ΠΟΙΟΤΙΚΕΣ ΘΕΣΕΙΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΝΕΟΥΣ

Transcript

1 ΠΟΙΟΤΙΚΕΣ ΘΕΣΕΙΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΝΕΟΥΣ

2 ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΕΥΡΩΠΑΙΚΟΥ ΦΟΡΟΥΜ ΝΕΟΛΑΙΑΣ ΠΟΙΟΤΙΚΕΣ ΘΕΣΕΙΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΝΕΟΥΣ Μεταφραση: 1

3 Εµπροσθόφυλλο: Εκδοτική Οµάδα: Αρχισυντάκτης Giuseppe Porcaro Εκδότες James Higgins, Marianna Georgallis, Giorgio Zecca Γραφικός Σχεδιασµός Laurent Doucet European Youth Forum 120, rue Joseph II, 1000, Brussels Belgium Belgique Με την υποστήριξη: της Ευρωπαϊκής Επιτροπής του Ευρωπαϊκού Ιδρύµατος Νεολαίας του Συµβουλίου της Ευρώπης 2

4 Οπισθόφυλλο: Η κρίση νεανικής ανεργίας που έχει πλήξει την Ευρώπη τα τελευταία χρόνια έχει τεράστιες συνέπειες στους νέους όσον αφορά στην ποιότητα ζωής τους, την αυτονοµία τους και τα επίπεδα κοινωνικής ένταξής τους. Παρά την έµφαση που δόθηκε πρόσφατα στην ανάγκη για την δηµιουργία καινούριων θέσεων εργασίας για τους νέους, ελάχιστη προσοχή έχει δοθεί στα δικαιώµατα των νέων για ποιοτικές θέσεις εργασίας. Η έκδοση αυτή θα επικεντρωθεί στα κύρια ζητήµατα γύρω από τις ποιοτικές θέσεις εργασίας για τους νέους. Συγκεκριµένα, θα αναλύσει κατά πόσο οι νέοι απασχολούνται σε εργασίες προσωρινής ή µερικής απασχόλησης, κατά πόσο εκµεταλλεύονται τις ευκαιρίες για πρακτική άσκηση και µαθητεία, τις πιθανότητες των νέων να µεταβούν σε µόνιµες εργασίες πλήρους απασχόλησης, όπως επίσης και την επίδραση αυτού στο επίπεδο ασφάλειας της εργασίας τους. Ακόµα, θα εξετάσει τα δικαιώµατα των νέων στην κοινωνική προστασία και στο ελάχιστο εισόδηµα και κατά πόσο είναι πιθανό οι νέοι να έρθουν αντιµέτωποι µε τη φτώχεια και τον κοινωνικό αποκλεισµό, ακόµα και όταν εργοδοτούνται. Τέλος, θα αναλύσει τις συνθήκες εργασίας των νέων στην Ευρώπη και θα εξακριβώσει εάν ειδικά θέµατα πρέπει να τεθούν υπό συζήτηση σχετικά µε τις διακρίσεις που αντιµετωπίζουν οι νέοι στο χώρο εργασίας τους. Με την έκδοση αυτή το Ευρωπαϊκό Φόρουµ Νεολαίας στοχεύει στην επιτυχή προώθηση της ανάγκης να δηµιουργηθούν και να διατηρηθούν ποιοτικές θέσεις εργασίας για τους νέους σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο, όπως επίσης και στην αναγνώριση του γεγονότος ότι οι νέοι θα έπρεπε να ήταν σε θέση να αναµένουν τα ίδια δικαιώµατα στην ποιοτική και σταθερή απασχόληση όπως ακριβώς ο υπόλοιπος πληθυσµός. 3

5 Περιεχόµενα: 1. Εισαγωγή 2. Σταθερότητα στην Απασχόληση και Ασφάλεια Εργασίας 3. Εισόδηµα και Φτώχεια 4. Χρήση Δεξιοτήτων 5. Η Ποιότητα Ισούται µε την Ισότητα 6. Συνθήκες Εργασίας και Υγεία 7. Πρακτική Άσκηση και Μαθητεία 8. Επίλογος: Η Ευρώπη σε Σταυροδρόµι 4

6 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η έκδοση αυτή θα εξετάσει τα βασικά ζητήµατα όσον αφορά στις ποιοτικές θέσεις εργασίας για τους νέους. Συγκεκριµένα, θα αναλύσει κατά πόσο οι νέοι απασχολούνται σε εργασίες προσωρινής ή µερικής απασχόλησης, κατά πόσο εκµεταλλεύονται τις ευκαιρίες για πρακτική άσκηση και µαθητεία, τις πιθανότητες των νέων να µεταβούν σε µόνιµες εργασίες πλήρους απασχόλησης, όπως επίσης και την επίδραση αυτού στο επίπεδο ασφάλειας της εργασίας τους. Ακόµα, θα εξετάσει τα δικαιώµατα των νέων στην κοινωνική προστασία και στο ελάχιστο εισόδηµα και κατά πόσο είναι πιθανό να έρθουν αντιµέτωποι µε τη φτώχεια και τον κοινωνικό αποκλεισµό, ακόµα και όταν εργοδοτούνται. Τέλος, θα αναλύσει τις συνθήκες εργασίας των νέων στην Ευρώπη και θα εξακριβώσει εάν ειδικά θέµατα πρέπει να τεθούν υπό συζήτηση για την ανεργία των νέωνσχετικά µε τις διακρίσεις που αντιµετωπίζουν. Με την έκδοση αυτή το Ευρωπαϊκό Φόρουµ Νεολαίας στοχεύει στην επιτυχή προώθηση της ανάγκης να δηµιουργηθούν και να διατηρηθούν ποιοτικές θέσεις εργασίας για τους νέους σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο, όπως επίσης και στην αναγνώριση του γεγονότος ότι οι νέοι θα έπρεπε να ήταν σε θέση να αναµένουν τα ίδια δικαιώµατα στην ποιοτική και σταθερή απασχόληση όπως ακριβώς ο υπόλοιπος πληθυσµός. Η κρίση νεανικής ανεργίας που έχει πλήξει την Ευρώπη τα τελευταία χρόνια έχει τεράστιες συνέπειες στους νέους όσον αφορά στην ποιότητα ζωής τους, την αυτονοµία τους και τα επίπεδα κοινωνικής ένταξής τους. Πολλοί πολιτικοί άργησαν να ανταποκριθούν στην εξελισσόµενη κρίση, προτιµώντας να επικεντρωθούν στην αδυναµία των νέων, όπως αυτοί την εξέλαβαν, να κάνουν την µετάβαση από την εκπαίδευση στην εργασία. Ωστόσο, τους τελευταίους µήνες υπήρξε µια εκ νέου εστίαση στην σαφή ανάγκη να δηµιουργηθούν θέσεις εργασίας για τους νέους ως ένα ανεξάρτητο µέτρο αντί ως ένα απλό υποπροϊόν της οικονοµικής ανάπτυξης. Η λήψη µέτρων για την δηµιουργία νέων θέσεων εργασίας είναι επιτακτική ανάγκη στην αντιµετώπιση του συγκριτικού µειονεκτήµατος των νέων στην αγορά εργασίας. Όµως, παρά την αναγνώριση αυτής της ανάγκης, το ζήτηµα του κατά πόσον διατίθενται ποιοτικές θέσεις εργασίας στους νέους έχει αγνοηθεί σε µεγάλο βαθµό. Το Ευρωπαϊκό Φόρουµ Νεολαίας και οι οργανώσεις-µέλη του έχουν εκφράσει την ανησυχία τους ως προς την προσέγγιση «οποιαδήποτε θέση εργασίας είναι καλή θέση εργασίας» η οποία έχει εξαπλωθεί σε ορισµένους κύκλους. Το επίπεδο επισφαλούς εργασίας στους νέους και το γεγονός ότι αναµένεται από τους νέους να δρουν βάσει της απαίτησης της αγοράς εργασίας για ευελιξία ενώ τους παρέχεται µερική ή µηδενική ασφάλεια εργασίας, αποτελούν µερικούς από τους κύριους λόγους για τους οποίους οι νέοι έχουν επηρεαστεί τόσο αρνητικά από την οικονοµική κρίση και την ακόλουθη επιβολή της λιτότητας. Η ποιότητα στην απασχόληση είναι ένα κύριο στοιχείο όσον αφορά στην επαγγελµατική εξέλιξη, την αυτονοµία και την ευηµερία των νέων στην Ευρώπη. Το δικαίωµα στην αξιοπρεπή εργασία είναι κατοχυρωµένο από πολλαπλά νοµικά πλαίσια τόσο σε ευρωπαϊκό όσο και σε διεθνές επίπεδο. Ο Χάρτης Θεµελιωδών Δικαιωµάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης ορίζει ότι κάθε 5

