Η δημοζιονομική ακροβαζία ενοποίηζη- ηης εσρωζώνης* Νίκος Κοσηζιαράς. Πεπίλητη

Transcript

1 Η δημοζιονομική ακροβαζία ενοποίηζη- ηης εσρωζώνης* Νίκος Κοσηζιαράς Πεπίλητη Η λελεκία ζηηο αγνξέο ησλ θπβεξλεηηθψλ νκνιφγσλ ηεο επξσδψλεο νθείιεηαη, θπξίσο, ζηελ (γηα ηελ ψξα αδνθίκαζηε) δέζκεπζε ηεο Δπξσπατθήο Κεληξηθήο Τξάπεδαο φηη ζα αλαιάβεη ξφιν νηνλεί δαλεηζηή χζηαηεο θαηαθπγήο ησλ θπβεξλήζεσλ θαη φρη ζηελ δεκνζηνλνκηθή ιηηφηεηα θαη ηηο κεηαξξπζκίζεηο ηνπ θαζεζηψηνο δεκνζηνλνκηθήο θαη νηθνλνκηθήο δηαθπβέξλεζεο. Τα ζρέδηα κεζνκαθξνπξφζεζκεο ζεζκηθήο εκβάζπλζεο ηεο επξσδψλεο θαη, εηδηθφηεξα, νη πξνηάζεηο γηα ηελ εγθαηάζηαζε δεκνζηνλνκηθήο ηθαλφηεηαο ζε θεληξηθφ επίπεδν έρνπλ ηζρλή πξαγκαηηθή ζεκαζία. Οη πηζαλφηεηεο εθαξκνγήο ηνπο είλαη κεγαιχηεξεο ζε ζρέζε κε ηελ εγθαζίδξπζε κεραληζκνχ ρξεκαηνδνηηθήο ππνζηήξημεο ησλ εγρψξησλ δηαξζξσηηθψλ κεηαξξπζκίζεσλ, αιιά ζρεδφλ κεδεληθέο ζε φ,ηη αθνξά ζηελ θαζηέξσζε κεραληζκνχ απηφκαησλ ζηαζεξνπνηεηηθψλ κεηαβηβάζεσλ γηα ηελ απνξξφθεζε ησλ κε ζπκκεηξηθψλ νηθνλνκηθψλ θξαδαζκψλ. Ο αζθπθηηθφο ζεζκηθφο πεξηνξηζκφο ηεο αληηθπθιηθήο δεκνζηνλνκηθήο πνιηηηθήο ησλ θπβεξλήζεσλ ζπλεπάγεηαη θηλδχλνπο γηα ηελ καθξννηθνλνκηθή ζηαζεξφηεηα ζηελ επξσδψλε θαη γηα ηελ αθεξαηφηεηα ηεο ηειεπηαίαο, φληαο επίζεο πνιηηηθψο απεξίζθεπηνο αιιά ίζσο νη θίλδπλνη εθδεισζνχλ ηαρχηεξα, θαζψο ε επηκνλή ζηελ δεκνζηνλνκηθή ιηηφηεηα αλαζηέιιεη ηελ αλάθακςε ησλ νηθνλνκηψλ, επλνεί ηελ δηεχξπλζε ησλ δηαθξαηηθψλ απνθιίζεσλ θαη ππνθηλεί ηνλ θεξκαηηζκφ ησλ δεκνθξαηηθψλ πνιηηηθψλ ζπζηεκάησλ. *Τν θείκελν δεκνζηεχηεθε ζην «Παξαηεξεηήξην γηα ηελ Κξίζε» Η κπίζη, η διασείπιζη, η εμβάθςνζη Οη εμνλησηηθέο πηέζεηο ησλ ρξεκαηνπηζησηηθψλ αγνξψλ έρνπλ, απφ ηνλ Ινχιην ηνπ 2012, ππνρσξήζεη. Καηά θνηλή (πιελ λέαο θιαζζηθήο) νκνινγία, αιιά φρη κε ηελ ίδηα πάληνηε έκθαζε, ε ζνβαξή κείσζε ησλ δηαθνξηθψλ απνδφζεσλ ησλ θξαηηθψλ νκνιφγσλ, ηδίσο ησλ ηζπαληθψλ θαη ηηαιηθψλ, ε ππνρψξεζε ησλ αζθαιίζηξσλ ησλ εηαηξηθψλ ζπκβνιαίσλ αληαιιαγήο πηζησηηθήο αζέηεζεο, ε αλαζηξνθή ηεο ηάζεο εμφδνπ ησλ θαηαζέζεσλ, ηδίσο απφ ηηο ειιεληθέο θαη ηηο ηζπαληθέο ηξάπεδεο, θαη ε αλάθακςε ησλ Δπξσπατθψλ ρξεκαηηζηεξίσλ απνδίδνληαη (ελ κέξεη είηε ζρεδφλ απνθιεηζηηθψο) ζηελ, δηα ζηφκαηνο Mario Draghi ηφηε ζρεδφλ πξναλαγγειζείζα (θαη επηζήκσο αλαιεθζείζα ηνλ Σεπηέκβξην ηνπ 2012), δέζκεπζε ηεο Δπξσπατθήο Κεληξηθήο Τξάπεδαο πσο ζα αζθήζεη ξφιν νηνλεί ρξεκαηνδφηε χζηαηεο θαηαθπγήο ησλ θπβεξλήζεσλ, εάλ θαηαζηεί αλαγθαίν θαη εθ φζνλ νη επσθεινχκελεο θπβεξλήζεηο εθπιεξψλνπλ πξνυπνζέζεηο (δηάβαδε εθαξκφδνπλ πνιηηηθή δεκνζηνλνκηθήο ιηηφηεηαο θαη δηαξζξσηηθέο κεηαξξπζκίζεηο) πνπ, θαη νπζία, εμαζζελίδνπλ ην ελδερφκελν εθδήισζεο ηνπ (εγγελνχο) εζηθνχ θηλδχλνπ ηνπ θηλδχλνπ εγθαηάιεηςεο ηεο πνιηηηθήο δεκνζηνλνκηθήο εμπγίαλζεο θαη καθξννηθνλνκηθήο εμηζνξξφπεζεο θαη, (θαηά ηελ θξαηνχζα Δπξσπατθή πξνζέγγηζε) επνκέλσο, απνθαηάζηαζεο ηεο βησζηκφηεηαο ηνπ ρξένπο. Η δέζκεπζε ηεο Δπξσπατθήο Κεληξηθήο Τξάπεδαο αθνξά, θπξηνιεθηηθψο, ζηελ εθαξκνγή ηνπ θαινχκελνπ πξνγξάκκαηνο απ επζείαο λνκηζκαηηθψλ ζπλαιιαγψλ, δειαδή, ηεο αγνξάο θξαηηθψλ νκνιφγσλ ζηελ δεπηεξνγελή αγνξά, θαη εθινγηθεχεηαη σο παξέκβαζε πνπ απνζθνπεί ζηελ απνθαηάζηαζε (ηεο θαιήο ιεηηνπξγίαο) ησλ κεραληζκψλ κεηαβίβαζεο ησλ απνθάζεσλ λνκηζκαηηθήο πνιηηηθήο ζηελ αγνξά ηξαπεδηθήο πίζηεο. Μνιαηαχηα, ε δέζκεπζε δελ έρεη, κέρξη ζήκεξα, απνδεηρζεί αθ εαπηήο ηθαλή λα πξνθαιέζεη ηελ ππνρψξεζε ησλ επηηνθίσλ ηδησηηθνχ (ηξαπεδηθνχ) δαλεηζκνχ, θπξίσο γηα ηηο κηθξνκεζαίεο επηρεηξήζεηο, ζηελ πεξηθέξεηα ηεο επξσδψλεο γεληθψο θαη, ηδίσο, ζηελ (δπλάκεη επσθεινχκελε απφ ην πξφγξακκα ησλ απ επζείαο λνκηζκαηηθψλ ζπλαιιαγψλ) Ιηαιία 1 κε άιια, δεισηηθά εηξσλείαο ιφγηα, έρεη απνηχρεη λα πξνθαιέζεη ηελ απνθαηάζηαζε ηεο θαιήο ιεηηνπξγίαο ησλ κεραληζκψλ κεηαβίβαζεο ησλ λνκηζκαηηθψλ απνθάζεσλ (ζηηο αγνξέο ηξαπεδηθήο πίζηεο ηνπ λφηνπ). 1 European Commission (2013) Quarterly Report on the Euro Area, 12(1),

2 Δηδηθφηεξα, ε ζρεδφλ απνθιεηζηηθή εμήγεζε ηεο ηάζεο αλάθηεζεο ηεο εκπηζηνζχλεο ησλ ρξεκαηνπηζησηηθψλ αγνξψλ έλαληη ηνπ θνηλνχ λνκίζκαηνο ηάζεο απίζρλαζεο ησλ πξνζδνθηψλ δηαζπλνξηαθήο κεηάδνζεο ηεο θξίζεο θαη, θαηά ζπλέπεηα, ηάζεο ππνρψξεζεο ηνπ αληηιεπηνχ θηλδχλνπ κεηαηξνπήο (ησλ λνκηζκαηηθψλ αμηψλ ησλ νηθνλνκηθψλ ζπκβάζεσλ)- σο απφξξνηαο ηεο δέζκεπζεο ηεο Δπξσπατθήο Κεληξηθήο Τξάπεδαο, ζπληζηά ινγηθή πξνέθηαζε κίαο ζπκβαηηθψο Κευλζηαλήο δηάγλσζεο ηεο θξίζεο ζηελ επξσδψλε. Καη απηή ηελ δηάγλσζε, ε ζπκπεξηθνξά ησλ ρξεκαηαγνξψλ θαη, εηδηθφηεξα, ε εθηίλαμε ησλ δηαθνξηθψλ απνδφζεσλ θαη αζθαιίζηξσλ ησλ νκνιφγσλ ησλ θπβεξλήζεσλ ηνπ λφηνπ απνδίδεηαη ζηελ δηφγθσζε ησλ δηαζέζεσλ θφβνπ θαη παληθνχ κάιινλ, παξά ζηελ (αλαιπηηθψο ηεθκεξησκέλε) επηδείλσζε ησλ ζεκειησδψλ νηθνλνκηθψλ παξαγφλησλ (πνπ νπδφισο παξακεξίδνληαη βεβαίσο, φκσο δελ ζεσξνχληαη απηνηειψο θαζνξηζηηθνί), αληαλαθιψληαο ηελ έθζεζε ηεο λνκηζκαηηθήο έλσζεο δειαδή ρσξψλ πνπ έρνπλ απνιέζεη ηελ λνκηζκαηηθή απηνλνκία ηνπο, καδί θαη ηελ απεξηφξηζηε (κα φρη δσξεάλ) πξφζβαζε ζηελ ξεπζηφηεηαζηνλ θίλδπλν εθδήισζεο απηνεθπιεξνχκελσλ θξίζεσλ ξεπζηφηεηαο, πνπ ελ ζπλερεία κεηαιιάζζνληαη ζε θξίζεηο θεξεγγπφηεηαο θαη ελδερνκέλσο εμειίζζνληαη ζε θξίζεηο λνκηζκαηηθήο κεηαηξνπήο/ ζπλαιιαγκαηηθέο θξίζεηο. Δπαθφινπζε είλαη απφ απηή ηελ άπνςε, ινηπφλ, ε αλάζρεζε ησλ δηαζέζεσλ θφβνπ θαη παληθνχ φηαλ ε Δπξσπατθή Κεληξηθή Τξάπεδα εγγπάηαη ηελ (νλνκαζηηθψο θαη θάζε άιιν παξά δσξεάλ) απεξηφξηζηε παξνρή ξεπζηφηεηαο ζε πηζηνιεπηηθψο αζθπθηηνχζεο θαη, δπλάκεη, αθεξέγγπεο θπβεξλήζεηο. Δπαθφινπζε είλαη, φκσο, επίζεο, ε ζεψξεζε ησλ επηζεηηθψλ πνιηηηθψλ δεκνζηνλνκηθήο εμπγίαλζεο (θαη εζσηεξηθήο ππνηίκεζεο) σο απφξξνηαο ηνπ ίδηνπ θφβνπ θαη παληθνχ πνπ ππνθηλεί ηελ ζπκπεξηθνξά ησλ επελδπηψλ (ζε νκφινγα λνκηζκαηηθψο ελνπνηεκέλσλ θξαηψλ) θαη επεξεάδεη, εάλ φρη θαηαιακβάλεη, ηελ δηακφξθσζε ηεο πνιηηηθήο. 2 Η εκπεηξηθή ζπλάθεηα ηεο πξνηεηλφκελεο (ζπκβαηηθψο Κευλζηαλήο) δηάγλσζεο είλαη, εθ πξψηεο φςεσο, πξφδειε θαη,. ζην επίπεδν ηεο (έζησ, αθφκε αηεινχο) ηππηθήο πνζνηηθήο αλάιπζεο, ηθαλψο ηεθκεξησκέλε ε εκπεηξηθή πξαγκαηηθφηεηα, πξνγελέζηεξε θαη παξνχζα, πξνζθέξεη ζνβαξέο ελδείμεηο. Πξηλ ηελ εθδήισζε ηεο θξίζεο, ε δξαζηηθή θαη αδηαζάιεπηε ζπκπίεζε ησλ δηαθνξηθψλ απνδφζεσλ δελ είλαη απνηέιεζκα ζχγθιηζεο ησλ ζεκειησδψλ παξαγφλησλ θαη (αλαιπηηθψο ηεθκεξησκέλεο) δξαζηηθήο ππνρψξεζεο ηνπ δηαθνξηθνχ θηλδχλνπ πηζησηηθήο αζέηεζεο- αιιά εθθξάδεη, πηζαλφηαηα, ηελ δηάδνζε δηαζέζεσλ επθνξίαο θαη εθεζπραζκνχ κεηαμχ ησλ επελδπηψλ, ίζσο ελ κέξεη (αιιά αθειψο) ππνθηλνχκελσλ απφ ηελ (ειέσ λνκηζκαηηθήο έλσζεο) εθκεδέληζε ηνπ ζπλαιιαγκαηηθνχ θηλδχλνπ. Όζν γηα ηελ πξφζθαηε πξαγκαηηθφηεηα, ελδεηθηηθή ηεο Κευλζηαλήο ζπλάθεηάο ηεο είλαη, πηζαλφηαηα, ε απνηειεζκαηηθή αλεπάξθεηα ησλ πξνγελέζηεξσλ ζεζκηθψλ κεηαξξπζκίζεσλ θαη ησλ απνθάζεσλ δηαρείξηζεο ηεο θξίζεο, καδί θαη ε απνπζία βξαρπρξφλησλ ζεηηθψλ επηδξάζεσλ ησλ πξσηνβνπιηψλ ζεζκηθήο εκβάζπλζεο ηεο επξσδψλεο, Γηα παξάδεηγκα, ελ κέζσ χθεζεο ή ζηαζηκφηεηαο, ε επηζεηηθή δεκνζηνλνκηθή εμπγίαλζε κπνξεί λα επηηείλεη ηηο αλεζπρίεο ησλ επελδπηψλ ζε φ,ηη αθνξά ζηελ εμέιημε θαη εμππεξέηεζε ηνπ ρξένπο θαη ηελ θεξεγγπφηεηα ησλ ππεξρξεσκέλσλ θπβεξλήζεσλ θαη, επνκέλσο, σο πξνο ηελ εθδήισζε ζπζηεκηθψλ θηλδχλσλ, ηδίσο ηνπ θηλδχλνπ παιηλφξζσζεο ηεο εζληθήο λνκηζκαηηθήο απηνλνκίαο. Παξά ηηο πεξί εμαίξεζεο δηαβεβαηψζεηο, ε (πνιχ θαζπζηεξεκέλε θαη σο εθ ηνχηνπ πεξηνξηζκέλεο ζπκβνιήο) αλαδηάξζξσζε 2 Η ινγηθή/ ζεσξεηηθή επηρεηξεκαηνινγία θαη ε ηππηθή εκπεηξηθή ηεθκεξίσζε (αθφκε αηειήο, φπσο επαλαιακβάλεηαη ζε άιιν ζεκείν ηνπ παξφληνο) πεξηιακβάλνληαη ζηα αθφινπζα, κεηαμχ άιισλ, θείκελα ησλ Paul De Grauwe θαη Yuemei Ji: (2012) Self-Fulfilling Crises in the Eurozone: An Empirical Test, Working Document, No 367, Centre for European Policy Studies, (2012) Mispricing of Sovereign Risk and Macroeconomic Stability in the Eurozone, Journal of Common Market Studies, 50(6), , (2013) Panic-driven austerity in the Eurozone and its implications, Απφ ηελ άιιε πιεπξά, ν αληίινγνο πνπ εκπλέεηαη απφ ηελ λέα (Κευλζηαλή) ζχλζεζε (θαη κεζνδνινγηθψο ελζηεξλίδεηαη δηνξαηηθέο πξνζδνθίεο) απνδίδεη ηελ κείδνλα έκθαζε ζηνπο νηθνλνκηθψο ζεκειηψδεηο παξάγνληεο θαη, θαη επέθηαζε, ππνδεηθλχεη ηελ απνθαζηζηηθή ζπκβνιή ηεο (επηκνλήο ζηελ εθαξκνγή) πνιηηηθήο ηαρείαο δεκνζηνλνκηθήο εμπγίαλζεο θαη δηαξζξσηηθήο κεηαξξχζκηζεο ζηελ παξαηεξνχκελε απνθιηκάθσζε ηεο δπζπηζηίαο ησλ αγνξψλ. Βιέπε, γηα παξάδεηγκα, Buti, Marco & Nicolas Carnot (2013) Fiscal policy in Europe: Searching for the right balance, fiscal-policy-europe-seraching-right-balance, θαζψο θαη Manasse, Paolo, Giulio Triglia, Luca Zavalloni (2013) Professor Monti and the bubble,

3 ηνπ ειιεληθνχ ρξένπο πξνο ηδηψηεο πηζησηέο κάιινλ ηξνθνδνηεί ηνπο θφβνπο ησλ αγνξψλ θαη εληζρχεη ηνλ θίλδπλν εκπέδσζεο ηεο θαθήο ηζνξξνπίαο θαη εθδήισζεο ησλ δπλάκεη απνζρηζηηθψλ ηάζεσλ. Τελ ίδηα ζηηγκή, παξά ηηο αξρηθέο πξνηάζεηο θαη πξνζδνθίεο, ε δηαζχλδεζε ηεο εγθαηάζηαζεο ηνπ εληαίνπ κεραληζκνχ επνπηείαο ησλ ηξαπεδψλ, κε ηελ απ επζείαο αλαθεθαιαηνπνίεζε ησλ ηξαπεδψλ απφ ηνλ Δπξσπατθφ Μεραληζκφ Σηαζεξφηεηαο κνηάδεη λα πεξηπιέθεηαη, εμ αηηίαο ηεο δπζθνιίαο δηαπξαγκάηεπζεο ηνπ ζέκαηνο ησλ θιεξνδνηεκέλσλ ζηνηρείσλ ελεξγεηηθνχ/ επηζθαιψλ απαηηήζεσλ, πηζαλψο θαζπζηεξψληαο ηελ απ επζείαο αλαθεθαιαηνπνίεζε ησλ ηξαπεδψλ θαη, ελδερνκέλσο, απεηιψληαο κε επηδείλσζε ηνπ δεκφζηνπ ρξένπο. Γεληθφηεξα, νη ζεζκηθέο κεηαξξπζκίζεηο ηεο επξσδψλεο (εγθαηάζηαζε ηνπ Δπξσπατθνχ Μεραληζκνχ Σηαζεξφηεηαο, ελίζρπζε ηνπ ειέγρνπ ησλ εζληθψλ δεκνζηνλνκηθψλ θαη νηθνλνκηθψλ πνιηηηθψλ, πεξηιακβαλνκέλεο ηεο Σπλζήθεο γηα ηελ ζηαζεξφηεηα, ηνλ ζπληνληζκφ θαη ηελ δηαθπβέξλεζε ζηελ νηθνλνκηθή θαη λνκηζκαηηθή έλσζε, απφθαζε γηα ηελ εγθαηάζηαζε εληαίνπ κεραληζκνχ επνπηείαο ησλ ηξαπεδψλ) απνηπγράλνπλ λα αλαζηείινπλ ηελ αβεβαηφηεηα ε νηθνλνκηθή ζπγθπξία βαξαίλεη πνιχ. Τνπλαληίνλ, φζν θαη αλ ε επηζεηηθή δεκνζηνλνκηθή εμπγίαλζε έρεη πξνυπνζεηηθή ζεκαζία πξνθεηκέλνπ γηα ηελ ελεξγνπνίεζε ηνπ πξνγξάκκαηνο ησλ απ επζείαο λνκηζκαηηθψλ ζπλαιιαγψλ, ε αλάιεςε απφ ηελ Δπξσπατθή Κεληξηθή Τξάπεδα ηνπ ξφινπ νηνλεί δαλεηζηή χζηαηεο θαηαθπγήο γηα ηελ αθξίβεηα ε δέζκεπζε άζθεζεο απηνχ ηνπ ξφινπ- θαη ε δηαζθάιηζε (νλνκαζηηθψο) απεξηφξηζηεο ξεπζηφηεηαο γηα ηηο θπβεξλήζεηο, ηδίσο γη απηέο ηεο Ιζπαλίαο θαη ηεο Ιηαιίαο, (κπνξεί λα) αλαραηηίδεη ηελ ηάζε απηνεθπιήξσζεο πξνζδνθηψλ πηζησηηθήο αζέηεζεο, ακβιχλνληαο θαη επέθηαζε, ηνλ θίλδπλν δηάξξεμεο ηεο λνκηζκαηηθήο έλσζεο. Παξ φια απηά, ε θαζεζπραζηηθή, σο απνδείρζεθε, παξέκβαζε ηεο Δπξσπατθήο Κεληξηθήο Τξάπεδαο δελ απνθιείεηαη γηα ηελ αθξίβεηα, απηφ είλαη ην πηζαλφηεξν- λα απνδεηρζεί, επίζεο, πξνζσξηλψο κφλν απνηειεζκαηηθή, αδπλαηψληαο λα πξνθαιέζεη ηελ (νξηζηηθή) αλαζηξνθή ησλ δηαζέζεσλ ησλ επελδπηψλ. Άιισζηε, γηα ηελ ψξα, ην πξφγξακκα ησλ απ επζείαο λνκηζκαηηθψλ ζπλαιιαγψλ δελ έρεη ηεζεί ζε εθαξκνγή γηα ηελ ψξα έρεη αξθέζεη ν ιφγνο ηνπ θεληξηθνχ ηξαπεδίηε- θαη ε (ζθφπηκε) απνπζία επηρεηξεζηαθήο εμεηδίθεπζήο ηνπ (εμεηδίθεπζεο, γηα παξάδεηγκα, ηνπ κεραληζκνχ θαη ησλ θξηηεξίσλ ελεξγνπνίεζεο θαη παχζεο θαη, άξα εκκέζσο, ησλ πνζνηηθψλ νξίσλ ηεο παξέκβαζεο ή, αιιηψο, ηεο πξαγκαηηθήο έθηαζεο ηεο νλνκαζηηθψο απεξηφξηζηεο αγνξάο θξαηηθψλ νκνιφγσλ) δελ επηηξέπεη, αλ κε ηη άιιν, ηελ αζθαιή ex-ante εθηίκεζε ησλ ρξεκαηνπηζησηηθψλ επηδξάζεσλ ηεο ελδερφκελεο εθαξκνγήο ηνπ θαη ζε ηειηθή αλάιπζε, ε Δπξσπατθή Κεληξηθή Τξάπεδα νηνλεί θαη φρη απζεληηθνχ δαλεηζηή χζηαηεο θαηαθπγήο ξφιν πξνηίζεηαη λα αλαιάβεη, αγγίδνληαο, πάλησο, ηα λνκηθψο θαζνξηζκέλα φξηα δξάζεο ηεο. Όπσο θαη λα έρεη, πάλησο, ε πηζαλφηεηα πξαγκαηηθήο δνθηκαζίαο ηεο δέζκεπζεο ηεο Δπξσπατθήο Κεληξηθήο Τξάπεδαο (ζα) ηείλεη λα απμάλεηαη φζν ηα ζεκειηψδε πξνβιήκαηα ησλ λφηησλ θξαηψλ κειψλ ηεο επξσδψλεο παξακέλνπλ νμέα θαη, πηζαλφηαηα, επηδεηλψλνληαη (κε ηελ αλεξγία λα ζπληζηά ην κείδνλ βξαρππξφζεζκν πξφβιεκα πνπ ειέσ πζηέξεζεο ζπλεπάγεηαη καθξνπξφζεζκεο αξλεηηθέο επηδξάζεηο γηα ην δπλεηηθφ πξντφλ θαη ηελ απαζρφιεζε), θαη φζν νη ξπζκνί κεγέζπλζεο ζηα βφξεηα θξάηε κέιε παξακέλνπλ ηζρλνί, ζηελ Γεξκαλία κάιηζηα εμαζζελίδνπλ (φπσο πξνβιέπεηαη γηα ην 2013). 3 Τν ηειεπηαίν δειψλεη, κεηαμχ άιισλ, ηελ αδπλακία αληηζηάζκηζεο ηεο δηαξθψο ππνρσξνχζαο εζσηεξηθήο δήηεζεο ζηνλ λφην κε απμεκέλε εμσηεξηθή δήηεζε απφ ηνλ βνξξά, φηαλ, ηαπηνρξφλσο, ε ζπλαιιαγκαηηθή αλαηίκεζε ηνπ επξψ ηείλεη λα δπζρεξαίλεη πεξηζζφηεξν ηελ δηφξζσζε ησλ εμσηεξηθψλ ηζνδπγίσλ ησλ νηθνλνκηψλ ηνπ λφηνπ, θαζειψλνληαο ηηο (ήδε αδχλακεο) εθηφο επξσδψλεο εμαγσγηθέο επηδφζεηο ηνπο. Η κέρξη ζήκεξα παξαηεξνχκελε δηφξζσζε ησλ εμσηεξηθψλ ηζνδπγίσλ ησλ νηθνλνκηψλ ηνπ λφηνπ αλάγεηαη, πξσηίζησο, ζηελ κείσζε ησλ εηζαγσγψλ, ειέσ ζπκπηεζκέλεο εζσηεξηθήο δήηεζεο γηα θαηαλάισζε θαη επέλδπζε, αλ θαη, εμαηξνπκέλεο ηεο Διιάδαο, ε ζπκβνιή ησλ εμαγσγηθψλ επηδφζεψλ ηνπο έρεη επίζεο απμεζεί. Δπαθφινπζε είλαη, κεηά απφ απηά, ε απνηπρία δηφξζσζεο ηεο δεκνζηνλνκηθήο θαηάζηαζεο, ηδίσο ε απνηπρία κείσζεο ηνπ δεκφζηνπ ρξένπο. Δπαθφινπζε είλαη, αθφκε, ε δηφγθσζε ησλ δεκηψλ ησλ 3 Βιέπε, European Commission (2013) European Economic Forecast Winter 2013, European Economy, 1, θαζψο θαη Pisani-Ferry, Jean (2013) The Euro s House Divided, θαη Darvas, Zsolt (2013) The Euro Crisis: Mission Accomplished?,

