Δ Ι Μ Η Ν Ι Α Ι Α Ε Κ Δ Ο Σ Η Ι Ε Ρ Α Σ Μ Η Τ Ρ Ο Π Ο Λ Ε Ω Σ Ι Ε Ρ Α Π Υ Τ Ν Η Σ Κ Α Ι Σ Η Τ Ε Ι Α Σ

Transcript

1 Δ Ι Μ Η Ν Ι Α Ι Α Ε Κ Δ Ο Σ Η Ι Ε Ρ Α Σ Μ Η Τ Ρ Ο Π Ο Λ Ε Ω Σ Ι Ε Ρ Α Π Υ Τ Ν Η Σ Κ Α Ι Σ Η Τ Ε Ι Α Σ Ἄγκυρα Ἐλπίδος Π Ε Ρ Ι Ο Δ Ο Σ Β Τ Ε Υ Χ Ο Σ 5 7 Ι Ο Υ Λ Ι Ο Σ Α Υ Γ Ο Υ Σ Τ Ο Σ

2 Περιεχόμενα Μήνυμα τῆς Α.Θ.Π. τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου κ.κ. Βαρθολομαίου ἐπί τῇ ἑορτῇ τῆς Ἰνδίκτου καί τῇ ἡμέρᾳ προσευχῆς ὑπέρ τοῦ Φυσικοῦ Περιβάλλοντος, Ποιμαντορική Ἐγκύκλιος ἐπί τῇ ἑορτῇ τῆς Κοιμήσεως τῆς Θεοτόκου, Ὁμιλία τῆς Α.Θ.Π. τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου κ.κ. Βαρθολομαίου εἰς τήν Παναγίαν Σουμελᾶ Πόντου, Τό πρόσωπο τοῦ Ἐπισκόπου στίς Ἐπιστολές τοῦ Ἱερομάρτυρος Ἰγνατίου, Ἀποστόλου Ν. Μπουρνέλη Οἱ Θεολόγοι τῆς Ὀρθόδοξης Ἐκκλησίας καί ἡ ἱστορηθεῖσα εἰκόνα τους, Ἀντωνίου Δουνδουλάκη Ἡ προσκυνηματική ἐκδρομή τῆς Ἱ. Μητροπόλεως σέ Βουλγαρία, Θράκη, Παναγιώτου Σπάρου Κρῆτες Ἁγιογράφοι στόν Ἄθωνα Θεοφάνης-Συμεών-Νεόφυτος, Ἀντωνίου Ἐμμ. Στιβακτάκη Καπετάν Σήφης Δερμιτζάκης, Ὁπλαρχηγός, Ἰωάννου Γρ. Χλουβεράκη Ὁ Ἐνοριακός Ναός Ζάκρου, Ὑπαπαντή Σωτῆρος Χριστοῦ-Ἅγιος Γεώργιος, Ἰωάννου Ροδανάκη Τό συγγραφικό ἔργο τῆς Μαρίας Λιουδάκη, Χαριλάου Φουκαράκη Ἀπό τή ζωή τῆς Μητέρας Ἐκκλησίας Κωνσταντινουπόλεως, Ἀπό τή ζωή τῆς Τοπικῆς Ἐκκλησίας, Ἄγκυρα Ἐλπίδος Διμηνιαῖο Ὀρθόδοξο Περιοδικό τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Ἱεραπύτνης καί Σητείας. Περιόδος Β, Τεῦχος 57, Ἰούλιος - Αὔγουστος Ἰδιοκτήτης: Ἱερά Μητρόπολις Ἱεραπύτνης καί Σητείας. Ἐκδότης-Διευθυντής, Ὑπεύθυνος κατά νόμο: Ὁ Σεβ. Μητροπολίτης Ἱεραπύτνης καί Σητείας κ. Εὐγένιος. Ἠλεκτρονική στοιχειοθεσία: Σταῦρος Κακοδειπνάκης, Γραμματεύς Ἱ. Μητροπόλεως. Ἐπιμέλεια ὕλης, ἠλεκτρονική σελιδοποίηση, προετοιμασία ἐκτύπωσης: Ἀρχιμ. Κύριλλος Διαμαντάκης, Πρωτοσύγκελλος Ἱ. Μητροπόλεως Ἱεραπύτνης καί Σητείας. Διεύθυνση: Φιλοθέου Α 8, Ἱεράπετρα. Τηλέφωνο: /22786, FAX: / Web Site: / angira@otenet.gr Κωδικός Ταχυδρομείου: Ἐκτύπωση: Γραφικές Τέχνες «ΤΥΠΟΚΡΕΤΑ», Ἡράκλειο. Τό περιοδικό ἀποστέλλεται δωρεάν. Προαιρετικές εἰσφορές καί ἐμβάσματα. Ἐξώφυλλο: Ἁγία Τριάς καί Κοίμησις τῆς Θεοτόκου φορητή εἰκόνα 111Χ62 cm, ἀπό τόν Ἱερό Ναό Μεταμορφώσεως Κυρίου Ἱεράπετρας, Τό περιοδικό ἐκδίδεται μέ τή χορηγία τοῦ Κοινωφελοῦς Ἐκκλησιαστικοῦ Ἱδρύματος τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Ἱεραπύτνης καί Σητείας «ΠΑΝΑΓΙΑ Η ΑΚΡΩΤΗΡΙΑΝΗ». σελ. 2

3 Μήνυμα τῆς Α.Θ.Π. τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου κ.κ. ΒΑΡΘΟΛΟΜΑΙΟΥ ἐπί τῇ ἑορτῇ τῆς Ἰνδίκτου καί τῇ ἡμέρᾳ προσευχῆς ὑπέρ τοῦ Φυσικοῦ Περιβάλλοντος Β Α Ρ Θ Ο Λ Ο Μ Α Ι Ο Σ ΕΛΕῼ ΘΕΟΥ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΕΩΣ ΝΕΑΣ ΡΩΜΗΣΚΑΙ ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΟΣ ΠΑΤΡΙΑΡΧΗΣ ΠΑΝΤΙ Τῼ ΠΛΗΡΩΜΑΤΙ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ ΧΑΡΙΝ ΚΑΙ ΕΙΡΗΝΗΝ ΠΑΡΑ ΤΟΥ ΔΗΜΙΟΥΡΓΟΥ ΠΑΣΗΣ ΤΗΣ ΚΤΙΣΕΩΣ ΚΥΡΙΟΥ ΚΑΙ ΘΕΟΥ ΚΑΙ ΣΩΤΗΡΟΣ ΗΜΩΝ ΙΗΣΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ Τέκνα ἐν Κυρίῳ ἀγαπητά, Ομακαριστός προκάτοχος ἡμῶν ἀοίδιμος Πατριάρχης Δημήτριος ἔχων πλήρη ἐπίγνωσιν τῆς κρισιμότητος τῆς περιβαλλοντικῆς κρίσεως, καθώς καί τῆς εὐθύνης τῆς Ἐκκλησίας διά τήν ἄμεσον καί ἀποτελεσματικήν ἀντιμετώπισίν της, ἐξέδωκε πρό δύο καί πλέον δεκαετιῶν τήν πρώτην ἐπίσημον ἐγκύκλιον διά τήν διαφύλαξιν τοῦ φυσικοῦ περιβάλλοντος. Ἡ ἐγκύκλιος ἐκείνη, διά τῆς ὁποίας ἡ Μήτηρ Ἐκκλησία καθιέρωσεν ἐπισήμως τήν α Σεπτεμβρίου, ἀρχήν τοῦ ἐκκλησιαστικοῦ ἔτους, ὡς ἡμέραν προσευχῆς διά τήν προστασίαν τοῦ περιβάλλοντος, ἀπηυθύνετο πρός τό πλήρωμα τῆς Ἐκκλησίας εἰς ὅλα τά μήκη καί πλάτη τῆς γῆς. Ὅπως μέ διορατικότητα εἶχεν ἐπισημάνει τότε ἡ Ἐκκλησία μας, ἡ σημασία τοῦ εὐχαριστιακοῦ καί ἀσκητικοῦ ἤθους τῆς παραδόσεώς μας ἀναδεικνύεται ὡς μεγίστη καί κρίσιμος προσωπική συνεισφορά εἰς τόν καλόν καί πανανθρώπινον ἀγῶνα τῆς προστασίας τοῦ φυσικοῦ περιβάλλοντος, ὡς Θείας Κτίσεως καί κοινῆς κληρονομίας. Σήμερον, μεσούσης μιᾶς ἄνευ προηγουμένου οἰκονομικῆς κρίσεως, ἡ ἀνθρωπότης δοκιμάζεται πολλαχῶς. Ἡ δοκιμασία ὅμως αὕτη δέν ἀφορᾷ μόνον εἰς τάς προσωπικάς δυσκολίας ἑνός ἑκάστου ἐξ ἡμῶν, ἀλλά εἰς τήν ἀνθρωπότητα συνολικῶς ὡς κοινωνίαν, συμπεριφοράν καί ἀντίληψιν διά τόν περιβάλλοντα κόσμον καί ἱεράρχησιν ἀξιῶν καί προτεραιοτήτων. Εἶναι σημαντικόν, ἡ παροῦσα θλιβερά οἰκονομική κρίσις νά ἀποτελέσῃ ἔναυσμα διά τήν πολυθρυλουμένην καί ἀπολύτως ἀναγκαίαν στροφήν πρός τήν περιβαλλοντικῶς βιώσιμον ἀνάπτυξιν. Πρός ἐκεῖνο τό πρότυπον δηλαδή τῆς οἰκονομικῆς καί κοινωνικῆς πολι- 3

4 τικῆς, ἡ ὁποία θέτει ὡς βάσιν τό περιβάλλον καί ὄχι τό ἀνεξέλεγκτον οἰκονομικόν κέρδος. Ἄς ἀναλογισθῶμεν ὅλοι ἐπί παραδείγματι τί δύναται νά συμβῇ εἰς κράτη, τά ὁποῖα σήμερον πλήττονται ἐντόνως ἐκ τῆς οἰκονομικῆς κρίσεως καί πενίας, ὅπως ἡ Ἑλλάς, ἡ ὁποία διαθέτει ταὐτοχρόνως ἐξαιρετικόν φυσικόν πλοῦτον: μοναδικά οἰκοσυστήματα, σπάνια εἴδη χλωρίδος καί πανίδος καί φυσικούς πόρους, ὡραιότατα τοπία, ἄφθονον ἥλιον καί ἄνεμον. Ἐάν τά οἰκοσυστήματα ὑποβαθμισθοῦν καί ἐκλείψουν, οἱ φυσικοί πόροι ἐξαντληθοῦν καί τά τοπία καταστραφοῦν, ἐνῷ ἐκ τῆς κλιματικῆς ἀλλαγῆς προκύψουν ἀπρόβλεπται καιρικαί συνθῆκαι, ποία θά εἶναι ἡ βάσις καί τό οἰκονομικόν μέλλον τῶν κρατῶν αὐτῶν καί συνολικῶς τοῦ πλανήτου; Ἐκτιμῶμεν, λοιπόν, ὅτι τώρα καθίσταται ἀδήριτος ἡ ἀνάγκη διά τήν συνάρθρωσιν κοινωνικῶν συναινέσεων καί πολιτικῶν πρωτοβουλιῶν, ὥστε νά καταστῇ δυνατή ἡ στροφή πρός μίαν ὁδόν ἀειφορίας καί οἰκολογικῶς βιωσίμου ἀναπτύξεως. Διά τήν Ὀρθόδοξον Ἐκκλησίαν μας, ἡ προστασία τοῦ περιβάλλοντος, ὡς θείας καί «καλῆς λίαν» κτίσεως, ἀποτελεῖ μεγίστην εὐθύνην διά τόν ἄνθρωπον, ἀνεξαρτήτως τῶν ὑλικῶν ἤ οἰκονομικῶν ὠφελειῶν τάς ὁποίας δύναται νά ἀποφέρῃ. Ἡ ἄμεσος διασύνδεσις τῆς θεοσδότου ὑποχρεώσεως καί ἐντολῆς «ἐργάζεσθαι καί φυλάσσειν» μέ κάθε πτυχήν τῆς συγχρόνου ζωῆς, ἀποτελεῖ τήν μόνην ὁδόν διά τήν ἁρμονικήν συνύπαρξιν μέ ἕκαστον στοιχεῖον τῆς κτίσεως καί μέ τό σύνολον τοῦ φυσικοῦ κόσμου ἐν γένει. Καλοῦμεν λοιπόν πάντας, ἀδελφοί καί τέκνα ἐν Κυρίῳ ἀγαπητά, εἰς τόν τιτάνειον ἀλλ ὅμως δίκαιον ἀγῶνα διά τόν μετριασμόν τῆς περιβαλλοντικῆς κρίσεως καί τήν ἀποτροπήν τῶν χειροτέρων ἐκ τῶν ἐπιπτώσεων αὐτῆς, μέ ἀπώτερον σκοπόν τήν ἐναρμόνισιν τοῦ προσωπικοῦ ἀλλά καί τοῦ συλλογικοῦ μας τρόπου ζωῆς καί σκέψεως μέ τάς ἀπαιτήσεις διαβιώσεως καί διατηρήσεως τόσον τῶν φυσικῶν οἰκοσυστημάτων καί ἑνός ἑκάστου ἐκ τῶν εἰδῶν χλωρίδος καί πανίδος, ὅσον καί τοῦ σύμπαντος κόσμου ὡς ἑνιαίου καί ἀδιαιρέτου συνόλου. βιʹ Σεπτεμβρίου αʹ Ὁ Κωνσταντινουπόλεως ΒΑΡΘΟΛΟΜΑΙΟΣ, ἀγαπητός ἐν Χριστῷ ἀδελφός καί διάπυρος πρός Θεόν εὐχέτης 4 Ἀπό τήν ἑορτή τῆς Ἰνδίκτου στό Φανάρι,

