ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟΥ ΗΛΕΚΤΡΟΧΗΜΕΙΑΣ

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟΥ ΗΛΕΚΤΡΟΧΗΜΕΙΑΣ"

Transcript

1 ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟΥ ΗΛΕΚΤΡΟΧΗΜΕΙΑΣ ΔΗΜΗΤΡΑ ΣΑΖΟΥ ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ ΤΜΗΜΑ ΧΗΜΕΙΑΣ ΣΧΟΛΗ ΘΕΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 2011

2 1 I. AΓΩΓΙΜΟΜΕΤΡΙΑ Σκοπός: Μέτρηση της ισοδύναµης αγωγιµότητας διαλυµάτων ισχυρών και ασθενών ηλεκτρολυτών και προσδιορισµός της ισοδύναµης αγωγιµότητάς σε άπειρη αραίωση. Εφαρµογή της αγωγιµοµετρίας για τον προσδιορισµό του pk ασθενούς οξέος. Bασικά στοιχεία θεωρίας I. 1. Ηλεκτρολυτικά διαλύµατα Με τον όρο ηλεκτρολύτης ή ηλεκτρολυτική ουσία χαρακτηρίζεται κάθε ουσία της οποίας τα µόρια στο διάλυµα ή στο τήγµα της είναι δυνατό να παρέχουν φορτισµένα σωµατίδια. Τα προκύπτοντα φορτισµένα σωµατίδια ονοµάζονται ιόντα και διακρίνονται σε ανιόντα, αν είναι φορτισµένα αρνητικά και σε κατιόντα αν είναι φορτισµένα θετικά. Τα ηλεκτρολυτικά διαλύµάτα ή τήγµατα ονοµάζονται ηλεκτρολυτικοί αγωγοί ή αγωγοί δευτέρου είδους αφού το ρεύµα στα συστήµατα αυτά άγεται από τα ιόντα. Η άλλη κατηγορία αγωγών του ηλεκτρικού ρεύµατος είναι οι ηλεκτρονικοί αγωγοί ή αγωγοί πρώτου είδους, όπου οι φορείς του ρεύµατος είναι τα ηλεκτρόνια. Πρέπει όµως να αναφέρουµε ότι υπάρχουν επίσης ουσίες οι οποίες δεν άγουν καθόλου το ρεύµα και ονοµάζονται µονωτές, καθώς και ουσίες που ανήκουν σε µια ειδική κατηγορία ηλεκτρονικών αγωγών τους ηµιαγωγούς. Οι ηµιαγωγοί, ως φορείς του ρεύµατος, βρίσκονται ανάµεσα στους ηλεκτρονικούς αγωγούς και τους µονωτές. Στην άσκηση αυτή θα ασχοληθούµε µε τους ηλεκτρολυτικούς αγωγούς. Οι περισσότεροι ηλεκτρολύτες είναι στερεά κρυσταλλικά σώµατα (άλατα, στερεά ορυκτά, οξέα κ.ά.) τα ιόντα των οποίων αποτελούν δοµικά στοιχεία του πλέγµατος τους και προϋπάρχουν σ'αυτό (Σχ. I.1). Αυτή η κατηγορία ηλεκτρολυτών ονοµάζονται γνήσιοι ηλεκτρολύτες και εµφανίζουν αγωγιµότητα τόσο στη στερεή όσο και στην υγρή τους κατάσταση. Όταν όµως τα ιόντα δεν προϋπάρχουν στο µόριο, αλλά δηµιουργούνται κατά το σχηµατισµό του ηλεκτρολυτικού διαλύµατος ως αποτέλεσµα κάποιας χηµικής δράσης, τότε οι ηλεκτρολύτες αυτοί ονοµάζονται δυναµικοί (ή εν δυνάµει ηλεκτρολύτες). Στην κατηγορία αυτή ανήκουν συνήθως ουσίες σε αέρια ή υγρή κατάσταση (π.χ. ανόργανα και οργανικά οξέα, βάσεις). Αγωγιµοµετρία

3 2 Σχήµα I.1. Ο κρύσταλλος του NaCl (γνήσιος ηλεκτρολύτης) Η φυσικοχηµική διεργασία της δηµιουργίας ελεύθερων ιόντων από ένα ηλεκτρολύτη (γνήσιο ή δυναµικό) ονοµάζεται ηλεκτρολυτική διάσταση. Αυτή επιτυγχάνεται µε δύο τρόπους: (α) Με διάλυση γνήσιων ή δυναµικών ηλεκτρολυτών µέσα σε διαλύτες µεγάλης διηλεκτρικής σταθεράς (πολικούς διαλύτες, όπως το νερό, διµεθυλοφορµαµίδιο κ.ά) µε αποτέλεσµα τη δηµιουργία των ηλεκτρολυτικών διαλυµάτων. (β) Με τήξη γνήσιων ηλεκτρολυτών, κατά την οποία λόγω αύξησης της θερµικής κίνησης των ιόντων που καταλαµβάνουν καθορισµένες θέσεις στο κρυσταλλικό πλέγµα (Σχ. I.1) υπερνικούνται οι ελκτικές πλεγµατικές δυνάµεις και επέρχεται απελευθέρωση τους µε αποτέλεσµα τη δηµιουργία ηλεκτρολυτικών τηγµάτων. Ο µηχανισµός δηµιουργίας των ηλεκτρολυτικών διαλυµάτων διαφοροποιείται για τους γνήσιους και δυναµικούς ηλεκτρολύτες. Στους γνήσιους ηλεκτρολύτες τα µόρια του πολικού διαλύτη παρεµβάλλονται ανάµεσα στα ιόντα του πλέγµατος µε αποτέλεσµα οι ελκτικές δυνάµεις µε τις οποίες συγκρατούνται να ελαττώνονται και αυτά να αποµακρύνονται µεταξύ τους στο πλέγµα αλλά και στη συνέχεια στο διάλυµα (Σχ. I.2). Μόρια του διαλύτη συγκρατούνται µε ηλεκτροστατικές δυνάµεις πάνω στα ιόντα. Το φαινόµενο αυτό λέγεται επιδιαλύτωση. Η διάσταση στην περίπτωση γνήσιων ηλεκτρολυτών είναι πλήρης. Αγωγιµοµετρία

4 3 Σχήµα I.2. Διάλυση κρυστάλλου άλατος (γνήσιου ηλεκτρολύτη). Στους δυναµικούς ηλεκτρολύτες η διάσταση οφείλεται σε χηµική αντίδραση των αδιάστατων µορίων τους µε µόρια του διαλύτη π.χ. H διάσταση των δυναµικών ηλεκτρολυτών δεν είναι πλήρης και συνεπώς στο διάλυµα υπάρχουν αδιάστατα µόρια του ηλεκτρολύτη και επιδιαλυτωµένα ιόντα. Ο βαθµός διάστασης ενός ηλεκτρολύτη εξαρτάται, όπως ήδη αναφέρθηκε, από τη φύση του ηλεκτρολύτη, τη φύση του διαλύτη αλλά και από τη θερµοκρασία. Αν η διάσταση σε κάποιο διαλυτικό µέσο είναι πλήρης, τότε αναφερόµαστε σε ισχυρό ηλεκτρολύτη, π.χ. η διάσταση αλάτων στο νερό, ενώ αν δεν είναι πλήρης αναφερόµαστε σε ασθενείς ηλεκτρολύτες, π.χ. οργανικά οξέα/βάσεις, φαινόλες κ.α. Η περιγραφή των θερµοδυναµικών χαρακτηριστικών των ηλεκτρολυτικών διαλυµάτων σε σχέση µε τα µη ηλεκτρολυτικά στηρίζεται σε δύο βασικούς παράγοντες: Τη συνολική ηλεκτροουδετερότητα του διαλύµατος. Αν z i είναι το σθένος και c i η συγκέντρωση των ιόντων είδους i, τότε για όλα τα είδη των ιόντων στο διάλυµα ισχύει: Αγωγιµοµετρία

5 4 s z i c i = 0! I.1 i=1. Από την Εξ. I.1 προκύπτει ότι η συγκέντρωση ενός ιόνικού συστατικού δεν µπορεί να µεταβάλλεται ανεξάρτητα από τη συγκέντρωση των άλλων ιονικών συστατικών που υπάρχουν στο διάλυµα. Αν µ + και µ - είναι τα χηµικά δυναµικά των κατιόντων και των ανιόντων αντίστοιχα, για ένα ηλεκτρολύτη τύπου Μ ν+ Α ν-, στο διάλυµα θα ισχύει η σχέση: µ ± =! + µ + +! " µ " I.2 H σχέση I.2 για το χηµικό δυναµικό µ ± του ηλεκτρολύτη στο διάλυµα ισχύει ανεξάρτητα από το βαθµό διάστασης του ηλεκτρολύτη. Όταν αναφερόµαστε σε ιδιότητες ηλεκτρολυτικών διαλυµάτων θα πρέπει να διακρίνουµε το εσωτερικό του διαλύµατος (bulk) και τις διεπιφάνειες ή διαφασικές περιοχές όταν αυτά βρίσκονται σε επαφή µε άλλες φάσεις. Στην πρώτη περίπτωση το συνολικό ηλεκτροχηµικό σύστηµα χαρακτηρίζεται ως οµογενές ενώ στη δεύτερη ως ετερογενές. Αντίστοιχα, αν αναφερόµαστε σε αντιδράσεις, τότε τις διακρίνουµε σε Ιονικές (στο εσωτερικό του διαλύµατος) Ηλεκτροδιακές (στη διεπιφάνεια). Στην άσκηση αυτή θα εξετάσουµε µια βασική ιδιότητα των ηλεκτρολυτικών διαλυµάτων, την αγωγιµότητα η οποία αναφέρεται στην αγωγή του ηλεκτρικού ρεύµατος µέσα σε ηλεκτρολυτικά διαλύµατα. I.2. Αγωγή του ηλεκτρικού ρεύµατος σε ηλεκτρολυτικά διαλύµατα Γενικά η ιδιότητα ενός υλικού να άγει το ηλεκτρικό ρεύµα χαρακτηρίζεται ως ηλεκτρική αγωγιµότητα και είναι συνυφασµένη µε την ύπαρξη φορτισµένων σωµατιδίων που κινούνται ελέυθερα µέσα στο υλικό αυτό. Στους ηλεκτρολυτικούς αγωγούς ισχύει ο νόµος του Ohm, όπως και στην περίπτωση των ηλεκτρονικών αγωγών, υπό ορισµένες προϋποθέσεις: (α) ο αριθµός των φορέων του ρεύµατος είναι ανεξάρτητος από την ένταση του εφαρµοζόµενου πεδίου και Αγωγιµοµετρία

6 5 (β) η ταχύτητα µετακίνησης των ιόντων είναι ανάλογη της έντασης του πεδίου. Αν θεωρήσουµε έναν αγωγό µήκους l µε επιφάνεια εµβαδού Α τότε η αντίσταση R του αγωγού, ή το αντίστροφο της, η αγωγιµότητα G, δίνεται από τη σχέση: R 1 G =ρ l A = 1 k. l A I.3 όπου ρ είναι η ειδική αντίσταση και k η ειδική αγωγιµότητα του αγωγού. Mεταξύ τους ισχύει η σχέση ρ=1/k. Εποµένως, κατά τη µεταφορά των ιόντων σε ένα ηλεκτρολυτικό διάλυµα, η ένταση του ρεύµατος, Ι, που διέρχεται κάθετα από την επιφάνεια Α θα είναι ανάλογη προς την ένταση του πεδίου, Ε. Αν η διαφορά δυναµικού στα άκρα του αγωγού είναι V τότε: E = V l και I A = ke = k V l I.4 Συνδυασµός των Εξ. I.3 και I.4 δίνει τη γνωστή µαθηµατική έκφραση του νόµου του Ohm, V = IR. Μονάδες µέτρησης: Αντίσταση : Ohm (Ω) Αγωγιµότητα : Οhm -1 (S) Eιδική αντίσταση : Ohm cm -1 (Ω cm -1 ) Eιδική αγωγιµότητα : Οhm -1 cm -1 (S cm -1 ) Η ειδική αγωγιµότητα k και η ειδική αντίσταση ρ εξαρτώνται από τη φύση του αγωγού και από τη θερµοκρασία και είναι ανεξάρτητες από τη γεωµετρία του αγωγού, αφού αναφέρονται στη µονάδα του µήκους και της επιφάνειας όταν το ρεύµα έχει την κατεύθυνση του µήκους l του αγωγού. Τα µεγέθη της ειδικής αγωγιµότητας k και της ηλεκτρικής αγωγιµότητας G, χρησιµοποιούνται κυρίως στη µελέτη των ιδιοτήτων των ηλεκτρολυτικών διαλυµάτων ενώ στην περίπτωση των στερεών αγωγών χρησιµοποιούνται συνήθως τα µεγέθη ειδικής αντίστασης ρ και ηλεκτρικής αντίστασης R. Η ειδική αγωγιµότητα των διαλυµάτων εξαρτάται από την ποσότητα του ηλεκτρολύτη η οποία περιέχεται σε 1 cm 3 του διαλύµατος. Εποµένως, για να είναι δυνατή η σύγκριση των αγωγιµοµετρικών αποτελεσµάτων των διαφόρων Αγωγιµοµετρία

7 6 ηλεκτρολυτών θα πρέπει τα διαλύµατα αυτά να έχουν καθορισµένη συγκέντρωση. Για το λόγο αυτό χρησιµοποιείται η ισοδύναµη αγωγιµότητα Λ, ως χαρακτηριστική φυσικοχηµική ιδιότητα του ηλεκτρολύτη. Η ισοδύναµη αγωγιµότητα εκφράζει την αγωγιµότητα ηλεκτρολυτικού διαλύµατος το οποίο περιέχει 1 γραµµοισοδύναµο (greq) της ηλεκτρολυτικής ουσίας και περιλαµβάνεται εξ' ολοκλήρου στο χώρο που βρίσκεται ανάµεσα σε δύο ηλεκτρόδια τα οποία απέχουν µεταξύ τους απόσταση ίση µε 1 cm (Σχ. I.5). cm 3 εξίσωση, Αν c είναι η συγκέντρωση του διαλύµατος σε greq/l, ο όγκος του διαλύµατος σε ανά ισοδύναµο είναι 1000/c και η ισοδύναµη αγωγιµότητα δίνεται από την! = k 1000 c I.5 Αν η ειδική αγωγιµότητα k (Ohm -1 cm -1 ) διαλύµατος, συγκέντρωσης c (greq l -1 ) είναι γνωστά τότε υπολογίζεται η ισοδύναµη αγωγιµότητα Λ (Ohm -1 cm 2 greq -1 ) από την Εξ. I.5. Iδιος συµβολισµός (Λ) χησιµοποιείται και για την αγωγιµότητα ανά mol της ηλεκτρολυτικής ουσίας. H εξίσωση I.5 ισχύει τόσο για πλήρη διάσταση όσο και για µερική διάσταση των ηλεκτρολυτικών ουσιών. Όπως φαίνεται από την Εξ. I.5 η ισοδύναµη αγωγιµότητα αυξάνεται µε την ελάττωση της συγκέντρωσης του διαλύµατος, γεγονός που αποδίδεται στην ελάττωση των ιονικών ελκτικών και απωστικών δυνάµεων εξαιτίας της αραίωσης του διαλύµατος. Για µικρή συγκέντρωση (µεγάλη αραίωση), στην περίπτωση των ισχυρών ηλεκτρολυτών, η ισοδύναµη αγωγιµότητα αυξάνεται γραµµικά µε τη συγκέντρωση σύµφωνα µε την εξίσωση: Λ=Λ 0 - ac 1/2 I.6 Η Εξ. I.6 είναι γνωστή και ως εξίσωση αγωγιµότητας του Kohlrausch, όπου Λ ο είναι η ισοδύναµη αγωγιµότητα σε άπειρη αραίωση του διαλύµατος και a είναι σταθερά. Η Λ ο υπολογίζεται µε προέκταση της ευθείας του διαγράµµατος Λ- c (Eξ. 1.6) σε µηδενική συγκέντρωση (άπειρη αραίωση). Στο Σχ. I.3 δίνεται η εξάρτηση της ισοδύναµης αγωγιµότητας Λ από τη c 1/2 για ασθενή και ισχυρό ηλεκτρολύτη. Αγωγιµοµετρία

8 7 Σχήµα I.3. Eξάρτηση της ισοδύναµης αγωγιµότητας Λ από τη c 1/2 (β) ασθενή ηλεκτρολύτη (β). για (α) ισχυρό και Όπως φαίνεται από το Σχ. I. 3, για τους ασθενείς ηλεκτρολύτες η εξάρτηση της Λ από τη c δεν είναι γραµµική και άρα το διάγραµµα αυτό δεν µπορεί να χρησιµοποιηθεί για το γραφικό προσδιορισµό της Λ 0. Για τους ασθενείς ηλεκτρολύτες η ελάττωση της συγκέντρωσης του ηλεκτρολύτη προκαλεί αύξηση του βαθµού διάστασης. Η ισοδύναµη αγωγιµότητα σε άπειρη αραίωση Λ 0 για την περίπτωση ασθενών ηλεκτρολυτών υπολογίζεται βάσει του νόµου για την ανεξαρτησία κίνησης των ιόντων του Kohlrausch,! 0 = " " # I.7 0 όπου! + 0 και! " είναι οι ισοδύναµες αγωγιµότητες άπειρης αραίωσης για το κατιόν και το ανιόν αντίστοιχα και βρίσκονται στη βιβλιογραφία. Οι τιµές των ιονικών ισοδύναµων αγωγιµοτήτων σε άπειρη αραίωση για διάφορα κατιόντα και ανιόντα δίνονται στον Πίνακα I.1. Πίνακας I.1: Tιµές ισοδύναµης ιονικής αγωγιµότητας (S cm -1 ) σε 25 C 0 Kατιόν! + 0 Aνιόν! " H 3 O OH- 198 Li Cl Αγωγιµοµετρία

9 8 Na Br K I NH 4 +! 73.4 NO Ag ClO 4! 68.0 Mg HCOO Ca CH 3 COO Ba ! SO Pb CO 3! Fe C 2 O 4 2! La Fe(CN) 6 4! I.3. Μέτρηση της ηλεκτρολυτικής αντίστασης και αγωγιµότητας Παρόλο που η µέτρηση της ηλεκτρολυτικής αντίστασης είναι δυνατό να γίνει µε συνεχές ρεύµα, εν τούτοις για την παρακολούθηση της µεταβολής της συγκέντρωσης των ιονικών συστατικών του διαλύµατος, και κατά συνέπεια της αντίστασης, απαιτείται εναλλασσόµενο ρεύµα σε περιοχή συχνοτήτων Hz ώστε να αποφεύγεται ηλεκτρόλυση των διαλυµάτων. To κύκλωµα που χρησιµοποιείται για το σκοπό αυτό αποτελεί τροποποίηση της γέφυρας Wheatstone που χρησιµοποιείται για τη µέτρηση αντίστασης στερεών αγωγών. (Σχ. I.4). Στη θέση της άγνωστης αντίστασης R x τοποθετείται η αγωγιµοµετρική κυψέλη µε το διάλυµα αντίστασης R c. H τροποποιηµένη αυτή γέφυρα Wheatstone είναι γνωστή ως διάταξη Κohlrausch. Σχηµα I.4. Tροποποιηµένη γέφυρα Wheatstone. Αγωγιµοµετρία

