ΡΕΥΜΑΤΟΕΙΔΗΣ ΑΡΘΡΙΤΙΔΑ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΚΑΙ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΜΕΣΩ ΑΣΚΗΣΗΣ

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "ΡΕΥΜΑΤΟΕΙΔΗΣ ΑΡΘΡΙΤΙΔΑ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΚΑΙ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΜΕΣΩ ΑΣΚΗΣΗΣ"

Transcript

1 ` 2013 ΡΕΥΜΑΤΟΕΙΔΗΣ ΑΡΘΡΙΤΙΔΑ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΚΑΙ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΜΕΣΩ ΑΣΚΗΣΗΣ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΚΕΧΑΓΙΑ ΟΛΓΑ ΑΕΜ:15241 ΕΠΙΜΕΛΗΤΡΙΑ ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ: ΚΟΥΙΔΗ ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ ΤΕΦΑΑ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ 30/10/2013

2 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1.ΕΙΣΑΓΩΓΗ 3 2. ΑΥΤΟΑΝΟΣΕΣ ΡΕΥΜΑΤΙΚΕΣ ΠΑΘΗΣΕΙΣ Γενικά Παθοφυσιολογία Αίτια Παράγοντες Επιδημιολογία Αυτοάνοσα Ρευματικά Νοσήματα Μεταδοτικότητα Κληρονομικότητα Πρόληψη Διάγνωση Θεραπεία 9 3. ΡΕΥΜΑΤΟΕΙΔΗΣ ΑΡΘΡΙΤΙΔΑ Γενικά Ορισμός Ιστορικά Στοιχεία Αίτια Παράγοντες Μηχανισμός εκδήλωσης της ΡΑ Επιδημιολογία Συμπτώματα Κλινική Εικόνα Επιπλοκές Εξέλιξη της νόσου Διάγνωση Στάδια νόσου και Λειτουργική κατάταξη ασθενών Θεραπευτική αντιμετώπιση ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΚΑΙ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΗΣ ΡΕΥΜΑΤΟΕΙΔΟΥΣ ΑΡΘΡΙΤΙΔΑΣ ΜΕΣΩ ΤΗΣ ΑΣΚΗΣΗΣ Γενικά Υποκινητικότητα ασθενών με ΡΑ Σωματική ικανότητα για άσκηση και Ασφάλεια Γενικά οφέλη άσκησης στη ΡΑ Συνταγογράφηση άσκησης και ειδικά οφέλη Αερόβια άσκηση και βελτίωση καρδιαγγειακής υγείας Μυϊκή ενδυνάμωση και βελτίωση μυοσκελετικής υγείας Συνδυασμός αερόβιας και μυϊκής ενδυνάμωσης Βελτίωση αρθρικής κινητικότητας Βελτίωση κιναίσθησης Βελτίωση γενικής υγείας και λειτουργικότητας Συντηρητικό πρόγραμμα γύμνασης για ΡΑ Ενδεικτικά προγράμματα άσκησης για ΡΑ Πρόγραμμα σε υδάτινο περιβάλλον Πρόγραμμα EDUCIZE Πρόγραμμα άσκησης για ηλικιωμένους Πρόγραμμα ψυχαγωγικής άσκησης Πρόγραμμα έντονης άσκησης για ενεργή ΡΑ Πρόγραμμα δύναμης στο σπίτι σε πρόσφατα διαγνωσμένη ΡΑ Πρόγραμμα αποκατάστασης μετά από χειρουργική επέμβαση(αρθροπλαστική) ή έξαρση της νόσου 38 1

3 4.7.8 Πρόγραμμα για το «ρευματικό» χέρι Δυναμικό πρόγραμμα άσκησης για βελτίωση της αναπηρίας Πρόγραμμα Tai Chi Πρόγραμμα στο σπίτι για βελτίωση ισορροπίας και σταθερότητας Προγράμματα yoga Πρόγραμμα Δύναμης για περιορισμό της ρευματοειδούς καχεξίας Σύγκριση προγραμμάτων Γενικές οδηγίες για άσκηση ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 53 2

4 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η άσκηση και η φυσική δραστηριότητα μέχρι και πριν από 2 δεκαετίες ήταν οι βασικές αντενδείξεις για μυοσκελετικές παθήσεις, καθώς θεωρούνταν παράγοντες επιδείνωσης της νόσου και εκφυλισμού των αρθρώσεων. Σήμερα, όμως, μέσα από πλήθος επιστημονικών ερευνών, η αντίληψη αυτή έχει διαψευστεί και η άσκηση πλέον θεωρείται, αν όχι η βασικότερη, μία από τις κύριες μεθόδους αποκατάστασης χρόνιων μυοσκελετικών παθήσεων. Μία από αυτές τις παθήσεις, και ενδεχομένως η σοβαρότερη, είναι Ρευματοειδής Αρθρίτιδα, η αποκατάσταση της οποίας αναλύεται στη συγκεκριμένη ανασκόπηση. Η ρευματοειδής αρθρίτιδα είναι μια συστηματική αυτοάνοση ρευματική πάθηση, με μεγάλο ποσοστό θνησιμότητας και σοβαρές λειτουργικές βλάβες. Η αναπηρία που προκαλεί είναι συνήθως μη αναστρέψιμη και επηρεάζει δραματικά τη ζωή των ασθενών, καθιστώντας τους ανίκανους να αυτοεξυπηρετηθούν και να ζήσουν φυσιολογικά. Η συστηματική άσκηση παρέχει στους ασθενείς προστασία απέναντι στις καταστροφικές επιπτώσεις της νόσου και βελτιώνει τις δυσλειτουργίες και την ποιότητα ζωής τους. Εξειδικευμένα προγράμματα προσαρμοσμένα στις ικανότητες και ανάγκες των ασθενών συμβάλλουν στη λειτουργική ανεξαρτησία και την αποκατάσταση. Τα οφέλη αυτά προσπαθεί να αναδείξει η συγκεκριμένη ανασκόπηση μέσα από την ανάλυση, περιγραφή και σύγκριση των σχημάτων άσκησης και των ευεργετικών τους αποτελεσμάτων στην εξέλιξη της νόσου. Αποτελεί έναν περιεκτικό οδηγό «συνταγογράφησης» άσκησης για άτομα με ρευματοειδή αρθρίτιδα και θα μπορούσε να αποτελέσει εγχειρίδιο τόσο για τους αρμόδιους γιατρούς και εκπαιδευτές όσο και για τους ίδιους τους ασθενείς. 3

5 2. ΑΥΤΟΑΝΟΣΕΣ ΡΕΥΜΑΤΙΚΕΣ ΠΑΘΗΣΕΙΣ 2.1 Γενικά Ρευματισμός-Ρευματοπάθειες Ο όρος «ρευματισμός» φέρεται ότι χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά από τον έλληνα γιατρό Γαληνό για να περιγράψει τις παθήσεις των αρθρώσεων που πίστευε ότι οφείλονται στην κίνηση (ρεύμα) ενός εκ των τεσσάρων χυμών (αίμα, φλέγμα, κίτρινη και μέλαινα χολή) που πιστευόταν ότι υπήρχαν στον ανθρώπινο οργανισμό. Ο όρος αυτός χρησιμοποιείται ακόμα και σήμερα σε παγκόσμιο επίπεδο αλλά όχι από την επιστημονική κοινότητα καθώς δεν υπάρχει πλέον κάποια αναγνωρισμένη διαταραχή που να αποκαλείται «ρευματισμός». Ο σύγχρονος επιστημονικός όρος για τον προσδιορισμό των παθήσεων που προσβάλλουν κατά κύριο λόγο το μυοσκελετικό σύστημα είναι «ρευματοπάθειες» και περικλείει πληθώρα ασθενειών με κύριο γνώρισμα τη φλεγμονή των αρθρώσεων και του συνδετικού ιστού. Ανοσοποιητικό Σύστημα-Λειτουργία Το ανοσοποιητικό σύστημα του ανθρώπου είναι ένα ισχυρό σύστημα άμυνας έναντι των εισβαλόντων μικροβίων. Η λειτουργία του βασίζεται σε δύο ειδών μηχανισμούς, της μη ειδικής και ειδικής άμυνας, ως εξής: Μη ειδική άμυνα (φυσική ανοσία αντιμετώπιση μικροοργανισμών πριν και μετά την είσοδό τους στον οργανισμό) Προστατευτικός φραγμός επιφανειών σώματος (φυσικοί φραγμοί, μηχανική απομάκρυνση, φυσιολογική μικροβιακή χλωρίδα, χημικοί αναστολείς, αντιμικροβιακές ουσίες) Μη ειδικοί παράγοντες αντιστάσεως(συμπλήρωμα, πυρετός, ιντερφερόνη, C-αντιδρώσα πρωτεΐνη, λακτοφερίνη, α-1-αντιθρυψίνη) 4

6 Η φλεγμονή(σύστημα πήξεως, σύστημα συμπληρώματος, φαγοκύτταρα) Ειδική άμυνα(επίκτητη ανοσία διαθέτουν εξειδίκευση και μνήμη) Η άνοσος απάντηση ή ανοσοβιολογική απόκριση Περιλαμβάνει τη χυμική (ενεργοποίηση Β-λεμφοκυττάρων για παραγωγή αντισωμάτων) και κυτταρική(ενεργοποίηση κυτταροτοξικών Τ-λεμφοκυττάρων για καταστροφή των κυττάρων-στόχων) άνοσο απάντηση. Οι μηχανισμοί της μη ειδικής άμυνας προστατεύουν από τις προσβολές των εισβαλόντων στοιχείων δημιουργώντας τοπικούς φραγμούς και φλεγμονή ενώ η χυμική και κυτταρική απάντηση αναπτύσσονται αν αυτές οι άμυνες της πρώτης γραμμής αποτύχουν ή αν αποδειχθούν ανεπαρκείς στην προστασία του οργανισμού. Με άλλα λόγια ο οργανισμός αρχικά προσπαθεί να αντιμετωπίσει τους εισβολείς με μη ειδικούς φραγμούς, όπως το δέρμα και οι βλεννογόνοι, και στη συνέχεια με «όπλα» ειδικά σχεδιασμένα για τον καθένα. Το ανοσοποιητικό σύστημα λοιπόν είναι ένα σύνθετο δίκτυο από κύτταρα και μόρια που -υπό φυσιολογικές συνθήκες- έχει την ικανότητα να αναγνωρίζει οποιαδήποτε ξένη προς αυτόν ουσία και να αντιδρά κατάλληλα ενεργοποιώντας κύτταρα (κυτταρική ανοσία) και κυτταρικά προϊόντα (χυμική ανοσία), όπως είναι τα αντισώματα, ώστε να τις εξουδετερώσει. Η ικανότητά του αυτή ονομάζεται ανοσία και η ξένη ουσία που προκαλεί την απόκριση του ανοσοποιητικού συστήματος ονομάζεται αντιγόνο. 2.2 Παθοφυσιολογία Τα αυτοάνοσα νοσήματα είναι παθολογικές καταστάσεις στις οποίες το ανοσοποιητικό σύστημα: Στρέφεται εναντίον των δικών του συστατικών (αυτοανοσία), παράγοντας αντισώματα (αυτοαντισώματα) που 5

7 αναγνωρίζουν σαν ξένα και στρέφονται εναντίον κυττάρων, ιστών και οργάνων του οργανισμού Στην προσπάθειά του να εξουδετερώσει ξένες ουσίες προκαλεί βλάβη στον οργανισμό(φλεγμονή) ή, Υπολειτουργεί με πολλές και υποτροπιάζουσες λοιμώξεις (ανοσοανεπάρκεια). Το αμυντικό σύστημα στα αυτοάνοσα νοσήματα δεν είναι δυσλειτουργικό αλλά υπερδραστήριο, αντιδρώντας σε οτιδήποτε δεν αναγνωρίζει. Τα νοσήματα αυτά προκύπτουν από την απώλεια ή διαταραχή ενός εκ των τεσσάρων χαρακτηριστικών του ανοσοποιητικού συστήματος, της ανοσολογικής ανοχής, της ικανότητας δηλαδή διάκρισης και ανοχής των στοιχείων/αντιγόνων (αυτοαντιγόνα) του οργανισμού από τα ξένα. Μπορούν να προσβάλλουν τον οργανισμό με διαφορετικούς τρόπους και η βλάβη που προκαλείται στους ιστούς μπορεί να είναι παροδική ή ακόμα και μόνιμη. Οι αυτοάνοσες ρευματικές παθήσεις, που είναι γνωστές και ως νοσήματα του κολλαγόνου ή του συνδετικού ιστού, είναι όχι μόνο οι σοβαρότερες ρευματικές παθήσεις, αλλά μερικές από αυτές είναι από τις βαρύτερες παθήσεις του ανθρώπου. 2.3 Αίτια-Παράγοντες Πολλοί παράγοντες, όπως περιβαλλοντικοί, ορμονικοί, γενετικοί και ανοσολογικοί, έχουν ενοχοποιηθεί κατά καιρούς για την αιτιοπαθογένεια των αυτοάνοσων ρευματικών παθήσεων, αλλά η ακριβής αιτιολογία τους δεν είναι γνωστή. Ωστόσο, είναι γνωστοί οι παθογενετικοί μηχανισμοί με τους οποίους αναπτύσσονται οι παθήσεις αυτές. Πρόκειται για παθολογικούς μηχανισμούς του ανοσοποιητικού συστήματος, του οποίου φυσιολογική λειτουργία είναι η διάκριση των συστατικών του οργανισμού από τα ξένα και η προστασία του από διάφορους βλαπτικούς περιβαλλοντικούς παράγοντες. Στις αυτοάνοσες ρευματικές παθήσεις το ανοσοποιητικό σύστημα αδυνατεί να πραγματοποιήσει αυτή τη διάκριση με αποτέλεσμα την ανάπτυξη ανοσιακών απαντήσεων εναντίον και των δικών του συστατικών, την 6

8 πρόκληση βλαβών στα αντίστοιχα κύτταρα, τους ιστούς και τα όργανα και τέλος την ανάπτυξη αυτοοάνοσων ρευματικών παθήσεων. Συγκεκριμένα, κάποιες από τις υποθέσεις που έχουν διατυπωθεί για την ερμηνεία της εμφάνισης και ανάπτυξης των αυτοάνοσων ρευματικών παθήσεων είναι οι εξής: Σε περίπτωση ιογενούς λοίμωξης, ο ιός μπορεί να «δανειστεί» πρωτεΐνες του κυττάρου-ξενιστή και να τις ενσωματώσει στο έλυτρό του. Το ανοσοποιητικό σύστημα θεωρεί τις πρωτεΐνες αυτές ξένες και στρέφεται εναντίον του ιού, αλλά και εναντίον όσων κυττάρων τις φέρουν, δηλαδή των κυττάρων του ίδιου του οργανισμού. Τα Τ-λεμφοκύτταρα δεν έχουν «μάθει» να ξεχωρίζουν ορισμένα συστατικά των κυττάρων του ίδιου του οργανισμού από συστατικά ξένων κυττάρων, με αποτέλεσμα να επιτίθενται και στα κύτταρα του οργανισμού. Για παράδειγμα, συστατικά των κυττάρων των βαλβίδων της καρδιάς μοιάζουν με συστατικά ορισμένων βακτηρίων που δρουν ως αντιγόνα, οπότε μετά από μία πιθανή μόλυνση από ένα τέτοιο βακτήριο, τα αντισώματα που παράγονται στρέφονται και εναντίον κυττάρων του οργανισμού. Μεταβάλλεται κάποιο συστατικό στα κύτταρα του οργανισμού ή εμφανίζεται ένα νέο, με αποτέλεσμα να αναγνωρίζεται σαν ξένο και να ενεργοποιεί το ανοσοβιολογικό σύστημα. Συστατικά των κυττάρων του οργανισμού που ανήκουν σε ιστούς οι οποίοι δεν αιματώνονται έντονα αναγνωρίζονται σαν ξένα (π.χ. η περίπτωση ανάπτυξης καταρράκτη). Τέλος παράγοντες όπως το φως του ήλιου, το χρόνιο άγχος, οι ορμόνες και η εγκυμοσύνη θεωρείται ότι μπορούν να επηρεάσουν τη λειτουργία του 7

9 ανοσοποιητικού συστήματος και την πορεία των αυτοάνοσων νοσημάτων. 2.4 Επιδημιολογία Πολλά από τα αυτοάνοσα ρευματικά νοσήματα είναι σπάνια, αλλά ως ομάδα νοσημάτων προσβάλλουν εκατομμύρια ανθρώπων. Σε μεγαλύτερο ποσοστό εμφανίζονται στις γυναίκες παρά στους άντρες και κυρίως σε αυτές που είναι σε αναπαραγωγική ηλικία. Επίσης σε χαμηλό ποσοστό μπορούν να προσβληθούν βρέφη, μικρά παιδιά και έφηβοι. Η συχνότητα εμφάνισης κάθε νοσήματος ποικίλει ανάλογα με την ηλικία, το φύλο και τη φυλή. 2.5 Αυτοάνοσα ρευματικά νοσήματα Είναι συστηματικά αυτοάνοσα νοσήματα( προσβολή πολλαπλών οργάνων) και διακρίνονται, ανάλογα με το κατά κύριο λόγο προσβεβλημένο όργανο σε: Αυτοάνοσες αρθρίτιδες: Ρευματοειδής αρθρίτιδα, Ψωριασική αρθρίτιδα, Αγκυλοποιητική σπονδυλαρθρίτιδα, Αντιδραστική αρθρίτιδα, Εντεροπαθητική αρθρίτιδα, Νεανική ιδιοπαθής αρθρίτιδα (στα παιδιά). Αυτοάνοσες μυοσίτιδες: Πολυομυοσίτιδα- Δερματομυοσίτιδα Αυτοάνοση προσβολή σιελογόνων και εξωκρινών αδένων: Σύνδρομο Sjorgen Προσβολή δέρματος και εσωτερικών οργάνων: Συστηματικός Ερυθηματώδης Λύκος (ΣΕΛ), Συστηματικό Σκληρόδερμα Προσβολή Αγγείων(αρτηρίες και φλέβες): Κροταφική αρτηρίτιδα, Αντιφωσφολιπιδικό σύνδρομο, Κοκκιωμάτωση του Wegener, Νόσος Αδαμαντιάδη-Behcet, Αρτηρίτιδα Takayasu, Νόσος Kawasaki 8