4 ηξαπεδψλ ζηνλ λφην, φληαο κνηξαίν απνηέιεζκα ηεο θαηάπησζεο δαλείσλ πνπ πξνθαιεί ε ζπξξίθλσζε/ πηψρεπζε επηρεηξήζεσλ θαη ε κείσζε ηνπ δηαζέζηκνπ εηζνδήκαηνο ησλ λνηθνθπξψλ, αιιά θαη, πηζαλφηαηα, ζπληζηψληαο αηηία ηεο αθακςίαο ησλ επηηνθίσλ δαλεηζκνχ θαη εκπφδην ζηηο ζπλαθείο πξνζδνθίεο ηεο Δπξσπατθήο Κεληξηθήο Τξάπεδαο (βιέπε θαη παξαπάλσ) θαη, ίζσο εμ αηηίαο θαη ηεο πηζησηηθήο αζθπμίαο, 4 θαζηζηψληαο δπζρεξέζηεξε ηελ δηαηεξήζηκε νηθνλνκηθή αλάθακςε θαη εθ ησλ πξαγκάησλ επηβάιινληαο, σο ελαιιαθηηθή πξνυπφζεζε αλάθακςεο, ηελ δξακαηηθή κείσζε ηεο πξαγκαηηθήο ζπλαιιαγκαηηθήο ηζνηηκίαο (εζσηεξηθή ππνηίκεζε). 5 Δπαθφινπζε είλαη, επηγξακκαηηθψο, ε δηεχξπλζε ησλ εληφο ηεο επξσδψλεο καθξννηθνλνκηθψλ απνθιίζεσλ. 6 Η θξίζε ηεο επξσδψλεο, επνκέλσο, δελ έρεη μεπεξαζζεί θαη ε ζρεηηθή λελεκία ζηηο αγνξέο ρξήκαηνο θαη πίζηεο κπνξεί λα δηαξθεί γηα ιφγνπο πνπ εληνπίδνληαη εθηφο ηεο επξσδψλεο (γηα παξάδεηγκα, δεκνζηνλνκηθή αβεβαηφηεηα ζηηο Ηλσκέλεο Πνιηηείεο). Ο θίλδπλνο ππνηξνπήο ηεο θξίζεο ππνθηλείηαη, αζθαιψο, απφ ηελ απνηπρία ζηαζεξνπνίεζεο θαη αλάθακςεο ησλ νηθνλνκηψλ ηεο πεξηθέξεηαο ηεο λνκηζκαηηθήο έλσζεο απφ ηελ παξαηεηακέλε χθεζε θαη ηελ θαηαζηξνθηθή αλεξγία- θαη, απφ απηή ηελ άπνςε, ζε ηθαλφ βαζκφ αλάγεηαη ζηελ εθαξκνζκέλε πνιηηηθή δηαρείξηζεο ηεο θξίζεο θαη, εμ αηηίαο απηνχ, δηαζηέιιεηαη θαη (εάλ εθδεισζεί) πξννησλίδεηαη, πηζαλφηαηα, δξακαηηθέο ζπλέπεηεο. Αλαιπηηθφηεξα, φπσο πξνιέγεηαη, ε δηαπίζησζε πσο ε Δπξσπατθή επηζεηηθή πνιηηηθή δεκνζηνλνκηθήο εμπγίαλζεο είλαη, ελ κέζσ ξαγδαίαο ηδησηηθήο απνκφριεπζεο, ζθνδξψο πξνθπθιηθή, ζπρλά αλαηηίσο, 7 αλαζηαιηηθή ηεο, ηαπηνρξφλσο επηρεηξνχκελεο, δηαξζξσηηθήο κεηαξξχζκηζεο, αιιά θαη αληηπαξαγσγηθή σο πξνο ηνλ έιεγρν ηνπ ρξένπο, κνηάδεη λα ζπληζηά ζρεδφλ θνηλφ αθαδεκατθφ ηφπν πνπ κεηά ηελ πεξί Κευλζηαλψλ πνιιαπιαζηαζηψλ νκνινγία ηνπ Γηεζλνχο Ννκηζκαηηθνχ Τακείνπ θαηνηθείηαη ππθλφηεξα, κα φρη αζθπθηηθά βεβαίσο. Τελ ίδηα ψξα, παξά ηελ απνθαζηζηηθή παξέκβαζή ηεο (ηελ εμαγγειία ηνπ πξνγξάκκαηνο ησλ απ επζείαο λνκηζκαηηθψλ ζπλαιιαγψλ), ε Δπξσπατθή Κεληξηθή Τξάπεδα, ελ κέξεη ιφγσ ηεο εληνιήο πνπ επηζήκσο (θαηά ηελ Σπλζήθε) εθπιεξψλεη θαη ελ κέξεη, φκσο, εμ αηηίαο ηεο ζπληεξεηηθήο (θαη πνιηηηθψο πξνθξηλφκελεο) εξκελείαο ηεο εληνιήο ηεο, δελ δείρλεη πξφζεζε πξφζζεηεο (ππέξ απαζρφιεζεο θαη εμηζνξξφπεζεο ησλ ηζνδπγίσλ) λνκηζκαηηθήο ραιάξσζεο, καθξάλ απνθιίλνληαο απφ ηελ πξαθηηθή ησλ άιισλ κεγάισλ θεληξηθψλ ηξαπεδψλ, ηδίσο ηεο Οκνζπνλδηαθήο Τξάπεδαο ησλ Ηλσκέλσλ Πνιηηεηψλ θαη, επνκέλσο, αδξαλψο απνδερφκελε ηελ (δηφινπ επεξγεηηθή) αλαηίκεζε ηεο ζπλαιιαγκαηηθήο ηζνηηκίαο ηνπ επξψ. Δίλαη, δίρσο άιιν, θαηαλνεηφ ην φηη, έλαληη ηεο θνηλσληθψο επψδπλεο θαη νηθνλνκηθψο (θαη ρξεκαηννηθνλνκηθψο) ακθηζβεηνχκελεο δηαρείξηζεο ηεο θξίζεο, ε πηζαλφηεηα κε ειεγρφκελεο θνηλσληθήο έθξεμεο θαηάζηαζεο πνιχ δηαθνξεηηθήο απφ ηηο εηξεληθέο δηακαξηπξίεο, αθφκε θαη ηηο βίαηεο ζπγθξνχζεηο κε ηηο αζηπλνκηθέο δπλάκεηο πνπ κέρξη ζήκεξα έρνπλ ππάξμεη ζηηο ρψξεο ηνπ λφηνπ- δελ είλαη κηθξή. Όκσο, ελαιιαθηηθφ (;) ελδερφκελν είλαη ε ελίζρπζε εθθξάζεσλ ζρεδφλ θαζνιηθήο θαη (αλ κε ηη άιιν) αζαθψο πξνζαλαηνιηζκέλεο άξλεζεο είηε, πνιχ ρεηξφηεξα, κηζαιινδνμίαο θαη ε δηάδνζε, θεπ θαη εθινγηθή επηβεβαίσζε, αληίζηνηρσλ ζρεκαηηζκψλ θαη κνξθσκάησλ, φπσο, πάιη θαη αληηζηνηρία, ηνπ θηλήκαηνο ησλ πέληε αζηέξσλ ζηελ Ιηαιία θαη ηνπ λενλαδηζηηθνχ θηλήκαηνο ηεο [ρ]ξπζήο [α]πγήο ζηελ Διιάδα ε ζπλάζξνηζε ησλ νπνίσλ κε πνιηηηθέο θαη θνκκαηηθέο εθθξάζεηο ηεο αξηζηεξάο θαη ε νκνχ ηαμηλφκεζή ηνπο σο αληηζπζηεκηθψλ, φκσο, πξνδίδεη άγλνηα ηζηνξίαο θαη αληαλαθιά εκπξφζεηε ή απξφζεηε (;) αιιά απνηειεζκαηηθή (δηαλνεηηθή ή/θαη πνιηηηθή) ππνζηήξημε ηεο δηαρείξηζεο ηεο θξίζεο (πνπ ε αξηζηεξά απνδνθηκάδεη). Άιισζηε, ε ακθηζβήηεζε θαη επζεία πξνζβνιή ησλ δεκνθξαηηθψλ πνιηηηθψλ ζπζηεκάησλ θαη ν αθξαίνο εζληθηζηηθφο επξσζθεπηηθηζκφο πνπ ζηνηρεηνζεηνχλ, κε δηαθνξεηηθέο αλαινγίεο θαη κνξθέο, ηνλ ιφγν παξφκνησλ ζρεκαηηζκψλ θαη κνξθσκάησλ ζε Δπξσπατθφ λφην θαη βνξξά, αλάγνληαη θαη, νξηζκέλεο θνξέο, ζπληζηνχλ κεηεμέιημε ηνπ αληηκεηαλαζηεπηηθνχ θαη μελνθνβηθνχ ιφγνπ θαη ηεο νξγαλσκέλεο έθθξαζήο ηνπ θαηά ηελ δηάξθεηα ηεο πξηλ ηελ θξίζε δεθαεηίαο θαη απφ απηή ηελ άπνςε, βεβαίσο, ε 4 Η δηαηχπσζε δελ ππαηλίζζεηαη άιιν απφ ηελ πηζαλφηαηε «βαξηά ελνρή» ηεο δήηεζεο γηα πίζησζε, παξά ηεο πξνζθνξάο πίζησζεο, σο απνηέιεζκα ηεο επίδξαζεο ηεο αβεβαηφηεηαο, ηεο απμεκέλεο θνξνινγίαο θαη ηνπ ππνρσξνχληνο δηαζέζηκνπ εηζνδήκαηνο ζηα νηθνλνκηθά ζρέδηα ησλ επηρεηξήζεσλ θαη ησλ λνηθνθπξηψλ. 5 Darvas, Zsolt (2013) Can Europe Recover Without Credit?, Policy Contribution, Issue 3, Bruegel. 6 European Commission (2013) Quarterly Report on the Euro Area, 12(1), Όπσο πεηζηηθφηαηα ππνδεηθλχεηαη απφ ηνλ Simon Wren-Lewis (2013) ζην Where Austerity Really Rules,

5 άζξνηζή ηνπο κε ηελ αξηζηεξή πνιηηηθή απνδνθηκαζία είλαη πξαγκαηνινγηθψο απζαίξεηε θαη πνιηηηθψο κεξνιεπηηθή (θαη ειάρηζην). Αιιά, ε ελίζρπζε ησλ ηάζεσλ ιατθήο απνλνκηκνπνίεζεο ηεο Δπξσπατθήο (λνκηζκαηηθήο) νινθιήξσζεο δελ είλαη κφλν απνηέιεζκα ηεο θνηλσληθψο επψδπλεο θαη, πηζαλφηαηα, αληηπαξαγσγηθήο δηαρείξηζεο ηεο θξίζεο ησλ πξννπηηθψλ αλαηκηθήο αλάπηπμεο, επηκφλσο πςειήο αλεξγίαο θαη ηεο πξφθιεζεο θαη (πηζαλήο εθδήισζεο) ηνπ θηλδχλνπ ππνηξνπήο ηεο θξίζεο. Πνιχ πεξηζζφηεξν, ίζσο, ε ελίζρπζε ησλ ηάζεσλ απνλνκηκνπνίεζεο ηνπ Δπξσπατθνχ ζρεδίνπ θαη, ηδίσο, ε δηάδνζε θαη γελίθεπζε ζπλαηζζεκάησλ θαη δηακφξθσζε αληηιήςεσλ δπζπηζηίαο κεηαμχ ησλ πιεζπζκψλ ηνπ Δπξσπατθνχ λφηνπ θαη ηνπ βνξξά κεηαμχ ρξεσζηψλ θαη δαλεηζηψλ- επηηείλνληαη απφ ηνλ ηξφπν (ηελ κέζνδν θαη ηελ δηαδηθαζία) δηαρείξηζεο ηεο θξίζεο, πεξηιακβαλνκέλνπ ηνπ ηξφπνπ ζπγθξφηεζεο θαη ειέγρνπ ηεο εθαξκνγήο ησλ πξνγξακκάησλ δηάζσζεο, αιιά θαη απφ ηνλ ηξφπν (ηελ κέζνδν θαη ηελ δηαδηθαζία) θαζνξηζκνχ θαη εθαξκνγήο ηεο ζηξαηεγηθήο ζεζκηθήο κεηαξξχζκηζεο θαη εκβάζπλζεο ηεο επξσδψλεο. Γειαδή, εθηφο ηεο απνλνκηκνπνίεζεο βάζεη απνηειεζκάησλ (output delegitimization), ε Δπξσπατθή (λνκηζκαηηθή) νινθιήξσζε δνθηκάδεηαη απφ ηελ απνλνκηκνπνίεζε ειέσ δηαδηθαζίαο (input de-legitimization). Καη νπζία θαη θαηά θνηλή δηαπίζησζε, ε δεχηεξε θπξίσο αλάγεηαη ζηνλ ξφιν ηεο Γεξκαλίαο σο κείδνλνο πιεξσηή (ελ πξνθεηκέλσ, θπξηφηαηα δαλεηζηή), επηηεξεηή ηεο εθαξκνγήο ησλ θαλφλσλ θαη, νινέλα θαη πεξηζζφηεξν, δηακνξθσηή ησλ ηειεπηαίσλ, φπσο ζεκεηψλεη ν Gideon Rachman 8 πνπ δελ δηζηάδεη, ελίνηε, λα πξνθαιεί ηελ θπξηαξρία ησλ εζληθψλ ζεζκψλ πνιηηηθήο δεκνθξαηίαο (αο ππελζπκηζζνχλ, γηα παξάδεηγκα, ε απαίηεζε παξαίηεζεο ηεο θπβέξλεζεο Berlusconi θαη ε απαίηεζε αλάθιεζεο ηεο πξσηνβνπιίαο γηα δηεμαγσγή δεκνςεθίζκαηνο ζηελ Διιάδα). Η απμαλφκελε ερζξφηεηα ησλ πιεζπζκψλ ηνπ λφηνπ έλαληη ηεο Γεξκαλίαο έρεη σο αλαπφθεπθην ζπλαθφινπζν ηελ δηνγθνχκελε δπζπηζηία ησλ γεξκαλψλ θαη ησλ ινηπψλ βνξείσλ- θνξνινγνχκελσλ, έλαληη ηνπ λφηνπ θαη σο πξνο ηελ ζθνπηκφηεηα ησλ (δαλεηαθψο) ρξεκαηνδνηνχκελσλ πξνγξακκάησλ δηάζσζεο, δπζπηζηία πνπ ε εκκνλή ζηελ άλεπ ιφγσλ εγρψξηα δεκνζηνλνκηθή πεηζαξρία ηείλεη πηζαλφηαηα λα δηνγθψλεη, ελδερνκέλσο ππαγνξεχνληαο ππαλαρψξεζε σο πξνο ηνλ ξφιν ηνπ πιεξσηή/ δαλεηζηή θαη κεγαιχηεξε επηκνλή σο πξνο ηνλ ξφιν ηνπ επηηεξεηή ηεο εθαξκνγήο θαη δηακνξθσηή ησλ θαλφλσλ (βιέπε παξαθάησ). Δλ κέζσ, ινηπφλ, ηεο εκθαλνχο κελ, αβέβαηεο δε σο πξνο ηελ δηαηήξεζή ηεο, λελεκίαο ζηηο ρξεκαηνπηζησηηθέο αγνξέο, αιιά θαη ελ φςεη ηνπ ηζρπξνχ θηλδχλνπ ππνηξνπήο ηεο θξίζεο θαη ηεο απμαλφκελεο δπζπηζηίαο (θαη επξσζθεπηηθηζκνχ) ησλ πνιηηψλ, νη Δπξσπαίνη δηακνξθσηέο πνιηηηθήο, γηα ηελ αθξίβεηα θαη θαηά πξψην ιφγν νη έρνληεο ηελ ζεζκηθή πξσηνβνπιία (Δπξσπατθή Δπηηξνπή θαη πξφεδξνο ηνπ Δπξσπατθνχ Σπκβνπιίνπ), αλαδηαηάζζνπλ ηελ πνιηηηθή αηδέληα, ζηξέθνληαο ηελ δηαπξαγκάηεπζε πξνο ηα δεηήκαηα ηεο ζεζκηθήο εκβάζπλζεο ηεο επξσδψλεο. Φσξίο ακθηβνιία, ε πξφζεζε αλαπξνζαλαηνιηζκνχ, θαζ εαπηήλ, αληαπνθξίλεηαη ζηηο πξνηηκήζεηο ησλ θπβεξλήζεσλ ησλ πηζησηξηψλ ρσξψλ (κε πξψηε βεβαίσο ηελ Γεξκαλία) πνπ, άιισζηε, έρνπλ ελ πνιινίο ππαγνξεχζεη ηελ πνιηηηθή δηαρείξηζεο ηεο θξίζεο ζηελ επξσδψλε, δελ ζπκκεξίδνληαη ηελ ζθνπηκφηεηα ελδερφκελεο αλαζεψξεζήο ηεο, παξά ηηο δπζάξεζηεο αιιά αζπκκεηξηθψο θαηαλεκεκέλεο (εηο βάξνο ησλ ρξεσζηξηψλ ρσξψλ) ζπλέπεηέο ηεο θαη, σο εθ ηνχηνπ, απνζηξέθνληαη ελδερφκελεο επαλαιήςεηο ηεο ζπλαθνχο δηαπξαγκάηεπζεο νκνίσο θαη ηελ δεκηνπξγία πξνζδνθηψλ επαλάιεςεο- πνπ ελδερνκέλσο ελζαξξχλνπλ πξνθεηείεο ρξνληθήο αζπλέπεηαο ηεο πνιηηηθήο (δηαρείξηζεο ηεο θξίζεο). Όπσο θαη λα έρεη, πάλησο, ν αλαπξνζαλαηνιηζκφο ηεο δηαπξαγκάηεπζεο πξνο ηα ζέκαηα ηεο ζεζκηθήο εκβάζπλζεο ηεο επξσδψλεο θαη πνιχ πεξηζζφηεξν βεβαίσο ε επηηπρήο δηαπξαγκάηεπζή ηνπο- πξνζδνθάηαη φηη ζα ζπκβάιεη δηηηψο ζηελ κείσζε ηεο παξνχζαο αβεβαηφηεηαο, αθ ελφο απνηξέπνληαο ηνλ ζρεκαηηζκφ πξνθεηεηψλ ρξνληθήο αζπλέπεηαο θαη αθ εηέξνπ εληζρχνληαο πξνζδνθίεο κε αλαζηξεςηκφηεηαο ηεο (ζεζκηθψο βαζχλνπζαο) Δπξσπατθήο λνκηζκαηηθήο έλσζεο. Μνιαηαχηα, ηφζν ε απνζάξξπλζε ησλ πξνθεηεηψλ ρξνληθήο αζπλέπεηαο, φζν θαη ε ελζάξξπλζε πξνζδνθηψλ κε αλαζηξεςηκφηεηαο ηεο λνκηζκαηηθήο έλσζεο εμαξηψληαη, εκκέζσο είηε επζέσο, απφ ηνλ ραξαθηήξα θαη ην πεξηερφκελν ηεο ζεζκηθήο εκβάζπλζεο. Ακθφηεξα ζπλαξηψληαη, αθφκε, κε ηηο (βξαρπρξφληεο) ζπλέπεηεο ησλ ζρεδίσλ ζεζκηθήο εκβάζπλζεο γηα ηελ εθαξκνζκέλε πνιηηηθή 8 [W]riting the cheques, enforcing the rules and increasingly making them up, as well, απφ ην άξζξν ηνπ Gideon Rachman κε ηίηιν The making of a German Europe, ζηνπο Financial Times ηεο 26 Μαξηίνπ 2012.