7 εργαζόµενος έχει το δικαίωµα να εργάζεται υπό συνθήκες που διασφαλίζουν την υγεία, την ασφάλεια και την αξιοπρέπειά του. Επίσης, η Οικουµενική Διακήρυξη των Ανθρωπίνων Δικαιωµάτων των Ηνωµένων Εθνών αναφέρει ότι οποιοσδήποτε εργαζόµενος έχει το δικαίωµα δίκαιης και ικανοποιητικής αµοιβής, το δικαίωµα ικανοποιητικών συνθηκών εργασίας και το δικαίωµα προστασίας κατά της ανεργίας, ενώ παράλληλα το Διεθνές Σύµφωνο για τα Οικονοµικά, Κοινωνικά και Μορφωτικά Δικαιώµατα ορίζει περεταίρω ότι όλοι έχουν το δικαίωµα ίσης αµοιβής για ίση εργασία. Σύµφωνα µε τα παραπάνω, το δικαίωµα στην ποιοτική εργασία περικλείει διάφορα στοιχεία την αµοιβή, τις ασφαλείς συνθήκες εργασίας και την κοινωνική προστασία, για να αναφέρουµε µόνο µερικά εξ αυτών. Τα στοιχεία αυτά είναι ουσιώδη για τους νέους προκειµένου να διασφαλίσουν την πλήρη συµµετοχή τους στα κοινωνικά δρώµενα, την αυτονοµία τους και να αποφύγουν την παγίδα της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισµού. 6

8 2. ΣΤΑΘΕΡΟΤΗΤΑ ΣΤΗΝ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ ΚΑΙ ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Η Ανοδική Τάση της Προσωρινής και Μερικής Απασχόλησης Ορισµός: Προσωρινή και Μερική Απασχόληση Η Διεθνής Οργάνωση Εργασίας ορίζει ότι κάποιος απασχολείται σε εργασία προσωρινής απασχόλησης όταν οι ώρες εργασίας του είναι λιγότερες συγκριτικά µε τις ώρες εργασίας ενός εργαζόµενου σε πλήρη απασχόληση. Το όριο για το τι θεωρείται ως προσωρινή απασχόληση ποικίλλει αλλά συνήθως κυµαίνεται µεταξύ 30 και 35 ωρών εβδοµαδιαίως 1. Ένα άτοµο µπορεί να θεωρηθεί ως εργαζόµενο προσωρινώς όταν αναµένεται ότι θα αποχωρήσει από µια εταιρεία ή θέση εργασίας εντός µιας ορισµένης χρονικής περιόδου. Ο όρος µπορεί να εφαρµοστεί για όσους απασχολούνται βάσει συµβάσεων ορισµένου χρόνου όπως επίσης και για όσους απασχολούνται µέσω εταιρειών προσωρινής απασχόλησης 2. Οι νέοι σε όλη την Ευρώπη έχουν περισσότερες πιθανότητες από τους εργαζόµενους µεγαλύτερης ηλικίας να απασχολούνται σε προσωρινές εργασίες και εργασίες µερικής απασχόλησης 3. Υπάρχουν διάφοροι λόγοι για αυτό, ένας εκ των οποίων είναι ότι πολλοί νέοι συνδυάζουν την εργασία µερικής απασχόλησης µε την τυπική εκπαίδευση, ενώ άλλοι επιλέγουν την προσωρινή εργασία αµέσως µετά την ολοκλήρωση των σπουδών τους για να την προσθέσουν ως εργασιακή εµπειρία στο βιογραφικό τους. Ωστόσο, υπάρχουν πολλαπλά στοιχεία που υποδηλώνουν ότι η προσωρινή και η µερική απασχόληση εξελίσσονται σε υποχρέωση παρά σε εναλλακτική για τους νέους, ανεξαρτήτως από το εάν ή όχι φοιτούν ακόµα στο επίσηµο εκπαιδευτικό σύστηµα. Στοιχεία καταδεικνύουν ότι 42% των νέων Ευρωπαίων εργάζονται βάσει προσωρινών συµβολαίων ενώ το αντίστοιχο ποσοστό στους ενήλικες εργαζόµενους ανέρχεται στο 13%. Παράλληλα, ο αριθµός των µόνιµων θέσεων εργασίας που κατέχονται από τους νέους µειώθηκε κατά 2.5 εκατοµµύρια (-18%) µεταξύ των ετών 2008 και Παρόµοια στοιχεία ισχύουν όσον αφορά στην εργασία µερικής απασχόλησης: µεταξύ των ετών 2008 και 2011 το ποσοστό των νέων που απασχολούνταν σε εργασίες µερικής απασχόλησης είχε αυξηθεί κατά 3.6% σε όλη την Ευρώπη 5. Αυτή η αύξηση στις µη µόνιµες µορφές απασχόλησης από την έναρξη της κρίσης, σε συνδυασµό µε την 1 International Labour Organisation (2004), Information Sheet: Part-time Work, GOV.UK, Fixed-Term Employment Contracts (29 August 2013), 3 International Labour Organization (2012), Global Employment Trends for Youth, 4 European Commission (2013), Employment and Social Situation Quarterly Review, 5 International Labour Organization (2012), Global Employment Trends for Youth, 7

9 δραµατική αύξηση στα επίπεδα νεανικής ανεργίας, σηµαίνει ότι επί του παρόντος 1 στους 5 νέους στην Ευρώπη φοβάται ότι θα χάσει τη δουλειά του 6. Παρόλο που η αυξηµένη ζήτηση για ευελιξία που απαιτείται από τους νέους στο χώρο εργασίας τους όπως και η έλλειψη ασφάλειας εργασίας συχνά αναφέρονται ως µερικοί από τους κύριους λόγους για τα δυσανάλογα επίπεδα ανεργίας στους νέους, φαίνεται ότι µετά την κρίση η τάση της απορύθµισης της αγοράς εργασίας έχει ενισχυθεί αντί να αποτραπεί. Πρέπει να τονιστεί το ότι «οι νέοι» δεν είναι µια οµοιογενής οµάδα και υπάρχουν περαιτέρω ανισότητες όσον αφορά στην προσωρινή και στην µερική απασχόληση, που σχετίζονται ειδικότερα µε το φύλο και την χώρα καταγωγής. Είναι πολύ πιθανότερο οι γυναίκες να απασχολούνται σε εργασίες µερικής απασχόλησης παρά οι άντρες: προς το παρόν το ένα τρίτο των εργαζοµένων γυναικών στην ΕΕ28 απασχολείται βάσει µερικής απασχόλησης εν αντιθέσει προς το αντίστοιχο 9% των εργαζοµένων ανδρών. Αν και αυτή η δυσαναλογία έχει παραδοσιακά αποδοθεί στην τάση των γυναικών να ασχολούνται περισσότερο µε την ανατροφή των παιδιών τους και µε άλλες οικογενειακές υποχρεώσεις, έρευνα καταδεικνύει ότι οι νέες γυναίκες είναι επίσης πιθανότερο να απασχολούνται ακούσια σε εργασίες µερικής απασχόλησης παρά οι νέοι άνδρες 7. Επίσης υπάρχουν διακυµάνσεις στα επίπεδα προσωρινής εργασίας ανάλογα µε το πού βρίσκονται οι νέοι στην Ευρώπη. Στην Σλοβενία, την Πολωνία και την Ισπανία πάνω από 60% των νέων απασχολούνται προσωρινώς, ενώ στην Ρουµανία, τη Βουλγαρία και τη Λιθουανία το ποσοστό αυτό αντιστοιχεί σε λιγότερο από 10%. Επισφαλής Εργασία Ορισµός: Επισφαλής Εργασία Ως επισφαλής εργασία θεωρείται η µη θέσµια απασχόληση υπό την οποία ο εργαζόµενος δεν αµείβεται ικανοποιητικά, δεν είναι ασφαλής, δεν προστατεύεται και δεν µπορεί να στηρίξει ένα νοικοκυριό 8. Η έλλειψη οικονοµικής ασφάλειας είναι στενά συνδεδεµένη µε την επισφαλή εργασία. Στην Ευρώπη, η απασχόληση είτε σε προσωρινές εργασίες είτε σε εργασίες µερικής απασχόλησης συνδέεται γενικά µε την επισφαλή εργασία, αφού οι εργαζόµενοι τείνουν να έχουν πιο µειωµένη πρόσβαση στην κοινωνική προστασία παρά οι εργαζόµενοι που απασχολούνται σε µόνιµες εργασίες πλήρους απασχόλησης. Το γεγονός ότι οι νέοι είναι τέσσερις φορές πιθανότερο να απασχολούνται βάσει προσωρινών συµβάσεων και δυο φορές πιθανότερο να 6 Eurofound (2012), Fifth European Working Conditions Survey, 7 OECD (2012), OECD Family Database, OECD, Paris ( 8 Fudge, Judy; Owens, Rosemary (2006). Precarious Work, Women and the New Economy: The Challenge to Legal Norms. In Fudge, Judy; Owens, Rosemary. Precarious Work, Women and the New Economy: The Challenge to Legal Norms. Onati International Series in Law and Society. Oxford: Hart. pp