5 Ποιμαντορική Ἐγκύκλιος ἐπί τῇ ἑορτῇ τῆς Κοιμήσεως τῆς Θεοτόκου Ε Υ Γ Ε Ν Ι Ο Σ Ἐλέῳ Θεοῦ Μητροπολίτης Ἱεραπύτνης καί Σητείας Πρός τόν Ἱερό Κλῆρο, τίς Μοναχικές Ἀδελφότητες καί τόν εὐσεβῆ λαό τῆς Θεοσώστου Ἱερᾶς Μητροπόλεως Ἱεραπύτνης καί Σητείας. «Ἡ τόν χοῦν οὐρανώσασα, τόν χοῦν ἀποδύεται καί τό ἀπό γενέσεως ἀποτίθεται κάλυμμα, καί τῇ γῇ τό συγγενές ἀποδίδωσιν. Ἡ τό ζῇν προξενήσασα, πρός παλίνζωον ἀνατρέχει μετάστασιν, καί τόπον εἰσοικίζεσαι, ζωαρχικόν ἀνάλωτον» (Ἅγιος Ἀνδρέας Κρήτης). Ηβιωματική ἐμπειρία, ἡ θεολογική σκέψη καί ἡ ποιητική χαρισματική ἱκανότητα πού διακρίνει τόν Ἅγιο Ἀνδρέα, Ἀρχιεπίσκοπο Κρήτης, στούς ἑρμηνευτικούς καί ἐγκωμιαστικούς λόγους πρός τήν Παναγία Μητέρα τοῦ Θεοῦ, λιτά καί περιεκτικά ἀποδίδει τό νόημα τῆς ἑορτῆς τῆς Κοιμήσεως τῆς Θεοτόκου. Ἡ ἑορτή αὐτή ὡς «τό τελευταῖον ἐπ αὐτῇ μυστήριον» (Ἰδιόμελο λιτῆς ἑορτῆς) συνδέεται μέ ὅλα τά ἄλλα θαυμαστά σημεῖα, πού σημάδεψε ὁ Δημιουργός Θεός στή ζωή τῆς Παναγίας. Ἀπό τήν ἀρχή τῆς ἐπίγειας ζωῆς της μέ τό θαυμαστό καί παράδοξο γεγονός τῆς γεννήσεώς Της μέχρι καί τό τελευταῖο γεγονός τῆς Κοιμήσεώς Της ἀποδεικνύεται ἡ ζωντανή παρουσία καί πρόνοια τοῦ Θεοῦ στή ζωή Της. Ἔτσι γίνεται καί στή ζωή κάθε πιστοῦ. Τόν πρῶτο λόγο ἔχει ὁ Θεός ἀπ τήν ἀρχή ἕως τό ἀναπόφευκτο τέλος τῆς ζωῆς του, πού ὅμως γίνεται ἀρχή τελειότητας καί αἰωνιότητας. Εἶναι ἡ ἀγάπη τοῦ Θεοῦ γιά τόν ἄνθρωπο καί γιά τήν ἀνθρωπότητα ὅλη, πού φροντίζει καί προνοεῖ ἀπ τή γέννηση ἕως τό θάνατο καί ἀπ τήν ἀναγέννηση ἕως τήν αἰωνιότητα καί ἀφθαρσία. Ὁ οὐράνιος Πατέρας προετοίμασε τήν ἀνθρωπότητα νά δεχθεῖ τή γέννηση τοῦ Υἱοῦ Του, νά Τόν γνωρίσει, νά Τόν πιστέψει καί νά Τόν ἀκολουθήσει ἀπό τότε πού προετοίμασε τό ἱερό πρόσωπο τῆς Παναγίας γιά νά γίνει Μητέρα Του. Ἡ Παναγία συνέβαλε στό ἔργο τῆς σωτηρίας μας, ὥστε νά φανερωθεῖ ὁ Υἱός τοῦ Θεοῦ, ὁ Ἰησοῦς Χριστός, καί μέ τήν ἄφθορο κύηση καί γέννηση καί μέ τήν Ἀνάστασή Του. Ὁ οὐράνιος Θεός δέν ἀπέρριψε, οὔτε καταδίκασε τόν κόσμο στήν ἀπώλεια, ἀλλά βρῆκε τρόπο, βρῆκε τό ἱερό πρόσωπο τῆς Μητέρας Του νά εἰσέλθει στόν κόσμο ὡς Υἱός Θεοῦ καί νά 5

6 ἀναγεννήσει τόν κόσμο καί τόν ἄνθρωπο μέ τήν Ἀνάστασή Του. Καί μέ τήν Κοίμηση τῆς Θεοτόκου, ὅπως καί μέ τήν γέννησή Της ἀποδεικνύεται ὅτι «νενίκηνται τῆς φύσεως οἱ ὅροι ἐν σοί Παρθένε Ἄχραντε», γιατί ὑπάρχει ὑπεράνω τῶν φυσικῶν νόμων Θεός στοργικός, πού εἰσχωρεῖ στόν κόσμο αὐτό ἐδῶ, γιά νά ὑψώσει τόν κόσμο καί τούς ἀνθρώπους πάνω ἀπ τόν κόσμο, στό ὕψος τῆς θείας δόξης. Ἔτσι, ὅπως ἡ Παναγία περιβλήθηκε καί πλουτίσθηκε μέ τή θεία δόξα καί τά θεϊκά χαρίσματα, καί κάθε ἄνθρωπος, πού ἀγαπᾶ τόν Θεό καί ποθεῖ τήν αἰώνια δόξα καί σωτηρία του, θά τήν εὕρει στόν Θεό ἀκόμα ἀπ αὐτή τή ζωή καί θά συνεχίσει καί στήν ἄλλη. Ὁ θάνατος δέν θά εἶναι καταλυτικός καί τέρμα στή ζωή του, ἀλλά θά εἶναι κοίμηση, ὕπνος βαθύς, πού σέ ξυπνᾶ στήν ἀπέναντι τοῦ τάφου ζωή, τήν ἄφθαρτη καί ἀληθινή. Ἡ εἰκόνα τοῦ σημερινοῦ κόσμου μέ τή μόλυνση τοῦ περιβάλλοντος, τήν οἰκολογική καταστροφή, τίς πυρκαγιές καί τίς θεομηνίες δέν μπορεῖ νά εἶναι ἡ μοναδική μορφή τῆς ὑπάρξεώς του. Οὔτε καί ὁ σημερινός καταπιεσμένος καί τραυματισμένος ἀπό τά ἀξεπέραστα δεινά τῆς ἐποχῆς του ἄνθρωπος μπορεῖ νά ἔχει αὐτή μόνο τήν ἐπιλογή. Ἡ ἴδια ἡ ζωή κάποιο ἄλλο νόημα κρύβει καί ἡ κάθε κρίση τῆς ἐποχῆς, τόν προτρέπει καί τόν ἐνεργοποιεῖ νά γυρίσει πίσω, νά βρεῖ τίς ρίζες του, τή γέννηση καί τήν αἰτία τῶν κακῶν περιστάσεων καί ἀναγκῶν τῆς ζωῆς. Νά ἀναθεωρήσει τήν ἔκβαση τῆς ἀναστροφῆς καί νά μιμηθεῖ στήν πίστη, ὅλους ὅσοι ἦταν ἄνθρωποι, ἀλλά μέ τή Χάρη τοῦ Θεοῦ ξεπέρασαν τά ἀνθρώπινα. Πρῶτος ἄνθρωπος-ὑπόδειγμα σέ μᾶς ἡ Παναγία Μητέρα μας. Ἡ Κοίμησή Της ἀπέδειξε ὅτι κανείς δέν μπορεῖ νά ξεφύγει τόν θάνατο, μπορεῖ ὅμως νά τόν ἀξιοποιήσει. Νά τόν ἁγιάσει στηρίζοντας τήν ἐλπίδα του στόν Νικητή τοῦ θανάτου τόν Ἰ. Χριστό καί στίς θεομητορικές πρεσβεῖες στή μετά θάνατον ζῶσα Παναγία μας. Τό αἴσθημα τοῦ κενοῦ χώρου, πού συνοδεύει πολλές φορές τόν ἄνθρωπο καί τόν ὁδηγεῖ σέ ἀδιέξοδο εἶναι ἱερός χῶρος, πού γεμίζει μόνον ὁ Θεός. Ἡ συνείδηση τοῦ ἀνθρώπου γιά τή φθαρτότητα τοῦ κόσμου καί τήν ἀνθρώπινη ἀδυναμία καί ἀνασφάλεια δημιουργεῖ συνείδηση, ὅτι πέραν ἀπό τόν κόσμο αὐτό, πρέπει νά ὑπάρχει ἄλλη πραγματικότητα, ἄλλη ἐμπειρία, ὄχι τοῦ ὁρίου ἀλλά τοῦ ἀπέραντου γιά νά μή νιώθεις τήν ἔλλειψη καί νά βρίσκεις ἀνάπαυση καί ζωή. Ἔτσι μπορεῖ ἀκόμα καί ὁ θάνατος νά γίνει πέρασμα, διάβαση ἀπ τήν ἐγκοσμιότητα στήν ἀφθαρσία, στήν αἰωνιότητα. Ἡ ὑπεράνω τῶν ἐλλείψεων καί ὁρίων καί περιστάσεων ἐγκοσμιότητα δημιουργεῖ μιά ἄλλη ὑπερβατική κατάσταση αἰωνιότητας πού εἶναι μόνο ὁ Θεός. Κι αὐτή τήν ὑπέρβαση καί τή μετάβαση ἀπ τά γήϊνα καί καθημερινά θά γευθοῦμε ὅλοι μας μέ τό θάνατό μας, τό τελευταῖο γεγονός καί ἐπεισόδιο τῆς παρούσης ζωῆς. Ἄς τό ἀξιοποιήσουμε μέ βοηθό τήν Παναγία μας, πού κι αὐτή ὡς ἄνθρωπος ἔζησε, ἀλλά ξεπέρασε, ἀξιοποίησε ἔχοντας ὀντολογικό καί οὐσιαστικό σύνδεσμο μέ τήν πηγή τῆς ζωῆς, τόν Ἰησοῦ Χριστό. Τότε ζοῦμε τή ζωή κι ὄχι τόν θάνατο. Τότε ἀποδίδομε στή γῆ τό χοϊκό κάλυμμα τοῦ σώματος γιά νά πετάξει ἐλεύθερη ἡ ψυχή πρός τόν Δημιουργό της καί Κύριο. Γιά νά λάβει ζωαρχική καί αἰώνια ζωή, ἀνάσταση καί μετάσταση. Στή ζωή τοῦ πιστοῦ καί στή ζωή τῆς Ἐκκλησίας, ὅπως ψάλλομε στήν Παναγία, ἔχομε πάντα «τό θαῦμα ἐν θαύματι διπλοῦν», δηλ. τό ἀνθρώπινο στοιχεῖο μέ τό θεϊκό, τήν ἀνθρώπινη ἀτέλεια μέ τή θεϊκή φροντίδα καί πρόνοια. Ἕνα διπλό τέτοιο θαυμαστό γεγονός, πού λαμπρύνει φέτος περισσότερο τή γιορτή τῆς Παναγίας μας, εἶναι ἡ πρώτη Θεία Λειτουργία, πού τελεῖται σήμερα μετά τή μικρασιατική καταστροφή στόν ἱστορικό Πόντο, στό ἱερό Παλαίφατο Μοναστήρι τῆς Παναγίας Σουμελᾶ. Ὕστερα ἀπό 88 χρόνια, ἀπό τό ἔτος 1922 πού τά ἀνθρώπινα πάθη καί μίση ξερίζωσαν τόν Ἑλληνισμό ἀπό τόν Πόντο καί μαζί μ αὐτόν σταμάτησε ἡ λειτουργία τῆς ἱστορικῆς Μονῆς τῆς Παναγίας Σουμελᾶ. Φέτος λειτουργεῖ ὁ μεγάλος τῆς Οἰκουμένης Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως κ. κ. Βαρθολομαῖος μέ πλει- 6

7 άδα Ἀρχιερέων καί Ἱερέων καί μέ τή συμμετοχή χιλιάδων πιστῶν ἀπ ὅλο τόν κόσμο τήν ἱερά Κοίμηση τῆς Παναγίας, ὅπου εἶναι ἀφιερωμένη ἡ Μονή. Εἶναι Κυριακή ἡμέρα, ἡμέρα ἀναστάσιμη καί χαρμόσυνη. Σήμερα ζεῖ ἀπό τόν 4ο αἰ. πού ἱδρύθηκε τή νεκρανάστασή της ἡ Μονή. Ζεῖ τή διαχρονική ὕπαρξή της, τήν ἁγιοπατερική ζωή της, τήν ἀναστάσιμη νίκη στή φθορά τοῦ χώρου καί τοῦ χρόνου, πού νικᾶ ἡ δύναμη τῆς πίστεως τοῦ Θεοῦ. «Αὕτη ἐστιν ἡ νίκη ἡ νικήσασα τόν κόσμον ἡ πίστις ἡμῶν» καί «τίς Θεός μέγας, ὡς ὁ Θεός ἡμῶν, ὁ ποιῶν θαυμάσια μόνος». Αὐτός πού δέν λησμονεῖ, ἀλλά συνεχίζει νά εὐεργετεῖ τόν κόσμο καί τούς ἐν τῷ κόσμῳ πιστούς μέ τέτοια ἀναπάντεχα καί ὑπέρλογα θαυμάσια, σημεῖα τεράστια τῆς θείας δυνάμεως. Εἶναι σημαντικό γεγονός γιατί βλέπομε τήν Παναγία μας ἀδιάκοπα νά εὐλογεῖ καί νά εὐεργετεῖ τό Γένος μας καί νά δηλώνει μέ τέτοια γεγονότα τεράστια τή θεομητορική ἀγάπη καί προστασία. Ἄκουσε τίς προσευχές καί τήν ἀγωνία τοῦ Πατριάρχου μας νά λειτουργοῦν οἱ Ἐκκλησιές τῶν προγόνων μας. Νά ἐπανασυνδέουμε τό παρελθόν μέ τό παρόν γιά νά ἔχουμε καί μέλλον. Νά ἐξαλείψουμε ἀπ τή σκέψη μας τίς ἀπάνθρωπες καί σκληρές στιγμές τοῦ ἐθνοφυλετισμοῦ, τοῦ φανατισμοῦ καί τῆς μισαλλοδοξίας μέ τή θεία Λειτουργία, κατά τήν ὁποία γίνεται μία ποίμνη ἀγγέλων καί ἀνθρώπων. Ἄς διδαχθοῦμε ἀπό τό ἀναπάντεχο αὐτό γεγονός τῆς Θείας Λειτουργίας στή Μονή Παναγίας Σουμελᾶ στόν ἱστορικό Πόντο, ὅτι σήμερα ἡ Παναγία δέν μᾶς ἐγκατέλειπε. Συνεχίζει τίς εὐεργεσίες στό Γένος μας, στό Οἰκουμενικό μας Πατριαρχεῖο καί σ ὅλο τόν κόσμο γιατί σώζει ἀεί ὡς Μητέρα τήν κληρονομία Της, τά παιδιά Της. Ἀμήν. Ἱεράπετρα, Ἑορτή τῆς Κοιμήσεως τῆς Θεοτόκου 2010 Ο ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗΣ Ὁ Ἱεραπύτνης καί Σητείας ΕΥΓΕΝΙΟΣ τῆς Ὑπεράγνου Μητρός ὑπέρ πάντων ὑμῶν δεόμενος Κοίμησις τῆς Θεοτόκου ἀργυρό κάλυμμα Εὐαγγελίου, ἀπό τήν Ἱερά Μονή Παναγίας Φανερωμένης Ἱεράπετρας,