10 Αντιφλεγμονώδη νοσήματα (κυρίως πυρετός): Νόσος του Still 2.6 Μεταδοτικότητα Κληρονομικότητα Τα νοσήματα αυτά δεν είναι μεταδοτικά όπως οι λοιμώξεις και δε σχετίζονται με το Σύνδρομο Επίκτητης Ανοσολογικής Ανεπάρκειας (AIDS) ούτε αποτελούν μορφή καρκίνου. Επίσης δεν κληρονομούνται με την έννοια της κληροδότησης αυτούσιων χαρακτηριστικών, αλλά ως προδιάθεση για την εμφάνιση τέτοιων νοσημάτων. Οπότε για την εκδήλωσή τους απαιτείται η επίδραση περιβαλλοντικών και άλλων παραγόντων, διαφορετικών συνήθως για κάθε νόσημα. Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι ορισμένα μέλη της ίδιας οικογένειας μπορεί να έχουν την ίδια ομάδα «προδιαθεσικών» γονιδίων, αλλά να εμφανίσουν διαφορετικά αυτοάνοσα νοσήματα. 2.7 Πρόληψη Είναι προφανές ότι δεν υπάρχει πρόληψη για τα νοσήματα αυτά εφόσον δεν υπάρχει και ακριβής αιτιολογία για την εμφάνισή τους. Ωστόσο, καλό είναι να αποφεύγονται οι πιθανοί παράγοντες κινδύνου, ιδιαίτερα όταν υπάρχει επιβαρυμένο ιστορικό προδιάθεσης για αυτοάνοσα νοσήματα. 2.8 Διάγνωση Θεραπεία Η διάγνωση πραγματοποιείται με τη λήψη ιστορικού του ασθενούς, την εξέταση της κλινικής του εικόνας και ολοκληρώνεται με ένα σύνολο ειδικών εργαστηριακών εξετάσεων. Η θεραπεία, δεδομένου ότι τα περισσότερα από αυτά είναι χρόνια νοσήματα με τακτικές υφέσεις και εξάρσεις, είναι συνήθως μακροχρόνια προκειμένου να διατηρείται το νόσημα σε ύφεση και η ιστική καταστροφή στο ελάχιστο. Βασίζεται κυρίως στη χορήγηση ανοσοκατασταλτικών φαρμάκων, που καταστέλλουν την 9

11 αντίδραση του ανοσολογικού συστήματος και μειώνουν τη φλεγμονή, και στην αναπλήρωση της λειτουργία του οργάνου που έχει προσβληθεί. Σε συνδυασμό με τη φαρμακευτική αγωγή, η θεραπεία περιλαμβάνει άσκηση, υγιεινή διατροφή και υγιεινό τρόπο ζωής. Δυστυχώς, η θεραπεία δεν παρέχει πλήρη ίαση αυτών των παθήσεων αλλά συμβάλλει σε μεγάλο βαθμό στον έλεγχο και την αναχαίτιση της ραγδαίας εξέλιξής τους και στον περιορισμό των συχνά επώδυνων συμπτωμάτων τους. Η έγκαιρη διάγνωση και η εξατομικευμένη θεραπεία μπορούν να προλάβουν τις πιθανές παραμορφώσεις και καταστροφές των οργάνων και να εξασφαλίζουν στους ασθενείς με αυτοάνοσο ρευματικό νόσημα μια καλύτερη ποιότητα ζωής και τις περισσότερες φορές το ίδιο ποσοστό επιβίωσης με τους υγιείς. 10

12 3. ΡΕΥΜΑΤΟΕΙΔΗΣ ΑΡΘΡΙΤΙΔΑ 3.1 Γενικά Ορισμός Η ρευματοειδής αρθρίτιδα είναι μία φλεγμονώδης πολυαρθρίτιδα, υποξεία ή χρόνια, με κύριες εκδηλώσεις τη φλεγμονή των αρθρικών υμένων διαφόρων αρθρώσεων ( συνήθως συμμετρικά), που έχει ως αποτέλεσμα βαριές παραμορφώσεις και αναπηρίες. Εκτός από τις αρθρώσεις προσβάλλει και όλους τους ιστούς που προέρχονται από το μεσέγχυμα, όπως μύες, δέρμα, υποδόριο ιστό, ίριδα, σιελογόνους αδένες, συνδετικό υπόστρωμα πνευμόνων κτλ. Εντάσσεται στις νόσους του κολλαγόνου ή συνδετικού ιστού και μάλιστα είναι η συχνότερη από αυτές. Είναι μια σημαντική αιτία λειτουργικής ανικανότητας, αναπηρίας, νοσηρότητας και θνησιμότητας και έχει δραματικές επιπτώσεις στην επαγγελματική και οικογενειακή ζωή του ασθενούς καθώς και στην ποιότητα ζωής του. 3.2 Ιστορικά Στοιχεία Η νόσος φέρεται ότι πρωτοεμφανίστηκε σε ινδιάνικους πληθυσμούς της περιοχής Tennessee των ΗΠΑ πριν από το 4.500π.Χ., σύμφωνα με την ανακάλυψη σκελετών που παρουσίαζαν τυπικές οστικές αλλοιώσεις Ρευματοειδούς αρθρίτιδας. Μετά από την ανακάλυψη της Αμερικής (1400μ.Χ.) και τις μεγάλες ανταλλαγές πληθυσμών, η νόσος πρέπει να «μετανάστευσε» και στην Ευρώπη υπό την παρουσία καινούργιων περιβαλλοντικών παραγόντων, ιών ή εξαιτίας μεταλλάξεων. Η πρώτη επίσημη περιγραφή της έγινε το 1800μ.Χ. από τον Augustin Jacob Labre. Υπάρχει, ωστόσο, μία πιθανή προγενέστερη περιγραφή της σε ένα ινδιάνικο κείμενο (Caraka Samhita), στο οποίο ο συγγραφέας αναφέρεται σε μία εξελικτική νόσο που προσβάλλει τις αρθρώσεις των χεριών και των ποδιών και προκαλεί απώλεια όρεξης και συχνά πυρετό. Ο όρος ρευματοειδής αρθρίτιδα χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά το 1922 και τα κριτήρια διάγνωσης και θεραπείας καταγράφηκαν από την Αμερικανική και Ευρωπαϊκή εταιρεία το 1958 και 1987 αντίστοιχα. 11

13 3.3 Αίτια Παράγοντες Πολλοί παράγοντες έχουν ενοχοποιηθεί για την ενεργοποίηση της νόσου, όπως περιβαλλοντικοί, ορμονικοί, γενετικοί και ανοσολογικοί, αλλά η ακριβής αιτιολογία της δεν είναι γνωστή. Γενετικοί παράγοντες: Φαίνεται ότι ορισμένα γονίδια παίζουν σημαντικό ρόλο στην εμφάνιση, μορφή και σοβαρότητα της νόσου. Τα άτομα που κληρονομούν τα γονίδια αυτά είναι πιο επιρρεπή στην εμφάνιση της πάθησης από τον υπόλοιπο πληθυσμό, εφόσον συνυπάρχουν και άλλοι παράγοντες. Η γενετική προδιάθεση της ρευματοειδούς αρθρίτιδας έχει επιβεβαιωθεί και από πολλές γενετικές μελέτες. Περιβαλλοντικοί παράγοντες: Υποστηρίζεται ότι η έκθεση γενετικά προδιατεθειμένων ατόμων σε ορισμένους περιβαλλοντικούς παράγοντες, όπως κάπνισμα, ιούς ή βακτήρια, αυξάνει την πιθανότητα εμφάνισης της πάθησης. Ορμονικοί παράγοντες: Το γεγονός ότι η πιθανότητα εμφάνισης ΡΑ στις γυναίκες είναι 2-3 φορές μεγαλύτερη απ ό,τι στους άνδρες, υποδεικνύει ότι το φύλο και η διαταραχή κάποιων ορμονών μπορεί να σχετίζεται με την έκφραση της νόσου. 3.4 Μηχανισμός εκδήλωσης της ΡΑ Μετά από ένα εξωτερικό ερέθισμα (παράγοντες κινδύνου), σε γενετικά ευαίσθητα άτομα ενεργοποιείται μια αυτοάνοση αντίδραση που οδηγεί προοδευτικά σε μια παθολογική και ανεξέλεγκτη διαδικασία εκδήλωσης της νόσου. Γενετικοί παράγοντες και παθολογικοί μηχανισμοί του ανοσοποιητικού συστήματος συμβάλλουν στη διάδοσή της. Στα πλαίσια των μηχανισμών αυτών, ορισμένες κατηγορίες κυττάρων ενεργοποιούνται και παράγουν αυτοαντισώματα ή μια σειρά πρωτεϊνών, που είναι βιολογικώς δραστικές και λέγονται κυτταροκίνες, κυριότερες από τις οποίες είναι: ο παράγοντας νέκρωσης των όγκων [TNF-a], η 12

14 ιντερλευκίνη 6 [IL-6] και η ιντερλευκίνη 1 [IL-1]. Από τη δράση των κυτταροκινών αυτών προκαλείται ενεργοποίηση πολλών άλλων κυττάρων και έκκριση ποικίλων βιολογικώς δραστικών ουσιών. Αποτέλεσμα όλων αυτών των κυτταρικών αλληλεπιδράσεων και της δράσης των βιολογικών τους προϊόντων είναι, πρώτον, η ανάπτυξη φλεγμονής και υπερπλασίας στον αρθρικό υμένα και δεύτερον, η φθορά και εν τέλει καταστροφή των διαφόρων ιστών, συμπεριλαμβανομένων των χόνδρων, των οστών, των τενόντων, των συνδέσμων και των αιμοφόρων αγγείων. 3.5 Επιδημιολογία Παγκοσμίως η συχνότητα εμφάνισης της ΡΑ είναι περίπου 3 περιπτώσεις ανά πληθυσμού, και το ποσοστό επιπολασμού είναι περίπου 1%, αυξάνεται με την ηλικία και κορυφώνεται μεταξύ των ηλικιών 35 και 50 ετών. Η ρευματοειδής αρθρίτιδα επηρεάζει όλους τους πληθυσμούς, αν και είναι πολύ πιο διαδεδομένη σε ορισμένες φυλετικές ομάδες και πολύ λιγότερο σε άλλες. Συγγενείς πρώτου βαθμού των ατόμων με ΡΑ διατρέχουν 2-3 φορές υψηλότερο κίνδυνο εμφάνισης της ασθένειας. Στις μελέτες μονοζυγοτικών διδύμων, η πιθανότητα εκδήλωσης της πάθησης στο δίδυμο αδερφό πάσχοντος από ΡΑ προσεγγίζει το 60%, συγκριτικά με μόνο 1% πιθανότητα που αφορά τον υπόλοιπο πληθυσμό. Οι γυναίκες επηρεάζονται από ΡΑ περίπου 3 φορές πιο συχνά απ ό,τι οι άνδρες, αλλά οι διαφορές των δύο φύλων μειώνονται σε μεγαλύτερες ηλικίες. Κατά τη διερεύνηση της συσχέτισης του αυξημένου ποσοστού ΡΑ σε γυναίκες με ορισμένους αναπαραγωγικούς παράγοντες διαπίστωσε μια μελέτη με έδρα τη Δανία. Τα αποτελέσματα έδειξαν υψηλότερο ποσοστό σε γυναίκες που είχαν γεννήσει μόνο 1 παιδί σε σύγκριση με τις γυναίκες που είχαν 2-3 απογόνους. Ωστόσο, το ποσοστό δεν ήταν αυξημένο σε γυναίκες που ήταν άτοκες ή είχαν ιστορικό αποβολών. 13

15 Σημαντικός θεωρείται επίσης ο χρόνος που έχει παρέλθει από μία εγκυμοσύνη. Σε διάστημα 1-5 ετών μετά τον τοκετό παρατηρείται μειωμένος κίνδυνος για ΡΑ, ακόμα και σε γυναίκες με υψηλό προδιαθεσικό παράγοντα κινδύνου. 3.6 Συμπτώματα Η εκδήλωση της ρευματοειδούς αρθρίτιδας μπορεί να είναι προοδευτική( 70%), υποξεία (20%) ή οξεία (10%). Στην προοδευτική εκδήλωση εμφανίζονται συνήθως γενικά συμπτώματα, όπως ανορεξία, απώλεια βάρους, αδυναμία, κόπωση,πόνος στις αρθρώσεις και παραμόρφωση (αρχίζει από τις μικρές αρθρώσεις των χεριών και των ποδιών και σταδιακά εκτείνεται κεντρικότερα), δυσκαμψία, ευαισθησία και τελικά εγκαθίσταται η αρθρίτιδα μέσα σε διάστημα ετών με όλα τα φαινόμενα της φλεγμονής. Η οξεία εκδήλωση της νόσου χαρακτηρίζεται από αιφνίδια εγκατάσταση της αρθρίτιδας, δηλαδή φλεγμονή στις αρθρώσεις που μπορεί μερικές φορές να συνοδεύεται και από πυρετό. 3.7 Κλινική εικόνα της ΡΑ Οι κλινικές εκδηλώσεις της ΡΑ διακρίνονται σε αρθρικές(εκδηλώσεις των αρθρώσεων) και εξωαρθρικές (εκδηλώσεις από άλλα όργανα). Αρθρικές: Υπάρχει έντονη εικόνα της φλεγμονής των πασχουσών αρθρώσεων, με πόνο, οίδημα των μαλακών μορίων, ευαισθησία στην ψηλάφηση και περιορισμό της κινητικότητας της άρθρωσης. Ανάλογα με την εξέλιξη της πάθησης, οι αρθρώσεις είναι δυνατόν να παραμορφωθούν και να αγκυλωθούν. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η προς τα έξω παρέκκλιση (ωλένια απόκλιση) των άνω χεριών σε μακροχρόνια μορφή της νόσου. Η ΡΑ έχει ορισμένα χαρακτηριστικά που την ξεχωρίζουν από άλλες χρόνιες αρθροπάθειες. 14

16 Συγκεκριμένα, είναι συνήθως συμμετρική, δηλαδή προσβάλλονται οι αρθρώσεις και στις δύο πλευρές του σώματος. Επίσης, είναι πολυαρθρική, επεκτείνεται δηλαδή σε περισσότερες από τρεις αρθρώσεις και εντοπίζεται συχνότερα στις μικρές αρθρώσεις των άκρων χεριών. Άρα, πρόκειται για μια συμμετρική πολυαρθρίτιδα των μικρών αρθρώσεων. Οι συχνότερα προσβαλλόμενες αρθρώσεις είναι οι μετακαρποφαλαγγικές, καρπού, εγγύς μεσοφαλαγγικές, γόνατα, μεταταρσοφαλαγγικές. Λιγότερα συχνά προσβάλλονται οι ώμοι, οι ποδοκνημικές,τα ισχία, οι κροταφογναθικές και η αυχενική μοίρα της σπονδυλικής στήλης. Ένα ακόμα σημαντικό κλινικό χαρακτηριστικό της ΡΑ είναι η πρωινή δυσκαμψία, η αδυναμία δηλαδή χρησιμοποίησης των αρθρώσεων. Το φαινόμενο διαρκεί από 30 λεπτά μέχρι 1 ώρα και εξαφανίζεται με την προοδευτική ανάληψη σωματικής δραστηριότητας. Εξωαρθρικές: Η ΡΑ εκτός από τις αρθρώσεις μπορεί, σε ποσοστό περίπου 40 % να προσβάλλει και άλλα όργανα του σώματος. Η πιο συχνή εξωαρθρική εκδήλωση της νόσου είναι τα ρευματοειδή οζίδια. Πρόκειται για οζίδια που εμφανίζονται συνήθως κάτω από το δέρμα, κοντά στις αρθρώσεις ή σε σημεία πίεσης όπως εκτατικές επιφάνειες των αντιβραχίων και των δακτύλων. Σε σπάνιες περιπτώσεις μπορεί να παρουσιαστούν σε εσωτερικά όργανα όπως οι πνεύμονες. Συχνή εκδήλωση είναι και η ξηρότητα των οφθαλμών και τους στόματος (ξηροφθαλμία, ξηροστομία), ενώ λιγότερο συχνά μπορεί να παρουσιαστεί προσβολή των πνευμόνων (πλευρίτιδα), της καρδιάς (περικαρδίτιδα), των αιμοφόρων αγγείων (αγγειίτιδα) και σπάνια προσβολή του νευρικού συστήματος και των νεφρών. Στις εξωαρθρικές εκδηλώσεις περιλαμβάνεται συνήθως και η αναιμία. Πρόκειται συνήθως για τη λεγόμενη αναιμία της χρόνιας πάθησης. 15

17 3.8 Επιπλοκές Εξέλιξη της νόσου Καθώς περνάει ο καιρός, η νόσος εξελίσσεται και αναπτύσσονται οι καταστροφικές συνέπειες της χρόνιας φλεγμονής. Στις συνέπειες αυτές περιλαμβάνονται: Αρθρικές παραμορφώσεις και υπεξαρθρήματα σε διάφορες αρθρώσεις και κυρίως στις αρθρώσεις της βάσης των δακτύλων και των χεριών(μετακαρποφαλαγγικές αρθρώσεις) ή στις μεταταρσοφαλαγγικές αρθρώσεις των ποδιών, βλαισότητα (προς τα έσω κύρτωση)των γονάτων ή των ποδιών κτλ Διαταραχές στις κινήσεις των αρθρώσεων, αγκύλωση και μακροχρόνια λειτουργική ανικανότητα και αναπηρία. Ακτινολογικές βλάβες. Η κυριότερη ακτινολογική βλάβη της ΡΑ είναι η απώλεια της οστικής μάζας στα τμήματα των οστών που είναι κοντά στην άρθρωση (περιαρθρική οστεοπόρωση). Με την πάροδο του χρόνου, όμως, και εφόσον δεν υπάρχει θεραπευτική παρέμβαση για την αναστολή της εξέλιξης της νόσου, αναπτύσσονται σοβαρότερες ακτινολογικές βλάβες, όπως είναι η φθορά του αρθρικού χόνδρου και οι διαβρώσεις στα τμήματα των οστών που είναι μέσα στην άρθρωση. Όλα αυτά συντελούν στην υπονόμευση της ποιότητας ζωής των ασθενών, με την πλειοψηφία αυτών να παρουσιάζουν χαμηλή, μέτρια και προοδευτικά σοβαρή λειτουργική ανικανότητα, με αδυναμία εργασίας σε πλήρες ωράριο και μείωση του προσδόκιμου ζωής 5-10 χρόνια σε σχέση με τους υγιείς. 3.9 Διάγνωση Η διάγνωση της ΡΑ είναι μια σύνθετη διαδικασία που περιλαμβάνει τη λήψη ιστορικού, την κλινική εξέταση (εξέταση και αξιολόγηση κλινικής εικόνας-συμπτωμάτων) από εξειδικευμένο γιατρό και τη διενέργεια και αξιολόγηση εργαστηριακών εξετάσεων. Πολλές φορές, ωστόσο, τα αρχικά συμπτώματα που εμφανίζει ο ασθενής δεν είναι αρκετά ή κλινική εικόνα δεν είναι τυπική της έναρξης της 16

