Ενεργειακές καλλιέργειες στην Ελλάδα: Από την θεωρία στην πράξη

Transcript

1 Ενεργειακές καλλιέργειες στην Ελλάδα: Από την θεωρία στην πράξη Καρδίτσα - 15 Δεκέμβρη 2007 Γιώργος Ποντίκας Δντής Τμήματος Σπόρων Syngenta Hellas AEBE 1

2 Θέματα Η θεωρία Ηπράξη Τα εμπόδια Ηπροοπτική 2

3 Ηθεωρία και η φιλοσοφία 3

4 Ηθεωρία και η φιλοσοφία (-) Energy crops: ευρήματα Biofuels: ευρήματα Από το πιάτο στο ρεζερβουάρ 4

5 Ηθεωρία και η φιλοσοφία (+) Ενεργειακό ισοζύγιο: Ενέργεια από ορυκτά καύσιμα που χρησιμοποιείται για την παραγωγή του βιοκαυσίμου (εισροή) συγκριτικά με αυτή που αποδίδει (εκροή). Αιθανόλη (καλαμπόκι) 1 3 Εκπομπές αερίων θερμ/πίου (κιλ/λιτρ.): βενζίνη: 2.44 Vs αιθανόλη 1.94 = 21% λιγότερο Βιοντήζελ (ελαιοκράμβη) 1 2,5 Εκπομπές αερίων θερμ/πίου (κιλ/λιτρ.): πετρέλαιο: 2,8 Vs βιοντήζελ 0,9 = 68% λιγότερο ΠΗΓΕΣ: US, EPA & World watch institute 5

6 Ηθεωρία και η φιλοσοφία (?) 6000 Στόχος 20% το Million Gallons Επιδότηση μονάδων παραγωγής: 1.94 $ / λίτρο

7 Ηθεωρία και η φιλοσοφία (?) Corn 92.7% Corn/Wheat 1.8% Corn/Barley 0.8% Milo/Wheat 0.8% Other 7.3% Corn/Milo 3.3% Other 0.5% 7

8 Ηθεωρία και η φιλοσοφία (+) Απόδοση σε βιοαιθανόλη κατά καλλιέργεια λιτ/στρ. (μ.ο) Miscanthus sp. Switchgrass (Panicum virgatum) Λεύκα Γλυκό σόργο Τεύτλο Ζαχαροκάλαμο Καλαμπόκι Σιτάρι L L 930 L 840 L 660 L 620 L 350 L 260 L 8

9 Ηθεωρία και η φιλοσοφία (?) Πηγές πρώτης ύλης Ύψος επένδυσης για χρήση & μετατροπή σε στερεό καύσιμο Ύψος επένδυσης για χρήση & μετατροπή σε υγρό καύσιμο Βιομάζα (π.χ. ξύλο) Σιτηρά Ελαιοκράμβη Πηγή: UFOP 9

10 Η θεωρία και το σχέδιο - ΕΕ Σχέδιο δράσης ΕΕ για τα βιοκαύσιμα ΒΙΟΝΤΗΖΕΛ Στόχος υποκατάστασης 2 % 5,75 % Ζήτηση ντίζελ 1 158,6 εκ. τον. 165,0 εκ. τον. 4 Ανάγκη για βιοντίζελ 2 3,69 εκ. τον. 11,0 εκ. τον. Έκταση που απαιτείται 3 26,3 εκ. στρ. 78,8 εκ. στρ. 1 EUROSTAT (2002) 2 Basis: Heizwert Diesel: 43 MJ/kg, Heizwert Biodiesel: 37 MJ/kg, Heizwert Normalbenzin 40 MJ/kg, Heizwert Ethanol 27 MJ/kg 3 Biodieselertrag 1,4 t/ha, Bioethanolertrag 2 t/ha 4 Annahme: Rückgang Verbrauch Ottokraftstoffe 9 %, Zuwachs Verbrauch DK 4 % 10

