ΑΡΚΑΔΕΣ ΑΥΤΟΧΘΟΝΕΣ, ΑΛΙΠΛΑΓΚΤΟΙ ΠΕΛΑΣΓΟΙ ΙΔΡΥΤΕΣ ΤΗΣ ΡΩΜΗΣ ΟΙΚΙΣΤΕΣ ΛΟΙΠΩΝ ΕΝ ΙΤΑΛΙΑ ΠΟΛΕΩΝ

Transcript

1 ΑΡΚΑΔΕΣ ΑΥΤΟΧΘΟΝΕΣ, ΑΛΙΠΛΑΓΚΤΟΙ ΠΕΛΑΣΓΟΙ ΙΔΡΥΤΕΣ ΤΗΣ ΡΩΜΗΣ ΟΙΚΙΣΤΕΣ ΛΟΙΠΩΝ ΕΝ ΙΤΑΛΙΑ ΠΟΛΕΩΝ Λεμονιά Μπαστιάνου, Αρχαιολόγος, Φιλόλογος Σεπτέμβριος 2011 Περίπου στο ήμισυ της δεύτερης χιλιετίας π.χ οι Προσέληνοι Αρκάδες Πελασγοί ήλθαν δια του Τυρρηνικού Πελάγους στην εγγύς Ιταλική γη. Ο Ελληνισμός εμεγαλούργησε από την εποχή των αλίπλαγκτων Παναχαιών. Η παλαίχθονη των Ελλήνων Γλώσσα εδέσποσε στη μακραίωνη διαμόρφωση του εντόπιου Πολιτισμού. Ο Αρκάς Οινωτρός, ο περίφημος εγγονός του Πελασγού, υπήρξε ο οικιστής της Ελληνίδος πόλεως του Τάραντος. «Οἴνωτρος δε, ὁ τῶν παίδων νεώτατος Λυκάονι, ἀρσένων Νύκτιμον τόν ἀδελφόν χρήματα καί ἄνδρας αἰτήσας (=εζήτησε χρήματα καί άνδρας από τον αδελφό του Νύκτιμο) ἐπεραιώθη ναυσίν ἐς Ἰταλίαν, καί ἡ Οἰνωτρία χώρα τό ὄνομα ἔσχεν ἀπό Οἰνώτρου βασιλεύοντος. Οὗτος ἐκ τῆς Ἑλλάδος ἐς ἀποικίαν στόλος πρῶτος ἐστάλη... οὐδένες πρότερον ἤ Οἴνωτρος ἀφίκοντο ἐς τήν ἀλλοδαπήν». Παυσ. Αρκαδ. 3,5 Η πανάρχαια εξάπλωση των αυτοχθόνων Ελλήνων προς Δυσμάς έθεσε τα συμπαγή θεμέλια της γένεσης του Πολιτισμού πέρα από τις Ηράκλειες Στήλες. Ακολούθησαν επόμενες μεταναστεύσεις. Η Γλώσσα και το Φρόνημα των Παναχαιών γονιμοποίησαν τον Δυτικό κόσμο. Η Αρκαδοκυπριακή διάλεκτος έδωσε το παλαιότατο Ελληνικό δίγαμμα «F», χαρακτηριστικό της Αιολικής διαλέκτου καθώς και της πανάρχαιας Κρητική Γραφής, στην Αιολίζουσα Λατινική Γλώσσα υπό τη μορφή του V. Η φωνητική παρέμεινε ως είχε κατά την χρήση στην Ελληνίδα Γλώσσα, δηλαδή «βαῦ». Fείδω Λατ. Video Iταλ. Vedere, Γαλ.Voir Η απουσία του αρχαιότατου Ελληνικού δίγαμμα έγινε αισθητή στο Αττικό αλφάβητο στο 403 π.χ. Ο δανεισμός του στη Δύση έλαβε χώρα σε προγενέστερους αιώνες κατά την ακμή της χρήσης του. Της Αρκαδοκυπριακής διαλέκτου τέτοιες λέξεις μετέφεραν τον ήχο «βαῦ» στην Λατινική καθώς και στις μετέπειτα Λατινογενείς γλώσσες, κατά τη στιγμή των μετοικίσεων των Αρκάδων προς Δυσμάς. Στο περιώνυμο λεξικό LAROUS-SE ÉTYMOLOGIQUE αναφέρεται ότι οι παλαιότατες αυτές Ελληνικές λέξεις «... sont empruntés à un dialecte qui conservait le «F» au moment de l emprunt», «... δανείστηκαν από μια διάλεκτο η οποία διατηρούσε το «F» τη στιγμή του δανεισμού». Ως άλλο παράδειγμα της γονιμοποιηθείσης