18 νόσου και απαιτείται ιατρική παρακολούθηση για αρκετό διάστημα προκειμένου ν διαγνωστεί η πάθηση ή να αποκλειστούν άλλου είδους νοσήματα. Επίσης, προκειμένου να διευκολυνθεί η έγκυρη και ακριβής διάγνωση της ΡΑ κυρίως όταν βρίσκεται σε πρώιμο στάδιο, έχουν διατυπωθεί ορισμένα κριτήρια. Τα κριτήρια αυτά προτάθηκαν το 2010 από το ACR ( American College of Rheumatology) σε συνεργασία με το EULAR (European League Against Rheumatism), για τον εντοπισμό ασθενών με ανεξήγητη φλεγμονώδη αρθρίτιδα σε τουλάχιστον 1 από τις περιφερικές αρθρώσεις και μικρή διάρκεια συμπτωμάτων, με σκοπό να ωφεληθούν από την έγκαιρη θεραπευτική παρέμβαση. Η προσπάθεια αυτή αντιπροσωπεύει μια παραδειγματική αντιπαράθεση με τα κριτήρια ταξινόμησης του ACR 1987, τα οποία δεν είχαν την «ευαισθησία» για την έγκαιρη διάγνωση. Σύμφωνα με τα κριτήρια αυτά, οι ασθενείς που πρέπει να ελέγχονται, είναι εκείνοι που έχουν τουλάχιστον 1 άρθρωση με σαφή κλινική υμενίτιδα και η οποία δεν εξηγείται καλύτερα με μια άλλη ασθένεια. Το ACR/EULAR σύστημα ταξινόμησης είναι ένας αλγόριθμος με βάση τη συνολική βαθμολογία για τη ΡΑ στα ακόλουθα 4 στοιχεία: 1. Αρθρική συμμετοχή (αριθμός αρθρώσεων που παρουσιάζουν πρήξιμό ή ευαισθησία) 2. Αποτελέσματα ορολογικής εξέτασης (έλεγχος ρευματοειδούς παράγοντα) 3. Αποτελέσματα εξέτασης αντιδρώντων στην οξεία φάση (φυσιολογική ή όχι C-αντιδρώσα πρωτεΐνη και δείκτης καθίζησης ερυθρών) 4. Αναφορά από τον ασθενή της διάρκειας σημείων και συμπτωμάτων Ο μέγιστος αριθμός των σημείων είναι 10. Η οριστική διάγνωση της ΡΑ απαιτεί σκορ τουλάχιστον 6/10. Ασθενείς με βαθμολογία μικρότερη από 6/10 θα πρέπει να επανεξεταστούν με την πάροδο του χρόνου. Ωστόσο, αν εμφανίζουν ήδη διαβρωτικές μεταβολές 17

19 χαρακτηριστικές της ΡΑ και πληρούν τον ορισμό της, η εφαρμογή αυτού του αλγορίθμου είναι περιττή Στάδια Νόσου και Λειτουργική κατάταξη ασθενών Για την καλύτερη εκτίμηση της κατάστασης των ασθενών, την πρόγνωση της νόσου και την επιλογή της κατάλληλης θεραπείας, η ΡΑ ταξινομείται σε 4 στάδια ανάλογα με τα κλινικά και ακτινολογικά ευρήματα της νόσου. Στάδιο 1: Πρώιμα στοιχεία ακτινολογικού ελέγχου, εμφανής έναρξη οστικών αλλοιώσεων Στάδιο 2: Μέτρια ΡΑ. Ενδείξεις μυϊκής ατροφίας και απώλειας κινητικότητας. Στάδιο 3: Βαριά ΡΑ. Παραμόρφωση των αρθρώσεων, εκτεταμένη μυϊκή ατροφία και αλλοιώσεις των μαλακών μορίων. Οι εκφυλιστικές αλλοιώσεις των οστών και των αρθρώσεων είναι οριστικές. Στάδιο 4: Τελική κατάσταση. Περιλαμβάνει όλα τα κλινικά ευρήματα του 3 ου σταδίου και την εμφάνιση αγκυλώσεων. Σε αντιστοιχία με τα στάδια αυτά, οι ασθενείς κατατάσσονται σε 4 κατηγορίες σύμφωνα με την American Rheumatism Association (ASR) με βάση τη λειτουργική τους ικανότητα: Κατηγορία 1: Απόλυτα ικανοί να εκτελούν τις συνήθεις δραστηριότητες της καθημερινής ζωής. Κατηγορία 2: Εμφανίζουν συμπτώματα της νόσου και μικρούς λειτουργικούς περιορισμούς Κατηγορία 3: Είναι μερικώς εξαρτημένοι από άλλα άτομα Κατηγορία 4: Είναι απόλυτα εξαρτημένοι από άλλα άτομα Η πλειοψηφία των ασθενών με ΡΑ ανήκει στη 2 η κατηγορία. Τα άτομα αυτά εμφανίζουν σε ποσοστό 25-50% μείωση της μυϊκής δύναμης σε σύγκριση με υγιείς συνομηλίκους τους και περίπου 55% μείωση στη μυϊκή αντοχή. Σε μεγαλύτερο στάδιο η έκπτωση 18

20 της μυϊκής δύναμης φτάνει στο 70% και συνοδεύεται από χαμηλή αερόβια ικανότητα και περιορισμένο εύρος κίνησης των αρθρώσεων Θεραπευτική Αντιμετώπιση Στόχοι Θεραπείας: Αναστολή εξέλιξης της νόσου Πρόληψη επιπλοκών Προαγωγή άνεσης Αύξηση λειτουργικότητας των αρθρώσεων και μυϊκής δύναμης Διδασκαλία και βοήθεια του αρρώστου και της οικογένειάς του να προσαρμοστούν στη χρόνια ανικανότητα. Βελτίωση ποιότητας ζωής Η θεραπευτική προσέγγιση της ΡΑ μπορεί να είναι συντηρητική ή χειρουργική. Συντηρητική Θεραπεία: Περιλαμβάνει φαρμακευτική και μη φαρμακευτική θεραπεία. Στην φαρμακευτική εντάσσεται η αγωγή των ασθενών με φάρμακα για την πρόληψη των επιπλοκών και την αναστολή της εξέλιξης της νόσου. Συγκεκριμένα, αυτά που χρησιμοποιούνται εμπίπτουν σε 5 ομάδες: Αναλγητικά, Μη Στεροειδή Αντιφλεγμονώδη, Γλυκοκορτικοειδή (κορτιζόνη), Τροποποιητικά της νόσου φάρμακα(τροποποιούν τη φυσική πορεία της νόσου αναστέλλοντας την εξέλιξή της) και βιολογικά τροποποιητικά της νόσου φάρμακα. Τα φάρμακα αυτά προσλαμβάνονται, ανάλογα με το στάδιο της νόσου και το σκοπό της θεραπείας, ξεχωριστά ή σε συνδυασμό για καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα. Η μη φαρμακευτική θεραπεία περιλαμβάνει χρήση μεθόδων και μέσων για τη βελτίωση της λειτουργικότητας των ασθενών, τον περιορισμό των επώδυνων συμπτωμάτων της νόσου, την υιοθέτηση ενός υγιεινού τρόπου ζωής, την 19

21 αποδοχή της χρόνιας κατάστασης και την εκμάθηση τρόπων αυτοδιαχείρισης της νόσου, με απώτερο σκοπό τη βελτίωση της ποιότητας ζωής. Για το σκοπό αυτό προτείνονται: 1)η ανάπαυση σε τακτικά χρονικά διαστήματα για τον έλεγχο της κόπωσης, 2)η χρήση βοηθητικών συσκευών (νάρθηκες, μετατάρσιοι ράβδοι ή «γεμίσματα» για τα παπούτσια κτλ.) στις επώδυνες αρθρώσεις για τη μείωση της τοπικής θυλακίτιδας, του πόνου, της δυσκαμψίας και του οιδήματος ώστε να αποφευχθεί η μόνιμη παραμόρφωση και να ενισχυθεί η λειτουργία της άρθρωσης, 3)Εκτέλεση ασκήσεων για τη διατήρηση της λειτουργίας όλων των αρθρώσεων, ενδυνάμωση των μυών που υποστηρίζουν την άρθρωση, βελτίωση κυκλοφορίας και προαγωγή αντοχής. Τέτοιες είναι οι ισομετρικές ασκήσεις, παθητικές, βοηθητικές, ενεργητικές, ασκήσεις εύρους κίνησης, ασκήσεις με προοδευτικά αυξανόμενη αντίσταση κτλ., 4)Διαχείριση του πόνου και υποχώρηση φλεγμονής με ψυχρά/θερμά επιθέματα, μασάζ, υδροθεραπεία/λουτρά, 5)Ψυχολογική υποστήριξη αρρώστου και 6)Διδασκαλία αρρώστου για αυτοδιαχείριση της πάθησης. Εκτός από αυτές τις μη φαρμακευτικές συντηρητικές μεθόδους θεραπείας, για την αποκατάσταση των ασθενών, χρησιμοποιούνται όλο και περισσότερο εξειδικευμένα για τη ΡΑ προγράμματα άσκησης μέτριας και υψηλής έντασης, με πολλαπλά οφέλη για τη διαχείριση της νόσου. Σύμφωνα, μάλιστα, με πολλές επιστημονικές μελέτες και συγκρίσεις, η αποτελεσματικότητα των προγραμμάτων αυτών φαίνεται να υπερτερεί σε σύγκριση με τις συμβατικές μεθόδους και η διεξαγωγή τους είναι απόλυτα ασφαλής ώστε να μην επιδεινώνει την εξέλιξη της νόσου και των συμπτωμάτων της. Χειρουργική θεραπεία: Η χειρουργική επέμβαση σε ασθενείς με ΡΑ μπορεί να επιτύχει ανακούφιση από τον πόνο, διόρθωση της δυσμορφίας και λειτουργική βελτίωση. Η χρονική στιγμή της χειρουργικής επέμβασης εξαρτάται από 20

22 την ηλικία του ασθενούς, το στάδιο της νόσου, το επίπεδο της αναπηρίας, καθώς και τη θέση των εμπλεκόμενων αρθρώσεων. Η πρώιμη χειρουργική επέμβαση μπορεί να βοηθήσει στη διατήρηση του λειτουργικού επιπέδου ανεξαρτησίας του ασθενούς. Όπως είναι φανερό, η θεραπεία της ΡΑ και η περίθαλψη των πασχόντων ασθενών είναι μια πολυπαραγοντική διαδικασία που απασχολεί πολλές ειδικότητες στον τομέα της υγείας και της άσκησης, όπως Ρευματολόγους, Ανοσολόγους, Ορθοπεδικούς, Φυσιοθεραπευτές, Ψυχολόγους, Γυμναστές. Η συνεργασία όλων αυτών σε συνδυασμό με την πρόωρη διάγνωση και κατάλληλη θεραπεία, μπορούν να συμβάλλουν στην αναχαίτιση και τον έλεγχο της νόσου. 21

23 4. ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΚΑΙ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΗΣ ΡΑ ΜΕΣΩ ΤΗΣ ΑΣΚΗΣΗΣ 4.1 Γενικά Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) έχει ορίσει την αποκατάσταση ατόμων με αναπηρία ως εξής: «Αποκατάσταση των ατόμων με αναπηρία είναι μια διαδικασία που αποσκοπεί στο να τους δώσει τη δυνατότητα να επιτύχουν και να διατηρήσουν τα βέλτιστα σωματικά, αισθητηριακά, πνευματικά, ψυχολογικά, κοινωνικά και λειτουργικά επίπεδα. Η αποκατάσταση παρέχει στα άτομα με αναπηρία τα εργαλεία που χρειάζονται για να επιτύχουν την ανεξαρτησία τους και αυτοδιάθεση.» Η αποκατάσταση, λοιπόν, των ατόμων με αναπηρία και συνεπώς των ατόμων με ΡΑ -μέσω της χρονιότητας οδηγούνται προοδευτικά στη λειτουργική ανικανότητα και αναπηρία είναι μια ενεργητική διαδικασία εκπαίδευσης και ενεργοποίησης η οποία επικεντρώνεται στην ορθή διαχείριση της αναπηρίας και την ελαχιστοποίησή της με στόχο την πλήρη αποκατάσταση ή-αν αυτό είναι αδύνατο- την επίτευξη της βέλτιστης δυνατής κατάστασης που επιτρέπει την ανεξαρτησία, την ποιότητα ζωής, τη λειτουργική ικανότητα και την κοινωνική συμμετοχή. Το γεγονός ότι η πλειοψηφία των στόχων αυτών εκπληρώνεται από την συστηματική άσκηση, αυτόματα την ανάγει σε ιδανικό μέσο αποκατάστασης. Η ευεργετική της επίδραση στην υγεία ατόμων με χρόνιες παθήσεις επιβεβαιώνεται και από την πληθώρα επιστημονικών μελετών αλλά και από τις καταστροφικές συνέπειες της απουσίας της. 4.2 Υποκινητικότητα ασθενών με ΡΑ Παρά τα εμπεριστατωμένα στοιχεία για τα οφέλη της άσκησης στις χρόνιες παθήσεις, οι ασθενείς με ΡΑ εξακολουθούν να έχουν χαμηλότερα επίπεδα φυσικής δραστηριότητας και από τα 22

24 επιτρεπόμενα για την κατάστασή τους. Περισσότερο από τα 2/5 των ασθενών θεωρούνται σωματικά αδρανείς και υποκινητικοί με επίπεδα φυσικής κατάστασης συγκρίσιμα με αυτά των καρκινοπαθών. Αιτίες: Η πιο συχνά αναφερόμενη αιτία αποχής από την άσκηση για μη αθλούμενους και ανεπαρκώς δραστήρια άτομα, είναι η ανησυχία τους για την ασφάλεια της άσκησης και ο φόβος τους για πιθανή επιδείνωση της νόσου και των συμπτωμάτων της, κυρίως του πόνου. Πρακτικά ζητήματα, επίσης, απασχολούν τους ασθενείς, όπως είναι οι χρονικοί περιορισμοί, η απόσταση αθλητικών εγκαταστάσεων, ο ειδικός εξοπλισμός, το κόστος κτλ. Σημαντικός παράγοντας φαίνεται να είναι και οι προσωπικές αντιλήψεις των ασθενών σχετικά με τη σοβαρότητα της πάθησής τους, την ικανότητά τους να εκτελέσουν οποιαδήποτε μορφή άσκησης αλλά και για τις ευεργετικές επιδράσεις της άσκησης γενικά. Τέλος η έλλειψη κινήτρων, ενημέρωσης και καθοδήγησης από τους αρμόδιους γιατρούς, γυμναστές και φυσικοθεραπευτές επηρεάζει αρνητικά τη συμμετοχή σε προγράμματα άσκησης. Συνέπειες: Η υποκινητικότητα επηρεάζει όλα σχεδόν τα συστήματα του οργανισμού, επιταχύνοντας την εξέλιξη της νόσου και αυξάνοντας τους παράγοντες κινδύνου για πλήθος συνοδών νοσημάτων. Συγκεκριμένα, η έλλειψη φυσικής δραστηριότητας μπορεί να «ενεργοποιήσει» οξείες και χρόνιες παθήσεις όπως καρδιαγγειακές, που αποτελούν και την κύρια αιτία θνησιμότητας στη ΡΑ, διαβήτη, υπέρταση, κατάθλιψη, παχυσαρκία. Επίσης, οδηγεί σε επιδείνωση των συμπτωμάτων της ΡΑ με εμφάνιση μυϊκής αδυναμίας, κόπωσης, ατροφίας χόνδρων, απώλειας οστικής μάζας, μείωση ελέγχου της κίνησης και ρευματοειδούς καχεξίας(αντικατάσταση μυϊκής μάζας με λιπώδη ιστό προκαλώντας μυϊκή ατροφία). 23

25 4.3 Σωματική ικανότητα για άσκηση και Ασφάλεια Για την πλειοψηφία των ατόμων με ΡΑ σχεδόν οποιαδήποτε μορφή άσκησης μπορεί να πραγματοποιηθεί με ασφάλεια εφόσον γίνεται σωστά και η δοσολογία της είναι ανάλογη των ικανοτήτων των ασθενών. Για το σκοπό αυτό, οι ασθενείς με ΡΑ χωρίζονται σε 2 επιμέρους κατηγορίες, σε αυτούς που έχουν καλή γενικά σωματική ικανότητα (περιορισμένη φλεγμονή και αρθρική βλάβη) και σε αυτούς που χαρακτηρίζονται από περιορισμένη λειτουργική ικανότητα (εκτεταμένη φλεγμονή, εκτεταμένη βλάβη ή και τα δύο). Η διαφοροποίηση των 2 κατηγοριών δεν έγκειται στο είδος αλλά στην ένταση την ποσότητα και τη διάρκεια της σωματικής δραστηριότητας. Συγκεκριμένα, ασθενείς με εκτεταμένη φλεγμονή και πολλές αρθρικές βλάβες πρέπει να εκτελούν ασκήσεις χαμηλής έντασης και μικρής διάρκειας, χωρίς υπερφόρτωση των επιβαρυμένων αρθρώσεων. Με σωστό, επομένως σχεδιασμό και προγραμματισμό περιορίζονται οι πιθανοί κίνδυνοι από την άσκηση και υπερτερούν τα οφέλη. 4.4 Γενικά οφέλη άσκησης στη ΡΑ Τα οφέλη από σωστά σχεδιασμένα προγράμματα σωματικής άσκησης περιλαμβάνουν: Βελτίωση καρδιοαναπνευστικής αντοχής και καρδιαγγειακής υγείας Αύξηση μυϊκής μάζας και μυϊκής δύναμης Μείωση λιπώδους ιστού Μείωση ρυθμού οστικής απώλειας Βελτίωση λειτουργικής ικανότητας Περιορισμός συμπτωμάτων (μείωση πόνου, πρωινής δυσκαμψίας, κούρασης) Βελτίωση ψυχολογικής κατάστασης Μείωση παραγόντων κινδύνου για συνοδά νοσήματα Βελτίωση ποιότητας ζωής 24