10 προσλαµβάνονται µέσω εταιρειών προσωρινής απασχόλησης, µπορεί να συνδεθεί µε έρευνες που καταδεικνύουν ότι οι νέοι εργαζόµενοι καταλήγουν να εργάζονται σε δουλειές που είναι σωµατικά πιο απαιτητικές και απαιτούν λιγότερες τεχνολογικές δεξιότητες. Οι νέοι εργαζόµενοι είναι επίσης πολύ πιθανό να καταλήγουν σε δουλειές στις οποίες αντιµετωπίζουν υψηλά επίπεδα πίεσης ή χαµηλά επίπεδα εργασιακών απαιτήσεων, εδραιώνοντας έτσι τις συνθήκες επισφαλούς εργασίας 9. Στο Ηνωµένο Βασίλειο η αυξανόµενη εξάπλωση των επισφαλών συνθηκών εργασίας έχει έρθει πρόσφατα στην επιφάνεια µε το φιάσκο των συµβάσεων µηδενικών ωρών. Οι συµβάσεις µηδενικών ωρών καλύπτουν ένα ευρύ φάσµα συµβατικών ρυθµίσεων που προνοούν ότι οι εργαζόµενοι δεν έχουν εγγυηµένες ώρες εργασίας ή εγγυηµένο εισόδηµα και πληρώνονται µόνο βάσει της εργασίας που παράγουν 10. Εκτιµάται ότι 5.5 εκατοµµύρια άτοµα απασχολούνται βάσει συµβάσεων µηδενικών ωρών στο Ηνωµένο Βασίλειο 11. Οι συµβάσεις µηδενικών ωρών είναι κατάφωρα αθέµιτες, αφού επηρεάζουν δυσανάλογα τους νέους και διευκολύνουν την εκµετάλλευση πολλών ανθρώπων που αγωνίζονται για τα προς το ζην. Συχνά οι συµβάσεις αυτές χρησιµοποιούνται για να µειωθούν οι µισθοί και για να αποφεύγεται η καταβολή του επιδόµατος αργίας, συντάξεως ή άλλα οφέλη που χορηγούνται στους εργαζόµενους. Οι συµβάσεις αυτές δεν είναι κατ αποκλειστικότητα Βρετανικό φαινόµενο, αφού χρησιµοποιούνται στην Ιρλανδία 12, στην Ιταλία (γνωστό ως «contratto a chiamata») 13, ενώ παρόµοια µέτρα έχουν εισαχθεί σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες µε στόχο τη δηµιουργία µιας «ρευστής» αγοράς εργασίας. Στο Ηνωµένο Βασίλειο και άλλες ευρωπαϊκές χώρες έχει αυξηθεί ο αριθµός των ατόµων που έχουν καταγραφεί ως αυτοαπασχολούµενοι από το ξέσπασµα της οικονοµικής ύφεσης. Παρόλο που µερικοί έχουν επιλέξει την επιχειρηµατική καριέρα λόγω της έλλειψης παραδοσιακών ευκαιριών για απασχόληση, υπάρχουν στοιχεία που καταδεικνύουν ότι ορισµένοι εργοδότες ασκούν πίεση στο προσωπικό πλήρους απασχόλησης έτσι ώστε να καταγραφούν ως αυτοαπασχολούµενοι για να µειώσουν τα κόστη που σχετίζονται µε τις άδειες µετ αποδοχών, µε τις πληρωµές ασθενείας και µε τις συνταξιοδοτικές συνεισφορές 14. Η ονοµαζόµενη «ψευδής αυτοαπασχόληση» έχει φθείρει σηµαντικά τα δικαιώµατα των εργαζοµένων και την ασφάλεια εργασίας σε πολλά µέρη της Ευρώπης. 9 Eurofound (2012), Foundation Findings: Youth and Work, Dublin 10 Unite the Union, Brief on Zero-Hours Contracts (August 2013) Zero%20hours%20contracts%20brief-v pdf 11 Unite the Union, Research uncovers Growing Zero Hour Subclass of Insecure Employment (8 September 2013) 12 Citizens Information, Contracts Without Specific Working Hours (1 October 2013) pecific_working_hours_zero_hours_contracts.html 13 Giovane Impresa Portale Per L Imprendi, Il Lavoro Intermittente (30 September 2013) 14 The Guardian Self-Employed Workers Numbers Soar in UK (6 February 2013), 9