11 Η θεωρία και το σχέδιο - ΕΕ Σχέδιο δράσης ΕΕ για τα βιοκαύσιμα ΒΙΟΑΙΘΑΝΟΛΗ Στόχος υποκατάστασης 2 % 5,75 % Ζήτηση για βενζίνη 1 124,8 εκ. τον. 113,6 εκ. τον. 4 Αιθανόλη που απαιτείται 2 3,7 εκ. τον. 9,7 εκ. τον. Έκταση που απαιτείται 3 18,5 εκ. στρ. 48,4 εκ. στρ. 1 EUROSTAT (2002) 2 Basis: Heizwert Diesel: 43 MJ/kg, Heizwert Biodiesel: 37 MJ/kg, Heizwert Normalbenzin 40 MJ/kg, Heizwert Ethanol 27 MJ/kg 3 Biodieselertrag 1,4 t/ha, Bioethanolertrag 2 t/ha 4 Annahme: Rückgang Verbrauch Ottokraftstoffe 9 %, Zuwachs Verbrauch DK 4 % 11

12 Η θεωρία και το σχέδιο - ΕΕ Από 44,8 εκ. στρ. το 2005, θα χρειαστούν 127,2 εκ. το 2010 (Χ3) 12

13 Η θεωρία και το σχέδιο - Ελλάδα Σχέδιο δράσης ΕΕ για τα βιοκαύσιμα ΒΙΟΝΤΗΖΕΛ Στόχος υποκατάστασης 5,75 % 10% Ζήτηση ντίζελ 1 2,29 εκ. τον. 2,7 εκ. τον. Ανάγκη για βιοντίζελ τον τον. Έκταση που απαιτείται στρ στρ. 1 Οδηγία: 2003/30/ΕΚ Νόμος 3423/2005 Πηγές: 1 st National Report Regarding Promotion of the use of biofuels for transport in Greece for the period , Ministry of Development July 2004 ΚΑΠΕ, ΕΒΖ, ΓΠ, Syngenta 2 Ηλίανθος η ελαιοκράμβη με 250 κιλ/στρ η 108 λίτρα βιοντίζελ/στρ. 13

14 Η θεωρία και το σχέδιο - Ελλάδα Σχέδιο δράσης ΕΕ για τα βιοκαύσιμα ΒΙΟΑΙΘΑΝΟΛΗ Στόχος υποκατάστασης 5,75 % 10% Ζήτηση για βενζίνη 1 4,17 εκ. τον. 5 εκ. τον. Αιθανόλη που απαιτείται τον τον. Έκταση που απαιτείται στρ στρ. 1 Οδηγία: 2003/30/ΕΚ Νόμος 3423/2005 Πηγές: 1 st National Report Regarding Promotion of the use of biofuels for transport in Greece for the period , Ministry of Development July 2004 ΚΑΠΕ, ΕΒΖ, ΓΠ, Syngenta 2 Συνδυασμός καλλιεργειών (καλαμπόκι/τεύτλο/γλυκό σόργο): 500 λίτρα/στρ. 14

15 Η θεωρία και το σχέδιο - ΕΕ Από 2,5 εκ. στρ. το 2010, θα χρειαστούν 5,3 εκ. στρ. το 2020 (Χ2) 15

16 Η θεωρία και η πράξη Γιαποιαβιοκαύσιμαμιλάμε? Βιοντήζελ Πρώτη ύλη παραγόμενη στην Ελλάδα <10% Βιοαιθανόλη ΕΒΖ και οι μνηστήρες? Τι γίνεται στην Ελλάδα? Βιοαέριο 16

17 Η θεωρία και η πράξη Για ποιες καλλιέργειες μιλάμε? Ψευδακακία Robina pseudoacacia Σιτάρι σκληρό Triticum durum Desf. Αγριαγκινάρα Cynara cardunculus L. Καλάμι ArundodonaxL. Σόγια Glycine max. L. Merrill Πικρό λούπινο Lupinus angustifolius Σιτάρι μαλακό Triticum aestivum L. Αμπέλι Vitisvinifera Τριτικάλε - Triticosecale Κεχρί Panicum vigratum L. Βαμβάκι Πατάτα Solanum tuberosum Κενάφ Hibiscus cannabinus L. Μίσχανθος Penisetum purpureum. Ζαχαρότευτλα Beta vulgaris Γλυκό σόργο Sorghum bicolor L Moench Σίκαλη Secale cereale L. Βρώμη Avenasativa L. Αραβόσιτος ZeamaysL. Κριθάρι Hordeum vulgare L. Σόργο κυτταρινούχο Sorghum bicolor L Moench Ρύζι Oryzasativa L. Ελαιοκράμβη Brassica spp. Ευκάλυπτος Eucalyptus camaldulensis Ηλίανθος Helianthus annus L. Πηγή: EτK, α.φ. 144/