8 Ὁμιλία τῆς Α. Θ. Παναγιότητος τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου κ. κ. Βαρθολομαίου εἰς τήν Παναγίαν Σουμελᾶ Πόντου (15 Αὐγούστου 2010) «Πανηγυριζέτωσαν οἱ θεόφρονες»! Μὲ τὰ λόγια αὐτά, Ἱερώτατοι ἀδελφοὶ Ἀρχιερεῖς, Εὐλαβέστατοι λοιποὶ κληρικοί, Ἐξοχώτατοι κύριοι βουλευταί, Ἐντιμολογιώτατοι Ἄρχοντες τοῦ Θρόνου, καὶ εὐλογημένα τέκνα τῆς Ἐκκλησίας, ὁ Ἅγιος Κοσμᾶς ὁ Μελῳδὸς μᾶς παρακινεῖ νὰ πανηγυρίσουμε τὴν πάνσεπτον Κοίμησιν καὶ ἱερὰν εἰς οὐρανοὺς Μετάστασιν τῆς Παναγίας Θεομήτορος! «Πανηγυριζέτωσαν οἱ θεόφρονες»! Ὅσοι πιστεύουν εἰς τὸν Χριστόν, ὅσοι προσκυνοῦν τὴν πανύμνητον Δέσποιναν Μαρίαν ὡς ἀληθῆ Θεοτόκον, ὅσοι αἰσθάνονται τέκνα της, κατὰ τὴν υἱοθεσίαν ποὺ μᾶς χαρίζει ὁ Υἱός της, ἄς πανηγυρίζουν σήμερον! Διότι αὐτή, ἡ ὁποία «ἐν τῇ Γεννήσει τὴν παρθενίαν ἐφύλαξε», κατὰ τὴν σημερινὴν Κοίμησίν της δὲν ἐγκατέλειψε τὸν κόσμον, ἀλλ ὡς Κυρία τοῦ κόσμου καὶ Παντάνασσα, Παντοβασίλισσα - ὅπως θὰ ἔλεγαν οἱ Τριγλιανοί-, φέρει ἐνώπιον τοῦ Θρόνου τοῦ Υἱοῦ της ὅλον τὸν κόσμον, δεομένη ἀπαύστως ὑπὲρ ὅλων τῶν ἀνθρώπων. Ἐκείνη ποὺ εἶναι ὁ «κόσμος» τοῦ κόσμου, δηλαδὴ τὸ στολίδι καὶ ἡ εὐπρέπεια ὅλης τῆς Δημιουργίας, γίνεται μεσίτρια τοῦ κόσμου πρὸς τὸν Οἰκτίρμονα Θεόν, καὶ μεταβιβάζει τὸν πόνον τοῦ κόσμου, τὴν ἀγωνίαν τοῦ κόσμου, τὸν φόβον τοῦ κόσμου, τὴν ἀνάγκην τοῦ κόσμου, ἀλλὰ καὶ τὴν ἐλπίδα καὶ τὸν πόθον τοῦ κόσμου εἰς τὸν Σωτῆρα τοῦ κόσμου, ὁ Ὁποῖος τὴν τιμᾷ ὡς Μητέρα Του καὶ ἐπακούει εὐχαρίστως τῶν μητρικῶν πρεσβειῶν καὶ ἱκεσιῶν της! «Πανηγυριζέτωσαν, λοιπόν, οἱ θεόφρονες», διότι ἡ Παναγία εἶναι γιὰ πάντα δική μας! «Τεμέτερον Παναΐαν τρανέσσαν»! Ἀλλά, ἀγαπητοὶ παρόντες καὶ ὅσοι εἶσθε μαζί μας νοερῶς ἢ τηλεοπτικῶς αὐτὴν τὴν στιγμήν, αὐτὸ τὸ «πανηγυριζέτωσαν οἱ θεόφρονες», τοῦ ἱεροῦ ὑμνογράφου ἐφέτος προσλαμβάνει διὰ τὴν Μητέρα Ἐκκλησίαν τῆς Κωνσταντινουπόλεως καὶ τὰ ἀνὰ τὸν κόσμον εὐσεβῆ τέκνα της νέας διαστάσεις! Μετὰ ἀπὸ ὀγδόντα ὀκτὼ ἔτη ληθάργου καὶ σιωπῆς, «ἀητὲτς ἐπαραπέτανεν ψηλὰ σὰ ἐπουράνια» καὶ ἰδοὺ ὅτι, κατόπιν τῆς ἀδείας τῶν ἐντίμων τοπικῶν ἀρχῶν τῆς Τουρκίας, τὰς ὁποίας καὶ διὰ τοῦτο καὶ ἐπαινοῦμεν καὶ εὐγνωμόνως εὐχαριστοῦμεν, ἐδῶ, εἰς τὸ ὄρος Μελᾶ, εἰς τὸ παλλάδιον τῆς Θεομητορικῆς εὐλαβείας τοῦ Πόντου, τῆς 8

9 Καππαδοκίας, ὅλης τῆς Μικρᾶς Ἀσίας, τῆς Νοτίου Ρωσσίας, τῆς Οὐκρανίας καὶ τῶν Παραδουναβίων Χωρῶν, εἰς τὴν πανίερον Πατριαρχικὴν ἡμῶν καὶ Σταυροπηγιακὴν Μονὴν τῆς Ὑπεραγίας Θεοτόκου τῆς Σουμελιώτισσας, ἔστω καὶ χωρὶς «λαλίαν» ἀπὸ τὰ τέως «τρανταπέντε σήμαντρα καὶ τὰ δεκοχτὼ καμπάνας» τοῦ ᾄσματος, ἀκούσθηκε καὶ πάλιν γλυκύτατον τὸ «Πεποικιλμένη τῇ θείᾳ δόξῃ ἡ ἱερὰ καὶ εὐπρεπής, Παρθένε, μνήμη σου»! Ἀκούσθηκε ξανὰ τὸ παρήγορον «ἐν τῇ Γεννήσει τὴν παρθενίαν ἐφύλαξας, ἐν τῇ Κοιμήσει τὸν κόσμον οὐ κατέλιπες, Θεοτόκε»! Τελεῖται καὶ πάλιν ἡ Θεία Λειτουργία, καὶ μάλιστα Πατριαρχική, τοῦ Θεοῦ ἐπιφυλάξαντος εἰς τὴν ἡμετέραν Μετριότητα τὴν μεγάλην συγκίνησιν καὶ χαράν, τὴν ὁποίαν μόνον εἰς τὰ ὄνειρά της εἶδε μακρὰ σειρὰ ἐκ τῶν ἀοιδίμων σεβασμίων προκατόχων μας Οἰκουμενικῶν Πατριαρχῶν! «Ἴδετε, λαοὶ καὶ θαυμάσατε! Τὸ ὄρος γὰρ τὸ ἅγιον καὶ ἐμφανέστατον Θεοῦ», τὸ Ποντιακὸν Θεομητοροσκέπαστον ὄρος Μελᾶ, καὶ πάλιν, ὅπως καὶ κατὰ τοὺς παλαιοὺς χρόνους τῆς ἀνθήσεως ἐδῶ τῆς χριστιανικῆς εὐσεβείας καὶ τοῦ Μοναχισμοῦ, «ἐφ ὕπερθεν αἴρεται, οὐρανὸς ἐπίγειος, ἐν ἐπουρανίῳ, καὶ ἀφθάρτῳ χθονὶ οἰκιζόμενος»! (Δ ᾠδὴ Α Κανόνος). Ἡνώθη καὶ πάλιν, μετὰ ἀπὸ ἐννέα περίπου δεκαετίας, ἡ ἁγιοτόκος καὶ ἁγιοτρόφος γῆ τοῦ Πόντου μὲ τὸν οὐρανόν! Ἄγγελοι καὶ Ἀρχάγγελοι, Ὅσιοι καὶ Μάρτυρες καὶ Ἱεράρχαι, πνεύματα δικαίων τετελειωμένα, ψυχαὶ εὐσεβῶς κεκοιμημένων πατέρων μας ἀναρίθμητοι, συμπροσεύχονται σήμερον μαζί μας, ᾄδοντες ἐν εὐφροσύνῃ ἐξαίσιον ὕμνον πρὸς τὴν Ἀρχοντοδέσποιναν τοῦ Πόντου, τῆς Σουμελᾶ τὴν Παναγίαν! Πανηγυρίζουν μὲ ἔξαλλον χαρὰν οἱ Ἅγιοι Κτήτορες τῆς Μονῆς Βαρνάβας καὶ Σωφρόνιος, ὁ Ὅσιος Χριστοφόρος, οἱ γείτονες Τίμιος Πρόδρομος τοῦ Βαζελῶνος, Ἅγιος Γεώργιος Περιστερεώτας ἀπὸ τὸ Πυργὶ καὶ Ἅγιος Εὐγένιος τῆς Τραπεζοῦντος! Σκιρτοῦν ἀπὸ ἀγαλλίασιν αἱ μακάριαι ψυχαὶ τῶν ἀοιδίμων Μεγάλων Κομνηνῶν, Ἰωάννου τοῦ Β, Ἀλεξίων Β καὶ Γ, Βασιλείου καὶ Μανουὴλ τοῦ Γ, ὡς καὶ τῶν Σκαρλάτου, Στεφάνου καὶ Ἰωάννου Ὑψηλάντου, τῶν μακαριστῶν Ἡγεμόνων τῶν Παραδουναβίων Χωρῶν, καὶ συμψάλλουν μαζί μας «ᾠδὴν τὴν ἐξόδιον» εἰς τὴν Θεομήτορα! Μαζί των, πιστεύομεν ὅτι θὰ αἰσθάνωνται χαρὰν καὶ ἱκανοποίησιν καὶ αἱ ψυχαὶ τῶν Ὀθωμανῶν Σουλτάνων Βαγιαζὴτ τοῦ Β, Σελὴμ τοῦ Α καὶ τοῦ Β, Μουρὰτ τοῦ Γ, Ἰμπραὴμ τοῦ Α, Μεχμὲτ τοῦ Δ, Σουλεϊμὰν τοῦ Β, Μουσταφᾶ τοῦ Β καὶ Ἀχμὲτ τοῦ Γ, οἱ ὁποῖοι ἐπίσης ἠγάπησαν, ὑπεστήριξαν, ἐνίσχυσαν ποικιλοτρόπως καὶ ἐτίμησαν τὴν Μονὴν καὶ τοὺς Μοναχοὺς αὐτῆς, διότι κάποιο θαῦμα τοὺς εἶχε κάμει ἡ Παναγία, κάποιαν εὐεργεσίαν της εἶχον δεχθῆ καὶ αὐτοί! Ἔγινε, λοιπόν, καὶ πάλιν ἡ Παναγία Σουμελᾶ κοινὸν σημεῖον ἀναφορᾶς ὅλων μας, καὶ μαζί μας σήμερα, ἐκτὸς ἀπὸ τὰ πλήθη τῶν ἐξ Ἑλλάδος, Ρωσσίας, Οὐκρανίας καὶ ἄλλων χωρῶν προσκυνητῶν, εὑρίσκονται ἐδῶ τόσον ὁ Θεοφιλέστατος Ἐπίσκοπος Ποντὸλσκ κ. Τύχων, κομιστὴς τῆς πρὸς τὴν Μονήν μας μεγάλης εὐλαβείας τῶν Ρώσσων ἀδελφῶν μας, ὅσον καὶ ὁ προτελευταῖος 9