26 4.5 Συνταγογράφηση άσκησης και ειδικά οφέλη Αερόβια άσκηση και βελτίωση καρδιαγγειακής υγείας Η φυσική δραστηριότητα και τα υψηλά επίπεδα αερόβιας ικανότητας βελτιώνουν την καρδιαγγειακή υγεία και μειώνουν το κίνδυνο εμφάνισης καρδιακών και άλλων νοσημάτων. Με σωστή και συστηματική άσκηση η αερόβια ικανότητα μπορεί να βελτιωθεί από 8% μέχρι 51%. Τα πιο συχνά χρησιμοποιούμενα μοντέλα αερόβιας άσκησης στη ΡΑ είναι το περπάτημα, το τρέξιμο, η ποδηλασία, η κολύμβηση-άσκηση στο νερό και ο χορός. Η προτεινόμενη «δοσολογία» σε αυτές τις δραστηριότητες για την επίτευξη της καρδιαγγειακής υγείας είναι: Ένταση: 60-85% HRmax(Μέγιστης Καρδιακής Συχνότητας) Συχνότητα: 3-5 φορές/ εβδομάδα Διάρκεια: 30-60min Παρατήρηση: Προοδευτική αύξηση της έντασης σύμφωνα με την Αρχή της προοδευτικής επιβάρυνσης* και την Αρχή του αποτελεσματικού ερεθίσματος*. Ανάλυση, Περπάτημα/Τρέξιμο: Περιλαμβάνονται ως κύριο μέσο άσκησης στα προγράμματα χωρίς να προσδιορίζεται απαραίτητα η ποσότητα και η έντασή τους. Μπορούν να πραγματοποιηθούν ανέξοδα σε εσωτερικό και εξωτερικό χώρο, με ασφάλεια και δεν απαιτούν ειδικές δεξιότητες. Συγκεκριμένα,το περπάτημα, χρησιμοποιείται και ως μέσο αξιολόγησης της λειτουργικής ικανότητας και της μέγιστης πρόσληψης οξυγόνου(vo2max) σε άτομα με ΡΑ. Οφέλη: Βελτίωση αερόβιας φυσικής κατάστασης, βελτίωση κατάστασης της νόσου, μείωση των παραγόντων κινδύνου για καρδιαγγειακή νόσο. Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι μία γυναίκα με ΡΑ μετά από συστηματική προπόνηση κατάφερε να τρέξει και να τερματίσει σε μαραθώνιο δρόμο. 25

27 Ποδηλασία: Αερόβια δραστηριότητα χωρίς μεταφορά του σωματικού βάρους. Λειτουργεί τις μεγάλες μυϊκές ομάδες των κάτω άκρων και μπορεί να πραγματοποιηθεί εσωτερικά (σπίτι,γυμν6αστήριο,κλινικές συνθήκες) ή εξωτερικά, ατομικά ή σε ομάδες. Σε εσωτερικό περιβάλλον(κυκλοεργόμετρο) μπορεί να προσαρμοστεί εύκολα η ένταση ανάλογα με τις ατομικές ικανότητες και να διεξαχθεί με ασφάλεια χωρίς επίβλεψη. Οφέλη: Βελτίωση αερόβιας ικανότητας, της λειτουργικής ικανότητας, της αρθρικής κινητικότητας και της μυϊκής δύναμης κυρίως των κάτω άκρων. Υδρόβια άσκηση: Πολύ αποτελεσματική άσκηση για τη ΡΑ καθώς στο νερό ελαχιστοποιείται το βάρος λόγω της άνωσης. Αποτελεί μία πού καλή εναλλακτική μορφή αερόβιας άσκησης ιδιαίτερα για ασθενείς με εκτεταμένη αρθρική βλάβη και μηχανικές ανωμαλίες. Εκτελείται συνήθως ομαδικά με επίβλεψη. Παραδείγματα άσκησης είναι το aqua aerobic(αερόβια άσκηση στο νερό) και το τρέξιμο σε βαθιά νερά. Οφέλη: Μείωση της ευαισθησίας των αρθρώσεων, βελτίωση της αερόβιας ικανότητας, της λειτουργικής ικανότητας, της μυϊκής δύναμης, του εύρους κίνησης του γόνατος και, σύμφωνα με μαρτυρίες ασθενών, της συναισθηματικής και ψυχικής υγείας. Χορός: Μορφή αερόβιας άσκηση με ψυχαγωγικό ύφος. Οφέλη: Βελτίωση της αερόβιας ικανότητας, της ικανότητας βάδισης, της μυϊκής δύναμης, της ψυχολογίας(μείωση άγχους και κατάθλιψης) και της σωματικής δραστηριότητας. Δεν υπάρχουν τεκμήρια για μεταβολές στη δραστηριότητα της νόσου και στην οστική πυκνότητα. 26

28 4.5.2 Μυϊκή ενδυνάμωση και βελτίωση μυοσκελετικής υγείας Η αδράνεια οδηγεί στη μυϊκή αδυναμία και την ενεργειακή σπατάλη, εξαιτίας της μείωσης του μεγέθους των μυϊκών ινών, της ελάττωσης της τριχοειδικής πυκνότητας και της εναπόθεσης λίπους σε μύες που δε χρησιμοποιούνται αρκετά. Η αδράνεια, όμως, σε άτομα με ΡΑ στα οποία η σαρκοπενία (απώλεια μυϊκής πρωτεΐνης) επιταχύνεται από τη φλεγμονώδη διαδικασία, έχει σοβαρότερες επιπτώσεις καθώς προκαλεί λειτουργική ανικανότητα και αναπηρία. Για το λόγο αυτό είναι σημαντική η διατήρηση και αύξηση της μυϊκής δύναμης και ενεργητικότητας. Το θετικό στοιχείο είναι ότι το νευρομυϊκό σύστημα έχει σημαντική ικανότητα προσαρμογής. Έτσι, με κατάλληλο σχεδιασμό και σωστή εκτέλεση ασκήσεων ενδυνάμωσης,μπορεί να αποκατασταθεί η μυϊκή αδυναμία και να προληφθεί η μόνιμη αναπηρία. Οι ασκήσεις ενδυνάμωσης που χρησιμοποιούνται για το σκοπό αυτό είναι οι ισομετρικές, ισοτονικές, ισοκινητικές, ομόκεντρες ή έκκεντρες. Ανάλυση, Ισομετρική: Μυϊκή σύσπαση χωρίς αρθρική κινητικότητα. Δεν υπάρχει αλλαγή στο μήκος του μυός αλλά αυξάνεται η τάση. Ισοτονική: Μετακίνηση εν6ός σταθερού φορτίου με πλήρες εύρος κίνησης με ή χωρίς μεταβολή της ταχύτητας. Ισοκινητική: Μυϊκή σύσπαση με σταθερή γωνιακή ταχύτητα από ελεγχόμενη αντίσταση (μηχάνημα). Ομόκεντρη/Έκκεντρη: Αναφέρονται στις ισοτονικές και ισοκινητικές ασκήσεις. Η πρώτη χαρακτηρίζεται από μείωση του μήκους του μυός(συρρίκνωση) και η δεύτερη από αύξηση του μήκους του μυός(επαναφορά). Οι ασκήσεις αυτές μπορούν να εκτελεστούν ενεργητικά(μόνο από τον ασκούμενο), ενεργοπαθητικά (ασκούμενος με βοηθό) ή παθητικά (ακούσια κίνηση, βοηθός) στο σπίτι, σε γυμναστήριο ή σε κλινικό περιβάλλον. Σε προπόνηση δύναμης στο σπίτι μπορούν να 27

29 χρησιμοποιηθούν καρέκλες για καθίσματα με προοδευτικό χαμήλωμα του ύψους ή steps (πλινθία) με προοδευτική αύξηση του ύψους. Ανάλογα με το στόχο του προγράμματος, η προπόνηση δύναμης διακρίνεται σε 3 συνιστώσες, τη μέγιστη δύναμη, την εκρηκτική και την αντοχή στη δύναμη που ορίζονται από διαφορετική ποσότητα και ένταση για την επίτευξη του ανάλογου αποτελέσματος. Μέγιστη δύναμη: Είναι η υψηλότερη πιθανή δύναμη που μπορεί να παράγει ένας μυς ή μία ομάδα μυών κατά τη διάρκεια μιας μέγιστης εθελον6τικής σύσπασης. Για την προπόνηση της μέγιστης δύναμης χρησιμοποιούνται μεγάλα φορτία αντίστασης. Ένταση: 60-85% του 1RM* Ποσότητα: 3-8 επαναλήψεις/σετ Οφέλη: Αύξηση του μεγέθους των μυϊκών ινών, πρόληψη της ατροφίας και αύξηση της μυϊκής μάζας. Εκρηκτική δύναμη: Είναι η ικανότητα παραγωγής δύναμης ή μεταφοράς φορτίου με μεγάλη ταχύτητα. Χρησιμοποιούνται χαμηλότερα φορτία από την προπόνηση μέγιστης δύναμης. Η ταχύτητα συστολής είναι μεγαλύτερη από άλλες ασκήσεις ενδυνάμωσης. Ένταση: 30-60% RM Ποσότητα: 5-10 επαναλήψεις/σετ Οφέλη: Βελτίωση λειτουργικών δραστηριοτήτων όπως σήκωμα από την καρέκλα. Αντοχή στη δύναμη: Είναι η δυνατότητα διατήρησης χαμηλής ή μεσαίας υπομέγιστης σύσπασης ή εκτέλεσης επαναλαμβανόμενων υπομέγιστων συσπάσεων. Χρησιμοποιούνται ελαφριά φορτία ή το βάρος του σώματος. Ένταση: 0-30% RM ή 20-60% RM Ποσότητα: επαναλήψεις/σετ Οφέλη: Βελτίωση επαναλαμβανόμενων δραστηριοτήτων όπως ανέβασμα σκάλας, και αύξηση δυνατότητας διατήρησης στατικών θέσεων για πολλή ώρα. 28

30 Η προτεινόμενη «δοσολογία» της άσκησης ενδυνάμωσης είναι: Ένταση: 50-80% RM (μέτρια υψηλή) Συχνότητα: 2-3 φορές/ εβδομάδα Παρατήρηση: Προοδευτική αύξηση επιβάρυνσης Οφέλη: Αύξηση μυϊκής δύναμης, λειτουργικότητας και απόδοσης στην καθημερινή ζωή, βελτίωση ή διατήρηση της οστικής πυκνότητας. Τα προγράμματα δύναμης απευθύνονται σε άτομα με μακροχρόνια ΡΑ, με πρόσφατα διαγνωσμένη ΡΑ καθώς και με μη ελεγχόμενη ΡΑ (έξαρση νόσου). Ωστόσο, ανάλογα με το στόχο της προπόνησης, την ηλικία των ασθενών και τη δραστηριότητα της νόσου, το προτεινόμενο πρόγραμμα μπορεί να τροποποιηθεί στα μέτρα των συμμετεχόντων. Για παράδειγμα, σε ασθενείς που διάγουν καθιστική ζωή ή σε ηλικιωμένους συστήνεται η άσκηση δύναμης με Σ= 2-3 φορές/εβδομάδα, Π=8-10 ασκήσεις από επαναλήψεις/άσκηση. Επίσης, προσοχή στο σχεδιασμό των προγραμμάτων απαιτείται και για τα άτομα με εκτεταμένες αρθρικές βλάβες Συνδυασμός αερόβιας και μυϊκής ενδυνάμωσης Το βέλτιστο πρόγραμμα άσκησης για ΡΑ θα πρέπει να περιλαμβάνει τόσο αερόβιες όσο και ασκήσεις αντίστασης. Ο συνδυασμός αυτός ενεργοποιεί και προστατεύει καλύτερα τα συστήματα του οργανισμού εξασφαλίζοντας μια καλή καρδιαγγειακή και μυοσκελετική υγεία. Μέσα από ασκήσεις μυϊκής ενδυνάμωσης και κυκλικής φόρτισης αυξάνεται η αιμάτωση και ενισχύεται η λίπανση των αρθρώσεων με ευνοϊκές συνέπειες στην αναπηρία και περιορισμό της φλεγμονής. Επίσης προλαμβάνεται η απώλεια οστικής πυκνότητας και η συνακόλουθη λειτουργική έκπτωση ενώ αυξάνεται η ικανότητα αυτοεξυπηρέτησης στην καθημερινή ζωή. Επομένως, η αερόβια μαζί και η μυϊκή ενδυνάμωση αποτελούν έναν ολοκληρωμένο τρόπο γύμνασης, απόλυτα ευεργετικό που συμβάλλει στην αντιστροφή των 29

31 καταβολικών επιδράσεων της φλεγμονώδους νόσου στα διάφορα συστήματα του οργανισμού Βελτίωση αρθρικής κινητικότητας Το επαρκές εύρος κίνησης των αρθρώσεων είναι σημαντικό για τη διατήρηση της λειτουργικότητας, της ισορροπίας και ευκινησίας. Σε ασθενείς με ΡΑ, όμως, τείνει να μικραίνει, με αποτέλεσμα να οδηγεί στην απώλεια αρθρικής κινητικότητας προκαλώντας έντονο πόνο, μυϊκή αδυναμία, λειτουργικό περιορισμό και αυξάνοντας τον κίνδυνο πτώσεων. Ασκήσεις με στόχο την αύξηση του εύρους κίνησης μπορούν και αντιστρέφουν ή ελαττώνουν τις καταστροφικές αυτές επιπτώσεις ενώ τακτική κίνηση διεγείρει, μέσω της συμπίεσης και αποσυμπίεσης, την αναδιαμόρφωση και επισκευή των επηρεασμένων αρθρώσεων. Ειδικότερα, καθημερινές ασκήσεις με ή χωρίς μεταφορά βάρους που μετακινούν τις αρθρώσεις στο μέγιστο εύρος κίνησης, είναι απαραίτητες για τη διατήρηση της υγείας τους χόνδρου. Ακόμα, αρθρικές κινήσεις ενισχύουν τη λίπανση της άρθρωσης και την αιματική ροή και διατηρούν ή αποκαθιστούν την επαρκή συμμόρφωση και ευελιξία των περιαρθρικών δομών (αρθρική κάψουλα, σύνδεσμοι, τένοντες, μύες) που είναι σημαντική και απαραίτητη για την προστασία των αρθρώσεων. Οι ασκήσεις εύρους κίνησης (ROM Range Of Motion) είναι ασκήσεις ευκινησίας και διατάσεις και πρέπει να εκτελούνται τουλάχιστον 2-3 φορές/εβδομάδα. Ανάλυση, Εκτελούνται με αργό, ελεγχόμενο τρόπο (χωρίς αναπήδηση) και εστιάζουν σε συγκεκριμένη άρθρωση ή ομάδα αρθρώσεων. Είναι προτιμότερο να ακολουθούν χαμηλής έντασης προθέρμανση για καλύτερα αποτελέσματα και αποφυγή μυοσκελετικών τραυματισμών. Μπορούν να γίνουν ενεργητικά αλλά σε περιπτώσεις αδυναμίας ή εκτεταμένης λειτουργικής βλάβης μπορούν να γίνουν με μικρή βοήθεια ή και παθητικά. Στις 30

32 υποβοηθούμενες ασκήσεις, ο ασθενής μετακινεί την άρθρωση μέχρι το μέγιστο σημείο που μπορεί και στη συνέχεια αναλαμβάνει ο βοηθός για την επίτευξη του μέγιστου ιδανικού φυσιολογικού εύρους. Οι ασκήσεις αυτές μπορούν επίσης να επιτευχθούν με αυτοματοποιημένα μηχανήματα για συνεχή παθητική κίνηση. Αυτή η τεχνική χρησιμοποιείται επιτυχώς και μετά την αρθροπλαστική. Οι παθητικές ασκήσεις εκτελούνται αποκλειστικά από το βοηθό. Το εύρος κίνησης προοδευτικά αυξάνει. Σε κάθε προσπάθεια, στο σημείο επίτευξης του μέγιστου εύρους κίνησης, πραγματοποιείται παύση 10-30sec Βελτίωση κιναίσθησης Κιναίσθηση ή ιδιοδεκτική αισθητικότητα είναι η αίσθηση της θέσης του σώματος σε σχέση με το περιβάλλον και με τα μέλη του, καθώς και η επίγνωση των κινήσεων των αρθρώσεων και μυών κατά την παραγωγή μια κίνησης. Σε άτομα με ΡΑ, λόγω των αρθρικών μεταβολών, της δυσλειτουργίας των μυών και της καταστροφής των αρθρώσεων, η ικανότητα αυτή περιορίζεται σημαντικά. Ως συνέπεια της κιναισθητικής δυσλειτουργίας, παρατηρείται κακή τοποθέτηση και χρησιμοποίηση των κάτω άκρων στις καθημερινές εργασίες, τροποποίηση του βαδίσματος προκαλώντας αύξηση των αντιστάσεων/τριβών και επιδεινώνοντας τα συμπτώματα της νόσου και τέλος μείωση της σταθερότητας και ισορροπίας με συνακόλουθη αύξηση του κινδύνου πτώσεων. Οι ασκήσεις που προτείνονται για τη βελτίωση της κιναίσθησης είναι κατά κύριο λόγο ασκήσεις ισορροπίας επιδεξιότητας και προσανατολισμού. Χαρακτηριστικά παραδείγματα: Περπάτημα και ασκήσεις πάνω σε στενή γραμμή ή χαμηλή δοκό Ασκήσεις ισορροπίας με ταυτόχρονη διαχείριση αντικειμένων με τα άνω άκρα Ασκήσεις από όρθια θέση στο ένα πόδι με ανοιχτά και κλειστά μάτια 31

33 Ασκήσεις με συχνές αλλαγές θέσεων και στάσεων για βελτίωση της επίγνωσης του σώματος και του προσανατολισμού Οι ασκήσεις αυτές καθώς και άλλες παρόμοιες μπορούν να εκτελούνται ξεχωριστά ή,για καλύτερα αποτελέσματα, σε συνδυασμό με προγράμματα δύναμης και λειτουργικότητας. Οφέλη: Διατήρηση ή βελτίωση της στάσης του σώματος και πρόληψη παραμορφώσεων, βελτίωση λειτουργικότητας σε εργασίες της καθημερινής ζωής, αύξηση σταθερότητας και μείωση του κινδύνου πτώσεων Βελτίωση γενικής υγείας και λειτουργικότητας Η άσκηση σε μια ήπια περίοδο της νόσου μπορεί να βελτιώσει τη γενική υγεία και λειτουργικότητα των ασθενών με ΡΑ. Οποιαδήποτε μορφή σωματικής δραστηριότητας (π.χ. καθημερινές δραστηριότητες όπως χειρωνακτική εργασίας, περπάτημα, κηπουρική, ψώνια, δουλειές του σπιτιού κτλ.) μπορούν να θεωρηθούν άτυπες ασκήσεις με οφέλη για την υγεία. Η ένταση και η διάρκεια της άσκησης καθορίζονται με βάση την ενεργειακή δαπάνη (εκτίμηση VO2max εκφρασμένη σε ενεργειακά ισοδύναμα MET*) η οποία έχει υπολογιστεί για τις καθημερινές δραστηριότητες, ώστε να μπορούν να επιλεγούν ανάλογα με τις συνθήκες, τις ανάγκες και τις προτιμήσεις των ασθενών. Για την επίτευξη των οφελών της υγείας προτείνεται η εξής «δοσολογία»: Διάρκεια: 30min σωματικής δραστηριότητας Συχνότητα: τις περισσότερες μέρες της εβδομάδας ( 5φορές/εβδομάδα) Αυτό θα μπορούσε να επιτευχθεί με: 30min γρήγορο περπάτημα 2 15min περίπατο 3 10min βόλτα 32