11 Άλλος ένας ανησυχητικός τοµέας είναι ότι ένα µεγάλο ποσοστό της τάξεως του 10% των ατόµων κάτω των 25 ετών στην Ευρώπη εργοδοτείται χωρίς σύµβαση 15. Η αναλογία αυτή είναι υπερδιπλάσια σε σχέση µε τις υπόλοιπες ηλικιακές οµάδες. Συχνά οι νέοι εργαζόµενοι που απασχολούνται χωρίς συµβάσεις, έχουν περιορισµένη ή µηδενική γνώση σχετικά µε τα βασικά εργασιακά δικαιώµατά τους, έχουν ελάχιστες ευκαιρίες να βελτιώσουν τις συνθήκες εργασίας τους και δεν έχουν καµία διέξοδο σε περίπτωση απόλυσής τους. Το Ζήτηµα της Υποαπασχόλησης Το ζήτηµα της υποαπασχόλησης είναι στενά συνδεδεµένο µε το θέµα της επισφαλούς εργασίας. Υπήρξε σηµαντική αύξηση στον αριθµό των ατόµων που υποαπασχολούνται στην Ευρώπη, ιδιαίτερα στους νέους. Το 2011 σχεδόν 9 εκατοµµύρια άτοµα στην Ευρώπη θεωρούνταν υποαπασχολούµενοι 16, κυρίως επειδή ήθελαν να δουλέψουν περισσότερες ώρες ή να απασχολούνται βάσει συµβάσεων πλήρους απασχόλησης αλλά δεν υπήρχε η ευκαιρία για αυτή τη µετάβαση. Στην Ισπανία περισσότερο από 80% των νέων εργαζοµένων που απασχολούνταν βάσει προσωρινών συµβάσεων δήλωσε ότι ο λόγος για τον οποίο απασχολούνται προσωρινώς ήταν διότι δεν µπορούσαν να βρουν µόνιµη εργασία 17. Στην Ελλάδα 58% των ατόµων που απασχολούνταν προσωρινώς δήλωσαν ότι ήταν διαθέσιµοι να δουλέψουν περισσότερες ώρες. Στην Λετονία το ποσοστό αυτό φτάνει το 57%, στην Ισπανία το 49% και στην Κύπρο το 42% 18. Μεταξύ των 43 εκατοµµυρίων εργαζοµένων που απασχολούνταν σε εργασίες µερικής απασχόλησης στην ΕΕ27 το 2012, 9.2 εκατοµµύρια άτοµα θα ήθελαν και ήταν διαθέσιµα να εργάζονται περισσότερες ώρες, έτσι µπορούν να θεωρηθούν ως υποαπασχολούµενοι. Από το ξέσπασµα της οικονοµικής κρίσης η αναλογία των εργαζοµένων που απασχολούνταν σε εργασίες µερικής απασχόλησης, θα ήθελαν να δουλεύουν περισσότερες ώρες και ήταν διαθέσιµα να το πράξουν έχει σταθερά αυξηθεί από 18.5% το 2008 στο 21.4% το Οι εργαζόµενοι ηλικίας κάτω των 25 ετών αποτελούν το 17% των εργαζοµένων που απασχολούνται σε εργασίες µερικής απασχόλησης και θεωρούνται υποαπασχολούµενοι. Το Δικαίωµα στην Σταθερότητα και την Ασφάλεια Η αύξηση των νέων ατόµων που απασχολούνται σε µη µόνιµες µορφές απασχόλησης αδιαµφισβήτητα αντανακλά τις δυσκολίες που αντιµετωπίζει κάποιος στο να διασφαλίσει ασφαλή απασχόληση υπό το τρέχον οικονοµικό κλίµα. Η προσωρινή απασχόληση συχνά 15 Eurofound (2012), Fifth European Working Conditions Survey, 16 Eurostat (2013) Underemployment and Potential Additional Labour Force Statistics 17 European Commission (2013), Employment and Social Situation Quarterly Review 18 Eurostat (2013) Underemployment and Potential Additional Labour Force Statistics 19 Eurostat, New Release: Proportion of underemployed part-time workers up to 21.4% in the EU27 in 2012 (19 April 2013), 10

12 συνδέεται µε την ελάχιστη ασφάλεια εργασίας και µε την περιορισµένη ή µηδαµινή πρόσβαση στην κοινωνική ασφάλιση, προωθώντας έτσι τον κίνδυνο της κοινωνικής αποσύνδεσης. Διάφορα µέτρα έχουν συµφωνηθεί σε ευρωπαϊκό επίπεδο για την αντιµετώπιση των κινδύνων που συνδέονται µε την προσωρινή και την µερική απασχόληση. Η Οδηγία 97/81/ΕΚ σχετικά µε τη συµφωνία - πλαίσιο για την εργασία µερικής απασχόλησης αποσκοπούσε στο να διασφαλίσει ίσες συνθήκες εργασίας µεταξύ των εργαζοµένων µερικής και πλήρους απασχόλησης και ίση προστασία από την απόλυση, ενώ παράλληλα αποσκοπούσε στο να διασφαλίσει, όσο είναι δυνατό, την ευκαιρία να γίνει εφικτή η µετάβαση από την µερική στην πλήρη απασχόληση. Η Οδηγία 1999/70/ΕΚ σχετικά µε τη συµφωνία πλαίσιο για την εργασία ορισµένου χρόνου αποσκοπούσε στην διασφάλιση της αρχής της απαγόρευσης των διακρίσεων για τα άτοµα που εργάζονται βάσει συµβάσεων ορισµένου χρόνου, στην αποτροπή της κατάχρησης και στην διασφάλιση, στο µέτρο του δυνατού, των ευκαιριών κατάρτισης για τους εργαζόµενους που απασχολούνται προσωρινά. Τέλος, η πιο πρόσφατη Οδηγία 2008/104/ΕΚ περί της εργασίας µέσω εταιρείας προσωρινής απασχόλησης στόχευσε στην διασφάλιση της ίσης αµοιβής και των ίσων συνθηκών εργασίας για τους εργαζόµενους που απασχολούνται µέσω εταιρειών προσωρινής απασχόλησης, από τους οποίους οι νέοι επίσης εκπροσωπούνται δυσανάλογα. Παρά τις πρωτοβουλίες αυτές, ανισότητες µεταξύ των προσωρινά απασχολουµένων και των εργαζοµένων σε µερική ή πλήρη απασχόληση εξακολουθούν να υπάρχουν, µε τους νέους να είναι λιγότερο πιθανό να κάνουν τη µετάβαση στην µόνιµη εργασία πλήρους απασχόλησης, όπου τα εργατικά τους δικαιώµατα θα είναι πιο προστατευµένα. Συγκεκριµένα, η εφαρµογή της προαναφερθείσας Οδηγίας 1999/70/ΕΚ έγινε αµεθόδευτα 20 και σε πολλές χώρες οι εργαζόµενοι συνεχίζουν να έχουν λιγότερο έλεγχο όσον αφορά στο είδος εργασίας τους, λαµβάνουν λιγότερη κατάρτιση, εργάζονται περισσότερο σε βάρδιες και έχουν λιγότερο χρόνο να εκπληρώσουν την εργασία τους 21. Η αντιµετώπιση αυτού του ζητήµατος απαιτεί την οµαδική προσέγγιση από τους νέους, τους οργανισµούς νεολαίας, τους εκπαιδευτικούς φορείς, τις συνδικαλιστικές οργανώσεις, τους εργοδότες και τους εξελεγµένους αντιπροσώπους τους. Συγκεκριµένα, αφού είναι πιθανότερο οι νέοι να απασχολούνται σε προσωρινές εργασίες ή εργασίες περιορισµένης απασχόλησης, θα πρέπει να έχουν την ευκαιρία να εκπαιδεύονται για τα εργασιακά τους δικαιώµατα, ιδιαίτερα για τα δικαιώµατα που αφορούν στην ισότητα µε τους µόνιµους εργαζόµενους πλήρους απασχόλησης. Οι συνδικαλιστικές οργανώσεις έχουν να διαδραµατίσουν σηµαντικό ρόλο στον τοµέα αυτό και η συµµετοχή των νέων στις συνδικαλιστικές οργανώσεις είναι αναγκαία προκειµένου να διασφαλιστούν τα εργασιακά τους δικαιώµατα και η δίκαιη εκπροσώπησή τους. Οι εργοδότες και εξελεγµένοι αντιπρόσωποι των νέων πρέπει να λάβουν πιο σοβαρά υπόψιν τους τα δικαιώµατα των νέων στη σταθερή και ασφαλή απασχόληση. Είναι γεγονός ότι εν µέρει ο λόγος για τον οποίο οι νέοι απασχολούνται περισσότερο σε εύκαµπτες µορφές απασχόλησης 20 European Commission, News Release: Temporary Work: Commission requests Cyprus and Sweden to implement rules to protect temporary agency workers (21 June 2012), 21 ETUC (2007), Temporary Agency Workers in the European Union, 11