6 δηαρείξηζεο ηεο θξίζεο θαη γηα ηελ ιεηηνπξγία θαη ηελ απφδνζε ησλ εγθαηεζηεκέλσλ ζεζκψλ δηαρείξηζεο δεδνκέλεο ηεο ζπδήηεζεο πνπ έρεη πξνεγεζεί, ελλνείηαη πσο ιφγνο γίλεηαη, ηψξα, γηα ηηο βξαρππξφζεζκεο επηδξάζεηο ησλ ζρεδίσλ ζεζκηθήο εκβάζπλζεο θαηά ηελ πεξίνδν ηεο λελεκίαο ησλ ρξεκαηαγνξψλ (δειαδή, κεηά ηελ παξέκβαζε ηεο Δπξσπατθήο Κεληξηθήο Τξάπεδαο). Παξ φια απηά, ε αληίζηξνθε επίδξαζε είλαη, ίζσο, ηζρπξφηεξε: νη εγθαηεζηεκέλνη ζεζκνί θαη ε πνιηηηθή δηαρείξηζεο ηεο θξίζεο πξνδηαγξάθνπλ, πηζαλψο, ηνλ ραξαθηήξα θαη ην πεξηερφκελν θαη ηα φξηα- ηεο ζεζκηθήο εκβάζπλζεο ηεο επξσδψλεο, είηε, αθξηβέζηεξα, πξνδηαγξάθνπλ ην εχξνο ηνπ πεδίνπ δηαπξαγκάηεπζεο, ηδίσο ηνπο ηφπνπο ζχγθιηζεο θαη ηα ζεκεία απφθιηζεο ησλ ελαιιαθηηθψλ εθδνρψλ/ ζρεδίσλ ζεζκηθήο εκβάζπλζεο. Πξνθαηαιακβάλνληαο, ελ κέξεη, ηελ ζπδήηεζε πνπ αθνινπζεί (ζηελ επφκελε ελφηεηα), αο ζεκεησζεί, ινηπφλ, πσο ε πνιηηηθψο θξαηνχζα αθήγεζε (δηάγλσζε) ηεο θξίζεο ε απφδνζή ηεο ζηελ αθξνζχλε θαη ηελ ξνπή πξνο ηελ ζπαηάιε ζηηο ρψξεο ηνπ Δπξσπατθνχ λφηνπθαη ε ζπλαθφινπζε πνιηηηθή δηαρείξηζήο ηεο ε δηα ηεο πνιηηηθήο ιηηφηεηαο θαη ηεο δηαξζξσηηθήο κεηαξξχζκηζεο αλάιεςε απφ ηηο ίδηεο (ή κάιινλ επηβνιήο ζε απηέο) ηνπ βάξνπο ηεο ελάξεηεο πξνζαξκνγήο- δελ πξννησλίδνληαη ηελ πεξίιεςε ζρεδίσλ ζέζκηζεο κεραληζκψλ θαζαξήο αιιειεγγχεο κεηαμχ ησλ δηαπξαγκαηεχζηκσλ εθδνρψλ εκβάζπλζεο ηεο επξσδψλεο. Πξνιέγνπλ φκσο πσο νη ηειεπηαίεο ζα αθνξνχλ, πηζαλφηαηα, ζηελ Δπξσπατθνχ επηπέδνπ ζπκπιήξσζε ηεο εγρψξηαο δηαξζξσηηθήο κεηαξξχζκηζεο, ίζσο δηαθέξνληαο σο πξνο ηελ ζεζκηθή δηεπζέηεζε θαη ηελ νπζηψδε ζπλεηζθνξά ηεο Δπξσπατθνχ επηπέδνπ δξάζεο θαη, θαη επέθηαζε, σο πξνο ηνλ βαζκφ ηεο απνξξένπζαο (κα φρη θαη αλάγθε θαη απηνηειψο επηζπκεηήο) αιιειεγγχεο. Σπδεηψληαο γηα ηελ ζεζκηθή εκβάζπλζε ηεο επξσδψλεο, ιφγνο γίλεηαη πιένλ (δειαδή, κεηά ηελ αλακφξθσζε ηνπ θαηά Maastricht θαζεζηψηνο δηαθπβέξλεζεο ηεο επξσδψλεο, ηελ εγθαηάζηαζε ελφο θαζεζηψηνο Maastricht-plus), γηα ηνλ πεξηεθηηθφ κεηαζρεκαηηζκφ ηεο νηθνλνκηθήο θαη λνκηζκαηηθήο έλσζεο θαη, εηδηθφηεξα, γηα ηελ ελίζρπζε ηνπ επηπέδνπ εμνπζίαο ησλ Δπξσπατθνχ θέληξνπ σο πξνο ην ζχλνιν ηεο ιήςεσο απνθάζεσλ νηθνλνκηθήο (θαη θνηλσληθήο) πνιηηηθήο. Καηά ζπλέπεηα, ιφγνο θπξίσο γίλεηαη γηα ηελ ηξαπεδηθή, δεκνζηνλνκηθή θαη πνιηηηθή ελνπνίεζε ηεο επξσδψλεο, εθ ησλ νπνίσλ ε δεχηεξε θαηέρεη πξάγκαηη ελδηάκεζε ζέζε θαη έρεη αλάινγε ζεκαζία. Άιισζηε, αθ ελφο ε πξαγκάησζε ηεο (πιήξνπο) ηξαπεδηθήο έλσζεο πξνυπνζέηεη ηελ ζπγθέληξσζε δεκνζηνλνκηθψλ πφξσλ, αιιά, αθ εηέξνπ, ε ζπγθέληξσζε (ζην επίπεδν ηεο επξσδψλεο) δεκνζηνλνκηθήο εμνπζίαο πξνυπνζεηηθψο ζπλδέεηαη κε ηελ εθπιήξσζε ησλ φξσλ δεκνθξαηηθήο λνκηκνπνίεζεο ησλ απνθάζεσλ (θνξνινγίαο θαη δαπαλψλ). Τν δήηεκα ηεο δεκνζηνλνκηθήο ελνπνίεζεο, κε έκθαζε ζηελ πνιηηηθή νηθνλνκία ηεο (καθξννηθνλνκηθήο) πξνζαξκνγήο θαη ηεο ζηαζεξνπνίεζεο ησλ νηθνλνκηψλ ηεο επξσδψλεο, ζπδεηείηαη ζηελ ελφηεηα πνπ αθνινπζεί. Η γνηζιόηηηα ηηρ Εςπυπαφκήρ οικονομικήρ και νομιζμαηικήρ ένυζηρ, από δημοζιονομικήρ απότευρ Τν ηη αθξηβψο ζεκαίλεη γλήζηα νηθνλνκηθή θαη λνκηζκαηηθή έλσζε ή νπζηαζηηθή νηθνλνκηθή θαη λνκηζκαηηθή έλσζε, θαηά ηελ επίζεκε (ειιεληθή) κεηάθξαζε ηεο (πξνζθάησο εηζαρζείζαο ζηελ Κνηλνηηθή δηάιεθην) έλλνηαο genuine economic and monetary union- κάιινλ εμ αδξαλείαο (ζεσξεηηθήο θαη ηζηνξηθήο-πξαγκαηνινγηθήο) θαη, δε, πιεκκειψο πξνζδηνξίδεηαη ηφζν ζηελ αλαθνίλσζε ηεο Δπξσπατθήο Δπηηξνπήο φζν θαη ηελ έθζεζε ηνπ πξνέδξνπ ηνπ Δπξσπατθνχ Σπκβνπιίνπ, δηα ησλ νπνίσλ πξνηείλνληαη ζρέδηα θαη ρξνλνδηαγξάκκαηα (ζηαδηαθήο) εκβάζπλζεο ηεο επξσδψλεο. 9 Καηά ην ζχλεζεο, πάλησο, νη πξνηάζεηο ηεο Δπξσπατθήο Δπηηξνπήο ν ξφινο ηεο νπνίαο ζηελ δηάξθεηα ηεο θξίζεο ειάρηζηα ζπκίδεη απηφλ ηνπ επηρεηξεκαηία πνιηηηθήο- εθθξάδνπλ ηζρπξφηεξε ελνπνηεηηθή βνχιεζε θαη, θαηά ηνχην, απνζθνπνχλ ζηελ ζεζκηθψο ζπκπαγέζηεξε θαη νπζησδψο γελλαηφηεξε ελίζρπζε ηεο Δπξσπατθήο αιιειεγγχεο, ζε ζχγθξηζε, ελ πξνθεηκέλσ, κε ηηο πξνηάζεηο ηνπ πξνέδξνπ ηνπ Δπξσπατθνχ Σπκβνπιίνπ. Σε φ,ηη αθνξά ζηελ πεξί αδξαλείαο (ζεσξεηηθήο θαη ηζηνξηθήο-πξαγκαηνινγηθήο) αηηίαζε, ακθφηεξα ηα ζρέδηα αληινχλ ηελ εθινγίθεπζή ηνπο απφ ηελ παξαδνζηαθή ζεσξία ησλ άξηζησλ λνκηζκαηηθψλ 9 European Commission (2012) A blueprint for a deep and genuine economic and monetary union Launching a European Debate, COM (2012)777 final θαη Towards a genuine Economic and Monetary Union, Report by President Herman Van Rompuy in close collaboration with the Presidents of the European Commission, Eurogroup and European Central Bank, 5 December 2012.

7 πεξηνρψλ, ηδίσο σο πξνο ηελ ξεηή αλαγλψξηζε, σο θξηηεξίνπ γλεζηφηεηαο (αξηζηείαο, θαηά ηελ ζεσξία), ηεο ιεηηνπξγίαο Δπξσπατθνχ δεκνζηνλνκηθνχ κεραληζκνχ απνξξφθεζεο ησλ ηδηνζπγθξαζηαθψλ, κε ζπκκεηξηθψο θαηαλεκεκέλσλ κεηαμχ ησλ εηαίξσλ ηεο επξσδψλεο, νηθνλνκηθψλ θξαδαζκψλ θαη απφ απηή ηελ άπνςε παξακεξίδνπλ ηελ, ππνθηλεκέλε απφ ην Δπξσπατθφ εγρείξεκα θαη εθινγηθεχνπζα ην θαζεζηψο Maastricht, ζχγρξνλε ζεσξία ηεο ελδνγελνχο (θαη εθ ησλ πζηέξσλ) αξηζηείαο ησλ λνκηζκαηηθψλ πεξηνρψλ, πνπ άιισζηε έρεη ερεξψο δηαςεπζζεί πιένλ. 10 Η εθινγίθεπζε ησλ πξνηεηλφκελσλ ζρεδίσλ αληιεί, επίζεο, απφ ηελ θαλνληζηηθή ζεσξία ηεο δεκνζηνλνκηθήο νκνζπνλδίαο, πνπ ππνδεηθλχεη ηελ ζθνπηκφηεηα ζπγθέληξσζεο ηεο ζηαζεξνπνηεηηθήο ιεηηνπξγίαο ηνπ δεκνζηνλνκηθνχ ζπζηήκαηνο. Η πξαγκαηνινγηθή ζπλάθεηα ηεο ζεσξίαο ηεο δεκνζηνλνκηθήο νκνζπνλδίαο γηα (ηα) νινθιεξσκέλα νκνζπνλδηαθά θαζεζηψηα νξγάλσζεο (θαηακεξηζκνχ) ηεο πνιηηηθήο εμνπζίαο είλαη ζρεδφλ απηνλφεηε, ηδίσο ε ζπλάθεηά ηεο κε ηελ δεκνζηνλνκηθή ζεζκηθή εκπεηξία ησλ Ηλσκέλσλ Πνιηηεηψλ εθεί άιισζηε εληνπίδεηαη ε αθαδεκατθή πξνέιεπζε θαη αλάπηπμή ηεο. Σην πιαίζην ηεο ψξηκεο ακεξηθαληθήο νκνζπνλδίαο, φκσο, νη πνιηηηθψο θξίζηκεο θαλνληζηηθέο ππνδείμεηο ηεο ζεσξίαο αθνξνχλ ζηηο ιεηηνπξγίεο ηεο θαηαλνκήο ησλ πφξσλ θαη ηεο αλαδηαλνκήο, ελψ ην βάξνο ηεο απφδεημεο σο πξνο ηελ (θαιχηεξε δπλαηή) ηθαλνπνίεζε ησλ ζρεηηθψλ πξνηηκήζεσλ ησλ πνιηηψλ κνηξάδνληαη, ειέσ πνιηηηθήο ηζηνξίαο, ζπληαγκαηηθήο ηάμεο θαη δηνηθεηηθήο θαηαλνκήο θνξνινγηθψλ εζφδσλ θαη δαπαλψλ/ ζρεηηθνχ κεγέζνπο ηνπ νκνζπνλδηαθνχ θαη ησλ πνιηηεηαθψλ πξνυπνινγηζκψλ, νκνζπνλδηαθή θαη πνιηηεηαθέο θπβεξλήζεηο, αλ θαη αληζνκεξψο (πξνο φθεινο ηεο πξψηεο). Η νκνζπνλδηαθή ζπγθέληξσζε ηεο δεκνζηνλνκηθήο ιεηηνπξγίαο ηεο ζηαζεξνπνίεζεο, πάλησο, είλαη θαη ζεσξείηαη ζρεδφλ αλακθίιεθηε. Τνπλαληίνλ, ζηελ πξν-νκνζπνλδηαθή Δπξσπατθή νηθνλνκηθή θαη λνκηζκαηηθή έλσζε, ε ιεηηνπξγία ηεο δεκνζηνλνκηθήο ζηαζεξνπνίεζεο ζπληζηά πνιχ πεξηζζφηεξν κεηά ηελ θξίζε- ην θξίζηκν πνιηηηθφ δήηεκα, ελψ ν εζληθφο έιεγρνο ηεο πξνζθνξάο (δαπάλεο θαη ρξεκαηνδφηεζεο) ησλ δεκνζίσλ αγαζψλ, φπσο θαη ηεο αλαδηαλεκεηηθήο δεκνζηνλνκηθήο ιεηηνπξγίαο, είλαη θαη ελ πνιινίο ζεσξείηαη σο ινγηθή θαη ζθφπηκε ζεζκηθή επηζθξάγηζε ηεο (εζληθήο) αλνκνηνγέλεηαο ησλ πξνηηκήζεσλ ησλ πνιηηψλ, φκσο, ζε θάζε πεξίπησζε, ην βάξνο ηεο απφδεημεο θέξνπλ νη ππεξεζληθνί ζεζκνί ηα εζληθά θξάηε είλαη, άιισζηε, νη ηζηνξηθνί θαη επίκνλνη ηδηνθηήηεο ηεο πνιηηηθήο εμνπζίαο θαη, πξάγκα επφκελν, ην κέγεζνο ηνπ Κνηλνηηθνχ πξνυπνινγηζκνχ είλαη ειάρηζην θαη ε ρξεκαηνδφηεζή ηνπ εμαξηάηαη θπξίσο απφ ηηο εζληθέο ζπλεηζθνξέο. Η επξσπατθή ζπκβνιή ζηελ νηθνλνκηθή έξεπλα γηα ηνλ θαηακεξηζκφ ησλ εμνπζηψλ ζε νηθνλνκηθέο θαη λνκηζκαηηθέο ελψζεηο γίλεηαη δηαθξηηή ζηελ δηάξθεηα ηεο δεθαεηίαο ηνπ 1990, 11 ππνθηλείηαη απφ ηελ επηηάρπλζε ηεο δηαδηθαζίαο Δπξσπατθήο νηθνλνκηθήο νινθιήξσζεο θαη αμηψλεη πξαγκαηνινγηθή ζπλάθεηα κέζσ, θπξίσο, ηεο κειέηεο νξγάλσζεο (θαηακεξηζκνχ) ηεο, αθνξψζαο ζηελ ιεηηνπξγία ηεο θαηαλνκήο, ξπζκηζηηθήο εμνπζίαο 12 θαη απφ απηή ηελ άπνςε ζπκβάιιεη ζηελ νηθνλνκηθή εθινγίθεπζε ηεο ζεψξεζεο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο σο ξπζκηζηηθνχ θξάηνπο. 13 Σε φ,ηη αθνξά ζηελ αηηίαζε πεξί πιεκκεινχο πξνζδηνξηζκνχ ηεο ζεκαζίαο ηεο (έλλνηαο ηεο) γλεζηφηεηαο (ηεο Δπξσπατθήο νηθνλνκηθήο θαη λνκηζκαηηθήο έλσζεο), εχινγε είλαη, αζθαιψο, ε ζεζκηθή πξνζέγγηζή ηεο ηα ζρέδηα ζηελ ζεζκηθή εκβάζπλζε ηεο επξσδψλεο άιισζηε αλαθέξνληαηφκσο ιηγφηεξν, εάλ φρη δηφινπ, εχινγε είλαη ε απνζηψπεζε ησλ δνκηθψλ νηθνλνκηθψλ ραξαθηεξηζηηθψλ πνπ, αθ ελφο, επλννχλ είηε δελ απνηξέπνπλ σο είλαη αθξηβέζηεξν- 14 ηελ ζχζηαζε λνκηζκαηηθήο έλσζεο θαη, αθ εηέξνπ, ππνδεηθλχνπλ ηελ θαηάιιειε ζεζκηθή αξρηηεθηνληθή ηεο θνληνινγίο, απνζησπνχληαη ηα (ακηγψο) νηθνλνκηθά θξηηήξηα γλεζηφηεηαο (αξηζηείαο, θαηά ηελ ζεσξία) θαη ν βαζκφο εθπιήξσζεο (δειαδή νη ηηκέο) ηνπο ζηελ επξσδψλε. Απφ απηή ηελ άπνςε, ινηπφλ, ε πξνηεηλφκελε (ζε ακθφηεξα ηα ζρέδηα) ζηξαηεγηθή ζεζκηθήο εκβάζπλζεο ηεο επξσδψλεο θαη, 10 Γηα κία αλαιπηηθή ζπδήηεζε, βιέπε Κνπηζηαξάο, Νίθνο (2009) «Η πνιηηηθή νηθνλνκία ησλ ππν-άξηζησλ, αιιά απνδεθηψλ λνκηζκαηηθψλ ελψζεσλ», Διεθνήρ και Εςπυπαφκή Πολιηική, 15, Γελ παξαβιέπεηαη βεβαίσο ε έθζεζε MacDougall Commission of the European Communities (1977) Report of the Study Group on the Role of Public Finance in European Integration - πνπ φκσο δελ είρε ζπλέρεηα θαη, σο απνδείρζεθε, ε πξαγκαηνινγηθή ζπλάθεηά ηεο ήηαλ κάιινλ κηθξή (εμ νπ θαη ε ηζρλή πνιηηηθή επηξξνή ηεο). 12 Κνπηζηαξάο, Νίθνο (2003) Η Λήτη Αποθάζευν ζε μια Οικονομική Ένυζη: Υποδείξειρ με αθεηηπία ηη ζύγσπονη οικονομική θευπία ηηρ πολιηικήρ, Δθδφζεηο Παπαδήζε, Αζήλα. 13 Majone, Giandomenico (1994) «The rise of the regulatory state in Europe, West European Politics, 17(3), Κνπηζηαξάο, ό.π., ππνζεκ.10.

8 εηδηθφηεξα, ε (πξνηεηλφκελε) ρξνληθή θαηαλνκή ησλ ζρεηηθψλ κεηαξξπζκίζεσλ, ζηεξείηαη ηθαλήο (ηνπηέζηηλ εκπεηξηθψο ηεθκεξησκέλεο) νηθνλνκηθήο εθινγίθεπζεο θαη, πξάγκα ζεκαληηθφηεξν, δηαηππψλεηαη ζρεδφλ εξήκελ κίαο αληίιεςεο ηεο πνιηηηθήο νηθνλνκίαο ηνπ εγρεηξήκαηνο αθνχ ε εκπεηξηθή νηθνλνκηθή αλάιπζε πξνζδηνξίδεη ην είδνο θαη ην κέγεζνο ησλ δηαλεκεηέσλ απνηειεζκάησλ. 15 Σε ακθφηεξα ηα ζρέδηα ζεζκηθήο εκβάζπλζεο ην δήηεκα ηεο δεκνζηνλνκηθήο ελνπνίεζεο ηίζεηαη, κνηξαίσο, ζην επίθεληξν. Μεηαμχ άιισλ, άιισζηε, ε (επίζεο ζθνπνχκελε) ελνπνίεζε ηνπ Δπξσπατθνχ ηξαπεδηθνχ ζπζηήκαηνο ζπλεπάγεηαη (Δπξσπατθνχ επηπέδνπ) δεκνζηνλνκηθέο πξνεθηάζεηο, είηε πξφθεηηαη γηα ηελ εγθαηάζηαζε ηνπ εληαίνπ κεραληζκνχ εμπγίαλζεο ησλ ηξαπεδψλ, είηε πξφθεηηαη γηα ηελ εηζαγσγή εληαίνπ κεραληζκνχ εγγχεζεο ησλ θαηαζέζεσλ θαη, επνκέλσο, γηα ηελ εθαξκνγή ηεο πιήξνπο ηξαπεδηθήο έλσζεο πνπ θαηαγξάθεηαη σο καθξνπξφζεζκε επηδίσμε κφλν ζην ζρέδην ηεο Δπξσπατθήο Δπηηξνπήο, κα φρη θαη ζε εθείλν ηνπ πξνέδξνπ ηνπ Δπξσπατθνχ Σπκβνπιίνπ. Σε φ,ηη αθνξά ζην πεξηερφκελν θαη ηελ ρξνληθή αθνινπζία ησλ πξσηνβνπιηψλ ζπγθξφηεζεο ηεο Δπξσπατθήο δεκνζηνλνκηθήο έλσζεο, ην ζρέδην ηεο Δπξσπατθήο Δπηηξνπήο θαη εθείλν ηνπ πξνέδξνπ ηνπ Δπξσπατθνχ Σπκβνπιίνπ έρνπλ θνηλνχο ηφπνπο. Αληηιακβάλνληαη ηελ δεκνζηνλνκηθή ελνπνίεζε σο ζηαδηαθή δηαδηθαζία πνπ, βξαρππξφζεζκα, αλαθέξεηαη ζηελ εθαξκνγή ησλ, ήδε ηεζεηκέλσλ, πνζνηηθψλ πεξηνξηζκψλ, θαλφλσλ θαη δηαδηθαζηψλ ειέγρνπ θαη επηβεβαίσζεο ηεο ζπλεηήο δηαρείξηζεο θαη ηεο βησζηκφηεηαο ησλ δεκνζίσλ νηθνλνκηθψλ (βιέπε εμάπηπρν, δίπηπρν θαη Σπλζήθε γηα ηελ ζηαζεξφηεηα, ηνλ ζπληνληζκφ θαη ηελ δηαθπβέξλεζε) θαη, κεζν-καθξνπξφζεζκα, απνβιέπεη ζηελ εγθαηάζηαζε θαη ηελ ζηαδηαθή κεηεμέιημε δεκνζηνλνκηθήο ηθαλφηεηαο (fiscal capacity) ζε Δπξσπατθφ επίπεδν, ζε πξψηε θάζε (βξαρπ-κεζνπξφζεζκα) αθνξψζαο ζηελ ρξεκαηνδνηηθή ππνζηήξημε ηεο εγρψξηαο ζεζκηθήο νηθνλνκηθήο κεηαξξχζκηζεο ζηελ ζπκπιήξσζε ηεο δηαδηθαζίαο ζπληνληζκνχ ηεο νηθνλνκηθήο κεηαξξχζκηζεο κε ζχζηεκα ρξεκαηνδνηηθψλ θηλήηξσλ- θαη ζε δεχηεξε θάζε (καθξνπξφζεζκα) απνζθνπνχζαο ζηελ εγθαηάζηαζε κεραληζκνχ απηφκαηεο ζηαζεξνπνίεζεο, ηδίσο έλαληη κε ζπκκεηξηθψλ νηθνλνκηθψλ θξαδαζκψλ. Όκσο, ην ζρέδην ηεο Δπξσπατθήο Δπηηξνπήο πξνβιέπεη, επίζεο, ηελ ζηαδηαθή εηζαγσγή ζεζκψλ ακνηβαηνπνίεζεο ηνπ δεκφζηνπ ρξένπο κεηαμχ ησλ νηθνλνκηψλ ηεο επξσδψλεο, κεζνπξφζεζκα δηα ηεο εγθαηάζηαζεο Δπξσπατθνχ ηακείνπ εμαγνξάο (European redemption fund) θαη ηεο θνηλήο έθδνζεο θπβεξλεηηθψλ αμηνγξάθσλ βξαρείαο ιήμεσο θαη καθξνπξφζεζκα δηα ηεο θνηλήο έθδνζεο δεκφζηνπ ρξένπο. Μνιαηαχηα, νη επφκελεο παξάγξαθνη δελ επεθηείλνληαη πέξα απφ ηνπο θνηλνχο ηφπνπο ησλ δχν ζρεδίσλ, θαη νπζία πέξα απφ ην ζρέδην ηνπ πξνέδξνπ ηνπ Δπξσπατθφ Σπκβνπιίνπ, πνπ είλαη, αο εηπσζεί ζρεκαηηθψο, εθ ησλ πξαγκάησλ εγγχηεξν κα πφζν εγγχο άξαγε;- πξνο ηελ (δηα ηεο δηαπξαγκαηεπηηθήο ηζρχνο) ζηαζκηζκέλε κέζε πξνηίκεζε ησλ εζληθψλ θπβεξλήζεσλ θαη, ζρεδφλ απηνλφεηα, απνθιείεη ηελ ακνηβαηνπνίεζε ηνπ δεκφζηνπ ρξένπο, αιιά φρη θαη ηελ θνηλή έθδνζή ηνπ. 16 Τν δήηεκα ηεο εηζαγσγήο Δπξσπατθνχ κεραληζκνχ ρξεκαηνδνηηθήο ππνζηήξημεο ηεο εγρψξηαο δηαξζξσηηθήο κεηαξξχζκηζεο έρεη ήδε ηεζεί ζε θαζεζηψο πξν-δηαπξαγκάηεπζεο ε Δπξσπατθή Δπηηξνπή έρεη εθδψζεη αλαθνίλσζε δηαβνχιεπζεο ζε φ,ηη αθνξά ζηελ ζεζκηθή ηνπνζέηεζε, ηνπο φξνπο ηεο ζχζηαζεο, ηδίσο πεξηιακβαλνκέλεο ηεο ρξεκαηνδφηεζεο, θαη ζηνλ ηξφπν θαη ηηο πξνυπνζέζεηο ιεηηνπξγίαο ηνπ κεραληζκνχ, πξνθεηκέλνπ λα ππνβάιεη πξφηαζε λνκνζεζίαο ζηελ δηάξθεηα ηνπ ηξέρνληνο έηνπο. 17 Σθνπφο ηνπ κεραληζκνχ (ζα) είλαη, εηδηθφηεξα, ε δηα ρξεκαηνδνηηθψλ 15 Σην αλαιπηηθφηεξα αλαπηπγκέλν (θαη πεξηζζφηεξν θηιφδνμν) ζρέδην ηεο Δπξσπατθήο Δπηηξνπήο, ε ζηξαηεγηθή ηεο ζεζκηθήο εκβάζπλζεο δηαηππψλεηαη ζε ζπλάξηεζε κε ηηο λνκηθέο δπλαηφηεηεο (θαη ηνπο πεξηνξηζκνχο) πνπ πξνζθέξνπλ νη Σπλζήθεο, πεξηιακβαλνκέλνπ ηνπ ελδερφκελνπ ηξνπνπνηήζεσλ ησλ ηειεπηαίσλ θαη κε εμαηξνχκελνπ, φκσο, ηνπ ελδερφκελνπ πξνζθπγήο ζε δηαθπβεξλεηηθέο ζπκθσλίεο. Τν ξεηνξηθφ, βεβαίσο, εξψηεκα είλαη εάλ ε επηινγή θαη αμηνπνίεζε ησλ λνκηθψλ δπλαηνηήησλ, φπσο θαη ε πξνζαξκνγή ζηνπο λνκηθνχο πεξηνξηζκνχο, ζρεκαηίδνληαη αλεμαξηήησο ησλ δπλεηηθψλ λνκνζεηηθψλ παξαγψγσλ ηνπο θαη, επνκέλσο, εξήκελ ηεο πνιηηηθήο νηθνλνκίαο ησλ ηειεπηαίσλ. 16 Η θνηλή έθδνζε ρξένπο αλαθέξεηαη, θαηά κείδνλα ιφγν, ζηελ ρξεκαηνδφηεζε ηεο (ζπγθεληξσηηθήο) ιεηηνπξγίαο ζηαζεξνπνίεζεο ηεο επξσδψλεο ζε πεξηπηψζεηο θνηλψλ θξαδαζκψλ ην ελδερφκελν είλαη αξθεηά απφκαθξν πνιηηηθψο θαη, γη απηφ, δελ ζπδεηείηαη ζην παξφλ θείκελν. 17 European Commission (2013) Towards a Deep and Genuine Economic and Monetary Union: The Introduction of a Convergence and Competitiveness Instrument, COM (2013)163 final. Σηελ αλαθνίλσζε απνζαθελίδεηαη ε πξφζεζε λα απνηειέζεη ν κεραληζκφο (ρξεκαηνδνηηθήο ππνζηήξημεο ησλ εγρψξησλ δηαξζξσηηθψλ