18 Ηθεωρίακαιηπράξη- βιοντήζελ Για ποιες καλλιέργειες μιλάμε? Ποια είναι η κατάσταση στην Ελλάδα? Ελαιοκράμβη.μια Γερμανίδα στην Ελλάδα???? Σόγια.το έργο τελείωσε στα τέλη του 80? Ηλίανθος.τα μπατιρόσπορα της Ορεστιάδας? Αγριαγκινάρα.τι είν τούτο!!! 18

19 Ηθεωρίακαιηπράξη- βιοντήζελ Εκτάσεις με ενεργειακές καλλιέργειες στην Ελλάδα σχέδιο ανάπτυξης, πραγματικότητα και εκτίμηση μέχρι 2010 Ανάπτυξη σχεδίου στο 100% Πραγματικότητα 1, ,180 1,330 1,560 χιλιάδες στρέμματα ? 300? 500? Υπόθεση: 1 στρέμμα=250 κιλά ελαιοκράμβης η ηλιάνθου=108 λίτρα βιοντήζελ 19

20 Ηθεωρίακαιηπράξη- βιοντήζελ KATANOMH ΒΙΟΝΤΗΖΕΛ ΥΑ και ΥΠΑΑΤ ΣΥΜΒΟΛΑΙΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΑΥΤΟΥΣΙΟΥ ΚΕΡΔΗ /ΖΗΜΙΕΣ Β ΜΕΤΑΠΟΙΗΤΗΣ ΜΟΝΑΔΑ ΒΙΟΝΤΙΖΕΛ ΠΕΤΡΕΛΑΙΚΗ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ ΣΠΟΡΩΝ ΠΡΑΤΗΡΙΑ ΣΥΜΦΩΝΙΑ ΜΕ ΜΟΝΑΔΑ ΒΙΟΝΤΗΖΕΛ ΔΥΝΑΜΙΚΟΤΗΤΑ ΜΕΤΑΦΟΡΑ ΑΠΟΘΗΚΕΥΣΗ Α ΜΕΤΑΠΟΙΗΤΗΣ ΣΠΟΡΕΛΑΙΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΡΑΓΩΓΟΣ ΚΑΤΑΣΤΗΜΑ ΓΕ ΠΩΛΗΣΗ ΣΠΟΡΟΥ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑΣ ΕΠΑΦΗ ΜΕ Α ΚΑΙ Β ΜΕΤΑΠΟΙΗΤΗ ΔΙΚΤΥΟ ΠΑΡΑΓΩΓΩΝ ΑΛΛΑΓΗ ΝΟΟΤΡΟΠΙΑΣ ΡΙΣΚΟ ΧΡΟΝΟ ΚΑΙ ΔΙΑΘΕΣΗ ΕΝΕΝΔΥΣΕΙΣ ΑΛΛΑΓΗ ΝΟΟΤΡΟΠΙΑΣ 20

21 Ηπράξη- Ηλίανθος Τα γεωργικά Από τα στρ. το 2005 στα στρ. το 2006 και στα στρ. το 2007, σχεδόν όλα σε μη αρδευόμενα και χαμηλής γονιμότητας χωράφια. Αποδόσεις που κυμαίνονται από κιλά το στρέμμα. Από κανένα συμβόλαιο το 2006, σε 90% συμβολαιακή το Έμεινε μόνο στο Νομό Έβρου και σε κάποιους «κυνηγούς» στην υπόλοιπη Ελλάδα. Το 2007, λόγω μειωμένης φροντίδας, χαμηλών εισροών και καύσωνα η μέση απόδοση έπεσε ακόμα και στα 100 κιλά το στρέμμα, με χαμηλά λιπαρά. Οι υψηλές τιμές των σιτηρών για το 2007 και οι σχετικά χαμηλές τιμές των ελαιούχων στην Ελλάδα άλλαξαν τα δεδομένα. Και το συνδεδεμένο του βαμβακιού? Και οι απονιτροποίηση? 21