10 ἡγούμενος τῆς ἐν Βερμίῳ ἀναδενδράδος τῆς Σουμελᾶ Ἱερώτατος Μητροπολίτης Δράμας κ. Παῦλος, ἐντεῦθεν ἕλκων τὴν καταγωγήν, ὡς καὶ οἱ συμπροσευχόμενοι Ἱερώτατοι Μητροπολῖται Νεαπόλεως καὶ Σταυρουπόλεως κ. Βαρνάβας καὶ Μεσσηνίας κ. Χρυσόστομος, τῶν ὁποίων τὴν παρουσίαν, ὡς καὶ τῶν Ἐξοχωτάτων κυρίων Βουλευτῶν ἐξ Ἑλλάδος καὶ ἐκ Ρωσσίας καὶ πάντων τῶν λοιπῶν προσελθόντων προσκυνητῶν, χαιρετίζομεν μὲ πολλὴν ἀγάπην καὶ ἐγκαρδιότητα. Χαιρετίζομεν ἐπίσης μὲ πολλὴν τιμὴν τὴν παρουσίαν τῶν ἐκπροσώπων τῆς ἐντίμου Τουρκικῆς Κυβερνήσεως καὶ τῶν τοπικῶν ἀρχῶν. Διαβεβαιούμεθα καὶ αὐτοὺς καὶ ὅλον τὸν ἐπιτόπιον πληθυσμὸν ὅτι οἱ Χριστιανοὶ συνερρεύσαμεν ἐδῶ σήμερον ὡς ἄγγελοι εἰρήνης καὶ φιλίας, μὲ τὰ καλλίτερα δι αὐτοὺς αἰσθήματα. Ἡ Παναγία, ἄλλωστε, μᾶς ἑνώνει ὅλους, ἐὰν λάβωμεν ὑπ ὄψιν ὅτι πάρα πολλὰ θαύματα καὶ θεραπείας ποικίλων ἀσθενειῶν ἔκανε ἀδιακρίτως ἡ Σουμελιώτισσα καὶ εἰς Χριστιανοὺς καὶ εἰς Μουσουλμάνους, καὶ εἰς Ρωμηοὺς, καὶ εἰς Τούρκους! καὶ εἰς Ρώσσους, καὶ εἰς Γεωργιανούς, καὶ εἰς Ρουμάνους! Εἶναι δροσοπηγὴ θείων χαρίτων ἡ πανύμνητος Θεοτόκος καὶ ξεδιψᾶ ἀδιακρίτως ὅλους τοὺς προστρέχοντας εἰς αὐτήν! Ἀλλὰ καὶ τὸ Κοράνιον τὴν τιμᾷ ὡς Προφήτιδα καὶ τῆς ἀφιερώνει σελίδας ὁλοκλήρους μὲ ὡραίους λόγους εὐλαβείας καὶ μὲ ἀρκετὰ στοιχεῖα ἀπὸ τὸν βίον της, γνωστὰ εἰς ἡμᾶς ἀπὸ τὴν ἱερὰν Παράδοσιν τῆς Ἐκκλησίας. Ὅταν πρὸ ἐτῶν εἰς τὴν Ἀδελαΐδα τῆς Αὐστραλίας κάποιοι κατεσκεύασαν μίαν βλάσφημον εἰκόνα διὰ νὰ ἐμπαίξουν τὴν Παναγίαν, πρῶτος ὁ μουσουλμάνος θρησκευτικὸς λειτουργὸς τῆς πόλεως ἔσπευσε, μαζὶ μὲ τὸν ἐκεῖ Ἐπίσκοπόν μας (Ἀριανζοῦ Ἰωσήφ), νὰ διαμαρτυρηθῇ ἐντόνως διὰ τὴν ἐνέργειαν ἐκείνην καὶ νὰ ἀπαιτήσῃ σεβασμὸν πρὸς τὴν πάνσεπτον Παρθένον Μαρίαν. Ἄς εἶναι ἡ Παναγία ἡ Σουμελιώτισσα, ἡ Ἀθηνιώτισσα Παναγία, ἡ Παναγία τοῦ Εὐαγγελιστοῦ Λουκᾶ, ἡ Κυρία τοῦ Πόντου, ἐγγυήτρια καλλιτέρων ἡμερῶν διὰ τοὺς δύο λαούς, οἱ ὁποῖοι συναντῶνται σήμερον εἰς τὸ ἐδῶ ἑορτάζον πανίερον σέβασμά της! «Ἐκεῖ ἀτὲν προσκύναναν Χριστιανοὶ καὶ Τοῦρκοι». Τὸ προσκύνημά μας αὐτὸ ἄς εἶναι μία ἐπὶ πλέον γέφυρα ἐπικοινωνίας καὶ ἐμπιστοσύνης ἀνάμεσα εἰς τοὺς δύο λαοὺς. Ἀδελφοὶ καὶ τέκνα ἐν Κυρίῳ, παιδιὰ τῆς Παναγίας, σεῖς ὅλοι ποὺ συρρεύσατε σήμερα «σοῦ Μελᾶ», σ αὐτὸ τὸ μέγα μοναστῆρι ποὺ «ἔχτισαν καλόγεροι, λαὸς καὶ βασιλιάδες»! Σήμερα ζοῦμε ἕνα κορυφαῖο θρησκευτικὸ καί ἱστορικὸ γεγονός. Σήμερα σταματοῦν «τὰ δάκρε τὴ Παναΐας» καθὼς ὑποδέχεται ἐδῶ πολυάριθμα τὰ παιδιά της «ἐκ δυσμῶν, καὶ βορρᾶ, καὶ θαλάσσης, καὶ ἑῴας» (ᾨδὴ η Κανόνος τοῦ Ἁγίου Πάσχα). Σήμερα ὁ Πόντος γίνεται πραγματικὰ Εὔξεινος καθὼς δέχεται καραβάνια ὁλόκληρα προσκυνητῶν ποὺ γεμίζουν τοὺς δρόμους καὶ τὰ δρομάκια καὶ τὲς ἀνωφέρειες καὶ τὲς πλαγιὲς τῶν βουνῶν ποὺ ὁδηγοῦν στὸν ἱερό βράχο ὅπου ἡ Παναγία ἡ Σουμελιώτισσα θρονιασμένη ἐκεῖ ψηλά- ἐδῶ ψηλά, στάζει τὸ ἱερὸ δάκρυ γύρω ἀπὸ προσευχὲς καὶ λιβανωτά- ὅπως ἔγραφε ὁ νοσταλγὸς πρὸ 90 ἀκριβῶς ἐτῶν. Ὅλα αὐτὰ τὰ 88 χρόνια ἡ ἀκοίμητος κανδήλα τὴς μνήμης καὶ τῆς εὐλαβείας πρὸς τὴν Σουμελιώτισσα ἔκαιε καὶ ἐφώτιζε καὶ καθοδηγοῦσε τὴν πορεία ὅλων τῶν Ποντίων, ὅλων τῶν Ρωμηῶν, ὅλων τῶν Ὀρθοδόξων, ποὺ ἔλεγαν στὴν προσευχή τους: «Σουμελά μας Παναγία, τὴν εἰκόνα σου ἐγώ, τὴ σεπτὴ καὶ τὴν ἁγία, ἔρθα γιὰ νὰ προσκυνῶ». Χρόνια πολλά, ἀδελφοί, τέκνα ἐν Κυρίῳ καὶ λοιποὶ παριστάμενοι! Ἄξιον τὸ προσκύνημά μας! Ἐπιστρέφοντες εἰς τὰ ἴδια ἄς κρατήσουμε σὰν ἀναμμένη πασχαλινὴ λαμπάδα τὴν ἀκαταίσχυντη Θεομητορικὴ ἐλπίδα τοῦ Σουμελιώτικου Δεκαπενταυγούστου, ν ἀνθήσῃ πλουσίως μέσα μας καὶ «νὰ φέρῃ κι ἄλλο»! Ἀμήν. 10

11 Τό πρ ό σ ω πο τ ο ῦ Ἐπ ι σ κ όπου σ τ ί ς Ἐπ ι σ τ ολ έ ς τ ο ῦ Ἱ ε ρ ο μ ά ρτ υρ ο ς Ἰγ ν α τ ί ο υ Ἀποστόλου Ν. Μπουρνέλη, Ἀν. Καθηγητοῦ Α.Ε.Α.Η. Κρήτης 1. Προλεγόμενα Εἶναι γνωστό ὅτι ὁ ἱερομάρτυς Ἰγνάτιος ὁ θεοφόρος, ἔζησε στό τέλος τοῦ πρώτου αἰῶνος, διακόνησε τίς ἀνάγκες τῶν θεοφιλῶν χριστιανῶν τῆς Ἀντιοχείας καί ὑπῆρξε πρότυπο φιλαγίου Ποιμενάρχου. Οἱ Ρωμαῖοι θέλοντας νά ἐκφοβίσουν τούς χριστιανούς τῆς Μικρᾶς Ἀσίας καί νά περιορίσουν ἐν γένει τήν ἐξάπλωση τῆς νέας πίστεως, ἀποφάσισαν νά τόν ὁδηγήσουν διά ξηρᾶς, ὁδοιπορώντας ἀπό τήν Ἀντιόχεια ἕως τή Ρώμη, συνοδείᾳ στρατιωτικοῦ ἀποσπάσματος, γιά νά ριφθεῖ ὡς βορά στά θηρία. Παρά τίς φοβερές ταλαιπωρίες πού ὑπέστη, ὄχι μόνο τό φρόνημά του παρέμεινε ἀκμαῖο ἀλλά καί ἐπιπροσθέτως συνέγραψε καί ἀπέστειλε ὁρισμένες ἐπιστολές, δίδοντας ὁδηγίες πρός τούς χριστιανούς γιά τήν κατά Θεόν βιοτή τους 1. Ἀπό τόν πλοῦτο τῶν θεολογικῶν νοημάτων τους θά παραθέσουμε κάποια, πού κατά τή γνώμη μας εἶναι ἀξιοσήμαντα καί σχετίζονται μέ τό πρόσωπο τοῦ Ἐπισκόπου, ὁ ὁποῖος ἀποτελεῖ τό κέντρο καί τόν ἐγγυητή τῆς Ἐκκλησιαστικῆς ἑνότητος. 2. Αἱ τρεῖς ἱερατικαί τάξεις Εἶναι ἀναμφισβήτητη ἀλήθεια ὅτι μετά τά εὐαγγελικά καί ἀποστολικά κείμενα, οἱ ἐπιστολές τοῦ Ἱερομάρτυρος Ἰγνατίου ἀποτελοῦν ἁπτή ἀπόδειξη ὅτι εἰς τήν Ἐκκλησία ὑπάρχει Ὁ Ἅγιος Ἰγνάτιος ὁ Θεοφόρος κατασπαράζεται ἀπό τά θηρία στή Ρώμη. ἱερατική τάξις τριῶν βαθμῶν. Αὐτή ἱεραρχεῖται καί ἑρμηνεύεται ὡς εἰκόνα τῆς οὐρανίου ἱεραρχίας. Οἱ διάκονοι, οἱ πρεσβύτεροι καί οἱ Ἐπίσκοποι ὡς ἱερατεῖον, διακρίνονται μεταξύ τους καί ὡς πρός τή θέση, καί ὡς πρός τό ἀξίωμα καί ὡς πρός τή διακονία, χωρίς αὐτό νά σημαίνει διαίρεση τοῦ ἐκκλησιαστικοῦ σώματος, ἀλλά προσδιορισμός διαφορετικῶν ρόλων, πού κατατείνουν στήν ὁλοπρόθυμη διακονία τοῦ λαοῦ τοῦ Θεοῦ ἀπό τίς τάξεις τῶν ὑπηρετούντων. Στίς τρεῖς ἱερατικές βαθμίδες θά πρέπει νά ἐνταχθοῦν καί οἱ συνεργάτες λαϊκοί ἄνδρες καί γυναῖκες, οἱ ὁποῖοι ἀπό τήν πλευρά τους συνεισφέρουν γιά τήν προαγωγή τοῦ ὅλου σώματος τῆς Ἐκκλησίας. Εὐθύς ἀμέσως παραθέτομε τρία ἀποσπάσματα, τεκμηριώνοντας τίς προηγούμενες σκέψεις. «Τῷ ἐπισκόπῳ ὑποτάσσεσθε ὡς τῷ Κυρίῳ Ἀλλ ὑποτάσσεσθε καί τῷ πρεσβυτερίῳ ὡς ἀποστόλοις Ἰησοῦ Χριστοῦ τῆς ἐλπίδος ἡμῶν, ἐν ᾧ διάγοντες, ἐν αὐτῷ εὑρεθησόμεθα. Δεῖ δέ καί τούς διακόνους ὄντας μυστηρίων Χριστοῦ Ἰησοῦ, κατά πάντα τρόπον ἀρέσκειν οὐ γάρ βρωμάτων καί ποτῶν εἰσίν διάκονοι, ἀλλ Ἐκκλησίας Θεοῦ ὑπηρέται» 2. Καί σέ ἄλλη ἐπιστολή του ὁ θεοφόρος Ποιμήν ἐπισημαίνει. «Πάντες τῷ ἐπισκόπῳ ἀκολουθεῖτε, ὡς ὁ Χριστός Ἰησοῦς τῷ Πατρί καί τῷ πρεσβυτερίῳ δέ, ὡς τοῖς ἀποστόλοις. Τούς δέ διακόνους ἐντρέπεσθε, ὡς Θεοῦ ἐντολήν διακονοῦντας» 3. Σέ μία τρίτη 11

