Σ Α Β Β Α Ϊ Η Μ Α Ν Ω Λ Α Ρ Α Κ Η

Transcript

1 44 Χρόνια ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ ΜΕΣΗΣ ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗΣ Σ Α Β Β Α Ϊ Η Μ Α Ν Ω Λ Α Ρ Α Κ Η ΠΑΓΚΡΑΤΙ: Χρ. Σµύρνης 3, Πλ. Νέου Παγκρατίου : 210/ / ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΑ ΘΕΜΑΤΑ ΝΕΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ Β ΚΥΚΛΟΥ ΤΕΕ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΕΝΟΤΗΤΑ Α 1. α. Σωστό β. Λάθος γ. Λάθος δ. Λάθος 2. Η διαφήµιση προβάλλει πρότυπα κατανάλωσης και ζωής που συνδέονται µε τον ατοµικό υλικό ευδαιµονισµό. Θεοποιεί τα καταναλωτικά αγαθά. Επιβάλλει στο άτοµο τη µονοδιάστατη αντίληψη του «έχω» και όχι του «είµαι», συνδέοντας την ευτυχία µε την κατανάλωση. Έτσι, το άτοµο αλλοτριωµένο απ` την ύψιστη επιδίωξη της κατανάλωσης και του ατοµικού οφέλους αποµακρύνεται απ` τους οικείους του, συγγενείς και φίλους, ώστε η ευτυχία του να µην απειλείται από κανέναν. «Σιγά µην τους τα δώσω». «Με πέντε λέξεις[ ] καταπατούνται αισθήµατα, περιφρονούνται δεσµοί καρδιακοί, νοθεύεται το αίµα και καταλύονται οι σχέσεις που αυτό καθιερώνει. Υψώνονται λοιπόν[ ] τείχη γύρω από τον τυχερό, που θα τον χωρίσουν από το πλήθος των δικών του, από την ανάγκη τους αλλά και από την αγάπη τους». Αποµακρύνεται απ` τα γενικότερα κοινωνικο πολιτικά ενδιαφέροντα και τελικά αποξενώνεται. Η «πλύση εγκεφάλου» που υφίσταται απ` τον καταιγισµό των διαφηµιστικών µηνυµάτων το µεταβάλλει σε χειραγωγούµενο, άβουλο και παθητικό δέκτη µηνυµάτων και το οδηγεί στην τυφλή αποδοχή των κυρίαρχων αξιών της «νέας εποχής». «Η διαφήµιση µας διδάσκει ηθική, αλλά από άλλους δρόµους και µε άλλους τρόπους. Μας εθίζει στην ηθική της επιβολής, της «νίκης», του κέρδους, της φιλαυτίας και της µισανθρωπίας». «Το µοντέλο της «νέας εποχής» [ ] δεν συγχωρεί την ευαισθησία, τη γενναιότητα, το δόσιµο, αλλά προτείνει σαν θεµελιακή προϋπόθεση της επιτυχίας τον έρωτα του εγώ και την εχθρότητα προς τους άλλους». 1

2 ΕΝΟΤΗΤΑ Β 1. α. Στην πρώτη παράγραφο του κειµένου χρησιµοποιείται η επίκληση στη λογική. Συγκεκριµένα προκειµένου να υποστηρίξει την άποψή του «και βέβαια η διαφήµιση µας διδάσκει ηθική, αλλά από άλλους δρόµους και µε άλλους τρόπους. Μας εθίζει στην ηθική της επιβολής, της «νίκης», του κέρδους, της φιλαυτίας και της µισανθρωπίας», ο Παντελής Μπουκάλας επιστρατεύει δύο τεκµήρια/παραδείγµατα. Πρόκειται για τα δυο πρόσφατα διαφηµιστικά «τηλεδράµατα», όπως τα ονοµάζει: «Στη µια περίπτωση κάποια