Αιολιζούσης Λατινικής από τον Έλληνα λόγον παρατηρείται η τροπή του ελληνικού «ν» της αιτιατικής των ουσιαστικών και επιθέτων εις «μ» - m. θεόν deum. δόμον domum. ὠfόν ovum H παρουσία του Ελληνισμού στην Ιταλία ανάγεται στην απώτερη εποχή των Πελασγών, Παναχαιών και Αρκάδων αποίκων. Η διατήρηση των Αιολικών ιδιωμάτων στους κατοίκους της Μεγάλης Ελλάδος, στους επονομαζομένους «Γκρεκάνους», διαιώνισε την πανάρχαια Ελληνίδα Γλώσσα παρά τις φθογγολογικές αλλοιώσεις, συνέπεια 1

2 των οποίων υπήρξε η γένεση της «Γκρεκάνικης» διαλέκτου των απογόνων αποίκων της Κάτω Ιταλίας. Η θυγατέρα μου είναι παντρεμένη «Α chiatera mou en armameni» Το θηλυκό άρθρο χρησιμοποιείται σε δωρική διάλεκτο «α» αντί του«η». Το Ομηρικό «ἔνι» χρησιμοποιείται ως ρηματικός τύπος του ἔνεστι «en». Ο ρηματικός τύπος «armameni» αντιστοιχεί στη μετοχή«ἁρμοσμένη» του πανάρχαιου ρήματος «ἁρμόζω». Οι εκφράσεις «ἁρμόζειν τήν θυγατέρα», «ἁρμόζω κόρᾳ ἄνδρα», «ἁρμόττω γάμον» έκτισαν την γενεαλογία των απανταχού της γης «ἁλίπλαγκτων Πελασγῶν». Η ταύτιση των δύο υγρών φθόγγων λ & ρ είναι δανεισμένη από την Ελληνική, στην πρώιμη μάλιστα μορφή της Γραμμικής Γραφής Β, στην χρήση της οποίας συναντάται ένα μόνο σύμβολο για τα υγρά. ΜΕ-ΡΙ = ΜΕΛΙ. ΣΕ-ΡΙ-ΝΟ =ΣΕΛΙΝΟ Επίσης το δ τρέπεται σε υγρό λ. Οδυσσεύς Ulysses Την Γλώσσα τους έδωσαν Ελληνικήν. Την εξέφεραν όμως βαρβαρική. Την μετέβαλαν. Φθόγγοι υπέστησαν αλλοιώσεις, μετατροπές. Ο λόγος γονιμοποίησε την αλλοδαπή. Τα γεννήματα κράτησαν φυλαχτό την Ελληνίδα μητέρα Γη σε ανάμνηση της καταβολής τους. «...πολλάκις τό προταθέν-βαρβαρικόν- ὄνομα -ἐκ- τῶν Ἑλληνικῶν ἐστίν...» Γαληνός, Περί διαφορᾶς σφιγμῶν «...Οἱ ἐν τῶ Τυρρηνικῷ κόλπῳ, ἐξ ἀρχῆς Ἕλληνες ὄντες καί ἐκβαρβαρωθέντες, καί τήν φωνήν μεταβεβληκέναι...» Ἀθήναιος, Ἐπιτομή Υπό την αρχηγία του Ευάνδρου βασιλέως οι Πελασγοί ορμηθέντες εκ του παλαιοτάτου χωρίου Παλλαντίου της Αρκαδίας αποίκισαν την «αιώνια πόλη» της Ρώμης. Ανύψωσαν τείχη, ανέγειραν ναούς και δημόσια οικοδομήματα, διαμόρφωσαν Πολιτισμό, έφεραν την Ελληνίδα Γλώσσα αυτόχθονη στην εγγύς γη Ιταλική. «... Εὔανδρον, σταλέντα ἐς ἀποικίαν καί ἄγοντα Ἀρκάδων τῶν ἐκ Παλλαντίου στρατιάν, παρά τῷ ποταμῷ τῷ Θύβριδι πόλιν οἰκῆσαι καί Ρωμαίων μέρος τῆς καθ ἡμᾶς πόλεως, ὅ ὠκεῖτο ὑπό τοῦ Εὐάνδρου καί Ἀρκάδων τῶν συνακολουθησάντων, ὄνομα ἔσχε Παλλάντιον κατά μνήμην τῆς ἐν Ἀρκαδία χρόνῳ δέ ὕστερον μετέπεσε τό ὄνομα ἐν ἀναιρέσει γραμμάτων, τοῦ τε λ καί τοῦ ν. Τούτων μέν τῶν λελεγμένων ἕνεκα, Παλλαντιεῦσιν, ἐκ βασιλέως ἐγένοντο δωρεαί.» Παυσαν. Αρκαδ. 