10 9 Oι αντιστάσεις R 1, R 2 και R 3 είναι συνήθως µεταβλητές αντιστάσεις ακριβείας και R c είναι η αντίσταση της κυψέλης. Στους κόµβους Α και C εφαρµόζεται ηµιτονοειδές εναλλασσόµενο δυναµικό ενώ ανάµεσα στους κόµβους Β και D συνδέεται ένας ανιχνευτής (null detector) ο οποίος συνίσταται σε ειδικού τύπου λυχνία. H κατάσταση ισορροπίας ρυθµίζεται κατά µήκος της αντίσασης R 3. Στην κατάσταση ισορροπίας της γέφυρας το δυναµικό στους κόµβους Β και D θα είναι ίδιο και θα ισχύει, i ABC R 1 = i ADC R C Ι.8 i ABC R 2 = i ADC R 3 Ι.9 Aπό τις παραπάνω σχέσεις I.8 και Ι.9 προκύπτει: R c = R 1R 3 R 2 Ι.10 Οι περισσότερες γέφυρες αγωγιµότητας παρέχουν απευθείας τις τιµές της αντίστασης (R) ή της αγωγιµότητας (G) του διαλύµατος, 1 R c = G c = R 2 R 1 R 3 Ι.11 Aπό τη σχέση I.11 φαίνεται ότι η αγωγιµότητα του ηλεκτρολυτικού διαλύµατος είναι απευθείας ανάλογη της τιµής της µεταβλητής αντίστασης R 2 και η περιοχή µέτρησης µπορεί να επιλεγεί µε µεταβολή της R 1. Τα ηλεκτρόδια που χρησιµοποιούνται για τη µέτρηση της αγωγιµότητας ηλεκτρολυτικών διαλυµάτων αποτελούνται από δυό φύλλα λευκοχρύσου τα οποία βρίσκονται παρράλληλα µεταξύ τους σε συγκεκριµένη απόσταση η οποία καθορίζεται σε σχέση µε το προς µέτρηση διάλυµα (Σχ. 1.5). Για διαλύµατα µικρής αγωγιµότητας η απόσταση µεταξύ των δύο ηλεκτροδίων λευκοχρύσου είναι µικρή ενώ η επιφάνεια των ηλεκτροδίων είναι µεγάλη. Aντίθετα συµβαίνει για διαλύµατα µεγάλης αγωγιµότητας. Η επιφάνεια των ηλεκτροδίων καλύπτεται από µέλαν λευκοχρύσου ώστε αφενός µεν η πολωσιµότητα τους να περιορίζεται στο ελάχιστο, αφετέρου να αυξάνει στο µέγιστο η Αγωγιµοµετρία

11 10 εκτεθειµένη στο διάλυµα επιφάνεια. Αυτά προστατεύονται απο ένα γυάλινο περίβληµα. Ο τύπος αυτός του συστήµατος µέτρησης της αγωγιµότητας διαλύµατος αποτελεί την αρχή των αγωγιµοµετρικών κυψελών µε µορφή δοχείου µέσα στο οποίο βρίσκεται προσαρµοσµένη η διάταξη των δύο ηλεκτροδίων όπου και τοποθετείται το προς µέτρηση διάλυµα (παράδειγµα δίνεται στο Σχ. 1.5A). Άλλες αγωγιµοµετρικές κυψέλες είναι εµβαπτιζόµενες στο διάλυµα και έχουν περίπου τη µορφή που δίνεται στο Σχ. Ι.5B. (Α) (Β) Σχήµα Ι.5. Διάταξη ηλεκτροδίων για τη µέτρηση της αγωγιµότητας ή της αντίστασης διαλυµάτων. (A) Με µη εµβαπτιζόµενη αγωγιµοµετρική κυψέλη. (Β) Με εµβαπτιζόµενη αγωγιµοµετρική κυψέλη. Πειραµατικό µέρος Προσδιορισµός της σταθεράς της αγωγιµοµετρικής κυψέλης O πιο απλός τρόπος µέτρησης της αγωγιµότητας ή της αντίστασης των διαλυµάτων είναι µε τη χρήση των αγωγιµοµέτρων. Επειδή όµως, όπως προαναφέρθηκε, η αντίσταση ή η αγωγιµότητα για το ίδιο διάλυµα εξαρτώνται από το εµβαδό A της επιφάνεια των ηλεκτροδίων και την απόσταση l µεταξύ τους, δηλαδή από τα χαρακτηριστικά της αγωγιµοµετρικής κυψέλης µέτρησης, ο προσδιορισµός αυτών των µεγεθών θεωρείται απαραίτητος για να είναι δυνατή η εύρεση της ειδικής αγωγιµότητας του διαλύµατος. Eιδικότερα, τα µεγέθη l και Α του αγωγού (Εξ. I.3) αναφέρονται στο µήκος και το εµβαδό της τοµής του διαλύµατος δια του οποίου γίνεται η αγωγή του ηλεκτρικού ρεύµατος. Ο λόγος l/α ονοµάζεται σταθερά της αγωγιµοµετρικής κυψέλης, K = l /Α I.12 Αγωγιµοµετρία

12 11 και προσδιορίζεται χρησιµοποιώντας ηλεκτρολυτικά διαλύµατα των οποίων η ειδική αγωγιµότητα k είναι γνωστή µε σηµαντική ακρίβεια σε δεδοµένη θερµοκρασία, θεωρούνται δηλαδή ως πρότυπα διαλύµατα. Στον Πίνακα Ι.2 δίνονται οι τιµές της ειδικής αγωγιµότητας υδατικών διαλυµάτων ΚCl δεδοµένης συγκέντρωσης για διάφορες θερµοκρασίες. Πίνακας Ι.2: Τιµές ειδικής αγωγιµότητας k (S.cm -1 ) υδατικών διαλυµάτων KCl σε διάφορες θερµοκρασίες. c/n 0 o C 10 o C 18 o C 20 o C 25 o C 1N KCl N KCl N KCl Από το συνδυασµό των Εξ. I.3 και I.12 εύκολα προκύπτει η σταθερά της αγωγιµοµετρικής κυψέλης, K = kr=k/g I.13 όπου k είναι η ειδική αγωγιµότητα διαλύµατος ΚCl και R ή G η µετρούµενη για το διάλυµα αυτό αντίσταση ή αγωγιµότητα, αντίστοιχα. Συνήθως χρησιµοποιούνται δύο διαλύµατα ΚCl και από τις ευρισκόµενες τιµές της σταθεράς της κυψέλης βρίσκεται ο µέσος όρος. Για την παρασκευή των διαλυµάτων ΚCl χρησιµοποιείται απεσταγµένο νερό το οποίο βρίσκεται στην ατµόσφαιρα του εργαστηρίου και του οποίου η ειδική αγωγιµότητα είναι περίπου ίση µε x10-6 S.cm -1. Προτεινόµενα πειράµατα (1) Προσδιορισµός της ισοδύναµης αγωγιµότητας σε άπειρη αραίωση των ισχυρών ηλεκτρολυτών ΗCl, NaCl και HCOONa Η ειδική αγωγιµότητα ενός ηλεκτρολυτικού διαλύµατος βρίσκεται µετά τον προσδιορισµό της σταθεράς της κυψέλης και τη µέτρηση της αγωγιµότητας ή της αντίστασης του διαλύµατος µέ βάση την Εξ. I.3. Για την εύρεση της πραγµατικής τιµής Αγωγιµοµετρία

13 12 της διαλυµένης ηλεκτρολυτικής ουσίας, k ηλ συνήθως αφαιρείται η ειδική αγωγιµότητα του διαλύτη, k 0 από την ειδική αγωγιµότητα του διαλύµατος k διαλ, k ηλ = k διαλ k Η πιο πάνω διόρθωση της υπολογιζοµένης ειδικής αγωγιµότητας διαλύµατος δεν έχει σηµαντική επίδραση στην περίπτωση αραιών ηλεκτρολυτικών διαλυµάτων ή στην περίπτωση όξινων ή βασικών διαλυµάτων, οπότε και αγνοείται. Για τη µέτρηση της αγωγιµότητας ή της αντίστασης των διαλυµάτων ΗCl, NaCl και HCOONa για διάφορες συγκεντρώσεις τους χρησιµοποιείται για κάθε ένα από αυτά αρχικό διάλυµα συγκέντρωσης 0.05 Μ το οποίο κάθε φορά τοποθετείται στην προχοίδα. Σε ένα ποτήρι ζέσεως τοποθετούνται 50 ml απεσταγµένου (ή καλύτερα απιονισµένου νερού). Aρχικά µετρείται η αγωγιµότητα ή η αντίσταση του νερού. Στη συνέχεια, ακολουθούν έξι διαδοχικές προσθήκες, ανά 5 ml, του διαλύµατος της προχοϊδας. Μετά από την προσθήκη κάθε 5 ml διαλύµατος ακολουθεί ανάδευση του διαλύµατος µε τη βοήθεια µαγνητικού αναδευτήρα, διακοπή της ανάδευσης, και µέτρηση της αγωγιµότητας ή της αντίστασης του διαλύµατος. H ίδια διαδικασία µέτρησης ακολουθείται διαδοχικά και για τα τρία ηλεκτρολυτικά διαλύµατα ΗCl, NaCl και HCOONa. Από τις µετρούµενες τιµές της αγωγιµότητας ή της αντίστασης και µε δεδοµένη τώρα τη σταθερά της κυψέλης υπολογίζεται η ειδική αγωγιµότητα, k (Εξ. I.13) και στη συνέχεια η ισοδύναµη αγωγιµότητα, Λ (Εξ. I. 5). Tα πειραµατικά δεδοµένα και οι τιµές των ειδικών και ισοδύναµων αγωγιµοτήτων που υπολογίζονται συγκεντρώνονται σε τρεις αντίστοιχους πίνακες µε στήλες V ηλ, c ηλ, c ηλ, G ή R ηλ, k ηλ, Λ. Mε βάση τις τιµές του πίνακα κατασκευάζονται τα διαγράµµατα Λ ΗCl c ΗCl, Λ NaCl - c NaCl και Λ HCOONa- c HCOONa, Στόχος: Γραφικός προσδιορισµός των τιµών της ισοδύναµης αγωγιµότητας σε άπειρη αραίωση Λ 0 για κάθε ένα από τους τρεις ηλεκτρολύτες (Εξ. I.6). (2) Προσδιορισµός της ισοδύναµης αγωγιµότητας σε άπειρη αραίωση και της σταθεράς ιονισµού Κ a του HCOOH Σε ένα ποτήρι ζέσεως τοποθετούνται 100 ml και στην προχοίδα τοποθετείται διάλυµα HCOOH 0.02 Μ. Στη συνέχεια µε τη βοήθεια της προχοΐδας γίνονται έξι-οκτώ Αγωγιµοµετρία

14 13 διαδοχικές προσθήκες διαλύµατος HCOOH (5 ml κάθε φορά). Μετά από κάθε προσθήκη των 5 ml ακολουθεί µέτρηση της αγωγιµοτητας ή της αντίστασης του διαλύµατος. Κατόπιν υπολογίζονται οι τιµές της ειδικής και ισοδύναµης αγωγιµότητας, κατά τον ίδιο τρόπο όπως και πιο πάνω, για τα έξι διαφορετικής συγκέντρωσης διαλύµατα. Η ισοδύναµη αγωγιµότητα σε άπειρη αραίωση για το HCOOH προσδιορίζεται βάσει των αποτελεσµάτων που έχουν εξαχθεί για τους τρεις ισχυρούς ηλεκτρολύτες, ΗCl, NaCl και HCOONa, σύµφωνα µε τη σχέση: Λ 0 HCOOΗ= Λ 0 HCOONa + Λ 0 ΗCl - Λ0 NaCl I.15 O λόγος της ισοδύναµης αγωγιµότητας σε ορισµένη συγκέντρωση προς την ισοδύναµη αγωγιµότητα άπειρης αραίωσης ονοµάζεται συντελεστής αγωγιµότητας και έχει βρεθεί ότι για ασθενή οξέα είναι περίπου ίσος µε το βαθµό ιονισµού α του οξέος, α=λ/λ 0 I.16 Σύµφωνα µε την αντίδραση διάστασης ενός ασθενούς µονοπρωτικού οξέος, HA + H 2 O H 3 O + + A - η σταθερά διάστασης δίνεται από την εξίσωση K a = [H 3 O+ ][A! ] [HA] I.17 και αν θεωρήσουµε ως αc τη συγκέντρωση των ιόντων που βρίσκονται στο διάλυµα µετά τη διάσταση του οξέος και ως (1-α)c τη συγκέντρωση των αδιαστάτων µορίων του οξέος τότε, K a =! 2 c 1"! I.18 Από τις εξισώσεις I.16 και I.18 προκύπτει η εξίσωση της µορφής: Αγωγιµοµετρία

15 14 Λ.c = - K a Λ ο + K a (Λ ο ) 2 ( 1! ) ` I.19 Όπως φαίνεται από την εξίσωση I.19, ο προσδιορισµός της σταθεράς διάστασης K a είναι δυνατό να γίνει γραφικά, κατασκευάζοντας το διάγραµµα Λ.c - 1/Λ. Εναλλακτικά, µπορεί να χρησιµοποιηθεί η τιµή της Λ 0 του HCOOH όπως αυτή υπολογίζεται από τη σχέση 1.15, οπότε από την κλιση του διαγράµµατος Λ.c - 1/Λ να προσδιορισθεί απευθείας η σταθερά διάστασης του οξέος K a. Στόχος: Προσδιορισµός της ισοδύναµης αγωγιµότητας σε άπειρη αραίωση Λ ο και ης σταθεράς διάστασης K a του ασθενούς µονοπρωτικού οξέος. Bιβλιογραφία [1] P. W. Atkins, Physical Chemistry, 5 th Edition, Oxford University Press, Oxford (1994). [2] I. A. Mουµτζής, Δ. Π. Σαζού, Hλεκτροχηµεία, Eκδόσεις Zήτη, Θεσσαλονίκη (1997). [3] D. T. Sawyer, W. R. Heineman, J. M. Beebe, Chemistry Experiments for Instrumental Methods, John Wiley & Sons, USA (1984). [4] I. A. Mουµτζής, Πειραµατική Φυσική Xηµεία, Eκδόσεις Zήτη, Θεσσαλονίκη (1994). [5] A. Aναστόπουλος, N. Παπαδόπουλος, I. Πούλιος, Δ. Σαζού, Σηµειώσεις Πειραµατικής Hλεκτροχηµείας, A.Π.Θ., Θεσσαλονίκη (1996). Αγωγιµοµετρία

16 15 Πρόταση για την παρουσίαση της γραπτής εργασίας Θεωρητικό µέρος Hλεκτρολυτικοί αγωγοί, ηλεκτρολύτες και ηλεκτρολυτικά διαλύµατα (βασικά χαρακτηριστικά). Aρχή µέτρησης της αγωγιµότητας ή της αντίστασης ηλεκτρολυτικών διαλυµάτων (διάταξη Kohlrausch). Εννοιες ειδικής, ισοδύναµης αγωγιµότητας, ισοδύναµης αγωγιµότητας σε άπειρη αραίωση. Eξίσωση αγωγιµότητας Kohlrausch, υπολογισµός ισοδύναµης αγωγιµότητας σε άπειρη αραίωση ισχυρών ηλεκτρολυτών. Iσοδύναµη αγωγιµότητα ασθενών ηλεκτρολυτών και εφαρµογή της αγωγιµοµετρίας στον προσδιορισµό της σταθεράς διάστασης ασθενούς οξέος. Πειραµατικό µέρος 1. Προσδιορισµός της σταθεράς της αγωγιµοµετρικής κυψέλης η οποία θα χρησιµοποιηθεί για τις µετρήσεις της αγωγιµότητας ή αντίστασης των υπό µελέτη ηλεκτρολυτικών διαλυµάτων. 2. Yπολογισµός της ειδικής και ισοδύναµης αγωγιµότητας των ηλεκτρολυτικών διαλυµάτων HCl, NaCl, HCOONa και κατασκευή του πίνακα 1: Πίνακας 1 V ηλ c c k ηλ Λ 3. Mε βάση τις τιµές του πιο πάνω πίνακα κατασκευάστε τα διαγράµµατα Λ- c για τους τρεις ηλεκτρολύτες και προσδιορίστε γραφικά, από τα διαγράµµατα, την τιµή της ισοδύναµης αγωγιµότητας Λ 0 σε άπειρη αραίωση για κάθε ένα από τους τρεις ηλεκτρολύτες. Δικαιολογείστε γιατί η ισοδύναµη αγωγιµότητα Λ 0 του HCl είναι µεγαλύτερη από αυτή του ΝαCl και η τελευταία µεγαλύτερη από αυτή του ΗCOONa. Υπολογίστε τις θεωρητικές τιµές Λ 0 (Λ 0 th) των µελετούµενων ηλεκτρολυτών βάσει των τιµών των ιονικών αγωγιµοτήτων του Πίνακα 1.1. και συγκρίνατε τις Λ 0 th µε τις πειραµατικές τιµές Λ 0 που προσδιορίσατε. Αγωγιµοµετρία

17 16 4. Υπολογισµός της ειδικής και ισοδύναµης αγωγιµότητας των διαλυµάτων ΗCOOH και κατασκευή πίνακα 2 Πίνακας 2 V ΗCOOH c ΗCOOH c ΗCOOH k ΗCOOH Λ ΗCOOH (Λ ΗCOOH )c 1/Λ 6. Βάσει των τιµών του πίνακα 2: (α) Kατασκευάστε το διάγραµµα Λ - c HCOOH και συγκρίνατε το µε τα αντίστοιχα των διαλυµάτων ισχυρών ηλεκτρολυτών HCl, NaCl, HCOONa. Τι παρατηρείτε; (β) Κατασκευάστε το διάγραµµα Λ.c - 1/Λ. Προσδιορίστε γραφικά από την κλίση του διαγράµµατος τη σταθερά διάστασης K a (Eξ. 1.19), αφού υπολογίσετε την ισοδύναµη αγωγιµότητα σε άπειρη αραίωση Λ 0 του ΗCOOH βάσει της σχέσης 1.15 χρησιµοποιώντας τις πειραµατικές τιµές Λ 0 των διαλυµάτων των ηλεκτρολυτών HCl, NaCl, HCOONa που προσδιορίσατε παραπάνω. 7. Aπαντήστε στις παρακάτω ερωτήσεις: α. Γιατί εφαρµόζεται εναλλασσόµενο και όχι συνεχές ρεύµα για τη µέτρηση της αντίστασης ή της αγωγιµότητας ηλεκτρολυτικού διαλύµατος; β. Σε ποιο νόµο στηρίζεται ο υπολογισµός της ισοδύναµης αγωγιµότητας σε άπειρη αραίωση για το HCOOΗ (Eξ. 1.15); 8. Συµπεράσµατα - Σχόλια 9. Bιβλιογραφία Αγωγιµοµετρία

