ΛΟΓΟΣ 25 ΙΟΥΛΙΟΥ 2013 ΜΝΗΜΕΙΟ. Ευσεβές Iερατείο, εκλεκτοί προσκεκλημένοι, Κύριες και κύριοι,

Transcript

1 ΛΟΓΟΣ 25 ΙΟΥΛΙΟΥ 2013 ΜΝΗΜΕΙΟ Ευσεβές Iερατείο, εκλεκτοί προσκεκλημένοι, Κύριες και κύριοι, Η Ιστορία είναι η μνήμη των λαών. Λαοί που έχουν χάσει τη μνήμη τους, ή έχουν εξαφανιστεί ή έχουν αλλοτριωθεί. Η αναφορά στην Ιστορία δεν πρέπει να έχει ως στόχο τη άγονη αντιπαράθεση, αλλά τον παραδειγματισμό και την εξαγωγή χρήσιμων συμπερασμάτων. Συμπληρώνουμε φέτος 70 χρόνια από την αποφράδα εκείνη μέρα του ολοκαυτώματος που σημάδεψε βαθειά την πορεία της Μαρτυρικής μας Μουσιωτίτσας. Το χει φαίνεται η μοίρα, οι κάτοικοι της Μαρτυρικής και ιστορικής Μουσιωτίτσας να πληρώνουν βαρύ τίμημα σε όλους τους αγώνες του Έθνους μας. Σε αγώνες που ξεκινούν από το αθάνατο "Μολών Λαβέ" του Λεωνίδα στις Θερμοπύλες, μέχρι το υπέροχο και καταπληκτικό "ΟΧΙ" των Ελλήνων του Κάθε χαράκωμα, κάθε ξύλινος σταυρός και κάθε τάφος, εδώ στα αιματοβαμμένα βουνά της Ηπείρου μας, είναι σύμβολα που θα μαρτυρούν και θα διδάσκουν στις επερχόμενες γενιές τον αγώνα της ελευθερίας ενάντια στην ωμή βία. Ας μείνει βαθειά χαραγμένη αυτή η ημερομηνία στη μνήμη όλων μας. Ιδιαίτερα όμως ας σημαδέψει τη μνήμη εμάς των νεώτερων για να θυμίζει το χρέος σε όλους αυτούς που αγωνίστηκαν ή θυσιάστηκαν για εμάς. Δε ζητούν τίποτε περισσότερο από εμάς παρά να θυμόμαστε και να κλείνουμε ευλαβικά το γόνυ στη θύμηση των ηρωικών πράξεών τους. Ας ανατρέξουμε λοιπόν στο χρονικό αυτής της εκτέλεσης. Ο Δεύτερος παγκόσμιος πόλεμος τη χρονιά αυτή, το 1943, υπήρξε ιδιαίτερα άσχημος για το στρατόπεδο των Γερμανών που στη μονομαχία με τους Ρώσους έχασαν άνδρες. Ο άλλοτε παντοδύναμος Αδόλφος Χίτλερ δε μιλούσε πλέον για νικητές και ηττημένους μα για επιζώντες και εξοντωμένους. 1

2 Φαίνεται λοιπόν ότι στη νοσηρή σκέψη που χαρακτήριζε κάποιους αξιωματικούς του Τρίτου Ράιχ η εκδίκηση για τους τόσους νεκρούς Γερμανούς θα ήταν η καλύτερη τακτική. Όσο τραγικό και αν ακούγεται, όσο άδικο και αν υπήρξε, γιατί πόλεμος και άδικο συμπορεύονται, είναι αλήθεια ότι σε πολλές περιπτώσεις νέοι, μάχιμοι άνδρες βρήκαν άδικο θάνατο στο όνομα αυτής της εκδίκησης. Όπου όμως εκτός από μάχιμους άνδρες, έτοιμους να προτάξουν τα στήθη τους για την πατρίδα, φονεύονται και άμαχοι, ηλικιωμένοι, γυναικόπαιδα, μωρά η λέξη άδικο μοιάζει μικρή και ανίκανη να αποδώσει όλο τον παραλογισμό που οδήγησε στο ολοκαύτωμα εκείνου του καλοκαιριού σε ετούτα εδώ τα χώματα. Μια σφαγή τόσο τρομακτικά αναίτια μα και τόσο τρομακτικά συντονισμένη. Η σφαγή της Μουσιωτίτσας έδειξε σε τι έσχατη θηριωδία οδηγεί τον άνθρωπο ο φασισμός και ο πόλεμος. Τ' αχνάρια από το αίμα των θυμάτων δείχνουν το πέρασμα της βαρβαρότητας. Η Μουσιωτίτσα μένει στην Ιστορία για να θυμίζει τη ναζιστική αγριότητα και να σηματοδοτεί το μέγεθος του παραλογισμού. Ιούλιος 1943 : δυσοίωνα νέα φτάνουν στη Μουσιωτίτσα ότι οι Γερμανοί υπό τον τότε διοικητή Λαντς ετοιμάζονται να χτυπήσουν. Η Μουσιωτίτσα συμμετείχε ενεργά στον αντιστασιακό αγώνα διαθέτοντας δική της αντιστασιακή ομάδα που προκαλούσε την εκδικητική μανία των κατακτητών. Ιδιαιτέρως προκαλούσε την πρώτη ορεινή μεραρχία που διοικούσε ο Βάλτερ Φον Στάτνερ και είχε καθαρά αντιανταρτική αποστολή. 24 Ιουλίου : γερμανικό αεροπλάνο εκτελεί χαμηλή πτήση και πετιούνται προκηρύξεις που καλούν τους κάτοικους να μη φύγουν από τα σπίτια τους. 30 με 50 στρατιωτικά αυτοκίνητα των Γερμανών ανηφορίζουν από το δρόμο Άρτας Ιωαννίνων. Είχαν προηγηθεί επιθέσεις ανταρτών σε Ιταλικές εφοδιοπομπές. 25 Ιουλίου : ημέρα Κυριακή παραμονή της Αγίας Παρασκευής, η γερμανική συντονισμένη επίθεση γίνεται από τα τέσσερα περιφερειακά σημεία με τέσσερις ομάδες στρατού ώστε να αποκλειστεί κάθε έξοδος από το χωριό. Το πρώτο σώμα περνώντας από διάφορα σημεία καταλήγει στο Κουκλέσι, ο πρώτος νεκρός είναι γεγονός. 2