9 θηλήηξσλ, πηζαλφηαηα ππφ ηελ κνξθή θαζνξηζκέλνπ χςνπο θαη θαη απνθνπή (γηα θάζε επηιεγκέλν πξφγξακκα κεηαξξχζκηζεο) κεηαβηβάζεσλ ηνπ Κνηλνηηθνχ πξνυπνινγηζκνχ, ελζάξξπλζε ησλ θπβεξλήζεσλ σο πξνο εθαξκνγή κεηαξξπζκίζεσλ πνπ ζπζηήλνληαη ζε απηέο ζην πιαίζην ηνπ Δπξσπατθνχ Δμακήλνπ, ηδίσο ζην πιαίζην ηεο δηαδηθαζίαο καθξννηθνλνκηθψλ αληζνξξνπηψλ, αιιά θαη ζε απηφ ηεο (ππφ πξν-δηαπξαγκάηεπζε γηα ηελ ψξα) δηαδηθαζίαο ex-ante ζπληνληζκνχ ησλ νηθνλνκηθψλ πνιηηηθψλ, δειαδή κεηαξξπζκίζεσλ πνπ ζεσξνχληαη ζθφπηκεο γηα ηελ ελίζρπζε ηεο αληαγσληζηηθφηεηαο θαη ηελ βειηίσζε ηεο πξνζαξκνζηηθφηεηαο ησλ αγνξψλ εξγαζίαο, πξντφλησλ θαη ππεξεζηψλ. Λίγα πξάγκαηα είλαη αθφκε γλσζηά πεξί ηελ ζχζηαζε θαη ηελ ιεηηνπξγία ηνπ κεραληζκνχ ε αλαθνίλσζε ηεο Δπξσπατθήο Δπηηξνπήο ζέηεη θπξίσο εξσηήκαηα ζε φ,ηη αθνξά, κεηαμχ άιισλ, ζηελ εζληθή ζπκκεηνρή (θαη ηδίσο ηελ ζπκκεηνρή ησλ εθηφο επξσδψλεο θξαηψλ κειψλ), ζηελ (θαηά ην δπλαηφ πιήξε θαη αθξηβή) εμεηδίθεπζε ησλ επηιέμηκσλ κεηαξξπζκίζεσλ, ζηελ ρξεκαηνδφηεζε ηνπ κεραληζκνχ θαη ζηνλ θαζνξηζκφ ησλ κεηαβηβάζεσλ, ηφζν απφ θαλνληζηηθήο θαη δηαδηθαζηαθήο φζν θαη απφ πνζνηηθήο απφςεσο. Οξηζκέλεο δηαπηζηψζεηο σο πξνο ηελ ζθνπηκφηεηα θαη ηελ πνιηηηθή νηθνλνκία ηνπ πξνηεηλφκελνπ κεραληζκνχ είλαη, παξ φια απηά, δπλαηφ λα πξνθχςνπλ. Γηα ηελ αθξίβεηα, πξφθεηηαη γηα δηαπηζηψζεηο πνπ κεξηθψο (κφλνλ) αληινχλ απφ ηελ δεκνζηεπκέλε, ην 2010, αθαδεκατθή ηεθκεξίσζε κίαο πξφηαζεο γηα ηελ εγθαηάζηαζε κεραληζκνχ ρξεκαηνδνηηθήο ππνζηήξημεο ηεο κεηαξξχζκηζεο ηνπ θαζεζηψηνο νξγάλσζεο ησλ αγνξψλ εξγαζίαο, δειαδή ηεο πιένλ ακθηιεγφκελεο θαη, απφ ηελ άπνςε ηεο πνιηηηθήο νηθνλνκίαο, δπζρεξέζηεξεο ζεζκηθήο κεηαξξχζκηζεο 18 κία ζπλνπηηθή, κε ηερληθή αλαθνξά ζε απηή ηελ πξφηαζε πεξηιακβάλεηαη, επίζεο, ζε πξνεγνχκελν θείκελν ηεο παξνχζαο ζπιινγήο. 19 Πξψηνλ, ε εηζαγσγή κεραληζκνχ ρξεκαηνδνηηθήο ππνζηήξημεο ηεο ζεζκηθήο νηθνλνκηθήο κεηαξξχζκηζεο εμππεξεηεί ηελ αλάγθε κεηξηαζκνχ ηνπ νξζνινγηθνχ δηζηαγκνχ ησλ θπβεξλήζεσλ, κε άιια ιφγηα ζπκβάιιεη ζηελ άκβιπλζε ησλ πεξηνξηζκψλ ηεο εγρψξηαο πνιηηηθήο νηθνλνκίαο, πεξηνξηζκψλ πνπ αληαλαθινχλ ηελ (πνιηηηθψο κε επλντθή) θαηαλνκή ησλ απνηειεζκάησλ ηεο ζεζκηθήο κεηαξξχζκηζεο ζηνλ ρξφλν θαη κεηαμχ αηφκσλ θαη νκάδσλ ζπκθεξφλησλ θαη ππαγνξεχνπλ, επνκέλσο, ηελ εθαξκνγή δηνξζσηηθψλ απνδεκηψζεσλ θαη κέηξσλ επηηάρπλζεο ησλ πξνζδνθψκελσλ νθειψλ κέηξσλ ελίζρπζεο ηεο δήηεζεο θαη ηεο απαζρφιεζεο (ηα νπνία ειέσ κεηαξξπζκίζεσλ πνπ απμάλνπλ ηελ πξνζθνξά δελ ζπλεπάγνληαη επηηάρπλζε ηνπ πιεζσξηζκνχ). Ο κεραληζκφο ρξεκαηνδνηηθήο ππνζηήξημεο, εηδηθφηεξα, ινηπφλ, (ζα) ηείλεη λα αλαπιεξψλεη ηελ απνηειεζκαηηθή απνπζία καθξννηθνλνκηθψλ (λνκηζκαηηθψλ θαη δεκνζηνλνκηθψλ) θηλήηξσλ, αληακείβνληαο ηαπηνρξφλσο θαη γη απηφ ελζαξξχλνληαο- ηελ ηαρχηεξε ζπκκφξθσζε ησλ εζληθψλ θπβεξλήζεσλ ζηηο Δπξσπατθέο ζπζηάζεηο πνιηηηθήο, ν δεζκεπηηθφο ραξαθηήξαο ησλ νπνίσλ εληζρχεηαη, ρσξίο πάλησο λα απνθηά ηελ εγθπξφηεηα ηεο λνκηθήο ππνρξέσζεο, ζην πιαίζην ηεο δηαδηθαζίαο καθξννηθνλνκηθψλ αληζνξξνπηψλ. Απφ ηελ άπνςε ηεο (ακηγψο) νηθνλνκηθήο εθινγίθεπζεο, ε ζθνπηκφηεηα ηνπ κεραληζκνχ ζπλδέεηαη κε ηελ απνηειεζκαηηθή εθαξκνγή ησλ δηαδηθαζηψλ καθξννηθνλνκηθψλ αληζνξξνπηψλ θαη ex-ante ζπληνληζκνχ ησλ νηθνλνκηθψλ πνιηηηθψλ θαη, θαηά ηνχην, κε ηελ απνηειεζκαηηθή εζσηεξίθεπζε δηαζπλνξηαθψλ νηθνλνκηθψλ επηδξάζεσλ, νη νπνίεο αζθνχληαη θπξίσο κέζσ ηνπ εκπνξίνπ θαη, πηζαλψο, επλννχλ ηελ πξφθιεζε αληζνξξνπηψλ. Καη επέθηαζε, ινηπφλ, ε ζθνπηκφηεηα ηνπ κεραληζκνχ ζπλδέεηαη κε ηελ (έλεθα ηεο εθαξκνγήο δηαξζξσηηθψλ κεηαξξπζκίζεσλ) ηθαλφηεηα κεηαξξπζκίζεσλ) ηνλ έλα απφ ηνπο δχν ππιψλεο ηνπ γηα ηελ ψξα ελφο- εξγαιείνπ γηα ηελ ζχγθιηζε θαη ηελ αληαγσληζηηθφηεηα, ν πξψηνο ππιψλαο ηνπ νπνίνπ ζα ζπλίζηαηαη ζηηο θαινχκελεο ζπκβνιαητθέο δηεπζεηήζεηο (contractual arrangements), ηνπηέζηηλ εζληθά πξνγξάκκαηα θαη ρξνλνδηαγξάκκαηα εθαξκνγήο ησλ ζπζηελφκελσλ (θπξίσο ζην πιαίζην ηεο δηαδηθαζίαο καθξννηθνλνκηθψλ αληζνξξνπηψλ) κεηαξξπζκίζεσλ. Οη ζπκβνιαητθέο δηεπζεηήζεηο ζα ζπκθσλνχληαη, φπσο (ζα) πξνηείλεη ε Δπξσπατθή Δπηηξνπή, κεηαμχ απηήο θαη ησλ εζληθψλ θπβεξλήζεσλ θαη ζα εγθξίλνληαη απφ ην Σπκβνχιην, θαη ηελ εθαξκνγή ησλ ζπκθσλεκέλσλ δξάζεσλ, έζησ νξηζκέλσλ απφ απηέο, ζα ππνθηλεί ρξεκαηννηθνλνκηθψο ν κεραληζκφο. Αο ζεκεησζεί φηη απηέο νη ηδέεο, καδί θαη ηα ζρεηηθά εξγαιεία θαη νη νλνκαζίεο ηνπο, έρνπλ αξρηθψο πξνηαζεί ζηα ζρέδηα ζεζκηθήο εκβάζπλζεο ηεο Δπξσπατθήο Δπηηξνπήο θαη ηνπ πξνέδξνπ ηνπ Δπξσπατθνχ Σπκβνπιίνπ. Αο ζεκεησζεί αθφκε πσο ε δηάιεθηνο ησλ Βξπμειιψλ, κα θαη ε (ήδε δπζπξφζηηε γηα ηνλ παξαηεξεηή θαη κάιινλ δπζάξεζηε πεξίπινθε θαη αθξηβήγηα ηνπο εκπιεθφκελνπο) γξαθεηνθξαηία ηεο Δπξσπατθήο νηθνλνκηθήο δηαθπβέξλεζεο δελ απνθιίλνπλ θαη ζε απηή ηελ πεξίπησζε απφ ηελ άλεπ νξίνπ θαη αλαζηνιψλ ηάζε (θαη επθεκηζκφλ) εκπινπηηζκνχ ηνπο. 18 Koutsiaras, Nikos (2010) How to Spend it: Putting a Labour Market Modernization Fund in Place of the European Globalization Adjustment Fund, Journal of Common Market Studies, 48(3), Βιέπε «Τν (ζεκειηψδεο) ιάζνο ηεο ζηξαηεγηθήο ηεο Ληζαβφλαο θαη ε δπλαηή δηφξζσζή ηνπ».

10 ζπγθξάηεζεο ηεο πξαγκαηηθήο ζπλαιιαγκαηηθήο ηζνηηκίαο πεξί ην επίπεδν ηζνξξνπίαο ηεο θαη ηελ απνθαηάζηαζε ηεο πξνζαξκνζηηθφηεηαο ησλ αγνξψλ έλαληη νηθνλνκηθψλ θξαδαζκψλ. Απφ απηή ηελ άπνςε, επνκέλσο, ν κεραληζκφο ρξεκαηνδνηηθήο ππνζηήξημεο ησλ κεηαξξπζκίζεσλ, απφ θνηλνχ κε ηελ ζεζκηθή ελίζρπζε ησλ δηαδηθαζηψλ ζπληνληζκνχ θαη επνπηείαο ησλ νηθνλνκηθψλ πνιηηηθψλ, αληαπνθξίλεηαη ζηελ ζθνπηκφηεηα αλαζεψξεζεο γηα ηελ αθξίβεηα ζπκπιήξσζεο ηεο ήδε ηειεζκέλεο αλαζεψξεζεο- ηεο (θαηά κείδνλα ιφγν) καζεζηαθήο δηαδηθαζίαο ηεο απνηπρνχζαο ζηξαηεγηθήο ηεο Ληζαβφλαο, εηδηθφηεξα ζηελ ζθνπηκφηεηα ελδπλάκσζεο ηεο Δπξσπατθήο επίδξαζεο ζηνλ ζρεκαηηζκφ ησλ θηλήηξσλ ηεο εγρψξηαο κεηαξξπζκηζηηθήο δξάζεο. Γεχηεξνλ, ε ζθνπηκφηεηα εγθαηάζηαζεο ελφο κεραληζκνχ ρξεκαηνδνηηθήο ππνζηήξημεο ηεο εγρψξηαο ζεζκηθήο κεηαξξχζκηζεο ησλ αγνξψλ δελ ακβιχλεηαη εμ αηηίαο ηεο εγγελνχο παξνπζίαο θηλήηξσλ αληηδενληνινγηθήο ζπκπεξηθνξάο ησλ επσθεινπκέλσλ, ε πξαγκαηηθή ζπλάθεηα ηεο νπνίαο είλαη ελ πξνθεηκέλσ πεξηνξηζκέλε κε άιια ιφγηα ν εζηθφο θίλδπλνο είλαη κηθξφο- ζε αληίζεζε κε απηφ πνπ ζπκβαίλεη ζηηο πεξηπηψζεηο ιεηηνπξγίαο κεραληζκψλ αζθάιηζεο (βιέπε θαη παξαθάησ). Οχηε, επίζεο, αιινηψλεηαη εμ αηηίαο ηεο πξφθιεζεο ιαλζαλνπζψλ δεκηψλ (deadweight losses), ε πξαγκαηηθή ζεκαζία ησλ νπνίσλ είλαη ηζρλή. Σηελ αλαθνίλσζε ηεο Δπξσπατθήο Δπηηξνπήο ν εζηθφο θίλδπλνο ζπλδέεηαη κε ην ελδερφκελν ηεο ζθφπηκεο θαζπζηέξεζεο ηεο εθαξκνγήο κεηαξξπζκίζεσλ, πξνθεηκέλνπ λα απνδίδεηαη ζε απηέο ν ραξαθηήξαο ηεο επείγνπζαο δξάζεο θαη λα ηεθκεξηψλεηαη ε επηινγή ηεο ρξεκαηνδφηεζήο ηνπο απφ ηνλ κεραληζκφ. Δπίζεο, ε πξφθιεζε ιαλζαλνπζψλ δεκηψλ ζπλδέεηαη κε ην ελδερφκελν ρξεκαηνδφηεζεο κεηαξξπζκίζεσλ πνπ ζα είραλ, αθφκε θαη ρσξίο ηελ ζπλεηζθνξά ηνπ κεραληζκνχ, εθαξκνζζεί, σζηφζν αλαβάιινληαη, πξνθεηκέλνπ λα ηχρνπλ ρξεκαηνδνηηθήο ππνζηήξημεο. Σηελ ίδηα αλαθνίλσζε ππνγξακκίδεηαη, βεβαίσο, ε πξφζεζε θαηαζθεπήο ηνπ κεραληζκνχ θαηά ηξφπν πνπ επηηξέπεη κάιινλ επηβάιιεη- ηελ εμνπδεηέξσζε ησλ θηλήηξσλ εθδήισζεο παξφκνησλ ζπκπεξηθνξψλ (απφ ηηο επσθεινχκελεο εζληθέο θπβεξλήζεηο). Μνιαηαχηα, ν ζηξαηεγηθφο ρεηξηζκφο ηεο ζεζκηθήο κεηαξξχζκηζεο, απφ κέξνπο ησλ εζληθψλ θπβεξλήζεσλ, κπνξεί λα δηαιακβάλεη ζεσξήζεηο θαη ππνινγηζκνχο πνπ, θαηά πξψην ιφγν, αθνξνχλ ζηελ πνηφηεηα ησλ κεηαξξπζκίζεσλ θαη ηελ κεγηζηνπνίεζε ησλ πξνζδνθψκελσλ νθειψλ ηνπο (γηα παξάδεηγκα, ζηελ εθκεηάιιεπζε ζρέζεσλ ζπκπιεξσκαηηθφηεηαο είηε ππνθαηάζηαζεο κεηαμχ ζεζκψλ). Οη αμηψζεηο ρξεκαηνδνηηθήο ππνζηήξημεο παξφκνησλ ζηξαηεγηθψλ είλαη, βεβαίσο, ηζρπξφηεξεο θαη, σο εθ ηνχηνπ, ε απνδνηηθφηεηα ηεο επέλδπζεο πνιηηηθνχ θεθαιαίνπ θαη πφξσλ ζε αληηδενληνινγηθέο (ζε φ,ηη αθνξά ζηελ ιεηηνπξγία ηνπ κεραληζκνχ) ζηξαηεγηθέο θαη, επνκέλσο, ηα θίλεηξα επηινγήο ησλ ηειεπηαίσλ είλαη ηζρλφηεξα ν εζηθφο θίλδπλνο θαη ην ελδερφκελν ηεο πξφθιεζεο ιαλζαλνπζψλ δεκηψλ είλαη, φπσο πξνιέγεηαη, πεξηνξηζκέλα. Όπσο θαη λα έρεη, φκσο, ην εξψηεκα είλαη γηαηί ζα πξέπεη, θαηαξρήλ, λα ινγίδνληαη ηα ελδερφκελα ηνπ εζηθνχ θηλδχλνπ θαη ησλ ιαλζαλνπζψλ δεκηψλ, φπσο πεξηγξάθνληαη ζηελ αλαθνίλσζε ηεο Δπξσπατθήο Δπηηξνπήο, θαη λα επηδηψθεηαη ε απνηξνπή ηνπο, αζθαιψο κέζσ (απζηεξψλ) θαλφλσλ επηιεμηκφηεηαο. Αλ ζθνπφο ηνπ κεραληζκνχ ρξεκαηνδνηηθήο ππνζηήξημεο είλαη, πξάγκαηη, ε άκβιπλζε ησλ πεξηνξηζκψλ ηεο εγρψξηαο πνιηηηθήο νηθνλνκίαο, ηδίσο κέζσ ηεο ελίζρπζεο ηεο δεκνζηνλνκηθήο ηθαλφηεηαο ησλ θπβεξλήζεσλ, πξνθεηκέλνπ λα εθαξκφδνπλ κέηξα απνδεκίσζεο ησλ πιεηηνκέλσλ απφ ηηο κεηαξξπζκίζεηο, πνηνο ιφγνο ππαγνξεχεη ηελ εμαίξεζε πξσηνβνπιηψλ πνπ, ίζσο, ζα είραλ ζε θάζε πεξίπησζε ή/θαη πξνγελέζηεξα εθθξαζζεί, σο εάλ απηέο ζηεξνχληαη αλαδηαλεκεηηθψλ ζπλεπεηψλ; Γελ έρεη, επίζεο, ε θαη απνθνπή Δπξσπατθή ελίζρπζε ηεο δεκνζηνλνκηθήο ηθαλφηεηαο ησλ θπβεξλήζεσλ γεληθφηεξε επίδξαζε, επηηξέπνληαο ηελ εμνηθνλφκεζε εζληθψλ πφξσλ, πξνθεηκέλνπ λα ρξεκαηνδνηεζνχλ κέηξα απνδεκίσζεο άιισλ κεηαξξπζκηζηηθψλ παξεκβάζεσλ, πέξα απφ ηελ (ηηο) ρξεκαηνδνηνχκελε (-εο) απφ ηνλ κεραληζκφ; Τη εμππεξεηεί, άξαγε, ε επηκνλή σο πξνο ηελ ζθνπηκφηεηα εμνπδεηέξσζεο ησλ, πηζαλφηαηα κηθξψλ θαη κάιινλ δχζθνια θαη ίζσο κε ηξφπν ακθηιεγφκελν εμαθξηβψζηκσλ, θηλδχλσλ αληηδενληνινγηθνχ ρεηξηζκνχ ησλ κεηαξξπζκίζεσλ, άιιν απφ πξνζέζεηο απνηειεζκαηηθνχ πεξηνξηζκνχ ηνπ ξφινπ ηνπ κεραληζκνχ ρξεκαηνδνηηθήο ππνζηήξημεο ησλ κεηαξξπζκίζεσλ; Τξίηνλ, εάλ ε (δενληνινγηθή) νηθνλνκηθή αλάιπζε ππαγνξεχεη, φπσο πην πάλσ ιέγεηαη, ηελ εηζαγσγή ελφο Δπξσπατθνχ κεραληζκνχ ρξεκαηνδφηεζεο ησλ εγρψξησλ δηαξζξσηηθψλ κεηαξξπζκίζεσλ, ε (ζεηηθή) αλάιπζε ηεο πνιηηηθήο νηθνλνκίαο ππνδεηθλχεη ηελ απνπζία ηζρπξψλ πηζαλψο θαη ιηγφηεξν ηζρπξψλ- πνιηηηθψλ πξνζθνκκάησλ, αθνχ ηα πξνζδνθψκελα δηαθξαηηθά αλαδηαλεκεηηθά