18 17 II. ΓAΛBANIKA ΣTOIXEIA Σκοπός: Kατασκευή των γαλβανικών στοιχείων Daniel και Leclanché, µέτρηση των δυναµικών ισορροπίας τους. Προσδιορισµός του κανονικού δυναµικού του οξειδοαναγωγικού ηµιστοιχείου C Fe 2+, Fe 3+, καθώς επίσης και ενός µεταλλοϊονικού ηµιστοιχείου. Bασικά στοιχεία θεωρίας Τα βασικά στοιχεία θεωρίας που απαιτούνται για την εργαστηριακή αυτή άσκηση µπορείτε να τα βρείτε σε βιβλία σας όπως: [1] I. A. Mουµτζής, Πειραµατική Φυσική Xηµεία, Eκδόσεις Zήτη, Θεσσαλονίκη (1994). Ηλεκτροχηµείας [2] I. A. Mουµτζής, Δ. Π. Σαζού, Hλεκτροχηµεία, Eκδόσεις Zήτη, Θεσσαλονίκη (1997). καθώς και από άλλες πηγές διαθέσιµες στη βιβλιοθήκη του Τµήµατος µας. Aπό τα αντίστοιχα κεφάλαια των παραπάνω βιβλίων απαιτείται να γνωρίζετε: Ορισµός ηµιστοιχείου και γαλβανικού στοιχείου. Αντιστρεπτά και µη αντιστρεπτά γαλβανικά στοιχεία). Κανονικό ή πρότυπο δυναµικό ηµιστοιχείου. Ηλεκτροχηµική σειρά µεταλλοϊονικών ηλεκτροδίων. Εξίσωση Nernst. Ηλεκτρεγερτική δύναµη ή δυναµικό ισορροπίας γαλβανικού στοιχείου. Ηλεκτροδιο υδρογόνου και βασικές κατηγορίες ηµιστοιχείων ή ηλεκτροδίων. Περιγράψτε το ηλεκτρόδιο καλοµέλανα. Να γνωρίζετε σε ποια κατηγορία ηλεκτροδίων ανήκει το ηλεκτρόδιο καλοµέλανα, ποιο είναι το κανονικό του δυναµικό σε κορεσµένο διάλυµα KCl και σε ποιες από τις ποτενσιοµετρικές Γαλβανικά Στοιχεία

19 18 εφαρµογές θα µπορούσε να χρησιµοποιηθεί εκτός της εφαρµογής του ως ηλεκτρόδιο αναφοράς. Aναφέρατε άλλα ηλεκτρόδια αναφοράς. Πειραµατικό µέρος Προτεινόµενα πειράµατα (1) Kατασκευή και µέτρηση της HEΔ του γαλβανικού στοιχείου Daniel Tο γαλβανικό στοιχείο Daniel κατασκευάζεται πολύ εύκολα στο εργαστήριο και η του HEΔ (1.1 V) µπορεί να µετρηθεί µε ένα ψηφιακό βολτόµµετρο. To στοιχείο Daniel αποτελείται από δύο µεταλλικούς αγωγούς, Zn και Cu, οι οποίοι βρίσκονται µέσα σε διαλύµατα ZnSO 4 και CuSO 4, αντίστοιχα. Η ηλεκτρολυτική επαφή ανάµεσα στα ηµιστοιχεία Zn ZnSO 4(1M) και Cu CuSO 4(1M) επιτυγχάνεται µε ηλεκτρολυτικό σύνδεσµο (Σχ. II.1) ή πορώδες υλικό. Σχήµα II.1. Γαλβανικό στοιχείο Daniel. Σύµφωνα µε τη σύµβαση της IUPAC, τo γαλβανικό στοιχείο Daniel συµβολίζεται ως: (-) Zn ZnSO 4 Cu CuSO 4 (+) ΙΙ.1 1. Nα γραφούν οι ηλεκτροχηµικές αντιδράσεις που διεξάγονται στην άνοδο και στην κάθοδο καθώς και η συνολική αντίδραση. 2. Nα µετρήσετε την HEΔ του στοιχείου Daniel. Γαλβανικά Στοιχεία

20 Aν E Zn 2+,Zn 0 =!0.763 V και E Cu 2+,Cu = 0.34 V, να συγκρίνετε την πειραµατικά προσδιοριζόµενη τιµή E 0 του στοιχείου Daniel µε τη θεωρητικά αναµενόµενη τιµή του. (2) Kατασκευή και µέτρηση της HEΔ του γαλβανικού στοιχείου Leclanché To γαλβανικό στοιχείο Leclanché είναι από τα πιο σηµαντικά απλά γαλβανικά στοιχεία αφού στην αρχή λειτουργίας του στηρίζονται τα ξηρά γλαβανικά στοιχεία τα οποία βρίσκουν ευρεία εφαρµογή (µπαταρίες). Tο στοιχείο αυτό συνίσταται σε ηλεκτρόδιο Zn που είναι η άνοδος και ένα ηλεκτρόδιο C που βρίσκεται µέσα σε µίγµα πυρολουσίτη (MnO 2 ) µε ενεργό άνθρακα που αποτελεί την κάθοδο. O ενεργός C προστίθεται ώστε να ελαττωθεί η ηλεκτρική αντίσταση του MnO 2. Tο ηλεκτρόδιο Zn και το σύστηµα C, MnO 2 +C τοποθετούνται σε διάλυµα NH 4 Cl (0.2 M) (Σχ. II.2). C Zn Πορώδες διάφραγμα ΝΗ 4 Cl Σχήµα II.2. Γαλβανικό στοιχείο Leclanché. Mίγμα ΜnΟ 2 και άνθρακας Γυάλινο δοχείο Oι ηλεκτροχηµικές αντιδράσεις που διεξάγονται στα δύο ηµιστοιχεία του γαλβανικού στοιχείου Leclanché είναι: (-) Zn Zn e - ΙΙ.2 (+) MnO 2 + H 2 O + e - MnO(OH) + OH - ΙΙ.3 Στο εσωτερικό του διαλύµατος διεξάγεται η αντίδραση: Γαλβανικά Στοιχεία

21 20 Zn OH NH 4 Cl ZnCl 2 + 2NH 3 + 2H 2 O ΙΙ.4 Nα γράψετε τη συνολική αντίδραση του γαλαβανικού στοιχείου Leclanché. Nα µετρήσετε την HEΔ του γαλβανικού Leclanché (θεωρητικά αναµενόµενη τιµή 1.54 V). Nα γράψετε συµβολικά το γαλβανικό στοιχείο Leclanché σύµφωνα µε τη σύµβαση της IUPAC. (3) Προσδιορισµός του κανονικού δυναµικού E 0 του ηµιστοιχείου οξειδοαναγωγής C Fe 2+, Fe 3+ To ηµιστοιχείο οξειδοαναγωγής Fe 2+ - Fe 3+ δηµιουργείται από ένα µέταλλο (C ή Pt) βυθισµένο σε διάλυµα ιόντων του δισθενούς και τρισθενούς σιδήρου. Tο αγώγιµο υλικό (C ή Pt) λειτουργεί ως δότης και δέκτης των ηλεκτρονίων που ανταλλάσονται κατά την οξειδοαναγωγική αντίδραση: Fe 3+ + e - Fe 2+ ΙΙ.5 To δυναµικό ισορροπίας του ηµιστοιχείου αυτού είναι: 0 E Fe = E 3+,Fe 2+ Fe 3+,Fe 2+ + RT nf ln a Fe 3+ a Fe 2+ ΙΙ.6 0 O προσδιορισµός του κανονικού δυναµικού E Fe 3+,Fe 2+ του ηµιστοιχείου µπορεί να γίνει βάσει της παραπάνω εξίσωσης Nernst που δίνει το δυναµικό E Fe 3+,Fe 2+ του ηµιστοιχείου 0 συναρτήσει του κανονικού του δυναµικού E Fe 3+,Fe 2+ και των ενεργοτήτων της οξειδωµένης και ανηγµενης µορφής των κατιόντων σιδήρου. Πρακτικά γίνεται µέτρηση του δυναµικού ισορροπίας του οξειδοαναγωγικού στοιχείου E Fe 3+,Fe 2+ ως προς ένα ηλεκτρόδιο αναφοράς (π.χ. καλοµέλανα, SCE) σε διάφορες συγκεντρώσεις των Γαλβανικά Στοιχεία

22 21 κατιόντων σιδήρου και κατασκευάζεται διάγραµµα E Fe 3+,Fe 2+ - ln c Fe 3+ c Fe 2+. Tο δυναµικό για ln c Fe 3+ c Fe 2+ 0 = 0 ταυτίζεται µε το E Fe 3+,Fe 2+. Για τον υπολογισµό του E Fe 3+,Fe 2+ γίνεται µέτρηση του δυναµικού E στοιχ του γαλβανικού στοιχείου C Διάλυµα Fe 2+ (c = 10-3 M) Hλεκτρόδιο αναφοράς (SCE) ΙΙ.7 σε διάφορες συγκεντρώσεις των Fe 2+ και Fe 3+. Το γαλβανικό στοιχείο ΙΙ.7 προκύπτει αν στο ποτήρι ζέσεως όπου τοποθετούνται 50 ml FeCl 2 (C = 10-3 M), τοποθετηθεί το ηλεκτρόδιο άνθρακα και το ηλεκτρόδιο αναφοράς. Επιπλέον, στην προχοϊδα τοποθετείται διάλυµα FeCl 3 (C = 10-2 M) το οποίο προστίθεται σταδιακά στο ποτήρι. H προσθήκη του διαλύµατος FeCl 3 γίνεται ανά 1 ml (5 φορές), στη συνέχεια ανά 2 ml (5 φορές) και στη συνέχεια ανά 5 ml (5 φορές). Nα υπολογίσετε το E Fe3+,Fe2+ του ηµιστοιχείου C Fe 2+, Fe 3+ βάσει της σχέσης E στοιχ = E Fe3+,Fe2+ - E αναφ (θα διαπιστώσετε ότι το ηλεκτρόδιο C Fe 2+, Fe 3+ αποτελεί την κάθοδο ενώ το ηλεκτρόδιο αναφοράς την άνοδο). Να υπολογίσετε επίσης τις συγκεντρώσεις των Fe 2+ και Fe 3+ µετά από κάθε προσθήκη και να κατασκευάσετε τον πίνακα 1. Πίνακας 1 V FeCl3 c Fe2+ c Fe3+ ln a Fe 3+ a Fe 2+ E στοιχ E Fe 3+,Fe 2+ Βάσει των τιµών του πίνακα 1 να κατασκευάσετε το διάγραµµα E- ln c Fe 3+ c Fe 2+ από 0 το οποίο θα προσδιορίσετε γραφικά το E Fe 3+ / Fe 2+ (χρησιµοποιείται η Γαλβανικά Στοιχεία

23 22 συγκέντρωση και όχι η ενεργότητα µε την υπόθεση ότι τα διαλύµατα που χρησιµοποιήθηκαν είναι αρκετά αραιά). (4) Προσδιορισµός του κανονικού δυναµικού E 0 µεταλλοϊονικών ηµιστοιχείων Zn Zn 2+ ή Cd Cd 2+ Για τον προσδιορισµό του κανονικού ή πρότυπου δυναµικού ηλεκτροδίων τύπου µετάλλου µεταλλικού ιόντος ή µεταλλοϊονικών ηλεκτροδίων, όπως Zn Zn 2+ ή Cd Cd 2+ χρησιµοποιείται το αντίστοιχο ηλεκτρόδιο µέσα σε διάλυµα των ιόντων του (ZnCl 2 ή CdCl 2, αντίστοιχα) σε συνδιασµό µε ένα ηλεκτρόδιο αναφοράς το οποίο τοποθετείται στο ίδιο διάλυµα. H αντίδραση στο µεταλλοϊονικού ηλεκτροδίου είναι M e - M ΙΙ.8 ενώ τo δυναµικό ισορροπίας του δίνεται από την εξίσωση Nernst: E = E 0! 2+,!! 2+,! + RT 2F ln a M 2+ ΙΙ.9 Tο δυναµικό του στοιχείου: M M 2+, Hλεκτρόδιο αναφοράς, θα µετρηθεί για τις συγκεντρώσεις c=5.10-4, 10-3, , , 10-2, , M του ZnCl 2 ή CdCl 2. Aπό τις µετρήσεις του E στοιχ υπολογίζεται το δυναµικό του µεταλλοϊονικού ηλεκτροδίου Zn Zn 2+ ή Cd Cd 2+ βάσει της σχέσης E στοιχ = E αναφ - E! 2+,! (στην περίπτωση αυτή το ηλεκτρόδιο αναφοράς αποτελεί την κάθοδο ενώ τα µετρούµενα ηλεκτρόδια αποτελούν την άνοδο). Να κατασκευάσετε τον πίνακα 2. Οι ενεργότητες των κατιόντων υπολογίζονται λαµβάνοντας υπόψη τις τιµές των συντελεστών ενεργότητας γ (πίνακας ΙΙ.1). Πίνακας 2 c M 2+ (Μ) γ a M 2+ (Μ) ln a M 2+ E στοιχ E! 2+,! Γαλβανικά Στοιχεία

24 23 Βάσει των τιµών του πίνακα 2 να κατασκευάσετε το διάγραµµα E! 2+,! 0 ln a M 2+ από το οποίο θα προσδιορίσετε το κανονικό δυναµικό E! του 2+,! µεταλλοϊονικού ηλεκτροδίου Zn Zn 2+ ή Cd Cd 2+. Tο κανονικό δυναµικό βρίσκεται γραφικά βάσει του διαγράµµατος E! 2+,! ln a M 2+, λαµβάνοντας την εξίσωση Nernst ΙΙ.9. Συγκρίνατε τις πειραµατικές σας τιµές µε τις θεωρητικά υπολογιζόµενες βάσει των κανονικών δυναµικών που δίνονται σε πίνακες. Πως εξηγείτε τις αποκλίσεις; Eρωτήσεις 1. Tα κανονικά δυναµικά για δύο µεταλλοϊονικά ηλεκτρόδια, (I) M 1 M 2+ 1 και (II) M 2 M 2+ 2 είναι 1.5 και -0.7 V, αντίστοιχα. Ποιό από τα δύο µέταλλα έχει εντονότερες αναγωγικές ιδιότητες; 2. To ηµιστοιχείο Cd Cd 2+ συνδιάζεται µε τα ηµιστοιχεία: (α) Hg Hg 2+ (α) και (β) Zn Zn 2+ (α). Ποια η πολικότητα του ηλεκτροδίου Cd Cd 2+ στην κάθε περίπτωση ώστε το γαλβανικό στοιχείο να λειτουργεί αυθόρµητα; Δικαιολογείστε την απάντηση σας. Γράψτε συµβολικά τα προκύπτοντα γαλβανικά στοιχεία µε ηλεκτρολυτικό σύνδεσµο και την εξίσωση δυναµικού τους. Δεδοµένα Πίνακας ΙΙ.1 m γ ±, ΖnCl γ ± CdCl Τις τιµές των κανονικών δυναµικών που απαιτούνται για να συγκρίνετε την ακρίβεια των πειραµατικά προσδιοριζόµενων τιµών E 0, µπορείτε να τις βρείτε στα βιβλία που δίνονται στην αρχή των σηµειώσεων αυτών. Γαλβανικά Στοιχεία

25 24 III. ΠOTENΣIOMETPIKOΣ ΠPOΣΔIOPIΣMOΣ TOY ph Σκοπός: Eφαρµογή της ποτενσιοµετρικής τεχνικής για τον προσδιορισµό του pk ασθενών µονοπρωτικών και διπρωτικών οξέων. Mελέτη επίδρασης υποκαταστατών και διηλεκτρικής σταθεράς στο pk µονοπρωτικών οξέων Bασικά στοιχεία θεωρίας III.1. Ποτενσιοµετρία και ποτενσιοµετρική ογκοµέτρηση Ο όρος ποτενσιοµετρία (potentiometry) χρησιµοποιείται για τις µετρήσεις δυναµικού µε τελικό στόχο τον προσδιορισµό φυσικοχηµικών µεγεθών (π.χ. ph, διαφόρων σταθερών ισορροπίας, µέσο συντελεστή ενεργότητας, σταθερές ταχύτητας, ενέργεια ενεργοποίησης κ.λ.π.) βάσει της σχέσης που συνδέει το δυναµικό και το προς προσδιορισµό φυσικοχηµικό µέγεθος βάσει της εξίσωσης Nernst. H ποτενσιοµετρική ογκοµέτρηση συνίσταται στην ογκοµέτρηση ενός δείγµατος µε ένα κανονικό διάλυµα αντιδραστηρίου, το οποίο αντιδρά µε την προς ογκοµέτρηση ουσία, και την ταυτόχρονη καταγραφή του δυναµικού µεταξύ ενός κατάλληλου ηλεκτροδίου δείκτη (indicator) και ενός ηλεκτροδίου αναφοράς τα οποία βρίσκονται µέσα στο διάλυµα του δείγµατος. Tο τελικό σηµείο της ογκοµέτρησης διαπιστώνεται από την απότοµη µεταβολή του µετρούµενου δυναµικού. Tο ηλεκτρόδιο δείκτης επιλέγεται µε κριτήριο την επίδραση της συγκέντρωσης κάποιου αντιδρώντος ή προϊόντος του δείγµατος στο δυναµικό ισορροπίας του ηλεκτροδίου. H συγκέντρωση ή ενεργότητα της ουσίας στο δείγµα προσδιορίζεται βάσει του όγκου του διαλύµατος του αντιδραστηρίου που απαιτήθηκε για την αποκατάσταση του τελικού ποτενσιοµετρικού σηµείου. Μια από τις σηµαντικότερες ποτεντιοµετρικές ογκοµετρήσεις οδηγεί, όπως θα δούµε στη συνέχεια στον προσδιορισµό του ph. H µέτρηση του ph ενός διαλύµατος είναι µια από τις σηµαντικότερες και συνηθέστερες µετρήσεις που γίνονται καθηµερινά σε πλήθος χηµικών εργαστηρίων. Ποτενσιοµετρικός προσδιορισµός του ph

26 25 III. 2. Mέτρηση του ph διαλύµατος Mε τον όρο ph ορίζεται ο αρνητικός δεκαδικός λογάριθµος της ενεργότητας των υδροξωνίων α H3O+ σε ένα διάλυµα, ph =- log a!3 " + Για σχετικά αραιά διαλύµατα (όταν δεν απαιτείται διόρθωση της συγκέντρωσης των H 3 O + λόγω ενδοϊονικών αλληλεπιδράσεων) ο ορισµός του ph περιλαµβάνει τη συγκέντρωση c και όχι την ενεργότητα (α=γc, όπου γ είναι ο συντελεστής ενεργότητας), ph =- log c!3 " + Ο άµεσος πειραµατικός προσδιορισµός του συντελεστή ενεργότητας, δεν είναι συνήθως εύκολος για πολλά από τα διαλύµατα υδρογονοκατιόντων. Έτσι, πρακτικά το ph ενός διαλύµατος θεωρείται η µέτρηση που λαµβάνεται από ένα ορθά ρυθµισµένο πεχάµετρο. H ρύθµιση του πεχαµέτρου όπως θα δούµε στη συνέχεια γίνεται µε ρυθµιστικά διαλύµατα των οποίων το ph θεωρείται ότι ταυτίζεται µε το θεωρητικά υπολογιζόµενο. Όπως προαναφέρθηκε η µέτρηση του ph είναι απαραίτητη σε καθηµερινή βάση σε πολλά χηµικά ή κλινικά εργαστήρια. H γνώση του ph διαλύµατος απαιτείται σε πληθώρα περιπτώσεων χηµικών και βιοχηµικών αντιδράσεων, τόσο σε φυσικοχηµικούς όσο και αναλυτικούς προσδιορισµούς. O προσδιορισµός της συγκέντρωσης των H + οδηγεί σε προσδιορισµό των συγκεντρώσεων άλλων ιόντων αλλά και διαφόρων φυσικοχηµικών µεγεθών που σχετίζονται µε πολλές χηµικές ισορροπίες και την κινητική χηµικών αντιδράσεων. Σήµερα η µέτρηση του ph διαλύµατος γίνεται ταχύτατα µε απευθείας χρήση της ποτενσιοµετρίας και µε µεγάλη ακρίβεια εξαιτίας της εξαιρετικά µεγάλης ευαισθησίας των ηλεκτροδίων υάλου τα οποία καλύπτουν σχεδόν τη συνολική περιοχή τιµών ph. Όπως θα δούµε στη συνέχεια για τη µέτρηση ph απαιτείται απλά η σύνδεση του Ποτενσιοµετρικός προσδιορισµός του ph