12 παράθεση ὁ θεῖος Πατήρ ὑπογραμμίζει ὅτι «Ἐν ὁμονοίᾳ Θεοῦ σπουδάσατε πάντα πράττειν. Προκαθημένου τοῦ ἐπισκόπου εἰς τόπον Θεοῦ, καί τῶν πρεσβυτέρων εἰς τόπον συνεδρίου τῶν ἀποστόλων καί τῶν διακόνων, τῶν ἐμοί γλυκυτάτων, πεπιστευμένων διακονίαν Ἰησοῦ Χριστοῦ» 4. Ἔτσι δίδεται ἀνάγλυφα ἡ εἰκόνα τοῦ ἱερατείου καί ἡ πρέπουσα τιμή πού ἁρμόζει σέ κάθε πρόσωπο ἐκ τῶν τριῶν βαθμῶν τῆς ἱερωσύνης, ἀποδίδοντας φυσικά τήν πρώτιστη τιμή εἰς τόν Ἐπίσκοπον, ἐκ τοῦ ὁποίου ἡ χάρις μεταδίδεται εἰς τούς ἱερεῖς, διακόνους καί λαϊκούς. 3. Ἀνάληψη Ἐ π ι σ κ ο π ι κ ο ῦ ἀξιώματος παρά Θεοῦ Ὁ θεηγόρος Πατήρ πιστεύει κατ ἀρχήν ὅτι τό ἱερατικό ἀξίωμα δέν μπορεῖ νά συγκριθεῖ μέ κοσμικά ἀξιώματα, οὔτε καί δίδεται παρά ἀνθρώπων. Ὁ ἴδιος παρακαλεῖ τόσο οἱ ἱερωμένοι, ὅσο καί οἱ λαϊκοί νά εἶναι στολισμένοι μέ τίς θεῖες ἐντολές: «Ἐστέ οὖν καί σύνοδοι πάντες, θεοφόροι καί ναοφόροι, χριστοφόροι, ἁγιοφόροι, κατά πάντα κεκοσμημένοι ἐν ταῖς ἐντολαῖς Ἰησοῦ Χριστοῦ» 5. Ἐν συνεχεία προτείνει τήν ἄρρηκτη σύνδεση πάντων μέ τόν Ἰησοῦ Χριστό καί τό μυστήριο τῆς θείας εὐχαριστίας, τό ὁποῖο ἀναιρεῖ ἀκόμα καί τό θάνατο. «Οἱ κατ ἄνδρα κοινῇ πάντες ἐν χάριτι ἐξ ὀνόματος συνέρχεσθε ἐν μιᾷ πίστει καί ἐν Ἰησοῦ Χριστῷ, τῷ κατά σάρκα ἐκ γένους Δαβίδ, τῷ υἱῷ ἀνθρώπου καί υἱῷ Θεοῦ, εἰς τό ὑπακούειν ἡμᾶς τῷ ἐπισκόπῳ καί τῷ πρεσβυτερίῳ ἀπερισπάστῳ διανοίᾳ, ἕνα ἄρτον κλῶντες, ὅς ἐστιν φάρμακον ἀθανασίας, ἀντίδοτος τοῦ μή ἀποθανεῖν, ἀλλά ζῆν ἐν Ἰησοῦ Χριστῷ διά παντός» 6. Κατόπιν τούτων, ὁ θεῖος ἀνήρ πιστεύει ὅτι ἡ ἱερωσύνη δέν μπο- 12 ρεῖ νά συγκριθεῖ μέ τά γήϊνα, διότι «οὔτε γάρ Θεοῦ κρείττων, ἤ παραπλήσιος ἐν πᾶσι τοῖς οὗσιν οὔτε δέ ἐν Ἐκκλησίᾳ ἐπισκόπου τι μεῖζον, ἱερωμένου Θεῷ ὑπέρ τῆς τοῦ κόσμου παντός σωτηρίας οὔτε βασιλέως τις παραπλήσιος ἐν ἄρχουσιν, εἰρήνην καί εὐνομίαν τοῖς ἀρχομένοις πρυτανεύοντος» 7. Ὅσον ἀφορᾶ τήν ἀνάληψη αὐτοῦ τοῦ ἔργου, ὁ θεοδίδακτος Πατήρ θά ὑπογραμμίσει ὅτι αὐτό ἀνήκει εἰς τόν οὐράνιο Πατέρα καί τόν Υἱόν Του Ἰησοῦν. Σέ μία ἐκ τῶν ἐπιστολῶν του τονίζει. «Θεασάμενος ὑμῶν τόν ἐπίσκοπον, ἔγνων ὅτι οὐκ ἀφ ἑαυτοῦ, οὐδέ δι ἀνθρώπων ἠξιώθη τήν διακονίαν τήν εἰς τό κοινόν ἀν ήκου σαν ἐγχειρισθῆναι, οὐδέ κατά κεν ο δ ο ξ ί α ν, ἀλλ ἐν ἀγάπῃ Ἰησοῦ Χριστοῦ, καί Θεοῦ Πατρός τοῦ ἐγείραντος αὐτόν ἐκ νεκρῶν. Οὗ καταπέπληγμαι τήν ἐπιείκειαν ὅς σιγῶν πλέον δύναται τῶν πλέον λαλούντων» 8. Κατ εὐδοκία λοιπόν Θεοῦ, οἰκονομία Υἱοῦ, συνεργοῦντος τοῦ Ἁγίου Πνεύματος καί τοῦ ἀνθρωπίνου παράγοντος πραγματοποιεῖται ἡ ἀνάληψη αὐτῆς τῆς διακονίας ἐπί γῆς μέ στόχο τίς ὑπεργήινες μονές. Κάθε ἱερωμένος εἰσερχόμενος εἰς τά «ἅγια τῶν ἁγίων» συναισθάνεται ἀπό τή μιά πλευρά τήν ἀναξιότητά του καί ἀπό τήν ἄλλη τό μέγεθος τῆς φιλανθρωπίας τοῦ Θεοῦ, ὁ ὁποῖος τόν καθιστᾶ οἰκονόμον τῶν μυστηρίων του. Θεοῦ τό δῶρον λοιπόν, ἀφοῦ «οὐδείς ἄξιος τῶν συνδεδεμένων ταῖς σαρκικαῖς ἐπιθυμίαις καί ἡδοναῖς προσέρχεσθαι ἤ προσεγγίζειν ἤ λειτουργεῖν σοι βασιλεῦ τῆς δόξης» 9. Ὁ Ἅγιος Γρηγόριος ὁ Νεοκαισαρείας, μόλις χειτοτονήθηκε Ἐπίσκοπος, χειρόγραφο. 4. Σχέση λαοῦ, ἱερατείου καί Ἐπισκόπου Ὁ φιλόθεος Πατήρ ἀναλύει τή σχέση πού

13 καλιεργεῖται μεταξύ τῶν λαϊκῶν καί κληρικῶν κατά τή διακονία τους καταγράφοντας μεγάλες ἀλήθειες. Οὐδείς βαπτισμένος δύναται νά εἶναι ἀκέφαλος ἤ αὐτόνομος. Πάντες ὀφείλουν ὑπακοή γιά νά συγκροτεῖται τό σῶμα τῆς Ἐκκλησίας καί νά ἐπιτυγχάνεται ὄχι μόνο ἡ ἑνότητα ἀλλά καί ἡ κατά Θεόν πρόοδός τους. Καταρχάς ὁ σεπτός Ἱεράρχης ἐπισημαίνει ὅτι «πρέπον ἐστι μή μόνον καλεῖσθαι χριστιανούς ἀλλά καί εἶναι. Οὐ γάρ τό λέγεσθαι, ἀλλά τό εἶναι μακάριον ποιεῖ» 10. Ἐν συνεχείᾳ παρουσιάζει τά πιστά μέλη τῆς Ἐκκλησίας νά βιώνουν τήν ὑπακοή μεταξύ τους, μέ στόχο τήν κοινωνία μετά τοῦ Ἰησοῦ. «Οἱ λαϊκοί τοῖς διακόνοις ὑποτασσέσθωσαν. Οἱ διάκονοι, τοῖς πρεσβυτέροις οἱ πρεσβύτεροι, τῷ ἐπισκόπῳ ὁ ἐπίσκοπος, τῷ Χριστῷ ὡς αὐτός τῷ Πατρί» 11. Ἀκολούθως μέ χαρακτηριστικούς συμβολισμούς προσπαθεῖ νά καταδείξει τό πνεῦμα διακονίας ἀλλά καί τή γνήσια συμπεριφορά τῶν μελῶν τῆς Ἐκκλησίας λέγοντας. «Ὁ ἐπίσκοπος τοῦ Πατρός τῶν ὅλων τύπος ὑπάρχει. Οἱ δέ πρεσβύτεροι, ὡς συνέδριον Θεοῦ, καί σύνδεσμος ἀποστόλων Χριστοῦ. Χωρίς τούτων Ἐκκλησία ἐκλεκτή οὐκ ἔστιν, οὐ συνάθροισμα ἁγίων, οὐ συναγωγή ὁσίων. Πέπεισμαι δέ καί ὑμᾶς οὕτω διακεῖσθαι» 12. Τελικός ἐπιδιωκόμενος σκοπός εἶναι οἱ πάντες νά λειτουργοῦν κατά τόν πλοῦτον τῶν χαρισμάτων τους προσφέροντες πολύτιμες ὑπηρεσίες καί εὑρισκόμενοι σέ ἄμεση σχέση μέ τό σῶμα τῆς Ἐκκλησίας. Γιά νά κάνει σαφή τήν ἄποψή του ὁ ἱερομάρτυς Ἰγνάτιος παρομοιάζει τούς πιστούς καί ἱερωμένους σάν χορδές μιᾶς κιθάρας πού δημιουργοῦν ἁρμονία, ὅταν αὐτές πάλλονται ἀπό τήν κιθαρωδό. «Τό γάρ ἀξιονόμαστον πρεσβυτέριον ἄξιον ὄν τοῦ Θεοῦ, οὕτως συνήρμοσται τῷ ἐπισκόπῳ, ὡς χορδαί κιθάρᾳ. συνδεδεμένοι οὕτω τῇ ὁμονοίᾳ καί συμφώνῳ ἀγάπῃ, ἧς ἐστιν ἀρχηγός καί φύλαξ Ἰησοῦς ὁ Χριστός. Καί οἱ κατ ἄνδρα δέ χορός γένεσθε εἷς, ἵνα σύμφωνοι ὄντες ἐν ὁμονοίᾳ, συνάφειαν Θεοῦ λαβόντες ἐν ἑνότητι, ἕν γένησθε τῇ συμφωνίᾳ, τῷ Θεῷ Πατρί καί τῷ ἡγαπημένῳ Υἱῷ αὐτοῦ Ἰησοῦ Χριστῷ τῷ Κυρίῳ ἡμῶν» 13. Σέ ἄλλη ἐπιστολή του προσδιορίζει ἔτι περισσότερο τήν θέση τοῦ Ἐπισκόπου ἐν τῇ Ἐκκλησίᾳ ἀλλά καί τήν εὐθύνη τοῦ κληρικ ο λ α ϊ κ ο ῦ σ τ ο ιχε ί ο υ ἔναντι τῆς δ ι ακον ί α ς πού ἀναλαμβάν ε ι, προκειμένου κάθε ἔργο νά εἶναι ἀ σ φ α λ έ ς, δόκιμο καί εὐλογημένο. «Μηδείς χωρίς ἐπισκόπου τι πρασσέτω τῶν ἀνηκόντων εἰς τήν Ἐκκλησίαν. Ἐκείνη βέβαια εὐχαριστία ἡγείσθω ἡ ὑπό τόν ἐπίσκοπον οὖσα, ἤ ᾧ ἄν αὐτός ἐπιτρέψη. Ὅπου ἄν φανῇ ὁ ἐπίσκοπος ἐκεῖ τό πλῆθος ἔστω ὥσπερ ὅπου ἄν ᾖ ὁ Χριστός, ἐκεῖ ἡ καθολική Ἐκκλησία. Οὐκ ἐξόν ἐστιν χωρίς τοῦ ἐπισκόπου, οὔτε βαπτίζειν οὔτε προσφέρειν, οὔτε θυσίαν προσκομίζειν, οὔτε δοχήν ἐπιτελεῖν ἀλλ ὅ ἄν ἐκεῖνος δοκιμάσῃ τοῦτο καί τῷ Θεῷ εὐάρεστον, ἵνα ἀσφαλές ᾖ καί βέβαιον πᾶν ὅ ἄν πράσσεται» 14. Κατανοοῦμε λοιπόν ὅτι ὁ ρόλος τοῦ Ἐπισκόπου δέν εἶναι μέ κοσμική ἔννοια διοικητικός ἤ συντονιστικός ἀλλά ἑνωτικός καί ἁγιαστικός. Τό πρόσωπό του εἰκονίζει τόν Κύριον ὅπου καί ὀφείλει νά προσβλέπει κάθε μέλος κατά τήν ἐπίγεια πολιτεία του. Μάλιστα γιά νά ἐπισημαίνει ἔτι περισσότερο αὐτή Ἡ εἰς Ἐπίσκοπον χειροτονία τοῦ Ἁγίου Νικολάου τοιχογραφία ἀπό τή Μονή Decani τῆς Σερβίας,