11 απνηειέζκαηα ηνπ κεραληζκνχ, ηνπιάρηζηνλ απφ ηελ πιεπξά ησλ δαπαλψλ ηνπ, 20 (ζα) είλαη ελ πνιινίο ηπραία, ηνπηέζηηλ (ζα) είλαη αδχλαηε ε εθ πξννηκίνπ αλαγλψξηζε νξηζκέλσλ δπλάκεη θαζαξψο επσθεινπκέλσλ θξαηψλ κειψλ. Άιισζηε, φζν θαη αλ νη ειιεηκκαηηθέο νηθνλνκίεο ηεο επξσδψλεο έρνπλ, εθ ησλ πξαγκάησλ, κεγαιχηεξν θφξην ζεζκηθήο κεηαξξχζκηζεο ησλ αγνξψλ, απηφ δελ ζεκαίλεη πσο νη πιενλαζκαηηθέο νηθνλνκίεο έρνπλ επθαηαθξφλεηεο δηαξζξσηηθέο αδπλακίεο θαη, θαη επέθηαζε, αζήκαληεο αλάγθεο ζεζκηθήο κεηαξξχζκηζεο. 21 Οη απνθιίζεηο ηνπο αθνξνχλ θπξίσο, πηζαλφηαηα, ζηελ θαηαλνκή ησλ ζεζκηθψλ κεηαξξπζκίζεσλ κεηαμχ αγνξψλ πξντφλησλ, ππεξεζηψλ, εξγαζίαο, ρξήκαηνο θαη θεθαιαίσλ νη ειιεηκκαηηθέο νηθνλνκίεο ηνπ Δπξσπατθνχ λφηνπ, γηα παξάδεηγκα, έρνπλ ζαθψο βαξχηεξε αηδέληα κεηαξξπζκηζηηθήο δξάζεο ζηηο αγνξέο εξγαζίαο- αιιά θαη κεηαμχ ησλ επηκέξνπο, ζε θάζε πεξίπησζε (είδνο αγνξψλ), ζεζκηθψλ δηεπζεηήζεσλ ζηηο ειιεηκκαηηθέο νηθνλνκίεο, γηα παξάδεηγκα, ε ηξνπνπνίεζε ηνπ ζπζηήκαηνο θαζνξηζκνχ ησλ κηζζψλ απνηειεί κείδνλα πξνηεξαηφηεηα. Απφ ηελ άιιε πιεπξά, φκσο, πιενλαζκαηηθέο θαη ειιεηκκαηηθέο νηθνλνκίεο ηεο επξσδψλεο έρνπλ, ιίγν-πνιχ, ηνλ ίδην θφξην ζεζκηθήο κεηαξξχζκηζεο ζε ζρέζε κε ηελ δηαζθάιηζε ηεο καθξνρξφληαο βησζηκφηεηαο ησλ νηθνλνκηθψλ ηνπ δεκνζίνπ, ηνπηέζηηλ κεηαξξχζκηζεο ησλ ζπζηεκάησλ θνηλσληθήο αζθάιηζεο θαη πγείαο. Όπσο θαη λα έρεη, πάλησο, κπνξεί ν φγθνο θαη ην επείγνλ ηεο ζεζκηθήο κεηαξξχζκηζεο λα ζπληζηνχλ πξνζδηνξηζηηθνχο παξάγνληεο ηεο θαηαλνκήο ησλ δαπαλψλ ηνπ κεραληζκνχ, φκσο δελ είλαη νη κφλνη. Γίρσο άιιν, ε πνηφηεηα θαη ε πξνζδνθψκελε απφδνζε- ησλ κεηαξξπζκίζεσλ, ε νπνία εμαξηάηαη, κεηαμχ άιισλ, απφ ηελ πνηφηεηα ηεο ηερληθήο επεμεξγαζίαο ηνπο, πεξηιακβαλνκέλεο ηεο επηζηεκνληθήο ηεθκεξίσζεο, θαη ηεο θνηλσληθήο θαη πνιηηηθήο δηαβνχιεπζεο, επεξεάδεη, επίζεο, ηελ θαηαλνκή ησλ δαπαλψλ, πξνζδηνξίδνληαο ηελ επηινγή ρξεκαηνδφηεζήο ηνπο (ησλ κεηαξξπζκίζεσλ) θαη, απφ απηή ηελ άπνςε, νη πιενλαζκαηηθέο νηθνλνκίεο έρνπλ, ρσξίο ακθηβνιία, πξνβάδηζκα. Τέηαξηνλ, αθφκε θαη αλ ηα δηαθξαηηθά θαζαξά αλαδηαλεκεηηθά απνηειέζκαηα ηνπ κεραληζκνχ, δειαδή θαηφπηλ ππνινγηζκνχ ηεο θαηαλνκήο ησλ εηζθνξψλ θαη ησλ δαπαλψλ ηνπ, επλννχλ, ηειηθψο, ηηο ειιεηκκαηηθέο νηθνλνκίεο, πξάγκα πνιχ πηζαλφ, ε εγθαηάζηαζε ηνπ κεραληζκνχ δελ θαζίζηαηαη πνιηηηθψο αβέβαηε ή, πνιχ πεξηζζφηεξν, αλέθηθηε, ηνπιάρηζηνλ φρη θαη αλάγθε θαη νχηε ακαρεηί. Τνπλαληίνλ, κάιηζηα, ε πνιηηηθή ζθνπηκφηεηα εγθαηάζηαζεο ηνπ κεραληζκνχ ελδερνκέλσο εληζρχεηαη, εάλ ην θαζαξφ ρξεκαηνδνηηθφ φθεινο ησλ ειιεηκκαηηθψλ νηθνλνκηψλ ηνπ Δπξσπατθνχ λφηνπ γίλεηαη, ζε απηέο ηηο θνηλσλίεο, αληηιεπηφ σο (νηνλεί) αλαδηαλεκεηηθή κεηαβίβαζε ρξεκαηνδνηνχκελε απφ ηηο πιενλαζκαηηθέο νηθνλνκίεο ηνπ βνξξά, πξνθεηκέλνπ λα επηκεξίδεηαη ζπκκεηξηθφηεξα θαη δηθαηφηεξα θαηά ηελ θνηλή γλψκε ζηνλ λφην- ην βάξνο ηεο καθξννηθνλνκηθήο εμηζνξξφπεζεο. Οκνίσο, ε πνιηηηθή ζθνπηκφηεηα εγθαηάζηαζεο ηνπ κεραληζκνχ εληζρχεηαη, εάλ ε θαζαξή ρξεκαηνδνηηθή εηζθνξά ησλ πιενλαζκαηηθψλ θξαηψλ κειψλ γίλεηαη αληηιεπηή, ζε εθείλεο ηηο θνηλσλίεο, σο ην ηίκεκα θαηά ηελ βηβιηνγξαθία ηεο Δπξσπατθήο νινθιήξσζεο, ε εμαγνξά (side payment)- ηεο ππνζηήξημεο ηεο πξνζαξκνγήο ησλ ειιεηκκαηηθψλ θξαηψλ κειψλ ζην (εκπλεπζκέλν απφ ηελ εκπεηξία ηνπ βνξξά) ζεζκηθφ ππφδεηγκα ηεο ελάξεηεο νηθνλνκηθήο δηαρείξηζεο θαη, θαηά ηνχην, ηεο κείσζεο ηνπ θηλδχλνπ (δαλεηαθήο) δηάζσζήο ηνπο ζην κέιινλ. Κνληνινγίο, ε πνιηηηθή ζθνπηκφηεηα ελφο, εθ ησλ πξαγκάησλ πηζαλψο αλαδηαλεκεηηθνχ κεραληζκνχ ππνζηήξημεο ηεο εγρψξηαο ζεζκηθήο νηθνλνκηθήο κεηαξξχζκηζεο, ζπλδέεηαη κε ηελ άκβιπλζε ησλ δηαζέζεσλ δπζπηζηίαο κεηαμχ ησλ Δπξσπατθψλ ιαψλ ή/θαη ηελ απνδπλάκσζε ησλ παξαγφλησλ πξφθιεζήο ηεο θαη, θαη επέθηαζε, κε ηελ αλαραίηηζε ησλ ηάζεσλ απνλνκηκνπνίεζεο ηεο Δπξσπατθήο νινθιήξσζεο. Δίλαη, βεβαίσο, θαλεξφ φηη παξφκνηεο αληηιήςεηο πεξί ηελ πνιηηηθή ζθνπηκφηεηα ηνπ κεραληζκνχ ελδνγελψο ζρεκαηίδνληαη (πνιηηηθψο θαιιηεξγνχληαη). 20 Ο ηξφπνο πξνηθνδφηεζεο ηνπ κεραληζκνχ δελ είλαη, απηή ηελ ψξα γλσζηφο. Καηά ηελ αλαθνίλσζε ηεο Δπξσπατθήο Δπηηξνπήο, ν κεραληζκφο ζα ρξεκαηνδνηείηαη απφ εηδηθνχ ζθνπνχ εζληθέο εηζθνξέο, θαζνξηζκέλεο, θαηά ην ζχλεζεο, βάζεη ηνπ αθαζάξηζηνπ εζληθνχ εηζνδήκαηνο, είηε απφ άιινπο εηδηθνχ ζθνπνχο πφξνπο (πνπ φκσο δελ θαηνλνκάδνληαη, νχηε γηα παξάδεηγκα), θαη ζα πεξηιακβάλεηαη ζηνλ Κνηλνηηθφ πξνυπνινγηζκφ, κέλνληαο, σζηφζν, εθηφο ησλ ζπκθσλεκέλσλ ρξεκαηνδνηηθψλ νξνθψλ (ceilings). 21 Βιέπε, γηα παξάδεηγκα, European Commission (2012) Alert Mechanism Report: Report prepared in accordance with Articles 3 and 4 of the Regulation on the prevention and correction of macroeconomic imbalances, COM (2012)68 final.

12 Παξ φια απηά θαη κνινλφηη, φπσο πξνιέγεηαη, αδηεπθξίληζηνη παξακέλνπλ αθφκε νη φξνη ηεο ζχζηαζεο θαη νη θαλφλεο θαη δηαδηθαζίεο ιεηηνπξγίαο ηνπ κεραληζκνχ, γηα ηελ αθξίβεηα νη ζρεηηθέο πξνηάζεηο ηεο Δπξσπατθήο Δπηηξνπήο δελ έρνπλ αθφκε δηαηππσζεί, ε αλαθνίλσζε πξνβιεκαηηζκνχ θαη δηαβνχιεπζεο ηεο ηειεπηαίαο νξηνζεηεί, ήδε, ην εγρείξεκα ζπζηαιηηθψο θαη είλαη, αζθαιψο, ζρεδφλ απίζαλν ην ελδερφκελν ηεο επηινγήο κίαο (πεξηζζφηεξν) δηαζηαιηηθήο πξνζέγγηζεο απφ κέξνπο ηνπ Σπκβνπιίνπ. Δηδηθφηεξα, ε Δπξσπατθή Δπηηξνπή ζπεχδεη, εθ πξννηκίνπ (θαηά ην πξνδηαπξαγκαηεπηηθφ ζηάδην), λα απνζαθελίζεη πσο: πξψηνλ, ην κέγεζνο ηνπ κεραληζκνχ, δειαδή ην χςνο ηεο ρξεκαηνδφηεζήο ηνπ, ζα είλαη πεξηνξηζκέλν, ηνπιάρηζηνλ αξρηθψο, δεχηεξνλ, ε ζπκκεηνρή ζηνλ κεραληζκφ δελ ζα αθνξά ζε θξάηε κέιε πνπ έρνπλ εληαρζεί ζε πξφγξακκα καθξννηθνλνκηθήο πξνζαξκνγήο (θαη επίζεκεο δαλεηαθήο ρξεκαηνδφηεζεο), ηξίηνλ, ε ππνζηήξημε ηνπ κεραληζκνχ ζα παξέρεηαη, φηαλ εθαξκφδνληαη ζεκαληηθέο κεηαξξπζκίζεηο πνπ δπλεηηθψο επηδξνχλ ζε άιια θξάηε κέιε θαη ζηελ επξσδψλε (ή ηελ Δπξσπατθή Έλσζε) σο ζχλνιν θαη, ηέηαξηνλ, ε (εζληθή) αμηνπνίεζε ηεο ρξεκαηνδνηηθήο ππνζηήξημεο ηνπ κεραληζκνχ ζα ππφθεηηαη ζε απζηεξνχο θαλφλεο (αηξεζηκφηεηα) θαη, πηζαλφηαηα, δελ ζα θαηαλέκεηαη πξνο φθεινο αλαδηαλεκεηηθψλ δξάζεσλ. 22 Φσξίο ακθηβνιία, ε ζπζηαιηηθή νξηνζέηεζε ηεο ζχζηαζεο θαη ιεηηνπξγίαο ηνπ κεραληζκνχ ρξεκαηνδνηηθήο ππνζηήξημεο ησλ κεηαξξπζκίζεσλ εθθξάδεη ηελ πξφζεζε αζθαινχο απνκάθξπλζήο ηνπ απφ ην πξφηππν ελφο κεραληζκνχ δεκνζηνλνκηθψλ κεηαβηβάζεσλ, αληαλαθιά, θαη επέθηαζε, ηελ κεγάιε πνιηηηθή βαξχηεηα ησλ επηθπιάμεσλ πεξί εζηθνχ θηλδχλνπ, πξννησλίδεηαη ηελ εθδήισζε εμαζζελεκέλσλ επηδξάζεσλ (κε εκπξφζεηεο) αιιειεγγχεο θαη, δίρσο άιιν, δειψλεη ηελ (απφ κέξνπο ηεο Δπξσπατθήο Δπηηξνπήο) ξεαιηζηηθή αλαγλψξηζε ησλ εζληθψλ πξνηηκήζεσλ ζπληνληζκνχ ηεο νηθνλνκηθήο πνιηηηθήο. θαη δεκνζηνλνκηθήο ελνπνίεζεο (αιιειεγγχεο). Όκσο, ν θίλδπλνο απνηπρίαο ηνπ κεραληζκνχ ρξεκαηνδνηηθήο ππνζηήξημεο ηεο εγρψξηαο ζεζκηθήο κεηαξξχζκηζεο είλαη, πηζαλψο, κεγαιχηεξνο φζν ζπζηαιηηθφηεξα νξηνζεηνχληαη ε ζχζηαζε θαη ε ιεηηνπξγία ηνπ (κεραληζκνχ). Ο θίλδπλνο ηεο απνηπρίαο αλαθέξεηαη, βεβαίσο, ζην ελδερφκελν (πνζνηηθήο ή/θαη πνηνηηθήο) πζηέξεζεο ηεο ζεζκηθήο κεηαξξχζκηζεο, ηδίσο ζηηο ειιεηκκαηηθέο νηθνλνκίεο ηεο επξσδψλεο θαη, θπξίσο, εμ αηηίαο ηεο αδπλακίαο εμνκάιπλζεο ησλ αλαδηαλεκεηηθψλ απνηειεζκάησλ ηεο, θαη ε εθδήισζή ηνπ ζπλεπάγεηαη ηελ επηβξάδπλζε (ησλ) ηάζεσλ καθξννηθνλνκηθήο εμηζνξξφπεζεο θαη, θπξηφηεξα, καθξνρξφληαο νηθνλνκηθήο ζχγθιηζεο ζην εζσηεξηθφ ηεο επξσδψλεο. Απφ απηή ηελ άπνςε, κάιηζηα, ε εμαίξεζε απφ ηνλ κεραληζκφ ρξεκαηνδνηηθήο ππνζηήξημεο ησλ κεηαξξπζκίζεσλ θξαηψλ κειψλ πνπ έρνπλ εληαρζεί ζε πξφγξακκα καθξννηθνλνκηθήο πξνζαξκνγήο ζα έρεη, πηζαλψο, σο απνηέιεζκα ηελ αθφκε κεγαιχηεξε επηβξάδπλζε (ησλ) ηάζεσλ νηθνλνκηθήο ζχγθιηζεο. Τν γεγνλφο φηη απηά ηα θξάηε κέιε δελ ζπκκεηέρνπλ, πξνζσξηλψο, ζηηο θαλνληθέο δηαδηθαζίεο ζπληνληζκνχ θαη επνπηείαο ησλ νηθνλνκηθψλ πνιηηηθψλ, θαζψο ηεινχλ ππφ ην θαζεζηψο ηεο επηηήξεζεο ηεο δεκνζηνλνκηθήο θαη νηθνλνκηθήο (θαη δηαξζξσηηθήο) πνιηηηθήο ηνπο, δελ ζπληζηά ηθαλφ ιφγν (νκνίσο πξνζσξηλήο;) εμαίξεζήο ηνπο, δεδνκέλσλ, κάιηζηα, ηφζν ηνπ ζπγθξηηηθψο κεγαιχηεξνπ θφξηνπ ζεζκηθήο κεηαξξχζκηζεο φζν θαη ηνπ, ειέσ δεκνζηνλνκηθήο ιηηφηεηαο, αζθπθηηθνχ πεξηνξηζκνχ ησλ (εζληθψλ) πφξσλ ρξεκαηνδφηεζήο ηεο ε εμαίξεζή ηνπο απνηειεί έθθξαζε δπζκελνχο επηινγήο (adverse selection). Αο ππνγξακκηζζεί, σζηφζν, φηη ην ελδερφκελν κεγαιχηεξεο επηβξάδπλζεο ησλ ηάζεσλ ζχγθιηζεο αλάγεηαη, θαηά κείδνλα ιφγν, ζηελ εθαξκνγή πνιηηηθψλ εζσηεξηθήο ππνηίκεζεο πνπ, πηζαλψο, ππνθηλνχλ ηελ εληάζεσο ρακεινχ θφζηνπο εξγαζίαο αλαδηάξζξσζε ηεο παξαγσγήο θαη ηελ δηαθιαδηθή αλαδηάηαμε ηνπ εμσηεξηθνχ εκπνξίνπ ζε νξηζκέλα απφ ηα θξάηε κέιε, θαηά κείδνλα ιφγν ζηελ Διιάδα θαη ηελ Πνξηνγαιία, πνπ έρνπλ εληαρζεί ζε πξφγξακκα καθξννηθνλνκηθήο πξνζαξκνγήο (θαη επίζεκεο δαλεηαθήο ρξεκαηνδφηεζεο). Αο ζεκεησζεί επίζεο πσο, γηα ηελ ψξα, άγλσζηνο παξακέλεη ν ρξφλνο εγθαηάζηαζεο θαη έλαξμεο ιεηηνπξγίαο ηνπ κεραληζκνχ (εάλ βεβαίσο ππάξμεη ζπκθσλία θαη εγθξηζεί ν ζρεηηθφο Καλνληζκφο θαη ην εάλ είλαη κεγάιν) θαη, θαη επέθηαζε, άγλσζην 22 Σηελ αλαθνίλσζε ηεο Δπηηξνπήο ζεκεηψλεηαη κελ πσο ε ρξεκαηνδνηηθή ππνζηήξημε ηνπ κεραληζκνχ κπνξεί λα ρξεζηκνπνηείηαη, πξνθεηκέλνπ λα εληζρχεηαη ε θνηλσληθή δηάζηαζε ηεο νηθνλνκηθήο θαη λνκηζκαηηθήο έλσζεο, σζηφζν δηεπθξηλίδεηαη, ελ είδεη παξαδείγκαηνο, φηη απηφ ππνδεηθλχεη ηελ αμηνπνίεζε ησλ ρξεκαηνδνηηθψλ πφξσλ, πξνθεηκέλνπ λα εθζπγρξνλίδνληαη ηα ζπζηήκαηα επαγγεικαηηθήο εθπαίδεπζεο είηε λα βειηηψλεηαη ε απνηειεζκαηηθφηεηα ησλ ελεξγεηηθψλ πνιηηηθψλ αγνξάο εξγαζίαο, αιιά φρη πξνο φθεινο κέηξσλ πνπ απμάλνπλ ηελ απαζρφιεζε θαζνξηζκέλνπ αξηζκνχ κειψλ (νκάδσλ) ηνπ εξγαηηθνχ δπλακηθνχ.