γιαγιά και στην άλλη ένα ζευγάρι κερδίζουν επιτέλους «τα εκατοµµύρια των ονείρων τους», χάρη στην εύνοια της ξυστής τύχης. Ξαφνιασµένοι ακόµη [..] καταπιάνονται µε τη διανοµή των κερδών σε συγγενείς και φίλους [ ] Γρήγορα όµως η επαφή των χεριών τους µε τα «σπαρταριστά» πεντοχίλιαρα τους καθιστά έξαλλους, αφού τους κλέβει τον αυθεντικό τους εαυτό, τους κλέβει δηλαδή τους συγγενείς και τους φίλους. Μεταµορφώνονται σταδιακά και τελικά διακόπτουν τη νοητή διανοµή και λένε το µεγάλο όχι: «Σιγά µην τους τα δώσω». β. Τα χαρακτηριστικά του διαφηµιστικού λόγου που διακρίνονται στο λόγο του Παντελή Μπουκάλα είναι: Η επανάληψη λέξεων (και φράσεων): «ηθική ηθική» 1 «τόσα τόσα τόσα να µη µείνει να µη µείνει» 1, «Σιγά µην τους τα δώσω» 2,3 Η µεταφορική χρήση των λέξεων: «ξυστής τύχης» 1 «παραζαλισµένοι από την Κίρκη των χρηµάτων», «ανάνηψη», «διασώθηκαν», «φρίκη της φιλίας», «έγκληµα της γενναιοδωρίας» 2 «καταπατούνται αισθήµατα», «νοθεύεται το αίµα», «υψώνονται τείχη» 3 «µορφή εύπεπτη», «ενστερνιστεί», «είδωλα που ασταµάτητα παράγει και ακόρεστα καταναλώνει η γυάλινη οθόνη», «ενσαρκώσεις», «έρωτα του εγώ» 4 Η πολυσηµία, δηλαδή η χρήση λέξεων ή φράσεων µε πολλαπλή σηµασία: ««νίκης», «τηλεδράµατα»» 1 ««σπαρταριστά»» 2 «είδωλα, «νέας εποχής»» 4 Η χρήση νεολογισµών στη γλώσσα: «τηλεδράµατα» 1 «ωµοθυµία» 4 2

3 2. α. ΛΕΞΗ ΣΥΝΩΝΥΜΟ ΑΝΤΩΝΥΜΟ εύνοια ευµένεια δυσµένεια έξαλλους έκφρονες/ασύνετους έµφρονες/συνετούς εύπεπτη ευκολοχώνευτη δύσπεπτη ενστερνιστεί αγκαλιάσει/αποδεχτεί απορρίψει ασταµάτητα συνεχώς/ακατάπαυ(σ)τα διακεκοµµένα/ασυνεχώς β. ΠΑΡΑΘΕΤΙΚΑ ΘΕΤΙΚΟΣ ΒΑΘΜΟΣ ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΟΣ ΒΑΘΜΟΣ ΥΠΕΡΘΕΤΙΚΟΣ ΒΑΘΜΟΣ τυπικό πιο τυπικό/τυπικότερο πολύ τυπικό/τυπικότατο απρόσκλητος εν σχηµατίζει παραθετικά, γιατί η ιδιότητά του δεν παρουσιάζει διαβαθµίσεις(βλ.θεωρία, σελ.166). εν σχηµατίζει παραθετικά, γιατί η ιδιότητά του δεν παρουσιάζει διαβαθµίσεις(βλ.θεωρία, σελ.166). γρήγορα πιο γρήγορα/γρηγορότερα τάχιστα (ανώµαλο)/πολύ γρήγορα δίκαιη πιο δίκαιη/δικαιότερη πολύ δίκαιη/δικαιότατη απλώς πιο απλά/απλούστερα πολύ απλά/απλούστατα ΕΝΟΤΗΤΑ Γ 1. Ο συγγραφέας παρατηρεί δυο διαφηµίσεις τυχερού παιχνιδιού: µια γιαγιά κι ένα ζευγάρι κερδίζουν πολλά χρήµατα. Αρχικά, κάνουν σχέδια για τη διανοµή των κερδών στους οικείους τους. Όταν όµως παίρνουν στα χέρια τους τα χρήµατα, µετανιώνουν. Αποφασίζουν, µε ικανοποίηση, να κρατήσουν όλα τα κέρδη για τον εαυτό τους, καταλύοντας φιλικούς και οικογενειακούς δεσµούς και θέτοντας