στο 6% ενώ το 2000 είχε πλησιάσει το 16%. Ταυτόχρονα, τα περιθώρια EBITDA έχουν υποχωρήσει στο χαµηλότερο σηµείο της τελευταίας 6ετίας. Σε σύγκριση µε την Ευρώπη (STOXX-600) και τις ΗΠΑ (S&P 500) οι Ελληνικές επιχειρήσεις είναι κατά µέσον όρο περισσότερο δανεισµένες (2 φορές το EBITDA έναντι µίας φοράς) και έχουν µικρότερα περιθώρια EBITDA (σχεδόν 4 ποσοστιαίες µονάδες). Αν και η έρευνά µας έδειξε ότι υπάρχουν διαφοροποιήσεις µεταξύ εταιρειών, είναι προφανές ότι συνολικά δεν µπορεί για µακρό χρονικό διάστηµα οι λειτουργικές ταµειακές ροές να παραµένουν αρνητικές, οι επιχειρήσεις να στηρίζονται σε µη λειτουργικές πηγές για την κάλυψη των αναγκών τους και τα περιθώρια να µειώνονται. Η πιθανότητα ανόδου των επιτοκίων το 2005, η εφαρµογή πιο σφιχτής δηµοσιονοµικής πολιτικής και αρνητικές εξελίξεις στους συντελεστές της οικονοµικής δραστηριότητας (επενδύσεις, ανεργία, κατανάλωση, πληθωρισµός) είναι παράγοντες που θα µπορούσαν να επιδεινώσουν την εύθραυστη σηµερινή εικόνα της αγοράς. Εάν οι επιχειρήσεις µέσα σε ένα περιβάλλον οικονοµικής σταθερότητας εφαρµόσουν αποτελεσµατικά προγράµµατα αναδιάρθρωσης ώστε να διατηρήσουν και να βελτιώσουν τα περιθώριά τους, τότε οι προκύπτουσες από την ανάλυσή µας αρνητικές εξελίξεις στο θέµα του δανεισµού µπορεί να αντιµετωπισθούν και, σε βάθος χρόνου, να ανατραπούν. Εάν όχι, τότε το ύψος του δανεισµού κινδυνεύει να µετατραπεί σε βρόγχο για την οικονοµική δραστηριότητα των επιχειρήσεων. Στην περίπτωση αυτή, η εξυγίανση της αγοράς πιθανότατα θα ολοκληρωθεί µέσω και της απώλειας δανείων κάτι που ίσως να είναι ένας από τους παράγοντες που προκάλεσαν και τις πρόσφατες τοποθετήσεις προειδοποιήσεις της Τράπεζας της Ελλάδος. ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Παραδοχές: Στο δείγµα µας βρίσκονται όλες οι εισηγµένες στο ΧΑ εταιρείες εκτός αυτών του χρηµατοοικονοµικού τοµέα και των ΟΤΕ, ΕΗ, ΟΠΑΠ, Cosmote (βλ. κείµενο). Το λογιστικό πρότυπο είναι το Ελληνικό. Χρησιµοποιήθηκαν ενοποιηµένοι ισολογισµοί. Ο µέσος όρος είναι η διάµεσος. Η στάθµιση γίνεται χρησιµοποιώντας την κεφαλαιοποίησης της 30ης Σεπ 04 και κατάλληλα φίλτρα ώστε να αποκλειστούν οι ακραίες τιµές. Η µεγάλη κεφαλαιοποίηση περιλαµβάνει εταιρείες µε κεφαλαιοποίηση µεγαλύτερη των 82 εκ ευρώ (76 εταιρείες), η µεσαία περιλαµβάνει εταιρείες µε κεφαλαιοποίηση µεταξύ 82 εκ ευρώ και 26,4 εκ ευρώ (79 εταιρείες), η µικροµεσαία εταιρείες µεταξύ 26,4 εκ ευρώ και 13,1 εκ ευρώ (78 