13 είναι διότι είναι συχνά πιο συµβατές µε την συνεχιζόµενη εκπαίδευσή τους 22. Αυτό όµως δεν αναιρεί το γεγονός ότι οι νέοι πρέπει να έχουν πρόσβαση στην ασφαλή εργασία και εγγυηµένη ισότητα µε τους άλλους εργαζόµενους µεγαλύτερης ηλικίας. Στην αγορά εργασίας αναµένεται µερική ευελιξία έτσι ώστε να καλυφτούν οι ιδιαίτερες ανάγκες και ικανότητες που απαιτούνται από τους εργοδότες. Όµως αυτό δεν θα έπρεπε να χρησιµοποιείται ως αιτιολογία για να γίνονται διακρίσεις εναντίον των νέων και στην πρόσβασή τους σε ασφαλή και σταθερή απασχόληση. Πρέπει άµεσα να ληφθούν µέτρα για να διασφαλιστεί ότι τέτοια µέτρα ευελιξίας υλοποιούνται δίκαια σε όλο το ευρωπαϊκό εργατικό δυναµικό. Δεν πρέπει να αναµένεται ότι οι νέοι και τα ευάλωτα άτοµα θα επιφορτιστούν µε τις ευθύνες για την µεταβαλλόµενη και όλο και περισσότερο ευέλικτη αγορά εργασίας. Εάν αναµένεται από τους νέους να απασχολούνται σε προσωρινές εργασίες ή εργασίες προσωρινής απασχόλησης προκειµένου να κάνουν την µετάβαση σε ένα µόνιµο συµβόλαιο πλήρους απασχόλησης, τα δικαιώµατα των εργαζοµένων σε προσωρινές ή εργασίες µερικής απασχόλησης πρέπει να προστατευτούν περισσότερο. Επιπλέον, για να διευθετηθεί το ζήτηµα της εργασιακής ανασφάλειας, η συζήτηση σε ευρωπαϊκό επίπεδο σχετικά µε τα µέτρα που θα πρέπει να ληφθούν για την εναρµόνιση της αγοράς εργασίας πρέπει να επανέλθει στο προσκήνιο. Πρέπει να προσδιοριστούν δεσµευτικά µέτρα και να αποτελέσουν µέρος της συζήτησης; ένας πιθανός τρόπος για να καταπολεµηθεί ο τεµαχισµός της αγοράς εργασίας και να προστατευτούν οι νέοι από την εργασιακή ανασφάλεια θα ήταν η πρόταση για Οδηγία της Ευρωπαϊκής Ένωσης για µια ενιαία σύµβαση αορίστου χρόνου. Αφού οι νέοι επηρεάζονται δυσανάλογα από αυτά τα ζητήµατα, οι οργανισµοί νεολαίας και οι εκπρόσωποι των νέων πρέπει να συµµετέχουν σε όλες τις σχετικές συζητήσεις και διαπραγµατεύσεις. 22 International Labour Organization (2012), Global Employment Trends for Youth 12

14 3. ΕΙΣΟΔΗΜΑ ΚΑΙ ΦΤΩΧΕΙΑ Ο Κατώτατος Μισθός Ορισµός: Κατώτατος Μισθός Ο κατώτατος µισθός είναι ο ελάχιστος µισθός που επιτρέπεται να καταβληθεί σε έναν εργαζόµενο. Συνήθως ορίζεται από µια νοµική αρχή ή από ένα συµβόλαιο ως το κατώτατο που µπορεί να καταβληθεί είτε στους εργαζόµενους γενικότερα είτε στους εργαζόµενους µιας συγκεκριµένης κατηγορίας 23. Ο κατώτατος µισθός και το εγγυηµένο ελάχιστο εισόδηµα είναι κύρια ζητήµατα που απασχολούν τους νέους. Οι νέοι που ξεκινούν τις πρώτες τους δουλειές συχνά λαµβάνουν τις χαµηλότερες απολαβές: 30% των νέων που άρχισαν να δουλεύουν για πρώτη φορά το 2008 έλαβαν τον κατώτατο µισθό ή και λιγότερα 24. Ως εκ τούτου, η στασιµότητα και σε κάποιες περιπτώσεις η υποχώρηση του κατώτατου µισθού στην Ευρώπη έχει επηρεάσει αρνητικά την νεολαία. Το 2011 και το 2012 οι κατώτατοι µισθοί πάγωσαν ή αυξήθηκαν ελαφρώς στα 20 κράτη-µέλη στα οποία ίσχυε ο κατώτατος µισθός 25. Παρά το γεγονός ότι ο το θέµα του κατώτατου µισθού τεχνικά εξαιρείται των αρµοδιοτήτων της ΕΕ βάσει της Συνθήκης, έχει παρατηρηθεί µεγαλύτερη επιρροή της ΕΕ στο θέµα του κατώτατου µισθού από το 2011, στα πλαίσια της Ευρωπαϊκής Οικονοµικής Διακυβέρνησης, αφού το ζήτηµα αυτό έχει ισχυρή επιρροή τόσο στην διάρθρωση των µισθών όσο και στα επίπεδα κατανάλωσης και παραγωγής σε εθνικό επίπεδο. Σχεδόν όλοι οι εργαζόµενοι που λαµβάνουν τον κατώτατο µισθό έχουν βιώσει την πτώση του πραγµατικού εισοδήµατος από την έναρξη της κρίσης και την επιβολή της λιτότητας. Η πτώση αυτή είχε επιζήµιες συνέπειες στα κίνητρα και στην ενεργή απασχόληση στον ευρύτερο εργασιακό χώρο και µπορεί να έχει αρνητικά αποτελέσµατα στον ευρωπαϊκό οικονοµικό χώρο 26. Σε όλη την Ευρώπη ο µηνιαίος ακαθάριστος ελάχιστος µισθός ποικίλλει σηµαντικά, αφού κυµαίνεται µεταξύ 157 όπως στη Ρουµανία και 1874 όπως στο Λουξεµβούργο 27. Στις χώρες που πλήγησαν περισσότερο από την κρίση το 2012 παρατηρήθηκαν µερικές ή καθόλου αυξήσεις στους κατώτατους µισθούς. Είναι σαφές ότι τα µέτρα λιτότητας που επιβλήθηκαν στα κράτη-µέλη έχουν επηρεάσει κατά πολύ την πολιτική που ακολουθείται για τους κατώτατους µισθούς. Στην Ισπανία και την Πορτογαλία, υπό διεθνή πίεση, οι κυβερνήσεις ακύρωσαν µακροπρόθεσµες συµφωνίες µε συνδικαλιστικές οργανώσεις που αφορούσαν στην διαρθρωτική 23 Minimum Wage in Merriam-Webster Dictionary 24 Schultzen, T., (2012), ETUI Policy Brief: Minimum Wages in Europe Under Austerity, Briefs/European-Economic-Employment-and-Social-Policy/Minimum-wages-in-Europe-under-austerity 25 Schultzen, T., (2012), ETUI Policy Brief: Minimum Wages in Europe Under Austerity, Briefs/European-Economic-Employment-and-Social-Policy/Minimum-wages-in-Europe-under-austerity 26 Eurofound (2013), Wages: A Working Conditions and Industrial Relations Perspective, 27 Eurostat, Minimum Wage Statistics (July 2013), 13