σε αποµόνωση τον εαυτό τους. Ο Π. Μπουκάλας διαπιστώνει ότι η δύναµη της διαφήµισης δεν οφείλεται στην πρωτοτυπία της, αλλά στην προετοιµασία που έχει υποστεί το κοινό απ` τα επαναλαµβανόµενα µηνύµατα των ποικίλων ειδώλων που προβάλλει η τηλεόραση. Μηνύµατα που εθίζουν τα άτοµα στον ατοµικό ωφελιµισµό, στην συναισθηµατική απάθεια και στην έλλειψη ενδιαφέροντος για τα κοινά. Λέξεις 110 3

4 3. ΕΚΘΕΣΗ Σχεδιάγραµµα Ι) Πρόλογος Γενικό (η τάση της υπερκατανάλωσης κάνει επιτακτική την ανάγκη της πληροφόρησης για τα προϊόντα). Ειδικό (εισβολή της διαφήµισης στην καθηµερινή ζωή, ο ρόλος της). Εκείνο που δυστυχώς δεν έχουµε συνειδητοποιήσει στην εποχή των σηµαντικότατων τεχνικών επιτευγµάτων είναι η ανάγκη για την κατάκτηση και τη διατήρηση µιας υψηλής ποιότητας ζωής. Ο σύγχρονος άνθρωπος γίνεται άθυρµα της καταναλωτικής προπαγάνδας και χωρίς να το καταλαβαίνει υποδουλώνεται και αιχµαλωτίζεται στα αντικείµενα και υπάρχει γι' αυτά, πιστεύοντας πως οι επιτεύξεις της τεχνολογίας και µόνο µπορούν να διασφαλίσουν µια ανώτερη ποιότητα ζωής. Στην υπηρεσία του καταναλωτισµού η διαφήµιση εισβάλλει στην καθηµερινή µας ζωή και ο ρόλος της είναι ιδιαίτερα σηµαντικός. II) Κύριο µέρος α) Ποσότητα Ορισµός της διαφήµισης: η διαδικασία εκείνη µε την οποία κάτι αποκτά «φήµη». Έτσι διαφήµιση είναι η µορφή εκείνη της επικοινωνίας µε την οποία ένας ποµπός µεταδίδει ένα µήνυµα σε κάποιον δέκτη σχετικά µε κάποιο προϊόν, γνωστοποιώντας τις ιδιότητες του. Σκοπός της διαφήµισης είναι να επηρεάσει το κοινό και να το προδιαθέσει ευνοϊκά απέναντι στο προϊόν, ώστε να αυξήσει την κατανάλωσή του κερδίζοντας αγορά ή διευρύνοντας την ήδη υπάρχουσα. Η διαφηµιστική εκστρατεία χρησιµοποιεί τα κατάλληλα µέσα, που να ανταποκρίνονται στην ψυχολογία εκείνου του καταναλωτικού κοινού, στο οποίο κυρίως απευθύνεται. β1) Ποιότητα: Σύνδεση µε τη σηµερινή πραγµατικότητα Πρώτη βασική λειτουργία της διαφήµισης Παρουσίαση και προβολή προτύπων κατανάλωσης και τελικά προτύπων ζωής. Κυρίαρχο πρότυπο ζωής στις σύγχρονες κοινωνίες, ο καταναλωτισµός. Στηρίζεται στην υπερ-παραγωγή και στην υπερκατανάλωση υλικών αγαθών τα οποία στην ιεράρχηση των ανθρώπινων αξιών καταλαµβάνουν την πρώτη θέση. Κίνητρο καθοριστικό στο καταναλωτικό πρότυπο το κέρδος, φιλοσοφική του διάσταση ένας εκφυλισµένος πραγµατισµός. Οι άνθρωποι ωθούνται και επιδιώκουν το κέρδος και τη συσσώρευση αγαθών µε κυνισµό και αµοραλισµό. Αυτό όµως το πρότυπο που ισοπεδώνει τον άνθρωπο και τον αδειάζει από κάθε βαθύτερη ουσία έχει µια απαστράπτουσα βιτρίνα, µια εκµαυλιστική δύναµη. Κρίνοντας το και απορρίπτοντάς το, δε σηµαίνει πως επιθυµούµε µια κοινωνία στέρησης. Τα ανθρώπινα ινδάλµατα που προβάλλονται από τη διαφήµιση είναι προφανές πως υπηρετούν τη λογική του 4