43 Το σημαίνον ιστορικό γεγονός του δανεισμού της αρχαιοτάτης Ελληνικής Γραφής στο Δυτικό κόσμο επιβεβαιώνει επίσης ο ιστορικός Τάκιτος:«... ARCADE AB EVANDRO DEDICERUN LITTERAS ET FORMA LITTERIS LATINIS». Ήδη από την εποχή της ίδρυσης εκ μέρους του Ευάνδρου Αρκάδος του πρώτου πολίσματος της Ρώμης, οι Παναχαιοί παρέδωσαν μαθήματα Ελληνικής Γραφής στους Λατίνους. 2

3 «... καί γραμμάτων χρῆσιν εἰς Ἰταλίαν πρῶτοι διακομίσαι Ἀρκάδες.» Διονύσιος Αλικαρνασσεύς, Ρωμ. Αρχαιολ. Α 33,4 «Γράμματα δέ τούς περί τόν Εὔανδρον ἐδίδαξεν Ἡρακλῆς.» Πλούταρχος, Aetia Romana et Graeca 278 Απανταχού της Ευρώπης εξαπλώθηκε ο Έλλην Πολιτισμός. Διαδόθηκε ο Έλλην λόγος. Η μετανάστευση των λέξεων είχε ως συνέπεια την τροπή των ονομάτων κατά την εκφορά των φθόγγων στην αλλοδαπή. «Μυρία -ὀνόματα,- τοῖς μεθισταμένοις ἐκ τῆς Ἑλλάδος, συνεκπεσόντα, μέχρι νῦν παραμένει καί ξενιτεύει παρ ἑτέροις...» Πλούταρχος, Περί Ἴσιδος καί Ὀσίριδος 375-F Η μάντις Καρμέντις, μητέρα του Ευάνδρου, διαμόρφωσε τα Λατινικά Γράμματα εκ των Ελληνικών. Εξέφερε τους χρησμούς δια στίχων οι οποίοι στη Λατινική Γλώσσα παρέμειναν γνωστοί ως «carmina», εξ ου ο όρος «carmen» το άσμα, το ποίημα. «Ἀρκάδες ἐκ Παλλαντίου πόλεως ἐξελθόντες, Εὔανδρον ἡγεμόνα ποιησάμενοι τῆς ἀποικίας... πρός ἑνί τῶν ἑπταλόφων στολίζονται, ὅς ἐν μέσῳ μάλιστα κεῖται τῆς Ρώμης, Παλλάντιον ὀνομάσαντες τό χωρίον ἐπί τῆς ἐν Ἀρκαδίᾳ πατρίδος...» Διον. Αλικ. Ρωμ. Αρχαιολ. Β 1-3 Λατίνοι συγγραφείς, επίσης, πληροφορούν περί της μετοικήσεως θαλασσοβίωτων Πελασγών εξ Αρκαδίας πέραν του Τυρρηνικού Πελάγους. Οι γραπτές μαρτυρίες απαθανατίζουν το «φιλαπόδημον» των θαλασσοκρατόρων Μυκηναίων Ελλήνων Παναχαιών. Evandrus, profugus ex Arcadia in Italiam transtulit... Hyginus Pallantium, dein Palatium montem appelatum, ibi Evandrum, ex eo genere Arcadum...tennerit loca...allatum ex Arcadia... Titus Livius 1,5 Ο μέγας ποιητής Βιργίλιος στο αριστούργημα της Λατινικής Γραμματείας «Αἰνειάς» διατρανώνει την έλευση του Ευάνδρου βασιλέως μετά των συνακολουθησάντων Αρκάδων εκ του Παλλαντίου χωρίου της Αρκαδίας, ως και την ίδρυση