3 Το δεύτερο σώμα καίει, λεηλατεί, μεταφέρει αιχμαλώτους στο Σπιθάρι και συλλαμβάνει 45 άτομα που οδηγεί βίαια στη Βούλιστα Παναγιά. Το τρίτο σώμα ήταν τα επίλεκτα μέλη των Ες- Ες της ορεινής μεραρχίας Εντελβάις, με άλλα λόγια οι εκτελεστές. Κατακαίουν σπίτια, ανθρώπους ακόμη και μικρά παιδιά που βόσκουν τα πρόβατά τους, συναντούν και πυροβολούν τα ξαδέλφια Νικόλαο και Βασίλη Αναγνώστου. Ο μικρός Βασίλης έπεφτε νεκρός από τις σφαίρες ενώ ο Νίκος σαν από θαύμα δεχόταν μόνο μια σφαίρα στο μάγουλο που το σημάδεψε μέχρι και σήμερα αλλά δεν το σκότωσε. Το τμήμα των Γερμανών συνεχίζει ακάθεκτο την πορεία του για το Σπιθάρι όπου και το προηγούμενο σώμα είχε μεταφέρει αιχμαλώτους. Το Σπιθάρι, που στα χρόνια της Τουρκοκρατίας, αποτελούσε ένα γλυκό καταφύγιο για τους κάτοικους της Μουσιωτίτσας, θα γινόταν τώρα ο τόπος του μαρτυρίου, ενός μαρτυρίου ανατριχιαστικού που καταγράφηκε στην ιστορία από τα πονεμένα χείλη αυτών που επέζησαν. Κι εδώ ο συντονισμός άψογος. Τους βάζουν σε μια γραμμή. Στην αρχή βάζουν τους 78, μετά διαλέγουν 15 που χρειάζονται για μεταφορά οπλισμού στη Βούλιστα Παναγιά και αφήνουν 63 ανθρώπους να στέκονται όρθιοι και περήφανοι σε μια γραμμή περιμένοντας τον άδικο και τραγικό επίλογο της ζωής τους. Ανάμεσα στα θύματα επέζησαν ο Κωνσταντίνος Αναστασίου και ο μικρός Ιωάννης Γκόγκας. Το τρίτο αυτό τμήμα των Γερμανών μετά τη μεγάλη σφαγή που λαμβάνει χώρα στο Σπιθάρι, προχωρά αδίστακτο στη Λιάσκα-Παναγιά και συναντιέται με το τέταρτο τμήμα, τη πλαγιοφυλακή τους. Συνεχίζουν να καίνε, να λεηλατούν κα να σκορπούν το βίαιο θάνατο. 6 το απόγευμα, τόπος συνάντησης όλων των τμημάτων η Βούλιστα Παναγιά. Κι εκεί συνεχίζονται οι ξυλοδαρμοί και οι εκτελέσεις αιχμαλώτων από τις γύρω περιοχές, μεταξύ των οποίων και 12 από τους ομήρους που πήραν από το χωριό μας. Όμως ο τραγικός Ιούλιος δε χόρτασε τους βάρβαρους εχθρούς. Όταν, τον Αύγουστο, σε ένα αντάρτικο μπλόκο στο Ζήτα χάνουν ένα αξιωματικό, που οι αντάρτες σκόπευαν να αιχμαλωτίσουν και να ανταλλάξουν με κάποιον δικό τους, επιλέγουν και πάλι τη Μουσιωτίτσα, χτυπώντας τα σπίτια των οικογενειών όπου φυλάσσονταν τα καζάνια για το συσσίτιο των ανταρτών. Δολοφονούνται εν ψυχρώ 3