5 καταναλωτισµού στην οικονοµική αλλά και στην πολιτική του διάσταση. Άνθρωποι του καλλιτεχνικού η αθλητικού χώρου αλλά και της κοσµικής ζωής είναι οι άµεσοι ή έµµεσοι διαφηµιστές καταναλωτικών προϊόντων, αποπροσανατολίζοντας ταυτόχρονα κυρίως τη νεότητα. Αποδίδονται στα προϊόντα όχι υλικές ιδιότητες αλλά κυρίως ιδιότητες στις οποίες το άτοµο µπορεί να καταφύγει ελπίζοντας ότι θα γλιτώσει από την κενότητα και την αθλιότητα της ζωής του. Η κατανάλωση προβάλλεται ως η µόνη λύση, η διαφήµιση προσπαθεί να πείσει πως ο δρόµος για την ευτυχία περνά µέσα από την απόκτηση αγαθών. γ1) Αιτιολόγηση Γιατί προβάλλονται αυτά τα πρότυπα; - Τα οικονοµικά κέντρα που ελέγχουν τη διαφηµιστική εκστρατεία δε θα µπορούσαν ποτέ να προβάλουν τα ηθικά, πνευµατικά και πολιτιστικά πρότυπα γιατί αποβλέπουν στον αποπροσανατολισµό ίων ανθρώπων από τις µεγάλες αξίες της ζωής. - Το προβαλλόµενο πρότυπο ζωής και οι προβαλλόµενες αξίες είναι υποταγµένα στην επιδίωξη του µέγιστου κέρδους. Η πραγµάτωση του κέρδους µπορεί να επιτευχθεί µόνο όταν ο άνθρωπος πιστεύει πως τα υλικά αγαθά είναι αυτοσκοπός, και το «θεάρεστο» αυτό έργο αναλαµβάνει η διαφηµιστική προπαγάνδα. δ1) Συνέπειες - Επιπτώσεις (απάντηση ερωτήµατος) - Τα εµπορεύµατα υποκαθιστούν τον άνθρωπο. - Οι ανθρωπινές σχέσεις υποβαθµίζονται, γίνονται «σχέσεις συναλλαγής». -Αύξηση της επιθετικότητας, παρόξυνση της ανταγωνιστικότητας, επίταση της βίας, το σκληρό έγκληµα. Όταν ο άνθρωπος δε µπορεί να αποκτήσει µε έντιµα µέσα τα αγαθά που προβάλλει η διαφήµιση καταφεύγει σε αθέµιτα µέσα όπως η βία και η εγκληµατικότητα. - Ξεγελιόµαστε µέσα στο παιχνίδι της αφθονίας και µπαίνουµε στο «χορό» της σπατάλης, όταν ακόµα δεν έχουµε αντιµετωπίσει θεµελιακές αναγκαιότητες της ζωής µας, όπως η πνευµατική µας ανάπτυξη, η πρισµατική καλλιέργεια. - Η τροµακτική αντίφαση έγκειται στο ότι όσο διογκώνονται οι ατοµικές ανάγκες του ανθρώπου -οι περισσότερες πλασµατικές, φανταστικές- τόσο περισσότερο υποβαθµίζονται και καταστρέφονται τα συλλογικά αγαθά της ανθρώπινης ύπαρξης. Ο άνθρωπος δεν αγωνίζεται για τα πραγµατικά προβλήµατα, για την υπέρβασή τους, δεν επικεντρώνει την προσοχή του στις ουσιαστικές ανάγκες των σύγχρονων κοινωνιών, αλλά εγκλωβίζεται στο «µύθο της καταναλωτικής