22 Ηπράξη- Ηλίανθος Και τα άλλα Είναι μια καλλιέργεια που είναι γνωστή σε πολλές περιοχές, κυρίως στη Β.Ελλάδα. Δεν χρειάζεται ιδιαίτερες επενδύσεις ΜΟΝΟ να υπάρχει ηλιομάχαιρο. Είναι καλλιέργεια χαμηλών εισροών. Εξελίξεις στην σύγχρονη κλασσική βελτίωση: LINO, ΜΟ,HO, ΗΤ (ΙΜΙ,SULFO) Μπορεί να ενσωματωθεί σε ολοκληρωμένο σύστημα αμειψισποράς (Ηλίανθος, Σιτάρι, Ελαιοκράμβη). Είναι καλλιέργεια συμβολαιακής γεωργίας και έχει εγγυημένο εισόδημα. Η συνέχεια δεν μπορεί να είναι μπατιρόσπορα Οι γείτονές μας το απέδειξαν. Ηβιομηχανίαθαπρέπειναπληρώσει Η επιδότηση των ενεργειακών δεν φτάνει ούτε για έναν ψεκασμό Πηγή: ΟΣΔΕ - ΕΣΥΕ χιλιάδες στρέμματα

23 Ηπράξη Ηλίανθος τα καλλιεργητικά Τουρκία 7 Ιουνίου 2007 Ορεστιάδα 26 Ιουνίου 2007 Οροβάγχη Έλεγχος Οροβάγχης ΙΜΙ Ορεστιάδα 28 Ιουνίου

24 Ηπράξη- Ελαιοκράμβη Τα γεωργικά Δοκιμάστηκε σε πειραματικές εφαρμογές από δημόσιους φορείς, ΚΑΠΕ και Πανεπιστήμια από την δεκαετία του 80. Η ανάπτυξη των βιοκαυσίμων ενεργοποιεί ιδιωτικούς φορείς, καθώς και τις τρείς μεγάλες εταιρίες σπόρων το 2004/5: Monsanto, Pioneer και Syngenta. Οι εταιρίες, τα Πανεπιστήμια, το ΚΑΠΕ η ΕΒΖ, η ΚΕΣΠΥ, οι παραγωγοί βιοντίζελ και άλλοι φορείς συνεργάζονται στον πειραματισμό, στην ανταλλαγή γνώσης και οδηγούν τους Έλληνες στο να μάθουν αυτή τη νέα καλλιέργεια. Αρκετές εταιρίες σπόρων εισάγουν σπόρους από οίκους του εξωτερικού. Το υλικό είναι χειμερινή ελαιοκράμβη και προέρχεται από προγράμματα βελτίωσης κυρίως της Γερμανίας, της Αγγλίας και της Γαλλίας. 24

25 Ηπράξη- Ελαιοκράμβη τα άλλα Εκτεταμένος πειραματισμός το σε 2000 στρέμματα. Συμβολαιακή καλλιέργεια σε στρέμματα το Συμβολαιακή καλλιέργεια σε στρέμματα το Υπάρχουν ομάδες παραγωγών με στρέμματα και μεμονωμένοι παραγωγοί με στρέμματα. Σε μια πολύ δύσκολη χρονιά σχεδόν όλοι οι αρχικοί «πυρήνες» συνεχίζουν στρέμματα

26 Ηπράξη Ελαιοκράμβη τα καλλιεργητικά Σπορά 1/9-15/10 15/10 Σπορά 1/9-15/10 15/10 Μάης Φθινόπωρο 8 φύλλα >12 φύλλα Εμφάνιση πράσινων οφθαλμών Χειμώνας Αρχή άνοιξης Άνθηση Απρίλιος Ιούνη ( ) + 3S mm Η2Ο N 100 mm Η2Ο 26

27 Ηπράξη Ελαιοκράμβη τα προβλήματα Ζιζάνια, πρακτικές και σκευάσματα Εντομολογικά σε μικρή έκταση. Phoma lingam Verticillium dahliae Sclerotinia sclerotiorum Δεν παρατηρήθηκαν μυκητολογικές προσβολές. Meligethes spp Αφίδες Eurydema sp Αλλά η κερδοφορία της καλλιέργειας δεν «σηκώνει» πολλά!! 27

28 Ηπράξη Ελαιοκράμβη τα αποτελέσματα Οι αποδόσεις κυμάνθηκαν από 80 κιλά μέχρι 450 κιλά ανα στρέμμα. Σε ξηρικές καταστάσεις η καλά εγκαταστημένη φυτεία έδωσε από 30-80% μεγαλύτερη παραγωγή από σκληρό σιτάρι. Άριστο παραγωγής σε πρώϊμη σπορά, ποτιστικό και με σπορά ακριβείας. Μειωμένες αποδόσεις σε όψιμες σπορές, ξηρικά και σπορές με σπαρτική σίτου. Τις περισσότερες φορές η αλωνιστική σιταριού έκανε την συγκομιδή με επιτυχία. Βάσει δεδομένων του εξωτερικού η αμειψισπορά σιτάρι / ελαιοκράμβη βελτιώνει κατά 15-20% τις αποδόσεις του σιταριού. Λόγω ριζικού συστήματος μια καλά εγκατεστημένη φυτεία αντέχει καλύτερα σε συνθήκες stress Μέση απόδοση 2005/6: 300 κιλ/στρ. 2006/7: 250 κιλ/στρ. 28