34 30min υδρόβια ή στατική άσκηση για άτομα με μειωμένη ικανότητα Επιπρόσθετα οφέλη έχει ο ασθενής με την αύξηση της διάρκειας και της έντασης των δραστηριοτήτων, ωστόσο αυτό πρέπει να γίνεται προοδευτικά και μετά από αξιολόγηση της λειτουργικής και της κατάστασης της νόσου. Αυτά είναι τα «συστατικά» για τη βελτίωση της γενικής υγείας του ασθενούς αλλά και της λειτουργικής του ικανότητας στην καθημερινή ρουτίνα. Έτσι, αυξάνεται η ικανότητα αυτοδιαχείρισης και αυτοεξυπηρέτησης, και συνεπώς η ανεξαρτησία του ασθενούς, χωρίς παράλληλα να επιδεινώνεται η δραστηριότητα της νόσου. 4.6 Συντηρητικό πρόγραμμα γύμνασης για ΡΑ Τα συμβατικά προγράμματα γύμνασης για άτομα με ΡΑ αποτελούν μέρος της συντηρητικής θεραπείας μαζί με τη φυσιοθεραπεία και φροντίδα των αρθρώσεων. Είναι προγράμματα χαμηλής έντασης και περιλαμβάνουν ασκήσεις εύρους κίνησης και ισομετρικές. Αποσκοπούν στη διατήρηση και βελτίωση της μυϊκής δύναμης, την πρόληψη των μυϊκών σπασμών και της ινώδους αγκύλωσης των περιαρθρικών και υποστηρικτικών αρθρικών δομών. Ανάλυση, Οι ισομετρικές ασκήσεις δύναμης πραγματοποιούνται σε μεμονωμένες αρθρώσεις, κυρίως όταν υπάρχει εκτεταμένη φλεγμονή για να μπορέσουν να παράγουν δύναμη με μετακίνηση της άρθρωσης. Αποσκοπούν στη διατήρηση και βελτίωση της μυϊκής δύναμης. Οι ασκήσεις εύρους κίνησης πραγματοποιούνται σε μεμονωμένες αρθρώσεις ή σύνολο αρθρώσεων με το βάρος του σώματος ή μικρή πρόσθετη αντίσταση (βάρη ή αντίσταση εκπαιδευτή). Μπορούν να γίνουν ενεργητικά (ήπια ΡΑ), ενεργοπαθητικά (με τη βοήθεια του εκπαιδευτή) ή παθητικά (οξεία φλεγμονή που δυσκολεύει την ενεργητική 33

35 κίνηση). Αποσκοπούν στη διατήρηση ή και αύξηση του εύρους κίνησης και τη βελτίωση της λειτουργικότητας και αρθρικής κινητικότητας για αναχαίτιση της αναπηρίας. 4.7 Ενδεικτικά προγράμματα άσκησης για ΡΑ Στην ενότητα αυτή αναφέρονται σε χρονολογική σειρά (από το παλαιότερο στο πιο πρόσφατο) παραδείγματα προγραμμάτων που εφαρμόστηκαν με επιτυχία σε ασθενείς με ΡΑ είτε σε κλινικό περιβάλλον είτε υπό μερική επίβλεψη και καθοδήγηση. Σημειωτέον, ότι συμμετείχαν ασθενείς με ελεγχόμενη ΡΑ, μακροχρόνια ή πρόσφατα διαγνωσμένη, ήπια ή πιο σοβαρή Πρόγραμμα σε υδάτινο περιβάλλον Βραχυπρόθεσμο πρόγραμμα (6-10 εβδομάδες) που αναπτύχθηκε από το YMCA των ΗΠΑ (1983) και αναθεωρείται ανά 3 χρόνια ως προς το περιεχόμενο και την ασφάλεια του. Περιεχόμενο: Περιλαμβάνει μια σειρά από ασκήσεις εύρους κίνησης, μυϊκής ενδυνάμωσης και αερόβιες ασκήσεις για οικοδόμηση αντοχής και εκτελείται σε 2 επίπεδα (βασικό και προχωρημένο) ανάλογα με τις ικανότητες των ασθενών. Διεξάγεται σε θερμαινόμενη πισίνα συνήθως ομαδικά υπό την καθοδήγηση γυμναστών ή επαγγελματιών υγείας. Για όσους δεν έχουν πρόσβαση σε ομαδικό πρόγραμμα διατίθενται οδηγίες για ατομική εξάσκηση. Συχνότητα: 1-3 φορές/εβδομάδα Ένταση: μέτρια Αποτελέσματα: Μείωση πόνου και βελτίωση ικανότητας εκτέλεσης καθημερινών δραστηριοτήτων, βελτιώσεις στο εύρος της κίνηση και στη δύναμη των μυών, βελτίωση ποιότητας ζωής. 34

Ρευματολογία. Ψωριασική Αρθρίτιδα. Στέφανος Πατεράκης Φυσικοθεραπευτής, καθηγητής φυσ/πείας

Ρευματολογία. Ψωριασική Αρθρίτιδα. Στέφανος Πατεράκης Φυσικοθεραπευτής, καθηγητής φυσ/πείας Ρευματολογία Ψωριασική Αρθρίτιδα Στέφανος Πατεράκης Φυσικοθεραπευτής, καθηγητής φυσ/πείας Τι είναι η ψωριασική αρθρίτιδα; Η ψωριασική αρθρίτιδα είναι μια χρόνια φλεγμονώδης πάθηση που προσβάλλει τις αρθρώσεις

Διαβάστε περισσότερα

Γνωριμία με τα αυτοάνοσα ρευματικά νοσήματα

Γνωριμία με τα αυτοάνοσα ρευματικά νοσήματα Γνωριμία με τα αυτοάνοσα ρευματικά νοσήματα Αντώνης Φανουριάκης Μονάδα Ρευματολογίας και Κλινικής Ανοσολογίας Δ Πανεπιστημιακή Παθολογική Κλινική Πανεπιστημιακό Γενικό Νοσοκομείο «Αττικόν» Αθήνα, 01/02/2016

Διαβάστε περισσότερα

Ρευματοειδής αρθρίτιδα

Ρευματοειδής αρθρίτιδα Ρευματοειδής αρθρίτιδα Μ.Ν. Μανουσάκης En. Καθηγητής Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών ρευματοειδής αρθρίτιδα είναι μία χρόνια φλεγμονή των αρθρώσεων (Πιν. 1). Με τον όρο χρόνια φλεγμονή των αρθρώσεων,

Διαβάστε περισσότερα

Συστηματικός ερυθηματώδης λύκος: το πρότυπο των αυτόάνοσων ρευματικών νοσημάτων

Συστηματικός ερυθηματώδης λύκος: το πρότυπο των αυτόάνοσων ρευματικών νοσημάτων Συστηματικός ερυθηματώδης λύκος: το πρότυπο των αυτόάνοσων ρευματικών νοσημάτων Φ.Ν. Σκοπούλη Καθηγήτρια τον Χαροκόπειου Πανεπιστημίου Αθηνών συστηματικός ερυθηματώδης λύκος θεωρείται η κορωνίδα των αυτοάνοσων

Διαβάστε περισσότερα

Το γόνατο ως στόχος ρευματικών νοσημάτων

Το γόνατο ως στόχος ρευματικών νοσημάτων Το γόνατο ως στόχος ρευματικών νοσημάτων Χ. Μ. ΜουτσόπουΛος Αντεπιστέλλον μέλος της Ακαδημίας Αθηνών, Καθηγητής Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών α ρευματικά νοσήματα είναι ασθένειες που προσβάλλουν

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΩΤΟΚΟΛΛΑ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗΣ ΑΣΚΗΣΗΣ ΣΤΙΣ ΟΣΤΕΟΑΡΘΡΙΤΙΔΕΣ

ΠΡΩΤΟΚΟΛΛΑ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗΣ ΑΣΚΗΣΗΣ ΣΤΙΣ ΟΣΤΕΟΑΡΘΡΙΤΙΔΕΣ ΠΡΩΤΟΚΟΛΛΑ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗΣ ΑΣΚΗΣΗΣ ΣΤΙΣ ΟΣΤΕΟΑΡΘΡΙΤΙΔΕΣ Οι αρθρίτιδες και γενικά τα ρευματικά νοσήματα είναι από τις κυριότερες αιτίες μυοσκελετικού άλγους και αναπηρίας παγκοσμίως. Ενας στους 7 ασθενείς

Διαβάστε περισσότερα

ΣΥΧΝΕΣ ΠΑΘΟΛΟΓΙΚΕΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ ΤΗΣ ΤΡΙΤΗΣ ΗΛΙΚΙΑΣ. Άσκηση και τρίτη ηλικία Μάθημα Επιλογής Κωδικός: 005 Εαρινό εξάμηνο 2015

ΣΥΧΝΕΣ ΠΑΘΟΛΟΓΙΚΕΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ ΤΗΣ ΤΡΙΤΗΣ ΗΛΙΚΙΑΣ. Άσκηση και τρίτη ηλικία Μάθημα Επιλογής Κωδικός: 005 Εαρινό εξάμηνο 2015 ΣΥΧΝΕΣ ΠΑΘΟΛΟΓΙΚΕΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ ΤΗΣ ΤΡΙΤΗΣ ΗΛΙΚΙΑΣ Άσκηση και τρίτη ηλικία Μάθημα Επιλογής Κωδικός: 005 Εαρινό εξάμηνο 2015 ΑΣΚΗΣΗ ΚΑΙ ΤΡΙΤΗ ΗΛΙΚΙΑ Περιεχόμενα προηγούμενης διάλεξης Περιγραφή παθολογιών

Διαβάστε περισσότερα

Μήπως έχω Σκληρόδερµα;

Μήπως έχω Σκληρόδερµα; Μήπως έχω Σκληρόδερµα; Για να πληροφορηθώ µýëïò ôçò Σπάνιος ναι... Μόνος όχι Η Πανελλήνια Ένωση Σπανίων Παθήσεων (Π.Ε.Σ.ΠΑ) είναι ο μόνος φορέας, μη κερδοσκοπικό σωματείο, συλλόγων ασθενών σπανίων παθήσεων

Διαβάστε περισσότερα

είναι τα αυτοάνοσα νοσήματα

είναι τα αυτοάνοσα νοσήματα είναι τα αυτοάνοσα νοσήματα Χ.Μ. Μουτσόπουλος Καθηγητής Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών ο ανοσολογικό (αμυντικό) σύστημα έχει σκοπό την προστασία του οργανισμού από ξένους εισβολείς, όπως είναι τα

Διαβάστε περισσότερα

Ηλίας Κουρής - Ρευματολόγος. www.rheuma,gr

Ηλίας Κουρής - Ρευματολόγος. www.rheuma,gr Πολλες από τις ρευματικες παθησεις των ενηλικων προσβαλουν και τα παιδια,αν και σε μικροτερη συχνοτητα. Επιπλεον καποιες παθησεις όπως είναι ο συστηματικης έναρξης ή ο ολιγοαρθρικος τυπος εναρξης της Νεανικης

Διαβάστε περισσότερα

Άσκηση, υγεία και χρόνιες παθήσεις

Άσκηση, υγεία και χρόνιες παθήσεις Συμμαχία για την υγεία - Άσκηση Άσκηση, υγεία και χρόνιες παθήσεις Συγγραφική ομάδα: Δίπλα Κωνσταντίνα, Ph.D., Λέκτορας, ΤΕΦΑΑ Σερρών ΑΠΘ Καρατράντου Κωνσταντίνα, MSc, Διδάσκουσα στο ΤΕΦΑΑ - ΠΘ Ιπποκράτης

Διαβάστε περισσότερα

Νεανική Δερματομυοσίτιδα

Νεανική Δερματομυοσίτιδα www.printo.it/pediatric-rheumatology/gr/intro Νεανική Δερματομυοσίτιδα Έκδοση από 2016 1. ΤΙ ΕΙΝΑΙ Η ΝΕΑΝΙΚΗ ΔΕΡΜΑΤΟΜΥΟΣΙΤΙΔΑ 1.1 Τι είδους νόσημα είναι; Η νεανική δερματομυοσίτιδα (ΝΔΜ) είναι ένα σπάνιο

Διαβάστε περισσότερα

Άσκηση και Καρδιοπάθειες

Άσκηση και Καρδιοπάθειες Συμμαχία για την υγεία - Άσκηση Άσκηση και Καρδιοπάθειες Συγγραφική ομάδα: Φλουρής Ανδρέας, Ερευνητής Βογιατζής Ιωάννης, Αναπληρωτής Καθηγητής ΤΕΦΑΑ, ΕΚΠΑ Σταυρόπουλος- Καλίνογλου Αντώνης, Ερευνητής Σύγχρονες

Διαβάστε περισσότερα

Υγεία και Άσκηση Ειδικών Πληθυσμών ΜΚ0958

Υγεία και Άσκηση Ειδικών Πληθυσμών ΜΚ0958 ΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ ΠΡΟΟΔΟΥ ΛΑΝΘΑΣΜΕΝΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΥΠΟΓΛΥΚΑΙΜΙΑ ΕΙΝΑΙ Η ΜΕΓΑΛΗ ΠΡΟΣΛΗΨΗ ΣΑΚΧΑΡΩΝ-ΠΡΟΤΕΙΝΕΤΑΙ ΑΣΚΗΣΗ ΣΕ ΑΛΜΥΡΟ ΝΕΡΟ ΥΠΟΓΛΥΚΑΙΜΙΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ ΑΡΤΗΡΙΑΚΗ ΥΠΕΡΤΑΣΗΣ ΑΣΚΗΣΗ ΣΤΟΝ ΣΔ -ΜΕΙΩΣΗ ΥΠΕΡΒΟΛΙΚΗΣ

Διαβάστε περισσότερα

Η πρωτογενής ανοσοβιολογική απόκριση ενεργοποιείται κατά την πρώτη επαφή του οργανισμού με ένα αντιγόνο. Περιλαμβάνει τα εξής στάδια:

Η πρωτογενής ανοσοβιολογική απόκριση ενεργοποιείται κατά την πρώτη επαφή του οργανισμού με ένα αντιγόνο. Περιλαμβάνει τα εξής στάδια: Εικόνα 1.24: α) Σύνδεση αντισώματος - αντιγόνου, β) συμπληρωματικότητα αντισώματος - αντιγόνου, γ) ένα αντίσωμα συνδέεται με περισσότερα από ένα αντιγόνα. Στάδια ανοσοβιολογικής απόκρισης Η αντίδραση του

Διαβάστε περισσότερα

Νεανική σπονδυλοαρθρίτιδα/αρθρίτιδα που σχετίζεται με ενθεσίτιδα (jspa/era)

Νεανική σπονδυλοαρθρίτιδα/αρθρίτιδα που σχετίζεται με ενθεσίτιδα (jspa/era) www.printo.it/pediatric-rheumatology/gr/intro Νεανική σπονδυλοαρθρίτιδα/αρθρίτιδα που σχετίζεται με ενθεσίτιδα (jspa/era) Έκδοση από 2016 1. ΤΙ ΕΙΝΑΙ Η ΝΕΑΝΙΚΗ ΣΠΟΝΔΥΛΟΑΡΘΡΙΤΙΔΑ/ΑΡΘΡΙΤΙΔΑ ΠΟΥ ΣΧΕΤΙΖΕΤΑΙ

Διαβάστε περισσότερα

Γράφει: Μιλτιάδης Μαρκάτος, Πνευμονολόγος

Γράφει: Μιλτιάδης Μαρκάτος, Πνευμονολόγος Γράφει: Μιλτιάδης Μαρκάτος, Πνευμονολόγος Πάνω από ένα αιώνα πριν, ο J. Hutchinson, ένας χειρουργός-δερματολόγος, αναγνώρισε την πρώτη περίπτωση σαρκοείδωσης, στο Λονδίνο. Στα χρόνια πριν και μετά την

Διαβάστε περισσότερα

Αυτοάνοσα νοσήματα. Χ.Μ. Μουτσόπουλος

Αυτοάνοσα νοσήματα. Χ.Μ. Μουτσόπουλος Αυτοάνοσα νοσήματα Χ.Μ. Μουτσόπουλος Καθηγητής Παθολογίας στην Ιατρική Σχολή Πανεπιστημίου Αθηνών Η έγκαιρη αντιμετώπιση αποτελεί «κλειδί» για τον έλεγχο των αυτοάνοσων ασθενειών- της μεγάλης αυτής κατηγορίας

Διαβάστε περισσότερα

Ρευματοειδής αρθρίτιδα. Μαρία Γ. Τεκτονίδου Επίκουρος Καθηγήτρια Ρευματολογίας Α Παθολογική Κλινική, Ιατρική Σχολή Αθηνών

Ρευματοειδής αρθρίτιδα. Μαρία Γ. Τεκτονίδου Επίκουρος Καθηγήτρια Ρευματολογίας Α Παθολογική Κλινική, Ιατρική Σχολή Αθηνών Ρευματοειδής αρθρίτιδα Μαρία Γ. Τεκτονίδου Επίκουρος Καθηγήτρια Ρευματολογίας Α Παθολογική Κλινική, Ιατρική Σχολή Αθηνών Ρόλος Ανοσοποιητικού Συστήματος Προστασία του οργανισμού έναντι εξωτερικών εισβολέων

Διαβάστε περισσότερα

Γενικά χαρακτηριστικά στις αρθρίτιδες

Γενικά χαρακτηριστικά στις αρθρίτιδες Γενικά χαρακτηριστικά στις αρθρίτιδες Φλεγμονώδεις αρθρίτιδες: Πόνος σε ηρεμία, βελτίωση με δραστηριότητα Εκφυλιστικές αρθροπάθειες: Πόνος με την καταπόνηση, βελτίωση με την ανάπαυση Εισβολή Απότομη: στην

Διαβάστε περισσότερα

Σακχαρώδης Διαβήτης. Ένας σύγχρονος ύπουλος εχθρός

Σακχαρώδης Διαβήτης. Ένας σύγχρονος ύπουλος εχθρός Σακχαρώδης Διαβήτης Ένας σύγχρονος ύπουλος εχθρός Φιρούζα Κουρτίδου Ειδικός Παθολόγος με μετεκπαίδευση στο Σακχαρώδη Διαβήτη Φιρούζα Κουρτίδου Ειδικός Παθολόγος Μετεκπαιδευθείσα στο Σακχαρώδη Διαβήτη Περιεχόμενα