κοινωνίας». - Ο άνθρωπος παγιδεύεται σε µια προσπάθεια υλοποίησης ψεύτικων αναγκών µε αποτέλεσµα να χάνει την ηθική εσωτερική του ελευθερία. «Ο µηχανισµός, τώρα έχει ρυθµιστεί ώστε το αόρατο λουρί που κρατάει δεµένο αυτόν τον κατάδικο από το πόδι, να µακραίνει ή να κονταίνει κατά την κρίση του επιµελέστατα κρυµµένου αφέντη. Αν τα συµφέροντα του αφέντη υπαγορεύουν µεγαλύτερη δέσµευση του καταναλωτή, ρίχνει στην αγορά καινούρια συνθήµατα για νέες ανάγκες. Ο καταναλωτής πολλαπλασιάζει τις προσπάθειές του να ανταποκριθεί, αυτοενεχυριάζεται. ε χρειάζεται πάντα να φορτωθεί 5

6 µε νέα ή πρόσθετη εργασία για να µπορεί να τα βγάλει πέρα. Φτάνει που δεσµεύεται ψυχολογικά. Η ικανοποίηση των νέων «απαιτήσεων της ζωής», των νέων ανέσεων, γίνεται κεντρικός πόλος του ψυχικού βίου. Από εκεί και πέρα έχει καταστεί υποχείριος χωρίς να το ξέρει. Νοµίζοντας πως ικανοποιεί τον εαυτό του, ικανοποιεί τον αφέντη του, το µεγάλο κερδοσκόπο». Άγγελος Τερζάκης «Η µηχανή του εξανδραποδισµού» Χαρακτηριστικά για το ίδιο θέµα ο Ευάγ. Παπανούτσος παρατηρεί: «Τι ωφέλεια έχω που µε αναγνωρίζει το Σύνταγµα της χώρας µου ελεύθερο πολίτη και ο νόµος κατοχυρώνει µε βαριές κυρώσεις τα ατοµικά µου δικαιώµατα όταν είµαι υποδουλωµένος σε αµέτρητες ανάγκες και δε µπορώ να απαλλαγώ από το κλοιό τους;» Θα µπορούσαµε να πούµε ότι η διαφήµιση είναι η πολιορκητική µηχανή της εποχής µας καθώς ο καταναλωτής είναι αναγκασµένος να δέχεται καθηµερινά, µέσω εντύπων, αφισών, ραδιοφωνικών ή τηλεοπτικών εκποµπών, τον επιθετικό µονόλογο των διαφηµιστών στον οποίο οι ίδιοι δεν µπορούν και δεν έχουν δικαίωµα να αντιδράσουν. Ο άνθρωπος στην περίπτωση αυτή παγιδεύεται, περιορίζεται, υποτάσσεται σε µια σιωπηλή και παθητική στάση, γίνεται θύµα της διαφηµιστικής προπαγάνδας, των έξυπνων διαφηµιστικών ευρηµάτων, δεν είναι ελεύθερος. β2) Ποιότητα εύτερη βασική λειτουργία της διαφήµισης Εθισµός των µαζών στο να δέχονται µηνύµατα της διαφήµισης και συνακόλουθα τα µηνύµατα πολιτικο-ιδεολογικού χαρακτήρα. Ο άνθρωπος λειτουργεί µ` ένα µηχανικό αυτοµατοποιηµένο τρόπο. Στην περίπτωση αυτή, του εθισµού, ανάµεσα στο ερέθισµα που δέχεται ο καταναλωτής από τη διαφήµιση και την αντίδρασή του δεν παρεµβάλλεται η κριτική σκέψη, η αξιολόγηση του µηνύµατος που δέχεται. Μ` αυτόν τον τρόπο οι µηχανισµοί που ελέγχουν τη διαφηµιστική εκστρατεία αποκτούν µια τεράστια πειστική δύναµη να προβάλλουν, να προωθούν και τελικά να επιβάλουν υλικά αγαθά, πρότυπα ζωής, πρότυπα υπερκατανάλωσης. Αυτή τη δύναµη