15 αύξηση του κατώτατου µισθού και αντί αυτού πάγωσαν τους υφιστάµενους κατώτατους µισθούς. Αυτή ήταν η πρώτη φορά εδώ και δεκαετίες που δεν έγινε η συνήθης ετήσια αύξηση του κατώτατου µισθού στις δυο αυτές χώρες 28. Οι νέοι, όχι µόνο επηρεάστηκαν δυσµενώς από το πάγωµα του κατώτατου µισθού, αλλά σε µερικές χώρες καθιερώθηκε ο «αναπτυξιακός» κατώτατος µισθός ειδικά για τους νέους, ο οποίος ορίστηκε σε χαµηλότερα ποσοστά από τον γενικό κατώτατο µισθό, ανεξάρτητα από την εµπειρία των νέων ή από άλλους παράγοντες. Στην Ελλάδα τον Φεβρουάριο 2012, κάτω από την πίεση της τριµερούς επιτροπής µε επικεφαλής την Ευρωπαϊκή Επιτροπή µε την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και το Διεθνές Νοµισµατικό Ταµείο (γνωστό ως η «Τρόικα»), ο γενικός κατώτατος µισθός µειώθηκε κατά 22%, ενώ ο κατώτατος µισθός για τους νέους µειώθηκε κατά 32% 29. Η απόφαση αυτή τέθηκε σε εφαρµογή παρά το γεγονός ότι τα επίπεδα φτώχειας των νέων στην Ελλάδα είναι από τα ψηλότερα στην Ευρώπη 30. Στο Ηνωµένο Βασίλειο το 2012 ο «αναπτυξιακός» κατώτατος µισθός για τους νέους ηλικίας είχε µείνει στάσιµος ενώ ο κατώτατος µισθός για τον πληθυσµό µεγαλύτερης ηλικίας είχε αυξηθεί. Το µέτρο αυτό είχε εφαρµοστεί παρά τις αυξανόµενες ενδείξεις ότι υπήρχαν αυξηµένα επίπεδα φτώχειας στους νέους και ανισότητα µεταξύ των γενεών στη χώρα 31. Η αύξηση των επιπέδων φτώχειας των νέων και η κοινωνική αναταραχή οδήγησαν µερικές χώρες όπως το Βέλγιο και την Τσεχία στην αναίρεση των πλάνων για την εισαγωγή χαµηλότερου κατώτατου µισθού για τους νέους 32. Πολλά κράτη-µέλη δεν έχουν ακόµα εισάγει εθνικό κατώτατο µισθό. Μερικοί οικονοµολόγοι έχουν εισηγηθεί ότι η απουσία κατώτατου µισθού είναι ένας από τους λόγους για τους οποίους η Γερµανία έχει καταφέρει να διατηρήσει το ποσοστό νεανικής ανεργίας τόσο χαµηλά. Στην πραγµατικότητα, τα επίπεδα νεανικής απασχόλησης επηρεάζονται από πολλαπλούς παράγοντες, των οποίων η απαρχή είναι η γενική οικονοµική επίδοση. Όµως ακόµα και αν αυτός ο ισχυρισµός θεωρηθεί αρχικά ορθός, η παράλειψη της εισαγωγής του κατώτατου µισθού µε σκοπό να αυξηθούν τα ποσοστά απασχόλησης είναι άδικο για τους νέους και την κοινωνία γενικότερα. Σε ορισµένα µέρη στη Γερµανία οι νέοι απασχολούνται σε θέσεις εργασίας χαµηλής ειδίκευσης για λιγότερο από 1 ανά ώρα και µερικοί εργάζονται για 0.55 ανά ώρα 33. Τέτοιες τριτοκοσµικές αµοιβές στην κορυφαία οικονοµία της Ευρώπης µπορούν όχι µόνο να επιδεινώσουν την τάση ανόδου της φτώχειας των νέων αλλά και να µειώσουν τους µισθούς, εδραιώνοντας ένα καθεστώς χαµηλών απολαβών και οδηγώντας έτσι όλη την Ευρώπη σε µια αγορά εργασίας δύο βαθµίδων. Όταν επιτρέπεται η εξάπλωση µιας απορυθµισµένης και νεοφιλελεύθερης αγοράς εργασίας τότε οι εργοδότες έχουν ελάχιστα κίνητρα να προσφέρουν 28 Schultzen, T., (2012) ETUI Policy Brief: Minimum Wages in Europe Under Austerity, Briefs/European-Economic-Employment-and-Social-Policy/Minimum-wages-in-Europe-under-austerity 29 Schultzen, T., (2012) ETUI Policy Brief: Minimum Wages in Europe Under Austerity, Briefs/European-Economic-Employment-and-Social-Policy/Minimum-wages-in-Europe-under-austerity 30 Eurostat, People at Risk of Poverty of Social Exclusion (January 2013), 31 The Princes Trust (2011), Broke, Not Broken: Tackling Youth Poverty and the Aspiration Gap 32 Eurofound (2013), Wages: A Working Conditions and Industrial Relations Perspective, 33 Marsh., S, and Hansen, H., Insight: The Dark Side of Germany s Jobs Miracle, Reuters (8 February 2012), 14

16 θέσεις εργασίας πλήρους απασχόλησης, καθώς ξέρουν ότι µπορούν να προσλαµβάνουν φθηνούς εργάτες βάσει ευέλικτων συµβάσεων. Οι Φτωχοί Εργαζόµενοι Ορισµός: Οι Φτωχοί Εργαζόµενοι Ως φτωχοί εργαζόµενοι θεωρούνται όσοι δεν κερδίζουν αρκετά ώστε να ζουν πάνω από το όριο της φτώχειας, το οποίο είναι το ελάχιστο επίπεδο εισοδήµατος που θεωρείται επαρκές σε µια δεδοµένη χώρα. Η κατηγοριοποίηση των ατόµων αυτών διαφέρει από χώρα σε χώρα και διαφέρει σηµαντικά στις ανεπτυγµένες από τις αναπτυσσόµενες χώρες 34. Στην ΕΕ, οι άνθρωποι που λαµβάνουν λιγότερο από 60% του διάµεσου εισοδήµατος θεωρούνται ότι βρίσκονται υπό τον «κίνδυνο φτώχειας» 35. Το 2011 σχεδόν το 30% των νέων στην Ευρώπη, σε σύγκριση µε το 24.2% ολόκληρου του πληθυσµού, βρέθηκαν υπό τον κίνδυνο φτώχειας ἠ κοινωνικού αποκλεισµού 36. Παρά το γεγονός ότι η καταπολέµηση του κοινωνικού αποκλεισµού και της φτώχειας είχε διαπρέπουσα θέση στην Στρατηγική της Λισαβόνας το 2000, η οποία παρουσίασε το όραµα µιας κοινωνικά ενιαίας και οικονοµικά ευηµερούσας και ανταγωνιστικής Ευρωπαϊκής Ένωσης, η φτώχεια έχει αυξηθεί σταθερά στην Ευρώπη από το Η φτώχεια δεν περιορίζεται κατ ανάγκην στους άνεργους, αφού ένα ποσοστό της τάξης του 6% στους εργαζόµενους και 18% στους αυτοαπασχολούµενους ανήκει σε αυτή την κατηγορία. Συνολικά, 8% των εργαζοµένων στην Ευρώπη µπορεί να θεωρηθεί ότι βρίσκεται υπό τον κίνδυνο εργασιακής φτώχειας, µε τους νέους να εκπροσωπούνται δυσανάλογα σε αυτό το ποσοστό 37. Οι «φτωχοί εργαζόµενοι» είναι αυτοί που απασχολούνται και των οποίων η µείωση του διαθέσιµου εισοδήµατος τους θέτει σε κίνδυνο φτώχειας, δηλαδή τα άτοµα αυτά έχουν εισόδηµα κάτω από το 60% του εθνικού διάµεσου. Ο κίνδυνος αυτός είναι αυξηµένος στις χώρες της νότιας Ευρώπης Ελλάδα, Ιταλία, Πορτογαλία, Ισπανία- όπως και σε µερικά νέα κράτη-µέλη, συµπεριλαµβανοµένης της Πολωνίας και των Βαλτικών χωρών. Οι νέοι αντιµετωπίζουν υψηλότερο κίνδυνο να χαρακτηριστούν ως φτωχοί εργαζόµενοι, ιδιαίτερα στις χώρες της βόρειας Ευρώπης 38. Οι νέοι που αντιµετωπίζουν τον κίνδυνο να µην έχουν πρόσβαση στην εκπαίδευση, στην απασχόληση ή στην επαγγελµατική κατάρτιση αντιµετωπίζουν τον κίνδυνο να θεωρηθούν ως 34 U.S. Bureau of Labor Statistics, A Profile of the Working Poor (March 2011), 35 European Anti-Poverty Network, How is Poverty Measured? 36 Eurostat, People at Risk of Poverty of Social Exclusion (January 2013), 37 Eurofound (2013), Wages: A Working Conditions and Industrial Relations Perspective, 38 Eurofound (2013), Wages: A Working Conditions and Industrial Relations Perspective, 15