29 Ηπράξη Ελαιοκράμβη τα αποτελέσματα Πλούσιο κιλ./στρ. Ποτιστικό Σπαρτική ακριβείας κιλ./στρ. Φτωχό κιλ./στρ. Πρώϊμη σπορά: 1-7/10 Οψιμη σπορά: 24/10 5/11 Ξηρικό Σπαρτική σίτου Πηγή: Ανάλυση πειραματικών & εμπορικών αγρών & GF Energy, ΓΠΑ, Τμήμα Γεωπονίας ΓΣΑΠΘ, ΕΒΖ & Syngenta Hellas 29

30 Ηπράξη- Αγριαγκινάρα Είναι πολυετής. Έτσι έχει έξοδα εγκατάστασης μόνο τον πρώτο χρόνο, ενώ και για τις υπόλοιπες συγκομιδές απαιτεί μειωμένες δαπάνες. Δεν απειλείται σοβαρά από εχθρούς και ζιζάνια. Παράγει 4-6 τόνους χλωρή μάζα το στρέμμα η ακόμα και 9 τόνους σε ποτιστικά χωράφια, κατάλληλη και για ενσίρωμα. Εναλλακτικά παράγει και ξηρή βιομάζα, για παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας και ελαιούχους σπόρους κατάλληλους για παραγωγή βιοντήζελ. Κύριος φορέας και εμψυχωτής του σχεδίου ανάπτυξης είναι ο κ. Κίμων Καράτζος και το Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας (καθ. κ. Ν.Δαναλάτος) Πειραματισμός από το 2004 και εγκατάσταση 5000 στρεμμάτων μέχρι σήμερα. ΕγκατάστασησενομούςΛάρισας& Φθιώτιδας. Απόδοση σε Biodiesel κιλ/στρ. Πηγή: Κίμων Καράτζος 30

31 Τα εμπόδια Η διάρθρωση του αγροτικού τομέα στην Ελλάδα, με μικρό μέγεθος στις μεγάλες καλλιέργειες και ετεροαπασχόληση. ΗνέαΚΑΠ(συνδεδεμένες επιδοτήσεις και υποχρεώσεις του παραγωγού) Η νοοτροπία πολλών εμπλεκόμενων στην αλυσίδα παραγωγής, μεταποίησης, διάθεσης. Κοντοπρόθεσμη Εκτίμηση ρίσκου? προσέγγιση ROI. Η «μικρή» αγορά που δεν «σηκώνει» μεγαλύτερο επιμερισμό πόρων από αρκετούς συμμετέχοντες στην αλυσίδα. Οι μεγάλες καθυστερήσεις στην έκδοση σημαντικών νομοθετημάτων και τα μπερδέματα της ΚΥΑ σχετικά με την κατανομή. Η έλλειψη συστηματικής επικοινωνίας και οργάνωσης μεταξύ Κρατικών φορέων Ιδιωτικών φορέων Πανεπιστημίου. Η έλλειψη σημαντικού οικονομικού κινήτρου για τον παραγωγό που θα αναλάβει το «ρίσκο». Υπάρχει νοοτροπία συμβολαιακής γεωργίας σε μεγάλες καλλιέργειες? Το ράλυ των σιτηρών μπλοκάρει την ανάπτυξη. 31

32 Η προοπτική τα οικονομικά Η καλλιέργεια ενεργειακών φυτών (ελαιοκράμβη & ηλίανθος) με την προσέγγιση ενός χαμηλού κοστολογίου μπορεί να αποδώσει κέρδος 10-30/στρ. Υπάρχει περισσότερο ρίσκο στην ελαιοκράμβη που εντοπίζεται: Εμπειρία Καιρός από σπορά μέχρι 6-8 φύλλα Εαρινοποίηση Συγκομιδή & αποθήκευση 32