που διαθέτουν µπορούν να τη χρησιµοποιήσουν για να προωθήσουν όχι µόνο καταναλωτικά αγαθά αλλά και ιδεολογίες και ηγέτες που θα εναρµονίζουν τη δραστηριότητα τους µε τους ευτελείς στόχους και τις ταπεινές επιδιώξεις της διαφήµισης, µε τον αρνητικό τρόπο που λειτουργεί στις σύγχρονες κοινωνίες. «Το ζήτηµα ήταν να φανεί το πώς, αρχίζοντας από τα µικροαντικείµενα της καθιερωµένης ζωής, την οδοντόπαστα ή το αποσµητικό και φθάνοντας στο αυτοκίνητο ή στο ψυγείο, συντελείται η αλλοτρίωση ενός όντος που κολακεύεται να πιστεύει ακόµα στο αυτεξούσιο. Βαθύτερη όµως είναι η επεξεργασία που σου γίνεται στο επίπεδο των ιδεών. Ποτέ η προπαγάνδα δεν είχε σταθεί έτσι εξοπλισµένη µε όλα τα µέσα επηρεασµού, και ποτέ δεν ήταν τόσο επιστηµονικά συστηµατοποιηµένη. Αν σ' αυτό προσθέσουµε την ελεγχόµενη µετάδοση πληροφοριών, απόλυτη στα ολοκληρωτικά καθεστώτα, σχετική στα φιλελεύθερα, καταλαβαίνουµε πόσο ελεύθερος µπορεί να είναι ο υπήκοος του εικοστού αιώνα. Ίσαµε χτες πίστευε πως η µόρφωση θ' απαλλάξει τον άνθρωπο από τη δουλεία. 6

7 Τώρα είναι καιρός να καταλάβει πως αλλού έχουν κρύψει το κλειδί της αλυσίδας του». Άγγελος Τερζάκης «Η µηχανή του εξανδραποδισµού» γ2) Αιτιολόγηση Γιατί παρατηρείται αυτή η δεύτερη βασική λειτουργία της διαφήµισης στις µέρες µας; - Τα αίτια συνοψίζονται στο γεγονός ότι ηγεσίες-οικονοµικές, πολιτικέςθέλουν να δηµιουργήσουν έναν τύπο ανθρώπου που να λειτουργεί µ' έναν παθητικοποιηµένο τρόπο, έναν άνθρωπο εντελώς αδιάφορο για τα «πράγµατα» της πολιτείας, αφυδατωµένο από κάθε ίχνος δηµιουργικής διάθεσης. Αυτό είναι δυνατό να πραγµατοποιηθεί µόνο µέσα από την πλήρη αδρανοποίηση των κριτικών ικανοτήτων του ανθρώπου, από το συνεχή βοµβαρδισµό µε διαφηµιστικά µηνύµατα από τους καλοστηµένους µηχανισµούς της προπαγάνδας. - Η εξυπηρέτηση οικονοµικών συµφερόντων επιβάλλει την προώθηση ηγετών και ιδεολογιών. «Σήµερα µια χώρα ανήκει σ' αυτόν που ελέγχει τα µέσα ενηµέρωσης». Η διαφήµιση αποτελεί ένα κύκλωµα δευτέρου βαθµού παρασιτικό του κυκλώµατος των µέσων µαζικής ενηµέρωσης. Με την έννοια αυτή η διαφήµιση µε τη συνδροµή της µικροηλεκτρονικής και την ψυχοπολιτικής παίζει πάντα σηµαντικό ρόλο στη χειραγώγηση των µαζών και την εκµηδένιση κάθε ψυχικής αντίστασης, από ισχυρά οικονοµικά κέντρα που επιδιώκουν να καθορίζουν τις πολιτικές και ιδεολογικές µας επιλογές. δ2) Συνέπειες - Επιπτώσεις - Πορεία εκχυδαϊσµού και αλλοτρίωσης ακολουθεί ο άνθρωπος στις σύγχρονες κοινωνίες. - Σκεφτόµαστε όλο και επιδερµικότερα και πάντοτε