του νέου Παλλαντίου στο μεσαίο λόφο της «αιώνιας πόλης» της Ρώμης. «His oris, Arcades, genus...a Pallante regem Evandrum comites delegere locum in montibus urbem et posuere Pallantis proavi de nomine Pallantium.» Εις αυτάς τας όχθας Αρκάδες, γένος προελθόν εκ του Πάλλαντος, οπαδοί του βασιλέως Ευάνδρου, εξέλεξαν τόπον και ίδρυσαν εις τα όρη πόλιν το Παλλάντιον, εκ του ονόματος του προπάππου Πάλλαντος. Βιργ. Αινειάς Η, 51 Ο σύγχρονος Ιταλός σχολιαστής του Α. Γέλλιου (A.Gellius Noctes atticae 1,10) Τσέζαρε Καλκάνντε σημειώνει: Evandro...condusse da Pallanzio una colonia in Italia e fondờ una città sul Palatino... (=ο Εύανδρος ωδήγησε εκ του Παλλαντίου μιαν αποικίαν εις την Ιταλία, και ίδρυσε πόλιν εις τον Παλατίνον (ενν. λόφον)... 3

4 Εις αυτόν τον Παλλάντιον ή Παλατίνον λόφον ο νικηφόρος Αύγουστος καίσαρ ανοικοδόμησε, κατά την ακμή της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, πολυτελές ανάκτορον «Palatium». Στους μετέπειτα χρόνους άλλοι Ρωμαίοι αυτοκράτορες έκτισαν, επίσης, βασιλικές κατοικίες. Εξέχουσα θέση κατέλαβε επί του λόφου το δημόσιο οικοδόμημα της Παλατίνης Βιβλιοθήκης. Η Ελληνική ονομασία της βασιλικής κατοικίας «παλάτι» γονιμοποίησε τον Ευρωπαϊκό λόγο δίνοντας στην Ιταλική γλώσσα τον όρο «palazzo», στην Γαλλική τον όρο «palace», καθώς και στην Αγγλική τον αντίστοιχο «palace». («Palatium, a Pallante, principe Arcadum dictum, in cuius honore Arcades Pallanteum construxerunt» Isidori Etym.XV,III,16). (Και από τότε εκλήθη τα βασιλικά κατοικητήρια παλλάντια εκ του Πάλλαντος Ιωάν. Μαλάλας). Θαυμαστή η δραστηριότητα της τειχοποιίας καθώς και της ανέγερσης μνημειωδών κτισμάτων των Πελασγών τεκμηριώθηκε στις αδιαμφισβήτητες γραπτές πηγές κατά τον ρου της Ιστορίας. Ο Διονύσιος Αλικαρνασσεύς επιβεβαιώνει στο μεγαλειώδες έργο του «Ρωμαϊκή Αρχαιολογία» 1,32 «Οἱ δ οὖν Ἀρκάδες ὑπό τῷ λόφῳ συνοικισθέντες τά τε ἄλλα διεκόσμουν τό κτίσμα, τοῖς οἴκοθεν νομίμοις χρώμενοι, καί ἱερά ἱδρύονται. Πρῶτον μέν τῷ Λυκαίῳ Πανί (Ἀρκάσι γάρ θεῶν ἀρχαιότατός τε καί τιμιώτατος ὁ Πάν), χωρίον ἐξευρόντες ἐπιτήδειον ὅ καλοῦσιν Ρωμαῖοι Λουπερκάλιον, ἡμεῖς δέ ἄν εἴπομεν Λύκαιον». Επί του Λυκαίου όρους της Αρκαδίας διεξήγοντο τα «Λύκαια», ιερή εορτή των προσελήνων Αρκάδων. Φύλακας των ποιμνίων ο παλαιότατος Αρκάς Παν υπαγόρευσε στους Λατίνους την ίδρυση του τάγματος των Λουπερκάλων της Ιταλίας, «οἵτινες ἐπανηγύριζον τήν ἑορτήν τοῦ Πανός καί ἐνομίζοντο οἱ ἀρχαιότατοι ἱερεῖς τῆς Ρώμης, ὑπό τοῦ Εὐάνδρου κατασταθέντες». βλ. Ὠγυγία Σταγειρίτη, «Ἰταλιῶτες».