13 είλαη πνηα θξάηε κέιε ζα εμαηξνχληαη ηφηε απφ απηφλ ιφγσ έληαμεο ή/θαη παξακνλήο ηνπο ζε πξφγξακκα καθξννηθνλνκηθήο πξνζαξκνγήο ηα πθηζηάκελα πξνγξάκκαηα γηα ηελ Ιξιαλδία θαη ηελ Πνξηνγαιία ιήγνπλ ην 2013 θαη 2014 αληηζηνίρσο, γηα ηελ Διιάδα (δεχηεξν πξφγξακκα) ην 2017 θαη γηα ηελ Κχπξν ην 2016, αιιά πνηνο ζα απέθιεηε ην ελδερφκελν επέθηαζήο ηνπο (εάλ ηα επηηφθηα ηδησηηθήο αλαρξεκαηνδφηεζεο ηνπ ρξένπο θιηκαθσζνχλ, ιφγσ ηεο κε επλντθήο θαηαλνκήο ησλ ιήμεσλ ησλ νκνιφγσλ θαη ηεο άκεζεο αλάγθεο γηα κεγάιε λέα έθδνζε ρξένπο); Σε ακθφηεξα ηα ζρέδηα ζεζκηθήο εκβάζπλζεο ηεο επξσδψλεο, πάλησο, ε καθξνρξφληα νηθνλνκηθή (θαη δνκηθή) ζχγθιηζε ζπλδέεηαη αηηησδψο θαη, θαη επέθηαζε, ζηξαηεγηθψο κε ηελ καθξνπξφζεζκε κεηεμέιημε ηελ πξφζεζε καθξνπξφζεζκεο κεηεμέιημεο- ηεο Δπξσπατθήο δεκνζηνλνκηθήο ηθαλφηεηαο ζε ιεηηνπξγία ζηαζεξνπνίεζεο έλαληη κε ζπκκεηξηθψλ θξαδαζκψλ (πνπ ζα έρεη, πηζαλφηαηα, ηελ κνξθή ελφο ηακείνπ αζθάιηζεο ησλ θξαηψλ κειψλ ηεο επξσδψλεο, νη εζληθέο εηζθνξέο πξνο ην νπνίν θαη νη εζληθέο απνιήςεηο απφ απηφ ζα θπκαίλνληαη, ζπλαξηψκελεο κε ηηο ελαιιαγέο ησλ εζληθψλ νηθνλνκηθψλ θχθισλ). Όκσο, ελψ ζην ζρέδην ηεο Δπξσπατθήο Δπηηξνπήο ππνζηεξίδεηαη πσο ε ζπγθέληξσζε ηεο δεκνζηνλνκηθήο ιεηηνπξγίαο ζηαζεξνπνίεζεο (ζα) ζπκβάιεη ζηελ επηηάρπλζε ηεο νηθνλνκηθήο ζχγθιηζεο κεηαμχ ησλ θξαηψλ κειψλ ηεο επξσδψλεο, ζην ζρέδην ηνπ πξνέδξνπ ηνπ Δπξσπατθνχ Σπκβνπιίνπ ε αηηηφηεηα αληηζηξέθεηαη, γηα ηελ αθξίβεηα ε νηθνλνκηθή (θαη δνκηθή) ζχγθιηζε ζεσξείηαη σο πξνυπφζεζε γηα ηελ θαιή ιεηηνπξγία ελφο ζρήκαηνο απνξξφθεζεο ησλ κε ζπκκεηξηθψλ νηθνλνκηθψλ θξαδαζκψλ. H νηθνλνκηθή ζχγθιηζε θαη, θαηά ηνχην, ε νκνηνγέλεηα ησλ θξαδαζκψλ θαη ν ζπγρξνληζκφο ησλ θχθισλ ζπληζηνχλ θξηηήξην ζχζηαζεο κίαο άξηζηεο λνκηζκαηηθήο έλσζεο. Κξηηήξην ζχζηαζεο κίαο άξηζηεο λνκηζκαηηθήο έλσζεο είλαη, επίζεο, ε (ζπκθσλία γηα ηελ) εγθαηάζηαζε ηακείνπ ζηαζεξνπνηεηηθψλ κεηαβηβάζεσλ, πξνθεηκέλνπ λα αληηκεησπίδνληαη νη, εμ αηηίαο ησλ δηαηεξνχκελσλ νηθνλνκηθψλ (θαη δνκηθψλ) απνθιίζεσλ, κε ζπκκεηξηθνί ή ηδηνζπγθξαζηαθνί θξαδαζκνί θαη νη κε ζπγρξνληζκέλεο καθξννηθνλνκηθέο δηαθπκάλζεηο, αλαζηέιινληαο κε απηφ ηνλ ηξφπν θηλδχλνπο επηβξάδπλζεο ησλ ηάζεσλ νηθνλνκηθήο ζχγθιηζεο θαη απφ απηή ηελ άπνςε, βεβαίσο, ε εηζαγσγή ηνπ ηακείνπ ζηαζεξνπνίεζεο κάιινλ σο βξαρπρξφληα, παξά σο καθξνρξφληα κεηαξξχζκηζε ζα έπξεπε λα ινγίδεηαη. Η ζεψξεζε ηεο νηθνλνκηθήο ζχγθιηζεο σο πξνυπφζεζεο γηα ηελ εγθαηάζηαζε ηακείνπ ζηαζεξνπνίεζεο δειψλεη, θαη νπζίαλ, αθχξσζε ηεο ζθνπηκφηεηαο εγθαηάζηαζεο ηνπ ηακείνπ θαη, δίρσο άιιν, αγγίδεη ηα φξηα ηεο ζεζκηθήο νηθνλνκηθήο παξαδνμφηεηαο. Παξαδνμφηεηα κπνξεί λα θαηαινγηζζεί, ινηπφλ, ζην ζρέδην ηνπ πξνέδξνπ ηνπ Δπξσπατθνχ Σπκβνπιίνπ, αιιά φρη, βεβαίσο, ζην ζρέδην ηεο Δπξσπατθήο Δπηηξνπήο, πνπ, ελ πξνθεηκέλσ ηνπιάρηζηνλ, ζπγθξνηείηαη νξζνινγηθφηεξα αιιά φπσο πξνιέγεηαη, ην πξψην θέξεη ηελ ζθξαγίδα ηνπ πνιηηηθνχ πξαγκαηηζκνχ εληνλφηεξα. Ο πνιηηηθφο πξαγκαηηζκφο αληαλαθιάηαη, ζε απηή ηελ πεξίπησζε, ζηελ (ππφξξεηε) πξφζεζε ειαρηζηνπνίεζεο ησλ δεκνζηνλνκηθψλ κεηαβηβάζεσλ ζηαζεξνπνίεζεο, ζπξξίθλσζεο ηεο έκκεζεο αλαδηαλεκεηηθήο επίπησζήο ηνπο πέξα απφ ηελ ξεηή επηδίσμε ηεο άκεζεο αλαδηαλεκεηηθήο νπδεηεξφηεηαο- θαη, ηειηθψο, πεξηζηνιήο ηνπ βαζκνχ ηεο απνξξένπζαο αιιειεγγχεο. Ο πνιηηηθφο πξαγκαηηζκφο αληαλαθιάηαη, επίζεο, ζηελ (ξεηή) αλαγλψξηζε ηνπ βάξνπο πνπ απνδίδεηαη πνιηηηθψο ζηνλ (εγγελή ζηα ζρήκαηα αζθάιηζεο) εζηθφ θίλδπλν θαη, θαη επέθηαζε, ζηελ ηζρπξή βνχιεζε απνηξνπήο ηνπ. Δίλαη, φκσο, άξαγε, ν πνιηηηθφο πξαγκαηηζκφο ηεο πξφηαζεο ηνπ πξνέδξνπ ηνπ Δπξσπατθνχ Σπκβνπιίνπ πνπ, αο ππελζπκηζζεί, έρεη σο αθξηβφ αληίηηκν ηελ ζεζκηθή νηθνλνκηθή παξαδνμφηεηά ηεο- ηθαλφ ηεθκήξην αηζηνδνμίαο(;) φηη ε δηαπξαγκάηεπζή ηεο ζα είλαη επηηπρήο; Όζν θαη αλ κεησζνχλ νη πξνζδνθίεο, φζν θαη αλ, κε άιια ιφγηα, αθπδαησζνχλ νη πξσηνβνπιίεο θαη ηα ζρέδηα δεκνζηνλνκηθήο ελνπνίεζεο ηεο επξσδψλεο, ε εθαξκνγή ηνπο πξνζθξνχεη, πηζαλφηαηα, ζηνπο ζθιεξνχο πεξηνξηζκνχο ηεο πνιηηηθήο νηθνλνκίαο ηνπ εγρεηξήκαηνο. Η (επηιεθηηθή σο πξνο ηα κεηέρνληα θξάηε κέιε) αχμεζε ηνπ Κνηλνηηθνχ πξνυπνινγηζκνχ θαηά κία, πεξίπνπ, πνζνζηηαία κνλάδα ηνπ αθαζάξηζηνπ εγρσξίνπ πξντφληνο ηεο επξσδψλεο αζξνηζηηθψο, αχμεζε πνπ εθηηκάηαη σο ηθαλή, πξνθεηκέλνπ λα αληηκεησπίδνληαη ακηγψο ηδηνζπγθξαζηαθνί (κε ζπκκεηξηθνί κεηαμχ ησλ θξαηψλ κειψλ ηεο) νηθνλνκηθνί θξαδαζκνί, 23 κφλνλ σο απνιχησο εμσπξαγκαηηθή επηδίσμε κπνξεί λα ζεσξείηαη. Η δηαπξαγκάηεπζε θαη ε ζπκθσλία γηα ην πνιπεηέο δεκνζηνλνκηθφ πιαίζην , κάιηζηα, ππνδεηθλχνπλ φηη αθφκε θαη ε ειάρηζηε (επηιεθηηθή) αχμεζε ηνπ κεγέζνπο ηνπ 23 Wolff, Guntram B. (2012) A Budget for Europe s Monetary Union, Policy Contribution, Issue 22, Bruegel.

14 πξνυπνινγηζκνχ (ζα) είλαη κάιινλ αλέθηθηε θαη ην Ηλσκέλν Βαζίιεην δελ ήηαλ, νχηε ζα είλαη (απηή ηελ θνξά δηα ηεο απνπζίαο ηνπ) ν θξίζηκνο πξσηαγσληζηήο (critical player) ηνπ ζπλαζπηζκνχ ησλ απξφζπκσλ. Άιισζηε, ηα δηαλεκεηηθά απνηειέζκαηα απφ ηελ ιεηηνπξγία ελφο ηακείνπ ζηαζεξνπνίεζεο (ζα) είλαη ζρεδφλ πξνδηαγεγξακκέλα, 24 αθνχ νη κεηαβηβάζεηο ηνπ (ζα) ηείλνπλ λα θαηαλέκνληαη πξνο φθεινο θξαηψλ κειψλ πνπ είλαη ζπρλφηεξα εθηεζεηκέλα ζε ηδηνζπγθξαζηαθνχο θξαδαζκνχο θαη πεξηζζφηεξν επάισηα ζε κεγάιεο (θπθιηθέο) κεηψζεηο ηνπ πξντφληνο ή/θαη απμήζεηο ηεο αλεξγίαο, ηνπηέζηηλ πξνο φθεινο ησλ ιεγφκελσλ πεξηθεξεηαθψλ θξαηψλ κειψλ ηεο επξσδψλεο απξφζπκα ινηπφλ (ζα) είλαη ηα θξάηε κέιε ηνπ ιεγφκελνπ ππξήλα ηεο επξσδψλεο, ε απνηειεζκαηηθή ζπκκεηνρή ησλ νπνίσλ (ζα) αθνξά ζηελ θαζαξή ρξεκαηνδφηεζε ηνπ ηακείνπ. Απφ ηελ άιιε πιεπξά, ην ελδερφκελν ζπγθξφηεζεο (ηζρπξνχ) ζπλαζπηζκνχ ησλ δπλάκεη επσθεινπκέλσλ δελ θαίλεηαη λα είλαη πνιχ πηζαλφ, θαζψο νη πξνηηκήζεηο ηνπο ζε φ,ηη αθνξά ζηελ αθξηβή κνξθή θαη ιεηηνπξγία ηνπ ηακείνπ, αληηθεηκεληθψο, (ζα) δηαθέξνπλ. Σε πξφζθαηα θείκελα πνιηηηθήο επηρεηξείηαη ε ζπδήηεζε αξθεηψλ εθδνρψλ ελφο ζπζηήκαηνο απνξξφθεζεο ησλ κε ζπκκεηξηθψλ θξαδαζκψλ θαη εμνκάιπλζεο ησλ κε ζπγρξνληζκέλσλ επηρεηξεκαηηθψλ θχθισλ γηα παξάδεηγκα, ζπγθέληξσζε (ίζσο ελ κέξεη) ηεο αζθάιηζεο γηα ηελ αλεξγία θαη ησλ εηαηξηθψλ θφξσλ ζην επίπεδν ηεο επξσδψλεο, ελεξγνπνίεζε κεηαβηβάζεσλ βάζεη ησλ απνθιίζεσλ απφ ην δπλεηηθφ πξντφλ, είηε βάζεη ησλ δηαθνξηθψλ επηηνθίσλ δεκφζηνπ δαλεηζκνχ, επηιεθηηθέο (δειαδή πνιηηηθψο θαζνξηδφκελεο) δεκνζηνλνκηθέο κεηαβηβάζεηο, έθδνζε θξαηηθψλ νκνιφγσλ κε νλνκαζηηθή αμία πνπ κεηαβάιιεηαη αλαιφγσο ησλ δηαθπκάλζεσλ ηνπ πξντφληνο (GDP-indexed bonds). 25 Αζθαιψο, νη πξναλαθεξφκελεο θαη άιιεο- εθδνρέο δηαθέξνπλ σο πξνο ηνλ ηξφπν (θαη ηνλ βαζκφ) εθπιήξσζεο ηεο δεκνζηνλνκηθήο ιεηηνπξγίαο ηεο ζηαζεξνπνίεζεο θαη σο πξνο ηηο ζεζκηθέο απαηηήζεηο ηνπο θαη, σο εθ ηνχηνπ, δηαθνξεηηθά είλαη ηα πιενλεθηήκαηα θαη ηα κεηνλεθηήκαηά ηνπο. Όκσο, απφ ηελ άπνςε ηεο πνιηηηθήο νηθνλνκίαο, βαξχλνπζα ζεκαζία έρεη ην γεγνλφο ησλ ζνβαξψλ απνθιίζεψλ ηνπο σο πξνο ηελ εθηηκψκελε θαηαλνκή ηνπ νθέινπο απνηηκψκελνπ ζε φξνπο πνζνζηηαίαο κείσζεο ηνπ δεκνζίνπ ρξένπο- κεηαμχ ησλ θξαηψλ κειψλ ηεο πεξηθέξεηαο ηεο επξσδψλεο 26 ππνδεηθλχνληαο ηελ δπζθνιία ζχκπησζεο ησλ πξνηηκήζεσλ δεκνζηνλνκηθήο ζηαζεξνπνίεζεο ησλ δπλάκεη επσθεινπκέλσλ. Παξ φια απηά, ε πιεηνλφηεηα ησλ εηδεκφλσλ θαη ησλ αλαιπηψλ θαη ηθαλφ ηκήκα ηνπ Δπξσπατθνχ πνιηηηθνχ θφζκνπ ζεσξνχλ πσο ε επξσδψλε ρξεηάδεηαη ηνλ δηθφ ηεο (επηιεθηηθφ σο πξνο ηηο ιεηηνπξγίεο ηνπ) πξνυπνινγηζκφ, ππνζηεξίδνληαο, κε άιια ιφγηα, φηη ην (ήδε ηξνπνπνηεκέλν) δεκνζηνλνκηθφ θαζεζηψο ηεο επξσδψλεο αδπλαηεί λα εθπιεξψζεη απνηειεζκαηηθψο ηελ ιεηηνπξγία ηεο ζηαζεξνπνίεζεο. Τν θχξην επηρείξεκά ηνπο αλαθέξεηαη ζηελ εκπεηξία ηεο δεκνζηνλνκηθήο νκνζπνλδίαο ησλ Ηλσκέλσλ Πνιηηεηψλ θαη, εηδηθφηεξα, ζηνλ ζηαζεξνπνηεηηθφ ξφιν ηεο νκνζπνλδηαθήο θπβέξλεζεο πνπ, θαηά ηα επξήκαηα αξθεηψλ κειεηψλ, έρεη ζεκαληηθή επίδξαζε ζηελ εμνκάιπλζε ησλ πνιηηεηαθψλ νηθνλνκηθψλ θξαδαζκψλ, αλ θαη ην εχξνο ησλ πνζνηηθψλ εθηηκήζεσλ είλαη κεγάιν, ηνπηέζηηλ ε εθηηκψκελε ζπκβνιή ηνπ νκνζπνλδηαθνχ πξνυπνινγηζκνχ ζηελ εμνκάιπλζε ηνπ εηζνδήκαηνο θπκαίλεηαη κεηαμχ δέθα θαη ζαξάληα πνζνζηηαίσλ κνλάδσλ. 27 Τν απνκέλνλ θαη κείδνλ, βεβαίσο, ηκήκα ηεο εμνκάιπλζεο ηνπ πνιηηεηαθνχ εηζνδήκαηνο απνδίδεηαη ζηνπο αγνξαίνπο κεραληζκνχο νηθνλνκηθήο πξνζαξκνγήο, δειαδή ζηνλ ηξαπεδηθφ δαλεηζκφ (γηα επηρεηξήζεηο, λνηθνθπξηά θαη, δεπηεξεπφλησο, θπβεξλήζεηο), ζηνλ κεξηζκφ ηνπ θηλδχλνπ (risk sharing) πνπ δηαζθαιίδνπλ νη θεθαιαηαγνξέο, 28 θαζψο θαη ζηελ επειημία ησλ κηζζψλ θαη ζηελ γεσγξαθηθή 24 Πξάγκα πνπ δελ ηζρχεη ζηελ πεξίπησζε ηεο ηξαπεδηθήο έλσζεο, Schoenmaker, Dirk & Arjen Siegmann (2013) Winners of a European banking union, 25 Wolff, ό.π., ππνζεκ. 23, θαη Pisani-Ferry, Jean, Erkki Vihriälä & Guntram Wolff (2013) Options for a Euro-Area Fiscal Capacity, Policy Contribution, Issue 1, Bruegel. 26 Pisani-Ferry, Vihriälä & Wolff, ό.π., ππνζεκ Sala-i-Martin, Xavier & Jeffrey Sachs (1991) Fiscal federalism and optimum currency areas: evidence for Europe from the United States, Working Paper No 3855, National Bureau of Economic Research, φπνπ 30%-40% ηεο αληηζηάζκηζεο γηα ηελ απψιεηα ηνπ πνιηηεηαθνχ εηζνδήκαηνο απνδίδεηαη ζε απμήζεηο νκνζπνλδηαθψλ κεηαβηβάζεσλ ή/θαη κεηψζεηο θφξσλ, θαη Bayoumi, Tamim & Paul R. Masson (1995) Fiscal Flows in the United States and Canada: Lessons for Monetary Union in Europe, European Economic Review, 39(2), , ζην νπνίν ε εθηίκεζε θζάλεη ην 30%. 28 Wolff, ό.π., ππνζεκ. 23.

15 θηλεηηθφηεηα ηεο εξγαζίαο 29 ζηελ ελδπλάκσζε ησλ αγνξαίσλ κεραληζκψλ απνβιέπνπλ, άιισζηε, νη ινηπέο ζεζκηθέο θαη (εγρψξηεο) δηαξζξσηηθέο κεηαξξπζκίζεηο ζηελ επξσδψλε θαη απηφ εμππεξεηεί ε πξνηεηλφκελε εγθαηάζηαζε ηνπ κεραληζκνχ ρξεκαηνδνηηθήο ππνζηήξημήο ηνπο. Όκσο, ε ζπκβνιή ηεο νκνζπνλδηαθήο ιεηηνπξγίαο ζηαζεξνπνίεζεο, θαζ εαπηήλ, ίζσο είλαη πνιχ κηθξφηεξε απ φζν εθηηκάηαη ζηηο νηθνλνκεηξηθέο κειέηεο. Τν θχξην πξφβιεκα ησλ ηειεπηαίσλ ζπλίζηαηαη ζηελ δπζρέξεηα δηάθξηζεο ηεο ιεηηνπξγίαο ηεο δηαπνιηηεηαθήο αζθάιηζεο απφ εθείλε ηεο δηαπνιηηεηαθήο αλαδηαλνκήο ηνπ εηζνδήκαηνο ηηο πξνζσξηλέο κεηαβηβάζεηο θαη θφξνπο ηεο πξψηεο απφ ηηο κφληκεο κεηαβηβάζεηο θαη θφξνπο ηεο δεχηεξεο- 30 αιιά θαη ζηελ δπζρέξεηα δηάθξηζεο κεηαμχ δηαπνιηηεηαθήο αζθάιηζεο θαη ελδνπνιηηεηαθήο δηαγελεαθήο δηαλνκήο σο απνηέιεζκα ηεο εθδήισζεο θνηλψλ θξαδαζκψλ, εθηφο ησλ κε ζπκκεηξηθψλ, νη απμεκέλεο κεηαβηβάζεηο πξνο φθεινο κε ζπκκεηξηθψο πιεηηνκέλσλ πνιηηεηψλ δελ αληηζηαζκίδνληαη απφ ηελ απμεκέλε θνξνινγηθή ζπλεηζθνξά ησλ ππνινίπσλ, ε ρξεκαηνδφηεζε ηνπ ζπλαθφινπζνπ νκνζπνλδηαθνχ ειιείκκαηνο βαξχλεη, θαηά ζπλέπεηα, φιεο ηηο πνιηηείεο θαη, επνκέλσο, θαη νπζίαλ, νη απμεκέλεο κεηαβηβάζεηο πξνο φθεινο ησλ κε ζπκκεηξηθψο πιεηηνκέλσλ πνιηηεηψλ ρξεκαηνδνηνχληαη, κεξηθψο ηνπιάρηζηνλ, απφ ηελ κειινληηθή θνξνινγία ησλ πνιηηψλ ηνπο. 31 Μνιαηαχηα, αλεμαξηήησο ηεο ζεκαζίαο ηεο ακηγψο ζηαζεξνπνηεηηθήο ιεηηνπξγίαο ηνπ νκνζπνλδηαθνχ πξνυπνινγηζκνχ (ζε δηάθξηζε απφ ηελ αλαδηαλεκεηηθή ιεηηνπξγία ηνπ) θαη, θαη επέθηαζε, αλεμαξηήησο ηεο ζρεηηθήο απνηειεζκαηηθήο επίδξαζήο ηεο σο πξνο ηελ εμνκάιπλζε ησλ δηαθπκάλζεσλ ηνπ πνιηηεηαθνχ εηζνδήκαηνο (ζε ζχγθξηζε κε ηελ αγνξαία πξνζαξκνγή), γεγνλφο παξακέλεη φηη ε νκνζπνλδηαθή θπβέξλεζε ησλ Ηλσκέλσλ Πνιηηεηψλ έρεη, εθ ησλ πξαγκάησλ, ηνλ απνθιεηζηηθφ έιεγρν ηεο (ηζρπξφηεξεο ή ηζρλφηεξεο) αληηθπθιηθήο δεκνζηνλνκηθήο πνιηηηθήο, αθνχ, νη πνιηηεηαθνί πξνυπνινγηζκνί δηέπνληαη απφ (ζεζπηζκέλνπο απφ ηηο ίδηεο ηηο πνιηηείεο) θαλφλεο ηζνζθέιηζεο θαη, σο εθ ηνχηνπ, ζπκπεξηθέξνληαη πξνθπθιηθψο, ηδίσο έλαληη αξλεηηθψλ νηθνλνκηθψλ δηαθπκάλζεσλ. 32 Τν εκπεηξηθφ εξψηεκα είλαη, αζθαιψο, εάλ θαη θαηά πφζν ε ζηαζεξνπνηεηηθή ιεηηνπξγία ηνπ νκνζπνλδηαθνχ πξνυπνινγηζκνχ ζπλεπάγεηαη θαζαξή αληηθπθιηθή επίδξαζε ή, απιψο, ηείλεη λα αληηζηαζκίδεη ηελ πξνθπθιηθφηεηα ησλ πνιηηεηαθψλ πξνυπνινγηζκψλ (φπσο ππνζηεξίδεηαη φηη ζπλέβε θαηά ηελ πξφζθαηε κεγάιε χθεζε). 33 Τφζν ε αιιειεμάξηεζε ησλ νκνζπνλδηαθψλ δεκνζηνλνκηθψλ ιεηηνπξγηψλ αλαδηαλνκήο θαη ζηαζεξνπνίεζεο, φζν θαη ε θαζηέξσζε, ε εθαξκνγή θαη ε (πξαγκαηηθή) ζεκαζία ησλ πνιηηεηαθψλ θαλφλσλ ηζνζθειηζκέλνπ πξνυπνινγηζκνχ πξνζθέξνπλ ηθαλέο ελδείμεηο ακθηζβήηεζεο ησλ ππνδείμεσλ δεκνζηνλνκηθήο ελνπνίεζεο ηεο επξσδψλεο θαη (επηιεθηηθή) εηθφλα ηεο ακεξηθαληθήο δεκνζηνλνκηθήο νκνζπνλδίαο ηνπηέζηηλ ηεο ζπκπιήξσζεο ησλ, επηβεβιεκέλσλ απφ ην Γεκνζηνλνκηθφ Σχκθσλν, εζληθψλ θαλφλσλ ηζνζθειηζκέλνπ πξνυπνινγηζκνχ (εηήζην δνκηθφ έιιεηκκα κέρξη 0,5% ηνπ αθαζάξηζηνπ εγρψξηνπ πξντφληνο 1% ππφ «ζθιεξέο» πξνυπνζέζεηο), θαζψο θαη ησλ πνζνηηθψλ πεξηνξηζκψλ ηνπ Σπκθψλνπ Σηαζεξφηεηαο θαη Αλάπηπμεο κε ηελ ζπγθέληξσζε ηεο ιεηηνπξγίαο δεκνζηνλνκηθήο ζηαζεξνπνίεζεο έλαληη ησλ κε ζπκκεηξηθψλ θξαδαζκψλ θαη ησλ κε ζπγρξνληζκέλσλ θπθιηθψλ δηαθπκάλζεσλ. Πξάγκαηη, πξψηνλ, ε ζπγθέληξσζε ηεο δεκνζηνλνκηθήο ιεηηνπξγίαο ηεο ζηαζεξνπνίεζεο ζηηο Ηλσκέλεο Πνιηηείεο είλαη κία απφ ηηο ζπληζηψζεο ηεο γεληθφηεξεο δεκνζηνλνκηθήο έλσζεο κεηαμχ πνιηηεηψλ θαη νκνζπνλδηαθήο θπβέξλεζεο, δεκνζηνλνκηθήο έλσζεο πνπ αθνξά, επίζεο, ζηελ αλάιεςε απφ κέξνπο ηεο νκνζπνλδηαθήο θπβέξλεζεο ζεκαληηθήο εμνπζίαο σο πξνο ηελ εηζαγσγή θφξσλ θαη ηελ ελεξγνπνίεζε δαπαλψλ θαη, 29 Bayoumi, Tamim & Barry Eichengreen (1996) Operationalizing the Theory of Optimum Currency Areas, Discussion Paper, No 1484, Centre for Economic Policy Research θαη Blanchard, Olivier & Lawrence Katz (1992) Regional Evolutions, Brookings Papers on Economic Activity, 1, 1-75, αληηζηνίρσο. 30 Gros, Daniel (2012) The False Promise of a Eurozone Budget, Commentary, 7 December, Centre for European Policy Studies. 31 Fatas, Antonio (1998) Does EMU need a fiscal federation?, Economic Policy, 13(26), , φπνπ εθηηκάηαη πσο ε παξάβιεςε απηήο ηεο δηάθξηζεο ζπλεπάγεηαη ηελ ππεξεθηίκεζε ηεο ζηαζεξνπνηεηηθήο επίδξαζεο ηνπ νκνζπνλδηαθνχ πξνυπνινγηζκνχ θαηά ηξεηο θνξέο. 32 Καηά ηελ ραξαθηεξηζηηθή κεηαθνξά ηνπ Paul Krugman, νη πνιηηείεο είλαη fifty little Herbert Hoovers, φπσο ζεκεηψλεη ζε ζρεδφλ νκφηηηιν άξζξν ηνπ ( Fifty Herbert Hoovers ) ζηνπο New York Times ηεο 29 Γεθεκβξίνπ Βιέπε ηελ αλαιπηηθή ζπδήηεζε θαη ηελ ζπλαθή βηβιηνγξαθία ζην Darvas, Zsolt (2010) Fiscal Federalism in Crisis: Lessons for Europe from the US, Policy Contribution, Issue 7, Bruegel.