εταιρείες) και η µικρή, εταιρείες µε κεφαλαιοποίηση µικρότερη των 13,1 εκ ευρώ (77 εταιρείες). Ορισµοί: Καθαρός δανεισµός = (τραπ. βραχ. δανεισµός) + (τραπ. µακρ. δανεισµός) - (ρευστά διαθέσιµα) Capex = (επενδύσεις σε πάγια) + (επενδύσεις σε συµµετοχές) Ταµειακές ροές = (EBITDA) - (φόροι) - capex - (ανάγκες σε κεφάλαιο κίνησης) Επενδεδυµένο Κεφάλαιο = (πάγια) + (συµµετοχές) + (κεφάλαιο κίνησης) Απόδοση Επενδεδυµένου Κεφαλαίου (ROIC) = (λειτουργικά κέρδη - αναλογούντες φόροι) / (επενδεδυµένο κεφάλαιο) Το παρόν ελτίο συντάσσεται από τη MARFIN BANK για πληροφοριακούς και µόνον σκοπούς και αποστέλλεται ή τίθεται στην διάθεση τρίτων χωρίς να υπάρχει υποχρέωση προς τούτο από το συντάκτη του. Οι περιλαµβανόµενες σε αυτό πληροφορίες ή απόψεις δεν συνιστούν και δεν πρέπει να εκλαµβάνονται ως πρόταση ή προσφορά για την διενέργεια συναλλαγών σε χρηµατοπιστωτικά µέσα ή νοµίσµατα ούτε ως σύσταση ή συµβουλή για τη λήψη επενδυτικών αποφάσεων σχετικά µε αυτά. Οι πληροφορίες αυτές λαµβάνονται από επίσηµες ή άλλες θεωρούµενες ως αξιόπιστες πηγές της επιλογής του συντάκτη του, όπως είναι ιδίως τα ελτία Τιµών Οργανωµένων Αγορών ή οι εξουσιοδοτηµένοι από αυτές παροχείς πληροφοριών κλπ. Ειδικώς οι Αποτιµήσεις εδράζονται στις συγκλίνουσες εκτιµήσεις πηγών της επιλογής της Τράπεζας. Η MARFIN BANK δεν ευθύνεται για την ακρίβεια ή την πληρότητα των πληροφοριών και εν γένει την καταλληλότητα αυτών για τους παραλήπτες τους. Η MARFIN BANK, οι συνδεδεµένες µε αυτή επιχειρήσεις, οι διευθυντές, οι υπάλληλοι και οι πάσης φύσεως συνεργάτες τους ενδέχεται να διενεργούν συναλλαγές για ίδιο λογαριασµό ή για λογαριασµό τρίτων επί των χρηµατοπιστωτικών µέσων ή των νοµισµάτων που αναφέρονται στο ελτίο. Περαιτέρω, η MARFIN BANK ή/και οι συνδεδεµένες µε αυτή επιχειρήσεις ενδέχεται να παρέχουν επιχειρηµατικές ή άλλες συµβουλές και υπηρεσίες σε εταιρίες εκδότριες χρηµατοπιστωτικών µέσων που αναφέρονται στο παρόν. Απαγορεύεται η ολική ή µερική αναπαραγωγή του παρόντος µε οποιονδήποτε τρόπο χωρίς την άδεια του συντάκτη του. MARFIN BANK ΛΕΩΦ. ΚΗΦΙΣΙΑΣ 24, ΜΑΡΟΥΣΙ, ΑΘΗΝΑ, ΤΗΛ.: , FAX: ΣΕΚΕΡΗ 1Α, 10671, ΚΟΛΩΝΑΚΙ, ΑΘΗΝΑ, ΤΗΛ: , FAX: Λεωφ. Κηφισίας 331, Ερυθραία, MARFIN ΤΗΛ.: , BANK FAX: ΦΙΛΕΛΛΗΝΩΝ 5-7, ΠΕΙΡΑΙΑΣ, ΤΗΛ.: , FAX: ούσµανη 5, 16675, Γλυφάδα, ΤΗΛ , FAX: ΙΩΝΟΣ ΡΑΓΟΥΜΗ 9, ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ, ΤΗΛ.: , FAX: ΟΝΑΤΟΥ ΗΜΟΥΛΙΤΣΑ 36, ΚΕΡΚΥΡΑ, ΤΗΛ.: , FAX: ΑΠΛΩΤΑΡΙΑΣ 46, ΧΙΟΣ, ΤΗΛ: , FAX: