DNA tests Φαρμακογενετικοί και Γονιδιακοί έλεγχοι. Ο ρόλος του φαρμακοποιού

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "DNA tests Φαρμακογενετικοί και Γονιδιακοί έλεγχοι. Ο ρόλος του φαρμακοποιού"

Transcript

1 Page 1 και Γονιδιακοί Ο ρόλος του φαρμακοποιού

2 Page 2 Δρ. Γεωργία Θώδη Μοριακός Βιολόγος Δρ. Ιωάννης Ντότσικας Λέκτορας _Τμήμα Φαρμακευτικής Χημείας, Τμήμα Φαρμακευτικής, Πανεπιστήμιο Αθηνών Δρ. Ελένη Βαβουράκη Ιατρός Πνευμονολόγος Γιώργος Κορρές Φαρμακοποιός

3 Page 3 Τι είναι οι γονιδιακοί Δρ. Γεωργία Θώδη Μοριακός Βιολόγος

4 Page 4 Τι είναι οι γονιδιακοί () Όλες οι πληροφορίες για την ορθή λειτουργία του οργανισμού μας είναι καταγεγραμμένες στο γενετικό μας υλικό, το DNA.

5 Page 5 Τι είναι οι γονιδιακοί () Όλοι οι άνθρωποι φαίνονται τόσο διαφορετικοί μεταξύ τους, αλλά αν καταγράψει και συγκρίνει κανείς το γονιδίωμα δύο διαφορετικών ατόμων, θα παρατηρήσει διαφορές μόλις στο 0.02 % των DNA αλληλουχιών τους. Αυτές, όμως, οι διαφορές μας κάνουν μοναδικούς!

6 Page 6 Τι είναι οι γονιδιακοί () Αυτές οι διαφορές είναι γνωστές ως «μονονουκλεοτιδικοί πολυμορφισμοί» (SNPs). Πρόκειται για μικρές αλλαγές στην αλληλουχία του DNA π.χ C T, οι οποίες όμως δεν έχουν καταστροφική επίδραση στο τελικό λειτουργικό προϊόν. Ένας ή περισσότεροι σε συνδυασμό «μονονουκλεοτιδικοί πολυμορφισμοί» (SNPs) μπορεί να καθορίζουν μια σειρά από χαρακτηριστικά όπως 1. Την εξέλιξη μιας ασθένειας 2. Την επιρρέπειά μας σε μολύνσεις από παθογόνους μικροοργανισμούς 3. Το βαθμό απόκρισής μας σε μια θεραπεία 4. Τις αθλητικές μας επιδόσεις 5. Την επιρρέπειά μας σε βλαβερές συνήθειες όπως την κατανάλωση αλκοόλ, το κάπνισμα 6. Το βαθμό συγκέντρωσής μας

7 Page 7 Τι είναι οι γονιδιακοί () Υπάρχουν, όμως, και αλλαγές στην αλληλουχία του DNA, οι οποίες ορίζονται ως «παθογόνες μεταλλάξεις». Αυτές οι αλλαγές μπορεί να περιλαμβάνουν: υποκατάσταση ενός τύπου αμινοξέος από άλλο τύπο αμινοξέος (π.χ. από πολικό σε μη πολικό) ή σε κωδικόνιο τερματισμού της παραγωγής του λειτουργικού προϊόντος, προσθήκη ή απαλοιφή μερικών βάσεων με αποτέλεσμα αλλαγή του μηνύματος. Εκδήλωση ασθένειας Στόχος των γονιδιακών ελέγχων Η ανίχνευση αυτών των αλλαγών

8 Page 8 Τι είναι οι γονιδιακοί () Η ανάπτυξη των «μοριακών εργαλείων» (πολυμεράσες, περιοριστικά ένζυμα) σε συνδυασμό με τη βελτιστοποίηση του εξοπλισμού επέτρεψαν σχεδόν την πλήρη «ανάγνωση» του ανθρώπινου γονιδιώματος και την ανακοίνωσή του % της αλληλουχίας 2003 σχεδόν πλήρης αλληλουχία

9 Page 9 Τι είναι οι γονιδιακοί () Η εξέλιξη αυτή Α. πυροδότησε τη διενέργεια μελετών πολλαπλών SNPs σε μεγάλου μεγέθους πληθυσμού (GWA studies), με σκοπό τη συσχέτιση της παρουσίας τους με φαινοτυπικά χαρακτηριστικά ή την εκδήλωση πολυπαραγοντικών νοσημάτων όπως η οστεοπόρωση, ο διαβήτης τύπου ΙΙ, η παχυσαρκία κ.α. Β. διευκόλυνε τον εντοπισμό & χαρακτηρισμό γονιδίων που σχετίζονται με την εκδήλωση μιας ασθένειας (>1800 νέα «υπεύθυνα» γονίδια)

10 Page 10 Τι είναι οι γονιδιακοί ()

11 Page 11 Τι είναι οι γονιδιακοί () Το αποτέλεσμα : Αύξηση των διαθέσιμων γονιδιακών ελέγχων με σκοπό είτε την τελική διάγνωση της νόσου είτε τον προσδιορισμό του βαθμού επιρρέπειας εκδήλωσης μιας ασθένειας

12 Page 12 Διαδικασία διενέργειας γονιδιακών ελέγχων () Απομόνωση του γενετικού υλικού (DNA) από αίμα ή σίελο Η συλλογή σιέλου αποτελεί μια μη παρεμβατική μέθοδο δειγματοληψίας, η οποία μπορεί να πραγματοποιηθεί από τον ίδιο τον ασθενή

13 Page 13 Διαδικασία διενέργειας γονιδιακών ελέγχων () A. Έλεγχος της κωδικοποιούσας περιοχής του γονιδίου το οποίο «ευθύνεται» για την υπό εξέταση ασθένεια σε δύο φάσεις: Φάση Ι: Έλεγχος του υπό εξέταση γονιδιακού τόπου μέσω ταχείας ανίχνευσης (rapid screening) τυχόν αλλαγών της αλληλουχίας του DNA με τη βοήθεια πλατφόρμων υψηλής απόδοσης.

14 Page 14 Διαδικασία διενέργειας γονιδιακών ελέγχων () Φάση ΙΙ: Ενδελεχής έλεγχος των τμημάτων του υπό εξέταση γονιδιακού τόπου, τα οποία ανέδειξε η φάση Ι, μέσω άμεσης ταυτοποίησης της αλληλουχίας αυτών (sequencing).

15 Page 15 Διαδικασία διενέργειας γονιδιακών ελέγχων () Β. Ανίχνευση συγκεκριμένων αλλαγών που έχουν συσχετιστεί με την υπό εξέταση πολυπαραγοντική νόσο.

16 Page 16 Σκοπός γονιδιακών ελέγχων Διενέργεια μοριακών ελέγχων με σκοπό: 1. την πρόληψη (προγεννητικός έλεγχος) 2. τον έλεγχο γενετικής προδιάθεσης ασθενειών 3. τη βελτιστοποίηση της ποιότητας της φαρμακευτικής αγωγής (προφυλακτική αγωγή, φαρμακογενετικός έλεγχος)

17 Page Προγεννητικός έλεγχος Σε επίπεδο προγεννητικού ελέγχου: Ανίχνευση ατόμων που φέρουν παθογόνους μεταλλάξεις σε ετεροζυγωτία, δίχως οι ίδιοι να νοσούν με σκοπό την πρόληψη μεταβίβασης γενετικών ασθενειών οι οποίες κληρονομούνται με αυτοσωμικό υπολειπόμενο τρόπο, π.χ. κυστική ίνωση, θαλασσαιμίες (α, β), ενδογενή νοσήματα μεταβολισμού.

18 Page Προληπτικός έλεγχος 2.1 Σε επίπεδο νεογνικού ελέγχου Φάση Ι: Ανίχνευση ενδογενών ουσιών - δεικτών που υποδεικνύουν την πιθανή παρουσία «νοσημάτων του μεταβολισμού» μέσω της φασματομετρίας μαζών (mass spectrometry) Φάση ΙΙ: Επιβεβαίωση με μοριακές μεθόδους π.χ sequencing Άμεση ενημέρωση νεογνολόγου έγκαιρη χορήγηση κατάλληλης αγωγής πρόληψη συμπτωμάτων πριν την εκδήλωσή τους & καλύτερη πορεία του ασθενούς 2.2 Σε επίπεδο καθημερινής κλινικής πρακτικής Ανίχνευση μονονουκλεοτιδικών πολυμορφισμών σε ετεροζυγωτία ή ομοζυγωτία με στόχο 1. Υιοθέτηση συγκεκριμένου τρόπου ζωής προς αποφυγή εκδήλωσης καρδιαγγειακών παθήσεων, Οστεοπόρωσης, Σακχαρώδη Διαβήτη ΙΙ, κ.τ.λ. 2. Χορήγηση προφυλακτικής αγωγής 3. Τροποποίηση διαιτολογίου

19 Page 19 Ο σκοπός των γονιδιακών ελέγχων: Α) Πρόληψη Β) Έγκαιρη Διάγνωση Γ) Εξατομικευμένη Φαρμακοθεραπεία Δρ. Ιωάννης Ντότσικας Λέκτορας _Τμήμα Φαρμακευτικής Χημείας, Τμήμα Φαρμακευτικής, Πανεπιστήμιο Αθηνών

20 Page & εξατομικευμένη Φαρμακοθεραπεία Η πρόοδος των επιστημών της φαρμακολογίας και μοριακής βιολογίας επέτρεψε την καλύτερη κατανόηση των ΜΗΧΑΝΙΣΜΩΝ ΔΡΑΣΗΣ των φαρμάκων και των ΑΝΕΠΙΘΥΜΗΤΩΝ ΕΝΕΡΓΕΙΩΝ (Α.Ε) τους Ειδικά για τις Α.Ε. έγινε σαφές ότι η ΑΤΟΜΙΚΗ ΙΔΙΟΣΥΓΚΡΑΣΙΑ παίζει πολύ σημαντικό ρόλο άνθρωποι στις Η.Π.Α νοσηλεύονται λόγω Α.Ε των φαρμάκων και ~ εξ αυτών χάνουν τη ζωή τους* * Lazarou, et al., JAMA 279 (1998) 1200

21 Page & εξατομικευμένη Φαρμακοθεραπεία To 59% των φαρμάκων που εμπλέκονται σε Α.Ε. μεταβολίζονται από ηπατικά ένζυμα για τα οποία έχουν περιγραφεί γενετικές διαφοροποιήσεις * Εξατομικευμένη φαρμακοθεραπεία: Λήψη του πλέον αποτελεσματικού & ασφαλούς φαρμάκου για κάθε μεμονωμένο ασθενή, βάσει του γονιδιακού προφίλ του * Philips, et al., JAMA 286 (2001) 2270

22 Page & εξατομικευμένη Φαρμακοθεραπεία Τι σημαίνει φαρμακογενετική (pharmacogenetics); Η μελέτη της επίδρασης γενετικών διαφοροποιήσεων ενός ή λίγων γονιδίων στην απόκριση του φαρμάκου (αποτελεσματικότητα και Α.Ε.) Τι σημαίνει φαρμακογενωμική ή φαρμακογονιδιωματική (pharmacogenomics); Η μελέτη της επίδρασης των διαφοροποιήσεων του ανθρώπινου γονιδιώματος στην απόκριση των φαρμάκων (αποτελεσματικότητα και Α.Ε.) στον πληθυσμό (πρόβλεψη νέων δομών, μελέτη μηχανισμών, επαναξιολόγηση παλαιών φαρμάκων κτλ) Η φαρμακογενωμική εμπεριέχει τη φαρμακογενετική (αν και πολλοί τις ταυτίζουν)

23 Page & εξατομικευμένη Φαρμακοθεραπεία ΕΝΤΟΠΙΣΜΟΣ ΓΕΝΕΤΙΚΩΝ ΔΙΑΦΟΡΟΠΟΙΗΣΕΩΝ 1.Φαρμακοκινητική - Απορρόφηση -Κατανομή -Μεταβολισμός -Απέκκριση 2.Φαρμακοδυναμική -Υποδοχείς -Ένζυμα -Κανάλια ιόντων

24 Page & εξατομικευμένη Φαρμακοθεραπεία Οι γενετικές μεταλλάξεις σε ένα απλό νουκλεοτίδιο μπορεί να μεταβάλλουν τη λειτουργικότητα της κωδικοποιημένης πρωτεΐνης (ενζύμου) * Λειτουργικό ένζυμο Τροποποιημένο ένζυμο Λειτουργικό ;

25 Page & εξατομικευμένη Φαρμακοθεραπεία Τα κυριότερα γονίδια που εξετάζονται σε φαρμακογενετικό έλεγχο CYP2D6 VCORC1 CYP2C9 HTR1A CYP2C19 HTR2A CYP3A4 HTR2C CYP3A5 SLCO1B1 CYP1A2 SLC6A2 COMT SLC6A4

26 Page & εξατομικευμένη Φαρμακοθεραπεία Φαρμακογενετική & Μεταβολισμός Η συντριπτική πλειοψηφία των φαρμάκων μεταβολίζονται μέσω του ήπατος. Κύριος μηχανισμός του ήπατος για τον μεταβολισμό των φαρμάκων είναι η οικογένεια των ενζύμων P-450 που περιλαμβάνει περισσότερα από 50 ισοένζυμα. Συχνά, περισσότερα του ενός ενζύμου εμπλέκονται στο μεταβολισμό ενός φαρμάκου.

27 Page & εξατομικευμένη Φαρμακοθεραπεία Ο ασθενής μεταβολίζει Φυσιολογικός Μεταβολισμός συνταγογραφούμενη δόση. Μειωμένος Μεταβολισμός Ελάχιστος Μεταβολισμός Γρήγορος Μεταβολισμός φυσιολογικά τα φάρμακα στην Οι ασθενείς μεταβολίζουν τα φάρμακα πιο αργά. Αυτοί οι ασθενείς μπορεί να χρειαστούν χαμηλότερη δόση, και υπάρχει πιθανότητα συσσώρευσης φαρμάκου στον οργανισμό προκαλώντας δυσμενείς επιπτώσεις. Είναι ιδιαίτερα σημαντικό να παρακολουθείται η αποτελεσματικότητα των φαρμάκων της κατηγορίας αυτής. Οι ασθενείς δεν μπορούν να μεταβολίζουν τα φάρμακα της κατηγορίας αυτής. Αυτός ο τύπος μεταβολισμού είναι εν δυνάμει πολύ επικίνδυνος, καθώς υπάρχει μεγάλη πιθανότητα συσσώρευσης των φαρμάκων στον οργανισμό του ασθενούς, με αποτέλεσμα να εμφανίζονται πολλές ανεπιθύμητες ενέργειες. Οι ασθενείς που παίρνουν φάρμακα αυτής της κατηγορίας σε κανονική δοσολογία τα μεταβολίζουν τόσο γρήγορα ώστε έχουν μειωμένο θεραπευτικό όφελος.

28 Page & εξατομικευμένη Φαρμακοθεραπεία

29 Page & εξατομικευμένη Φαρμακοθεραπεία

30 Page & εξατομικευμένη Φαρμακοθεραπεία

31 Page & εξατομικευμένη Φαρμακοθεραπεία Η περίπτωση της ΚΛΟΠΙΔΟΓΡΕΛΗΣ: Το FDA συνιστά φαρμακογενετικό έλεγχο στο γονίδιο CYP2C19 πριν την έναρξη αντιπηκτικής θεραπείας

32 Page & εξατομικευμένη Φαρμακοθεραπεία Η κλοπιδογρέλη αποτελεί τη συνήθη αγωγή των οξέων στεφανιαίων συνδρόμων Είναι αδρανής στη χορηγούμενη μορφή (προφάρμακο) και μετατρέπεται στον οργανισμό στο δραστικό μεταβολίτη της με αντιπηκτική δράση Οι πολυμορφισμοί του γονιδίου CYP2C19 οδηγώντας σε διαφορετική απόκριση στο φάρμακο επηρεάζουν την ενεργότητα του ενζύμου, Τα αλληλόμορφα CYP2C19 *2 & *3 καθορίζουν την πλειοψηφία των αργών μεταβολιστών = ευθύνονται για την ατελή βιομετατροπή της κλοπιδογρέλης και την ανεπαρκή ανταπόκριση στη θεραπεία Το αλληλόμορφο CYP2C19 *17 καθορίζει τον υπερταχύ μεταβολιστή = ευθύνεται για την πολύ γρήγορη βιομετατροπή της κλοπιδογρέλης και την εκδήλωση Α.Ε. (αιμορραγίες)

33 Page & εξατομικευμένη Φαρμακοθεραπεία Η συχνότητα εμφάνισης των τροποποιημένων αλληλομόρφων μπορεί να φτάσει και το 30%!!! στους Καυκάσιους πληθυσμούς Classification Normal (extensive) Caucasian African Amer. Asian Poor Ultra Rapid Intermediate

34 Page & εξατομικευμένη Φαρμακοθεραπεία Στις περιπτώσεις των ενζύμων με τροποποιημένη ενεργότητα η έννοια της αλληλεπίδρασης των φαρμάκων λαμβάνει πολύ μεγαλύτερη σημασία!!! Και άλλες κατηγορίες φαρμάκων αποτελούν υποστρώματα του ίδιου ενζύμου CYP2C19, όπως αντικαταθλιπτικά, αγχολυτικά, αντιεπιληπτικά, αναστολείς αντλίας πρωτονίων (υποστρώματα). Άλλα φάρμακα δρουν ως επαγωγείς του ενζύμου CYP2C19. Άλλα φάρμακα δρουν ως αναστολείς του ενζύμου CYP2C19.

35 Page & εξατομικευμένη Φαρμακοθεραπεία

36 Page 36 Εφαρμογή των γονιδιακών ελέγχων στην κλινική πράξη Δρ. Ελένη Βαβουράκη Ιατρός Πνευμονολόγος

37 Page 37 Εφαρμογή των γονιδιακών ελέγχων στην κλινική πράξη Η χρησιμότητα των γενετικών αναλύσεων είναι πολυδιάστατη και αφορά στη δημόσια υγεία στην κλινική πράξη στην ιδιωτική και κοινωνική ζωή του εξεταζόμενου

38 Page 38 Εφαρμογή των γονιδιακών ελέγχων στην κλινική πράξη Ακόμη και σε απουσία καθαρού οφέλους σε ό,τι αφορά στην επιβάρυνση από ασθένεια και θάνατο, οφέλη όπως η ελαχιστοποίηση στην καθυστέρηση της διάγνωσης ο αναπαραγωγικός σχεδιασμός της υγείας η ψυχοκοινωνική υποστήριξη θεωρήθηκαν ότι συνιστούν απόδειξη της κλινικής χρησιμότητας των γενετικών ελέγχων. Secretary s Advisory Committee on Genetic Testing. Enhancing the oversight of genetic tests: recommendations of the SACGT, Accessed June 22, 2005.

39 Page 39 Εφαρμογή των γονιδιακών ελέγχων στην κλινική πράξη Απαραίτητη η αυστηρή τήρηση του ιατρικού απόρρητου Παραβιάσεις στην τήρηση του ιατρικού απόρρητου μπορεί να οδηγήσει σε γενετικές διακρίσεις. Επιπλέον, θα μπορούσαν να βλάψουν τα άτομα, τις οικογένειες και τις κοινωνικές ομάδες, εφόσον τα αποτελέσματα των δοκιμών δείχνουν ευαισθησία σε ορισμένες ασθένειες.

40 Page 40 Εφαρμογή των γονιδιακών ελέγχων στην κλινική πράξη Σημαντικά στοιχεία της διαδικασίας 1. εξασφαλίζεται η συναίνεση του εξεταζόμενου σε κάθε περίπτωση, μετά από ενημέρωση σχετικά με τη διαδικασία και τη σημασία των αποτελεσμάτων 2. Στον ελέγχο προδιάθεσης θετικό αποτέλεσμα: ένδειξη σχετικού και όχι απόλυτου κινδύνου αρνητικό: όχι εφησυχασμός Κατάλληλη προσέγγιση : Ο φαρμακοποιός τα προτείνει Ο ασθενής ρωτάει το γιατρό του Αν του πει ΝΑΙ το κανουμε Αν του πει ΟΧΙ δεν το κανουμε

41 Page 41 Εφαρμογή των γονιδιακών ελέγχων στην κλινική πράξη ΣΕ ΚΑΘΕ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΕΠΙΣΗΜΑΙΝΕΤΑΙ ΠΡΟΣ ΤΟΝ ΑΣΘΕΝΗ ΜΕ ΣΑΦΗΝΕΙΑ ΟΤΙ ΤΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΤΟΥ ΓΟΝΙΔΙΑΚΟΥ ΕΛΕΓΧΟΥ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΑΞΙΟΛΟΓΗΘΟΥΝ ΑΠΟ ΤΟΝ ΙΑΤΡΟ ΤΟΥ

42 Page Προγεννητικός έλεγχος Αυτοσωμικά υπολειπόμενα νοσήματα Κυστική ίνωση το πιο συχνό γενετικό νόσημα των λευκών πληθυσμών συχνότητα ετεροζυγωτών ~ 5:100 συχνότητα πασχόντων (ομοζυγωτών) 1:2500 στην Ελλάδα περισσότεροι από φορείς του γονιδίου της κυστικής ίνωσης, περισσότεροι από 800 ασθενείς, κάθε χρόνο γεννιούνται περίπου παιδιά με κυστική ίνωση. (Μεσογειακή Αναιμία : διπλάσιος αριθμός φορέων (8-10%), μέχρι 5 γεννήσεις ασθενών παιδιών κάθε χρόνο). Μεσογειακή αναιμία-δρεπανοκυτταρική αναιμία 5% του παγκόσμιου πληθυσμού ετεροζυγώτες 1-1.5% του ελληνικού πληθυσμού φορείς της δρεπανοκυτταρικής αναιμίας Προσχολική ασυμπτωματική κώφωση (μη συνδρομική βαρηκοΐα) «υπεύθυνοι» πολλαπλοί γενετικοί τόποι 3.5% φέρουν τη μετάλλαξη 35delG του γονιδίου GJB2 στον ελληνικό πληθυσμό 1/1000 παιδιά νοσούν από προομιλητική βαρηκοΐα

43 Page Προληπτικός έλεγχος γενετικής προδιάθεσης ασθενειών Καρδιαγγειακές παθήσεις Υπέρταση Σ. Διαβήτης τύπου ΙΙ Παχυσαρκία Θρομβοφιλία Δυσανεξία σε λακτόζη / γλουτένη Οστεοπόρωση

44 Page Προληπτικός έλεγχος γενετικής προδιάθεσης ασθενειών

45 Page Προληπτικός έλεγχος γενετικής προδιάθεσης ασθενειών Πρόληψη Οστεοπόρωσης Πιθανότητα ίδια με του γενικού πληθυσμού Αυξημένη πιθανότητα συγκριτικά με το γενικό πληθυσμό Προστατευτική δράση

46 Page Προληπτικός έλεγχος γενετικής προδιάθεσης ασθενειών Χορήγηση προφυλακτικής αγωγής Π.χ. Έλεγχος SNPs όπως FV G1691A, FV G4070A (HR2), FII G20210A, MTHFR C677T, MTHFR A1298C που προδιαθέτουν για την εκδήλωση θρομβοεμβολικών επεισοδίων κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης ή της λοχείας FV(G A)/FVHR2(G A) FV(G A)/FΙΙ(G A)/ Μ677 (C T)/M1298 (A C) Αυξημένος κίνδυνος φλεβοθρόμβωσης Πιθανή εμβρυϊκή απώλεια/σοβαρή προεκλαμψία Περαιτέρω αξιολόγηση αποτελεσμάτων από τον θεράποντα ιατρό και λήψη απόφασης για τη χορήγηση ή μη κατάλληλης προφυλακτικής αντιπηκτικής αγωγής

47 Page Προληπτικός έλεγχος γενετικής προδιάθεσης ασθενειών Τροποποίηση διαιτολογίου Π.χ. Δυσανεξία στη γλουτένη (κοιλιοκάκη) Συχνότητα στην Ελλάδα: 1 / κατοίκους. Η διάγνωση απαιτεί 3 βιοψίες εντέρου μετά από εναλλαγή δίαιτας. οι γονότυποι HLADQ2/DQ8 έχουν ανιχνευθεί στην πλειοψηφία των περιστατικών Αποκλείουμε κάθε πηγή γλουτένης (σιτάρι, σίκαλη, κριθάρι και βρώμη) από τη δίαιτα Χορήγηση βιταμινών Υπερπρωτεϊνικό διαιτολόγιο

48 Page & εξατομικευμένη Φαρμακοθεραπεία Κατηγορίες φαρμάκων για Φαρμακογενετικό έλεγχο* Καρδιολογικά - αντιπηκτικά - αντιυπερτασικά - αντιαρρυθμικά - αντιστηθαγχικά Αντικαταθλιπτικά Αντιψυχωσικά Αντιεπιληπτικά Αγχολυτικά/ηρεμιστικά/υπνωτικά Γαστρεντερολογικά - αναστολείς αντλίας πρωτονίων -αντιεμετικά Μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη / Αναλγητικά Αντιδιαβητικά Αντιλιπιδαιμικά Για στυτική δυσλειτουργία Αντισυλληπτικά *Σχετική λίστα για όσα υπάρχει τεκμηριωμένη συσχέτιση

49 Page & εξατομικευμένη Φαρμακοθεραπεία Ενδεικτική λίστα φαρμάκων στα οποία είναι σημαντικός ο Φαρμακογενετικός έλεγχος Παρατηρήσεις: 1. Οι περισσότερες κατηγορίες φαρμάκων μεταβολίζονται με περισσότερα του ενός ένζυμα. 2. Δεν απαιτείται για όλα τα φάρμακα φαρμακογενετικός έλεγχος. 3. Ελέγχουμε εκείνα τα φάρμακα που προτείνουν αξιόπιστες πηγές όπως η Mayo Clinic, και το FDA.

50 Page & εξατομικευμένη Φαρμακοθεραπεία Αντικαταθλιπτικά φάρμακα* Χρησιμοποιούνται όπως ενδείκνυνται Χρησιμοποιούνται Bupropion Desvenlafaxine Selegiline Amitriptyline Citalopram Clomipramine Escitalopram Imipramine Sentraline Trazodone με προσοχή *Με βάση τα υπάρχοντα επιστημονικά δεδομένα Χρησιμοποιούνται με προσοχή και συχνή παρακολούθηση Desipramine Duloxetine Fluoxetine Fluvoxamine Mirtazapine Nortriptyline Paroxetine Venlafaxine

51 Page & εξατομικευμένη Φαρμακοθεραπεία Αντιλιπιδαιμικά φάρμακα* Χρησιμοποιούνται Χρησιμοποιούνται όπως ενδείκνυνται Χρησιμοποιούνται με προσοχή με προσοχή και συχνή παρακολούθηση Atorvastatin Pravastatin Serivastatin Gemfibrozil Clofibrate Fenofibrate Bezafibrate Rosuvastatin Lavastatin Simvastatin Fluvastatin *Με βάση τα υπάρχοντα επιστημονικά δεδομένα

52 Page & εξατομικευμένη Φαρμακοθεραπεία Κουμαρινικά αντιπηκτικά (Acenocoumarol Sintrom, Warfarin Panwarfin ) πολύ δραστικά αντιθρομβωτικά φάρμακα. κίνδυνος θανατηφόρων αιμορραγιών λόγω μη αποτελεσματικής ρύθμισης της δοσολογίας. Η μεγάλη διακύμανση στη θεραπευτική απόκριση σε ένα μεγάλο βαθμό οφείλεται στο διαφορετικό γενετικό κώδικα με αποτέλεσμα το FDA να προτείνει φαρμακογενετικό έλεγχο για αποτελεσματικότερη ρύθμιση της δοσολογίας και κατ επέκταση του INR (International Normalized Ratio). Τα γονίδια που επηρεάζουν την φαρμακοκινητική των αντιπηκτικών είναι το VKORC1 και το CYP2C9. Ο παρακάτω πίνακας δείχνει την προτεινόμενη δοσολογία με βάση το φαρμακογενετικό προφίλ.

53 Page & εξατομικευμένη Φαρμακοθεραπεία Μη ξεχνάμε όμως ότι η θεραπεία δεν μπορεί να καθοριστεί μόνο με τον φαρμακογενετικό έλεγχο Πολλοί παράγοντες εμπλέκονται πέραν του γονοτύπου του ατόμου - ηλικία - φύλο - σωματικό βάρος - ύπαρξη ασθενειών όπως νεφρική/ηπατική ανεπάρκεια - συγχορηγούμενα φάρμακα - φαρμακοτεχνική μορφή Υπεύθυνος για την τελική συνταγογράφηση είναι ο ιατρός - Η διάθεση των Φαρμακογενετικών ελέγχων, μπορεί να αποτελέσει το συνδετικό κρίκο μεταξύ των ασθενών, των φαρμακοποιών και των ιατρών, με επιζητούμενο αποτέλεσμα τη βελτιστοποίηση της αγωγής.

54 Page 54 Οι Γονιδιακοί Έλεγχοι και ο Φαρμακοποιός Γιώργος Κορρές Φαρμακοποιός

55 Page 55 Οι Γονιδιακοί Έλεγχοι και ο Φαρμακοποιός 3 Βασικά ερωτήματα: 1. Είναι ωφέλιμη για τους ασθενείς η διάθεση των τέστ ; 2. Είναι συμβατό αυτό με το ρόλο του φαρμακοποιού; 3. Τι πρέπει να κάνει ο φαρμακοποιός που θέλει να διαθέτει γενετικούς ελέγχους;

56 Page Είναι ωφέλιμη για τους ασθενείς η διάθεση των τεστ μέσω φαρμακείου; ΝΑΙ Ο φαρμακοποιός του κοντινού φαρμακείου έχει όνομα, είναι εχέμυθος, έχει χρόνο να ακούσει τις ανησυχίες και τις ανάγκες του ασθενούς και κυρίως, έχει την επιστημονική επάρκεια να συμβουλεύσει και να προτείνει τρόπους για την πρόληψη ασθενειών, την τροποποίηση του τρόπου ζωής και τη βελτιστοποίηση της φαρμακευτικής αγωγής Ενισχύεται η ενημέρωση. Σε πολλές περιπτώσεις, οι επαγγελματίες υγείας απλά δεν ξέρουν τι εξετάσεις είναι διαθέσιμες ή το πώς οι ασθενείς τους μπορούν να επωφεληθούν από τις εξετάσεις αυτές. Επειδή μεσολαβεί η καθοδήγηση ενός επιστήμονα υγείας οι αποφάσεις που μπορούν να λάβουν οι ασθενείς σχετικά με τη θεραπεία ή την πρόληψη δεν θα βασίζονται σε ανακριβείς, ελλιπείς ή παρερμηνευμένες πληροφορίες για την υγεία τους. Τα αποτελέσματα των εξετάσεων αντιμετωπίζονται ως ευαίσθητα προσωπικά δεδομένα, με τήρηση του απορρήτου που προσφέρεται από τους επιστήμονες υγείας. Αυξάνεται η προσβασιμότητα σε υπηρεσίες που τώρα είναι μερικά διαθέσιμες μόνο σε εργαστήρια κάποιων μεγάλων πόλεων

57 Page Είναι συμβατοί με το ρόλο του φαρμακοποιού; Οι van Mil, Schulz και Tromp, δημοσίευσαν το 2004 μια πολύ σημαντική ανασκόπηση της φαρμακευτικής φροντίδας στην Ευρώπη, στην οποία τονίζουν ότι: "Οι φαρμακοποιοί θα πρέπει να απομακρυνθούν από τον πάγκο και να αρχίσουν να εξυπηρετούν το κοινό παρέχοντας φροντίδα και όχι μόνο χάπια. Δεν υπάρχει μέλλον στην απλή πράξη της διανομής. Το γεγονός ότι οι φαρμακοποιοί έχουν μια ακαδημαϊκή εκπαίδευση και λειτουργούν ως επαγγελματίες υγείας βάζει ένα βάρος επάνω τους για την καλύτερη εξυπηρέτηση της κοινότητας από ό, τι κάνουν σήμερα." van Mil JW, Schulz M, Tromp TF. Pharmaceutical care, European developments in concepts, implementation,teaching, and research: a review. Pharm World Sci Dec; 26(6):

58 Page Είναι συμβατοί με το ρόλο του φαρμακοποιού; Ο ΠΟΥ και η International Pharmaceutical Federation (FIP) στο εγχειρίδιο Developing pharmacy practice A focus on patient care, συνοψίζουν το ρόλο του φαρμακοποιού ως «seven-star concept», σύμφωνα με τον οποίο ο φαρμακοποιός: Παρέχει φροντίδα Επικοινωνεί Ηγείται Λαμβάνει αποφάσεις Διδάσκει Συμμετέχει σε δια βίου μάθηση Διαχειρίζεται

59 Page Είναι συμβατοί με το ρόλο του φαρμακοποιού; Παρέχει φροντίδα: Οι φαρμακοποιοί παρέχουν υπηρεσίες φροντίδας. Πρέπει να δουν τις υπηρεσίες τους ως ολοκληρωμένες και σε συνέχεια με εκείνες του συστήματος υγειονομικής περίθαλψης και των άλλων επαγγελματιών. Επικοινωνεί: Ο φαρμακοποιός βρίσκεται σε μια ιδανική θέση για να εκτελεί χρέη συνδέσμου μεταξύ γιατρού και ασθενή, και να ενημερώνει το κοινό για θέματα σχετικά με την υγεία και τα φάρμακα. Ηγείται: Σε περιοχές όπου άλλοι φορείς υγειονομικής περίθαλψης δεν επαρκούν ή δεν υπάρχουν, ο φαρμακοποιός είναι υποχρεωμένος να αναλάβει ηγετική θέση για το καλό του ασθενούς και της κοινότητας.

60 Page Είναι συμβατοί με το ρόλο του φαρμακοποιού; Λαμβάνει αποφάσεις: Σε τοπικό και εθνικό επίπεδο, οι φαρμακοποιοί έχουν ρόλο στον καθορισμό της πολιτικής φαρμάκων. Διδάσκει: Ο φαρμακοποιός έχει ευθύνη να βοηθήσει με την εκπαίδευση και την κατάρτιση του τις μελλοντικές γενιές των φαρμακοποιών και του κοινού. Συμμετέχει σε δια βίου μάθηση: η δέσμευση για τη δια βίου μάθηση πρέπει να υποστηρίζεται σε όλη τη σταδιοδρομία του φαρμακοποιού. Οι φαρμακοποιοί πρέπει να μάθουν πώς να ανανεώνουν συνεχώς τις γνώσεις και τις δεξιότητές τους. Διαχειρίζεται: Ο φαρμακοποιός θα πρέπει να είναι σε θέση να διαχειρίζεται αποτελεσματικά πόρους (ανθρώπινους, φυσικούς και οικονομικούς) και πληροφορίες.

61 Page Είναι συμβατοί με το ρόλο του φαρμακοποιού; Όλα τα παραπάνω επικεντρώνονται στον ένα και πολύ σημαντικό στόχο της φαρμακευτικής φροντίδας, όπως αυτός τονίζεται στο Publications policy and guidance. ch.17. The Role Of Pharmacist* τη βελτίωση της υγείας και τη μείωση των ανισοτήτων στην υγεία. (to improve health and reduce health inequalities) *

62 Page Τι απαιτείται; Σύμφωνα με το εγχειρίδιο How will pharmacogenetics impact on pharmacy practice? Pharmacists views and educational priorities *, που είναι αποτέλεσμα συμμετοχικής εκπαιδευτικής διαδικασίας, προκειμένου ο φαρμακοποιός να συμπεριλάβει στις δραστηριότητές του τη διάθεση γενετικών ελέγχων, πρέπει να μπορεί: Να αποκτήσει τις κατάλληλες γνώσεις, να κατανοήσει τα όριά του και αναφέρεται και να δρα ως μέρος μιας ομάδας Να εκτιμήσει τα σημαντικά στοιχεία. Να παίρνει αποφάσεις και να προτείνει το κατάλληλο τεστ. Να ενημερώνει επαρκώς τους ασθενείς για τον τρόπο λήψης του δείγματος Να ερμηνεύει τα αποτελέσματα των ελέγχων. Να επικοινωνεί αποτελεσματικά, να παρέχει τις σχετικές συμβουλές, και να κοινοποιεί τα αποτελέσματα των ελέγχων καθώς και τι αυτό συνεπάγεται. *National Genetics Education and Development Centre & Royal Pharmaceutical Society of Great Britain

63 Page Τι απαιτείται; Πως επιτυγχάνονται τα παραπάνω; Με ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ

64 Page 64 Το αποτέλεσμα Ο φαρμακοποιός τελικά γίνεται ο συνδετικός κρίκος μεταξύ του κλινικού ιατρού και του ασθενoύς, διευκολύνοντας τον ιατρό να αποκτήσει ένα επιπλέον εργαλείο διάγνωσης, διαχείρισης και γενετικής συμβουλευτικής για τις κληρονομικές διαταραχές του ασθενούς και της οικογένειας του. ΦΑΡΜΑΚΟΠΟΙΟΣ ΚΛΙΝΙΚΟΣ ΙΑΤΡΟΣ ΑΣΘΕΝΗΣ

65 Page 65 Είναι οι γονιδιακοί το μέλλον;

66 Page 66 ALYSOS

67 Page 67 ALYSOS, αποκλειστικά μέσω φαρμακείων ALYSOS Συνεπένδυση της ΚΟΡΡΕΣ με την ΝEΟSCREEN, πρωτοπόρο στο νεογνικό έλεγχο, συνεργαζόμενη με ιδιωτικά μαιευτήρια, με κέντρα εξωσωματικής γονιμοποίησης για τη διενέργεια προγεννητικού ελέγχου με μοριακές τεχνικές (> αναλύσεις κατ έτος). Μέθοδοι διαπιστευμένοι από το ΕΣΥΔ (Εθνικό Σύστημα Διαπίστευσης) κατά τα διεθνή πρότυπα ISO (για αναλυτικά εργαστήρια) & ISO (για κλινικά εργαστήρια) Πρoγράμματα εξωτερικού ποιοτικού ελέγχου όπως το CDC (Centers for Disease Control and Prevention) για νεογνικό έλεγχο 3 φορές το χρόνο, και το instant e.v για μοριακές αναλύσεις, 2 φορές το χρόνο. Μέλος παγκόσμιας συνεργασίας για το νεογνικό έλεγχο με συντονιστή τη Mayo Clinic Προσωπικό υψηλής κατάρτισης (>70 επιστημονικές δημοσιεύσεις σε έγκυρα διεθνή περιοδικά)

68 Page 68 ALYSOS, αποκλειστικά μέσω φαρμακείων Α) Διενέργεια 3 διαφορετικών κατηγοριών Γονιδιακών ελέγχων : 1.Προγεννητικοί κληρονομούμενων νοσημάτων 2. Προληπτικοί γενετικής προδιάθεσης ασθενειών 3. για εξατομικευμένη φαρμακοθεραπεία Διαδικασία Ελέγχων 1. Παραλαβή δειγματοληπτικού πακέτου από το πιστοποιημένο φαρμακείο 2. Λήψη δείγματος από τον ασθενή 3. Αποστολή δείγματος και συνοδευτικού υλικού στο εργαστήριο της Alysos 4. Αποστολή αποτελεσμάτων στον ασθενή Β) Διατήρηση Προσωπικής Γονιδιακής Κάρτας Ασθενούς, με δυνατότητα αναδρομής στο γενετικό τεστ για εξαγωγή συμπερασμάτων σε επόμενα έτη

69 Page 69 ALYSOS, αποκλειστικά μέσω φαρμακείων Γ) Πιστοποίηση εκπαίδευσης των φαρμακοποιών συνεργατών, σε συνεργασία με τους Φαρμακευτικούς συλλόγους Δ) Ενημέρωση Ιατρών

70 Page 70 ALYSOS, αποκλειστικά μέσω φαρμακείων ΦΑΡΜΑΚΟΠΟΙΟΣ ΚΛΙΝΙΚΟΣ ΙΑΤΡΟΣ ΑΣΘΕΝΗΣ

«β-μεσογειακή αναιμία: το πιο συχνό μονογονιδιακό νόσημα στη χώρα μας»

«β-μεσογειακή αναιμία: το πιο συχνό μονογονιδιακό νόσημα στη χώρα μας» Εργαστήριο Κυτταρογενετικής ΕΚΕΦΕ «Δημόκριτος» «β-μεσογειακή αναιμία: το πιο συχνό μονογονιδιακό νόσημα στη χώρα μας» Ζαχάκη Σοφία - Ουρανία Βιολόγος, MSc, PhD β μεσογειακή αναιμία Η θαλασσαιμία ή νόσος

Διαβάστε περισσότερα

Κεφάλαιο 15 (Ιατρική Γενετική) Προγεννητική διάγνωση

Κεφάλαιο 15 (Ιατρική Γενετική) Προγεννητική διάγνωση Κεφάλαιο 15 (Ιατρική Γενετική) Προγεννητική διάγνωση Η προγεννητική διάγνωση Ενδείξεις: -Προχωρημένη ηλικία μητέρας (πιο συχνό: σύνδρομο Down) -Προγενέστερο παιδί με de novo χρωμοσωμική ανωμαλία -Ύπαρξη

Διαβάστε περισσότερα

γονείς; neo screen Προγεννητικός Έλεγχος Σκέφτεστε να γίνετε Τα παιδιά αξίζουν μία ζωή γεμάτη υγεία, ελεύθερη από γενετικές ασθένειες Μοριακός

γονείς; neo screen Προγεννητικός Έλεγχος Σκέφτεστε να γίνετε Τα παιδιά αξίζουν μία ζωή γεμάτη υγεία, ελεύθερη από γενετικές ασθένειες Μοριακός Σκέφτεστε γονείς; να γίνετε Τα παιδιά αξίζουν μία ζωή γεμάτη υγεία, ελεύθερη από γενετικές ασθένειες Μοριακός Προγεννητικός Έλεγχος neo screen ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΠΡΟΓΕΝΝΗΤΙΚΟΥ ΚΑΙ ΝΕΟΓΝΙΚΟΥ ΕΛΕΓΧΟΥ Κυστική Ίνωση

Διαβάστε περισσότερα

Μαριάνθη Γεωργίτση Επίκουρη Καθηγήτρια Ιατρικής Βιολογίας-Γενετικής

Μαριάνθη Γεωργίτση Επίκουρη Καθηγήτρια Ιατρικής Βιολογίας-Γενετικής Μαριάνθη Γεωργίτση Επίκουρη Καθηγήτρια Ιατρικής Βιολογίας-Γενετικής Τομέας Βιολογικών Επιστημών και Προληπτικής Ιατρικής Σχολή Επιστημών Υγείας Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης E-mail: margeorgitsi@auth.gr

Διαβάστε περισσότερα

Υποστηρίζοντας τα παιδιά με γενετικά νοσήματα - Ο Δρόμος για την Θεραπεία Πέμπτη, 16 Ιούνιος :58

Υποστηρίζοντας τα παιδιά με γενετικά νοσήματα - Ο Δρόμος για την Θεραπεία Πέμπτη, 16 Ιούνιος :58 Από: K-Life (Καθημερινή) Τα γενετικά νοσήματα είναι ιδιαίτερα σπάνιες ασθένειες που οφείλονται σε μεταλλάξεις γονιδίων. Τα παιδιά που πάσχουν από αυτά χρειάζονται φροντίδα, ψυχολογική στήριξη αλλά και

Διαβάστε περισσότερα

Λαμβάνετε Plavix ή Sintrom; cardiotest. Πρόληψη Καρδιαγγειακών Νοσημάτων. Ένα δείγμα σιέλου μπορεί να σώσει ζωές

Λαμβάνετε Plavix ή Sintrom; cardiotest. Πρόληψη Καρδιαγγειακών Νοσημάτων. Ένα δείγμα σιέλου μπορεί να σώσει ζωές Πρόληψη Καρδιαγγειακών Νοσημάτων Λαμβάνετε Plavix ή Sintrom; Το FDA προειδοποιεί: ελέγξτε άμεσα τη φαρμακογενετική σας ταυτότητα Ένα δείγμα σιέλου μπορεί να σώσει ζωές cardiotest Αθηρωμάτωση-Θρομβοεμβολισμός

Διαβάστε περισσότερα

ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΤΗΣ ΒΙΟΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΣΤΗΝ ΙΑΤΡΙΚΗ

ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΤΗΣ ΒΙΟΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΣΤΗΝ ΙΑΤΡΙΚΗ ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΤΗΣ ΒΙΟΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΣΤΗΝ ΙΑΤΡΙΚΗ Καθώς η επιστημονική γνώση και κατανόηση αναπτύσσονται, ο μελλοντικός σχεδιασμός βιοτεχνολογικών προϊόντων περιορίζεται μόνο από τη φαντασία μας Βιοτεχνολογία

Διαβάστε περισσότερα

αμινοξύ. Η αλλαγή αυτή έχει ελάχιστη επίδραση στη στερεοδιάταξη και τη λειτουργικότητα της πρωτεϊνης. Επιβλαβής

αμινοξύ. Η αλλαγή αυτή έχει ελάχιστη επίδραση στη στερεοδιάταξη και τη λειτουργικότητα της πρωτεϊνης. Επιβλαβής Κεφάλαιο 6: ΜΕΤΑΛΛΑΞΕΙΣ -ΘΕΩΡΙΑ- Μεταλλάξεις είναι οι αλλαγές που συμβαίνουν στο γενετικό υλικό ενός οργανισμού, τόσο σε γονιδιακό επίπεδο (γονιδιακές μεταλλάξεις) όσο και σε χρωμοσωμικό επίπεδο (χρωμοσωμικές

Διαβάστε περισσότερα

Πρόγραμμα εξ Αποστάσεως Εκπαίδευσης. E - learning. Εξατομικευμένη Ιατρική Για Ογκολόγους. Οδηγός Σπουδών

Πρόγραμμα εξ Αποστάσεως Εκπαίδευσης. E - learning. Εξατομικευμένη Ιατρική Για Ογκολόγους. Οδηγός Σπουδών Πρόγραμμα εξ Αποστάσεως Εκπαίδευσης E - Learning Εξατομικευμένη Ιατρική Για Ογκολόγους E - learning Οδηγός Σπουδών Το πρόγραμμα εξ αποστάσεως εκπαίδευσης ( e-learning ) του Πανεπιστημίου Πειραιά του Τμήματος

Διαβάστε περισσότερα

Πρόγραμμα εξ Αποστάσεως Εκπαίδευσης E-Learning. Φαρμακογονιδιωματική και Εξατομικευμένη Θεραπεία. E-learning. Οδηγός Σπουδών

Πρόγραμμα εξ Αποστάσεως Εκπαίδευσης E-Learning. Φαρμακογονιδιωματική και Εξατομικευμένη Θεραπεία. E-learning. Οδηγός Σπουδών Πρόγραμμα εξ Αποστάσεως Εκπαίδευσης E-Learning Φαρμακογονιδιωματική και Εξατομικευμένη Θεραπεία E-learning Οδηγός Σπουδών Το πρόγραμμα εξ αποστάσεως εκπαίδευσης ( e-learning ) του Πανεπιστημίου Πειραιά

Διαβάστε περισσότερα

Τερζή Κατερίνα ΔΤΗΝ ΑΝΘ ΘΕΑΓΕΝΕΙΟ

Τερζή Κατερίνα ΔΤΗΝ ΑΝΘ ΘΕΑΓΕΝΕΙΟ Τερζή Κατερίνα ΔΤΗΝ ΑΝΘ ΘΕΑΓΕΝΕΙΟ ΔΗΛΩΣΗ ΣΥΓΚΡΟΥΣΗΣ ΣΥΜΦΕΡΟΝΤΩΝ Δεν έχω (προσωπικά ή ως μέλος εργασιακής/ερευνητικής ομάδας) ή μέλος της οικογένειάς μου οποιοδήποτε οικονομικό ή άλλου είδους όφελος από

Διαβάστε περισσότερα

Φαρμακογονιδιωματική. G. Patrinos

Φαρμακογονιδιωματική. G. Patrinos Φαρμακογονιδιωματική G. Patrinos Εξατομικευμένη Ιατρική: Ορισμός Χρήση των γονιδιωματικών δεδομένων ενός ασθενούς για την καλύτερη χορήγηση θεραπευτικής αγωγής, τον προσδιορισμό της προδιάθεσης κάποιου

Διαβάστε περισσότερα

Με ποια συμπτώματα μπορεί να εκδηλώνεται η κοιλιοκάκη;

Με ποια συμπτώματα μπορεί να εκδηλώνεται η κοιλιοκάκη; ΚΟΙΛΙΟΚΑΚΗ Σαββίδου Αβρόρα Η κοιλιοκάκη είναι η δυσανεξία (κάτι που ο οργανισμός δεν ανέχεται) στη γλουτένη, πρωτεΐνη που υπάρχει στο σιτάρι, το κριθάρι, τη βρώμη και τη σίκαλη. Η αντίδραση του οργανισμού

Διαβάστε περισσότερα

Αρχές μοριακής παθολογίας. Α. Αρμακόλας Αν. Καθηγητής Ιατρική Σχολή ΕΚΠΑ

Αρχές μοριακής παθολογίας. Α. Αρμακόλας Αν. Καθηγητής Ιατρική Σχολή ΕΚΠΑ Αρχές μοριακής παθολογίας Α. Αρμακόλας Αν. Καθηγητής Ιατρική Σχολή ΕΚΠΑ Μοριακή Παθολογία Ανερχόμενος κλάδος της Παθολογίας Επικεντρώνεται στην μελέτη και τη διάγνωση νοσημάτων Στον καθορισμό και την πιστοποίηση

Διαβάστε περισσότερα

ΚΛΙΝΙΚΗ ΦΑΡΜΑΚΟΚΙΝΗΤΙΚΗ

ΚΛΙΝΙΚΗ ΦΑΡΜΑΚΟΚΙΝΗΤΙΚΗ ΚΛΙΝΙΚΗ ΦΑΡΜΑΚΟΚΙΝΗΤΙΚΗ Δελτίο μαθήματος (Syllabus): ΚΛΙΝΙΚΗ ΦΑΡΜΑΚΟΚΙΝΗΤΙΚΗ Κωδικός μαθήματος: 79 Κύκλος/Επίπεδο σπουδών: Εξάμηνο σπουδών: Προπτυχιακό 8 ο Εξάμηνο Τύπος μαθήματος Υποβάθρου / Γενικών Γνώσεων

Διαβάστε περισσότερα

Παιδιά και νέοι με χρόνια προβλήματα υγείας και ειδικές ανάγκες. Σύγχρονες ιατρικές θεωρήσεις και ελληνική πραγματικότητα.

Παιδιά και νέοι με χρόνια προβλήματα υγείας και ειδικές ανάγκες. Σύγχρονες ιατρικές θεωρήσεις και ελληνική πραγματικότητα. Παιδιά και νέοι με χρόνια προβλήματα υγείας και ειδικές ανάγκες. Σύγχρονες ιατρικές θεωρήσεις και ελληνική πραγματικότητα. Μαρία Φωτουλάκη Επίκουρη καθηγήτρια Παιδιατρικής-Παιδιατρικής Γαστρεντερολογίας

Διαβάστε περισσότερα

Γονίδια. τη Φαρμακολογία και τη Γονιδιωματική στη Φαρμακογονιδιωματική" Από. Παρενέργειες. Φαρμακο γονιδιωματική / γενετική.

Γονίδια. τη Φαρμακολογία και τη Γονιδιωματική στη Φαρμακογονιδιωματική Από. Παρενέργειες. Φαρμακο γονιδιωματική / γενετική. Από τη Φαρμακολογία και τη Γονιδιωματική στη Φαρμακογονιδιωματική" Φυσιολογικά Ανθρώπινα Χαρακτηριστικά Ανταπόκριση στο Περιβάλλον Δέσποινα Σανούδου,, PhD FACMG Επίκουρη Καθηγήτρια Molecular Biology Biomedical

Διαβάστε περισσότερα

Πρόληψη στα καρδιαγγειακά νοσήματα

Πρόληψη στα καρδιαγγειακά νοσήματα Πρόληψη στα καρδιαγγειακά νοσήματα www.pegkaspanagiotis.gr Τι εννοούμε με τον όρο πρόληψη καρδιαγγειακής νόσου; Εννοούμε τη συντονισμένη δέσμη ενεργειών, τόσο σε ατομικό, όσο και σε συλλογικό επίπεδο,

Διαβάστε περισσότερα

Φαρμακοκινητική. Χρυσάνθη Σαρδέλη

Φαρμακοκινητική. Χρυσάνθη Σαρδέλη Φαρμακοκινητική Χρυσάνθη Σαρδέλη Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Κλινικής Φαρμακολογίας Εργαστήριο Κλινικής Φαρμακολογίας Τμήμα Ιατρικής, Σχολή Επιστημών Υγείας, ΑΠΘ Φαρμακοκινητική Η Φαρμακοκινητική είναι η επιστήμη

Διαβάστε περισσότερα

Παράγοντες κινδύνου για τον καρκίνο του Παγκρέατος. Στέργιος Δελακίδης Γαστρεντερολόγος

Παράγοντες κινδύνου για τον καρκίνο του Παγκρέατος. Στέργιος Δελακίδης Γαστρεντερολόγος Παράγοντες κινδύνου για τον καρκίνο του Παγκρέατος Στέργιος Δελακίδης Γαστρεντερολόγος Καρκίνος Παγκρέατος: πρόγνωση Κακή πρόγνωση Συνολική πενταετής επιβίωση 6%.

Διαβάστε περισσότερα

Γράφει: Ελένη Αναστασίου, Υπεύθυνη Διαβητολογικού Κέντρου Κύησης του Α' Ενδοκρινολογικού Τμήματος» του Νοσοκομείου «Αλεξάνδρα»

Γράφει: Ελένη Αναστασίου, Υπεύθυνη Διαβητολογικού Κέντρου Κύησης του Α' Ενδοκρινολογικού Τμήματος» του Νοσοκομείου «Αλεξάνδρα» Γράφει: Ελένη Αναστασίου, Υπεύθυνη Διαβητολογικού Κέντρου Κύησης του Α' Ενδοκρινολογικού Τμήματος» του Νοσοκομείου «Αλεξάνδρα» Παρακάτω θα αναφερθούμε χωριστά στις επιπτώσεις και την αντιμετώπιση (α) του

Διαβάστε περισσότερα

Parabensfree.gr. Πως κληρονομείται Αυτοσωμικό υπολειπόμενο

Parabensfree.gr. Πως κληρονομείται Αυτοσωμικό υπολειπόμενο Parabensfree.gr Τι είναι η κυστική ίνωση Η κυστική ίνωση είναι μια ασθένεια που οφείλεται σε μεταβολές μιας πρωτεΐνης που ρυθμίζει τη μεταφορά των αλάτων (ιόντων χλωρίου και νατρίου) στις μεμβράνες των

Διαβάστε περισσότερα

Κλινική γενετικών νοσημάτων και σπάνια νοσήματα

Κλινική γενετικών νοσημάτων και σπάνια νοσήματα Κλινική γενετικών νοσημάτων και σπάνια νοσήματα Πέμπτη 10 Μαρτίου 2010 Για την συμμαχία Κυπρίων ασθενών με σπάνια νοσήματα CARD Δρ Bιολέττα Χριστοφίδου Αναστασιάδου MD, PhD Κλινική Γενετική Δράση: 1994-έως

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΤΡΙΤΗ 18 ΙΟΥΝΙΟΥ 2019 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΤΡΙΤΗ 18 ΙΟΥΝΙΟΥ 2019 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΤΡΙΤΗ 18 ΙΟΥΝΙΟΥ 2019 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑ Α A1. α Α2. β Α3. γ Α4. γ Α5. β ΘΕΜΑ Β Β1. ζ στ α

Διαβάστε περισσότερα

ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΑΣΘΕΝΕΙΩΝ ΠΟΥ ΑΝΑΦΕΡΟΝΤΑΙ ΣΤΟ ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟ

ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΑΣΘΕΝΕΙΩΝ ΠΟΥ ΑΝΑΦΕΡΟΝΤΑΙ ΣΤΟ ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟ ΑΣΘΕΝΕΙΕΣ ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΑΣΘΕΝΕΙΩΝ ΠΟΥ ΑΝΑΦΕΡΟΝΤΑΙ ΣΤΟ ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟ ΤΡΟΠΟΣ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΚΟΤΗΤΑΣ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΕΙΔΟΣ ΜΕΤΑΛΛΑΞΗΣ Οικογενή υπερχοληστερολαιμία Αυτοσωμική επικρατής κληρονομικότητα Σχετίζεται με αυξημένο

Διαβάστε περισσότερα

Βιολογία Ο.Π. Θετικών Σπουδών Γ' Λυκείου

Βιολογία Ο.Π. Θετικών Σπουδών Γ' Λυκείου Βιολογία Ο.Π. Θετικών Σπουδών Γ' Λυκείου ΘΕΜΑ Α Α1. Η αναλογία Α+G/T+C στο γενετικό υλικό ενός ιού είναι ίση με 2/3. Ο ιός μπορεί να είναι: α. ο φάγος λ. β. ο ιός της πολιομυελίτιδας. γ. φορέας κλωνοποίησης

Διαβάστε περισσότερα

Ιατρική Γενετική (Medical Genetics) Γενετική Ανθρώπου

Ιατρική Γενετική (Medical Genetics) Γενετική Ανθρώπου Ιατρική Γενετική (Medical Genetics) Γενετική Ανθρώπου Εφαρμογή των αρχών της γενετικής στην ιατρική πρακτική Γενετικά νοσήματα (ΑΥ/ΑΕ/Φ-σ) Μελέτη του τρόπου κληρονόμισης νοσήματος σε οικογένεια Χαρτογράφηση

Διαβάστε περισσότερα

Κεφάλαιο 6: Μεταλλάξεις

Κεφάλαιο 6: Μεταλλάξεις Κεφάλαιο 6: Μεταλλάξεις ΕΛΕΓΧΟΣ ΓΝΩΣΕΩΝ 1. Τι ονομάζονται μεταλλάξεις και ποια τα κυριότερα είδη τους; 2. Ποιες οι διαφορές μεταξύ γονιδιακών και χρωμοσωμικών μεταλλάξεων; 3. Οι μεταλλάξεις στα σωματικά

Διαβάστε περισσότερα

Τρόπος Παράδοσης Πρόσωπο με πρόσωπο διδασκαλία καθ έδρας Παρακολούθηση διαλέξεων (διδασκαλία), εργαστηριακών ασκήσεων και φροντιστηριακών μαθημάτων.

Τρόπος Παράδοσης Πρόσωπο με πρόσωπο διδασκαλία καθ έδρας Παρακολούθηση διαλέξεων (διδασκαλία), εργαστηριακών ασκήσεων και φροντιστηριακών μαθημάτων. Πληροφορίες Μαθήματος Τίτλος Κωδικός Σχολή Τμήμα Κύκλος / Επίπεδο Περίοδος Διδασκαλίας Γνωστικό Αντικείμενο Κοινό Φαρμακολογία Ι ΝΠ18-37 Επιστημών Υγείας Φαρμακευτικής 1 ος / προπτυχιακό Χειμερινή ΜΑΘΗΜΑΤΑ

Διαβάστε περισσότερα

Παράρτημα IV. Επιστημονικά πορίσματα

Παράρτημα IV. Επιστημονικά πορίσματα Παράρτημα IV Επιστημονικά πορίσματα 1 Επιστημονικά πορίσματα Στις 7 Ιουνίου 2017, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πληροφορήθηκε για το θανατηφόρο κρούσμα κεραυνοβόλου ηπατικής ανεπάρκειας σε ασθενή που λάμβανε δακλιζουμάμπη

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΑΓΚΑΙΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΜΕΝΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ ΣΥΝΕΧΟΥΣ ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ:

ΑΝΑΓΚΑΙΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΜΕΝΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ ΣΥΝΕΧΟΥΣ ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ: ΑΝΑΓΚΑΙΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΜΕΝΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ ΣΥΝΕΧΟΥΣ ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ: ΤΟ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΤΟΥ ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΟΥ ΣΥΛΛΟΓΟΥ ΡΟΔΟΠΗΣ Ιωάννης Βιζιριανάκης Αναπληρωτής Καθηγητής

Διαβάστε περισσότερα

ΙΠΠΟΚΡΑΤΕΙΕΣ ΗΜΕΡΕΣ ΚΑΡΔΙΟΛΟΓΙΑΣ 2019 ΠΡΟΛΗΨΗ ΚΑΡΔΙΑΓΓΕΙΑΚΩΝ ΠΑΘΗΣΕΩΝ ΣΤΑ ΠΑΙΔΙΑ. ΡΟΥΜΤΣΙΟΥ ΜΑΡΙΑ Νοσηλεύτρια CPN, MSc Α Παιδιατρικής κλινικής ΑΠΘ

ΙΠΠΟΚΡΑΤΕΙΕΣ ΗΜΕΡΕΣ ΚΑΡΔΙΟΛΟΓΙΑΣ 2019 ΠΡΟΛΗΨΗ ΚΑΡΔΙΑΓΓΕΙΑΚΩΝ ΠΑΘΗΣΕΩΝ ΣΤΑ ΠΑΙΔΙΑ. ΡΟΥΜΤΣΙΟΥ ΜΑΡΙΑ Νοσηλεύτρια CPN, MSc Α Παιδιατρικής κλινικής ΑΠΘ ΙΠΠΟΚΡΑΤΕΙΕΣ ΗΜΕΡΕΣ ΚΑΡΔΙΟΛΟΓΙΑΣ 2019 ΠΡΟΛΗΨΗ ΚΑΡΔΙΑΓΓΕΙΑΚΩΝ ΠΑΘΗΣΕΩΝ ΣΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΡΟΥΜΤΣΙΟΥ ΜΑΡΙΑ Νοσηλεύτρια CPN, MSc Α Παιδιατρικής κλινικής ΑΠΘ «Η μεγαλύτερη δύναμη της δημόσιας υγείας είναι η πρόληψη»

Διαβάστε περισσότερα

Ε Ν Η Μ Ε Ρ Ω Σ Ο Υ. νεφρά

Ε Ν Η Μ Ε Ρ Ω Σ Ο Υ. νεφρά Ε Ν Η Μ Ε Ρ Ω Σ Ο Υ νεφρά νεφρών Η υψηλή αρτηριακή πίεση (υπέρταση) είναι ένα από τα δύο κύρια αίτια χρόνιας νεφρικής νόσου παγκοσμίως (το άλλο είναι ο διαβήτης). Επίσης, τα νεφρά έχουν βασικό ρόλο στη

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΗ ΙΑΓΝΩΣΗ & ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΤΩΝ ΜΕΤΑΒΟΛΙΚΩΝ ΙΑΤΑΡΑΧΩΝ

ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΗ ΙΑΓΝΩΣΗ & ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΤΩΝ ΜΕΤΑΒΟΛΙΚΩΝ ΙΑΤΑΡΑΧΩΝ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΗ ΙΑΓΝΩΣΗ & ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΤΩΝ ΜΕΤΑΒΟΛΙΚΩΝ ΙΑΤΑΡΑΧΩΝ Το Ερρίκος Ντυνάν Hospital Center ακολουθώντας σύγχρονες διεθνείς πρακτικές στην παροχή υπηρεσιών υγείας προχώρησε στη δηµιουργία του Κέντρου

Διαβάστε περισσότερα

Αρχές μοριακής παθολογίας. Α. Αρμακόλας Αν. Καθηγητής Ιατρική Σχολή ΕΚΠΑ

Αρχές μοριακής παθολογίας. Α. Αρμακόλας Αν. Καθηγητής Ιατρική Σχολή ΕΚΠΑ Αρχές μοριακής παθολογίας Α. Αρμακόλας Αν. Καθηγητής Ιατρική Σχολή ΕΚΠΑ Μοριακή Παθολογία Ανερχόμενος κλάδος της Παθολογίας Επικεντρώνεται στην μελέτη και τη διάγνωση νοσημάτων Στον καθορισμό και την πιστοποίηση

Διαβάστε περισσότερα

ΒΙΟΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΣΤ ΕΞΑΜΗΝΟΥ Τμήμα Ιατρικών Εργαστηρίων Τ.Ε.Ι. Αθήνας

ΒΙΟΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΣΤ ΕΞΑΜΗΝΟΥ Τμήμα Ιατρικών Εργαστηρίων Τ.Ε.Ι. Αθήνας ΒΙΟΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΣΤ ΕΞΑΜΗΝΟΥ Τμήμα Ιατρικών Εργαστηρίων Τ.Ε.Ι. Αθήνας Μάθημα 5 ο Φαρμακευτικά προϊόντα Φαρμακογενωμική Διδάσκων Δρ. Ιωάννης Δρίκος Απόφοιτος Ιατρικής Σχολής Ιωαννίνων (ΠΙ) Απόφοιτος Βιολογίας,

Διαβάστε περισσότερα

Ψυχολογία ασθενών με καρδιακή ανεπάρκεια στο Γενικό Νοσοκομείο

Ψυχολογία ασθενών με καρδιακή ανεπάρκεια στο Γενικό Νοσοκομείο Ψυχολογία ασθενών με καρδιακή ανεπάρκεια στο Γενικό Νοσοκομείο ΤΖΙΝΕΒΗ ΜΥΡΤΩ - ΧΑΤΖΗΣΤΕΦΑΝΟΥ ΦΑΝΗ ΝΟΣΗΛΕΥΤΡΙΕΣ Τ.Ε. Β & Γ ΚΑΡΔΙΟΛΟΓΙΚΗ ΚΛΙΝΙΚΗ ΙΠΠΟΚΡΑΤΕΙΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ Η καρδιακή ανεπάρκεια

Διαβάστε περισσότερα

Οστεοπόρωση. Διάγνωση, πρόληψη και θεραπεία. Δρ. Χρήστος Κ. Γιαννακόπουλος Ορθοπαιδικός Χειρουργός

Οστεοπόρωση. Διάγνωση, πρόληψη και θεραπεία. Δρ. Χρήστος Κ. Γιαννακόπουλος Ορθοπαιδικός Χειρουργός Οστεοπόρωση Διάγνωση, πρόληψη και θεραπεία Δρ. Χρήστος Κ. Γιαννακόπουλος Ορθοπαιδικός Χειρουργός Η οστεοπόρωση είναι πιο συχνή από τις παθήσεις της καρδιάς και των πνευμόνων Οστεοπόρωση: Η σιωπηλή επιδημία

Διαβάστε περισσότερα

Διαγώνισμα Βιολογίας Προσανατολισμού Γ Λυκείου

Διαγώνισμα Βιολογίας Προσανατολισμού Γ Λυκείου Διαγώνισμα Βιολογίας Προσανατολισμού Γ Λυκείου ΘΕΜΑ Α Να βάλετε σε κύκλο το γράμμα που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση ή στη φράση που συμπληρώνει σωστά την πρόταση. Α1. Ουδέτερη μετάλλαξη μπορεί να είναι:

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ 2014

ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ 2014 ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ ΜΕΣΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ : - ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ 2014 ΘΕΜΑ A Α1. δ Α2. γ Α3. β Α4. γ Α5. β ΘΕΜΑ B Β1. 4 2 1 6 3 5 Β2. α. DNA πολυμεράση β. Πριμόσωμα γ. DNA δεσμάση δ. DNA

Διαβάστε περισσότερα

Ψυχοκοινωνικοί παράγοντες και καρδιαγγειακά νοσήματα. Κ. Γαργάνη, Δ. Παπαδοπούλου, Κ. Καραγιαννάκη: Αιμοδυναμικό Εργαστήριο «ΓΝ Γ.

Ψυχοκοινωνικοί παράγοντες και καρδιαγγειακά νοσήματα. Κ. Γαργάνη, Δ. Παπαδοπούλου, Κ. Καραγιαννάκη: Αιμοδυναμικό Εργαστήριο «ΓΝ Γ. Ψυχοκοινωνικοί παράγοντες και καρδιαγγειακά νοσήματα Κ. Γαργάνη, Δ. Παπαδοπούλου, Κ. Καραγιαννάκη: Αιμοδυναμικό Εργαστήριο «ΓΝ Γ. Παπανικολάου» Η καρδιά αποτελεί το κέντρο της νόησης και των συναισθημάτων

Διαβάστε περισσότερα

Πως μπορώ να γίνω καλύτερος φαρμακοποιός, αύριο ;

Πως μπορώ να γίνω καλύτερος φαρμακοποιός, αύριο ; Πως μπορώ να γίνω καλύτερος φαρμακοποιός, αύριο ; Τι θα δούμε σήμερα ;; Υπηρεσίες στα φαρμακεία Τι οφέλη έχουμε Πως μπορούμε να τις εφαρμόσουμε στην Ελλάδα Το φαρμακευτικό σύστημα της Αγγλίας ανακαινίζεται

Διαβάστε περισσότερα

Προγεννητικός Μοριακός Καρυότυπος. Η τεχνολογία αιχμής στη διάθεσή σας για πιο υγιή μωρά

Προγεννητικός Μοριακός Καρυότυπος. Η τεχνολογία αιχμής στη διάθεσή σας για πιο υγιή μωρά Προγεννητικός Μοριακός Καρυότυπος Η τεχνολογία αιχμής στη διάθεσή σας για πιο υγιή μωρά Η νέα εποχή στον Προγεννητικό Έλεγχο: Μοριακός Καρυότυπος - array CGH - Συγκριτικός γενωμικός υβριδισμός με μικροσυστοιχίες

Διαβάστε περισσότερα

Kλινικές ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΕ ΒΑΣΙΚΑ ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ

Kλινικές ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΕ ΒΑΣΙΚΑ ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ Kλινικές Mελέτες ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΕ ΒΑΣΙΚΑ ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ 1Τι είναι οι κλινικές μελέτες είναι σημαντικές; > Μη διστάσετε να ρωτήσετε το γιατρό σας για οποιαδήποτε και άλλη γιατί πληροφορία ή διευκρίνηση χρειάζεστε

Διαβάστε περισσότερα

Η Επιτροπή Παιδείας της ΠΕΒ. Αθήνα, 4/6/2014 ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΑ ΕΝΩΣΗ ΒΙΟΕΠΙΣΤΗΜΟΝΩΝ

Η Επιτροπή Παιδείας της ΠΕΒ. Αθήνα, 4/6/2014 ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΑ ΕΝΩΣΗ ΒΙΟΕΠΙΣΤΗΜΟΝΩΝ Αθήνα, 4/6/2014 ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΑ ΕΝΩΣΗ ΒΙΟΕΠΙΣΤΗΜΟΝΩΝ Σας αποστέλλουμε τις προτεινόμενες απαντήσεις που αφορούν τα θέματα της Βιολογίας Θετικής Κατεύθυνσης των Ημερησίων Γενικών Λυκείων και ΕΠΑΛ (Ομάδα Β ).

Διαβάστε περισσότερα

Κεφάλαιο 5: ΜΕΝΔΕΛΙΚΗ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΚΟΤΗΤΑ

Κεφάλαιο 5: ΜΕΝΔΕΛΙΚΗ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΚΟΤΗΤΑ Κεφάλαιο 5: ΜΕΝΔΕΛΙΚΗ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΚΟΤΗΤΑ -ΘΕΩΡΙΑ- Κληρονομικότητα: Η ιδιότητα των ατόμων να μοιάζουν με τους προγόνους τους. Κληρονομικοί χαρακτήρες: Οι ιδιότητες που κληρονομούνται στους απογόνους. Γενετική:

Διαβάστε περισσότερα

Υγεία και Άσκηση Ειδικών Πληθυσμών ΜΚ0958

Υγεία και Άσκηση Ειδικών Πληθυσμών ΜΚ0958 Υγεία και Άσκηση Ειδικών Πληθυσμών ΜΚ0958 Διάλεξη 5: Σακχαρώδης Διαβήτης και Άσκηση Υπεύθυνη Μαθήματος: Χ. Καρατζαφέρη Διδάσκοντες: Χ. Καρατζαφέρη, Γ. Σακκάς, Α. Καλτσάτου 2013-2014 Διάλεξη 5 ΤΕΦΑΑ, ΠΘ

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΟΡΟΙ Ή ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟΙ ΟΣΟΝ ΑΦΟΡΑ ΤΗΝ ΑΣΦΑΛΗ ΚΑΙ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΗ ΧΡΗΣΗ TOY ΦΑΡΜΑΚΟΥ, ΟΙ ΟΠΟΙΟΙ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΥΛΟΠΟΙΗΘΟΥΝ ΑΠΟ ΤΑ ΚΡΑΤΗ ΜΕΛΗ

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΟΡΟΙ Ή ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟΙ ΟΣΟΝ ΑΦΟΡΑ ΤΗΝ ΑΣΦΑΛΗ ΚΑΙ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΗ ΧΡΗΣΗ TOY ΦΑΡΜΑΚΟΥ, ΟΙ ΟΠΟΙΟΙ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΥΛΟΠΟΙΗΘΟΥΝ ΑΠΟ ΤΑ ΚΡΑΤΗ ΜΕΛΗ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΟΡΟΙ Ή ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟΙ ΟΣΟΝ ΑΦΟΡΑ ΤΗΝ ΑΣΦΑΛΗ ΚΑΙ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΗ ΧΡΗΣΗ TOY ΦΑΡΜΑΚΟΥ, ΟΙ ΟΠΟΙΟΙ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΥΛΟΠΟΙΗΘΟΥΝ ΑΠΟ ΤΑ ΚΡΑΤΗ ΜΕΛΗ 1 Τα Κράτη Μέλη πρέπει να διασφαλίσουν ότι εφαρμόζονται όλοι

Διαβάστε περισσότερα

LIVE AND EAT ACCORDING TO YOUR GENES

LIVE AND EAT ACCORDING TO YOUR GENES LIVE AND EAT ACCORDING TO YOUR GENES Δρ Κονδάκη Αικατερίνη Τηλ 2130 222 789 Πρόσκληση προς τους ΕΝΔΙΑΦΕΡΌΜΕΝΟΥΣ Διαμορφώστε την εξέταση του DNA σας σύμφωνα με τις ανάγκες και τις επιθυμίες σας! Είμαστε

Διαβάστε περισσότερα

ΕΠI ΡΑΣΗ ΠΟΛΥΜΟΡΦΙΣΜΩΝ ΤΟΥ ΓΟΝΙ ΙΟΥ SLCO1B1 ΤΟΥ ΜΕΤΑΦΟΡΕΑ ΟΡΓΑΝΙΚΩΝ ΑΝΙΟΝΤΩΝ ΟΑΤΡ1Β1 ΣΤΗΝ ΥΠΟΛΙΠΙ ΑΙΜΙΚΗ ΡΑΣΗ ΤΩΝ ΣΤΑΤΙΝΩΝ

ΕΠI ΡΑΣΗ ΠΟΛΥΜΟΡΦΙΣΜΩΝ ΤΟΥ ΓΟΝΙ ΙΟΥ SLCO1B1 ΤΟΥ ΜΕΤΑΦΟΡΕΑ ΟΡΓΑΝΙΚΩΝ ΑΝΙΟΝΤΩΝ ΟΑΤΡ1Β1 ΣΤΗΝ ΥΠΟΛΙΠΙ ΑΙΜΙΚΗ ΡΑΣΗ ΤΩΝ ΣΤΑΤΙΝΩΝ ΤΜΗΜΑ ΙΑΤΡΙΚΗΣ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥ ΩΝ «ΚΛΙΝΙΚΗ ΦΑΡΜΑΚΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗ» ΕΠI ΡΑΣΗ ΠΟΛΥΜΟΡΦΙΣΜΩΝ ΤΟΥ ΓΟΝΙ ΙΟΥ SLCO1B1 ΤΟΥ ΜΕΤΑΦΟΡΕΑ ΟΡΓΑΝΙΚΩΝ ΑΝΙΟΝΤΩΝ ΟΑΤΡ1Β1 ΣΤΗΝ ΥΠΟΛΙΠΙ ΑΙΜΙΚΗ ΡΑΣΗ ΤΩΝ ΣΤΑΤΙΝΩΝ

Διαβάστε περισσότερα

Φαρμακογενετική. Αντώνης Γούλας, Αναπλ. Καθηγητής A Εργαστήριο Φαρμακολογίας

Φαρμακογενετική. Αντώνης Γούλας, Αναπλ. Καθηγητής A Εργαστήριο Φαρμακολογίας Φαρμακογενετική Αντώνης Γούλας, Αναπλ. Καθηγητής A Εργαστήριο Φαρμακολογίας Ποικιλομορφία ανταπόκρισης στη φαρμακοθεραπεία Μη κληρονομήσιμη Συμμόρφωση στην αγωγή Δοσολογία Αλληλεπιδράσεις Διαιτολόγιο Ηλικία

Διαβάστε περισσότερα

ΣΥΣΤΑΣΕΙΣ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΗΝ ΧΡΗΣΗ ΤΩΝ BIOSIMILARS ΣΤΑ ΡΕΥΜΑΤΙΚΑ ΝΟΣΗΜΑΤΑ

ΣΥΣΤΑΣΕΙΣ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΗΝ ΧΡΗΣΗ ΤΩΝ BIOSIMILARS ΣΤΑ ΡΕΥΜΑΤΙΚΑ ΝΟΣΗΜΑΤΑ ΣΥΣΤΑΣΕΙΣ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΗΝ ΧΡΗΣΗ ΤΩΝ BIOSIMILARS ΣΤΑ ΡΕΥΜΑΤΙΚΑ ΝΟΣΗΜΑΤΑ Λουκία Κουτσογεωργοπούλου Επιμελήτρια Α Κλινική Παθολογικής Φυσιολογίας Λαικό Νοσοκομείο ΒΙΡ -Ρ Ξ Ρ ΕΙΔΗ ΒΙΡ Ρ Ξ Ρ ΕΙΔΗ - ΑΟΑΣ ΦΧΠΗ

Διαβάστε περισσότερα

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΘΕΜΑ Α Α1 δ Α2 γ Α3 β Α4 γ Α5 β ΘΕΜΑ Β Β1 Κατά σειρά τα βήματα που οδηγούν στην κατασκευή του καρυότυπου είναι τα ακόλουθα: 4 2 1 6 3 5 Β2 α DNA πολυμεράσες

Διαβάστε περισσότερα

AΣΘΜΑ ΚΑΙ ΕΓΚΥΜΟΣΥΝΗ ΑΛΛΗΛΕΠΙΔΡΑΣΕΙΣ ΑΣΘΜΑΤΟΣ & ΚΥΗΣΗΣ

AΣΘΜΑ ΚΑΙ ΕΓΚΥΜΟΣΥΝΗ ΑΛΛΗΛΕΠΙΔΡΑΣΕΙΣ ΑΣΘΜΑΤΟΣ & ΚΥΗΣΗΣ AΣΘΜΑ ΚΑΙ ΕΓΚΥΜΟΣΥΝΗ Το άσθμα είναι ένα από τις πιο συχνές νόσους που περιπλέκει την εγκυμοσύνη. Πρόσφατες μελέτες δείχνουν πως περίπου 8-10% των εγκύων έχουν άσθμα και μπορεί να επηρεάσει την εγκυμοσύνη

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ. ΘΕΜΑ 1 Ο Α. Να επιλέξετε τη φράση που συμπληρώνει ορθά κάθε μία από τις ακόλουθες προτάσεις:

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ. ΘΕΜΑ 1 Ο Α. Να επιλέξετε τη φράση που συμπληρώνει ορθά κάθε μία από τις ακόλουθες προτάσεις: ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑ 1 Ο Α. Να επιλέξετε τη φράση που συμπληρώνει ορθά κάθε μία από τις ακόλουθες προτάσεις: 1. Τα γονίδια Ι Α και i που καθορίζουν τις ομάδες αίματος: Α. είναι ατελώς επικρατή Β. είναι συνεπικρατή

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΑ ΘΕΜΑΤΑ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ

ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΑ ΘΕΜΑΤΑ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΑ ΘΕΜΑΤΑ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΘΕΜΑ 1 Ο Α. Να βάλετε σε κύκλο το γράμμα που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση ή στη φράση που συμπληρώνει σωστά την πρόταση. 1. H β- θαλασσαιμία είναι

Διαβάστε περισσότερα

Prolaris : Ο Νέος Εξατομικευμένος Υπολογισμός της Επιθετικότητας του Καρκίνου του Προστάτη

Prolaris : Ο Νέος Εξατομικευμένος Υπολογισμός της Επιθετικότητας του Καρκίνου του Προστάτη Prolaris : Ο Νέος Εξατομικευμένος Υπολογισμός της Επιθετικότητας του Καρκίνου του Προστάτη Τηλεφωνικό Κέντρο 210 69 66 000 Prolaris : Ο Νέος Εξατομικευμένος Υπολογισμός της Επιθετικότητας του Καρκίνου

Διαβάστε περισσότερα

Σύγχρονες μεθοδολογίες μοριακής βιολογίας και γενετικής στη γυναικολογία

Σύγχρονες μεθοδολογίες μοριακής βιολογίας και γενετικής στη γυναικολογία ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΕΣ ΜΟΡΙΑΚΗΣ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ - ΓΕΝΕΤΙΚΗΣ Σύγχρονες μεθοδολογίες μοριακής βιολογίας και γενετικής στη γυναικολογία ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΑΟΥ ΕΛΕΝΗ, Ph.D. Λέκτορας Εργαστήριο Βιολογίας, Ιατρική Σχολή Αθηνών

Διαβάστε περισσότερα

ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ Ο.Ε.Φ.Ε. 2004 ΘΕΜΑΤΑ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ

ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ Ο.Ε.Φ.Ε. 2004 ΘΕΜΑΤΑ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ Ο.Ε.Φ.Ε. 2004 ΘΕΜΑ 1 Ο Α. Να επιλέξετε την ορθή πρόταση: ΘΕΜΑΤΑ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ 1. Το κωδικόνιο του mrna που κωδικοποιεί το αµινοξύ µεθειονίνη είναι α. 5 GUA

Διαβάστε περισσότερα

ΜΑΘΗΜΑ / ΤΑΞΗ : ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΣΕΙΡΑ: ΘΕΡΙΝΑ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: 26/01/2014

ΜΑΘΗΜΑ / ΤΑΞΗ : ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΣΕΙΡΑ: ΘΕΡΙΝΑ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: 26/01/2014 ΜΑΘΗΜΑ / ΤΑΞΗ : ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΣΕΙΡΑ: ΘΕΡΙΝΑ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: 26/01/2014 ΘΕΜΑ 1 Ο Να επιλέξετε την φράση που συμπληρώνει ορθά κάθε μία από τις ακόλουθες προτάσεις: 1. Αλλαγές στην ποσότητα

Διαβάστε περισσότερα

ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΓΕΝΕΤΙΚΗ ΚΑΙ ΔΗΜΟΣΙΑ ΥΓΕΙΑ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ. Δρ.Δ.Λάγγας Αθήνα 2008

ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΓΕΝΕΤΙΚΗ ΚΑΙ ΔΗΜΟΣΙΑ ΥΓΕΙΑ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ. Δρ.Δ.Λάγγας Αθήνα 2008 ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΓΕΝΕΤΙΚΗ ΚΑΙ ΔΗΜΟΣΙΑ ΥΓΕΙΑ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ Δρ.Δ.Λάγγας Αθήνα 2008 Ορισμοί Γενετική: μελέτη της κληρονομικότητας και των παραλλαγών της Ιατρική γενετική: η γενετική του ανθρώπινου είδους Κλινική γενετική:

Διαβάστε περισσότερα

Κεφάλαιο 13 (Ιατρική Γενετική) Η θεραπεία των γενετικών νοσημάτων

Κεφάλαιο 13 (Ιατρική Γενετική) Η θεραπεία των γενετικών νοσημάτων Κεφάλαιο 13 (Ιατρική Γενετική) Η θεραπεία των γενετικών νοσημάτων Πολυπαραγοντικά γενετικά νοσήματα: -ασαφείς γενετικές και περιβαλλοντικές παράμετροι αλλά μια περιβαλλοντική συνιστώσα μπορεί να είναι

Διαβάστε περισσότερα

Παραγωγή, απομόνωση και καθαρισμός της φαρμακευτικής πρωτεΐνης.

Παραγωγή, απομόνωση και καθαρισμός της φαρμακευτικής πρωτεΐνης. ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΤΡΙΤΗ 1 ΙΟΥΝΙΟΥ 2004 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ 1 ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑ 1o 1. δ 2. β 3. β 4. γ 5. δ ΘΕΜΑ 2o 1. Σχολικό βιβλίο, σελ.

Διαβάστε περισσότερα

Αιμοσφαιρίνες. Αιμοσφαιρίνη Συμβολισμός Σύσταση A HbA α 2 β 2 F HbF α 2 γ 2 A 2 HbA 2 α 2 δ 2 s. Σύγκριση γονιδιακών και χρωμοσωμικών μεταλλάξεων

Αιμοσφαιρίνες. Αιμοσφαιρίνη Συμβολισμός Σύσταση A HbA α 2 β 2 F HbF α 2 γ 2 A 2 HbA 2 α 2 δ 2 s. Σύγκριση γονιδιακών και χρωμοσωμικών μεταλλάξεων A. ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ Αιμοσφαιρίνες Αιμοσφαιρίνη Συμβολισμός Σύσταση A HbA α 2 β 2 F HbF α 2 γ 2 A 2 HbA 2 α 2 δ 2 S HbS s α 2 β 2 Σύγκριση γονιδιακών και χρωμοσωμικών μεταλλάξεων ΓΟΝΙΔΙΑΚΕΣ Αλλαγή σε αζωτούχες

Διαβάστε περισσότερα

Πανελλήνιες Εξετάσεις Ημερήσιων Γενικών Λυκείων. Εξεταζόμενο Μάθημα: Βιολογία Θετικής Προσανατολισμού Θετικών Σπουδών, Ημερομηνία: 18 Ιουνίου 2019

Πανελλήνιες Εξετάσεις Ημερήσιων Γενικών Λυκείων. Εξεταζόμενο Μάθημα: Βιολογία Θετικής Προσανατολισμού Θετικών Σπουδών, Ημερομηνία: 18 Ιουνίου 2019 Πανελλήνιες Εξετάσεις Ημερήσιων Γενικών Λυκείων Εξεταζόμενο Μάθημα: Βιολογία Θετικής Προσανατολισμού Θετικών Σπουδών, Ημερομηνία: 18 Ιουνίου 2019 Απαντήσεις Θεμάτων ΘΕΜΑ Α Α1. α Α2. β Α3. γ Α4. γ Α5. β

Διαβάστε περισσότερα

Βιολογία Κατεύθυνσης Γ Λυκείου ΚΥΡΙΑΚΗ 9 ΜΑΡΤΙΟΥ 2014 ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

Βιολογία Κατεύθυνσης Γ Λυκείου ΚΥΡΙΑΚΗ 9 ΜΑΡΤΙΟΥ 2014 ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ Βιολογία Κατεύθυνσης Γ Λυκείου ΚΥΡΙΑΚΗ 9 ΜΑΡΤΙΟΥ 2014 ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ Επιμέλεια: Δημήτρης Κοτρόπουλος ΘΕΜΑ Α Α1. γ Α2. γ Α3. γ Α4. δ Α5. δ ΘΕΜΑ B B1. Στήλη Ι Στήλη ΙΙ 1. στ 2. ζ 3. ε 4. α 5. δ 6. β 7. γ Β2.

Διαβάστε περισσότερα

Βιοπληροψορική, συσιημική βιολογία και εξατομικευμένη θεραπεία

Βιοπληροψορική, συσιημική βιολογία και εξατομικευμένη θεραπεία Βιοπληροψορική, συσιημική βιολογία και εξατομικευμένη θεραπεία Φραγκίσκος Κολίσης Καθηγητής Βιοτεχνολογίας, Σχολή Χημικών Μηχανικών ΕΜΠ, Διευθυντής Ινστιτούτου Βιολογικών Ερευνών και Βιοτεχνολογίας, EIE

Διαβάστε περισσότερα

Γενικά. Τί είναι ο κληρονομικός καρκίνος; κληρονομικός και σποραδικός καρκίνος. Κληρονομικός καρκίνος - Site Ε.Ο.Π.Ε. - Μ.Σ.

Γενικά. Τί είναι ο κληρονομικός καρκίνος; κληρονομικός και σποραδικός καρκίνος. Κληρονομικός καρκίνος - Site Ε.Ο.Π.Ε. - Μ.Σ. 1 Γενικά Ο καρκίνος προκαλείται από αλλαγές στα υλικά του σώματος μας που ονομάζονται «γονίδια». Πρόκειται για τις μονάδες πληροφοριών σε κάθε κύτταρο του σώματός μας. Τα γονίδια υπαγορεύουν στπν οργανισμό

Διαβάστε περισσότερα

Πρότυπα περίθαλψης (ΠΠ) για ανθρώπους με οστεοαρθρίτιδα

Πρότυπα περίθαλψης (ΠΠ) για ανθρώπους με οστεοαρθρίτιδα Πρότυπα περίθαλψης () για ανθρώπους με οστεοαρθρίτιδα Μετάφρασ η σε: Ολοκληρώθ ηκε από: Email: 1 1 2 3 4 Οι άνθρωποι με συμπτώματα οστεοαρθρίτιδας (ΟΑ) θα πρέπει να έχουν πρόσβαση σε επαγγελματία του τομέα

Διαβάστε περισσότερα

ToxPlus. Spin-off εταιρία του Εργαστηρίου Τοξικολογίας Πανεπιστημίου Κρήτης. Επιδοτούμενη από το ΕΣΠΑ (2007 2013)

ToxPlus. Spin-off εταιρία του Εργαστηρίου Τοξικολογίας Πανεπιστημίου Κρήτης. Επιδοτούμενη από το ΕΣΠΑ (2007 2013) KENTΡΟ ΤΟΞΙΚΟΛΟΓΙΑΣ Α.Ε. Επιστημονικό και Τεχνολογικό Πάρκο Κρήτης Step C, N. Πλαστήρα 100, Βασιλικά Βουτών, Τ.Κ. 700 13 Ηράκλειο, Κρήτη www.toxplus.gr ToxPlus Spin-off εταιρία του Εργαστηρίου Τοξικολογίας

Διαβάστε περισσότερα

ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΠΕΜΠΤΗ 1 ΙΟΥΛΙΟΥ 2004 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ

ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΠΕΜΠΤΗ 1 ΙΟΥΛΙΟΥ 2004 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ 1 ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΠΕΜΠΤΗ 1 ΙΟΥΛΙΟΥ 2004 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑ 1ο 1. β 2. γ 3. α 4. γ 5. δ ΘΕΜΑ 2ο 1. Σχολικό

Διαβάστε περισσότερα

Ακούει την καρδιά σας!

Ακούει την καρδιά σας! Ακούει την καρδιά σας! Καρδιοαναπνευστική αποκατάσταση ΕΞΑΤΟΜΙΚΕΥΜΕΝΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΟΛΙΣΤΙΚΗΣ ΑΠΟΘΕΡΑΠΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ΖΩΗΣ Όταν η καρδιά φέρνει τα πάνω κάτω Ένα οξύ καρδιολογικό πρόβλημα ή ένα χειρουργείο

Διαβάστε περισσότερα

Πραγματοποιείται έλεγχος για την ανίχνευση των κύριων μεταλλάξεων των γονιδίων:

Πραγματοποιείται έλεγχος για την ανίχνευση των κύριων μεταλλάξεων των γονιδίων: ΓΕΝΕΤΙΚΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ ΘΡΟΜΒΟΦΙΛΙΑΣ Πραγματοποιείται έλεγχος για την ανίχνευση των κύριων μεταλλάξεων των γονιδίων: 1) του Παράγοντα-V (Leiden) 1691A πήξης αίματος, 2) της προθρομβίνης (Παράγοντας ΙΙ-20210A),

Διαβάστε περισσότερα

ΧΡΟΝΙΟΣ ΠΟΝΟΣ ΚΑΙ ΟΠΙΟΥΧΑ ΑΝΑΛΓΗΤΙΚΑ ΧΡΟΝΙΟΣ ΠΟΝΟΣ ΚΑΙ ΟΠΙΟΥΧΑ ΑΝΑΛΓΗΤΙΚΑ

ΧΡΟΝΙΟΣ ΠΟΝΟΣ ΚΑΙ ΟΠΙΟΥΧΑ ΑΝΑΛΓΗΤΙΚΑ ΧΡΟΝΙΟΣ ΠΟΝΟΣ ΚΑΙ ΟΠΙΟΥΧΑ ΑΝΑΛΓΗΤΙΚΑ ΧΡΟΝΙΟΣ ΠΟΝΟΣ ΚΑΙ ΟΠΙΟΥΧΑ ΑΝΑΛΓΗΤΙΚΑ ΧΡΟΝΙΟΣ ΠΟΝΟΣ ΚΑΙ ΟΠΙΟΥΧΑ ΑΝΑΛΓΗΤΙΚΑ Σύμφωνα με το Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων των Η.Π.Α ( Centers for Disease Control and Prevention CDC), περίπου 40 Αμερικανοί

Διαβάστε περισσότερα

Πανελλήνιες Εξετάσεις Ημερήσιων Γενικών Λυκείων. Εξεταζόμενο Μάθημα: Βιολογία Θετικής Κατεύθυνσης, Ημ/νία: 04 Ιουνίου 2014. Απαντήσεις Θεμάτων

Πανελλήνιες Εξετάσεις Ημερήσιων Γενικών Λυκείων. Εξεταζόμενο Μάθημα: Βιολογία Θετικής Κατεύθυνσης, Ημ/νία: 04 Ιουνίου 2014. Απαντήσεις Θεμάτων Πανελλήνιες Εξετάσεις Ημερήσιων Γενικών Λυκείων Εξεταζόμενο Μάθημα: Βιολογία Θετικής Κατεύθυνσης, Ημ/νία: 04 Ιουνίου 2014 Απαντήσεις Θεμάτων ΘΕΜΑ Α A1. Τα πλασμίδια είναι: δ. κυκλικά δίκλωνα μόρια DNA

Διαβάστε περισσότερα

Ο Διαβήτης στα παιδιά και στους εφήβους

Ο Διαβήτης στα παιδιά και στους εφήβους Ο Διαβήτης στα παιδιά και στους εφήβους Δρ Γεώργιος Ι Κούρτογλου Παθολόγος-Διαβητολόγος Διδάκτωρ Ιατρικής ΑΠΘ Εκρηκτικές διαστάσεις λαμβάνει πλέον ο σακχαρώδης διαβήτης και οι προβλέψεις για το μέλλον

Διαβάστε περισσότερα

Γενετικός Έλεγχος για Λόγους Υγείας

Γενετικός Έλεγχος για Λόγους Υγείας Γενετικός Έλεγχος για Λόγους Υγείας ΚΆΤΩ ΑΠΌ ΠΟΙΕΣ ΣΥΝΘΉΚΕΣ ΠΡΟΒΛΈΠΕΤΑΙ Ο ΓΕΝΕΤΙΚΌΣ ΈΛΕΓΧΟΣ; ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΉ ΓΕΝΕΤΙΚΉ ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΉ ΤΙ ΨΆΧΝΟΥΜΕ ΜΕ ΤΟΝ ΓΕΝΕΤΙΚΌ ΈΛΕΓΧΟ; Η ΔΙΚΉ ΣΑΣ ΑΠΌΦΑΣΗ Γενετικός Έλεγχος

Διαβάστε περισσότερα

Κεφάλαιο 6 Το τέλος της εποχής της Γενετικής

Κεφάλαιο 6 Το τέλος της εποχής της Γενετικής 1 Απόσπασμα από το βιβλίο «Πως να ζήσετε 150 χρόνια» του Dr. Δημήτρη Τσουκαλά Κεφάλαιο 6 Το τέλος της εποχής της Γενετικής Υπάρχει ένα δεδομένο στη σύγχρονη ιατρική που λειτουργεί όπως λειτουργούσε στην

Διαβάστε περισσότερα

Παράρτημα III. Τροποποιήσεις στις σχετικές παραγράφους των πληροφοριών προϊόντος

Παράρτημα III. Τροποποιήσεις στις σχετικές παραγράφους των πληροφοριών προϊόντος Παράρτημα III Τροποποιήσεις στις σχετικές παραγράφους των πληροφοριών προϊόντος Σημείωση: Οι αλλαγές στις σχετικές παραγράφους της Περίληψης των Χαρακτηριστικών Προϊόντος και του Φύλλου Οδηγιών Χρήσης

Διαβάστε περισσότερα

Σακχαρώδης Διαβήτης. Ένας σύγχρονος ύπουλος εχθρός

Σακχαρώδης Διαβήτης. Ένας σύγχρονος ύπουλος εχθρός Σακχαρώδης Διαβήτης Ένας σύγχρονος ύπουλος εχθρός Φιρούζα Κουρτίδου Ειδικός Παθολόγος με μετεκπαίδευση στο Σακχαρώδη Διαβήτη Φιρούζα Κουρτίδου Ειδικός Παθολόγος Μετεκπαιδευθείσα στο Σακχαρώδη Διαβήτη Περιεχόμενα

Διαβάστε περισσότερα

Προ εγχειρητικός Καρδιολογικός Έλεγχος

Προ εγχειρητικός Καρδιολογικός Έλεγχος Προ εγχειρητικός Καρδιολογικός Έλεγχος Οδηγίες Συνταγογράφηση γνωματεύσεων Dr ΠΑΠΑΜΙΧΑΗΛ ΑΝΔΡΕΑΣ Καρδιολόγος 1) ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΑΣΘΕΝΟΥΣ 2) Βαρύτητα επέμβασης Βαρύτητα επέμβασης 1)χαμηλού κινδύνου 2)μέτριου

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΜΑ 1 Ο Α. Να επιλέξετε την φράση που συμπληρώνει ορθά κάθε μία από τις ακόλουθες προτάσεις:

ΘΕΜΑ 1 Ο Α. Να επιλέξετε την φράση που συμπληρώνει ορθά κάθε μία από τις ακόλουθες προτάσεις: ΜΑΘΗΜΑ / ΤΑΞΗ : ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ / Γ ΛΥΚΕΙΟΥ (ΧΕΙΜΕΡΙΝΑ) ΣΕΙΡΑ: ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: 17/02/2013 ΘΕΜΑ 1 Ο Α. Να επιλέξετε την φράση που συμπληρώνει ορθά κάθε μία από τις ακόλουθες προτάσεις: 1. Τα

Διαβάστε περισσότερα

Πανελλήνιες Εξετάσεις Ημερήσιων Γενικών Λυκείων. Εξεταζόμενο Μάθημα: Βιολογία Θετικής Κατεύθυνσης, Ημ/νία: 04 Ιουνίου 2014. Απαντήσεις Θεμάτων

Πανελλήνιες Εξετάσεις Ημερήσιων Γενικών Λυκείων. Εξεταζόμενο Μάθημα: Βιολογία Θετικής Κατεύθυνσης, Ημ/νία: 04 Ιουνίου 2014. Απαντήσεις Θεμάτων Πανελλήνιες Εξετάσεις Ημερήσιων Γενικών Λυκείων Εξεταζόμενο Μάθημα: Βιολογία Θετικής Κατεύθυνσης, Ημ/νία: 04 Ιουνίου 2014 Απαντήσεις Θεμάτων ΘΕΜΑ Α A1. Τα πλασμίδια είναι: δ. κυκλικά δίκλωνα μόρια DNA

Διαβάστε περισσότερα

Ε. Θηραίος MD, MSc in Public Health Γενικός Ιατρός Δ/ντής ΕΣΥ Γενικός Γραμματέας Ιατρικής Εταιρείας Αθηνών

Ε. Θηραίος MD, MSc in Public Health Γενικός Ιατρός Δ/ντής ΕΣΥ Γενικός Γραμματέας Ιατρικής Εταιρείας Αθηνών Interchangeability: What Physicians and Policy Makers say. What is the position of Biosimilars in Therapeutic Protocols? How will they be positioned in the Therapeutic Algorithm? Ε. Θηραίος MD, MSc in

Διαβάστε περισσότερα

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΚΑΡΔΙΟΛΟΓΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ Πανελλήνια Σεμινάρια Ομάδων Εργασίας. Ηλεκτρονική Διακυβέρνηση στην Υγεία Ηλεκτρονικός Φάκελος Ασθενούς

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΚΑΡΔΙΟΛΟΓΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ Πανελλήνια Σεμινάρια Ομάδων Εργασίας. Ηλεκτρονική Διακυβέρνηση στην Υγεία Ηλεκτρονικός Φάκελος Ασθενούς ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΚΑΡΔΙΟΛΟΓΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ Πανελλήνια Σεμινάρια Ομάδων Εργασίας Ομάδα Εργασίας Επαγγελματικής πράξης Καρδιολόγων Ηλεκτρονική Διακυβέρνηση στην Υγεία Ηλεκτρονικός Φάκελος Ασθενούς Χριστίνα Παπανικολάου,

Διαβάστε περισσότερα

Βιολογία Ο.Π. Θετικών Σπουδών Γ' Λυκείου

Βιολογία Ο.Π. Θετικών Σπουδών Γ' Λυκείου Βιολογία Ο.Π. Θετικών Σπουδών Γ' Λυκείου ΘΕΜΑ Α Α1. Στα χρωμοσώματα ενός ανθρώπινου σωματικού κυττάρου στο στάδιο της μετάφασης της μίτωσης υπάρχουν: Α. 23 μόρια DNA Β. 92 μόρια DNA Γ. 46 μόρια DNA Δ.

Διαβάστε περισσότερα

Σοφία Παυλίδου. 13 ο Μετεκπαιδευτικό Σεμινάριο Έδεσσα, Κυριακή, 12 Φεβρουαρίου 2012

Σοφία Παυλίδου. 13 ο Μετεκπαιδευτικό Σεμινάριο Έδεσσα, Κυριακή, 12 Φεβρουαρίου 2012 13 ο Μετεκπαιδευτικό Σεμινάριο Έδεσσα, Κυριακή, 12 Φεβρουαρίου 2012 Σοφία Παυλίδου Ιατρός, Επιστημονική Συνεργάτης Ιατρείου Αθηροσκλήρωσης, Β Καρδιολογική Κλινική ΑΠΘ Ιπποκράτειο Νοσοκομείο Θεσσαλονίκης

Διαβάστε περισσότερα

www.printo.it/pediatric-rheumatology/gr/intro Majeed Έκδοση από 2016 1. ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΤΟ MAJEED 1.1 Τι είναι; Το σύνδρομο Majeed είναι ένα σπάνιο γενετικό νόσημα. Τα προσβεβλημένα παιδιά πάσχουν από χρόνια

Διαβάστε περισσότερα

ΜΕΣΟΓΕΙΑΚΗ ΑΝΑΙΜΙΑ ΠΡΟΛΟΓΟΣ ΠΡΟΕΛΕΥΣΗ-ΠΑΡΟΥΣΙΑ ΣΗΜΕΡΑ

ΜΕΣΟΓΕΙΑΚΗ ΑΝΑΙΜΙΑ ΠΡΟΛΟΓΟΣ ΠΡΟΕΛΕΥΣΗ-ΠΑΡΟΥΣΙΑ ΣΗΜΕΡΑ ΠΡΟΛΟΓΟΣ ΜΕΣΟΓΕΙΑΚΗ ΑΝΑΙΜΙΑ Η μεσογειακή αναιμία ή θαλασσαιμία είναι κληρονομική αυτοσωμική υπολειπόμενη νόσος η οποία εντοπίζεται κυρίως στην περιοχή της Μεσογείου Θάλασσας. Στη Μεσογειακή αναιμία η γονιδιακή

Διαβάστε περισσότερα

Σάββατο, 26 Μαΐου 2007 Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΒΙΟΛΟΓΙΑ

Σάββατο, 26 Μαΐου 2007 Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΒΙΟΛΟΓΙΑ Σάββατο, 26 Μαΐου 2007 Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΘΕΜΑ 1o Να γράψετε στο τετράδιο σας τον αριθµό καθεµιάς από τις παρακάτω ηµιτελείς προτάσεις 1 έως 5 και δίπλα το γράµµα που αντιστοιχεί στη λέξη ή

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΚΑΙ ΕΠΑΛ (ΟΜΑΔΑ Β) ΤΕΤΑΡΤΗ 4 ΙΟΥΝΙΟΥ 2014 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ

ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΚΑΙ ΕΠΑΛ (ΟΜΑΔΑ Β) ΤΕΤΑΡΤΗ 4 ΙΟΥΝΙΟΥ 2014 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ 1 ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΚΑΙ ΕΠΑΛ (ΟΜΑΔΑ Β) ΤΕΤΑΡΤΗ 4 ΙΟΥΝΙΟΥ 2014 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑ Α Α1. δ Α2. γ Α3. β Α4. γ Α5. β ΘΕΜΑ

Διαβάστε περισσότερα

Το Συνεταιριστικό Μοντέλο και ο ρόλος των Εργαστηριακών Ιατρών στο Σύστημα Υγείας

Το Συνεταιριστικό Μοντέλο και ο ρόλος των Εργαστηριακών Ιατρών στο Σύστημα Υγείας Το Συνεταιριστικό Μοντέλο και ο ρόλος των Εργαστηριακών Ιατρών στο Σύστημα Υγείας Δρ. Μακρίδης Παναγιώτης Ιατρός Βιοπαθολόγος, Πρόεδρος ΔΣ Medisyn Αθήνα 5 Οκτωβρίου 2017 Το Συνεταιριστικό Μοντέλο Εργαστηριακών

Διαβάστε περισσότερα

ΗΛΙΚΙΩΜΕΝΟΙ ΑΣΘΕΝΕΙΣ ΚΑΙ ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΚΑΡΔΙΑΓΓΕΙΑΚΗΣ ΝΟΣΟΥ ΣΧΕΣΗ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ - ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ Αντιθροµβωτική θεραπεία

ΗΛΙΚΙΩΜΕΝΟΙ ΑΣΘΕΝΕΙΣ ΚΑΙ ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΚΑΡΔΙΑΓΓΕΙΑΚΗΣ ΝΟΣΟΥ ΣΧΕΣΗ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ - ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ Αντιθροµβωτική θεραπεία ΗΛΙΚΙΩΜΕΝΟΙ ΑΣΘΕΝΕΙΣ ΚΑΙ ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΚΑΡΔΙΑΓΓΕΙΑΚΗΣ ΝΟΣΟΥ ΣΧΕΣΗ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ - ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ Αντιθροµβωτική θεραπεία ΚΑΜΠΟΥΡΙΔΗΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΣ Α ΚΑΡΔΙΟΛΟΓΙΚΗΣ ΚΛΙΝΙΚΗΣ ΓΕΝΙΚΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΚΑΒΑΛΑΣ Δεν

Διαβάστε περισσότερα

ΥΓΕΙΑ. Ασπίδα στον καρκίνο η μεσογειακή διατροφή

ΥΓΕΙΑ. Ασπίδα στον καρκίνο η μεσογειακή διατροφή ΥΓΕΙΑ Ασπίδα στον καρκίνο η μεσογειακή διατροφή Κυρ, 12 Μάιος 2013, p.1 24 ΥΓΕΙΑ Ο φιλελεύθερος ΤΗΙ ΚΥΡΙΑΚΗΣ Με την Κίκα Κασινίδου I β Y Μεσογειακή διατροφή ασπίδα για καρκίνο μαστού Σημαντικό επίτευγμα

Διαβάστε περισσότερα

Η επιρροή της μησυμμόρφωσης. οικονομικά της υγείας. Μαίρη Γείτονα Καθηγήτρια Οικονομικών της Υγείας Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου

Η επιρροή της μησυμμόρφωσης. οικονομικά της υγείας. Μαίρη Γείτονα Καθηγήτρια Οικονομικών της Υγείας Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου Η επιρροή της μησυμμόρφωσης στα οικονομικά της υγείας Μαίρη Γείτονα Καθηγήτρια Οικονομικών της Υγείας Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου Συμμόρφωση σύμφωνα με WHO: Ο βαθμός στον οποίο η συμπεριφορά ενός ατόμου,

Διαβάστε περισσότερα

ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΙΟ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ «Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΝΟΣΗΛΕΥΤΗ ΣΤΗΝ ΠΡΩΤΟΓΕΝΗ ΠΡΟΛΗΨΗ ΤΟΥ ΣΑΚΧΑΡΩΔΗ ΔΙΑΒΗΤΗ»

ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΙΟ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ «Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΝΟΣΗΛΕΥΤΗ ΣΤΗΝ ΠΡΩΤΟΓΕΝΗ ΠΡΟΛΗΨΗ ΤΟΥ ΣΑΚΧΑΡΩΔΗ ΔΙΑΒΗΤΗ» ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΙΟ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΣΧΟΛΗ ΣΕΥΠ- ΤΜΗΜΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ «Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΝΟΣΗΛΕΥΤΗ ΣΤΗΝ ΠΡΩΤΟΓΕΝΗ ΠΡΟΛΗΨΗ ΤΟΥ ΣΑΚΧΑΡΩΔΗ ΔΙΑΒΗΤΗ» ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΩΝ ΠΑΠΑΜΑΡΙΝΟΥΔΗ ΙΩΑΝΝΑ ΣΤΕΦΑΝΙΔΟΥ ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ

Διαβάστε περισσότερα

Περιβάλλον και υγεία: Ορόλοςτηςβιολογικήςέρευνας στη διαμόρφωση πολιτικών προστασίας και πρόληψης

Περιβάλλον και υγεία: Ορόλοςτηςβιολογικήςέρευνας στη διαμόρφωση πολιτικών προστασίας και πρόληψης Περιβάλλον και υγεία: Ορόλοςτηςβιολογικήςέρευνας στη διαμόρφωση πολιτικών προστασίας και πρόληψης Σ. Κυρτόπουλος Ινστιτούτο Βιολογικών Ερευνών & Βιοτεχνολογίας Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών Συμβολή περιβαλλοντικών

Διαβάστε περισσότερα

Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας. Τμήμα Μηχανικών Πληροφορικής & Τηλεπικοινωνιών. Ηλεκτρονική Υγεία. Ενότητα: Χρήση έξυπνων καρτών στην υγεία

Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας. Τμήμα Μηχανικών Πληροφορικής & Τηλεπικοινωνιών. Ηλεκτρονική Υγεία. Ενότητα: Χρήση έξυπνων καρτών στην υγεία Τμήμα Μηχανικών Πληροφορικής & Τηλεπικοινωνιών Ηλεκτρονική Υγεία Ενότητα: Χρήση έξυπνων καρτών στην υγεία Αν. καθηγητής Αγγελίδης Παντελής e-mail: paggelidis@uowm.gr Τμήμα Μηχανικών Πληροφορικής και Τηλεπικοινωνιών

Διαβάστε περισσότερα

Επίβλεψη. Κολπική µαρµαρυγή 3/12/2014. 1. κ. Σταύρος Κωνσταντινίδης Καθηγητητής Καρδιολογίας.Π.Θ. 1-2% του γενικού πληθυσµού

Επίβλεψη. Κολπική µαρµαρυγή 3/12/2014. 1. κ. Σταύρος Κωνσταντινίδης Καθηγητητής Καρδιολογίας.Π.Θ. 1-2% του γενικού πληθυσµού Επίβλεψη 1. κ. Σταύρος Κωνσταντινίδης Καθηγητητής Καρδιολογίας.Π.Θ Πρόληψη αγγειακών εγκεφαλικών επεισοδίων στην κολπική µαρµαρυγή. Η θέση των νέων αντιπηκτικών. 2. Γεώργιος Χαλικιάς Λέκτορας Καρδιολογίας.Π.Θ

Διαβάστε περισσότερα

Ενδεικτικές απαντήσεις βιολογίας κατεύθυνσης 2014

Ενδεικτικές απαντήσεις βιολογίας κατεύθυνσης 2014 Θέμα Α Α1. δ Α2. γ Α3. β Α4. γ Α5. β Θέμα Β ΑΓ.ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ 11 -- ΠΕΙΡΑΙΑΣ -- 18532 -- ΤΗΛ. 210-4224752, 4223687 Ενδεικτικές απαντήσεις βιολογίας κατεύθυνσης 2014 Β1. 4 2 1 6 3 5 Β2. α. DNA πολυμεράση

Διαβάστε περισσότερα