Διαβάστε περισσότερα

Από: Ελληνικό Ίδρυμα Ρευματολογικών Ερευνών

Από: Ελληνικό Ίδρυμα Ρευματολογικών Ερευνών Από: Ελληνικό Ίδρυμα Ρευματολογικών Ερευνών Οι ρευματικές παθήσεις είναι συχνές στην αναπαραγωγική ηλικία των γυναικών. Στην πρόσφατη πανελλήνια επιδημιολογική έρευνα για τις ρευματικές παθήσεις στο γενικό

Διαβάστε περισσότερα

Συμμαχία για την υγεία - Άσκηση

Συμμαχία για την υγεία - Άσκηση Συμμαχία για την υγεία - Άσκηση Άσκηση και Αρθρίτιδα Συγγραφική ομάδα: Σταυρόπουλος- Καλίνογλου Αντώνης, PhD, Ερευνητής Τζιαμούρτας Αθανάσιος, Αναπληρωτής Καθηγητής ΤΕΦΑΑ- ΠΘ Κήτας Γεώργιος, Ιατρός Ρευματολόγος

Διαβάστε περισσότερα

Οικογενησ Μεσογειακοσ Πυρετοσ

Οικογενησ Μεσογειακοσ Πυρετοσ www.printo.it/pediatric-rheumatology/gr/intro Οικογενησ Μεσογειακοσ Πυρετοσ Έκδοση από 2016 1. ΤΙ ΕΙΝΑΙ Ο ΟΙΚΟΓΕΝΗΣ ΜΕΣΟΓΕΙΑΚΟΣ ΠΥΡΕΤΟΣ 1.1 Τι είναι; Ο Οικογενής Μεσογειακός Πυρετός (ΟΜΠ) είναι ένα γενετικά

Διαβάστε περισσότερα

Σύνδροµο Καρπιαίου Σωλήνα

Σύνδροµο Καρπιαίου Σωλήνα Σύνδροµο Καρπιαίου Σωλήνα Το σύνδροµο του καρπιαίου σωλήνα είναι µία συνήθης αιτία πόνου και διαταραχής της αισθητικότητας στα χέρια. Οφείλεται σε πίεση του µέσου νεύρου στην περιοχή του καρπού. Στην περιοχή

Διαβάστε περισσότερα

Τα οφέλη της άσκησης στην υγεία

Τα οφέλη της άσκησης στην υγεία Τα οφέλη της άσκησης στην υγεία Ο ρόλος της κίνησης είναι πολύ σημαντικός, ήδη από νωρίς στην ανάπτυξη του παιδιού Αισθησιοκινητική μάθηση Κινητική ανάπτυξη Σωματική ανάπτυξη Συναισθηματική ανάπτυξη Κοινωνική

Διαβάστε περισσότερα

Η ανάκτηση του εύρους κίνησης της άρθρωσης Η βελτίωσης της μυϊκής απόδοσης Η βελτίωσης της νευρομυϊκής λειτουργίας-ιδιοδεκτικότητας Η λειτουργική

Η ανάκτηση του εύρους κίνησης της άρθρωσης Η βελτίωσης της μυϊκής απόδοσης Η βελτίωσης της νευρομυϊκής λειτουργίας-ιδιοδεκτικότητας Η λειτουργική Η ανάκτηση του εύρους κίνησης της άρθρωσης Η βελτίωσης της μυϊκής απόδοσης Η βελτίωσης της νευρομυϊκής λειτουργίας-ιδιοδεκτικότητας Η λειτουργική επανένταξη Η ανάκτηση του εύρους κίνησης της άρθρωσης Η

Διαβάστε περισσότερα

Σχεδιασμός της θεραπευτικής άσκησης στον νερό. Παπαδημητρίου Κατερίνα Επίκουρη Καθηγήτρια ΤΕΦΑΑ, Κομοτηνής

Σχεδιασμός της θεραπευτικής άσκησης στον νερό. Παπαδημητρίου Κατερίνα Επίκουρη Καθηγήτρια ΤΕΦΑΑ, Κομοτηνής Σχεδιασμός της θεραπευτικής άσκησης στον νερό Παπαδημητρίου Κατερίνα Επίκουρη Καθηγήτρια ΤΕΦΑΑ, Κομοτηνής Τα μέρη μιας συνεδρίας θεραπευτικής άσκησης στο νερό και η σχετική χρονική τους διάρκεια Χαλάρωση

Διαβάστε περισσότερα

Μηχανικές ιδιότητες των οστών

Μηχανικές ιδιότητες των οστών Τα οστά δρουν σαν κατασκευές υποστήριξης και μεταφέρουν φορτία: h Απλή συμπίεση h Λυγισμός (φόρτιση του ενός φλοιού ελκυσμός του άλλου) h Στρέψη Μηχανικές ιδιότητες των οστών h Ισχυρότερα στη συμπίεση

Διαβάστε περισσότερα

Υγεία και Άσκηση Ειδικών Πληθυσμών ΜΚ0958. Περιεχόμενο

Υγεία και Άσκηση Ειδικών Πληθυσμών ΜΚ0958. Περιεχόμενο Υγεία και Άσκηση Ειδικών Πληθυσμών ΜΚ0958 Υπεύθυνη Μαθήματος: Χ. Καρατζαφέρη Διδάσκοντες: Χ. Καρατζαφέρη, Γ. Σακκάς,Α. Καλτσάτου 2013-2014 Διάλεξη 3 ΤΕΦΑΑ, ΠΘ Περιεχόμενο Συνδεση με τα προηγουμενα Πριν

Διαβάστε περισσότερα

Παμπελοννησιακό Ιατρικό Συνέδριο Πάτρα, 23 Οκτ. 2010

Παμπελοννησιακό Ιατρικό Συνέδριο Πάτρα, 23 Οκτ. 2010 Σπονδυλαρθροπάθειες Η σημασία της πρώιμης διάγνωσης Δαούσης Δημήτριος Λέκτορας Παθολογίας/Ρευματολογίας Ιατρική Σχολή Πανεπιστημίου Πατρών Παμπελοννησιακό Ιατρικό Συνέδριο Πάτρα, 23 Οκτ. 2010 Σπονδυλαρθροπάθειες

Διαβάστε περισσότερα

Ψυχολογία ασθενών με καρδιακή ανεπάρκεια στο Γενικό Νοσοκομείο

Ψυχολογία ασθενών με καρδιακή ανεπάρκεια στο Γενικό Νοσοκομείο Ψυχολογία ασθενών με καρδιακή ανεπάρκεια στο Γενικό Νοσοκομείο ΤΖΙΝΕΒΗ ΜΥΡΤΩ - ΧΑΤΖΗΣΤΕΦΑΝΟΥ ΦΑΝΗ ΝΟΣΗΛΕΥΤΡΙΕΣ Τ.Ε. Β & Γ ΚΑΡΔΙΟΛΟΓΙΚΗ ΚΛΙΝΙΚΗ ΙΠΠΟΚΡΑΤΕΙΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ Η καρδιακή ανεπάρκεια

Διαβάστε περισσότερα

"Η Ενίσχυση της Κοινωνικής Λειτουργικότητας του Χρόνιου Ασθενή και της Οικογένειάς του μέσα από την Κατ Οίκον Φροντίδα"

Η Ενίσχυση της Κοινωνικής Λειτουργικότητας του Χρόνιου Ασθενή και της Οικογένειάς του μέσα από την Κατ Οίκον Φροντίδα "Η Ενίσχυση της Κοινωνικής Λειτουργικότητας του Χρόνιου Ασθενή και της Οικογένειάς του μέσα από την Κατ Οίκον Φροντίδα" Σύμφωνα με τον Αμερικάνικο Ιατρικό Σύλλογο και το Σύνδεσμο Νοσηλευτών η κατ οίκον

Διαβάστε περισσότερα

ΦΥΣΙΚΟΘΕΡΑΠΕΙΑ ΣΕ ΕΙΔΙΚΟΥΣ ΠΛΗΘΥΣΜΟΥΣ ΤΡΙΤΗ ΗΛΙΚΙΑ

ΦΥΣΙΚΟΘΕΡΑΠΕΙΑ ΣΕ ΕΙΔΙΚΟΥΣ ΠΛΗΘΥΣΜΟΥΣ ΤΡΙΤΗ ΗΛΙΚΙΑ ΦΥΣΙΚΟΘΕΡΑΠΕΙΑ ΣΕ ΕΙΔΙΚΟΥΣ ΠΛΗΘΥΣΜΟΥΣ ΤΡΙΤΗ ΗΛΙΚΙΑ Μπίλλη Ευδ. Επ. Καθηγήτρια, Τμ. Φυσικοθεραπείας, ΤΕΙ Δυτική Ελλάδας Γήρανση - ορισμός Σαφής ορισμός του γήρατος δεν υπάρχει Σύμφωνα με τον Shock, το γήρας

Διαβάστε περισσότερα

www.printo.it/pediatric-rheumatology/gr/intro Majeed Έκδοση από 2016 1. ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΤΟ MAJEED 1.1 Τι είναι; Το σύνδρομο Majeed είναι ένα σπάνιο γενετικό νόσημα. Τα προσβεβλημένα παιδιά πάσχουν από χρόνια

Διαβάστε περισσότερα

Ε Ν Η Μ Ε Ρ Ω Σ Ο Υ. νεφρά

Ε Ν Η Μ Ε Ρ Ω Σ Ο Υ. νεφρά Ε Ν Η Μ Ε Ρ Ω Σ Ο Υ νεφρά νεφρών Η υψηλή αρτηριακή πίεση (υπέρταση) είναι ένα από τα δύο κύρια αίτια χρόνιας νεφρικής νόσου παγκοσμίως (το άλλο είναι ο διαβήτης). Επίσης, τα νεφρά έχουν βασικό ρόλο στη

Διαβάστε περισσότερα

Άσκηση και Αποκατάσταση Νευρομυϊκών Προβλημάτων

Άσκηση και Αποκατάσταση Νευρομυϊκών Προβλημάτων ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΧΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Άσκηση και Αποκατάσταση Νευρομυϊκών Προβλημάτων Ενότητα 2: Νευρομυϊκές παθήσεις Τίτλος: Νόσος Alzheimer Εισηγητής: Πατίκας Δ. Άδειες Χρήσης

Διαβάστε περισσότερα

να ταράξουν την λειτουργία των ιστών και των οργάνων του; α. τη θέση τους στο ανθρώπινο σώμα β. την γενικευμένη ή εξειδικευμένη δράση

να ταράξουν την λειτουργία των ιστών και των οργάνων του; α. τη θέση τους στο ανθρώπινο σώμα β. την γενικευμένη ή εξειδικευμένη δράση Ερωτήσεις κατανόησης της θεωρίας του 1 ο κεφαλαίου (συνέχεια) 1. Από τι εξαρτάται η επιβίωση του ανθρώπου και ποιοι εξωτερικοί παράγοντες θα μπορούσαν να ταράξουν την λειτουργία των ιστών και των οργάνων

Διαβάστε περισσότερα

Άσκηση σε Κλινικούς Πληθυσμούς ΜΚ1118

Άσκηση σε Κλινικούς Πληθυσμούς ΜΚ1118 Άσκηση σε Κλινικούς Πληθυσμούς ΜΚ1118 Διάλεξη 6: Οστεοπόρωση, οστεοπενία και Άσκηση Υπεύθυνος Μαθήματος: ΑΘ. ΤΖΙΑΜΟΥΡΤΑΣ, PhD Διδάσκοντες: Α. Καλτσάτου,PhD 2016-2017 Διάλεξη6 ΤΕΦΑΑ, ΠΘ ΣΎΝΔΕΣΗ ΜΕ ΤΑ ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΑ

Διαβάστε περισσότερα

Με ποια συμπτώματα μπορεί να εκδηλώνεται η κοιλιοκάκη;

Με ποια συμπτώματα μπορεί να εκδηλώνεται η κοιλιοκάκη; ΚΟΙΛΙΟΚΑΚΗ Σαββίδου Αβρόρα Η κοιλιοκάκη είναι η δυσανεξία (κάτι που ο οργανισμός δεν ανέχεται) στη γλουτένη, πρωτεΐνη που υπάρχει στο σιτάρι, το κριθάρι, τη βρώμη και τη σίκαλη. Η αντίδραση του οργανισμού

Διαβάστε περισσότερα

Οσφυαλγία-Ισχιαλγία ( Πόνος στη µέση )

Οσφυαλγία-Ισχιαλγία ( Πόνος στη µέση ) Οσφυαλγία-Ισχιαλγία ( Πόνος στη µέση ) Συντηρητική ή Χειρουργική Αντιµετώπιση Γ. Στράντζαλης Νευροχειρουργική Κλινική, Πανεπιστήµιο Αθηνών, Θεραπευτήριο Ευαγγελισµός ΓΕΝΙΚΑ Η οσφυo-ισχιαλγία ή ο «πόνος

Διαβάστε περισσότερα

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΡΕΥΜΑΤΟΛΟΓΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ & ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ ΕΝΩΣΗ ΡΕΥΜΑΤΟΛΟΓΩΝ ΕΛΛΑΔΟΣ ΗΜΕΡΑ ΑΡΘΡΙΤΙΔΑΣ

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΡΕΥΜΑΤΟΛΟΓΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ & ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ ΕΝΩΣΗ ΡΕΥΜΑΤΟΛΟΓΩΝ ΕΛΛΑΔΟΣ ΗΜΕΡΑ ΑΡΘΡΙΤΙΔΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΡΕΥΜΑΤΟΛΟΓΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ & ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ ΕΝΩΣΗ ΡΕΥΜΑΤΟΛΟΓΩΝ ΕΛΛΑΔΟΣ ΗΜΕΡΑ ΑΡΘΡΙΤΙΔΑΣ 12 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2013 TI ENNOOYME ΛΕΓΟΝΤΑΣ «ΑΡΘΡΙΤΙΔΑ» Ο όρος «ΑΡΘΡΙΤΙΔΑ» περιλαμβάνει μια ομάδα μυοσκελετικών παθήσεων

Διαβάστε περισσότερα

Νόσος του Αλτσχάιμερ και Σωματική Άσκηση. ~Φωτεινή Λέρα~ ~ΤΕΦΑΑ Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης~

Νόσος του Αλτσχάιμερ και Σωματική Άσκηση. ~Φωτεινή Λέρα~ ~ΤΕΦΑΑ Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης~ Νόσος του Αλτσχάιμερ και Σωματική Άσκηση ~Φωτεινή Λέρα~ ~ΤΕΦΑΑ Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης~ Νόσος του Αλτσχάιμερ Είναι μία αργή, θανατηφόρος ασθένεια του εγκεφάλου η οποία αποτελεί και τη

Διαβάστε περισσότερα

δύναμη και προπόνηση δύναμης προπόνηση με βάρη

δύναμη και προπόνηση δύναμης προπόνηση με βάρη δύναμη και προπόνηση δύναμης προπόνηση με βάρη ταξινόμιση της φυσικής κατάστασης Δύναμη Αντοχή φυσική κατάστασ η Ταχύτητα Ευλυγισία ποιοι ασχολούνται με την άσκηση με βάρη οι αθλητές της άρσης βαρών, οι

Διαβάστε περισσότερα

ΕΠΙΜΕΡΟΥΣ ΙΚΑΝΟΤΗΤΕΣ ΦΥΣΙΚΗΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ. Βασίλης Γιωργαλλάς Καθηγητής Φυσικής Αγωγής

ΕΠΙΜΕΡΟΥΣ ΙΚΑΝΟΤΗΤΕΣ ΦΥΣΙΚΗΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ. Βασίλης Γιωργαλλάς Καθηγητής Φυσικής Αγωγής ΕΠΙΜΕΡΟΥΣ ΙΚΑΝΟΤΗΤΕΣ ΦΥΣΙΚΗΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ Βασίλης Γιωργαλλάς Καθηγητής Φυσικής Αγωγής Αντοχή Δύναμη Επιμέρους ικανότητες Φυσικής Κατάστασης Ευκαμψία Ευλυγισία Ταχύτητα Αντοχή Αντοχή είναι η ικανότητα του

Διαβάστε περισσότερα

Νικηταράς Νικήτας αν. καθηγητής ΑΣΚΗΣΗ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ

Νικηταράς Νικήτας αν. καθηγητής ΑΣΚΗΣΗ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ Νικηταράς Νικήτας αν. καθηγητής ΑΣΚΗΣΗ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ Η άσκηση - φυσική δραστηριότητα περιέχει: Τον αθλητισμό όχι τον πρωταθλητισμό Την ήπια και μέτρια άσκηση στον ελεύθερο χρόνο (παιχνίδι, περπάτημα, ποδηλασία,

Διαβάστε περισσότερα

ΝΕΥΡΟΜΥΙΚΕΣ ΠΑΘΗΣΕΙΣ ΑΝΔΡΙΤΣΟΠΟΥΛΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΓΑΣΤΡΕΝΤΕΡΟΛΟΓΟΣ - ΗΠΑΤΟΛΟΓΟΣ

ΝΕΥΡΟΜΥΙΚΕΣ ΠΑΘΗΣΕΙΣ ΑΝΔΡΙΤΣΟΠΟΥΛΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΓΑΣΤΡΕΝΤΕΡΟΛΟΓΟΣ - ΗΠΑΤΟΛΟΓΟΣ ΝΕΥΡΟΜΥΙΚΕΣ ΠΑΘΗΣΕΙΣ ΑΝΔΡΙΤΣΟΠΟΥΛΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΓΑΣΤΡΕΝΤΕΡΟΛΟΓΟΣ - ΗΠΑΤΟΛΟΓΟΣ ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΤΑ ΝΕΥΡΟΜΥΙΚΑ ΝΟΣΗΜΑΤΑ? Τα νευρομυϊκά νοσήματα είναι ασθένειες που ενώ εμφανίζουν μεγάλη ετερογένεια στην κλινική

Διαβάστε περισσότερα

Νοσολογία_Νοσ. 1201 Παθήσεις των Αρθρώσεων και Οστών. C.D.A. Εβδ.9

Νοσολογία_Νοσ. 1201 Παθήσεις των Αρθρώσεων και Οστών. C.D.A. Εβδ.9 1.Γενικά περί Ρευµατικών Νοσηµάτων 2.Συστηµατικός Ερυθηµατώδης Λύκος ( Σ. Ε. Λ.) 3. Ρευµατοειδής Αρθρίτιδα 4. Οστεοαρθρίτιδα 5. Σκληρόδερµα, Προοδευτική Συστηµατική Σκλήρυνση 01/15 1.Γενικά περί Ρευµατικών

Διαβάστε περισσότερα

ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΑΜΥΝΑΣ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟΥ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΥ

ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΑΜΥΝΑΣ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟΥ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΥ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΑΜΥΝΑΣ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟΥ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΥ Η πρώτη γραπτή αναφορά στο φαινόμενο της ανοσίας μπορεί να αναζητηθεί στον Θουκυδίδη, τον μεγάλο ιστορικό του Πελοποννησιακού Πολέμου Ανάπτυξη και επιβίωση o

Διαβάστε περισσότερα

Φλεγμονωδης πολυσυστηματικη αυτόάνοση νοσος που αφορα συχνοτερα νεες γυναικες αναπαραγωγικης ηλικιας.