33 Η προοπτική τα οικονομικά Οι συγκρίσεις του τύπου «δεν βάζω θα βάλω.», βασιζόμενες σε κοντοπρόσθεσμη προσέγγιση οδηγούν σε απόρριψη των ενεργειακών καλλιεργειών για βιοντίζελ. Η προσέγγιση πρέπει να περιλαμβάνει: Αριστοποίηση αποτελέσματος της αγροτικής μονάδας μέσα από ένα σύστημα αειφορικής γεωργίας Μελέτη και επιμερισμό ρίσκου (χωράφι / καλλιέργεια) Μελέτη ROI Αμειψισπορά και διαχείριση υδάτων Αποδοχή των πλεο- & μειο- νεκτημάτων της συμβολαιακής γεωργίας Ανάπτυξη του αναγκαίου μεγέθους εκμετάλλευσης 33

34 Η προοπτική το ευχολόγιο ΗαπόφασητηςΕΕγια10% βιοκαύσιμα στις μεταφορές το 2020 & 20% ενέργεια από ΑΠΕ είναι γνωστή. Το ερώτημα είναι αν έχουμε την απαραίτητη υποδομή και αν συμφέρει να επιμερίσουμε στρ. το 2010 και ίσως στρ. το 2020 Από 36 εκ. στρ. γεωργική έκταση 19 εκ. ετήσιες καλλιέργιες 1 εκ. αγρανάπαυση 8-10 εκ. σιτηρά 6-7 εκ. εντατικές ετήσιες καλλιέργειες Πηγή: ΕΣΥΕ - ΥΠΑΑΤ 34

35 Η προοπτική το ευχολόγιο και η πρόταση ΠΟΥ? ΠΟΙΟΣ? ΠΩΣ? Στρ. Έκταση καλ/γειας Έκταση που απαιτείται 2010 Πλεονέκτημα Γνώση Στόχος Καλαμπόκι 1,2-2,5 εκ Ενίσχυση εισοδήματος ΕΒΖ χρήσεις/αγορές (FFF) Τεύτλο Διατήρηση καλ/γειας & επενδύσεων Γλυκό σόργο Εναλλακτικό εισόδημα & νέα ενδιαφέροντα Σιτάρι 5 9 εκ. - Κράμβη Αμειψισπορα εδάφη χαμηλής γονιμότητας ισορροπία τιμών Εναλλακτική καλλιέργεια - αμειψισπορά με σιτάρι - αξιοποίηση εδαφών Ηλίανθος Να καλλιεργηθεί σωστά >300κ/σ Αγρια/ρα Η οικολογική προσέγγιση? Οδηγία: 2003/30/ΕΚ Νόμος 3423/2005 Πηγές: 1 st National Report Regarding Promotion of the use of biofuels for transport in Greece for the period , Ministry of Development July 2004 ΚΑΠΕ, ΕΒΖ, ΓΠ, Syngenta Ηλίανθος η ελαιοκράμβη με 250 κιλ/στρ η 108 λίτρα βιοντίζελ/στρ. καλαμπόκι: 400 λιτ/στρ. Τεύτλο: 600 λιτ/στρ. Γλυκό σόργο: 800 λιτ/στρ. 35

36 Η προοπτική το ευχολόγιο Αν και η νέα ΚΑΠ μας οδηγεί στο να ξεχάσουμε τις επιδοτήσεις, τα 4.5 / στρ. δεν φτάνουν ούτε για μια «ψείρα». Θα πρέπει να γίνει Χ3 για να τραβήξει την προσοχή του παραγωγού. ΌΜΩΣ? Το έγκαιρο και χωρίς «εκπλήξεις» νομοθετικό πλαίσιο είναι θεμελιώδες για την ανάπτυξη των ενεργειακών. (οροι κατανομές καλ/γειες φόροι αρμοδιότητες) Ενισχυμένη οργάνωση του ΥΠΑΑΤ στο πεδίο των εφαρμογών. Που είναι ο γεωπόνος «οέο»? Συνεργασία εμπλεκομένων: IΦ+ΚΥ+ΓΠ για αποτύπωσητηςπραγματικότηταςκαισυμβολήστη δημιουργία πλαισίου. Ο παραγωγός πρέπει να αλλάξει. Το ερώτημα είναι μπορεί? Η και γιατί να αλλάξει? 36

37 Το ευχαριστώ Γεωργία = 4F = Food + Feed + Fibre +Fuels = Τροφή+Ζωοτροφή+Ίνα+Βιοαύσιμα + εφαρμογή του κατάλληλου κοινωνικοοικονομικού μοντέλου παραγωγής και διαχείρισης αγαθών 37