27 26 ηλεκτροδίου υάλου µε ένα βολτόµετρο το οποίο καλείται πεχάµετρο και παρέχει τη δυνατότητα απευθείας ανάγνωσης τιµών ph. III. 3. Eφαρµογή της ποτενσιοµετρίας για τη µέτρηση του ph διαλύµατος Ο ποτενσιοµετρικός προσδιορισµός του ph στηρίζεται στη µέτρηση του δυναµικού ισορροπίας γαλβανικού στοιχείου το οποίο συνίσταται, εκτός από το ηλεκτρόδιο αναφοράς, από ένα ηλεκτρόδιο που όταν βυθισθεί σε διάλυµα ιόντων H 3 O + εµφανίζει σταθερό δυναµικό το οποίο εξαρτάται από την ενεργότητά των ιόντων αυτών. Παραδείγµατα τέτοιων ηλεκτροδίων είναι το ηλεκτρόδιο υδρογόνου, το ηλεκτρόδιο κινυδρόνης και κυρίως το ηλεκτρόδιο υάλου. Το ηλεκτρόδιο που, σχεδόν αποκλειστικά, χρησιµοποιείται σήµερα για τη µέτρηση ph είναι το ηλεκτρόδιο υάλου, το οποίο περιγράφεται στη συνέχεια. Για τα ηλεκτρόδιο υδρογόνου και κινυδρόνης µπορείτε να διαβάσετε λεπτοµέρειες για τη βασική αρχή λειτουργίας τους στο βιβλίο "Hλεκτροχηµεία" I. Mουµτζής και Δ. Σαζού, Eκδόσεις Zήτη, Θεσσαλονίκη III. 4. Hλεκτρόδιο υάλου Tο ηλεκτρόδιο υάλου είναι εκλεκτικό ηλεκτρόδιο που χρησιµοποιείται για τη µέτρηση του ph. Tο ηλεκτρόδιο αυτό, όπως φαίνεται στο Σχ. III. 1 συνίσταται από ένα γυάλινο ή πλαστικό σωλήνα ο οποίος καταλήγει στο κάτω τµήµα του σε µια γυάλινη σφαιρική µεµβράνη (πάχους mm). H µεµβράνη αυτή είναι συνήθως από γυαλί Na-Ca (Na 2 O-CaO-SiO 2 ) και αποτελεί το ευαίσθητο στη µέτρηση του ph τµήµα του ηλεκτροδίου. Στο εσωτερικό του γυάλινης σφαίρας υπάρχει ηλεκτρολυτικό διάλυµα που αποτελείται από 0.1 M HCl µέσα στο οποίο περιέχεται το ηλεκτρόδιο Ag AgCl (ένα σύρµα Ag επικαλυµµένο µε AgCl). Επειδή η συγκέντρωση των ιόντων Cl - παραµένει σταθερή, το δυναµικό του ηλεκτροδίου Ag AgCl Cl - (c) παραµένει επίσης σταθερό. είναι, Yπενθυµίζουµε, ότι η ηλεκτροχηµική αντίδραση στο ηλεκτρόδιο Ag AgCl Cl - (c) AgCl + e! Ag + Cl " ΙΙΙ.1 ενώ η εξίσωση δυναµικού είναι: Ποτενσιοµετρικός προσδιορισµός του ph

28 27 E = E 0 Cl!, AgCl, Ag Cl!, AgCl, Ag! 2,303RT F log" Cl! III.2 Σχήµα III.1. Hλεκτρόδιο υάλου. Ωστόσο, για να κλέισει κύκλωµα για τη µέτρηση του ph, το ηλεκτρόδιο υάλου συνδυάζεται µε ένα εξωτερικό ηλεκτρόδιο αναφοράς, για πάραδειγµα το κορεσµένο ηλεκτρόδιο καλοµέλανα (saturated calomel electrode, SCE). Tότε, δηµιουργείται το γαλβανικό στοιχείο: Ag AgCl (sat),0.1mhcl Γυάλινη Mεµβράνη Διάλυµα για µέτρηση του ph SCE ΙΙΙ.3 και το ηλεκτρόδιο ονοµάζεται συνδυασµένο ηλεκτρόδιο υάλου. Όταν το ηλεκτρόδιο υάλου τοποθετηθεί σε διάλυµα ορισµένου ph, τότε εµφανίζεται διαφορά δυναµικού εξαιτίας της διαφοράς ενεργότητας Η 3 Ο + στις δύο πλευρές της γυάλινης µεµβράνης (εσωτερικό και εξωτερικό προς µέτρηση διάλυµα). Για κατάλληλη σύσταση της γυάλινης µεµβράνης που διαχωρίζει το εσωτερικό διάλυµα από το προς µέτρηση διάλυµα και κατάλληλες τιµές a!3, το δυναµικό του " + ηλεκτροδίου υάλου είναι γραµµική εξάρτηση του ph του διαλύµατος, αφού η ενεργότητα των Η 3 Ο + στο εσωτερικό της µεµβράνης είναι σταθερή (0.1 M HCl), Ποτενσιοµετρικός προσδιορισµός του ph

29 28 E Y = E Y 0 + 2,303RT F log a!3 " + ΙΙΙ.4 για τους 25 0 C, E Y = E Y 0! 0.059pH ΙΙΙ.5 Επόµένως, το E Y µεταβάλλεται γραµµικά µε το ph, όπως προκύπτει από την εξίσωση III.5. Για Na-Ca σύσταση της γυάλινης διαχωριστικής µεµβράνης, η γραµµικότητα στη σχέση ΙΙΙ.3 ισχύει στην περιοχή ph = Aποκλίσεις από τη γραµµικότητα (οι πειραµατικές τιµές είναι µικρότερες από τις προβλεπόµενες από την εξίσωση ΙΙΙ.5) παρατηρούνται για µεγάλες τιµές ph (ph=10-14) του προς µέτρηση του διαλύµατος. Oι διαφορές αυτές στο E Y ονοµάζονται σφάλµα αλκάλεως ("Hλεκτροχηµεία" I. Mουµτζής και Δ. Σαζού, Eκδόσεις Zήτη, Θεσσαλονίκη, 1997). To ηλεκτρόδιο υάλου συνδέεται µε το πεχάµετρο στο οποίο µπορεί να αναγνωσθεί το δυναµικό του ηλεκτροδίου υάλου ως προς το εξωτερικό ηλεκτρόδιο αναφοράς καθώςκαι το ph. Tο πεχάµετρο είναι ένα βολτόµετρο ρυθµισµένο σύµφωνα µε την εξίσωση ΙΙΙ.4 ώστε οι ενδείξεις του να διαβάζονται σε τιµές ph. Σχήµα III.2. Hλεκτρόδιο υάλου συνδεδεµένο µε πεχάµετρο για τη µέτρηση ph διαλύµατος µέσα στο οποίο βρίσκεται το ηλεκτρόδιο υάλου. Ποτενσιοµετρικός προσδιορισµός του ph

30 29 Σύµφωνα µε το γαλβανικό στοιχείο ΙΙΙ.3 που δηµιουργείται µε το εξωτερικό ηλεκτρόδιο αναφοράς το µετρούµενο δυναµικό είναι: E = E SCE - E Y ΙΙΙ.6 Mε αντικατάσταση του δυναµικού E Y από την εξίσωση ΙΙΙ.5 προκύπτει ότι το µετρούµενο ph για τους 25 0 C είναι: ph = E + E 0 Y! E SCE 0,059 ΙΙΙ.7 0 Για τον προσδιορισµό του E Y χρησιµοποιούνται πρότυπα ρυθµιστικά διαλύµατα γνωστού ph. Σήµερα χρησιµοποιούνται ευρέως τα συνδυασµένα ηλεκτρόδια υάλουαναφοράς τα οποία αποτελούν ενιαίο σύστηµα (Σχ. ΙΙΙ.1) που όµως δεν πρέπει να ξεχνάµε ότι το σύστηµα αυτό αποτελείται από δύο ηλεκτρόδια, το ηλεκτρόδιο υάλου και το ηλεκτρόδιο καλοµέλανα. III. 5. Oξέα - Bάσεις Σύµφωνα µε τον ορισµό κατά Brönsted-Lowry, το οξύ είναι δότης πρωτονίων ενώ η βάση είναι δέκτης πρωτονίων. Oξύ HA! H + + A - π.χ. HCl Bάση B + + H +! BH + π.χ. NH 3 O oρισµός οξέων και βάσεων κατά Brönsted-Lowry δεν αναφέρεται καθόλου στο διαλύτη και µπορεί να ισχύει και ανεξάρτητα από αυτόν. Γνωρίζουµε όµως ότι τα υδατικά διαλύµατα είναι µεγάλης φυσικοχηµικής σηµασίας. Γι αυτό ας δούµε τι συµβαίνει σ αυτά. Mια από τις σηµαντικότερες χηµικές ισορροπίες είναι η ισορροπία µεταξύ οξέων και βάσεων, όταν βρίσκονται σε διάλυµα. Σε ένα υδατικό διάλυµα ένα οξύ διϊσταται σύµφωνα µε την ισορροπία: Ποτενσιοµετρικός προσδιορισµός του ph

31 30 HA(αq) + H 2 O(l)! H 3 O + (aq) + A - (aq) ΙΙΙ.8 To A - είναι δέκτης πρωτονίων και καλείται συζυγής βάση του οξέος HA. Tο H 3 O + είναι ενυδατωµένο H + και καλείται υδροξώνιο. H σταθερά ισορροπίας ορίζεται ως: a!3 # " K a = + A $ # HA # H2 O ΙΙΙ.9 Για αραιά διαλύµατα ισχύει α H2O = 1 και η σταθερά διάστασης του οξέος HA είναι:! H3 a O K a = + A " ΙΙΙ.10! HA Για µια βάση σε υδατικό διάλυµα ισχύει η ακόλουθη ισορροπία, B(αq) + H 2 O(l)! HB + (aq) + OH - (aq) ΙΙΙ.11 O δότης πρωτονίων HB + που σχηµατίζεται όταν η βάση δεκτεί το πρωτόνιο καλείται συζυγές οξύ της βάσης B. Για αραιά διαλύµατα όπου ισχύει α H2O = 1, η σταθερά διάστασης της βάσης B είναι: K b =! HB + a OH "! B ΙΙΙ.12 H γενική µορφή της ισορροπίας Brönsted για αντιδράσεις µεταφοράς H + είναι: Oξύ(αq) + H 2 O (l)! H 3 O + (aq) + Bάση(αq) ΙΙΙ.13 και η γενική µορφή της σταθεράς διάστασης του οξέος είναι: Ποτενσιοµετρικός προσδιορισµός του ph

32 31 K a =! H3 O +! B!"#! $%& ΙΙΙ.14 Oι τιµές της K a εκφράζονται ως pk a δηλαδή σε λογαριθµική κλίµακα (pk a = -logk a ). Tο νερό είναι αµφιπρωτικό, µπορεί δηλαδή να δρασει ως οξύ και ως βάση: H 2 O(l) + H 2 O(l)! H 3 O + (aq) + OH - (aq) III.15 H σταθερά αυτοπρωτόλυσης του νερού είναι: K w = α(h 3 O + )α(oh - ) pkw = -logkw pk w = ph + poh pkw = 14 στους 25 o C ph = 1/2pK w = 7 (καθαρό νερό). Σε όξινα διαλύµατα η ενεργότητα του υδροξωνίου είναι µεγαλύτερη (ph < 7) από αυτή στο καθαρό νερό, ενώ σε βασικά διαλύµατα είναι µικρότερη (ph > 7) από αυτή στο καθαρό νερό. III. 6. Διάσταση ασθενών µονοπρωτικών και διπρωτικών οξέων Aσθενές οξύ είναι ένα οξύ που ο ιονισµός του δεν είναι πλήρης, όπως για παράδειγµα το CH 3 COOH: CH 3 COOH(aq) + H 2 O! H 3 O + (aq) + CH 3 COO - (aq) Kατά την ποτενσιοµετρική ογκοµέτρηση διαλύµατος ασθενούς οξέος µε διάλυµα ισχυρής βάσης, ογκοµετρούµε ορισµένο όγκο του διαλύµατος του οξέος (V a ) συγκέντρωσης Aο µε ένα διάλυµα ισχυρής βάσης καθορισµένης συγκέντρωσης B. H ογκοµέτρηση γίνεται µε σταδιακές προσθήκες βάσης όγκου V b. Aν λάβουµε υπόψη την αραίωση που γίνεται κάθε φορά καθώς επίσης και την αυτοπρωτόλυση του νερού µπορούµε να βρούµε τη σχέση από την οποία υπολογιστικά είναι δυνατός ο υπολογισµός του ph του διαλύµατος σε κάθε σηµείο της ποτενσιοµετρικής ογκοµέτρησης καθώς και ο υπολογισµός του pk a του οξέος. Mια µορφή της σχέσης από την οποία µπορεί να υπολογισθεί η συγκέντρωση των υδρογονοκατιόντων (H) είναι: Ποτενσιοµετρικός προσδιορισµός του ph

33 32 H + BV A b = o V a K a V a + V b (V a + V b )(K a + H ) + K w H ΙΙΙ.16 H εξίσωση ΙΙΙ.15 (P. W. Atkins, Physical Chemistry, 5 th Edition, Oxford University Press, Oxford (1994) είναι τρίτου βαθµού ως προς τη συγκέντρωση των υδρογονοκατιόντων (H) και είναι δύσκολο να λυθεί χωρίς τη βοήθεια υπολογιστή. Στην παρούσα εργαστηριακή άσκηση θα χρησιµοποιήσουµε τα κύρια χαρακτηριστικά της ποτενσιοµετρικής καµπύλης εξουδετέρωσης ασθενούς οξέος από ισχυρή βάση για τον προσδιορισµό του ph και pk α των ασθενών οξέων, αφού όµως θεωρήσουµε ορισµένες προσεγγίσεις. Bάσει, αυτών των προσεγγίσεων είναι δυνατός ο προσδιορσµός του ph σε διάφορα σηµεία της ογκοµέτρησης αλλά και του pk a του οξέος απευθείας από την καµπύλη ποτενσιοµετρικής ογκοµέτρησης (Σχ. III.3). δ γ α β V NaOH (ml) Σχήµα III. 3. Ποτενσιοµετρική καµπύλη εξουδετέρωσης ασθενούς οξέος από ισχυρή βάση και οι βασικότερες περιοχές ph. Tα βασικά χαρακτηριστικά της ποτενσιοµετρικής καµπύλης είναι: Ποτενσιοµετρικός προσδιορισµός του ph

34 33 (α) Aρχικό σηµείο: Aυτό αναφέρεται στο ph του αρχικoύ διαλύµατος του ασθενούς οξέος (πριν από την προσθήκη βάσης). Aς θεωρήσουµε και π λαι την ισορροπία ΙΙΙ.15, HA(αq) + H 2 O(l)! H 3 O + (aq) + A - (aq) ΙΙΙ.15 Aφού το οξύ HA είναι ασθενές, στο διάλυµα βρίσκεται κυρίως ως HA και ο συντελεστής ενεργότητας του διαλύµατος θεωρείται ίσος µε µονάδα. Eπίσης, θεωρούµε ότι τα H 3 O + που παράγονται από το οξύ είναι πολύ περισσότερα από αυτά που παράγονται από την αυτοπρωτόλυση του νερού. Eποµένως, α HA = c HA = A 0. Επιπλέον, ισχύει α A- = α H3O+, αφού το HA είναι η µόνη πηγή των δύο ιόντων για τα οποία οι συντελεστές ενεργότητας θεωρούνται ίσοι. K a = 2! H3! O + A "! H3 O = +! HA A 0! H3 O + = (K a A 0 ) 1/2 ph = 1 2 pk a! 1 2 log A 0 ΙΙΙ.17 (β) Mετα την προσθήκη ορισµένου όγκου της βάσης V b, τα ανιόντα του οξέος A - προέρχονται αποκλειστικά από το άλας (συγκέντρωση άλατος = S), αφού το οξύ είναι ασθενές και παρέχει πολύ µικρή συγκέντρωση ανιόντων A -. Έτσι, c A- = S. συγκέντρωση των αδιάστατων µορίων HA (c HA =A ) προκύπτει αν από την αρχική συγκέντρωση του οξέος αφαιρεθούν αυτά που µετατράπηκαν σε άλας, A' = A - S (όπου A = A 0 V a /(V a + V b ), λαµβάνoντας υπόψη την αραίωση εξαιτίας της προσθήκης της βάσης). Eποµένως: K a =! H3! O + A "! H3 S O # +! HA A' H Ποτενσιοµετρικός προσδιορισµός του ph

35 34 ph = pk a log( A' S ) ή µε τη γενικότερη µορφή: ph = pk a log ( [!"# ] [$%&'] ΙΙΙ.18 H εξίσωση (5) ονοµάζεται εξίσωση Henderson-Hasselbach. Στην εξίσωση αυτή στηρίζεται ο προσδιορισµός του ph στα ρυθµιστικά διαλύµατα. Όταν η συγκέντρωση του οξέος και του άλατος είναι ίδια τότε: ph = pka Έτσι, από το σηµείο στο οποίο αντιστοιχεί ο µισός από το συνολικό όγκο που απαιτείται για την εξουδετέρωση του οξέος µπορεί να προσδιοριστεί απευθείας από την ποτενσιοµετρική καµπύλη το pk a του ασθενούς µονοπρωτικού οξέος (Σχ. III.3). (γ) Στοιχειοµετρικό σηµείο (ή τελικό σηµείο) της ποτενσιοµετρικής καµπύλης όπου έχει επιτευχθεί πλήρης εξουδετέρωση του οξέος από τη βάση. Στο σηµείο αυτό η συγκέντρωση των H 3 O + προκύπτει από την ισορροπία Brönsted: A - (aq) + H 2 O(l)! HA(aq) + OH - (aq) ΙΙΙ.19 K =! HA! OH " a A " H συγκέντρωση των A - είναι ίση µε αυτή του άλατος c A- = S και η συγκέντρωση των OH - είναι ίση µε αυτή των αδιάστατων µορίων του οξέος c OH- = c HA διότι θεωρούµε ότι ο αριθµός των OH - που δηµιουργούνται από την ισορροπία Brönsted είναι πολύ µεγαλύτερος αυτών που προκύπτουν από την αυτοπρωτόλυση του νερού. Άρα: Ποτενσιοµετρικός προσδιορισµός του ph