16 πξάγκα θξίζηκν, πεξηιακβάλεη ηελ ζπγθέληξσζε ηεο αλαδηαλεκεηηθήο ιεηηνπξγίαο, Η ηειεπηαία εθπιεξψλεηαη κέζσ ησλ νξηδφληησλ κεηαβηβάζεσλ πνπ ζπλεπάγεηαη ην νκνζπνλδηαθφ ζχζηεκα θνξνινγίαο θαη δαπαλψλ θαη κέζσ ησλ θάζεησλ επηρνξεγήζεσλ πνπ ε νκνζπνλδηαθή θπβέξλεζε επζέσο θαηαβάιιεη ζηηο πνιηηείεο. Γεχηεξνλ, ε ακεξηθαληθή δεκνζηνλνκηθή έλσζε είλαη πξντφλ κίαο πνιπηάξαρεο (θαη δηφινπ αλαίκαθηεο) ηζηνξίαο πνιηηηθήο θαη ζπληαγκαηηθήο νινθιήξσζεο, φληαο, ηελ ίδηα ζηηγκή, θαηαιχηεο ηεο απφ ηελ αλάιεςε απφ ηελ νκνζπνλδηαθή θπβέξλεζε ησλ πνιηηεηαθψλ ρξεψλ πνπ ζπζζσξεχηεθαλ θαηά ηνλ πφιεκν ηεο αλεμαξηεζίαο (ζχκθσλα κε ην ζρέδην ηνπ Alexander Hamilton, 1790), κέρξη ηα πεξηζηαηηθά ρξεσθνπίαο ησλ πνιηηεηαθψλ θαη ηνπηθψλ θπβεξλήζεσλ ( , επίζεο κεηά ηνλ εκθχιην πφιεκν ζηηο πνιηηείεο ηνπ Νφηνπ, ηδίσο ζε ηνπηθφ επίπεδν, θαζψο θαη κεηαγελέζηεξα, ηδίσο ζε ηνπηθφ επίπεδν πάιη), ηελ πνιηηηθή/ εζηκηθή (θαη φρη ζπληαγκαηηθή ή δηα λφκνπ) θαζηέξσζε ηεο αξρήο ηεο κε δηάζσζεο απφ κέξνπο ηεο νκνζπνλδηαθήο θπβέξλεζεο (πξαθηηθψο ην 1840), θαη κέρξη ηελ (θαηά θαλφλα) ζπληαγκαηηθή ζέζπηζε ηνπ θαλφλα ηζνζθέιηζεο ηνπ πξνυπνινγηζκνχ απφ ηηο πνιηηείεο, ελ πνιινίο πξνθεηκέλνπ λα αληαπνθξηζνχλ ζηηο απαηηήζεηο ησλ πνιηηψλ ηνπο γηα δηαθαλείο θαη ξεαιηζηηθνχο θαλφλεο ρξεκαηνδφηεζεο, δηαζθαιίδνληεο, θπξίσο, ηελ βηψζηκε θαη αλεπίιεπηε εθηέιεζε πξνγξακκάησλ δεκηνπξγίαο ππνδνκψλ (ην πξψην θχκα πηνζέηεζεο ησλ θαλφλσλ θαηά ηηο δεθαεηίεο 1840 θαη 1850). 34 Ίζσο, ινηπφλ, ην πην ελδηαθέξνλ κάζεκα ηεο ηζηνξίαο ηεο ακεξηθαληθήο δεκνζηνλνκηθήο ελνπνίεζεο γηα ηελ Δπξσπατθή νηθνλνκηθή θαη λνκηζκαηηθή έλσζε είλαη φηη ε επηιεθηηθή, ηδίσο σο πξνο ηελ ζηαζεξνπνίεζε, κίκεζε ησλ ζεζκηθψλ ραξαθηεξηζηηθψλ ηεο ακεξηθαληθήο δεκνζηνλνκηθήο νκνζπνλδίαο κπνξεί λα απνδεηρζεί κάηαηε, είηε αληηπαξαγσγηθή θαη πηζαλψο επηδήκηα. Τν κάηαην ηνπ εγρεηξήκαηνο αλαθέξεηαη, βεβαίσο, ζηηο δηαλεκεηηθέο αληηζέζεηο κεηαμχ ησλ εηαίξσλ (φπσο έρεη ζπδεηεζεί παξαπάλσ), πνπ πηζαλφηαηα ζα απνηξέςνπλ ηελ εγθαηάζηαζε ηακείνπ ζηαζεξνπνίεζεο είηε, ζηελ θαιχηεξε πεξίπησζε, ζα νδεγήζνπλ ζηελ εγθαηάζηαζε ελφο ππνηππψδνπο, ζπκβνιηθήο ζεκαζίαο κεραληζκνχ, φπσο ππνδειψλεηαη ζην ζρέδην ηνπ πξνέδξνπ ηνπ Δπξσπατθνχ Σπκβνπιίνπ (θαη έρεη επίζεο ζπδεηεζεί παξαπάλσ). Αιιά αθνξά, επίζεο, ζηηο ελδερφκελεο εληάζεηο θαη ηνλ θίλδπλν (πηζαλψο νξζνινγηθήο) παξαβίαζεο ησλ επηβεβιεκέλσλ ζηα θξάηε κέιε κάιινλ, παξά απηνηειψο θαη, θπξηφηεξα, δεκνθξαηηθψο επηιεγκέλσλ θαλφλσλ ηζνζθειηζκέλνπ πξνυπνινγηζκνχ κε άιια ιφγηα αθνξά ζηηο ζπλέπεηεο πνπ, ελδερνκέλσο, πξνθαιεί ε απνπζία εζληθήο θπξηφηεηαο (national ownership) ησλ θαλφλσλ. 35 Τν αληηπαξαγσγηθφ θαη επηδήκην ηνπ εγρεηξήκαηνο αλαθέξεηαη, δίρσο άιιν, ζηνλ θίλδπλν ηεο απνηπρίαο καθξννηθνλνκηθήο ζηαζεξνπνίεζεο, ηδίσο ζηηο πεξηθεξεηαθέο θαη επάισηεο ζε ηδηνζπγθξαζηαθνχο θξαδαζκνχο νηθνλνκίεο ηεο επξσδψλεο, σο απνηέιεζκα ηνπ ζπλδπαζκνχ ελδερφκελεο πξνθπθιηθήο δεκνζηνλνκηθήο πνιηηηθήο ησλ εζληθψλ θπβεξλήζεσλ θαη αδπλακίαο αληηζηάζκηζήο ηεο κέζσ ηεο αληηθπθιηθήο ιεηηνπξγίαο ελφο πξνυπνινγηζκνχ ηεο επξσδψλεο κε δπζκελείο κεζν-καθξνπξφζεζκεο ζπλέπεηεο γηα ηελ κεγέζπλζε, ηελ νηθνλνκηθή ζχγθιηζε θαη, ηειηθψο, γηα ηελ ζπλνρή θαη ηελ αθεξαηφηεηα ηεο λνκηζκαηηθήο έλσζεο. Ίζσο, ελ ηέιεη, ην κάηαην είηε ην αληηπαξαγσγηθφ θαη επηδήκην ησλ πξνηάζεσλ Δπξσπατθήο επηιεθηηθήο κίκεζεο ησλ ζεζκηθψλ ραξαθηεξηζηηθψλ ηεο ακεξηθαληθήο δεκνζηνλνκηθήο έλσζεο νθείιεηαη ζηελ παξαλφεζε ηνπ πξαγκαηηθνχ ραξαθηήξα (ησλ θηλήηξσλ ζχζηαζεο θαη ησλ ζθνπψλ) ηεο Δπξσπατθήο λνκηζκαηηθήο έλσζεο, δειαδή ζηελ ζχλδεζή ηεο κε (θνηλέο, ππνηίζεηαη) επηδηψμεηο πνιηηηθήο ελνπνίεζεο. Όκσο, ε ζχζηαζε ηεο Δπξσπατθήο λνκηζκαηηθήο έλσζεο, σο ηειηθφ ζηάδην κηαο καθξάο δηαδηθαζίαο λνκηζκαηηθήο ζπλεξγαζίαο, ππαγνξεχεηαη απφ ηελ δηηηή ζθνπηκφηεηα ηεο απνθαηάζηαζεο, ζην Δπξσπατθφ πεξηθεξεηαθφ επίπεδν, ηεο δηαηαξαγκέλεο (κεηά ηελ θαηάξξεπζε ηνπ ζπζηήκαηνο ζηαζεξψλ αιιά πξνζαξκφζηκσλ ηζνηηκηψλ ηνπ Bretton Woods) δηεζλνχο λνκηζκαηηθήο ηάμεο, θαη ηεο αληηκεηψπηζεο ησλ πξνθαινχκελσλ απφ ηα γεξκαληθά εμσηεξηθά πιενλάζκαηα δηαθπβεξλεηηθψλ εληάζεσλ θαη εγρψξησλ νηθνλνκηθψλ θαη πνιηηηθψλ πξνβιεκάησλ. Η λνκηζκαηηθή έλσζε, εηδηθφηεξα, πξνζθέξεη ην αγαζφ ελφο ζπζηήκαηνο ζηαζεξψλ ηζνηηκηψλ θαη, ηαπηνρξφλσο, κέζσ κίαο λνκηζκαηηθήο πνιηηηθήο πνπ ππεξεηεί απνθιεηζηηθψο ηελ ζηαζεξφηεηα ησλ ηηκψλ, πξνζθέξεη, επίζεο, έλαλ απηφκαην κεραληζκφ καθξννηθνλνκηθήο εμηζνξξφπεζεο, ζηελ ζέζε κίαο άιισο ηεηακέλεο δηαδηθαζίαο δηαθξαηηθήο θαη εγρψξηαο πνιηηηθήο δηαπξαγκάηεπζήο ηεο (εμηζνξξφπεζεο) κε άιια 34 Henning, C. Randall & Martin Kessler (2012) Fiscal Federalism: US History for Architects of Europe s Fiscal Union, Bruegel Essay and Lecture Series. 35 Σηο ίδιο, ζει. 20.

17 ιφγηα θαζηζηά ηελ εμσηεξηθή εμηζνξξφπεζε ππφζεζε ηεο (δεζκεπκέλεο ζηνλ ρακειφ πιεζσξηζκφ) εγρψξηαο πξνζαξκνγήο, θαη εθκεδελίδεη ην ελδερφκελν θξίζεσλ ζε ζρέζε κε ηελ επζπγξάκκηζε ησλ ζπλαιιαγκαηηθψλ ηζνηηκηψλ (νη εκπνξηθέο κεξθαληηιηζηηθέο- πξνεθηάζεηο ησλ νπνίσλ ίζσο είλαη απεηιεηηθέο γηα ηελ αθεξαηφηεηα ηεο εληαίαο εζσηεξηθήο αγνξάο). 36 Η δεκνζηνλνκηθή πεηζαξρία θαη ε ρξεκαηνπηζησηηθή ζηαζεξφηεηα ζπληζηνχλ ηηο θξίζηκεο πξνυπνζέζεηο βησζηκφηεηαο ηεο Δπξσπατθήο λνκηζκαηηθήο έλσζεο, κφλνλ ε πξψηε, φκσο, ππνθηλεί ηελ θαζηέξσζε Δπξσπατθψλ θαλφλσλ θαη κεραληζκψλ δηαζθάιηζήο ηεο. Η επηινγή αληαπνθξίλεηαη, βεβαίσο, ζηηο πξνηηκήζεηο θχιαμεο ηεο ζρεηηθήο απηνηέιεηαο ησλ εζληθψλ ρξεκαηνπηζησηηθψλ θαζεζηψησλ, πνιχ πεξηζζφηεξν, φκσο, αληαλαθιά ηελ ηζρπξή (ζπιινγηθή) βνχιεζε απνζφβεζεο ηνπ θηλδχλνπ άκεζεο είηε έκκεζεο (κέζσ ηεο λνκηζκαηηθήο νδνχ) κεηάιιαμεο ηεο Δπξσπατθήο λνκηζκαηηθήο έλσζεο ζε έλσζε κεηαβηβάζεσλ αιιά, σο απνδείρζεθε, ζηεξείηαη νηθνλνκηθήο επζπθξηζίαο. Αο εηπσζεί, ινηπφλ, επηγξακκαηηθψο: κείδνλ ηεθκήξην γλεζηφηεηαο ηεο Δπξσπατθήο νηθνλνκηθήο θαη λνκηζκαηηθήο έλσζεο θαη, θαη επέθηαζε, κείδσλ θαλφλαο ηεο ζεζκηθήο αξρηηεθηνληθήο ηεο δελ (κπνξεί λα) είλαη άιιν απφ ηελ ηθαλνπνίεζε ησλ ζπλαθψλ, ηζηνξηθψο απνθαιπκκέλσλ πξνηηκήζεσλ ησλ θξαηψλ κειψλ ηεο γηα ηελ αθξίβεηα ηεο (δηαθπβεξλεηηθψο δηαπξαγκαηεπκέλεο) ζπιινγηθήο πξνηίκεζήο ηνπο. Maastricht-με-διαθοπεηικό-plus Η ακθηζβήηεζε ηνπ ζθφπηκνπ θαη ηνπ εθηθηνχ ηεο εγθαηάζηαζεο δεκνζηνλνκηθνχ κεραληζκνχ ζηαζεξνπνίεζεο ζην επίπεδν ηεο επξσδψλεο δελ ζπλεπάγεηαη, ηνπιάρηζηνλ θαη αλάγθε, ηελ επηθξφηεζε ηνπ (ζρεκαηηζκέλνπ κεηά ηελ θξίζε ζηελ επξσδψλε) ζεζκηθνχ status quo. Υπνδεηθλχεη, φκσο, ηελ ζηξνθή ηεο θξηηηθήο αλάιπζεο θαη, ελδερνκέλσο, ηεο πνιηηηθήο ζπδήηεζεο ζην δήηεκα ηεο ζηαζεξνπνηεηηθήο ιεηηνπξγίαο ησλ εζληθψλ πξνυπνινγηζκψλ. Αο δηεπθξηληζζεί εθ πξννηκίνπ, πάλησο, πσο φπνηεο θαη αλ είλαη νη δηαπηζηψζεηο ηεο θξηηηθήο αλάιπζεο, ην ελδερφκελν εθθίλεζεο δηαθπβεξλεηηθήο δηαπξαγκάηεπζεο γηα απηφ ην ζέκα είλαη, αλ κε ηη άιιν ζε κεζνπξφζεζκν νξίδνληα, θπξηνιεθηηθψο απίζαλν ε εθαξκνγή ησλ πξφζθαησλ ζεζκηθψλ κεηαξξπζκίζεσλ, άιισζηε, δελ έρεη θαλ νινθιεξσζεί αθφκε (ηδίσο σο πξνο ηελ ζέζπηζε ησλ εζληθψλ θαλφλσλ ηζνζθειηζκέλνπ πξνυπνινγηζκνχ). Δίλαη αιήζεηα φηη ν θίλδπλνο πξνθπθιηθήο επίδξαζεο ησλ (επηβεβιεκέλσλ απφ ην Γεκνζηνλνκηθφ Σχκθσλν) εζληθψλ θαλφλσλ ηζνζθειηζκέλνπ πξνυπνινγηζκνχ (ζα) είλαη, πηζαλφηαηα, αζήκαληνο ζηηο πεξηπηψζεηο εθδήισζεο ησλ ζπλήζσλ θπθιηθψλ κεηψζεσλ ηνπ εηζνδήκαηνο γηα ηελ αθξίβεηα ζε απηέο ηηο πεξηπηψζεηο νη εζληθνί πξνυπνινγηζκνί (ζα) αληαπνθξίλνληαη ζηελ αλάγθε αληηθπθιηθήο εμνκάιπλζεο ηεο ζπλνιηθήο δαπάλεο. Σε αληίζεζε πξνο ηνπο θαλφλεο ηζνζθειηζκέλνπ πξνυπνινγηζκνχ ησλ Ηλσκέλσλ Πνιηηεηψλ, αιιά φπσο επηβάιιεη ην Γεκνζηνλνκηθφ Σχκθσλν, νη θαλφλεο ησλ θξαηψλ κειψλ ηεο επξσδψλεο δελ (ζα) δηαθξίλνπλ κεηαμχ ηαθηηθνχ πξνυπνινγηζκνχ θαη πξνυπνινγηζκνχ δεκνζίσλ επελδχζεσλ σο πξνο ηελ εθαξκνγή ηεο επηηαγήο ηεο ηζνζθέιηζεο ηνπηέζηηλ δελ είλαη ρξπζνί (θαλφλεο). Ωζηφζν ε επηηαγή ηεο ηζνζθέιηζεο ηνπ πξνυπνινγηζκνχ θαη ε αξηζκεηηθή εμεηδίθεπζή ηεο (εηήζην έιιεηκκα 0,5% ηνπ αθαζάξηζηνπ εγρψξηνπ πξντφληνο)- αλαθέξεηαη ζην θπθιηθψο πξνζαξκνζκέλν (ην δνκηθφ) ηζνδχγην, δηακνξθψλνληαο ηθαλά πεξηζψξηα αζθάιεηαο ζε φ,ηη αθνξά ζηελ ιεηηνπξγία ησλ απηφκαησλ ζηαζεξνπνηεηψλ θαη, ηαπηνρξφλσο, ζηελ δηαηήξεζε ηνπ πξαγκαηηθνχ ειιείκκαηνο ηνπ πξνυπνινγηζκνχ εληφο ηνπ ζεζπηζκέλνπ (Σπλζήθε γηα ηελ Λεηηνπξγία ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο θαη Σχκθσλν Σηαζεξφηεηαο θαη Αλάπηπμεο) αλψηαηνπ νξίνπ ηνπ 3% ηνπ αθαζάξηζηνπ εγρψξηνπ πξντφληνο. Ο ξφινο ησλ απηφκαησλ ζηαζεξνπνηεηψλ ζηα θξάηε κέιε ηεο επξσδψλεο είλαη ηζρπξφηεξνο ζε ζχγθξηζε κε ηνλ ξφιν ηνπο ζηηο ακεξηθαληθέο πνιηηείεο, ε ηζνζθέιηζε ησλ πξνυπνινγηζκψλ ησλ ηειεπηαίσλ, άιισζηε, νξίδεηαη ζε φξνπο πξαγκαηηθνχ ειιείκκαηνο (εμ νπ θαη ε πξνθπθιηθή επίδξαζή ηνπο, ηδίσο ζε επεηζφδηα χθεζεο θαη εμ νπ, επίζεο, ε ζθνπηκφηεηα ηεο αληηθπθιηθήο ιεηηνπξγίαο ηνπ νκνζπνλδηαθνχ πξνυπνινγηζκνχ). 36 James, Harold (2012) Making the European Monetary Union, The Belknap Press of Harvard University Press, Cambridge/ Mass. & London, ζει