4 άλλες 17 ψυχές ακόμη, ανεβάζοντας τον τραγικό αριθμό των θυμάτων στους 152. Και πάλι στα νέα θύματα υπάρχουν μικρά παιδιά. Κάπως έτσι διαδραματίστηκε η ιστορία το τραγικό αυτό καλοκαίρι του 1943 με βάση τις πηγές από ανθρώπους των γραμμάτων που με ευσέβεια και επιστημονικό ενδιαφέρον άγγιξαν τα θλιβερά γεγονότα, με βάση όμως περισσότερο τα ακριβά λόγια και τις αφηγήσεις όσων απέμειναν και δε ξεχνούν. Δε ξεχνούν και δε θα ξεχάσουν ποτέ τους 152, για το τραγικό χαμό των οποίων η Γερμανική Πολιτεία όφειλε και οφείλει μια μεγάλη έμπρακτη συγνώμη, όφειλε και οφείλει να προβεί άμεσα στην αποζημίωση της Μαρτυρικής Μουσιωτίτσας όπως της αξίζει. Αποζημίωση, που στην περίπτωση του Διστόμου, η υπ αριθμόν 11/2000 απόφαση του Αρείου Πάγου εναντίον του Γερμανικού Δημοσίου δεν έχει ακόμα εκτελεστεί καθώς σύμφωνα με τις διατάξεις της ελληνικής δικονομίας η απόφαση κατά αλλοδαπού Δημοσίου δεν μπορεί να εφαρμοστεί χωρίς την άδεια του Υπουργού Δικαιοσύνης. Ο καιρός κύλισε. Εβδομήντα ολόκληρα χρόνια πέρασαν από τότε. Πλήθος αλλαγές έγιναν στον κόσμο. Νέα συμφέροντα, νέοι συσχετισμοί, νέα τάξη πραγμάτων. Ωστόσο, ο αγώνας της Μαρτυρικής Μουσιωτίτσας λησμονήθηκε. Μα για μας η σημερινή ημέρα είναι η ημέρα της Μαρτυρικής Μουσιωτίτσας. Είναι η ημέρα του ελεύθερου πνεύματος. Είναι η ημέρα που κάνει κάθε συγχωριανό να σκεφτεί, να αναλογιστεί τις δυνάμεις του χωριού του και να απαιτήσει σαν ελεύθερος πολίτης πλέον τα δικαιώματά του πέρα από το μνημόνια συνεργασίας που βλέπουν τους ανθρώπους ως νούμερα και χωρίς ευαισθησίες. Η πολιτεία, με την όποια μορφή της, καιρός είναι να σκύψει με κατανόηση και σεβασμό στα τόσα σοβαρά και μακροχρόνια προβλήματα που αντιμετωπίζουν ακόμη και σήμερα αυτές οι Μαρτυρικής πόλεις και κοινότητες. Δεν ξεχνώ, δε σημαίνει εκδικούμαι, σημαίνει ΤΙΜΩ και ΠΡΟΣΠΑΘΩ για ένα καλύτερο κόσμο. Για ένα κόσμο που οι φορείς του χωριού μας αγωνίζονται καθημερινά με όλες τους δυνάμεις και αναδεικνύουν τον εθελοντισμό, μια αξία παντοτινή, την αξία να προσφέρεις χωρίς να περιμένεις αντάλλαγμα. 4

5 Κλείνοντας, παραθέτω μια φράση του Θουκιδίδη από τον Επιτάφιο του Περικλή : «Ευτυχισμένοι είναι οι ελεύθεροι και ελεύθεροι είναι οι γενναίοι». Ας τολμήσουμε λοιπόν και εμείς να γίνουμε γενναίοι. Από τον καθένα από μας ξεχωριστά μέχρι και τον Υπουργό Δικαιοσύνης. Σας ευχαριστώ πολύ. Πηγές : 1. Ομιλία της κ. Αμαλίας Παπακώστα, καθηγήτρια του Γυμνασίου Μουσιωτίτσας, για το χρονικό της ημέρας ( Μουσιωτίτσα 2009) 2. Υπάτη Μαρτυρική Πόλη χρόνια από το Ολοκαύτωμα (Αθήνα 2004) Έκδοση του Συνδέσμου Υπαταίων και Φίλων της Υπάτης «ο Άγιος Ηρωδίων» 5