στη βάση των διαφηµιστικών προπαγανδιστικών υποδειγµάτων. Όταν ο άνθρωπος όµως µαθαίνει µόνο να αγοράζει τελικά αγοράζεται από την προπαγάνδα της υπερκατανάλωσης χάνοντας την ευκαιρία να απελευθερώσει τις δηµιουργικές δυνάµεις που κρύβει µέσα του. - Η διαφήµιση λειτουργεί ως «πλύση εγκεφάλου» που κάνει εµάς τους ίδιους πράκτορες απογύµνωσης της ζωής µας στο όνοµα της αφθονίας και της υπεραπλουστευτικής αναζήτησης. Αυτή η µέθοδος πλύσης εγκεφάλου είναι επικίνδυνη, όχι µόνο γιατί µας αναγκάζει-να αγοράζουµε πράγµατα που δεν έχουµε ανάγκη µε αποτέλεσµα την οικονοµική µας αφαίµαξη αλλά κυρίως γιατί καθορίζει τις πολιτικές και ιδεολογικές µας επιλογές. Οι υπνωτικές µέθοδοι που χρησιµοποιούνται στη διαφήµιση, αποτελούν ένα σοβαρό κίνδυνο για την ψυχική µας υγεία, ειδικά για τις κριτικές µας ικανότητες και τη συναισθηµατική µας ανεξαρτησία. - Οι µάζες έντεχνα απογυµνώνονται από το αναφαίρετο δικαίωµα και το πρωταρχικό καθήκον τους να αποφασίζουν για τις τύχες τους. Στην περίπτωση αυτή ο άνθρωπος ζει παρασιτικά ακολουθώντας πορεία που χαράζουν άλλοι γι' αυτόν. Πριν από µερικά χρόνια όποιος ήθελε να πάρει την εξουσία σε µια χώρα, δεν είχε παρά να αποκτήσει τον έλεγχο του στρατού και της αστυνοµίας. Σήµερα µόνο στις υπανάπτυκτες χώρες οι φασίστες στρατηγοί, για να κάνουν πραξικοπήµατα, χρησιµοποιούν ακόµα τα τανκ, αρκεί να ελέγχουν την ενηµέρωση διαφήµιση». Όταν όµως δεν αποφασίζει ο λαός, όταν οι µάζες χειραγωγούνται, κατευθύνονται τότε δεν µπορούµε να µιλάµε για δηµοκρατικό πολίτευµα. 7

8 Ουµπέρτο Έκο: Ανοίγει ο δρόµος της αυθαιρεσίας και του αυταρχισµού, του ολοκληρωτισµού άρα η δηµοκρατία κινδυνεύει. Πολλοί αποκαλούν τη διαφήµιση «δηµοκρατία της αγοράς». Αυτό όµως µπορεί να σηµαίνει και κάτι άλλο πως η δηµοκρατία γίνεται υπόθεση αγοράς... Η διαφήµιση αυτής της µορφής έχει επανειληµµένως στηρίξει αυταρχικά καθεστώτα, αφού καλλιεργεί την υιοθέτηση έτοιµων σχηµάτων και παραλύει την κριτική ικανότητα και το αµφισβητικό πνεύµα...όταν ο κοινός δεκτής των µηνυµάτων φτάσει σ' αυτή τη κατάσταση αβουλίας και αποβλάκωσης, είναι έτοιµος πια να υπακούσει σ' οποιοδήποτε πολιτικό, ιδεολογικό ή θρησκευτικό µήνυµα... Μέσα σ' αυτές τις συνθήκες της αποστειρωµένης πνευµατικότητας, οι µάζες χάνουν το αναφαίρετο δικαίωµα και πρωταρχικό καθήκον ν` αποφασίζουν πώς θα ζήσουν. Πρόκειται δηλαδή για µια εσωτερική υποταγή του ανθρώπου πολύ ισχυρότερη από την κατάκτηση που επιτυγχάνεται από τα βασανιστήρια και τις σωµατικές ταλαιπωρίες, αφού το άτοµο