36 35 και K = c 2 OH - S! c = (SK) 1/ 2 OH - K =! HA! OH " a A "! HA! OH "! H3 O = + a A "! H3 O + = K w K a "! c OH - = SK % w $ ' # & K a 1/ 2 poh = 1/2pK w -1/2pK a -1/2logS ή ph = 1/2pK a +1/2pK w +1/2logS ΙΙΙ.20 (δ) Mετά το στοιχειοµετρικό σηµείο: Mετά την προσθήκη αρκετής ποσότητας βάσης, το ph του διαλύµατος ελέγχεται αποκλειστικά από την περίσσεια της βάσης: c H 3O + = K w c OH - και c OH - = B (όπου B = BV b /(V a +V b ) ph = pk w + logb ΙΙΙ.21 III. 7. Pυθµιστικά διαλύµατα Όπως προκύπτει από την ποτενσιοµετρική καµπύλη εξουδετέρωσης του ασθενούς οξέος από ισχυρή βάση, στην περιοχή γύρω από το σηµείο β όπου A = S, η µεταβολή του ph του διαλύµατος µε προσθήκη ορισµένου όγκου βάσης είναι πολύ αργή. Στο γεγονός αυτό στηρίζεται η λειτουργία των ρυθµιστικών διαλυµάτων. H εξίσωση που δίνει το ph των ρυθµιστικών διαλυµάτων είναι η εξίσωση Henderson- Hasselbach (ΙΙΙ.18). Tα ρυθµιστικά διαλύµατα αποτελούνται από ασθενή οξέα ή βάσεις διαλυµένα µαζί µε ένα από τα πλήρως ιονιζόµενα άλατα τους. H λειτουργία των ρυθµιστικών διαλυµάτων στηρίζεται στην αρχή Le Chatelier. Στην προκειµένη περίπτωση υπάρχει σταθεροποίηση της δυναµικής ισορροπίας µεταξύ οξέος και βάσεως ως προς εξωτερική διατάραξη του ph. Δηλαδή, η µεγάλη Ποτενσιοµετρικός προσδιορισµός του ph

37 36 συγκέντρωση των A - που προέρχονται από τη διάσταση του άλατος µπορεί να εµποδίσει την παρουσία H 3 O + από προσθήκη ισχυρού οξέος και άρα τη µεταβολή του ph. Aντίστοιχα, η µεγάλη συγκέντρωση των αδιάστατων µορίων HA του ασθενούς οξέος παρέχει τα απαραίτητα H 3 O + για να αντιδράσουν µε ισχυρή βάση όταν αυτή προστίθεται στο διάλυµα µε αποτέλεσµα και πάλι τη µη µεταβολή του ph. III.8. Προσδιορισµός του ph και pk a βάσει των ποτενσιοµετρικών καµπυλών ογκοµέτρησης H ποτενσιοµετρική ογκοµέτρηση για τον προσδιορισµό του pk a διαλύµατος οξέος γίνεται όπως σε όλες τις άλλες ποτενσιοµετρικές ογκοµετρήσεις (π.χ. οξειδοαναγωγής για τον προσδιορισµό κανονικού δυναµικού κ.ά.). H ποτενσιοµετρική ογκοµέτρηση µπορεί να γίνει µε χρήση αυτόµατης προχοϊδας ή απλής προχοϊδας. Tο δυναµικό ή το ph παριστάνεται σε διάγραµµα (Σχ. ΙΙΙ.3) ως προς τον όγκο του αντιδραστηρίου που χρησιµοποιείται για την oγκοµέτρηση, στην προκειµένη περίπτωση της βάσης. H καµπύλη αυτή λαµβάνεται σηµείο προς σηµείο. Tο τελικό σηµείο της ογκοµέτρησης (στοιχειοµετρικό σηµείο) καθορίζεται ως το σηµείο όπου η ποσότητα της βάσης είναι στοιχειοµετρικά ισοδύναµη µε αυτή του οξέος βάσει της αντίδρασης εξουδετέρωσης µεταξύ οξέος και βάσεως. Για τον προσδιορισµό του τελικού σηµείου της ογκοµέτρησης οξέος από βάση χρησιµοποιούνται διάφορες µέθοδοι ανάλογα µε τη µορφή της ποτενσιοµετρικής καµπύλης που προκύπτει πειραµατικά και φυσικά την ακρίβεια µε την οποία απαιτείται να γίνει ο προσδιορισµός για παράδειγµα του ph του διαλύµατος ή του pk a του οξέος. Στα σχήµατα III. 4 και ΙΙΙ.5 δίνονται τρεις πρακτικοί τρόποι: (α) Mέθοδος εφαπτόµενης µε χρήση παράλληλων εφαπτοµένων (Σχ. III. 4). Με τον τρόπο αυτό προσδιορίζεται γεωµετρικά το κέντρο της σιγµοειδούς ποετνσιοµετρικής καµπύλης. (β) Mέθοδος πρώτης παραγώγου (Σχ. III. 5α). Σύµφωνα µε τη µέθοδο πρώτης παραγώγου κατασκευάζεται διάγραµµα (ΔpH/ΔV)-V, όπου ΔpH=pH n+1 -ph n, ΔV=V n+1 -V 1 και V =(V n +V n+1 )/2. Η πρώτη παράγωγος ΔpH/ΔV της καµπύλης ph-v, δηλαδή η µεταβολή του ph ως προς τη µεταβολή του όγκου, εκφράζει την κλίση της Ποτενσιοµετρικός προσδιορισµός του ph

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΦΥΣΙΚΗΣ ΧΗΜΕΙΑΣ ΙΙ ΤΜΗΜΑΤΟΣ ΧΗΜΕΙΑΣ Πεχαμετρία Προσδιορισμός των σταθερών διάστασης μονοπρωτικών και πολυπρωτικών οξέων από μετρήσεις ph

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΦΥΣΙΚΗΣ ΧΗΜΕΙΑΣ ΙΙ ΤΜΗΜΑΤΟΣ ΧΗΜΕΙΑΣ Πεχαμετρία Προσδιορισμός των σταθερών διάστασης μονοπρωτικών και πολυπρωτικών οξέων από μετρήσεις ph ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΦΥΣΙΚΗΣ ΧΗΜΕΙΑΣ ΙΙ ΤΜΗΜΑΤΟΣ ΧΗΜΕΙΑΣ Πεχαμετρία Προσδιορισμός των σταθερών διάστασης μονοπρωτικών και πολυπρωτικών οξέων από μετρήσεις ph Ιωάννης Πούλιος ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΦΥΣΙΚΗΣ ΧΗΜΕΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΧΗΜΕΙΑΣ

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΦΥΣΙΚΗΣ ΧΗΜΕΙΑΣ ΤΜΗΜΑΤΟΣ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΠΕΧΑΜΕΤΡΙΑ

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΦΥΣΙΚΗΣ ΧΗΜΕΙΑΣ ΤΜΗΜΑΤΟΣ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΠΕΧΑΜΕΤΡΙΑ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΦΥΣΙΚΗΣ ΧΗΜΕΙΑΣ ΤΜΗΜΑΤΟΣ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΠΕΧΑΜΕΤΡΙΑ Ιωάννης Πούλιος Αθανάσιος Κούρας Ευαγγελία Μανώλη ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΦΥΣΙΚΗΣ ΧΗΜΕΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΧΗΜΕΙΑΣ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ 54124 ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ

Διαβάστε περισσότερα

Ιοντική ισορροπία Προσδιορισμός του ph υδατικών διαλυμάτων οξέων βάσεων και αλάτων

Ιοντική ισορροπία Προσδιορισμός του ph υδατικών διαλυμάτων οξέων βάσεων και αλάτων Άσκηση 8η Ιοντική ισορροπία Προσδιορισμός του ph υδατικών διαλυμάτων οξέων βάσεων και αλάτων Πανεπιστήμιο Πατρών - Τμήμα ΔΕΑΠΤ - Εργαστήριο Γενικής Χημείας - Ακαδ. έτος 2016-17 Διάσταση 2 ετεροπολικών

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΦΥΣΙΚΗΣ ΧΗΜΕΙΑΣ ΤΜΗΜΑΤΟΣ ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΗΣ. ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΗ ΑΣΚΗΣΗ: ΠΟΤΕΝΣΙΟΜΕΤΡΙΚΟΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ph ΚΑΙ ΠΕΧΑΜΕΤΡΙΚΕΣ ΤΙΤΛΟΔΟΤΗΣΕΙΣ

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΦΥΣΙΚΗΣ ΧΗΜΕΙΑΣ ΤΜΗΜΑΤΟΣ ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΗΣ. ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΗ ΑΣΚΗΣΗ: ΠΟΤΕΝΣΙΟΜΕΤΡΙΚΟΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ph ΚΑΙ ΠΕΧΑΜΕΤΡΙΚΕΣ ΤΙΤΛΟΔΟΤΗΣΕΙΣ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΣΧΟΛΗ ΘΕΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΧΗΜΕΙΑΣ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΦΥΣΙΚΟΧΗΜΕΙΑΣ Γραφείο 11 Επίκουρος Καθηγητής: Δ. Τσιπλακίδης Τηλ.: 310 997766 e mail: dtsiplak@chem.auth.gr url:

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΦΥΣΙΚΗΣ ΧΗΜΕΙΑΣ ΤΜΗΜΑΤΟΣ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ Aγωγιμομετρία

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΦΥΣΙΚΗΣ ΧΗΜΕΙΑΣ ΤΜΗΜΑΤΟΣ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ Aγωγιμομετρία ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΦΥΣΙΚΗΣ ΧΗΜΕΙΑΣ ΤΜΗΜΑΤΟΣ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ Aγωγιμομετρία Ιωάννης Πούλιος Αθανάσιος Κούρας Ευαγγελία Μανώλη ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΦΥΣΙΚΗΣ ΧΗΜΕΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΧΗΜΕΙΑΣ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ 54124 ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ

Διαβάστε περισσότερα

l R= ρ Σε ηλεκτρικό αγωγό µήκους l και διατοµής A η αντίσταση δίνεται από την εξίσωση: (1)

l R= ρ Σε ηλεκτρικό αγωγό µήκους l και διατοµής A η αντίσταση δίνεται από την εξίσωση: (1) ΑΓΩΓΙΜΟΤΗΤΑ ΗΕΚΤΡΟΥΤΩΝ Θέµα ασκήσεως Μελέτη της µεταβολής της αγωγιµότητας ισχυρού και ασθενούς ηλεκτρολύτη µε την συγκέντρωση, προσδιορισµός της µοριακής αγωγιµότητας σε άπειρη αραίωση ισχυρού οξέος,

Διαβάστε περισσότερα

5η ΓΡΑΠΤΗ ΕΡΓΑΣΙΑ (Ηλεκτροχημεία)

5η ΓΡΑΠΤΗ ΕΡΓΑΣΙΑ (Ηλεκτροχημεία) 5η ΓΡΑΠΤΗ ΕΡΓΑΣΙΑ (Ηλεκτροχημεία) ΘΕΜΑ 1. Ένα γεωμετρικό στοιχείο διατομής S και μήκους L πληρούται κατ αρχήν με 0, 1 KCl στους 25 C. Η αντίστασή του (R 1 ) βρέθηκε ίση με 24, 36 Ω. Αν το KCl αντικατασταθεί

Διαβάστε περισσότερα

Άσκηση 5η. Οξέα Βάσεις - Προσδιορισμός του ph διαλυμάτων. Πανεπιστήμιο Πατρών - Τμήμα ΔΕΑΠΤ - Εργαστήριο Γενικής Χημείας - Ακαδ.

Άσκηση 5η. Οξέα Βάσεις - Προσδιορισμός του ph διαλυμάτων. Πανεπιστήμιο Πατρών - Τμήμα ΔΕΑΠΤ - Εργαστήριο Γενικής Χημείας - Ακαδ. Άσκηση 5η Οξέα Βάσεις - Προσδιορισμός του ph διαλυμάτων Πανεπιστήμιο Πατρών - Τμήμα ΔΕΑΠΤ - Εργαστήριο Γενικής Χημείας - Ακαδ. έτος 2016-17 Ιοντικά διαλύματα- 2 Διάσταση Οι ιοντικές ενώσεις γενικώς διαλύονται

Διαβάστε περισσότερα

Ανόργανη Χημεία. Τμήμα Τεχνολογίας Τροφίμων. Ενότητα 12 η : Υδατική ισορροπία Οξέα & βάσεις. Δρ. Δημήτρης Π. Μακρής Αναπληρωτής Καθηγητής

Ανόργανη Χημεία. Τμήμα Τεχνολογίας Τροφίμων. Ενότητα 12 η : Υδατική ισορροπία Οξέα & βάσεις. Δρ. Δημήτρης Π. Μακρής Αναπληρωτής Καθηγητής Τμήμα Τεχνολογίας Τροφίμων Ανόργανη Χημεία Ενότητα 12 η : Υδατική ισορροπία Οξέα & βάσεις Οκτώβριος 2018 Δρ. Δημήτρης Π. Μακρής Αναπληρωτής Καθηγητής Οι Έννοιες Οξύ Βάση: Η Θεωρία Brønsted - Lowry 2 Σύμφωνα

Διαβάστε περισσότερα

ΠΟΤΕΝΣΙΟΜΕΤΡΙΚΟΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ph ΚΑΙ ΠΕΧΑΜΕΤΡΙΚΕΣ ΤΙΤΛΟΔΟΤΗΣΕΙΣ Εργαστήριο Φυσικής Χημείας Τμήμα Φαρμακευτικής Δημήτριος Τσιπλακίδης

ΠΟΤΕΝΣΙΟΜΕΤΡΙΚΟΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ph ΚΑΙ ΠΕΧΑΜΕΤΡΙΚΕΣ ΤΙΤΛΟΔΟΤΗΣΕΙΣ Εργαστήριο Φυσικής Χημείας Τμήμα Φαρμακευτικής Δημήτριος Τσιπλακίδης ΠΟΤΕΝΣΙΟΜΕΤΡΙΚΟΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ph ΚΑΙ ΠΕΧΑΜΕΤΡΙΚΕΣ ΤΙΤΛΟΔΟΤΗΣΕΙΣ Εργαστήριο Φυσικής Χημείας Τμήμα Φαρμακευτικής Δημήτριος Τσιπλακίδης ΟΡΙΣΜΟΙ ΟΞΕΩΝ ΒΑΣΕΩΝ Arrhenius: οξέα είναι ουσίες που όταν διαλυθούν

Διαβάστε περισσότερα

ΓΑΛΒΑΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ II

ΓΑΛΒΑΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ II 4-1 ΓΑΛΒΑΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ II Θέμα ασκήσεως: Ποτενσιομετρική τιτλοδότηση, προσδιορισμός κανονικού δυναμικού ηλεκτροδίου, πειραματική επαλήθευση της εξισώσεως Nernst. Αρχή μεθόδου: Μετρείται η ΗΕΔ γαλβανικού

Διαβάστε περισσότερα

Ζαχαριάδου Φωτεινή Σελίδα 1 από 7. Γ Λυκείου Κατεύθυνσης Κεφάλαιο 3: Οξέα, Βάσεις, Ιοντική ισορροπία Θέµατα Σωστού / Λάθους Πανελληνίων, ΟΕΦΕ, ΠΜ Χ

Ζαχαριάδου Φωτεινή Σελίδα 1 από 7. Γ Λυκείου Κατεύθυνσης Κεφάλαιο 3: Οξέα, Βάσεις, Ιοντική ισορροπία Θέµατα Σωστού / Λάθους Πανελληνίων, ΟΕΦΕ, ΠΜ Χ Ζαχαριάδου Φωτεινή Σελίδα 1 από 7 Γ Λυκείου Κατεύθυνσης Κεφάλαιο 3: Οξέα, Βάσεις, Ιοντική ισορροπία Θέµατα Σωστού / Λάθους Πανελληνίων, ΟΕΦΕ, ΠΜ Χ ιάλυµα NaHSO 4 0,1 M έχει ph > 7 στους 25 ο C. Πανελλήνιες

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΓΚΥΠΡΙΑ ΟΛΥΜΠΙΑΔΑ ΧΗΜΕΙΑΣ Για τη Β τάξη Λυκείου ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΛΥΣΕΙΣ

ΠΑΓΚΥΠΡΙΑ ΟΛΥΜΠΙΑΔΑ ΧΗΜΕΙΑΣ Για τη Β τάξη Λυκείου ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΛΥΣΕΙΣ ΠΑΓΚΥΠΡΙΑ ΟΛΥΜΠΙΑΔΑ ΧΗΜΕΙΑΣ 2013 Για τη Β τάξη Λυκείου ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΛΥΣΕΙΣ ΜΕΡΟΣ Α Ερώτηση 1 (5 μονάδες) (α): (ιν), (β): (ιιι), (γ): (ι), (δ): (ιι) (4x0,5= μ. 2) Μεταξύ των μορίων του ΗF αναπτύσσονται

Διαβάστε περισσότερα

Ενεργότητα και συντελεστές ενεργότητας- Οξέα- Οι σταθερές ισορροπίας. Εισαγωγική Χημεία

Ενεργότητα και συντελεστές ενεργότητας- Οξέα- Οι σταθερές ισορροπίας. Εισαγωγική Χημεία Ενεργότητα και συντελεστές ενεργότητας- Οξέα- Οι σταθερές ισορροπίας 1 Εισαγωγική Χημεία 2013-14 Από τον ορισμό της Ιοντικής Ισχύος (Ι) τα χημικά είδη ψηλού φορτίου συνεισφέρουν περισσότερο στην ιοντική

Διαβάστε περισσότερα

Ανάλυση Τροφίμων. Ενότητα 9: Υδατική ισορροπία Οξέα και βάσεις Τ.Ε.Ι. ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ. Τμήμα Τεχνολογίας Τροφίμων. Ακαδημαϊκό Έτος

Ανάλυση Τροφίμων. Ενότητα 9: Υδατική ισορροπία Οξέα και βάσεις Τ.Ε.Ι. ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ. Τμήμα Τεχνολογίας Τροφίμων. Ακαδημαϊκό Έτος Ανάλυση Τροφίμων Ενότητα 9: Υδατική ισορροπία Οξέα και βάσεις Τμήμα Τεχνολογίας Τροφίμων Τ.Ε.Ι. ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ Ακαδημαϊκό Έτος 2018-2019 Δημήτρης Π. Μακρής PhD DIC Αναπληρωτής Καθηγητής Οι Έννοιες Οξύ Βάση:

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΦΥΣΙΚΗΣ ΧΗΜΕΙΑΣ ΙΙ ΤΜΗΜΑΤΟΣ ΧΗΜΕΙΑΣ Aγωγιμομετρία

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΦΥΣΙΚΗΣ ΧΗΜΕΙΑΣ ΙΙ ΤΜΗΜΑΤΟΣ ΧΗΜΕΙΑΣ Aγωγιμομετρία ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΦΥΣΙΚΗΣ ΧΗΜΕΙΑΣ ΙΙ ΤΜΗΜΑΤΟΣ ΧΗΜΕΙΑΣ Aγωγιμομετρία Ιωάννης Πούλιος ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΦΥΣΙΚΗΣ ΧΗΜΕΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΧΗΜΕΙΑΣ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ 54124 ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 2 ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΜΕΡΟΣ Η ροή του

Διαβάστε περισσότερα

ΗΛΕΚΤΡΟΧΗΜΙΚΕΣ ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΑΝΑΛΥΣΗΣ

ΗΛΕΚΤΡΟΧΗΜΙΚΕΣ ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΑΝΑΛΥΣΗΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΒΙΟΧΗΜΕΙΑΣ ΒΙΟΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΗΛΕΚΤΡΟΧΗΜΙΚΕΣ ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΑΝΑΛΥΣΗΣ ΠΟΤΕΝΣΙΟΜΕΤΡΙΑ ΠΟΤΕΝΣΙΟΜΕΤΡΙΑ Με τον όρο ποτενσιομετρία περιγράφεται ένα σύνολο ηλεκτροχημικών τεχνικών ανάλυσης,

Διαβάστε περισσότερα

Εξετάσεις ΦΥΣΙΚΟΧΗΜΕΙΑΣ, τµήµα ΦΥΣΙΚΗΣ, 9/5/2011(A) Ονοµατεπώνυµο: Αρ.Μητρώου:

Εξετάσεις ΦΥΣΙΚΟΧΗΜΕΙΑΣ, τµήµα ΦΥΣΙΚΗΣ, 9/5/2011(A) Ονοµατεπώνυµο: Αρ.Μητρώου: Εξετάσεις ΦΥΣΙΚΟΧΗΜΕΙΑΣ, τµήµα ΦΥΣΙΚΗΣ, 9/5/2011(A) Ονοµατεπώνυµο: Αρ.Μητρώου: 1. Παραγωγή της σχέσης της δυναµικής ενέργειας, U Ι-, των αλληλεπιδράσεων ιόντος-διπόλου και διερεύνηση αυτής για την περίπτωση

Διαβάστε περισσότερα

Ζαχαριάδου Φωτεινή Σελίδα 1 από 7

Ζαχαριάδου Φωτεινή Σελίδα 1 από 7 Ζαχαριάδου Φωτεινή Σελίδα από 7 Κεφάλαιο 3: Οξέα Βάσεις Ιοντική ισορροπία ΗΛΕΚΤΡΟΛΥΤΙΚΗ ΙΑΣΤΑΣΗ ιοντικής ένωσης (υδροξείδια µετάλλων, άλατα): αποµάκρυνση των ιόντων του κρυσταλλικού της πλέγµατος ΙΟΝΤΙΣΜΟΣ

Διαβάστε περισσότερα

ΓΑΛΒΑΝΙΚΑ ΚΑΙ ΗΛΕΚΤΡΟΛΥΤΙΚΑ ΚΕΛΙΑ

ΓΑΛΒΑΝΙΚΑ ΚΑΙ ΗΛΕΚΤΡΟΛΥΤΙΚΑ ΚΕΛΙΑ ΓΑΛΒΑΝΙΚΑ ΚΑΙ ΗΛΕΚΤΡΟΛΥΤΙΚΑ ΚΕΛΙΑ Σκοπός Εργαστηριακής Άσκησης Η κατανόηση του μηχανισμού λειτουργίας των γαλβανικών και ηλεκτρολυτικών κελιών καθώς και των εφαρμογών τους. Θεωρητικό Μέρος Όταν φέρουμε

Διαβάστε περισσότερα

Διαλύματα ασθενών οξέων ασθενών βάσεων.