14 τήν ἐκκλησιολογική θέση του, ὁ φιλάδελφος Ποιμήν λέγει. «Ὁ τιμῶν ἐπίσκοπον ὑπό Θεοῦ τιμηθήσεται ὥσπερ οὖν ὁ ἀτιμάζων αὐτόν, ὑπό Θεοῦ κολασθήσεται» 15. Καί ἀλλοῦ συμπληρώνει τήν ἐκκλησιολογία του λέγοντας: «Ὅσοι γάρ Χριστοῦ εἰσιν, οὗτοι μετά τοῦ ἐπισκόπου εἰσιν ὅσοι δ ἄν ἐκκλίνωσιν αὐτοῦ, καί τήν κοινωνίαν ἀσπάσονται μετά τῶν κατηραμένων, οὗτοι σύν αὐτοῖς ἐκκοπήσονται οὐ γάρ εἰσι γεώργιον Χριστοῦ, ἀλλ ἐχθροῦ σπορά» Ἐπιλεγόμενα Ἀ γ α π η τ ο ί ἀναγνῶστες, προ- 14 Ἡ εἰς Πρεσβύτερον χειροτονία τοῦ Ἁγίου Νικολάου τοιχογραφία ἀπό τή Μονή Decani τῆς Σερβίας, σφιλεῖς ἀναγνώστριες. Ἴσως τά προηγούμενα νά θεωροῦνται ὅτι ἐκφράζουν μιά ἄλλη ἐποχή, ὅτι εἶναι δύσκολα νά ἐφαρμοστοῦν σήμερα, ὅτι ἀφαιροῦν τήν ἀνθρώπινη ἐλευθερία καί ἄλλα. Ὅμως τό κλειδί εὑρίσκεται στό πῶς ἡ ὀρθόδοξη θεολογία ἀντιλαμβάνεται τή σχέση καί θέση τῶν λαϊκῶν 17 - κληρικῶν ἐν τῇ Ἐκκλησίᾳ καί κατά πόσον τό κάθε βαπτισμένο μέλος ἐπιθυμεῖ νά ζήσει τήν ἐμπειρία μιᾶς ἄλλης βιοτῆς πέρα ἀπό τό χωροχρόνο καί τίς αἰσθήσεις. Ἡ αὐτονόμηση ἤ ἀποκοπή ἐκ τοῦ σώματος δέν ἐνδείκνυται. Ἀντ αὐτῶν προτείνεται ἡ ἔνταξη καί ἡ διακονία στό σῶμα τῆς Ἐκκλησίας, μέ κεφαλή τόν Κύριον ἡμῶν Ἰησοῦν Χριστόν καί μέ τήν εὐλογία τοῦ προεστῶτος τῆς εὐχαριστιακῆς συνάξεως -δηλαδή τοῦ Ἐπισκόπου- κατά τό μέτρο καί τή δωρεά τῆς χάριτος πού κάθε κληρικολαϊκό μέλος κατέχει. Ἡ προαγωγή τοῦ σώματος σημαίνει πνευματική πρόοδο τῶν προσώπων, καταδεικνύει τήν πορεία γιά συνάντηση τοῦ ἠγαπημένου Ἰησοῦ. Εἶναι στό χέρι μας νά τήν ἐπιτύχουμε βαδίζοντας τήν ὁδό τῆς ἀρετῆς καί ἁγιότητος, ἐφαρμόζοντας πιστά κάθε σωτήρια ἐντολή τοῦ ἐνανθρωπήσαντος. ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ 1. Περισσότερα Βλ. Κρικώνη Χ., Ἀποστολικοί Πατέρες, ἐκδ. USP, Θεσ/νίκη 1995, σσ Ἰγνατίου Θεοφόρου, Πρός Τραλλησίους 2, PG 5, 777C, 780A. 3. Ἰγνατίου Θεοφόρου, Πρός Σμυρναίους 8, PG 5, Ἰγνατίου Θεοφόρου, Πρός Μαγνησίους 5, PG 5, 764B. 5. Ἰγνατίου Θεοφόρου, Πρός Ἐφεσίους 9, PG 5, 652B. 6. Αὐτόθι 20, PG 5, 661A. 7. Ἰγνατίου Θεοφόρου, Πρός Σμυρναίους PG 5, 853A. 8. Ἰγνατίου Θεοφόρου, Πρός Φιλαδελφεῖς 1, PG 5, 820A. 9. Εὐχή Θείας Λειτουργίας Ἰωάννου Χρυσοστόμου, Ἱερατικόν, ἐκδ. Α.Δ.Ε.Ε., Ἀθήνα 1989, σ Ἰγνατίου Θεοφόρου, Πρός Μαγνησίους 4, PG 5, Ἰγνατίου Θεοφόρου, Πρός Σμυρναίους 10, PG 5, 853B. 12. Ἰγνατίου Θεοφόρου, Προς Τραλλησίους 3, PG 5, 780A. 13. Ἰγνατίου Θεοφόρου, Πρός Ἐφεσίους 4, PG 5, 736A. 14. Ἰγνατίου Θεοφόρου, Πρός Σμυρναίους 8, PG 5, 852A. 15. Αὐτόθι 10, PG 5, 853A. 16. Ἰγνατίου Θεοφόρου, Πρός Φιλαδελφεῖς 3, PG 5, 820C. 17. Περισσότερα Βλ. Μπουρνέλη Ἀ., «Ὁ λαϊκός χριστιανός κατά τήν παράδοσιν τῆς Ἐκκλησίας», Ὀρθόδοξη Μαρτυρία 78 (2006), σσ

15 Ο ἱ Θ ε ολ όγο ι τ ῆ ς Ὀ ρ θό δ ο ξ η ς Ἐ κ κ λ ησ ί α ς κ α ί ἡ ἱ σ τ ορηθε ῖ σ α ε ἰ κ όνα τ ο υ ς Ἀντωνίου Κ. ουνδουλάκη Θεολόγου, Ἁγιογράφου, Γραµµατέα Παγκρήτιου Συνδέσµου Θεολόγων ΗὈρθοδοξία, ὡς «ἀψευδής περί Θεοῦ καί κτίσεως ὑπόληψις» 1, κατά τή διατύπωση τοῦ Ἀναστασίου τοῦ Σιναΐτη, ἀποτελεῖ, ὡς γνωστόν, πεδίο ὅπου κυριαρχεῖ πρωτίστως καί κυρίως ἡ ἐμπειρία καί τό βίωμα (A Ἰω. 1, 1-4). Ἀπό τή θεοφάνεια 2 στήν ἀρχή τῆς δημιουργίας, τήν ἀποκάλυψη τοῦ Τριαδικοῦ Θεοῦ στή φιλοξενία τοῦ Ἀβραάμ, τή θεοφάνεια ἐπί Μωυσέως μέ τή φλεγόμενη καί μή καιόμενη βάτο, τή θεοπτία τοῦ προφήτη Ἡσαΐα, τήν ἐνανθρώπηση τοῦ Θεοῦ Λόγου, μέχρι τή σύναξη τῶν πιστῶν στό ναό καί τή Θεία Εὐχαριστία, ὡς κορυφαία στιγμή, τό ἐκκλησιαστικό σῶμα, βιώνει μία διαρκή ἐμπειρία, τήν Ἀποκάλυψη τοῦ Τριαδικοῦ Θεοῦ. Ἡ περιγραφή τῆς ἐμπειρίας αὐτῆς, τοῦ βιώματος, τῆς «συνάντησης» τοῦ κτίσματος μέ τόν Κτίστη, τοῦ πλάσματος μέ τόν Τριαδικό Θεό καί Δημιουργό, μέσῳ τῶν ἐνεργειῶν Του, δέν εἶναι εὔκολο ἐγχείρημα, κυρίως ὅταν καλεῖται ὁ ἄνθρωπος νά περιγράψει τόν ἀκατάληπτο καί ἀπερίγραπτο Θεό. Αὐτός εἶναι καί ὁ λόγος γιά τόν ὁποῖο ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Θεολόγος ἐφιστᾶ τήν προσοχή μας ὑπογραμμίζοντας ὅτι: «οὐ παντός, τό περί Θεοῦ φιλοσοφεῖν, οὐ παντός» 3. Πατέρες καί διδάσκαλοι τῆς Ὀρθόδοξης Ἐκκλησίας, ἀπό τήν πρωτοχριστιανική περίοδο μέχρι σήμερα, ἀπό τούς Ἀποστόλους καί τόν ἅγιο Ἰγνάτιο τό Θεοφόρο μέχρι τούς ἁγίους Σιλουανό Ἀθωνίτη, Νεκτάριο Πενταπόλεως καί τούς χαρισματικούς Γέροντες τῆς ἐποχῆς μας, ἐπιχειροῦν, ἑκούσια ἤ ἀκούσια, νά καταθέσουν τήν πραγματικότητα καί τήν ἐμπειρία αὐτή στήν ἐκκλησιαστική κοινότητα. Ὅμως σέ ὅλες αὐτές τίς περιπτώσεις, θά μποροῦσε νά ἰσχύσει, παραφρασμένο, τό ἀκόλουθο Ἁγιογραφικό χωρίο (Α Κορ. 4, 15), προσαρμοσμένο στήν περίπτωσή μας: «ἐάν γάρ μυρίους διδασκάλους ἔχητε ἐν Χριστῷ, ἀλλ οὐ πολλούς θεολόγους». Μολονότι στήν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία μνημονεύεται μεγάλος ἀριθμός Πατέρων καί Διδασκάλων τῆς πίστης μας, ἐντούτοις τό προσωνύμιο «θεολόγος», ἀποδίδεται μονάχα σέ τρία πρόσωπα: τόν Εὐαγγελιστή Ἰωάννη, τόν ἅγιο Γρηγόριο τό Ναζιανζηνό καί τόν ἅγιο Συμεών, τόν ἐπονομαζόμενο «Νέο Θεολόγο». Ὁ «ἠγαπημένος μαθητής» τοῦ Κυρίου, Ἰωάννης, «ὁ υἱός βροντῆς» (Μρ. 3, 17), -διατύπωση ἡ ὁποία συνδέεται στήν Ἐκκλησιαστική Γραμματεία 4 μέ τήν ὑψιπετή Θεολογία, εἶναι ὁ πρῶτος ἐκ τῶν τριῶν πού φέρει τό προσωνύμιο «θεολόγος» 5. Ἡ ἰδιαίτερη ἀναφορά πού γίνεται στό Εὐαγγέλιο τοῦ ἁγίου (26/9, 8/5), κυρίως στό πρῶτο κεφάλαιο, περί τοῦ Θεοῦ Λόγου, τό λοιπό συγγραφικό ἔργο του, δικαίωσε τήν προσωνυμία πού τοῦ ἀποδόθηκε. Ἡ Ἐκκλησία μας ἀνέδειξε κατά καιρούς διαπρεπεῖς Πατέρες καί διδασκάλους πού θεολόγησαν, ὅμως τό προσωνύμιο τοῦ «θεολόγου» ἀποδόθηκε μονάχα στόν ἀρχιεπίσκοπο Κωνσταντινουπόλεως, ἅγιο (25/1, 19/1, 30/1) Γρηγόριο τό Ναζιανζηνό (329/ μ.χ.), ἀναγνωρίζοντας στό πρόσωπό του τόν «ἄριστο θεολόγο» 6, τῶν θείων δογμάτων. Οἱ περίφημοι πέντε Θεολογικοί Λόγοι πού ἐκφώνησε ἀπό τό ναΐσκο τῆς Ἀναστάσεως ἤ Ἀναστασίας στήν Κωνσταντινούπολη, καθώς καί τά δογματικά στοιχεῖα πού ἀπαντῶνται στά λοιπά ἔργα του, ἀποτελοῦν ἔκφραση τοῦ βιώματος καί τῆς πνευματικῆς ἐμπειρίας πού δέχτηκε κατά τήν ἐπίγεια πορεία του. Χαρακτηριστικά εἶναι ὅσα σημειώνονται στό βίο του: «Ἐν δέ δογμάτων ὕψει καί θεολογίᾳ τοσοῦτον αὐτῷ τό περιόν τῆς δυνάμεως, ὥστε, πολλῶν κατά τούς χρόνους θεολογησάντων ἀνδρῶν ἐπί σοφίᾳ γνωρίμων, μόνον τοῦτον μετά τόν εὐαγγελιστήν Ἰωάννην θεολόγον ὀνομασθῆναι καί οἷον ἐξαίρετον αὐτῷ, ταύτην ἀποκληρωθῆναι προσηγορίαν. Ἅπαν τε 15

16 καλόν ἐν τῇ ἑαυτοῦ καρδίᾳ συνειληφώς, οὐδέ τοῦ προφητεύειν ἀπελιμπάνετο. Καί τόν λόγον, εὖ οἶδα, πιστοῦσθε, ὅσοι τοῦ ἀνδρός τῆς σοφίας κατατρυφᾶτε» 7. Τό προσωνύμιο «θεολόγος» ἀποδίδεται ἐπίσης στόν ἅγιο (12/3, 12/10) 8 Συμεών ( μ.χ.), τό «Μυστικό», τόν ἐκ τῆς Ἱερᾶς Μονῆς Ἁγίου Μάμαντος Ξηροκέρκου, ὁ ὁποῖος μέ τά Θεολογικά Κεφάλαια, μέ τούς Θεολογικούς Λόγους, μέ τό ἔργο του Θείων Ἐρώτων Ὕμνοι καί μέ τήν περί φωτός διδασκαλία, κατέθεσε τή βιωματική ἐμπειρία του μέ τό Θεό Λόγο. Ἀπό τίς ποικίλες ἑρμηνεῖες πού δόθηκαν ὡς ἐπεξήγηση τῆς προσωνυμίας τοῦ Συμεών, ὡς «Νέου Θεολόγου», ἐπικράτησε ἐκείνη ἡ ὁποία τόν συνδέει μέ τούς μαθητές του. Σύμφωνα μέ τήν τρίτη αὐτή ἑρμηνεία, ὀνομάστηκε «Νέος» γιά νά διακριθεῖ ἀπό τούς Ἰωάννη καί Γρηγόριο καί «θεολόγος», διότι, ὅπως σημειώνει ὁ μαθητής του Νικήτας Στηθάτος, «ὡς ὁ ἠγαπημένος (Ἰωάννης) ἐθεολόγει καί τά τῆς θεολογίας ὅλαις νυξίν ἀνετάττετο» 9. Οἱ τρεῖς αὐτοί Θεολόγοι τιμῶνται, ὅπως ἤδη 16 σημειώσαμε, χωριστά ὁ καθένας στόν ἑορτολογικό κύκλο τῆς Ὀρθόδοξης Ἐκκλησίας, ὅμως δέν ἔχει θεσπιστεῖ ἰδιαίτερη ἑορτή κατά τήν ὁποία θά ἑορτάζουν ἀπό κοινοῦ. Ἐξ ὅσων ἐπίσης μπορῶ νά γνωρίζω, δέν ὑπάρχει εἰκόνα ὅπου ἱστοροῦνται καί οἱ τρεῖς μαζί. Τό 2000, μέ τήν προτροπή καί ὑπόδειξη τοῦ κατά σάρκα ἀδελφοῦ μου, Ἐμμανουήλ Δουνδουλάκη 10, ἱστόρησα τήν πρώτη φορητή εἰκόνα τῆς «Σύναξης τῶν Θεολόγων», διαστάσεων 65 cm Χ 52 cm, κατά τό πρότυπο τῆς Σύναξης τῶν Ἀρχαγγέλων, τήν ὁποία ὁλοκλήρωσα στίς 4 Μαΐου 2002 καί ἀπό τότε βρίσκεται στήν προσωπική συλλογή τοῦ ἀδελφοῦ μου. Στό διάστημα πού μεσολάβησε ἀπό τότε, κρίθηκε ἀπαραίτητη ἡ ἐκ νέου ἱστόρηση τῆς εἰκόνας τῆς «Σύναξης τῶν Θεολόγων», ἡ ὁποία ὁλοκληρώθηκε στίς 15 Ἀπριλίου τοῦ Ἡ φορητή αὐτή εἰκόνα (βλέπε ἐνσωματωμένη στό κείμενο), ἡ ὁποία βρίσκεται ἐπίσης στήν προσωπική συλλογή τοῦ ἀδελφοῦ μου, εἶναι διαστάσεων 85 cm Χ 70 cm, καί εἰκονίζει τούς ἁγίους, μετωπικά, μέ τόν Ἰωάννη, Γρηγόριο καί Συμεών, ἀπό τά ἀριστερά (καθώς βλέπουμε), πρός τά δεξιά. Στό κέντρο τῆς εἰκόνας, ἱστορεῖται, ἐντός στεφάνου, -τό ὁποῖο κρατεῖ ὁ ἅγιος Γρηγόριος-, μετωπικός, σέ προτομή, ὁ Κύριος Ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστός, συνεπής μέ τήν ἐπικρατοῦσα, γιά τή Βυζαντινή τεχνοτροπία, τῶν φυσιογνωμικῶν χαρακτηριστικῶν του. Στό ἀριστερό χέρι του κρατεῖ ποικιλμένο εὐαγγέλιο, ἐνῶ εὐλογεῖ μέ τό δεξί. Τά ἐνδύματά Του, λιτά, σέ μπλέ καί κόκκινο, ἀποτελοῦν ἔκφραση τῆς ἐνανθρώπησης καί τῆς σταυρικῆς θυσίας Του ἀντίστοιχα. Ἀριστερά καί δεξιά τῆς μορφῆς, σημειώνονται μέ κεφαλαιογράμματη γραφή: «Ὁ Θεός Λόγος», «Ὁ Πρῶτος Θεολόγος». Ἀξίζει νά σημειωθεῖ ὅτι ἡ διατύπωση «Πρῶτος Θεολόγος» γιά τό Χριστό τοῦ ἀποδίδεται ἀπό τόν ἅγιο Μάξιμο τόν Ὁμολογητή, μέ δεδομένο ὅτι μέσα ἀπό τό Μυ-