17 φτωχοί εργαζόµενοι 39. Ένα χαµηλό µορφωτικό επίπεδο σχετίζεται µε σχεδόν την πενταπλάσια αύξηση του κινδύνου να ανήκει κάποιος στην κατηγορία των φτωχών εργαζοµένων, σε σύγκριση µε τους εργαζόµενους µε υψηλό επίπεδο εκπαίδευσης. Η µερική απασχόληση ή η απασχόληση για λιγότερο από ένα χρόνο σχεδόν διπλασιάζει τον κίνδυνο της εργασιακής φτώχειας ενώ η απασχόληση σε προσωρινή εργασία σχεδόν τριπλασιάζει τον κίνδυνο αυτό. Άλλες οµάδες µε υψηλό κίνδυνο φτώχειας είναι τα αυτοαπασχολούµενα άτοµα, οι οικογενειάρχες και οι µετανάστες. Όσοι εµπίπτουν σε δύο ή περισσότερες από αυτές τις οµάδες, για παράδειγµα οι µετανάστες νεαρής ηλικίας, αντιµετωπίζουν αυξηµένο κίνδυνο να θεωρηθούν φτωχοί εργαζόµενοι 40. Έρευνες πρόσθεσαν περαιτέρω στοιχεία που στηρίζουν το επιχείρηµα ότι η προσωρινή και η µερική απασχόληση, που είναι περισσότερο διαδεδοµένες στους νέους, είναι πιο επισφαλείς, αφού όσοι απασχολούνται σε προσωρινές εργασίες είναι πιο πιθανό να ζουν σε συνθήκες φτώχειας 41. Οι εργαζόµενοι αυτοί έχουν επίσης πληγεί εντονότερα από τις περικοπές µισθών ή/και την µείωση των ωρών εργασίας, επιδεινώνοντας έτσι την ποιότητα εργασίας και την αίσθηση αυτοεκτίµησής τους. Ένα ασφαλές ελάχιστο εισόδηµα που επιτρέπει µια αξιοπρεπή και αυτόνοµη ζωή είναι ένα σηµαντικό στοιχείο των ποιοτικών θέσεων εργασίας για τους νέους. Στοιχεία έχουν δείξει ότι ακόµα και αν οι νέοι µπορέσουν να βρουν δουλειά είναι πιθανότερο να µην αµείβονται ικανοποιητικά και τα εισοδήµατά τους µπορεί να µην είναι αρκετά για να τους βγάλουν από τη φτώχεια. Πρέπει να αναγνωριστεί ότι ο σηµαντικότερος φορέας στις συζητήσεις γύρω από τον κατώτατο µισθό και το ελάχιστο εισόδηµα είναι οι νέοι. Σε αυτό το πλαίσιο, οι συλλογικές διαπραγµατεύσεις και άλλες διαδικασίες διαβούλευσης σε εθνικό επίπεδο για την σύσταση και τη ρύθµιση του κατώτατου µισθού πρέπει να είναι ανοιχτές στις οργανώσεις νεολαίας και στους εκπροσώπους των νέων. Επιπλέον, η επιβολή και η υποστήριξη ενός χαµηλότερου κατώτατου µισθού για τους νέους, ανεξάρτητα από την εργασιακή εµπειρία ή ικανότητα, δεν είναι µόνο µια κατάφωρη περιφρόνηση προς τους ευάλωτους στην αγορά εργασίας, αλλά και σαφής ένδειξη των διακρίσεων που γίνονται αποκλειστικά βάσει της ηλικίας. Η συζήτηση σχετικά µε την απασχόληση των νέων στην Ευρώπη πρέπει να συµπεριλάβει τον αυξηµένο κίνδυνο των νέων να παγιδευτούν στην εργασιακή φτώχεια και να προχωρήσει πολύ πιο πέρα από την πολιτική του «οποιαδήποτε δουλειά είναι καλή» που υιοθετούν ορισµένοι φορείς. Ένα επαρκές και ασφαλές εισόδηµα πρέπει να εξασφαλίζεται στο πλαίσιο της επαγγελµατικής ανάπτυξης. Οποιαδήποτε άλλη προσέγγιση µπορεί να επιφέρει την περαιτέρω παγίδευση των νέων στον κύκλο της φτώχειας και να εµποδίσει τη µελλοντική ανάπτυξη της Ευρώπης. 39 Eurofound (2012), Young People not in Employment, Education or Training: Characteristics, Costs and Policy Responses, in Europe 40 Eurofound (2013), Wages: A Working Conditions and Industrial Relations Perspective, 41 Eurofound (2013), Wages: A Working Conditions and Industrial Relations Perspective 16

18 4. ΧΡΗΣΗ ΔΕΞΙΟΤΗΤΩΝ Οι νέοι απασχολούνται όλο και περισσότερο σε εργασίες που δεν ανταποκρίνονται στο εκπαιδευτικό και επαγγελµατικό τους υπόβαθρο. Ένα κριτήριο των ποιοτικών θέσεων εργασίας είναι η απασχόληση σε θέσεις που να επιτρέπουν στον εργαζόµενο να χρησιµοποιήσει τις δεξιότητες που έχει αποκτήσει µέσω της τυπικής και µη τυπικής εκπαίδευσής του. Συνδυάζοντας τις δεξιότητες ενός νεαρού ατόµου µε την απασχόλησή του είναι ζωτικής σηµασίας, καθώς έτσι παρέχεται η ικανοποίηση από την εργασία του και αυξάνεται η παραγωγικότητα του ατόµου αυτού, συµβάλλοντας παράλληλα στην ανάπτυξη των δεξιοτήτων αυτών και στη συνολική προσωπική και επαγγελµατική ανάπτυξη του νέου. Το να µην έχει κάποιος τη δυνατότητα να αξιοποιήσει τις δεξιότητες του στον εργασιακό του χώρο έχει συνέπειες τόσο για τον ίδιο όσο και για την κοινωνία ως σύνολο. Το Ζήτηµα της Αναντιστοιχίας Η εξασφάλιση της πρέπουσας χρήσης δεξιοτήτων σε µια δουλειά γίνεται ολοένα και δυσκολότερη λόγω του ζητήµατος της αναντιστοιχίας δεξιοτήτων στην ευρωπαϊκή αγορά εργασίας. Η αναντιστοιχία των δεξιοτήτων ορίζεται ως η διαφορά µεταξύ των ικανοτήτων ενός ατόµου και των απαιτήσεων της αγοράς εργασίας και έχει αποτελέσει λόγο ανησυχίας ως αποτέλεσµα της αλλαγής στη φύση της εργασιακής ζωής. Κατά τις δύο τελευταίες δεκαετίες, η οικονοµική και τεχνολογική πρόοδος δηµιούργησε µια αγορά εργασίας που απαιτεί εντατικές δεξιότητες και βασίζεται στις υπηρεσίες. Στην πραγµατικότητα, προβλέπεται ότι κατά την επόµενη δεκαετία, η πλειοψηφία των ευρωπαϊκών θέσεων εργασίας θα απαιτεί προσόντα υψηλού επιπέδου 42. Στο βιοµηχανικό τοµέα ήδη, οι εργοδότες κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου για την έλλειψη δεξιοτήτων στην Ευρώπη, η οποία υπονοµεύει την ανταγωνιστικότητα της βιοµηχανίας και µπορεί να οδηγήσει στο µέλλον στην ανάγκη να προχωρήσουµε την ανάπτυξη σε χώρες όπως η Ινδία ή η Κίνα που έχουν µεγαλύτερη προσφορά ειδικευµένων εργαζοµένων, όπως οι µηχανικοί 43. Παρά το γεγονός ότι έχει υπάρξει µια αυξανόµενη τάση ιδιωτικοποίησης της τριτοβάθµιας εκπαίδευσης σε ορισµένα κράτη-µέλη 44, εξακολουθεί να αναµένεται από τα σχολεία, τα πανεπιστήµια και άλλους φορείς εκπαίδευσης να παράσχουν τις αναγκαίες δεξιότητες για µια πιο ανταγωνιστική παγκόσµια αγορά εργασίας. Οι φορείς παροχής τυπικής εκπαίδευσης έχουν πλέον την υποχρέωση να προσφέρουν πρακτική εκπαίδευση, χωρίς να παραµελούν το καθήκον τους να παρέχουν την παραδοσιακή εκπαίδευση που συµβάλλει στη δηµιουργία ενηµερωµένων, ενεργών και συνειδητοποιηµένων πολιτών µε κοινό αίσθηµα ευθύνης και 42 Cedefop (2010), The skill matching challenge analysing skill mismatch and policy implications 43 Milne, R., Alarming skills shortage in Europe, Financial Times, (26 May 2013) b93b-00144feab7de.html 44 Sodha, S., Why Savvy Students Might Start to Opt Out of University, The Guardian, 17