Άρρηκτα συνδεδεμένος σ αυτήν την ιστορική μαρτυρία διαιωνίσθηκε ο περιβόητος μύθος της «λύκαινας - lupa» η οποία εξέθρεψε τους «οἰκιστάς τῆς Ρώμης» Ρῶμον καί Ρωμύλον. Η Ελληνική ονομασία του πρώτου πολίσματος της Ρώμης αναδεικνύεται στη σαφήνεια των λόγων του ιστορικού Πλουτάρχου: «Τό μέγα τῆς Ρώμης ὄνομα... δι ἥν αἰτίαν τῆ πόλει γέγονε... Πελασγούς ἐπί πλεῖστα τῆς οἰκουμένης πλανηθέντας, ἀνθρώπων τε πλείστων κρατήσαντας, αὐτόθι κατοικῆσαι, καί διά τήν ἐν τοῖς ὅπλοις ρώμην οὕτως ὀνομάσαι τήν πόλιν». Ρωμύλος,1 Σεβάσθηκαν τα όσια και τα ιερά. Τίμησαν τους θεούς. Θυσίασαν. Προσέφεραν σπονδές. Ευαρέστησαν λατρεμένες θεότητες. «...ἦν δέ τό ἀρχαῖον, ὡς λέγεται, σπήλαιον ὑπό τῷ λόφῳ μέγα... ἔνθα βωμόν ἱδρυσάμενοι τῷ θεῷ τήν πάτριον θυσίαν ἐπετέλεσαν, ἥν μέχρι τοῦ καθ ἡμᾶς χρόνου Ρωμαῖοι θύουσιν ἐν μηνί Φεβρουαρίω...» Διονύσιος Αλικαρνασσεύς Διαφύλαξαν την Παράδοση. Επτασφράγισαν την Πολιτισμική Κληρονομιά. Μεταλαμπάδευσαν την Γνώση και το Φως. Πολέμησαν υπέρ βωμών και εστιών. Υπερασπίσθηκαν το αρχέγονο Γένος των απανταχού Ελλήνων φιλαπόδημων Πελασγών. 4

5 Β Ι Β Λ Ι Ο Γ Ρ Α Φ Ι Α ΟΜΗΡΟΥ ΙΛΙΑΣ. ΑΡΧΑΙΟ ΚΕΙΜΕΝΟ. EDITIO:LIPSIAE ΟΜΗΡΟΥ ΙΛΙΑΣ. ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ: ΙΑΚ. ΠΟΛΥΛΑΣ. ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ ΟΜΗΡΟΥ ΙΛΙΑΣ. ΑΡΧΑΙΟ ΚΕΙΜΕΝΟ & ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ: ΚΩΣΤΑΣ ΔΟΥΚΑΣ. ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΓΕΩΡΓΙΑΔΗ. ΑΘΗΝΑΙ 2010 ΟΜΗΡΟΥ ΟΔΥΣΣΕΙΑ. ΑΡΧΑΙΟ ΚΕΙΜΕΝΟ & ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ: ΚΩΣΤΑΣ ΔΟΥΚΑΣ. ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΓΕΩΡΓΙΑΔΗ. ΑΘΗΝΑΙ 2009 THOMAS GAISFORD S.T.P. ETYMOLOGIKON MAGNUM LEXIKON. EΚΔΟΣΕΙΣ ΠΕΛΕΚΑΝΟΣ. ΑΘΗΝΑ. Α ΕΚΔΟΣΗ ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ 2000 HENRY G. LIDDEL AND ROBERT SCOTT: ΛΕΞΙΚΟΝ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΗΣ. ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΠΕΛΕΚΑΝΟΣ. ΑΘΗΝΑΙ 2006 ΑΓΑΠΗΤΟΣ Γ. ΤΣΟΠΑΝΑΚΗΣ: ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΟ ΟΜΗΡΟ. ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 1977 GÜNTHER KLAFFENBACH: EPIGRAFIA GRECA. PAIDEIA 22. LA NUOVA ITALIA. TRADUZIONE DI FRITZ BORNMANN. LA EDIZIONE OTTOBRE FIRENZE GIANFRANCO MADDOLI: LA CIVILTA MICENEA. EDITORI: LATERZA 1977 PIERRE DEMARGNE: ARTE EGEA. RIZZOLI EDITORE. MILANO ΝΕΩΤΕΡΟΝ ΕΓΚΥΚΛΟΠΑΙΔΙΚΟΝ ΛΕΞΙΚΟΝ «ΗΛΙΟΥ». «ΤΟ ΑΡΧΑΙΟΝ ΕΛΛΗΝΙΚΟΝ ΠΝΕΥΜΑ» ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ Α. ΜΩΡΑΤΗ: ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΑΠΟ ΤΑ ΕΡΓΑ ΤΩΝ ΜΕΓΑΛΩΝ ΔΡΑΜΑΤΟΥΡΓΩΝ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΑΣ ΕΛΛΑΔΟΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΑΡΧΑΙΟΥ ΘΕΑΤΡΟΥ. ΑΘΗΝΑΙ 1970 ΜΑΡΙΑΝΝΑ ΚΟΡΟΜΗΛΑ: ΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΣΤΗ ΜΑΥΡΗ ΘΑΛΑΣΣΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΠΟΧΗ ΤΟΥ ΧΑΛΚΟΥ ΩΣ ΤΙΣ ΑΡΧΕΣ ΤΟΥ 20ου ΑΙΩΝΑ. ΕΚΔΟΣΗ: ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ «ΠΑΝΟΡΑΜΑ» ΑΘΗΝΑΙ 2001 ΓΙΑΝΝΗ ΛΑΜΨΑ: ΛΕΞΙΚΟ ΤΟΥ ΑΡΧΑΙΟΥ ΚΟΣΜΟΥ. ΕΛΛΑΔΑ-ΡΩΜΗ. ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΔΟΜΗ ΑΝΝΑ ΤΖΙΡΟΠΟΥΛΟΥ-ΕΥΣΤΑΘΙΟΥ: ΕΛΛΗΝ ΛΟΓΟΣ. «ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ» ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΓΕΩΡΓΙΑΔΗΣ ΑΘΗΝΑΙ 2006 ΑΝΝΑ ΤΖΙΡΟΠΟΥΛΟΥ-ΕΥΣΤΑΘΙΟΥ: Ο ΕΝ ΤΗ ΛΕΞΕΙ ΛΟΓΟΣ. ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΓΕΩΡΓΙΑΔΗΣ. ΑΘΗΝΑΙ 2006 ΑΝΝΑ ΤΖΙΡΟΠΟΥΛΟΥ-ΕΥΣΤΑΘΙΟΥ: ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΑΓΩΓΗ. ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΓΕΩΡΓΙΑΔΗΣ ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ: Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ. ΕΝΘΕΤΟ ΕΠΤΑ ΗΜΕΡΕΣ. ΟΜΗΡΟΣ ΚΑΙ ΤΡΟΙΑ. ΚΥΡΙΑΚΗ 31 ΜΑΡΤΙΟΥ 2002 ΜΙΧΑΗΛ Γ. ΜΕΡΑΚΛΗΣ. ΟΜΟΤΙΜΟΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΑΘΗΝΩΝ: «ΠΑΜΜΗΤΩΡ ΓΗ». Η ΓΗ-ΜΗΤΡΑ ΖΩΗΣ ΚΑΙ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑΣ. ΠΡΑΚΤΙΚΑ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗΣ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗΣ ΜΑΡΤΙΟΥ 2004 ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ. ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΝΕΩΤΕΡΗΣ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗΣ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑΣ. ΜΟΥΣΕΙΟ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΛΑΪΚΗΣ ΤΕΧΝΗΣ. ΑΘΗΝΑ