Φλεγμονωδης πολυσυστηματικη αυτόάνοση νοσος που αφορα συχνοτερα νεες γυναικες αναπαραγωγικης ηλικιας. Φλεγμονωδης πολυσυστηματικη αυτόάνοση νοσος που αφορα συχνοτερα νεες γυναικες αναπαραγωγικης ηλικιας. Ηλίας Κουρής - Ρευματολόγος Η κλινική εικόνα της πάθησης περιλαμβάνει την παρουσια γενικων συμπτωματων

Διαβάστε περισσότερα

Άσκηση στο Σακχαρώδη Διαβήτη

Άσκηση στο Σακχαρώδη Διαβήτη Άσκηση στο Σακχαρώδη Διαβήτη Δρ Παναγιώτης Β. Τσακλής ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ Εργαστήριο Εµβιοµηχανικής & Εργονοµίας Άσκηση?? «Η άσκηση παίζει καθοριστικό ρόλο στην αντιµετώπιση του διαβήτη» Βελτιώνει τη δράση της ινσουλίνης

Διαβάστε περισσότερα

Εισαγωγή στην άσκηση με αντίσταση. Ισομετρική Ενδυνάμωση. Δρ. Φουσέκης Κων/νος. Καθηγητής Εφαρμογών. Kων/νος Φουσέκης, Καθηγητης Εφ.

Εισαγωγή στην άσκηση με αντίσταση. Ισομετρική Ενδυνάμωση. Δρ. Φουσέκης Κων/νος. Καθηγητής Εφαρμογών. Kων/νος Φουσέκης, Καθηγητης Εφ. Εισαγωγή στην άσκηση με αντίσταση Ισομετρική Ενδυνάμωση Δρ. Φουσέκης Κων/νος. Καθηγητής Εφαρμογών Άσκηση με αντίσταση Αντίσταση με αντίσταση είναι μια ενεργητική εκγύμναση (δυναμική ή στατική μυϊκή συστολή)

Διαβάστε περισσότερα

ΣΤΗΛΗ Α Αντιβιοτικό Αντισώματα ιντερφερόνες Τ- Τ- (αντιγόνα) κυτταροτοξικά βοηθητικά Τοξίνες Vibrio cholera

ΣΤΗΛΗ Α Αντιβιοτικό Αντισώματα ιντερφερόνες Τ- Τ- (αντιγόνα) κυτταροτοξικά βοηθητικά Τοξίνες Vibrio cholera Α1. 1. β Βιολογία ΘΕΜΑ Α γενιικής παιιδείίας 2. γ 3. γ 4. γ 5. δ Α2. ΣΤΗΛΗ Α Αντιβιοτικό Αντισώματα ιντερφερόνες Τ- Τ- (αντιγόνα) κυτταροτοξικά βοηθητικά Τοξίνες Vibrio cholera Ηπατίτιδα C + Candida albicans

Διαβάστε περισσότερα

Πρότυπα περίθαλψης (ΠΠ) για ανθρώπους με ρευματοειδή αρθρίτιδα

Πρότυπα περίθαλψης (ΠΠ) για ανθρώπους με ρευματοειδή αρθρίτιδα Πρότυπα περίθαλψης (ΠΠ) για ανθρώπους με ρευματοειδή αρθρίτιδα Μετάφρασ η σε: Ολοκληρώθ ηκε από: Email: ΠΠ 1 Οι άνθρωποι με συμπτώματα ρευματοειδούς αρθρίτιδας (ΡΑ) θα πρέπει να έχουν έγκαιρη πρόσβαση

Διαβάστε περισσότερα

Πρόταση Εργομετρικής Αξιολόγησης παιδιών σε Ακαδημίες

Πρόταση Εργομετρικής Αξιολόγησης παιδιών σε Ακαδημίες Πρόταση Εργομετρικής Αξιολόγησης παιδιών σε Ακαδημίες Εισαγωγή Η ολοένα αυξανόμενη εισροή παιδιών και εφήβων στον χώρο του αθλητισμού αλλά και η συστηματικά διογκούμενη αναλογία παιδιών και εφήβων με χρόνια

Διαβάστε περισσότερα

Διάλεξη 9η Οργανικά Νοσήματα: Αρθρίτιδα, Αναιμία

Διάλεξη 9η Οργανικά Νοσήματα: Αρθρίτιδα, Αναιμία ΕΠΕΑΕΚ: ΑΝΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΣΠΟΥΔΩΝ ΤΟΥ ΤΕΦΑΑ, ΠΘ ΑΥΤΕΠΙΣΤΑΣΙΑ Διάλεξη 9η Οργανικά Νοσήματα: Αρθρίτιδα, Αναιμία Κοκαρίδας Δημήτριος Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας ΤΕΦΑΑ, Τρίκαλα Αρθρίτιδα Η αρθρίτιδα είναι

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΑΒΗΤΙΚΟ ΠΟΔΙ ΚΑΙ ΜΑΓΝΗΤΙΚΟΣ ΣΥΝΤΟΝΙΣΜΟΣ. Κ. ΛΥΜΠΕΡΟΠΟΥΛΟΣ Διευθυντής Γ.Ν.Α. «Γ. Γεννηματάς»

ΔΙΑΒΗΤΙΚΟ ΠΟΔΙ ΚΑΙ ΜΑΓΝΗΤΙΚΟΣ ΣΥΝΤΟΝΙΣΜΟΣ. Κ. ΛΥΜΠΕΡΟΠΟΥΛΟΣ Διευθυντής Γ.Ν.Α. «Γ. Γεννηματάς» ΔΙΑΒΗΤΙΚΟ ΠΟΔΙ ΚΑΙ ΜΑΓΝΗΤΙΚΟΣ ΣΥΝΤΟΝΙΣΜΟΣ Κ. ΛΥΜΠΕΡΟΠΟΥΛΟΣ Διευθυντής Γ.Ν.Α. «Γ. Γεννηματάς» ΔΙΑΒΗΤΙΚΟ ΠΟΔΙ Οι επιπλοκές του διαβήτη στον άκρο πόδα αποτελούν μια από τις συχνότερες αιτίες: νοσηρότητας,

Διαβάστε περισσότερα

Μήπως έχω µεγαλακρία; Πώς θα το καταλάβω;

Μήπως έχω µεγαλακρία; Πώς θα το καταλάβω; Μήπως έχω µεγαλακρία; Πώς θα το καταλάβω; MegalakriaBroshure.indd 1 17/11/2010 1:27:39 μμ Η Πανελλήνια Ένωση Σπανίων Παθήσεων (Π.Ε.Σ.ΠΑ) είναι ο μόνος φορέας, μη κερδοσκοπικό σωματείο, συλλόγων ασθενών

Διαβάστε περισσότερα

Στυλιανή Ανή Χρόνη, Ph.D. Λέκτορας ΤΕΦΑΑ, ΠΘ, Τρίκαλα

Στυλιανή Ανή Χρόνη, Ph.D. Λέκτορας ΤΕΦΑΑ, ΠΘ, Τρίκαλα ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΦΥΣΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ & ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΤΟ ΓΥΝΑΙΚΕΙΟ ΦΥΛΟ ΣΤΟΝ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟ Στυλιανή Ανή Χρόνη, Ph.D. Λέκτορας ΤΕΦΑΑ, ΠΘ, Τρίκαλα ΕΠΕΑΕΚ: ΠΡΟΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΘΕΜΑΤΑ ΦΥΛΟΥ ΚΑΙ

Διαβάστε περισσότερα

www.printo.it/pediatric-rheumatology/cy/intro Το σύνδρομο Blau Έκδοση από 2016 1. ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΣΥΝΔΡΟΜΟ BLAU / ΝΕΑΝΙΚΗ ΣΑΡΚΟΕΙΔΩΣΗ 1.1 Τι είναι; Το σύνδρομο Blau είναι ένα γενετικό νόσημα που χαρακτηρίζεται

Διαβάστε περισσότερα

Αν. Καθηγήτρια Ε. Λαμπρινουδάκη

Αν. Καθηγήτρια Ε. Λαμπρινουδάκη Αν. Καθηγήτρια Ε. Λαμπρινουδάκη upadate swfobject.embedswf('/plugins/content/avreloaded/mediaplayer.swf','avreloaded0','400',' 320','7.0.14','/plugins/content/avreloaded/expressinstall.swf', {file:'http://www.aretaieio-obgyn.com/images/stories/videos/emino.flv',width:'400',height:'

Διαβάστε περισσότερα

Φλεγμονή. Α. Χατζηγεωργίου Επίκουρος Καθηγητής Φυσιολογίας Ιατρικής Σχολής ΕΚΠΑ

Φλεγμονή. Α. Χατζηγεωργίου Επίκουρος Καθηγητής Φυσιολογίας Ιατρικής Σχολής ΕΚΠΑ Φλεγμονή Α. Χατζηγεωργίου Επίκουρος Καθηγητής Φυσιολογίας Ιατρικής Σχολής ΕΚΠΑ Μη ειδική ανοσολογική άμυνα ΑΝΑΤΟΜΙΚΟΙ ΦΡΑΓΜΟΙ Φυσικοί: δέρμα, βλεννογόνοι, βλέννα, βήχας Χημικοί: λυσοζύμη, αντιμικροβιακά

Διαβάστε περισσότερα

Κινησιοθεραπεία: Ασκήσεις ενδυνάμωσης ΙΕΚ ΡΕΘΥΜΝΟΥ: ΒΟΗΘΟΣ ΦΥΣΙΚΟΘΕΡΑΠΕΙΑΣ Γεωργία Α. Λιουδάκη, M.Sc., NDT, PT

Κινησιοθεραπεία: Ασκήσεις ενδυνάμωσης ΙΕΚ ΡΕΘΥΜΝΟΥ: ΒΟΗΘΟΣ ΦΥΣΙΚΟΘΕΡΑΠΕΙΑΣ Γεωργία Α. Λιουδάκη, M.Sc., NDT, PT Κινησιοθεραπεία: Ασκήσεις ενδυνάμωσης ΙΕΚ ΡΕΘΥΜΝΟΥ: ΒΟΗΘΟΣ ΦΥΣΙΚΟΘΕΡΑΠΕΙΑΣ Γεωργία Α. Λιουδάκη, M.Sc., NDT, PT Ορισμός άσκησης αντίστασης Οποιοδήποτε είδος ενεργητικής άσκησης στο οποίο υπάρχει εξωτερική

Διαβάστε περισσότερα

που φιλοξενεί τα όργανα του ανθρώπινου οργανισμού. Ένα υγειές σύστημα με ισχυρά οστά είναι απαραίτητο για την γενική υγεία και ποιότητα ζωής.

που φιλοξενεί τα όργανα του ανθρώπινου οργανισμού. Ένα υγειές σύστημα με ισχυρά οστά είναι απαραίτητο για την γενική υγεία και ποιότητα ζωής. ΕΡΓΑΣΙΑ ΣΤΗ ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΤΙΤΛΟΣ : ΟΙ ΠΑΘΗΣΕΙΣ ΤΩΝ ΟΣΤΩΝ ΚΑΙ ΤΑ ΑΙΤΙΑ ΠΟΥ ΤΙΣ ΠΡΟΚΑΛΟΥΝ! Εισαγωγή : Τα οστά είναι το σπίτι για να μείνουμε, είναι η στέγη που φιλοξενεί τα όργανα του ανθρώπινου οργανισμού. Ένα

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΜΑ 1 Ο ΜΑΘΗΜΑ / ΤΑΞΗ : ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΣΕΙΡΑ: ΘΕΡΙΝΑ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: 10/11/2013

ΘΕΜΑ 1 Ο ΜΑΘΗΜΑ / ΤΑΞΗ : ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΣΕΙΡΑ: ΘΕΡΙΝΑ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: 10/11/2013 ΜΑΘΗΜΑ / ΤΑΞΗ : ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΣΕΙΡΑ: ΘΕΡΙΝΑ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: 10/11/2013 ΘΕΜΑ 1 Ο Να επιλέξετε την φράση που συμπληρώνει ορθά κάθε μία από τις ακόλουθες προτάσεις: 1. Οι αποικοδομητές είναι:

Διαβάστε περισσότερα

ΜΑΘΗΜΑ / ΤΑΞΗ : ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ / Γ ΛΥΚΕΙΟΥ (ΘΕΡΙΝΑ) ΣΕΙΡΑ: ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: 15/11/2015

ΜΑΘΗΜΑ / ΤΑΞΗ : ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ / Γ ΛΥΚΕΙΟΥ (ΘΕΡΙΝΑ) ΣΕΙΡΑ: ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: 15/11/2015 ΜΑΘΗΜΑ / ΤΑΞΗ : ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ / Γ ΛΥΚΕΙΟΥ (ΘΕΡΙΝΑ) ΣΕΙΡΑ: ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: 15/11/2015 ΘΕΜΑ Α Να επιλέξετε την φράση που συμπληρώνει ορθά κάθε μία από τις ακόλουθες προτάσεις: Α1. Η φαγοκυττάρωση

Διαβάστε περισσότερα

Αιτιοπαθογένεια της νόσου

Αιτιοπαθογένεια της νόσου Νόσος ALZHEΪMER Η νόσος Alzheϊmer είναι η συνηθέστερη & περισσότερο σημαντική εκφυλιστική πάθηση του εγκεφάλου. Μπορεί να εμφανισθεί σε οποιαδήποτε περίοδο της ενήλικης ζωής & κυρίως σε άτομα άνω των 50

Διαβάστε περισσότερα

Τα αποτελέσματά μας δεν αποτελούν ελεγχόμενη μελέτη ή κλινική δοκιμή, αλλά στοιχεία μητρώου των ασθενών μας.

Τα αποτελέσματά μας δεν αποτελούν ελεγχόμενη μελέτη ή κλινική δοκιμή, αλλά στοιχεία μητρώου των ασθενών μας. CUMMULATINE SUCCESS SCORE % ΙΣΧΙΟ CUMMULATINE SUCCESS RATE % YΛΙΚΟ ΠΡΩΤΟΚΟΛΛΟΥ ΑΣΘΕΝΕΙΣ 42 ΑΝΔΡΕΣ 16 ΓΥΝΑΙΚΕΣ 26 ΗΛΙΚΙΑ 63.1 (42-92) ΥΨΟΣ 171 (162-191) Δ.Μ.Σ 36 (22-47) Το ποσοστό των ασθενών που αναφέρουν

Διαβάστε περισσότερα

Από τον Κώστα κουραβανα

Από τον Κώστα κουραβανα Από τον Κώστα κουραβανα Περιεχόμενα Γενικός ορισμός παχυσαρκίας Ορμονικοί-Γονιδιακοί-παράγοντες Επιπτώσεις στην υγεία Θεραπεία-Δίαιτα Γενικός ορισμός παχυσαρκίας Παχυσαρκία είναι κλινική κατάσταση στην

Διαβάστε περισσότερα

www.printo.it/pediatric-rheumatology/cy/intro Συνδρομο Papa Έκδοση από 2016 1. ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΤΟ PAPA 1.1 Τι είναι; Ο ακρωνύμιο PAPA προέρχεται από τις λέξεις Pyogenic Arthritis, Pyoderma gangrenosum and Acne

Διαβάστε περισσότερα

Οστεοπόρωση. Διάγνωση, πρόληψη και θεραπεία. Δρ. Χρήστος Κ. Γιαννακόπουλος Ορθοπαιδικός Χειρουργός

Οστεοπόρωση. Διάγνωση, πρόληψη και θεραπεία. Δρ. Χρήστος Κ. Γιαννακόπουλος Ορθοπαιδικός Χειρουργός Οστεοπόρωση Διάγνωση, πρόληψη και θεραπεία Δρ. Χρήστος Κ. Γιαννακόπουλος Ορθοπαιδικός Χειρουργός Η οστεοπόρωση είναι πιο συχνή από τις παθήσεις της καρδιάς και των πνευμόνων Οστεοπόρωση: Η σιωπηλή επιδημία

Διαβάστε περισσότερα

Simponi (γολιμουμάμπη)

Simponi (γολιμουμάμπη) EMA/792301/2018 EMEA/H/C/000992 Περίληψη EPAR για το κοινό Ανασκόπηση του Simponi και αιτιολογικό έγκρισης στην ΕΕ Τι είναι το Simponi και σε ποιες περιπτώσεις χρησιμοποιείται; Το Simponi είναι αντιφλεγμονώδες

Διαβάστε περισσότερα

Υγεία και Άσκηση Ειδικών Πληθυσμών ΜΚ0958

Υγεία και Άσκηση Ειδικών Πληθυσμών ΜΚ0958 Υγεία και Άσκηση Ειδικών Πληθυσμών ΜΚ0958 Διάλεξη 5: Σακχαρώδης Διαβήτης και Άσκηση Υπεύθυνη Μαθήματος: Χ. Καρατζαφέρη Διδάσκοντες: Χ. Καρατζαφέρη, Γ. Σακκάς, Α. Καλτσάτου 2013-2014 Διάλεξη 5 ΤΕΦΑΑ, ΠΘ

Διαβάστε περισσότερα

Τι είναι οστεοπόρωση;

Τι είναι οστεοπόρωση; Τι είναι οστεοπόρωση; Η οστεοπόρωση είναι χρόνια πάθηση του μεταβολισμού των οστών, κατά την οποία παρατηρείται σταδιακή μείωση της πυκνότητας και της ποιότητάς τους, ώστε αυτά με την πάροδο του χρόνου

Διαβάστε περισσότερα

Είναι γνωστό πόσο μεγάλο ρόλο παίζει το ισοκινητικό δυναμόμετρο στην φάση της

Είναι γνωστό πόσο μεγάλο ρόλο παίζει το ισοκινητικό δυναμόμετρο στην φάση της - ΠΡΟΛΗΨΗ - ΓΡΗΓΟΡΗ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ - ΒΕΛΤΙΩΣΗ ΑΘΛΗΤΙΚΩΝ ΕΠΙΔΟΣΕΩΝ Το ισοκινητικό δυναμόμετρο είναι μονάδα υψηλής τεχνολογίας, συνδεδεμένη με ηλεκτρονικό υπολογιστή, ο οποίος αξιολογεί και συγκρίνει τις αρθρώσεις