19 αλληλεγγύης. Οι φορείς αυτοί πρέπει να εξασφαλίσουν ότι οι υπηρεσίες τους αντιστοιχούν στις µακροπρόθεσµες προβλέψεις δεξιοτήτων της αγοράς εργασίας. Η εκπαίδευση των νέων βάσει των άµεσων και βραχυπρόθεσµων απαιτήσεων της αγοράς εργασίας δεν είναι µια βιώσιµη λύση και θα µπορούσε να ενισχύσει την τάση για µια αγορά εργασίας που βασίζεται στις βραχυπρόθεσµες ανάγκες παρά στη µακροπρόθεσµη ανάπτυξη. Τα στοιχεία δείχνουν ότι το 2012, 1 στους 3 Ευρωπαίους εργαζόµενους είτε ήταν υπέρπροσοντούχος είτε δεν κατείχε τα κατάλληλα προσόντα για την θέση εργασίας στην οποία απασχολούνταν 45. Οι νέοι πλήττονται ιδιαίτερα από αυτή την τάση: οι νέοι εργαζόµενοι είναι συνήθως υπέρ-προσοντούχοι, ενώ είναι επίσης πιθανότερο από ό, τι οι εργαζόµενοι µεγαλύτερης ηλικίας να εργάζονται σε θέσεις που ταιριάζουν λιγότερο µε τα προσόντα τους 46. Υπάρχουν δύο διαφορετικοί τύποι αναντιστοιχίας δεξιοτήτων. Η κάθετη αναντιστοιχία εµφανίζεται όταν το επίπεδο των δεξιοτήτων που απαιτούνται για µια θέση εργασίας δεν ταιριάζει µε το επίπεδο που κατέχει ο εργαζόµενος, ενώ η οριζόντια αναντιστοιχία εµφανίζεται όταν το είδος των δεξιοτήτων που απαιτούνται σε µια δουλειά δεν ταιριάζει µε τις δεξιότητες που διαθέτει ο εργαζόµενος. Σχετικά µε τους νέους η κάθετη αναντιστοιχία είναι πιθανότερο να εµφανιστεί µε τη µορφή της κατοχής υπερβολικών δεξιοτήτων. Οι επιπτώσεις αυτού είναι ήδη καταγεγραµµένες: οι εργαζόµενοι που είναι περισσότερο εκπαιδευµένοι από όσο απαιτούν οι θέσεις εργασίας τους απολαµβάνουν µικρότερη ικανοποίηση για την εργασία τους, κάτι που µε τη σειρά του οδηγεί στη δυσµενή συµπεριφορά στο χώρο εργασίας, για παράδειγµα στη συνεχή απουσία, όπως και στην κακή υγεία του εργαζόµενου. Τα αποτελέσµατα αυτά µπορεί να σηµαίνουν ότι οι εργοδότες µπορεί να αντιµετωπίσουν χαµηλότερη παραγωγικότητα και ακολούθως η οικονοµία µπορεί να υποφέρει από την απώλεια της απόδοσης 47. Τείνοντας προς στην Αντιστοίχιση των Δεξιοτήτων Ένας από τους στόχους της Ατζέντας για Νέες Δεξιότητες και Θέσεις Εργασίας, µια εµβληµατική πρωτοβουλία της στρατηγικής Ευρώπη 2020, είναι να ενισχυθεί η ικανότητα της Ευρώπης να προσαρµόζεται στις µεταβαλλόµενες απαιτήσεις της αγοράς εργασίας µε το να εξασφαλίζεται ότι τα προσόντα ανταποκρίνονται στις διαθέσιµες θέσεις εργασίας. Για να διασφαλιστεί η επιτυχία αυτού του στόχου και η υποστήριξη του δικαιώµατος πρόσβασης σε ποιοτικές θέσεις εργασίας απαιτείται η παρέµβαση των κυβερνήσεων στο εκπαιδευτικό επίπεδο. Ένα βασικό µέρος της εκπαίδευσης πρέπει να αποτελείται από υψηλής ποιότητας συµβουλευτική καθοδήγηση για τη σταδιοδροµία των νέων όπως και καθοδήγηση για τις δεξιότητες που πρέπει να αναπτυχθούν από το πρώιµο στάδιο των σπουδών ενός νεαρού 45 European Commission (2013) Employment and Social Developments in Europe, 46 European Commission (2013) Employment and Social Developments in Europe, 47 CEDEFOP (2012) Skills Mismatch: The Role of the Enterprise, 18

20 ατόµου. Αυτό µπορεί να βοηθήσει στο να διασφαλιστεί ότι οι νέοι γνωρίζουν τα οφέλη από τη συνεχιζόµενη εκπαίδευση σε κάθε τοµέα σπουδών και εποµένως να είναι σε καλύτερη θέση να κάνουν συνειδητές επιλογές πριν από την συνέχιση των σπουδών τους. Οι δηµόσιες υπηρεσίες απασχόλησης έχουν επίσης σηµαντικό ρόλο να διαδραµατίσουν όταν οι νέοι άνθρωποι κάνουν τη µετάβαση από την εκπαίδευση στην αγορά εργασίας. Οι δηµόσιες υπηρεσίες δεν πρέπει µόνο να είναι φιλικές προς τους νέους, θα πρέπει επίσης να διαθέτουν επαρκείς πόρους για να ασχοληθούν µε τις συγκεκριµένες απαιτήσεις των νέων. Σχετικά µε αυτό το θέµα, οι περικοπές στις δηµόσιες υπηρεσίες στο πλαίσιο των µέτρων λιτότητας είχαν εξαιρετικά αντιπαραγωγικό αποτέλεσµα όσον αφορά στην αντιµετώπιση της ανεργίας των νέων. Στηρίζοντας το δικαίωµα κινητικότητας των νέων είναι επίσης σηµαντικό για την διασφάλιση της χρήσης των δεξιοτήτων. Υπάρχουν επί του παρόντος περίπου 5 εκατοµµύρια κενές θέσεις εργασίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Θέσεις που δεν µπορούν να καλυφθούν από υπηκόους µιας χώρας θα έπρεπε να καλύπτονται από άλλους ευρωπαίους πολίτες θέτοντας σε εφαρµογή την αντιστοίχιση δεξιοτήτων. Τα κράτη-µέλη πρέπει να εξασφαλίσουν ότι οι νέοι Ευρωπαίοι πολίτες που µετακινούνται σε άλλες χώρες της ΕΕ για το σκοπό αυτό έχουν πρόσβαση στην ίδια κοινωνική προστασία µε τους ηµεδαπούς και δεν υφίστανται διακρίσεις µε βάση την ιδιότητά τους ως µετανάστες. Οι νέοι πρέπει να είναι παραγωγικά µέλη του εργατικού δυναµικού της Ευρώπης. Η εργοδότηση νεαρών ατόµων σε θέσεις που δεν απαιτούν την χρήση των δεξιοτήτων τους µπορεί να υπονοµεύσει την ανάγκη αυτή, µε αποτέλεσµα ένα λιγότερο ενεργό ευρωπαϊκό εργατικό δυναµικό, τόσο οικονοµικά όσο και πολιτικά. Η εξασφάλιση της χρήσης των δεξιοτήτων είναι συνεπώς ένα βασικό στοιχείο που παρέχει στους νέους το δικαίωµα στις ποιοτικές θέσεις εργασίας, καθιστώντας τους έτσι παραγωγικά µέλη της ευρωπαϊκής αγοράς εργασίας και ενεργούς Ευρωπαίους πολίτες. 19