17 στήριο τῆς Θείας Ἐνανθρωπήσεως, ἀποκαλύπτεται (θεολογεῖται) ἐκτός ἀπό τό Θεό Λόγο καί ὁ Θεός Πατήρ, ὡς πρός τίς ἰδιότητές Του, σύμφωνα μέ τήν Ἰωάννεια (Ἰω. 14, 9) διατύπωση ὅτι: «ὁ ἑωρακώς ἐμέ ἑώρακε τόν Πατέρα». Ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ θεολόγος, ὁ ὁποῖος ἱστορεῖται ἀριστερά τῆς εἰκόνος, φέρει χαρακτηριστικά ὅπως σημειώνονται στήν «Ἑρμηνεία» τοῦ Διονυσίου τοῦ ἐκ Φουρνᾶ, δηλαδή εἶναι: «φαλακρός, μακρυγένης οὐ πολλά, βαστῶν Εὐαγγέλιον» 11. Κρατεῖ μέ τό κεκαλυμμένο ἀπό ἔνδυμα ἀριστερό χέρι, διάλιθο κλειστό εὐαγγέλιο, -ἀπό τό ὁποῖο διακρίνεται τό πλάγιο πάχος τῶν σελίδων σέ χρῶμα ἐρυθρό-, ἐνῶ μέ τό δεξί εὐλογεῖ. Ὁ Εὐαγγελιστής εἶναι σοβαρός καί αὐστηρός κάτι πού ἐπιτυγχάνεται κυρίως μέ τά σπαθωτά φρύδια. Τά χαρακτηριστικά τοῦ προσώπου, ὅπως καί τῆς κόμης, εἶναι καλά σχηματισμένα. Ἀμυγδαλωτοί ὀφθαλμοί, μικρό στόμα συμπληρώνουν τή φυσιογνωμία τοῦ Εὐαγγελιστῆ. Τά ἐνδύματά του εἶναι λιτά, χρώματος μπλέ καί καφέ-κόκκινο, μέ ἀναδιπλώσεις σέ διπλά καί ἐπάλληλα τριγωνικά σχήματα καί πτυχές πού ἀκολουθοῦν τήν κίνηση τοῦ σώματος. Κατά μῆκος τοῦ σώματος, καί ἀπό τίς δύο πλευρές, φέρονται πάνω στό ἐσωτερικό ἔνδυμα τά σήματα τίς ἀποστολικότητας. Μεταξύ τοῦ Εὐαγγελιστοῦ Ἰωάννου καί τοῦ Συμεών τοῦ Νέου Θεολόγου ἱστορεῖται ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Ναζιανζηνός, ὁ ὁποῖος κρατεῖ στά χέρια τοῦ τό στεφάνι μέ τό Θεό Λόγο, ὅπως ἤδη σημειώσαμε. Ὁ ἱεράρχης, ὅπως ἐπίσης καί οἱ ἄλλοι ἅγιοι, εἰκονίζεται ὄρθιος, ὁλόσωμος, σέ φυσικό μέγεθος. Ἡ στάση του εἶναι ἱερατική. Ὁ προσωπογραφικός τύπος τοῦ ἁγίου παρουσιάζει ὁμοιότητες τόσο μέ τήν περιγραφή τοῦ κειμένου τοῦ Ἐλπίου τοῦ Ρωμαίου (κώδ. Κοϊσλινιανός 296, φ. 70, 12ου αἰ.), ὅσο καί μέ ἐκείνη τοῦ Διονυσίου τοῦ ἐκ Φουρνᾶ. Σύμφωνα μέ τό πρῶτο κείμενο, ὁ ἅγιος εἰκονίζεται «οὐ μέγας (ἡλικιακά) ἀνήρ,.ἤρεμον βλέπων καί προσηνές, δασύς δέ ἱκανῶς, φαλακρός» 12. Ἀλλά καί σύμφωνα μέ τήν «Ἑρμηνεία» τοῦ Διονυσίου, ὁ ἱεράρχης ἱστορεῖται «πλατυγένης, φαλακρός, σγουράς ἔχων τάς τρίχας» 13, χαρακτηριστικά τά ὁποῖα εἶναι ἐμφανῆ στήν εἰκόνα μας. Στή φυσιογνωμία τῆς μορφῆς ἑνώνονται τό μειλίχιο καί ἡ σοβαρότητα καί ἀναδύονται ταυτόχρονα ἡ αὐστηρότητα καί ἡ πνευματικότητα. Ἡ περιβολή τοῦ ἁγίου Γρηγορίου εἶναι ἀνάλογη τῆς ἰδιότητάς του, φέρει δηλαδή τά διακριτικά τοῦ ἀρχιερατικοῦ βαθμοῦ. Στιχάριο σέ σκοῦρο τόνο τοῦ πράσινου, μέ γραμμική πτυχολογία ἡ ὁποία ἀκολουθεῖ τήν κίνηση τοῦ δεξιοῦ σκέλους τοῦ ἱεράρχη καί τοῦ προσδίδει μεγαλοπρέπεια. Σέ αὐτό διακρίνονται καί τά σήματα τῆς ἀρχιερωσύνης, κατά τή Βυζαντινή τεχνοτροπία. Τό ἐπιτραχήλιο, ὅπως καί τό ὠμοφόριο, σέ ἀπόχρωση τῆς ὤχρας, εἶναι ἁπλά σχηματισμένα, χωρίς ἰδιαίτερα διακοσμητικά στοιχεῖα, ἐκτός ἀπό τίς ἀπολήξεις τους. Ἁπλοί σχηματισμοί καί ἁπαλές γραμμώσεις διαγράφουν τό ὠμοφόριο τοῦ ἱεράρχη, ἐνῶ σκουρόχρωμοι σταυροί ὁλοκληρώνουν τή διακόσμησή του. Μεγαλύτερη διακοσμητική προσοχή ἔχει δοθεῖ στό ἐπιγονάτιο. Τό φαιλόνιο, τέλος, τοῦ ἱεράρχη, σέ τόνο τοῦ ἀνοικτοῦ πράσινογκρί, εἶναι λιτό, μέ ἐλάχιστες γραμμώσεις καί χωρίς διακοσμητικά στοιχεῖα. Ὁ τρίτος θεολόγος, ὁ Συμεών, στά δεξιά τῆς εἰκόνας, παριστάνεται, ὅπως καί οἱ λοιποί ἅγιοι, σέ φυσικό μέγεθος, ὁλόσωμος, μετωπικός. Μέ τό ἀριστερό χέρι τοῦ φέρει ἀνοικτό εἰλητάριο, ὅπου σημειώνεται: «Δεῖ πρῶτον ἀγωνισθῆναι καί λαβεῖν τήν χάριν τοῦ Θεοῦ γνωστός», ἐνῶ μέ τό δεξί εὐλογεῖ, ἑνώνοντας τόν ἀντίχειρα μέ τόν παράμεσο. Τά φυσιογνωμικά χαρακτηριστικά τοῦ ἁγίου, τό λεπτόσχημο τοῦ προσώπου, οἱ ἀμυγδαλωτοί ὀφθαλμοί, τό μικρό στόμα, προσδίδουν στή μορφή ἱεροπρέπεια καί ἀσκητικότητα, σοβαρότητα καί ἠρεμία. Ὁ ἅγιος παριστάνεται ὀξυγένης καί διχαλογένης. Ἡ 17

18 ἐπιλογή τῶν χρωμάτων (πετρόλ, μώβ-κόκκινο-μπλέ καί γκρί ἀνοικτό), ἡ πτυχολογία τῶν ἐνδυμάτων, σέ συνδυασμό μέ τά ἀνοιχτά ἁπαλά λάματα (φωτίσματα) πού ἀκολουθοῦν τήν κίνηση τοῦ σώματος, προσδίδουν ἁπλότητα καί συνάμα μεγαλοπρέπεια στή μορφή. Ὁ φωτοστέφανος στούς ἁγίους, ὅπως καί στό Χριστό εἶναι ἰσομερής, σχηματισμένος μέ μονή κόκκινη γραμμή περιμετρικά τῆς κεφαλῆς. Στό ἄνω τέταρτο τῆς εἰκόνας, σημειώνεται μέ κεφαλαιογράμματη γραφή, ἡ «Σύναξις τῶν Θεολόγων», ἐνῶ ἑκατέρωθεν τοῦ φωτοστεφάνου, κάθε ἁγίου, σημειώνεται μέ ἐπίσης κεφαλαιογράμματη, πλήν ὅμως ἀνισοϋψή γραφή (ὡς πρός τό χαρακτηρισμό «ὁ Θεολόγος»), τό ὄνομά του. Δηλαδή, «Ἰωάννης ὁ Θεολόγος», «Γρηγόριος ὁ Θεολόγος», «Συμεών ὁ Νέος Θεολόγος». Ἀξίζει ἐπίσης νά σημειωθεῖ ὅτι τά ἄνω 3/4 (περίπου) τοῦ φόντου τῆς εἰκόνας εἶναι καλυμμένα μέ φύλλα χρυσοῦ 22 καρατίων, ἐνῶ τό 1/4 (περίπου) τοῦ κάτω τμήματος τῆς εἰκόνας (κάμπος) φέρεται στόν ἀνοιχτό τόνο τοῦ πράσινου χρώματος. Καταλήγοντας, ἀξίζει νά σημειωθεῖ ὅτι ὁ κατά σάρκα ἀδελφός μου, Ἐμμανουήλ Δουνδουλάκης συνέθεσε (28/8/2007) πρός τιμήν τῶν Τριῶν Θεολόγων τό ἀκόλουθο Ἀπολυτίκιο καί Μεγαλυνάριο. Ἀπολυτίκιον. Ἦχος δ. Ἐπεφάνης σήμερον. Τήν τριάδα, σήμερον, τῶν Θεολόγων, ἐν χοροῖς ὑμνήσωμεν καί ἐν ὠδαῖς πνευματικαῖς, τόν Ἰωάννην, Γρηγόριον καί Συμεῶνα, τοῦ Θεοῦ Λόγου τά στόματα. Μεγαλυνάριον. Κήρυκες τοῦ Λόγου οἱ ἀψευδεῖς, Γρηγόριε μάκαρ, Ἰωάννη, υἱέ βροντῆς, σύν τῷ θεηγόρῳ Συμεῶνι, τό τοῦ θεολόγου ἐπάγγελμα ἐδέχθητε. ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ 1. Ἀναστασίου Σιναΐτου, Ὁδηγός, PG 89, 76D. 2. Περί τῶν «θεοφανειῶν», βλέπε: Ν. Ματσούκα, Δογματική καί Συμβολική Θεολογία Β, ἐκδ. Πουρναρᾶ, Θεσσαλονίκη 1992, σ. 58 κ.ἐξ. 3. Γρηγορίου Ναζιανζηνοῦ, Θεολογικός 1, PG 36, 136CD. 4. Εὐθυμίου Ζιγαβηνοῦ, Εἰς τό κατά Μάρκον, PG 129, Διδύμου Ἀλεξανδρέως, Περί Ἁγίας Τριάδος, 1 PG 39, 405B. 6. Γρηγορίου Ναζιανζηνοῦ, Λόγος 30, 17, PG 36, 125BC. 7. Ἀνωνύμου, Βίος ἁγίου Γρηγορίου Θεολόγου, PG 35, 288CD. 8. Πιπεράκις Γ., Πανάγιον, ἤτοι κατάλογος τῶν ὅπου γῆς ἑορταζομένων Ὀρθοδόξων ἁγίων, ἐκδ. Ἡ Μεταμόρφωσις τοῦ Σωτῆρος, Μηλέσι 2006, σ Νικήτα Στηθάτου, «Βίος καί πολιτεία τοῦ ἁγίου πατρός Συμεών τοῦ Νέου Θεολόγου», Φιλοκαλία τῶν Νηπτικῶν καί Ἀσκητικῶν, ἐκδ. Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς, Ε.Π.Ε., τ. 19Α, Θεσσαλονίκη 1983, σ. 94, Ὁ Δρ. Ἐμμανουήλ Δουνδουλάκης εἶναι ἐκλεγμένος Ἐπίκουρος Καθηγητής στήν Ἀνωτάτη Ἐκκλησιαστική Ἀκαδημία Ἡρακλείου Κρήτης, μέ γνωστικό ἀντικείμενο τήν Ἁγιολογία - Ὑμνολογία. 11. Διονυσίου τοῦ ἐκ Φουρνᾶ, Ἑρμηνεία τῆς Ζωγραφικῆς Τέχνης, ἐν Πετρουπόλει 1909, σ Χατζηδάκη Μ., «Ἐκ τῶν τοῦ Ἐλπίου τοῦ Ρωμαίου», ΕΕΒΣ, ἔτος ΙΔ, Ἀθῆναι 1938, σ Διονυσίου τοῦ ἐκ Φουρνᾶ, ὅ.π., σ

19 Πρ ο σ κ υν η μ ατ ι κ ή ἐ κ δ ρ ο μή τ ῆ ς Ἱ ε ρ ᾶ ς Μ ητ ρ οπόλ εω ς σ τ ή Μ α κ ε δ ον ί α, Β ο υ λγα ρ ί α, Θ ρ ά κ η κα ί Θ εσ σ α λ ί α Παναγιώτου Σπάρου, Συν/χου Ἐκπαιδευτικοῦ - πρ. /ντοῦ Μαρασλείου Ολοι οἱ ἐκδρομεῖς καί φέτος ὑποβάλλουμε τά υἱκά σεβάσματα καί τίς ὁλόθερμες καί ὁλόψυχες εὐχές στόν Σεβ. Μητροπολίτη μας κ.κ. Εὐγένιο γιά ἀνώδυνη ὑγεία, μακροβιότητα, πλούσια καί καρποφόρα Ἀρχιερατική διακονία. Τόν πήχυ τόν ἔθεσε σέ τρία κομβικά σημεῖα: Ρίλα Βουλγαρίας, Διδυμότειχο Θράκης καί Μετέωρα Θεσσαλίας. Τό ὁδοιπορικό μεγάλο, τά προσκυνήματα πάμπολλα καί μερικά μᾶς δημιούργησαν ὑπερφορτισμένα συναισθήματα, ὁ χῶρος περιορισμένος καί εἶναι δύσκολο ἐγχείρημα ἡ πενιχρή γραφίδα μου νά τά προσεγγίσει καί νά τά περιγράψει ὅλα. Καί εἶναι βέβαιο σέ τέτοιες περιπτώσεις, ὅτι ἐλλοχεύει πάντοτε ὁ κίνδυνος τῆς προσεγγίσεως τῆς θρησκευτικῆς ἤ ἱστορικῆς πργματικότητος τοῦ κάθε προσκυνήματος, μεροληψίας ἤ ὑπερβολῆς καί κυρίως τῆς ὑποκειμενικῆς ἀντίληψης τοῦ γράφοντος. Πέμπτη 1 Ἰουλίου 2010: Συγκέντρωση στίς πέντε τό ἀπόγευμα στό χῶρο τῶν σχολείων, ἐπιβίβαση στά λεωφορεῖα μέ τήν καθοδήγηση τοῦ σεβαστοῦ π. Σάββα καί ἀναχώρηση γιά Ἡράκλειο. Στό λιμάνι, ὁ πάντα εὐγενέστατος κ. Θ. Ζεάκης μᾶς περίμενε μέ τόν ἐνημερωτικό του φάκελο, τά εἰσιτήρια τοῦ πλοίου καί τό τσαντάκι (δῶρο). Οἱ Μινωικές γραμμές μέ ἕνα ἤρεμο ταξίδι μᾶς μετέφεραν στόν Πειραιά. Παρασκευή 2 Ἰουλίου 2010: Φτάνουμε τό πρωί. Ἐπιβιβαστήκαμε σέ δύο καινούργια λεωφορεῖα καί ἀναχωροῦμε γιά τή Θεσσαλονίκη. Περνάμε τή Βοιωτική γῆ, ἀφήνοντας ἀριστερά μας τή Θήβα, τή χώρα τοῦ Κάδμου καί Οἰδίποδα, τοῦ Πινδάρου καί Ἡσιόδου, καθώς καί τή Λειβαδιά μέ τό μαντεῖο τοῦ Τρυφωνίου καί τό καταπληκτικό Ἑνετικό φρούριο. Μᾶς δέχεται ἡ Φθιωτική γῆ μέ τόν Λεωνίδα καί τούς τριακόσιους καί πιό κεῖ τό γεφύρι τῆς Ἀλαμάνας μέ τόν Ἀθαν. Διάκο. Ψηλά τό Ζιτούνι (σήμερα Λαμία) μᾶς εὔχεται «καλό ταξίδι». Σέ λίγο μπαίνουμε στό Θεσσαλικό κάμπο. Διασχίζοντάς τον, ἀφήνουμε δεξιά μας τήν Ἰωλκό τοῦ μυθικοῦ Ἰάσονα καί τό Βελεστίνο τοῦ Ἐθνομάρτυρα Ρήγα Φεραίου, ἐνῶ ἀριστερά τή Φθία καί τό Βασίλειο τῶν Μυρμιδόνων καί τόν ἥρωα τοῦ Τρωϊκοῦ πολέμου Ἀχιλλέα. Προσκύνημα στό ναό τῆς Ὁσιομάρτυρας Παρασκευῆς, φωλιασμένο ἐκεῖ στούς πρόποδες τοῦ Ὀλύμπου, δίπλα στόν πλατανοσκέπαστο Πηνειό. Διασχίζουμε τήν ὡραιότερη κοιλάδα τῆς Ἑλλάδας, τήν κοιλάδα τῶν Τεμπῶν, ἔχοντας ἀριστερά μας τά βραχώδη ὄρη τῶν θεῶν τοῦ Ὀλύμπου καί δεξιά μας τό δασωμένο Κίσσαβο ἤ Ὄσσα, τό ὄρος τῶν άρχαίων Κενταύρων. Ἀφήνουμε τά Θεσσαλικά τέμπη καί μπαίνουμε στά ἱερά καί χιλιοβαμμένα Μακεδονικά χώματα. Περνᾶμε ἕνα καταπράσινο κάμπο καί τούς ποταμούς Γαλλικό- Ἀξιό-Λουδία- Ἀλιάκμονα (Γ.Α.Λ.Α.) καί φτάνουμε στή νύμφη τοῦ Θερμαϊκοῦ, τοῦ Λευκοῦ Πύργου καί τοῦ Μυροβλύτου Ἁγίου Δημητρίου. Φτάνουμε στή Θεσσαλονίκη, ὅπου ἐκεῖ στό κέντρο ἕνα πολυτελές ξενοδοχεῖο (CAPSIS) μᾶς περιμένει καί ὅπου γιά δύο βραδιές θά μᾶς προσφέρει νυκτερινή ξεκούραση. Σάββατο 3 Ἰουλίου 2010: Φεύγουμε τό πρωί γιά νά ἐπισκεφθοῦμε τήν Ἱερά Μονή τοῦ Ἁγίου Ἰωάννου Θεολόγου Σουρωτῆς στή Χαλκιδική. Συνοδός μας καί ξεναγός ἀπό σήμερα ἡ πασίγνωστη ἀνά τό πανελλήνιο γιά τό ἱστορικό καί ἀρχαιολογικό ἔργο της κ. Εὐγενία Κούκουρα. Φτάνουμε στήν Ἱ. Μονή, ὅπου ἦταν τό καταφύγιο τοῦ Γέροντα Παϊσίου σέ ὅλες τίς δύσκολες καί ἐπώδυνες ἡμέρες τῆς ζωῆς του. Ἡ φιλοξενία ἀπό τίς μοναχές συγκινητική. Μᾶς ξεδίψασαν μέ τό κρύο νερό, μᾶς πρόσφεραν τά γλυκά τους. Προσκυνήσαμε καί μετά ὅλοι ὁδηγηθήκαμε στόν τάφο τοῦ Γέ- 19

20 20 Τρισάγιο καί Προσκύνημα στόν Τάφο τοῦ μακαριστοῦ Γέροντος Παϊσίου. ροντος Παϊσίου, κοντά ὅπου βρίσκεται ὁ ναός τοῦ δασκάλου καί κατηχητῆ του, Ὁσίου Ἀρσενίου τοῦ Καπαδόκη. Ἐρχόμενος στήν Ἑλλάδα μαζί μέ τόν μικρό Παΐσιο, ἔμελλε νά γίνει «χειραγωγός πολλῶν ψυχῶν» στή Βασιλεία τῶν Οὐρανῶν. Ἐκεῖ στόν ἀπέριττο τάφο τοῦ Γέροντα, πού ὁδήγησε χιλιάδες νέους καί πλήθη ἀνθρώπων μέ τή διδασκαλία στή θεογνωσία, ἐψάλη ἀπό τόν Σεβ. Μητροπολίτη Ἱεραπύτνης καί Σητείας κ. Εὐγένιο, τούς Ἱερεῖς καί τούς ψάλτες Τρισάγιο καί ἔγινε γονατιστό ἀπό ὅλους τούς προσκυνητές προσκύνημα στόν τάφο. Γονάτισα καί ἐγώ ἀπό τούς τελευταίους καί μέ ὁδύνη ψυχῆς καί εὐλάβεια διάβασα τό ποίημα, πού ὁ ἴδιος εἶχε γράψει: «Ἐδῶ τελείωσε ἡ ζωή, ἐδῶ καί ἡ πνοή μου, ἐδῶ τό σῶμα θά θαφτῇ, θά χαίρῃ κι ἡ ψυχή μου. Ὁ Ἅγιός μου κατοικεῖ, αὐτό εἶναι τιμή μου. Πιστεύω Αὐτός θά λυπηθῇ τήν ἀθλία ψυχή μου. Θά εὔχεται στόν Λυτρωτή νἄχω τήν Παναγιά μαζί μου». Φεύγουμε ἀλλά μιά παρήγορη ἐλπίδα ἀνέτειλε μέσα μας, ὅτι τώρα ἀναπαύεται κοντά στήν Ἁγία Τριάδα καί πρεσβεύει γιά ὅλους μας. Προορισμός ἀπέναντι ἀκριβῶς ὅπου βρίσκεται ἡ Ἱ. Μονή Ἁγίας Ἀναστασίας τῆς Φαρμακολύτριας. Κατά τήν παράδοση ἱδρύθηκε τό 888 μ.χ. ἀπό τήν αὐτοκράτειρα Θεοφανώ, σύζυγο τοῦ Λέοντα ΣΤ Σοφοῦ. Ἡ Μονή ἀνακαινίσθηκε καί κτίσθηκε ἀπό τόν Ἅγιο Θεωνᾶ, τόν μετέπειτα Μητροπολίτη Θεσσαλονίκης, τό 1522 μ.χ. Τό καθολικό τῆς Μονῆς ἀνήκει στόν τύπο τῆς τρίκλιτης βασιλικῆς μέ τροῦλο. Στήν ἐπανάσταση τοῦ 1821 πυρπολήθηκε ἀπό τούς Ὀθωμανούς καί ἀνοικοδομήθηκε τό 1832 καί ἀπό τό 1921 μέχρι τό 1971 λειτούργησε ἐκεῖ Ἐκκλησιαστική Σχολή. Ἡ Μονή ἀνήκει στό Οἰκουμενικό Πατριαρχεῖο καί εἶναι σταυροπηγιακή (ἀπό τήν στερέωση σταυροῦ στά θεμέλια). Στή Μονή ἀνήκει καί τό ἐξωκλήσιο τῶν Ἁγίων Κηρύκου καί Ἰουλίττης. Τό μεσημέρι καταλήξαμε στά πανέμορφα ἀκρογιάλια τῆς Μηχανιώνας, ὅπου προσκυνήσαμε τό ναό τῆς Μεγαλόπρεπης Παναγίας καί δοκιμάσαμε τά ἰχθυολογικά ἐδέσματα στίς ὄμορφες ταβέρνες τοῦ Θερμαϊκοῦ. Τό ἀπόγευμα πήραμε τό δρόμο τῆς ἐπιστροφῆς. Φθάσαμε στόν Ἱερό Ναό τοῦ Ἁγίου Δημητρίου τοῦ Μυροβλύτη, ὅπου προσκυνήσαμε τά Ἅγια Λείψανά του. Μιά σύντομη ξενάγηση στούς δρόμους τῆς Θεσσαλονίκης περνώντας ἀπό ἱερούς ναούς καί παλαιά ἀρχοντικά κτήρια καί τέλος καταλήξαμε καί θαυμάσαμε τό κόσμημα τοῦ Ἑπταπυργίου, πού δεσπόζει σέ ὅλη τήν πόλη τοῦ Θερμαϊκοῦ. Τά τείχη αὐτά, μαζί μέ τό Λευκό Πύργο, ἀποτελοῦν τό ἔμβλημα τῆς πόλης. Εἶναι, θά λέγαμε, ὅ,τι εἶναι ὁ Παρθενώνας γιά τήν Ἀθήνα ἤ ὁ Πύργος τοῦ Ἄϊφελ γιά τό Παρίσι. Ἐπιστροφή στό ξενοδοχεῖο. Διανυκτέρευση. Κυριακή 4 Ἰουλίου 2010: Πρωί-πρωί ἐπιβιβαστήκαμε στά λεωφορεῖα, προσευχή καί ἀναχώρηση γιά τή Σόφια. Περνᾶμε τήν ἱστορική ἐπαρχία Λαγκαδᾶ καί μπαίνουμε στό μαρτυρικό καί ἱστορικό γιά τούς βαλκανικούς πολέμους Κιλκίς καί τοῦ θρύλου καί ἥρωα «ὁ Μαῦρος Καβαλάρης» Ἰωάν. Βελισσαρίου. Τούς τόπους καί βάλτους τῶν θρύλων Παύλου Μελᾶ (Μίκης Ζέζας) καί καπετάν Ἄγρα (Τέλος Ἀγαπηνός), πού θυσιάστηκαν γιά τήν ἑλληνικότητα τῆς Μακεδονίας. Πορεία κατά μῆκος τῆς ἱστορικῆς ὀροσειρᾶς Μπέλες καί εἰσερχόμαστε στό Νομό