Διαβάστε περισσότερα

Χειρουργική Θεραπεία των Οστεοπορωτικών Καταγμάτων

Χειρουργική Θεραπεία των Οστεοπορωτικών Καταγμάτων Χειρουργική Θεραπεία των Οστεοπορωτικών Καταγμάτων Η εμφάνιση καταγμάτων αποτελεί την κυριότερη επιπλοκή της οστεοπόρωσης. Τα περισσότερα κατάγματα επουλώνονται χωρίς να υπάρχει ανάγκη χειρουργικής επέμβασης,

Διαβάστε περισσότερα

Μειώστε τον κίνδυνο για πρόωρο θάνατο µε τα Ωµέγα-3

Μειώστε τον κίνδυνο για πρόωρο θάνατο µε τα Ωµέγα-3 Μειώστε τον κίνδυνο για πρόωρο θάνατο µε τα Ωµέγα-3 Για χρόνια, οι καταναλωτές µαθαίνουν για τα οφέλη της µείωσης των καρδιαγγειακών παθήσεων µε τη λήψη ωµέγα-3 λιπαρών οξέων. Αυτή η άποψη έχει επικρατήσει,

Διαβάστε περισσότερα

Μυϊκές θλάσεις και αποκατάσταση ΠΗΔΟΥΛΑΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΤΕΦΑΑ ΚΟΜΟΤΙΝΗΣ

Μυϊκές θλάσεις και αποκατάσταση ΠΗΔΟΥΛΑΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΤΕΦΑΑ ΚΟΜΟΤΙΝΗΣ Μυϊκές θλάσεις και αποκατάσταση ΠΗΔΟΥΛΑΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΤΕΦΑΑ ΚΟΜΟΤΙΝΗΣ Ορισμός : Οξεία μυϊκή θλάση ορίζεται η ρήξη των μυϊκών ινών στο μυ η οποία είναι αποτέλεσμα εφαρμογής υπέρμετρης ξαφνικής δύναμης στο μυ

Διαβάστε περισσότερα

ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ & ΥΛΟΠΟΙΗΣΗ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ ΑΣΚΗΣΗΣ ΣΤΗΝ ΟΣΤΕΟΠΟΡΩΣΗ. Ευάγγελος Αλμπανίδης Ph.D., Καθηγητής

ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ & ΥΛΟΠΟΙΗΣΗ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ ΑΣΚΗΣΗΣ ΣΤΗΝ ΟΣΤΕΟΠΟΡΩΣΗ. Ευάγγελος Αλμπανίδης Ph.D., Καθηγητής ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ & ΥΛΟΠΟΙΗΣΗ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ ΑΣΚΗΣΗΣ ΣΤΗΝ ΟΣΤΕΟΠΟΡΩΣΗ Ευάγγελος Αλμπανίδης Ph.D., Καθηγητής Άσκηση & Οστεοπόρωση Η άσκηση συντελεί στην απόκτηση μεγαλύτερης κορυφαίας οστικής πυκνότητας Η άσκηση

Διαβάστε περισσότερα

- Η σπονδυλοδεσία γίνεται σε πέντε στάδια αποκατάστασης:

- Η σπονδυλοδεσία γίνεται σε πέντε στάδια αποκατάστασης: Αποκατάσταση - Sport rehabilitation and pain management Η σπονδυλοδεσία σε επαγγελματία αθλητή (spinal fusion) Η σπονδυλοδεσία είναι γενικά μια έσχατη λύση για τον αθλητή με δισκογενή πόνο και θα πρέπει

Διαβάστε περισσότερα

ΜΑΛΛΙΟΥ Β.

ΜΑΛΛΙΟΥ Β. Γιατί θεραπευτική άσκηση; Βελτίωση της λειτουργικότητας Βελτίωση της κίνησης Περιορισμό των συμπτωμάτων Τα είδη άσκησης που πρέπει να περιλαμβάνει ένα θεραπευτικό πρόγραμμα Τι πρέπει να γίνει; Αξιολόγηση

Διαβάστε περισσότερα

2 ο Πρότυπο Πειραματικό Γενικό Λύκειο Αθηνών

2 ο Πρότυπο Πειραματικό Γενικό Λύκειο Αθηνών 2 ο Πρότυπο Πειραματικό Γενικό Λύκειο Αθηνών 4 η ομάδα: ΤΑ ΟΦΕΛΗ ΤΗΣ ΑΣΚΗΣΗΣ ΣΤΗΝ ΥΓΕΙΑ: ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΣΤΗ ΓΗΡΑΝΣΗ και ΣΤΗ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ Κόντου Κλαυδία Λέκκας Λευτέρης Λιοπούλου Ιωαννέτα Γκούνεβα Ιολίτα Άγχος και

Διαβάστε περισσότερα

1 -Μέγιστη Επανάληψη (1-ΜΕ) Ηλίας Σµήλιος, Ph.D. Βελτίωση ή ιατήρηση της Φυσικής Κατάστασης. Φυσική Κατάσταση

1 -Μέγιστη Επανάληψη (1-ΜΕ) Ηλίας Σµήλιος, Ph.D. Βελτίωση ή ιατήρηση της Φυσικής Κατάστασης. Φυσική Κατάσταση Βασικά Στοιχεία και Έννοιες της Άσκησης µε Βάρη Φυσική Κατάσταση Το σύνολο των φυσικών ικανοτήτων που καθορίζουν την επίδοση Ηλίας Σµήλιος, Ph.D. Μαζικός Αθλητισµός Βελτίωση ή ιατήρηση της Φυσικής Κατάστασης

Διαβάστε περισσότερα

Διάλεξη 13η Πολιομυελίτιδα - Ακρωτηριασμοί

Διάλεξη 13η Πολιομυελίτιδα - Ακρωτηριασμοί ΕΠΕΑΕΚ: ΑΝΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΣΠΟΥΔΩΝ ΤΟΥ ΤΕΦΑΑ, ΠΘ ΑΥΤΕΠΙΣΤΑΣΙΑ Διάλεξη 13η Πολιομυελίτιδα - Ακρωτηριασμοί Κοκαρίδας Δημήτριος Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας ΤΕΦΑΑ, Τρίκαλα Πολιομυελίτιδα Νόσος που οφείλεται

Διαβάστε περισσότερα

ΟΛΙΚΗ ΑΡΘΡΟΠΛΑΣΤΙΚΗ ΙΣΧΊΟΥ ΤΥΠΟΥ ΑΝΤΙΚΑΤΑΣΤΑΣΕΩΣ ΕΠΙΦΑΝΕΙΑΣ ΜΙΑ ΝΕΑ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΣΤΗΝ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΗΣ ΑΡΘΡΩΣΕΩΣ ΤΟΥ ΙΣΧΙΟΥ

ΟΛΙΚΗ ΑΡΘΡΟΠΛΑΣΤΙΚΗ ΙΣΧΊΟΥ ΤΥΠΟΥ ΑΝΤΙΚΑΤΑΣΤΑΣΕΩΣ ΕΠΙΦΑΝΕΙΑΣ ΜΙΑ ΝΕΑ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΣΤΗΝ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΗΣ ΑΡΘΡΩΣΕΩΣ ΤΟΥ ΙΣΧΙΟΥ ΟΛΙΚΗ ΑΡΘΡΟΠΛΑΣΤΙΚΗ ΙΣΧΊΟΥ ΤΥΠΟΥ ΑΝΤΙΚΑΤΑΣΤΑΣΕΩΣ ΕΠΙΦΑΝΕΙΑΣ ΜΙΑ ΝΕΑ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΣΤΗΝ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΗΣ ΑΡΘΡΩΣΕΩΣ ΤΟΥ ΙΣΧΙΟΥ Του Δρ. Κωνσταντίνου Δ. Στρατηγού Δ/ντού Ορθοπαιδικής Επανορθωτικής Χειρουργικής

Διαβάστε περισσότερα

ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΠΡΟΣΛΗΨΗ ΘΡΕΠΤΙΚΕΣ ΑΠΑΙΤΗΣΕΙΣ

ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΠΡΟΣΛΗΨΗ ΘΡΕΠΤΙΚΕΣ ΑΠΑΙΤΗΣΕΙΣ Περιορισμοί της άσκησης σε άτομα με ΣΔ Παναγιώτης Β. Τσακλής PhD Καθηγητής Εµβιοµηχανικής Τµ Φυσικοθεραπείας - ΑΤΕΙΘ Dept Mechanical Engineering Fibers & Polymers Lab Massachusetts Institute of Technology

Διαβάστε περισσότερα

Η ΑΝΤΟΧΗ ΣΤΟ ΠΟΔΟΣΦΑΙΡΟ ΜΗΤΡΟΤΑΣΙΟΣ ΜΙΧΑΛΗΣ UEFA B

Η ΑΝΤΟΧΗ ΣΤΟ ΠΟΔΟΣΦΑΙΡΟ ΜΗΤΡΟΤΑΣΙΟΣ ΜΙΧΑΛΗΣ UEFA B Η ΑΝΤΟΧΗ ΣΤΟ ΠΟΔΟΣΦΑΙΡΟ ΜΗΤΡΟΤΑΣΙΟΣ ΜΙΧΑΛΗΣ UEFA B ΟΡΙΣΜΟΣ Γενικά με τον όρο αντοχή εννοούμε την φυσική (σωματική) και ψυχική ανθεκτικότητα του παίκτη στην κόπωση σε επιβαρύνσεις μεγάλης διάρκειας και

Διαβάστε περισσότερα

όλοι αναπνευστική οδός στομάχι στόμα

όλοι αναπνευστική οδός στομάχι στόμα κεράτινη στιβάδα περιέχει σμήγμα λιπαρά οξέα Μηχανισμοί που παρεμποδίζουν την είσοδο Δέρμα περιέχει ιδρώτας φυσιολογική μικροχλωρίδα λυσοζύμη γαλακτικό οξύ μικροοργανισμών Βλεννογόνοι όλοι αναπνευστική

Διαβάστε περισσότερα

Ανεπαρκεια Του Ανταγωνιστη Του Υποδοχεα Τησ L-1 (DIRA )

Ανεπαρκεια Του Ανταγωνιστη Του Υποδοχεα Τησ L-1 (DIRA ) www.printo.it/pediatric-rheumatology/gr/intro Ανεπαρκεια Του Ανταγωνιστη Του Υποδοχεα Τησ L-1 (DIRA ) Έκδοση από 2016 1. ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΤΟ DIRA 1.1 Τι είναι; Η ανεπάρκεια του ανταγωνιστή του υποδοχέα της IL-1

Διαβάστε περισσότερα

Ρευματικός Πυρετός και Μεταστρεπτοκοκκική Αντιδραστική Αρθρίτιδα

Ρευματικός Πυρετός και Μεταστρεπτοκοκκική Αντιδραστική Αρθρίτιδα www.printo.it/pediatric-rheumatology/gr/intro Ρευματικός Πυρετός και Μεταστρεπτοκοκκική Αντιδραστική Αρθρίτιδα Έκδοση από 2016 1. ΤΙ ΕΙΝΑΙ Ο ΡΕΥΜΑΤΙΚΟΣ ΠΥΡΕΤΟΣ 1.1 Τι είναι; Ο ρευματικός πυρετός είναι

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΟ 1 ο ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΟ 1 ο ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΟ 1 ο ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΘΕΜΑ 1 ο Α. Ερωτήσεις πολλαπλής επιλογής 1. γ 2. α 3. β 4. δ 5. δ Β. Ερωτήσεις σωστού - λάθους 1. Σωστό 2. Λάθος 3. Λάθος 4. Λάθος 5. Σωστό ΘΕΜΑ

Διαβάστε περισσότερα

Προπόνηση των άλλων φυσικών ικανοτήτων

Προπόνηση των άλλων φυσικών ικανοτήτων Προπόνηση των άλλων φυσικών ικανοτήτων ΕΥΛΥΓΙΣΙΑ ΕΥΛΥΓΙΣΙΑ: Είναι μία ιδιότητα που βασίζεται στην κινητικότητα των αρθρώσεων. Είναι η ικανότητα εκτέλεσης κινήσεων σε μεγάλη έκταση, μεγαλύτερη από τη συνηθισμένη.

Διαβάστε περισσότερα

Χειρουργική Θεραπεία της Οστεοαρθρίτιδας

Χειρουργική Θεραπεία της Οστεοαρθρίτιδας Χειρουργική Θεραπεία της Οστεοαρθρίτιδας Η οστεοαρθρίτιδα αντιμετωπίζεται χειρουργικά όταν: α) η καταστροφή του αρθρικού χόνδρου είναι ολοκληρωτική, β) όταν υπάρχουν σημαντικά συμπτώματα, όπως πόνος ή

Διαβάστε περισσότερα

Παιδιά και νέοι με χρόνια προβλήματα υγείας και ειδικές ανάγκες. Σύγχρονες ιατρικές θεωρήσεις και ελληνική πραγματικότητα.

Παιδιά και νέοι με χρόνια προβλήματα υγείας και ειδικές ανάγκες. Σύγχρονες ιατρικές θεωρήσεις και ελληνική πραγματικότητα. Παιδιά και νέοι με χρόνια προβλήματα υγείας και ειδικές ανάγκες. Σύγχρονες ιατρικές θεωρήσεις και ελληνική πραγματικότητα. Μαρία Φωτουλάκη Επίκουρη καθηγήτρια Παιδιατρικής-Παιδιατρικής Γαστρεντερολογίας

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΩΤΟΚΟΛΛΑ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗΣ ΑΣΚΗΣΗΣ ΣΤΙΣ ΔΥΣΛΙΠΙΔΑΙΜΙΕΣ

ΠΡΩΤΟΚΟΛΛΑ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗΣ ΑΣΚΗΣΗΣ ΣΤΙΣ ΔΥΣΛΙΠΙΔΑΙΜΙΕΣ ΠΡΩΤΟΚΟΛΛΑ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗΣ ΑΣΚΗΣΗΣ ΣΤΙΣ ΔΥΣΛΙΠΙΔΑΙΜΙΕΣ Η δυσλιπιδαιμία χαρακτηρίζει τις μη φυσιολογικές συγκεντρώσεις λιπιδίων και λιποπρωτεϊνών στο αίμα. Ορίζεται περαιτέρω ως η ύπαρξη αυξημένων συγκεντρώσεων

Διαβάστε περισσότερα

Παθητικά στοιχεία. Οστά. Αρθρ. χόνδροι. Πολύπλοκη κατασκευή. Σύνδεσμοι τένοντες. Ενεργητικά στοιχεία. Ανομοιογενή βιολογικά υλικά.

Παθητικά στοιχεία. Οστά. Αρθρ. χόνδροι. Πολύπλοκη κατασκευή. Σύνδεσμοι τένοντες. Ενεργητικά στοιχεία. Ανομοιογενή βιολογικά υλικά. Κινησιοθεραπεία Ιδιότητες Υλικών 1 ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΑΝΤΟΧΗΣ ΥΛΙΚΩΝ Ανθρώπινο σώμα Παθητικά στοιχεία Οστά Αρθρ. χόνδροι Πολύπλοκη κατασκευή Σύνδεσμοι τένοντες Ανομοιογενή βιολογικά υλικά Ενεργητικά στοιχεία Μύες

Διαβάστε περισσότερα

Η ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΗ ΣΤΗΝ ΜΕΛΕΤΗ ΤΩΝ ΦΛΕΓΜΟΝΩΝ ΣΤΟ ΔΙΑΒΗΤΙΚΟ ΠΟΔΙ. Κ. ΛΥΜΠΕΡΟΠΟΥΛΟΣ Διευθυντής Γ.Ν.Α. «Γ. Γεννηματάς»

Η ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΗ ΣΤΗΝ ΜΕΛΕΤΗ ΤΩΝ ΦΛΕΓΜΟΝΩΝ ΣΤΟ ΔΙΑΒΗΤΙΚΟ ΠΟΔΙ. Κ. ΛΥΜΠΕΡΟΠΟΥΛΟΣ Διευθυντής Γ.Ν.Α. «Γ. Γεννηματάς» Η ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΗ ΣΤΗΝ ΜΕΛΕΤΗ ΤΩΝ ΦΛΕΓΜΟΝΩΝ ΣΤΟ ΔΙΑΒΗΤΙΚΟ ΠΟΔΙ Κ. ΛΥΜΠΕΡΟΠΟΥΛΟΣ Διευθυντής Γ.Ν.Α. «Γ. Γεννηματάς» ΔΙΑΒΗΤΙΚΟ ΠΟΔΙ Η ανάπτυξη φλεγμονής στο διαβητικό άκρο πόδα αποτελεί μια από τις συχνότερες

Διαβάστε περισσότερα

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΝΕΦΡΟΛΟΓΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΝΕΦΡΟΛΟΓΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΝΕΦΡΟΛΟΓΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ Αθήνα 8 Μαρτίου 2011 ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ Ένας στους δυο θανάτους, ασθενών με Χρόνια Νεφρική Νόσο, οφείλεται σε καρδιαγγειακό επεισόδιο και όχι στη νόσο αυτή καθ αυτή!!! Αυτό ανέφερε

Διαβάστε περισσότερα

Το συχνότερο χρόνιο νόσημα της παιδικής ηλικίας.

Το συχνότερο χρόνιο νόσημα της παιδικής ηλικίας. ΤΟ ΠΑΙΔΙΚΟ ΑΣΘΜΑ Το συχνότερο χρόνιο νόσημα της παιδικής ηλικίας. Αν από το τρέξιμο, τη γυμναστική ή άλλη εργασία, δυσκολεύεται η αναπνοή, αυτό λέγεται άσθμα. Αρεταίος Καππαδόκης, 100 μχ Οι γυναίκες ήταν

Διαβάστε περισσότερα

Συντάχθηκε απο τον/την Παναγιώτης Θεoδωρόπουλος Δευτέρα, 31 Αύγουστος :22 - Τελευταία Ενημέρωση Παρασκευή, 13 Ιούνιος :48

Συντάχθηκε απο τον/την Παναγιώτης Θεoδωρόπουλος Δευτέρα, 31 Αύγουστος :22 - Τελευταία Ενημέρωση Παρασκευή, 13 Ιούνιος :48 Τα οφέλη για την υγεία που κερδίζονται μέσω της αερόβιας άσκησης έχουν αποδειχτεί. Η έρευνα έχει δείξει ότι συστηματική και μέτριας έντασης φυσική δραστηριότητα, έχει ευεργετική επίδραση στην υγεία και

Διαβάστε περισσότερα