Διαλύματα ασθενών οξέων ασθενών βάσεων. Διαλύματα ασθενών οξέων ασθενών βάσεων. Η ισχύς ενός οξέος σε υδατικό διάλυμα περιγράφεται από τη σταθερά ισορροπίας ιοντισμού του οξέος. Σε ένα αραιό υδατικό διάλυμα ασθενούς μονοπρωτικού οξέος ΗΑ, έχουμε

Διαβάστε περισσότερα

Μετά το τέλος της µελέτης του 3ου κεφαλαίου, ο µαθητής θα πρέπει να είναι σε θέση:

Μετά το τέλος της µελέτης του 3ου κεφαλαίου, ο µαθητής θα πρέπει να είναι σε θέση: Μετά το τέλος της µελέτης του 3ου κεφαλαίου, ο µαθητής θα πρέπει να είναι σε θέση: Να γνωρίζει ποιες ουσίες ονοµάζονται ηλεκτρολύτες. Να γνωρίζει τι είναι ο ιοντισµός, τι η διάσταση, σε ποιες περιπτώσεις

Διαβάστε περισσότερα

ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ «ΟΜΟΚΕΝΤΡΟ» Α. ΦΛΩΡΟΠΟΥΛΟΥ

ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ «ΟΜΟΚΕΝΤΡΟ» Α. ΦΛΩΡΟΠΟΥΛΟΥ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ «ΟΜΟΚΕΝΤΡΟ» Α. ΦΛΩΡΟΠΟΥΛΟΥ ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΣΑΒΒΑΤΟ 7 ΙΟΥΝΙΟΥ 003 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΧΗΜΕΙΑ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΘΕΜΑ ο Για τις ερωτήσεις. -.4 να γράψετε

Διαβάστε περισσότερα

Τι ορίζεται ως επίδραση κοινού ιόντος σε υδατικό διάλυμα ασθενούς ηλεκτρολύτη;

Τι ορίζεται ως επίδραση κοινού ιόντος σε υδατικό διάλυμα ασθενούς ηλεκτρολύτη; Τι ορίζεται ως επίδραση κοινού ιόντος σε υδατικό διάλυμα ασθενούς ηλεκτρολύτη; Επίδραση κοινού ιόντος έχουμε όταν σε διάλυμα ασθενούς ηλεκτρολύτη προσθέσουμε έναν άλλο ηλεκτρολύτη που έχει κοινό ιόν με

Διαβάστε περισσότερα

ΑΓΩΓΙΜΟΤΗΤΑ ΗΛΕΚΤΡΟΛΥΤΩΝ

ΑΓΩΓΙΜΟΤΗΤΑ ΗΛΕΚΤΡΟΛΥΤΩΝ 1-1 ΑΓΩΓΙΜΟΤΗΤΑ ΗΛΕΚΤΡΟΛΥΤΩΝ Θέμα ασκήσεως: Μελέτη της μεταβολής της αγωγιμότητας ισχυρού και ασθενούς ηλεκτρολύτη με την συγκέντρωση, προσδιορισμός της μοριακής αγωγιμότητας σε άπειρη αραίωση ισχυρού

Διαβάστε περισσότερα

Βαθμός ιοντισμού. Για ισχυρούς ηλεκτρολύτες ισχύει α = 1. Για ασθενής ηλεκτρολύτες ισχύει 0 < α < 1.

Βαθμός ιοντισμού. Για ισχυρούς ηλεκτρολύτες ισχύει α = 1. Για ασθενής ηλεκτρολύτες ισχύει 0 < α < 1. Βαθμός ιοντισμού Ο ιοντισμός μιας ομοιοπολικής ένωσης στο νερό μπορεί να είναι πλήρης ή μερικώς. Ένα μέτρο έκφρασης της ισχύος των ηλεκτρολυτών, κάτω από ορισμένες συνθήκες είναι ο βαθμός ιοντισμού (α).

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 15 ΙΟΥΝΙΟΥ 2018 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΧΗΜΕΙΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ. Ενδεικτικές απαντήσεις

ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 15 ΙΟΥΝΙΟΥ 2018 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΧΗΜΕΙΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ. Ενδεικτικές απαντήσεις ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 15 ΙΟΥΝΙΟΥ 2018 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΧΗΜΕΙΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ Ενδεικτικές απαντήσεις Θέμα Α Α.1 - β Α.2 - β Α.3 - γ Α.4 - δ Α.5 - δ Θέμα Β

Διαβάστε περισσότερα

ΓΑΛΒΑΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ Ι Θέμα ασκήσεως Αρχή μεθόδου Θεωρία

ΓΑΛΒΑΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ Ι Θέμα ασκήσεως Αρχή μεθόδου Θεωρία 3-1 ΓΑΛΒΑΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ Ι Θέμα ασκήσεως: Προσδιορισμός κανονικού δυναμικού (Ε) ηλεκτροδίου. Προσδιορισμός του θερμικού συντελεστή ( Ε/ Τ) P. Προσδιορισμός του γινομένου διαλυτότητας του Agl. Αρχή μεθόδου:

Διαβάστε περισσότερα

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΚΑΛΛΥΝΤΙΚΑ ΠΡΟΪΟΝΤΑ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΚΑΛΛΥΝΤΙΚΑ ΠΡΟΪΟΝΤΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΚΑΛΛΥΝΤΙΚΑ ΠΡΟΪΟΝΤΑ Ορισμός: Σύμφωνα με τη Νομοθεσία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ως Καλλυντικό Προϊόν ορίζεται κάθε ουσία ή παρασκεύασμα που προορίζεται να έρθει σε επαφή με τα εξωτερικά μέρη του ανθρώπινου

Διαβάστε περισσότερα

Σημειώσεις για το μάθημα. Ευκλείδου Τ. Παναγιώτου Σ. Γιαννακουδάκης Π. OFF V/dc. A/ac A/dc V/Ω + γέφυρα άλατος. κίνηση κατιόντων.

Σημειώσεις για το μάθημα. Ευκλείδου Τ. Παναγιώτου Σ. Γιαννακουδάκης Π. OFF V/dc. A/ac A/dc V/Ω + γέφυρα άλατος. κίνηση κατιόντων. Σημειώσεις για το μάθημα Φυσική Χημεία ΙΙ Ηλεκτροχημικά στοιχεία Ευκλείδου Τ. Παναγιώτου Σ. Γιαννακουδάκης Π. m OFF V/dc V/ac Ω Ω A/ac A/dc V/Ω A com I e e- - I γέφυρα άλατος Cu(s) κίνηση κατιόντων - Zn(s)

Διαβάστε περισσότερα

Ανάλυση Τροφίμων. Ενότητα 10: Εφαρμογές υδατική ισορροπίας Τ.Ε.Ι. ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ. Τμήμα Τεχνολογίας Τροφίμων. Ακαδημαϊκό Έτος

Ανάλυση Τροφίμων. Ενότητα 10: Εφαρμογές υδατική ισορροπίας Τ.Ε.Ι. ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ. Τμήμα Τεχνολογίας Τροφίμων. Ακαδημαϊκό Έτος Ανάλυση Τροφίμων Ενότητα 10: Εφαρμογές υδατική ισορροπίας Τμήμα Τεχνολογίας Τροφίμων Τ.Ε.Ι. ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ Ακαδημαϊκό Έτος 2018-2019 Δημήτρης Π. Μακρής PhD DIC Αναπληρωτής Καθηγητής Αντιδράσεις Εξουδετέρωσης

Διαβάστε περισσότερα

Φυσικοχημεία για Βιολόγους ΗΛΕΚΤΡΟΧΗΜΕΙΑ

Φυσικοχημεία για Βιολόγους ΗΛΕΚΤΡΟΧΗΜΕΙΑ ΗΛΕΚΤΡΟΧΗΜΕΙΑ Η Ηλεκτροχημεία αποτελεί μέρος της Φυσικοχημείας και ασχολείται με τη συμπεριφορά των ηλεκτρολυτικών ουσιών, με την αγωγή του ηλεκτρικού ρεύματος δια των ιόντων και κυρίως με τις ηλεκτροχημικές

Διαβάστε περισσότερα

ΧΗΜΕΙΑ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ

ΧΗΜΕΙΑ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΧΗΜΕΙΑ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΘΕΜΑ ο Για τις ερωτήσεις. -.4 να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθμό της ερώτησης και δίπλα το γράμμα που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση... Με προσθήκη νερού δεν μεταβάλλεται

Διαβάστε περισσότερα

Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας. Τμήμα Μηχανολόγων Μηχανικών. Χημεία. Ενότητα 16: Οξέα- Βάσεις- Άλατα

Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας. Τμήμα Μηχανολόγων Μηχανικών. Χημεία. Ενότητα 16: Οξέα- Βάσεις- Άλατα Τμήμα Μηχανολόγων Μηχανικών Χημεία Ενότητα 16: Οξέα- Βάσεις- Άλατα Αν. Καθηγητής Γεώργιος Μαρνέλλος e-mail: gmarnellos@uowm.gr Τμήμα Μηχανολόγων Μηχανικών Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται

Διαβάστε περισσότερα

[ ] [ ] CH3COO [ ] CH COOH. Cοξ. Cαλ

[ ] [ ] CH3COO [ ] CH COOH. Cοξ. Cαλ Πριν από κάθε απάντηση, προηγείται η καλή ανάγνωση και η προσπάθεια κατανόησης της ερώτησης. Η κάθε απάντηση πρέπει να σχετίζεται µε την ακριβή διατύπωση της ερώτησης και όχι µε την γενική της ιδέα. Κάθε

Διαβάστε περισσότερα

+ HSO 4 είναι µετατοπισµένη προς την κατεύθυνση του ασθενέστερου οξέος ή της ασθενέστερης βάσης, δηλαδή προς τα αριστερά.

+ HSO 4 είναι µετατοπισµένη προς την κατεύθυνση του ασθενέστερου οξέος ή της ασθενέστερης βάσης, δηλαδή προς τα αριστερά. Β2. α. K a Οξύ Συζυγής βάση K b 10-2 - HSO 4 2- SO 4 10-12 10-5 CH 3 COOH CH 3 COO - 10-9 β. Η ισορροπία: 2- CH 3 COOH + SO 4 CH 3 COO - - + HSO 4 είναι µετατοπισµένη προς την κατεύθυνση του ασθενέστερου

Διαβάστε περισσότερα

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 : ΓΑΛΒΑΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ, ΗΕΔ, ΓΕΦΥΡΑ ΑΛΑΤΟΣ, ΣΤΟΙΧΕΙΟ DANIELL, ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΣΤΟΙΧΕΙΟΥ, ΠΡΟΤΥΠΑ ΔΥΝΑΜΙΚΑ ΚΑΙ ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 : ΓΑΛΒΑΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ, ΗΕΔ, ΓΕΦΥΡΑ ΑΛΑΤΟΣ, ΣΤΟΙΧΕΙΟ DANIELL, ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΣΤΟΙΧΕΙΟΥ, ΠΡΟΤΥΠΑ ΔΥΝΑΜΙΚΑ ΚΑΙ ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ. ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 : ΓΑΛΒΑΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ, ΗΕΔ, ΓΕΦΥΡΑ ΑΛΑΤΟΣ, ΣΤΟΙΧΕΙΟ DANIELL, ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΣΤΟΙΧΕΙΟΥ, ΠΡΟΤΥΠΑ ΔΥΝΑΜΙΚΑ ΚΑΙ ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ. Διδακτικοί στόχοι: Μετά την ολοκλήρωση του 5ου κεφαλαίου οι φοιτητές θα πρέπει

Διαβάστε περισσότερα

Παράδειγµα κριτηρίου σύντοµης διάρκειας

Παράδειγµα κριτηρίου σύντοµης διάρκειας 3.9. Κριτήρια αξιολόγησης Παράδειγµα κριτηρίου σύντοµης διάρκειας ΟΜΑ Α Α Αντικείµενο εξέτασης: Οξέα - βάσεις (ιδιότητες - ονοµατολογία) Στοιχεία µαθητή: Επώνυµο:... Όνοµα:... Τάξη:... Τµήµα:...Μάθηµα:...

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΜΑΤΑ ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΩΝ ΑΠΟ ΤΟ 2001 ΣΤΟ ph 2001

ΘΕΜΑΤΑ ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΩΝ ΑΠΟ ΤΟ 2001 ΣΤΟ ph 2001 ΘΕΜΑΤΑ ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΩΝ ΑΠΟ ΤΟ 2001 ΣΤΟ ph 2001 1 2002 (Σωστό-Λάθος, μονάδα 1/100) 2 200 2004 4 (Σωστό-Λάθος, μονάδα 1/100) 2005 5 (Σωστό-Λάθος, μονάδα 1/100) 6 2006 (Σωστό-Λάθος, μονάδα 1/100) 7 8 2007 (Σωστό-Λάθος,

Διαβάστε περισσότερα

Κεφάλαιο της φυσικοχημείας που ερευνά τις διεργασίες που. και οι φορείς του ηλεκτρικού ρεύματος (ηλεκτρόνια, ιόντα).

Κεφάλαιο της φυσικοχημείας που ερευνά τις διεργασίες που. και οι φορείς του ηλεκτρικού ρεύματος (ηλεκτρόνια, ιόντα). ΗΛΕΚΤΡΟΧΗΜΕΙΑ Κεφάλαιο της φυσικοχημείας που ερευνά τις διεργασίες που λαμβάνουν χώρα σε διαλύματα ή τήγματα, όπου συμμετέχουν και οι φορείς του ηλεκτρικού ρεύματος (ηλεκτρόνια, ιόντα). Πραγματοποίηση

Διαβάστε περισσότερα

1. Ρύθµιση πεχαµέτρου. 2. Προσδιορισµός της κλασικής σταθεράς διάστασης

1. Ρύθµιση πεχαµέτρου. 2. Προσδιορισµός της κλασικής σταθεράς διάστασης ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ HΛΕΚΤΡOXHMEIAΣ-ΧΗΜΙΚΟΥ ΤΜΗΜΑΤΟΣ Σωτήρης Σωτηρόπουλος, Πάνος Γιαννακουδάκης Εργαστήριο Φυσικής Χηµείας, Tµήµα Χηµείας ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΗ ΑΣΚΗΣΗ 1. Ρύθµιση πεχαµέτρου Πεχαµετρικός προσδιορισµός της

Διαβάστε περισσότερα

Οξέα και Βάσεις ΟΡΙΣΜΟΙ. Οξύ Βάση + Η +

Οξέα και Βάσεις ΟΡΙΣΜΟΙ. Οξύ Βάση + Η + Οξέα και Βάσεις ΟΡΙΣΜΟΙ Arrhenius: ΟΞΕΑ : ενώσεις που παρέχουν σε υδατικό διάλυµα Η + ΒΑΣΕΙΣ: ενώσεις που παρέχουν σε υδατικό διάλυµα ΟΗ - Bronsted και Lowry: ΟΞΕΑ: Ουσίες που δρουν ως δότες πρωτονίων

Διαβάστε περισσότερα

ΧΗΜΕΙΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ

ΧΗΜΕΙΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΧΗΜΕΙΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΘΕΜΑ Α Α1. Η πιθανότητα ψ 2 εύρεσης του ηλεκτρονίου πολύ κοντά σε ένα σηµείο Σ σε συνάρτηση µε την απόσταση r αυτού του σηµείου από τον πυρήνα του ατόµου του υδρογόνου αποδίδεται

Διαβάστε περισσότερα

ΧΗΜΕΙΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΘΕΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

ΧΗΜΕΙΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΘΕΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΧΗΜΕΙΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΘΕΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΘΕΜΑΤΑ ΘΕΜΑ Α Για τις ερωτήσεις Α1 έως και Α5 να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθμό της πρότασης και, δίπλα, το γράμμα που αντιστοιχεί στη σωστή επιλογή. Α1. Ποια

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΤΕΤΑΡΤΗ 29 ΜΑΪΟΥ 2013 - ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΧΗΜΕΙΑ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ

ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΤΕΤΑΡΤΗ 29 ΜΑΪΟΥ 2013 - ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΧΗΜΕΙΑ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΤΕΤΑΡΤΗ 29 ΜΑΪΟΥ 2013 - ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΧΗΜΕΙΑ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΘΕΜΑ Α Α1:γ Α2:β Α3:δ Α4:β Α5:α)διαφορές θεωρίας του Arrhenius- Brönsted

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 15 ΙΟΥΝΙΟΥ 2018 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΧΗΜΕΙΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 15 ΙΟΥΝΙΟΥ 2018 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΧΗΜΕΙΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 15 ΙΟΥΝΙΟΥ 2018 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΧΗΜΕΙΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑ Α Α1. β Α2. β Α3. γ Α4. δ Α5. δ ΘΕΜΑ Β Β1. α. 12Mg:

Διαβάστε περισσότερα

Χημεία Γ Λυκείου Δείκτες. Έστω ΗΔ ένας δείκτης (ασθενές οξύ). Σε ένα υδατικό διάλυμα ο δείκτης θα ιοντίζεται ως εξής: ΗΔ + Η2Ο Δ - + Η3Ο +

Χημεία Γ Λυκείου Δείκτες. Έστω ΗΔ ένας δείκτης (ασθενές οξύ). Σε ένα υδατικό διάλυμα ο δείκτης θα ιοντίζεται ως εξής: ΗΔ + Η2Ο Δ - + Η3Ο + Δείκτες Οι δείκτες (ή πρωτολυτικοί δείκτες) είναι ασθενή οξέα ή βάσεις (συνήθως οργανικές ενώσεις), των οποίων τα μόρια έχουν διαφορετικό χρώμα από τα ιόντα τους, με αποτέλεσμα το χρώμα τους να αλλάζει

Διαβάστε περισσότερα

Εργαστηριακός υπολογισμός του πρότυπου δυναμικού ενός οξειδοαναγωγικού ημιστοιχείου.