18 Απφ ηελ άιιε πιεπξά, φκσο, ν θίλδπλνο πξνθπθιηθήο επίδξαζεο ησλ θαλφλσλ (ζα) είλαη, πηζαλφηαηα, κεγάινο ζηηο πεξηπηψζεηο ηζρπξψλ αξλεηηθψλ (κε ζπκκεηξηθψλ) θξαδαζκψλ θαη, ελίνηε, νη ζπλέπεηεο ηεο εθδήισζήο ηνπ (ζα) είλαη, ελδερνκέλσο, δξακαηηθέο. Δίλαη γεγνλφο φηη γηα θξάηε πνπ κεηέρνπλ ζε λνκηζκαηηθή έλσζε θαη έρνπλ πςειφ ρξένο (ίζσο, κάιηζηα, ρακειφηεξν ζε ζχγθξηζε κε θξάηε πνπ δηαηεξνχλ ην εζληθφ λφκηζκά ηνπο), ην επηηφθην ρξεκαηνδφηεζεο ηνπ ειιείκκαηνο ηείλεη λα απμάλεηαη, πεξηνξίδνληαο, κεηαμχ άιισλ, ηελ δπλαηφηεηα άζθεζεο αληηθπθιηθήο δεκνζηνλνκηθήο πνιηηηθήο 37 θαη, θαηά ηελ ινγηθή ησλ θαλφλσλ, ππνδεηθλχνληαο εθ πξννηκίνπ ηελ ζπληεξεηηθή ρξήζε ηεο. Όκσο, ε ηαρεία θαη απηνκάησο ελεξγνπνηνχκελε δηφξζσζε ησλ (ζπλαθφινπζσλ ηνπ θξαδαζκνχ) απνθιίζεσλ απφ ηνλ ζηφρν ηνπ ηζνζθειηζκέλνπ δνκηθνχ ηζνδπγίνπ, φπσο πξνβιέπεηαη ξεηψο ζηνπο θαλφλεο ή/θαη ππνδειψλεηαη, (ζα) έρεη, πηζαλψο, σο απνηέιεζκα ηελ παξάηαζε ηεο χθεζεο είηε ηελ δηζηαθηηθή θαη «άλεξγε» αλάθακςε- θαη ηελ επηβάξπλζε ηνπ δεκνζίνπ ρξένπο. Σε θξάηε κέιε φπνπ ην ηειεπηαίν είλαη ήδε πςειφ (αιιά φρη κε εμππεξεηήζηκν), είηε ξαγδαίσο απμάλεηαη ειέσ ξαγδαίαο ηδησηηθήο απνκφριεπζεο, ε αληίιεςε ηνπ θηλδχλνπ ρξεσθνπίαο ελδερνκέλσο δηαδίδεηαη θαη εδξαηψλεηαη, πξνθαιψληαο πεξαηηέξσ αχμεζε ηνπ επηηνθίνπ δεκνζίνπ δαλεηζκνχ θαη, ηειηθψο, θαζηζηψληαο πηζαλφηεξν ην ελδερφκελν ρξεσθνπίαο κε άιια ιφγηα εληζρχεηαη ην ελδερφκελν απηνεθπιήξσζεο ηεο αξλεηηθήο ηζνξξνπίαο (ζηηο ζπλήζεηο, ελ πξνθεηκέλσ, πεξηζηάζεηο πνιιαπιψλ ηζνξξνπηψλ). Απφ απηή ηελ άπνςε, πάλησο, ε ελδερφκελε ιεηηνπξγία ηξαπεδηθήο έλσζεο ζα ζπλέηεηλε ζηελ άκβιπλζε ηεο αλάγθεο δεκνζηνλνκηθήο ζηαζεξνπνίεζεο. Πξάγκαηη, ε ηξαπεδηθή έλσζε ζα επέθεξε ηελ ελδπλάκσζε ηνπ πηζησηηθνχ κεραληζκνχ νηθνλνκηθήο πξνζαξκνγήο, θαζψο ζα ζπλέβαιε ζηελ κεξηθή απνζχλδεζε ηνπ θφζηνπο ρξεκαηνδφηεζεο ηνπ ηδησηηθνχ ηνκέα απφ ην θφζηνο θξαηηθήο ρξεκαηνδφηεζεο, αλαραηηίδνληαο, θαη επέθηαζε, ηελ αχμεζε ησλ επηηνθίσλ δαλεηζκνχ επηρεηξήζεσλ θαη λνηθνθπξηψλ θαη πεξηνξίδνληαο, επνκέλσο, ην κέγεζνο ηεο ηδησηηθήο απνκφριεπζεο θαη κεηξηάδνληαο, σο εθ ηνχηνπ, ην βάξνο ηνπ θξαδαζκνχ. 38 Φσξίο ακθηβνιία, επίζεο, ε ηξαπεδηθή έλσζε ζα ζπλέβαιε απνθαζηζηηθψο ζηελ απνξξφθεζε ηνπηθψλ ρξεκαηνπηζησηηθψλ θξίζεσλ θαη, 39 δίρσο άιιν, ζα ζπλέβαιε, επίζεο, ζηελ πξνζαξκνγή έλαληη θνηλψλ (Δπξσπατθνχ εχξνπο) ρξεκαηνπηζησηηθψλ θξαδαζκψλ θαη αο ζεκεησζεί φηη, θαηά θαλφλα, νη ρξεκαηνπηζησηηθέο θξίζεηο ζπλνδεχνληαη απφ ζνβαξέο πθέζεηο θαη ξαγδαία επηδείλσζε ησλ δεκνζίσλ νηθνλνκηθψλ. 40 Μνιαηαχηα, ην ελδερφκελν εγθαηάζηαζεο (πιήξνπο) ηξαπεδηθήο έλσζεο, ηνπιάρηζηνλ κεηαμχ ησλ θξαηψλ κειψλ ηεο επξσδψλεο, γηα ηελ αθξίβεηα ην ελδερφκελν εγθαηάζηαζεο εληαίνπ κεραληζκνχ εμπγίαλζεο ησλ ηξαπεδψλ θαη εληαίνπ κεραληζκνχ εγγχεζεο ησλ θαηαζέζεσλ κνηάδεη λα έρεη, πιένλ, απνκαθξπλζεί, θαηά κείδνλα ιφγν, βεβαίσο, εμ αηηίαο ηεο απφθιηζεο ησλ εζληθψλ πξνηηκήζεσλ ζε φ,ηη αθνξά ζην κέγεζνο θαη ηελ ρξεκαηνδφηεζε ηεο (πξνυπνηηζέκελεο) θνηλήο δεκνζηνλνκηθήο ζηήξημεο ησλ κεραληζκψλ. Αζθαιψο, ην γεγνλφο ηνπ ρξεκαηνδνηηθνχ ελαγθαιηζκνχ θπβεξλήζεσλ θαη ηξαπεδψλ, ηδίσο ζηα λφηηα θξάηε κέιε ηεο επξσδψλεο ε αγνξά κεγάινπ κέξνπο ηνπ θπβεξλεηηθνχ ρξένπο απφ ηνπηθέο, θπξίσο, ηξάπεδεο θαη, σο εθ ηνχηνπ, ε εμάξηεζε ησλ ηειεπηαίσλ απφ ηελ θεξεγγπφηεηα ησλ θπβεξλήζεσλ- ππνδειψλεη πσο, θαη νπζίαλ, ν εληαίνο κεραληζκφο εμπγίαλζεο ησλ ηξαπεδψλ θαη, θαη επέθηαζε, ε ηξαπεδηθή έλσζε ηείλεη λα πξνζεγγίδεη εγγχηεξα πξνο ηελ δεκνζηνλνκηθή έλσζε, απνκαθξχλνληαο πεξηζζφηεξν ην ελδερφκελν εγθαηάζηαζεο ηεο πξψηεο. Απνιχησο ελδεηθηηθέο είλαη, άιισζηε, νη πξφζθαηεο δηεπθξηλίζεηο ηνπ γεξκαλνχ ππνπξγνχ νηθνλνκηθψλ Wolfgang Schäuble πσο γηα ηελ εγθαηάζηαζε εληαίνπ κεραληζκνχ εμπγίαλζεο απαηηείηαη αλαζεψξεζε ηεο Σπλζήθεο γηα ηελ Λεηηνπξγία ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο ή πσο, γηα ηελ ψξα, αξθεί ε ελαξκφληζε ησλ εζληθψλ κεραληζκψλ, θαη πνιχ πεξηζζφηεξν, βεβαίσο, ε εθαξκνγή ζηελ Κχπξν ελφο 37 Καη απφ απηή ηελ άπνςε, εππξφζδεθηε είλαη, θαηαξρήλ, ε έκθαζε ηνπ αλαζεσξεκέλνπ πιαηζίνπ δεκνζηνλνκηθήο πεηζαξρίαο, πεξηιακβαλνκέλσλ ηνπ Γεκνζηνλνκηθνχ Σπκθψλνπ θαη ηεο δηαδηθαζίαο ππεξβνιηθνχ ειιείκκαηνο, ζηελ εθαξκνγή ηνπ αξηζκεηηθνχ θαλφλα γηα ην ρξένο (60% ηνπ αθαζάξηζηνπ εγρψξηνπ πξντφληνο) θαη ηνλ έιεγρν ηεο πξννδεπηηθήο απνθιηκάθσζήο ηνπ αλ θαη νη επηδξάζεηο γηα ηελ πξαγκαηηθή νηθνλνκία πνπ ζπλεπάγεηαη ε εθαξκνγή ηεο πξνβιεπφκελεο δηαδξνκήο απνθιηκάθσζεο (1 20 εηεζίσο, θαηά κέζν φξν) κπνξεί λα είλαη δπζκελείο, ηδίσο ζε ρψξεο πνπ ε άζρεκε αξρηθή ζέζε (πςειφ ρξένο) πξννησλίδεηαη κεγάιε δεκνζηνλνκηθή πξνζαξκνγή (ζε πνζνζηηαίεο κνλάδεο κείσζεο ηνπ δνκηθνχ ειιείκκαηνο). 38 Wolff, ό.π., ππνζεκ Gros, Daniel (2012) Banking Union: Ireland vs. Nevada, an illustration of the importance of an integrated banking system, Commentary, 18 October, Centre for European Policy Studies. 40 Reinhart, Carmen M. & Kenneth S. Rogoff (2009) This Time is Different: Eight Centuries of Financial Folly, Princeton University Press, Princeton & Oxford, ηδίσο ζει

19 (πηζαλφηαηα θαζνιηθήο κειινληηθήο εθαξκνγήο) κνληέινπ εμπγίαλζεο ρσξίο ζπκκεηνρή ησλ θνξνινγνπκέλσλ θαη ζθφπηκε είλαη, πηζαλφηαηα, ε επνπηηθή θαη ξπζκηζηηθή απνζάξξπλζε ηνπ ρξεκαηνδνηηθνχ ελαγθαιηζκνχ. 41. Δπνκέλσο, ινηπφλ, ε ζθνπηκφηεηα απνηειεζκαηηθήο δηαζθάιηζεο ηεο αληηθπθιηθήο ιεηηνπξγίαο ησλ εζληθψλ πξνυπνινγηζκψλ είλαη, πηζαλφηαηα, ηεθκεξησκέλε επαξθψο. Γεδνκέλεο ηεο (πνιηηηθψο επηζπκεηήο θαη νηθνλνκηθψο κάιινλ ζθφπηκεο) απνπζίαο ζπγθεληξσηηθψλ δεκνζηνλνκηθψλ ζεζκψλ ζηαζεξνπνίεζεο, ε καθξννηθνλνκηθή θαη ελ κέξεη ε ρξεκαηνπηζησηηθή- ζηαζεξφηεηα ζηελ επξσδψλε επηβάιιεη ηελ παξνπζία θαη εηνηκφηεηα δεθαεπηά (πάλσ; θάησ;) κηθξψλ, απζεληηθψλ John Maynard Keynes (ζε αληίζεζε πξνο ηνπο πελήληα κηθξνχο Herbert Hoover ηεο ακεξηθαληθήο νκνζπνλδίαο, βιέπε παξαπάλσ). Άιισζηε, ζε πείζκα ηεο πνιηηηθψο θξαηνχζαο δηάγλσζεο, ε εμήγεζε ηεο θξίζεο ζηελ επξσδψλε σο ζπλέπεηαο ηεο δεκνζηνλνκηθήο αθξνζχλεο ησλ θπβεξλήζεσλ, ηδίσο ζηα θξάηε κέιε ηεο πεξηθέξεηαο, ζηεξείηαη ηθαλήο εκπεηξηθήο ηεθκεξίσζεο, αζθαιψο εμαηξψληαο ηελ Διιάδα θαη αλαγλσξίδνληαο, επίζεο, ηηο πξνθπθιηθέο απνθιίζεηο ηεο δεκνζηνλνκηθήο πνιηηηθήο θαηά ηελ πξν ηεο θξίζεο πεξίνδν ηεο νηθνλνκηθήο αηζηνδνμίαο. Καη νπζίαλ, ε θξαηνχζα δηάγλσζε ζπγρέεη αίηην θαη απνηέιεζκα, αθνχ ε ξαγδαία επηδείλσζε ησλ δεκνζίσλ νηθνλνκηθψλ (ειιεηκκάησλ θαη ρξένπο) αλάγεηαη, θπξίσο, ζηηο επηπηψζεηο ηεο χθεζεο 42 επαθφινπζεο, κε ηελ ζεηξά ηεο, ηεο ξαγδαίαο πηψζεο ησλ ηηκψλ ησλ πεξηνπζηαθψλ ζηνηρείσλ θαη ηεο απνκφριεπζεο ηνπ ηδησηηθνχ (ρξεκαηνπηζησηηθνχ θαη κε ρξεκαηνπηζησηηθνχ) ηνκέα ή, κε άιια ιφγηα, ηεο έθξεμεο ησλ ππεξβνιηθψλ καθξννηθνλνκηθψλ αληζνξξνπηψλ εμ αηηίαο ηεο αηθλίδηαο αλαζηξνθήο ηεο καδηθήο εηζξνήο θεθαιαίσλ πνπ είρε, έσο εθείλε ηελ ζηηγκή, επλνήζεη ηελ ζπζζψξεπζε θαη ηελ δηαηήξεζή ηνπο. 43 Τελ ίδηα ψξα, νη εηζεγεηέο ηεο δπζπηζηίαο πεξί ηελ δεκνζηνλνκηθή αξεηή ησλ θπβεξλήζεσλ ή, έζησ, πεξί ηνλ εμαγληζκφ ηνπο ππνηηκνχλ, πηζαλφηαηα, ηελ «παηδαγσγηθή» ζεκαζία ησλ νδπλεξψλ φζν θαη αληηπαξαγσγηθψλ θαη επηδήκησλ νηθνλνκηθψο θαη πνιηηηθψο θαη ακθηζβεηήζηκσλ εζηθψο- καζεκάησλ πνπ επηθπιάζζεη ζηα (επσθεινχκελα θαη φρη κφλνλ) θξάηε κέιε ε εθαξκνγή ησλ πξνγξακκάησλ δηάζσζεο θαη καθξννηθνλνκηθήο πξνζαξκνγήο. Αξλνχληαη, φκσο, λα αληιήζνπλ δηδάγκαηα απφ ηελ εκπεηξία ηεο αθαηάζηαηεο θαη ακθηιεγφκελεο δηαρείξηζεο ηεο θξίζεο, ηδίσο θαηά ηελ αξρηθή θάζε ηεο ηελ απνηπρία δηάθξηζεο ηνπ θηλδχλνπ ειιεηκκαηηθήο ξεπζηφηεηαο απφ εθείλνλ ηεο θεξεγγπφηεηαο ησλ θπβεξλήζεσλ, θαζψο θαη ηελ επηκνλή ζηελ δηηηή, αιιά αληηθαηηθή άξλεζε δηάζσζεο κε αμηφρξεσλ θξαηψλ θαη αλαδηάξζξσζεο ηνπ θξαηηθνχ ρξένπο- παξακεξίδνληαο ηηο επηδξάζεηο ηεο (θαθήο) δηαρείξηζεο ζηνλ ζρεκαηηζκφ ησλ αληηιήςεσλ ησλ επελδπηψλ πεξί ηνλ θίλδπλν (θαη ην ελδεδεηγκέλν χςνο ηνπ αζθαιίζηξνπ) ηνπ δεκφζηνπ ρξένπο θαη, θαη επέθηαζε, ζηελ δηακφξθσζε ηνπ δεκνζηνλνκηθνχ βάξνπο θαη ησλ δπλαηνηήησλ εμππεξέηεζήο ηνπ. Οη εηζεγεηέο ηεο δπζπηζηίαο θαη ζπγγξαθείο ηεο ζεζκηθήο επηζθξάγηζήο ηεο- κνηάδεη λα ππνηηκνχλ, επίζεο, ηηο ζεηηθέο πξνεθηάζεηο γηα ηελ αληηθπθιηθή δεκνζηνλνκηθή πνιηηηθή ησλ λέσλ ζεζκψλ νηθνλνκηθήο θαη ρξεκαηννηθνλνκηθήο δηαθπβέξλεζεο (δηαδηθαζία παξαθνινχζεζεο ησλ καθξννηθνλνκηθψλ αληζνξξνπηψλ, καθξνπξνιεπηηθή επνπηεία) θαη, ηέινο, αιιά ίζσο θξηζηκφηεξν, θαίλεηαη λα αγλννχλ ηνπο θηλδχλνπο (ζπιινγηθήο) παξαβίαζεο ησλ άθακπησλ δεκνζηνλνκηθψλ θαλφλσλ (βιέπε θαη παξαπάλσ). Μνινλφηη, φπσο ζεκεηψζεθε παξαπάλσ, ην ελδερφκελν ηξνπνπνίεζεο ηνπ πιαηζίνπ δεκνζηνλνκηθήο πεηζαξρίαο είλαη, ηνπιάρηζηνλ κεζνπξφζεζκα, απφκαθξν, ε ζθνπηκφηεηα δηαζθάιηζεο ηνπ ζηαζεξνπνηεηηθνχ ξφινπ ηεο εζληθήο δεκνζηνλνκηθήο πνιηηηθήο ππαγνξεχεη ηελ εχξεζε παξαθακπηεξίνπ πνπ, εθ ησλ πξαγκάησλ θαη ζε πξψηε εθδνρή, δελ κπνξεί λα είλαη άιιε απφ ηελ επέιηθηε εθαξκνγή ηεο δηαδηθαζίαο ππεξβνιηθνχ ειιείκκαηνο απφ κέξνπο ηεο Δπξσπατθήο Δπηηξνπήο. Η ζπδήηεζε παξαπέκπεη, βεβαίσο, ζηελ παξνχζα θαηάζηαζε θαη, εηδηθφηεξα, ζηελ (πνιχ θαζπζηεξεκέλε θαη δηζηαθηηθή νπζησδψο) επίδεημε αλνρήο ζε φ,ηη αθνξά ζηελ εθπιήξσζε ησλ ζηφρσλ δεκνζηνλνκηθήο πξνζαξκνγήο, ηδίσο σο πξνο ηελ κείσζε ηνπ δεκνζηνλνκηθνχ ειιείκκαηνο (θάησ απφ ηελ κέγηζηε ηηκή ηνπ 3% ηνπ αθαζάξηζηνπ εγρψξηνπ πξντφληνο), αλνρήο πνπ εθθξάδεηαη κέζσ ηεο 41 Gros, Daniel (2013) Banking Union with a Sovereign Virus: The self-serving regulatory treatment of sovereign debt in the euro area, Policy Brief, No 289, Centre for European Policy Studies. 42 International Monetary Fund (2011) Fiscal Monitor: Addressing Fiscal Challenges to Reduce Economic Risks, September. 43 Βιέπε θαη Merler, Silvia & Jean Pisani-Ferry (2012) Sudden Stops in the Euro Area, Policy Contribution, Issue 6, Bruegel.

20 (εηήζηαο είηε δηεηνχο) επηκήθπλζεο ησλ ζρεηηθψλ ρξνλνδηαγξακκάησλ. Φσξίο ακθηβνιία, απηή ε αλνρή δελ εθθξάδεη πξφζεζε νπζηψδνπο αλαζεψξεζεο, πνιχ πεξηζζφηεξν εγθαηάιεηςεο, ηεο δεκνζηνλνκηθήο ιηηφηεηαο αθφκε θαη φηαλ νη (ελ κέξεη αλαθξηβψο) ζεσξνχκελνη σο δηαλνεηηθνί γνλείο ηεο δηαηππψλνπλ, νςίκσο θαη ίζσο απνινγεηηθψο, επηθπιάμεηο θαηά πφζν κπνξεί, αθ εαπηήο, λα έρεη σο απνηέιεζκα ηελ κείσζε ηνπ δεκνζίνπ ρξένπο,. 44 θαζψο αλαζηέιιεη, κεηαμχ άιισλ, ηελ νηθνλνκηθή αλάθακςε θαη απνζαξξχλεη ηηο απαηηνχκελεο γηα ηελ αχμεζε ηνπ δπλεηηθνχ πξντφληνο δηαξζξσηηθέο κεηαξξπζκίζεηο. Καη νχηε, βεβαίσο, πξννησλίδεηαη ηελ πνιηηηθή αλαγλψξηζε ηεο ζθνπηκφηεηαο απνκείσζεο ηνπ ρξένπο ησλ πεξηθεξεηαθψλ θξαηψλ κειψλ ηεο επξσδψλεο πνπ έρεη πιένλ, θαηά κεγάιν κέξνο, θνηλσληθνπνηεζεί ζε Δπξσπατθή θιίκαθα, ηνπηέζηηλ έρεη θαηαζηεί επίζεκν ζθνπηκφηεηαο πνπ ζηελ πεξίπησζε ηεο Διιάδαο είλαη ζρεδφλ αδηακθηζβήηεηε αλαιπηηθψο, αιιά πνπ θαηά ηνπο επίζεκνπο δαλεηζηέο ηεο ρψξαο αθνξά ζε πεξηνξηζκέλα κέζα θαη ζε κηθξφ ζθνπφ. 45 Γελ ππάξρεη, βεβαίσο, ιφγνο επαλάιεςεο εδψ ηεο ζπδήηεζεο πνπ έρεη ήδε αλαιεθζεί ζηελ πξψηε ελφηεηα ηνπ παξφληνο θεηκέλνπ. Αξθεί, απιψο, λα ππελζπκηζζεί φηη, φπσο ππνγξακκίδεηαη εθεί, ε ηάζε αλάθηεζεο ηεο εκπηζηνζχλεο ησλ επελδπηψλ ζην επξψ θαη ε απνθιηκάθσζε ησλ δηαθνξηθψλ επηηνθίσλ νθείινληαη, θπξίσο, ζηελ εμαγγειία ηεο δέζκεπζεο ηεο Δπξσπατθήο Κεληξηθήο Τξάπεδαο φηη ζα αζθήζεη, εάλ ρξεηαζηεί, ξφιν νηνλεί δαλεηζηή χζηαηεο θαηαθπγήο ησλ θπβεξλήζεσλ θαη φρη ζηελ εκκνλή σο πξνο ηελ άζθεζε πνιηηηθψλ δεκνζηνλνκηθήο ιηηφηεηαο, νχηε ζηελ έγθξηζε θαη ηελ εθαξκνγή κεηαξξπζκίζεσλ ηνπ θαζεζηψηνο δεκνζηνλνκηθήο θαη νηθνλνκηθήο δηαθπβέξλεζεο ζηελ επξσδψλε. Καη επέθηαζε, ινηπφλ, ν πιήξεο θαη ηππηθφο κεηαζρεκαηηζκφο ηεο Δπξσπατθήο Κεληξηθήο Τξάπεδαο θαηά ηα πξφηππα ησλ άιισλ κεγάισλ θεληξηθψλ ηξαπεδψλ, ελ πξνθεηκέλσ ε πιήξεο θαη ηππηθή αλάιεςε απηνχ ηνπ ξφινπ, ζα ήηαλ ην κείδνλ θαη απνθαζηζηηθφηεξν βήκα ζεζκηθήο εκβάζπλζεο θαη, ηαπηνρξφλσο, δηαζθάιηζεο ηεο πεξηεθηηθφηεηαο θαη βησζηκφηεηαο ηεο (δεκνζηνλνκηθψο απνθεληξσκέλεο θαη πνιηηηθψο απνδεθηήο) επξσδψλεο. Ωζηφζν, ην ελδερφκελν κεηαζρεκαηηζκνχ ηεο Δπξσπατθήο Κεληξηθήο Τξάπεδαο είλαη θπξηνιεθηηθψο κεδεληθφ, φπσο αζήκαληεο είλαη νη πηζαλφηεηεο κεηαξξπζκίζεσλ πνπ ζέηνπλ ππφ ακθηζβήηεζε ηνπο βαζηθνχο φξνπο ηνπ Δπξσπατθνχ λνκηζκαηηθνχ ζπκβνιαίνπ θαη δηακνξθψλνπλ, εηδηθφηεξα, πξνυπνζέζεηο θαη πξνζδνθίεο εγθαηάζηαζεο κίαο έλσζεο κεηαβηβάζεσλ (γηα παξάδεηγκα, δεκνζηνλνκηθή έλσζε, ηξαπεδηθή έλσζε, αχμεζε ηεο πξνηθνδφηεζεο ηνπ Δπξσπατθνχ Μεραληζκνχ Σηαζεξφηεηαο). Σε θάζε πεξίπησζε, επνκέλσο, θαη ελ πξνθεηκέλσ αλεμαξηήησο ηνπ βαζκνχ πξαγκαηηθήο ειεπζεξίαο ησλ θπβεξλήζεσλ σο πξνο ηελ άζθεζε αληηθπθιηθήο δεκνζηνλνκηθήο πνιηηηθήο, ζθφπηκε θαη, πηζαλφηαηα, πνιηηηθψο επηζπκεηή είλαη ε ηππηθή θαζηέξσζε, κέζσ αλαζεψξεζεο ηεο Σπλζήθεο γηα ηελ Λεηηνπξγία ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο, ηεο δπλαηφηεηαο εμφδνπ ελφο θξάηνπο κέινπο απφ ηελ επξσδψλε. Καη αο ειπίδεηαη φηη ν κεζνπξφζεζκνο θίλδπλνο άηαθηεο δηάξξεμεο ηεο αθεξαηφηεηαο ηεο ηειεπηαίαο θεπ δηφινπ αζήκαληνο φζν νη πξνζδνθίεο ηεο αλάθακςεο είλαη ηζρλέο θαη φζν ε έθθξαζε ηεο ιατθήο δπζαξέζθεηαο ηξνθνδνηεί εζληθηζηηθέο ή/θαη ηπράξπαζηεο πνιηηηθέο δπλάκεηο- δελ ζα εθδεισζεί. Άιισζηε, ππάξρεη, εάλ ρξεηαζηεί, ε νδφο ηεο δηαπξαγκαηεπκέλεο θαη ζπλαηλεηηθήο απνρψξεζεο ηνπ βεινχδηλνπ (θαη δηφινπ δσξεάλ) δηαδπγίνπ. 44 Rogoff, Kenneth & Carmen Reinhart (2013) Austerity is not the only answer to a debt problem, Financial Times, 1 May. 45 Σθνπφο είλαη λα δηαζθαιηζζεί φηη ην χςνο ηνπ ρξένπο, ην 2020, δελ ζα μεπεξάζεη ην 124% ηνπ αθαζάξηζηνπ εγρψξηνπ πξντφληνο, φπσο πξνβιέπεηαη, άιισζηε, ζην πξφγξακκα καθξννηθνλνκηθήο πξνζαξκνγήο, ελψ, σο πξνο ηα κέζα, ιφγνο γίλεηαη γηα κείσζε ηεο εζληθήο ζπλεηζθνξάο ζηηο ρξεκαηνδνηήζεηο απφ ηα Γηαξζξσηηθά Τακεία θαη πεξαηηέξσ κείσζε ηνπ επηηνθίνπ ηνπ επίζεκνπ δαλεηζκνχ ηεο ρψξαο θαζψο θαη γηα άιια κέηξα θαη βνήζεηα πνπ, φκσο, δελ εμεηδηθεχνληαη. Βιέπε Eurogroup Statement on Greece, 27 November 2012 θαη 13 December 2012.