δεν µπορεί πια να θέλει παρά αυτά που του επιβάλλονται». Σ. Καργάκος ε) Τρόποι αντιµετώπισης - Συνειδητοποίηση των αρνητικών συνεπειών των δύο βασικών λειτουργιών της διαφήµισης που υπονοµεύουν και καταρρακώνουν τις δύο ανώτερες αξίες 1 της ζωής, την δηµοκρατία και την ελευθερία. - Ενίσχυση-ενδυνάµωση της κριτικής ικανότητας του ανθρώπου που βέβαια είναι αποτέλεσµα σωστής παιδείας είναι προϊόν ανύψωσης του πνευµατικού επιπέδου του ανθρώπου. Άλλωστε η κριτική αποτελεί προνόµιο των καλλιεργηµένων ανθρώπων όπως χαρακτηριστικά αναφέρει ο Ουµπέρτο 'Εκο. Κατάρρευση, αποµυθοποίηση των καταναλωτικών προτύπων, αποκάλυψη της κενότητας, της αναξιότητάς τους. - Εναρµόνιση των προτύπων µε ηθικές και πνευµατικές αξίες. -Όλα αυτά δεν σηµαίνουν απόρριψη των υλικών αγαθών που έχουν συντελέσει στην άνοδο του βιοτικού επιπέδου του σύγχρονου ανθρώπου. εν επιθυµούµε να ζήσουµε σε µια κοινωνία στέρησης, αλλά στην κοινωνία της αφθονίας µε ηθικές παραµέτρους. «Μας αποµένει αξίωση της ελευθερίας σαν από κεκτηµένη ταχύτητα, σαν κειµήλιο προγονικό. εν έχουµε υπονοιαστεί πως το ξεπουλήσαµε µεθυσµένοι. Κάποιοι ανάµεσα µας έχοντας περισσότερο οπό τους άλλους επίγνωση όχι µόνο της αξίας αυτού του κειµηλίου αλλά και του τι συνεπάγεται σε µεταγενέστερη φάση η απώλεια του, ξεσηκώνονται, καλούν σε συναγερµό τις ψυχές, ειδοποιούν για το ανεπανόρθωτο που βρίσκεται επί θύραις. Ας ξέρουµε ωστόσο πως το ερώτηµα της Μοίρας είναι γενικότερο, θα κάνουµε έτσι εγκαίρως και την τελευταία καταµέτρηση δυνάµεων. Μιας και ξεφύγαµε από τη φύση και παραδοθήκαµε στον άνθρωπο, αλλάξαµε αφέντη, µε την ελπίδα πως ο όµοιος µας θα ήταν ανθρωπινότερος. Λάθος! Ο οπλισµένος µε παντοδυναµία είναι περισσότερο απανθρωπισµένος από τις φυσικές δυνάµεις. Πίσω από τις δεύτερες στο κάτω-κάτω µπορεί να υποβώσκει µια ελπίδα µεταφυσική. ΈΧΕΙ κανένας λύσει ως τώρα το µυστήριο του κόσµου; Κι έπειτα, οι φυσικές δυνάµεις, δεν υπεραίρονται». Άγγελος Τερζάκης "Η µηχανή του εξανδραποδισµού" 8

9 III) Επίλογος Προβολή στο µέλλον Οι νέοι και οι σκεπτόµενοι άνθρωποι είναι η ελπίδα. Οι νέοι γιατί διατηρούν µέσα τους το όνειρο ζωντανό και τη µεγάλη προσδοκία και δεν έχουν ακόµη παραιτηθεί ή συµβιβαστεί και οι σκεπτόµενοι γιατί αρνούνται την θυσία των γνήσιων πνευµατικών αξίων στο βωµό της υποτιθέµενης καταναλωτικής ευδαιµονίας. Ο άνθρωπος δε µπορεί, δεν πρέπει να γίνει µια µηχανή παραγωγική και καταναλωτική. Από κάπου πρέπει να αρχίσει η αντίδραση... Επιµέλεια: Γιασουρίδης Μιλτιάδης Λιανός Αντώνης 9