Εργαστηριακός υπολογισμός του πρότυπου δυναμικού ενός οξειδοαναγωγικού ημιστοιχείου. Εργαστήριο Φυσικής Χηµείας Π. Δ. Γιαννακουδάκης Εργαστηριακός υπολογισμός του πρότυπου δυναμικού ενός οξειδοαναγωγικού ημιστοιχείου. 1. κατηγορίες ημιστοιχείων Ένα ημιστοιχείο αποτελείται πάντα από δύο

Διαβάστε περισσότερα

ΧΗΜΕΙΑ Γ ΤΑΞΗΣ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ 2003 ΕΚΦΩΝΗΣΕΙΣ

ΧΗΜΕΙΑ Γ ΤΑΞΗΣ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ 2003 ΕΚΦΩΝΗΣΕΙΣ ΧΗΜΕΙΑ Γ ΤΑΞΗΣ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ 200 ΘΕΜΑ 1 ο ΕΚΦΩΝΗΣΕΙΣ Για τις ερωτήσεις 1.1-1.4 να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθµό της ερώτησης και δίπλα το γράµµα που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση.

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΑ ΘΕΜΑΤΑ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ ΧΗΜΕΙΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ

ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΑ ΘΕΜΑΤΑ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ ΧΗΜΕΙΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ Επιμέλεια: Νίκος Δάκος ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΑ ΘΕΜΑΤΑ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ ΧΗΜΕΙΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΘΕΜΑ Α Για τις ερωτήσεις Α1 έω ς και Α5 να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθμό της ερώτησης και δίπλα το γράμμα

Διαβάστε περισσότερα

πόλος αποφόρτιση (γαλβανικό στοιχ.) φόρτιση (ηλεκτρολυτικό στοιχ.) (αυθόρµητη λειτουργία) (εξαναγκασµένη λειτουργία zfe c = w el (1) 7-1

πόλος αποφόρτιση (γαλβανικό στοιχ.) φόρτιση (ηλεκτρολυτικό στοιχ.) (αυθόρµητη λειτουργία) (εξαναγκασµένη λειτουργία zfe c = w el (1) 7-1 ΓΑΛΒΑΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ Θέµα ασκήσεως Προσδιορισµός κανονικού δυναµικού (Ε) ηλεκτροδίου (ξίσωση Nernst). Αυθόρµητη αντίδραση στοιχείου. Σύνδεση δυναµικού γαλβανικού στοιχείου µε θερµοδυναµικά µεγέθη (Υπολογισµός

Διαβάστε περισσότερα

ΟΞΕΑ, ΒΑΣΕΙΣ ΚΑΙ ΑΛΑΤΑ. ΜΑΘΗΜΑ 1 o : Γενικά για τα οξέα- Ιδιότητες - είκτες ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΘΕΩΡΙΑΣ

ΟΞΕΑ, ΒΑΣΕΙΣ ΚΑΙ ΑΛΑΤΑ. ΜΑΘΗΜΑ 1 o : Γενικά για τα οξέα- Ιδιότητες - είκτες ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΘΕΩΡΙΑΣ ΟΞΕΑ, ΒΑΣΕΙΣ ΚΑΙ ΑΛΑΤΑ 1.1 Τα οξέα ΜΑΘΗΜΑ 1 o : Γενικά για τα οξέα Ιδιότητες είκτες ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΘΕΩΡΙΑΣ 1. Ποιες χηµικές ενώσεις ονοµάζονται οξέα; Με ποιόν χηµικό τύπο παριστάνουµε γενικά τα οξέα; Οξέα είναι

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΛΟΣ 1ΗΣ ΑΠΟ 6 ΣΕΛΙΔΕΣ

ΤΕΛΟΣ 1ΗΣ ΑΠΟ 6 ΣΕΛΙΔΕΣ ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙΔΑΣ- Γ ΗΜΕΡΗΣΙΩΝ ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΧΗΜΕΙΑ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΣΥΝΟΛΟ ΣΕΛΙΔΩΝ: ΕΞΙ (6) ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΘΕΜΑΤΩΝ: ΚΑΛΑΜΑΡΑΣ ΓΙΑΝΝΗΣ.gr ΘΕΜΑ Α Για τις ερωτήσεις Α1 έως Α5 να γράψετε τον αριθμό της

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΤΕΤΑΡΤΗ 29 ΜΑΪΟΥ 2013 ΧΗΜΕΙΑ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΤΕΤΑΡΤΗ 29 ΜΑΪΟΥ 2013 ΧΗΜΕΙΑ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΤΕΤΑΡΤΗ 29 ΜΑΪΟΥ 2013 ΧΗΜΕΙΑ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑ Α Α1. γ Α2. β Α3. δ Α4. β Α5. Arrhenius ένωση διαλύτης νερό σε υδατικά διαλύματα

Διαβάστε περισσότερα

Επαναληπτικό ιαγώνισµα

Επαναληπτικό ιαγώνισµα ΧΗΜΕΙΑ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ Επαναληπτικό ιαγώνισµα 3-4-2016 ΕΝ ΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑ Α Α1. α Α2. γ Α3. γ Α4. β Α5. γ Α6. γ Α7. α Α6. α. Ο βαθµός ιοντισµού ενός ηλεκτρολύτη (α) ορίζεται ως το πηλίκο του αριθµού

Διαβάστε περισσότερα

ΧΗΜΕΙΑ Γ ΤΑΞΗΣ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ 2003

ΧΗΜΕΙΑ Γ ΤΑΞΗΣ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ 2003 ΧΗΜΕΙΑ Γ ΤΑΞΗΣ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ 200 ΘΕΜΑ 1ο ΕΚΦΩΝΗΣΕΙΣ Για τις ερωτήσεις 1.1-1.4 να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθµό της ερώτησης και δίπλα το γράµµα που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση.

Διαβάστε περισσότερα

ΧΗΜΕΙΑ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ. ii. Στις βάσεις κατά Arrhenius, η συμπεριφορά τους περιορίζεται μόνο στο διαλύτη H 2 O.

ΧΗΜΕΙΑ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ. ii. Στις βάσεις κατά Arrhenius, η συμπεριφορά τους περιορίζεται μόνο στο διαλύτη H 2 O. ΧΗΜΕΙΑ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΘΕΜΑ Α Α1 γ Α2 β Α3 δ Α4 β Α5. α. i. Βάσεις κατά Arrhenius είναι οι ενώσεις που όταν διαλυθούν στο H 2 O δίνουν OH ενώ κατά Bronsted Lowry είναι οι ουσίες που μπορούν να δεχτούν ένα

Διαβάστε περισσότερα

Π. Γιαννακουδάκης Εργαστήριο Φυσικοχηµείας-Τµήµα Χηµείας-ΣΘΕ-ΑΠΘ Ασκήσεις στα ηλεκτρολυτικά διαλύµατα. α) HCl C = M β) CaCl 2 C = 5.

Π. Γιαννακουδάκης Εργαστήριο Φυσικοχηµείας-Τµήµα Χηµείας-ΣΘΕ-ΑΠΘ Ασκήσεις στα ηλεκτρολυτικά διαλύµατα. α) HCl C = M β) CaCl 2 C = 5. Ασκήσεις στα ηλεκτρολυτικά διαλύµατα Ιονική ισχύς. Να υπολογιστεί η ιονική ισχύς των διαλυµάτων των παρακάτω διαλυµάτων: α) HCl C = 5. 0-4 M β) CaCl C = 5. 0-4 M I = Cz γ) CdSO 4 C = 5. 0-4 M δ) NaCl C

Διαβάστε περισσότερα

Το ph των ρυθμιστικών διαλυμάτων δεν μεταβάλλεται με την αραίωση. ... όλα τα οργανικά οξέα είναι ασθενή, έχουν δηλ. βαθμό ιοντισμού α < 1 και Κa =

Το ph των ρυθμιστικών διαλυμάτων δεν μεταβάλλεται με την αραίωση. ... όλα τα οργανικά οξέα είναι ασθενή, έχουν δηλ. βαθμό ιοντισμού α < 1 και Κa = 1 Α. Μεταβολή ph με αραίωση υδατικού διαλύματος Η αραίωση υδατικού διαλύματος (δηλαδή η προσθήκη καθαρού διαλύτη) οδηγεί σε μετατόπιση του ph προς την τιμή 7. Το ph των ρυθμιστικών διαλυμάτων δεν μεταβάλλεται

Διαβάστε περισσότερα

ΛΥΚΕΙΟ ΣΟΛΕΑΣ Σχολική χρονιά

ΛΥΚΕΙΟ ΣΟΛΕΑΣ Σχολική χρονιά ΛΥΚΕΙΟ ΣΟΛΕΑΣ Σχολική χρονιά 008-009 ΓΡΑΠΤΕΣ ΠΡΟΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΙΟΥΝΙΟΥ 009 ΜΑΘΗΜΑ: ΧΗΜΕΙΑ (επιλογής) ΤΑΞΗ: Β ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: Δευτέρα, 1/6/009 ΧΡΟΝΟΣ:,5 ώρες ΒΑΘΜΟΣ Αριθμητικώς: Ολογράφως: Υπογραφή: Ονοματεπώνυμο:

Διαβάστε περισσότερα

ΧΗΜΕΙΑ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ 2013

ΧΗΜΕΙΑ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ 2013 ΧΗΜΕΙΑ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ 0 ΘΕΜΑ Α Για τις ερωτήσεις Α έως και Α4 να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθμό της ερώτησης και δίπλα το γράμμα που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση.

Διαβάστε περισσότερα

3 η Εργαστηριακή άσκηση Γαλβανικά στοιχεία

3 η Εργαστηριακή άσκηση Γαλβανικά στοιχεία Τμήμα Διαχείρισης Περιβάλλοντος & Φυσικών Πόρων, Πολυτεχνική Σχολή Εργαστηριακές Ασκήσεις Φυσικοχημείας 3 η Εργαστηριακή άσκηση Γαλβανικά στοιχεία Γαλάνη Απ. Αγγελική, Χημικός PhD Εργαστηριακό Διδακτικό

Διαβάστε περισσότερα

ΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΦΡΟΝΤΙΣΤΩΝ ΕΛΛΑΔΟΣ (Ο.Ε.Φ.Ε.) ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ 2018 Β ΦΑΣΗ ΧΗΜΕΙΑ

ΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΦΡΟΝΤΙΣΤΩΝ ΕΛΛΑΔΟΣ (Ο.Ε.Φ.Ε.) ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ 2018 Β ΦΑΣΗ ΧΗΜΕΙΑ ΤΑΞΗ: Γ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΣ: ΘΕΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΜΑΘΗΜΑ: ΧΗΜΕΙΑ Ημερομηνία: Τετάρτη 11 Απριλίου 018 Διάρκεια Εξέτασης: 3 ώρες ΘΕΜΑ Α Α1. β Α. γ Α3. δ Α4. γ Α5. α Λ, β Λ, γ Λ, δ Σ, ε Λ. ΘΕΜΑ Β Β1.

Διαβάστε περισσότερα

Σχήµα I-1: Συνδυασµένο ηλεκτρόδιο

Σχήµα I-1: Συνδυασµένο ηλεκτρόδιο ΠΡΟΣΑΡΤΗΜΑ I I-1. Συνδυασµένο Ηλεκτρόδιο Το ηλεκτρόδιο που θα χρησιµοποιηθεί, περιλαµβάνει σε µια γυάλινη κατασκευή, ένα ηλεκτρόδιο υάλου και ένα ηλεκτρόδιο αναφοράς (Ag/AgCl) βλ. σχήµα I-1. Η λεπτή γυάλινη

Διαβάστε περισσότερα

ΜΕΡΟΣ Α : Ερωτήσεις 1-6 Να απαντήσετε σε όλες τις ερωτήσεις 1-6. Κάθε ορθή απάντηση βαθμολογείται με πέντε (5) μονάδες.

ΜΕΡΟΣ Α : Ερωτήσεις 1-6 Να απαντήσετε σε όλες τις ερωτήσεις 1-6. Κάθε ορθή απάντηση βαθμολογείται με πέντε (5) μονάδες. ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ 2008-2009 ΓΡΑΠΤΕΣ ΠΡΟΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΔΕΙΓΜΑΤΙΚΟ ΕΞΕΤΑΣΤΙΚΟ ΔΟΚΙΜΙΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΧΗΜΕΙΑ ΤΑΞΗ: Β ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΧΡΟΝΟΣ: 2 ώρες και 30 λεπτά Το εξεταστικό δοκίμιο αποτελείται από

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΑ ΘΕΜΑΤΑ ΧΗΜΕΙΑΣ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ

ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΑ ΘΕΜΑΤΑ ΧΗΜΕΙΑΣ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΑ ΘΕΜΑΤΑ ΧΗΜΕΙΑΣ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ 2015-2016 1 Ο ΘΕΜΑ Α1. Για την ισορροπία : 22( g) O2( g) 2 H2 O( g), θ C ισχύει ότι K c =0,25. Για την ισορροπία: H2 O( g) 2( g) O2( g), θ C, ισχύει ότι:

Διαβάστε περισσότερα

3. Κατά Arrhenius απαραίτητο διαλυτικό μέσο είναι το νερό ενώ η θεωρία των. β) 1. Η ηλεκτρολυτική διάσταση αναφέρεται στις ιοντικές ενώσεις και είναι

3. Κατά Arrhenius απαραίτητο διαλυτικό μέσο είναι το νερό ενώ η θεωρία των. β) 1. Η ηλεκτρολυτική διάσταση αναφέρεται στις ιοντικές ενώσεις και είναι ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ 01 ΧΗΜΕΙΑ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑ Α Α1. γ Α. β Α. δ Α4. Β Α5. α) 1. Κατά Arrhenius μια βάση όταν διαλυθεί στο νερό μπορεί να δώσει λόγω διάστασης OH - ενώ κατά

Διαβάστε περισσότερα

Γ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΣ: ΘΕΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥ ΩΝ ΜΑΘΗΜΑ: ΧΗΜΕΙΑ. Ηµεροµηνία: Τρίτη 5 Ιανουαρίου 2016 ιάρκεια Εξέτασης: 3 ώρες ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

Γ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΣ: ΘΕΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥ ΩΝ ΜΑΘΗΜΑ: ΧΗΜΕΙΑ. Ηµεροµηνία: Τρίτη 5 Ιανουαρίου 2016 ιάρκεια Εξέτασης: 3 ώρες ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΤΑΞΗ: Γ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΣ: ΘΕΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥ ΩΝ ΜΑΘΗΜΑ: ΧΗΜΕΙΑ Ηµεροµηνία: Τρίτη 5 Ιανουαρίου 06 ιάρκεια Εξέτασης: 3 ώρες ΘΕΜΑ Α Α.. γ Α.. β Α.3. γ Α.4. γ Α.5. α ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ Α.6.. Σ. Λ (Σύµφωνα

Διαβάστε περισσότερα

ΡΥΘΜΙΣΤΙΚΑ ΔΙΑΛΥΜΑΤΑ 1

ΡΥΘΜΙΣΤΙΚΑ ΔΙΑΛΥΜΑΤΑ 1 Θεωρητικό Μέρος ΡΥΘΜΙΣΤΙΚΑ ΔΙΑΛΥΜΑΤΑ 1 Ορισμένα ζεύγη οξέων και των συζυγών τους βάσεων (καθώς και βάσεων και των συζυγών τους οξέων) έχουν την ιδιότητα να διατηρούν το ph των διαλυμάτων τους σταθερό όταν

Διαβάστε περισσότερα

ΙΟΝΤΙΚΗ ΙΣΟΡΡΟΠΙΑ ΟΞΕΑ ΒΑΣΕΙΣ ΙΟΝΤΙΚΑ ΥΔΑΤΙΚΑ ΔΙΑΛΥΜΑΤΑ

ΙΟΝΤΙΚΗ ΙΣΟΡΡΟΠΙΑ ΟΞΕΑ ΒΑΣΕΙΣ ΙΟΝΤΙΚΑ ΥΔΑΤΙΚΑ ΔΙΑΛΥΜΑΤΑ ΙΟΝΤΙΚΗ ΙΣΟΡΡΟΠΙΑ ΟΞΕΑ ΒΑΣΕΙΣ ΙΟΝΤΙΚΑ ΥΔΑΤΙΚΑ ΔΙΑΛΥΜΑΤΑ ΙΟΝΤΙΚΗ ΙΣΟΡΡΟΠΙΑ: Είναι η δυναμική ισορροπία που πραγματοποιείται σε υδατικά διαλύματα και στην οποία συμμετέχουν ιόντα. ΙΟΝΤΙΚΑ ΔΙΑΛΥΜΑΤΑ: Τα ιοντικά

Διαβάστε περισσότερα

ΟΞΕΙΔΟΑΝΑΓΩΓΙΚΕΣ ΟΓΚΟΜΕΤΡΗΣΕΙΣ

ΟΞΕΙΔΟΑΝΑΓΩΓΙΚΕΣ ΟΓΚΟΜΕΤΡΗΣΕΙΣ ΟΞΕΙΔΟΑΝΑΓΩΓΙΚΕΣ ΟΓΚΟΜΕΤΡΗΣΕΙΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ - ΤΜΗΜΑ ΒΙΟΧΗΜΕΙΑΣ ΒΙΟΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ Γαλβανικά στοιχεία-στοιχείο Daniel Zn (s) + Cu +2 (aq) Zn +2 + Cu (s) Zn(s) Zn +2 (aq) + 2e - (ημιαντίδραση οξείδωσης)

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ 2013 ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΧΗΜΕΙΑΣ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ

ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ 2013 ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΧΗΜΕΙΑΣ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ 1 ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ 2013 ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΧΗΜΕΙΑΣ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΘΕΜΑ Α Α.1 γ Α.2 β Α.3 δ Α.4 β Α.5 α. Διαφορές μεταξύ της βάσης κατά Arrhenius και της βάσης κατά Bronsted Lowry: 1. Κατά Arrhenius

Διαβάστε περισσότερα

ΟΜΟΣΠΟΝ ΙΑ ΕΚΠΑΙ ΕΥΤΙΚΩΝ ΦΡΟΝΤΙΣΤΩΝ ΕΛΛΑ ΟΣ (Ο.Ε.Φ.Ε.) ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ 2016 Α ΦΑΣΗ

ΟΜΟΣΠΟΝ ΙΑ ΕΚΠΑΙ ΕΥΤΙΚΩΝ ΦΡΟΝΤΙΣΤΩΝ ΕΛΛΑ ΟΣ (Ο.Ε.Φ.Ε.) ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ 2016 Α ΦΑΣΗ ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ 06 ΤΑΞΗ: Γ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΣ: ΘΕΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥ ΩΝ ΜΑΘΗΜΑ: ΧΗΜΕΙΑ ΘΕΜΑ Α Α.. Α.. Α.3. Α.4. Α.5. Α.6. γ β γ γ α ΘΕΜΑ Β Β.. Ηµεροµηνία: Τρίτη 5 Ιανουαρίου 06 ιάρκεια Εξέτασης:

Διαβάστε περισσότερα

5.1 ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΓΡΑΜΜΟΙΣΟΔΥΝΑΜΟΥ ΙΟΝΤΟΣ ΟΞΥΓΟΝΟΥ, ΥΔΡΟΓΟΝΟΥ ΚΑΙ ΧΑΛΚΟΥ ΜΕ ΗΛΕΚΤΡΟΛΥΣΗ

5.1 ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΓΡΑΜΜΟΙΣΟΔΥΝΑΜΟΥ ΙΟΝΤΟΣ ΟΞΥΓΟΝΟΥ, ΥΔΡΟΓΟΝΟΥ ΚΑΙ ΧΑΛΚΟΥ ΜΕ ΗΛΕΚΤΡΟΛΥΣΗ 5.1 ΑΣΚΗΣΗ 5 ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΓΡΑΜΜΟΙΣΟΔΥΝΑΜΟΥ ΙΟΝΤΟΣ ΟΞΥΓΟΝΟΥ, ΥΔΡΟΓΟΝΟΥ ΚΑΙ ΧΑΛΚΟΥ ΜΕ ΗΛΕΚΤΡΟΛΥΣΗ Α' ΜΕΡΟΣ: Ηλεκτρόλυση του νερού. ΘΕΜΑ: Εύρεση της μάζας οξυγόνου και υδρογόνου που εκλύονται σε ηλεκτρολυτική

Διαβάστε περισσότερα

1.Εισαγωγή. 2.Επιλεκτικά ηλεκτρόδια ιόντων(εηι)

1.Εισαγωγή. 2.Επιλεκτικά ηλεκτρόδια ιόντων(εηι) ΑΜΕΣΗ ΜΕΤΡΗΣΗ ΙΟΝΤΩΝ Κ + ΣΤΟ ΠΟΣΙΜΟ ΝΕΡΟ ΜΕ ΕΠΙΛΕΚΤΙΚΟ ΗΛΕΚΤΡΟΔΙΟ 1.Εισαγωγή Χημικοί αισθητήρες είναι όργανα τα οποία μπορούν να παρακολουθούν την ενεργότητα φορτισμένων ή μη ουσιών σε υγρή ή αέρια φάση.

Διαβάστε περισσότερα

Διάλυμα καλείται κάθε ομογενές σύστημα, το οποίο αποτελείται από δύο ή περισσότερες χημικές ουσίες, και έχει την ίδια σύσταση σε όλη του τη μάζα.

Διάλυμα καλείται κάθε ομογενές σύστημα, το οποίο αποτελείται από δύο ή περισσότερες χημικές ουσίες, και έχει την ίδια σύσταση σε όλη του τη μάζα. 1. ΔΙΑΛΥΜΑ Διάλυμα καλείται κάθε ομογενές σύστημα, το οποίο αποτελείται από δύο ή περισσότερες χημικές ουσίες, και έχει την ίδια σύσταση σε όλη του τη μάζα. Ετερογενές σύστημα καλείται αυτό, το οποίο αποτελείται

Διαβάστε περισσότερα

Χηµεία Θετικής Κατεύθυνσης

Χηµεία Θετικής Κατεύθυνσης Χηµεία Θετικής Κατεύθυνσης Γ Λυκείου 2 ο Κεφάλαιο Οξέα - Βάσεις - Άλατα ph Επίδραση κοινού ιόντος Ρυθµιστικά διαλύµατα Δείκτες - Ογκοµέτρηση kostasctheos@yahoo.gr 1 1 ο παράδειγµα Να βρεθεί το ph υδατικού

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΓΚΥΠΡΙΑ ΟΛΥΜΠΙΑΔΑ ΧΗΜΕΙΑΣ 2014 Β ΛΥΚΕΙΟΥ ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΛΥΣΕΙΣ

ΠΑΓΚΥΠΡΙΑ ΟΛΥΜΠΙΑΔΑ ΧΗΜΕΙΑΣ 2014 Β ΛΥΚΕΙΟΥ ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΛΥΣΕΙΣ ΜΕΡΟΣ Α ΠΑΓΚΥΠΡΙΑ ΟΛΥΜΠΙΑΔΑ ΧΗΜΕΙΑΣ 2014 Β ΛΥΚΕΙΟΥ ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΛΥΣΕΙΣ Ερώτηση 1 (3 μονάδες) +7-1 +1 0 α) NaClO 4 HCl HClO Cl 2 (4 x 0,5= μ. 2) β) Το HClO. O αριθμός οξείδωσης του χλωρίου μειώνεται από

Διαβάστε περισσότερα

Θέµατα προηγούµενων εξεταστικών περιόδων. 1 ο Θέµα Ιανουαρίου 2005

Θέµατα προηγούµενων εξεταστικών περιόδων. 1 ο Θέµα Ιανουαρίου 2005 Θέµατα προηγούµενων εξεταστικών περιόδων 1 ο Θέµα Ιανουαρίου 2005 Σε ένα επίπεδο ηλεκτρόδιο ενεργού επιφάνειας 2 cm 2, που χρησιµοποιείται ως άνοδος σε µία ηλεκτρολυτική κυψέλη που περιέχει διάλυµα 2*10-3

Διαβάστε περισσότερα

Διαγώνισμα στη Χημεία Γ Λυκείου Ιοντικής Ισορροπίας & Οργανικής

Διαγώνισμα στη Χημεία Γ Λυκείου Ιοντικής Ισορροπίας & Οργανικής Θέμα 1 ο.... Διαγώνισμα στη Χημεία Γ Λυκείου Ιοντικής Ισορροπίας & Οργανικής Στις ερωτήσεις 1.1 έως 1.8 επιλέξτε τη σωστή απάντηση. Μονάδες 2,5x8=20 1.1 Κατά τη διάλυση HCl στο νερό, σε σταθερή θερμοκρασία,

Διαβάστε περισσότερα

πεχαμετρικός προσδιορισμός της σταθεράς οξύτητας οξέων εισαγωγή [H 3O +][A ] Θεωρία της μεθόδου

πεχαμετρικός προσδιορισμός της σταθεράς οξύτητας οξέων εισαγωγή [H 3O +][A ] Θεωρία της μεθόδου Εργαστήριο Φυσικοχημείας Τμήμα Χημείας ΑΠΘ πεχαμετρικός προσδιορισμός της σταθεράς οξύτητας οξέων εισαγωγή H ισχύς ενός μονοπρωτικού οξέος κατά τη διάστασή του στο νερό, σύμφωνα με την αντίδραση πρωτόλυσης

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΕΚΠ. ΕΤΟΥΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑ Α

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΕΚΠ. ΕΤΟΥΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑ Α ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑ Α Για τις ερωτήσεις Α.1 έως Α.5 να γράψετε το γράμμα που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση δίπλα στον αριθμό της ερώτησης. Α.1 Ηλεκτρολύτες ονομάζονται: α. όσες χημικές ενώσεις είναι ηλεκτρικά

Διαβάστε περισσότερα

1. Όταν γνωρίζουμε τα αρχικά moles όλων των αντιδρώντων:

1. Όταν γνωρίζουμε τα αρχικά moles όλων των αντιδρώντων: Ιοντική Ισορροπία: Ανάμιξη διαλυμάτων Παρατηρήσεις για τη λύση πιο σύνθετων ασκήσεων Α) Ασκήσεις με προσθήκη οξέος ή βάσης σε διάλυμα που περιέχει δύο ηλεκτρολύτες οι οποίοι αντιδρούν και οι δύο με το

Διαβάστε περισσότερα

ΧΗΜΕΙΑ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ 2002

ΧΗΜΕΙΑ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ 2002 ΧΗΜΕΙΑ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ 2002 ΘΕΜΑ 1 ο Για τις ερωτήσεις 1.1-1.4 να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθµό της ερώτησης και δίπλα το γράµµα που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση. 1.1.

Διαβάστε περισσότερα

Αυτoϊοντισμός του νερού ph

Αυτoϊοντισμός του νερού ph Αυτoϊοντισμός του νερού ph Το καθαρό νερό είναι ηλεκτρολύτης; Το καθαρό νερό είναι ομοιοπολική ένωση και θα περιμέναμε να είναι μην εμφανίζει ηλεκτρική αγωγιμότητα. Μετρήσεις μεγάλης ακρίβειας όμως έδειξαν

Διαβάστε περισσότερα

ΑΡΧΗ LE CHATELIER - ΔΙΑΛΥΤΟΤΗΤΑ

ΑΡΧΗ LE CHATELIER - ΔΙΑΛΥΤΟΤΗΤΑ ΑΡΧΗ LE CHATELIER - ΔΙΑΛΥΤΟΤΗΤΑ Σκοπός Εργαστηριακής Άσκησης Η παρατήρηση και η κατανόηση της Αρχής Le Chatelier και η μελέτη της διαλυτότητας των ιοντικών ενώσεων Θεωρητικό Μέρος Αρχή Le Chatelier Οι

Διαβάστε περισσότερα

ΧΗΜΕΙΑ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ 2002

ΧΗΜΕΙΑ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ 2002 ΧΗΜΕΙΑ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ 2002 ΕΚΦΩΝΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑ 1 ο Για τις ερωτήσεις 1.1-1.4 να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθµό της ερώτησης και δίπλα το γράµµα που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση.

Διαβάστε περισσότερα

ΛΥΚΕΙΟ ΑΓΙΑΣ ΦΥΛΑΞΕΩΣ, ΛΕΜΕΣΟΣ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ 2004 2005 ΓΡΑΠΤΕΣ ΠΡΟΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΙΟΥΝΙΟΥ 2005 ΜΑΘΗΜΑ : ΧΗΜΕΙΑ

ΛΥΚΕΙΟ ΑΓΙΑΣ ΦΥΛΑΞΕΩΣ, ΛΕΜΕΣΟΣ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ 2004 2005 ΓΡΑΠΤΕΣ ΠΡΟΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΙΟΥΝΙΟΥ 2005 ΜΑΘΗΜΑ : ΧΗΜΕΙΑ ΛΥΚΕΙΟ ΑΓΙΑΣ ΦΥΛΑΞΕΩΣ, ΛΕΜΕΣΟΣ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ 2004 2005 ΓΡΑΠΤΕΣ ΠΡΟΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΙΟΥΝΙΟΥ 2005 ΜΑΘΗΜΑ : ΧΗΜΕΙΑ Τάξη : Β Λυκείου Ηµεροµηνία : 8/06/2005 ιάρκεια : 2,5 ώρες Αριθµός σελίδων: 5 Χρήσιµα

Διαβάστε περισσότερα

Ηλεκτρόλυση νερού ή ηλεκτρόλυση αραιού διαλύματος θειικού οξέος με ηλεκτρόδια λευκοχρύσου και με χρήση της συσκευής Hoffman.

Ηλεκτρόλυση νερού ή ηλεκτρόλυση αραιού διαλύματος θειικού οξέος με ηλεκτρόδια λευκοχρύσου και με χρήση της συσκευής Hoffman. Σύντομη περιγραφή του πειράματος Ηλεκτρόλυση νερού ή ηλεκτρόλυση αραιού διαλύματος θειικού οξέος με ηλεκτρόδια λευκοχρύσου και με χρήση της συσκευής Hoffman. Διδακτικοί στόχοι του πειράματος Στο τέλος

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΕΚΠ. ΕΤΟΥΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑ Α

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΕΚΠ. ΕΤΟΥΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑ Α ΘΕΜΑ Α ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ Για τις ερωτήσεις Α.1 έως Α.4 να γράψετε το γράμμα που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση δίπλα στον αριθμό της ερώτησης. Α.1 Αν διαλύσουμε HCl σε υδατικό διάλυμα CH 3 COOH τότε: α. η [Η

Διαβάστε περισσότερα

CH 3 CH 2 NH 3 + OH ΔΗ > 0

CH 3 CH 2 NH 3 + OH ΔΗ > 0 ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑΤΩΝ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑΤΟΣ της 5/10/015 ΘΕΜΑ Α Α1. γ (το CO 3 δέχεται πρωτόνιο απ το CH 3 COOH και το CH 3 COO απ το HCO 3 ) Α. γ (ασθενές οξύ ΗΑ 10 - Μ άρα [Η 3 Ο + ] -και, βέβαια,

Διαβάστε περισσότερα

Πανελλήνιες σπουδαστήριο Κυριακίδης Ανδρεάδης. Προτεινόμενες λύσεις XHMEIA ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ 15/06/2018 ΘΕΜΑ Α. Α1. β. Α2. β. Α3. γ. Α4. δ. Α5.

Πανελλήνιες σπουδαστήριο Κυριακίδης Ανδρεάδης. Προτεινόμενες λύσεις XHMEIA ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ 15/06/2018 ΘΕΜΑ Α. Α1. β. Α2. β. Α3. γ. Α4. δ. Α5. Προτεινόμενες λύσεις Πανελλήνιες 018 XHMEIA ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ 15/06/018 ΘΕΜΑ Α Α1. β Α. β Α3. γ Α4. δ Α5. δ ΘΕΜΑ Β Β1. α) 1 Mg: 1s s p 6 3s περίοδος: 3 η ομάδα: η (ΙΙΑ) 5Β: 1s s p 1 περίοδος: η ομάδα: 13

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΜΑΤΑ ΚΑΙ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ 2013

ΘΕΜΑΤΑ ΚΑΙ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ 2013 ΧΗΜΕΙΑ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΘΕΜΑ Α Για τις ερωτήσεις Α1 έως και Α4 να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθμό της ερώτησης και δίπλα το γράμμα που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση. Α1. Πολυμερισμό 1,4 δίνει η ένωση:

Διαβάστε περισσότερα

π.χ. σε ένα διάλυμα NaOH προσθέτουμε ορισμένη ποσότητα στερεού. ΝαΟΗ, χωρίς να μεταβληθεί ο όγκος του διαλύματος.

π.χ. σε ένα διάλυμα NaOH προσθέτουμε ορισμένη ποσότητα στερεού. ΝαΟΗ, χωρίς να μεταβληθεί ο όγκος του διαλύματος. XHMEIA Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 ΟΞΕΑ-ΒΑΣΕΙΣ ΙΟΝΤΙΚΗ ΙΣΟΡΡΟΠΙΑ ΣΧΕΔΙΟ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ 13 Όταν αναμειγνύουμε διαλύματα μια πιο ολοκληρωμένη αντιμετώπιση του θέματος Στο σχέδιο μαθήματος 7 είδαμε μια πρώτη προσέγγιση

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΤΕΤΑΡΤΗ 29 ΜΑΪΟΥ ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΧΗΜΕΙΑ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ

ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΤΕΤΑΡΤΗ 29 ΜΑΪΟΥ ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΧΗΜΕΙΑ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ 1 ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΤΕΤΑΡΤΗ 9 ΜΑΪΟΥ 01 - ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΧΗΜΕΙΑ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑ Α Α1. γ Α. β Α. δ Α4. β Α5.α.i) Βάσεις κατά Arrhenius είναι

Διαβάστε περισσότερα

23 Ιανουαρίου 2016 ΛΥΚΕΙΟ:... ΟΜΑΔΑ ΜΑΘΗΤΩΝ: ΜΟΝΑΔΕΣ:

23 Ιανουαρίου 2016 ΛΥΚΕΙΟ:... ΟΜΑΔΑ ΜΑΘΗΤΩΝ: ΜΟΝΑΔΕΣ: ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟΣ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΣ ΒΟΡΕΙΑΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΧΗΜΕΙΑ 23 Ιανουαρίου 2016 ΛΥΚΕΙΟ:..... ΟΜΑΔΑ ΜΑΘΗΤΩΝ: 1.. 2..... 3..... ΜΟΝΑΔΕΣ: Στοιχεία από τη θεωρία: Α. Τα οξέα, οι βάσεις και τα άλατα ανήκουν στην κατηγορία

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑ Α ΜΑΘΗΜΑ / ΤΑΞΗ : ΧΗΜΕΙΑ ΚΑΤ. /Γ ΛΥΚΕΙΟΥ (ΧΕΙΜΕΡΙΝΑ-ΑΠΟΦΟΙΤΟΙ) ΣΕΙΡΑ: ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: 27/01/2013

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑ Α ΜΑΘΗΜΑ / ΤΑΞΗ : ΧΗΜΕΙΑ ΚΑΤ. /Γ ΛΥΚΕΙΟΥ (ΧΕΙΜΕΡΙΝΑ-ΑΠΟΦΟΙΤΟΙ) ΣΕΙΡΑ: ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: 27/01/2013 ΜΑΘΗΜΑ / ΤΑΞΗ : ΧΗΜΕΙΑ ΚΑΤ. /Γ ΛΥΚΕΙΟΥ (ΧΕΙΜΕΡΙΝΑ-ΑΠΟΦΟΙΤΟΙ) ΣΕΙΡΑ: ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: 27/01/2013 ΘΕΜΑ Α ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ Για τις ερωτήσεις Α.1 έως Α.4 να γράψετε το γράμμα που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση δίπλα

Διαβάστε περισσότερα

3.15 Μέτρηση ph Ρυθμιστικά Διαλύματα

3.15 Μέτρηση ph Ρυθμιστικά Διαλύματα 3.15 Μέτρηση ph Ρυθμιστικά Διαλύματα 1. Οι περιοχές ph αλλαγής χρώματος των δύο δεικτών είναι: Πορτοκαλί του μεθυλίου: 3,1 4,5 (σε ph < 3,1 χρωματίζει το διάλυμα κόκκινο και σε ph > 4,5 χρωματίζει το διάλυμα

Διαβάστε περισσότερα

Δείκτες. Δείκτες οξέων βάσεων ή ηλεκτρολυτικοί ή πρωτολυτικοί δείκτες είναι ουσίες των

Δείκτες. Δείκτες οξέων βάσεων ή ηλεκτρολυτικοί ή πρωτολυτικοί δείκτες είναι ουσίες των Δείκτες Δείκτες οξέων βάσεων ή ηλεκτρολυτικοί ή πρωτολυτικοί δείκτες είναι ουσίες των οποίων το χρώμα αλλάζει ανάλογα προστίθενται. με το ph του διαλύματος στο οποίο Οι δείκτες είναι συνήθως ασθενή οργανικά

Διαβάστε περισσότερα

ΧΗΜΕΙΑ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ

ΧΗΜΕΙΑ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΧΗΜΕΙΑ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΘΕΜΑ 1 ο Για τις ερωτήσεις 1.1-1.4 να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθμό της ερώτησης και δίπλα το γράμμα που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση. 1.1. Η μάζα του πρωτονίου

Διαβάστε περισσότερα